Bir tahrîrât ekolü olarak Sûfî mesleği: Asli kaynakları ekseninde bir inceleme

Abstract

Sahih kıraatlerin erken dönemlerde sözlü gelenek aracılığıyla aktarımı, hicri dördüncü asırdan itibaren yazılı metinlerle (asli kaynak) desteklenmiştir. Kıraat literatüründe temel kaynak kabul edilen bu eserler sonraki dönemlerde farklı yöntem ve ilkelerle incelemeye tabi tutulmuştur. Yapılan bu incelemeler sonucunda ekol (meslek) olarak anılan metotlar ortaya çıkmıştır. Bu makale, 18. yüzyılda İstanbul’da ortaya çıkan ve Ahmed es-Sûfî mesleği olarak bilinen tahrîrât metodunun kıraat tarihindeki yerini ve mesleğin tercihlerini asli kaynakları esas alarak derleyen çalışmaları incelemektedir. Sûfî mesleği, kendine özgü inceleme ve değerlendirme metoduyla öne çıkan bir tahrîrât ekolüdür. Kıraat edebiyatında, farklı mesleklerin tercihlerini bir araya getiren eserler, o mesleğin temel kaynağı olarak kabul edilir. Ancak, Sûfî mesleğinin tercihlerini ve bu tercihlerin altındaki gerekçeleri içeren müstakil bir eser bulunmamaktadır. Bu durum, Sûfî mesleği esas alınarak yapılan kıraat eğitimini ve bu meslek üzerine yapılan akademik çalışmaları zorlaştırmaktadır. Bu çalışmada incelenen kıraat eğitim materyalleri (kürrâse, kavâid defterleri ve ders notları) Sûfî mesleğinin kaynakları olarak kabul edilebilir niteliktedir. Ahmed es-Sûfî’ye nispet edilen Meslek-i Şeyḫ Aḥmed es-Ṣûfî adlı eserin aidiyeti ise zayıf bulunmuştur. Abdullah el-Eyyûbî’ye ait Mîzânü’l-ḳurrâʾi’lʿaşera adlı eser ise kısmen (Îtilâf, Mansûrî ve İzmîrî ekolleriyle ittifak ettiği hususlarda) bu mesleğin kaynağı olarak değerlendirilebilir.

The transmission of authentic qirāʾāt through oral tradition in the early periods was supported by written texts (original sources) from the fourth century AH onwards. These works, considered as fundamental sources in the qirāʾāt literature, were later subjected to examination with different methods and principles. As a result of these examinations, methods called schools (maslak) emerged. This article examines the place of the taḥrīrāt method, known as the Aḥmad al-Ṣūfī school, which emerged in Istanbul in the 18th century, in the history of qirāʾāt, and the works that compile the preferences of the school by drawing from the original sources. The Ṣūfī school is a taḥrīrāt school that stands out with its unique method of examination and evaluation. In Ṣūfī literature, works that bring together the preferences of different schools are considered the main source of that school. However, there is no independent work that contains the preferences of the Ṣūfī school and the reasons behind these preferences. This situation makes qirāʾāt education based on the Ṣūfī school and academic studies on this school difficult. The qirāʾāt training materials (notebooks, rule books, and lecture notes) examined in this study can be considered as sources of the Ṣūfī school. The attribution of the work Maslak Sheikh Aḥmad al-Ṣūfī to Aḥmad al-Ṣūfī is considered weak. The work Mīzān al-ḳurrāʾ al-ʿaşhara by ʿAbd Allāh Ayyūbī, on the other hand, can be partially evaluated as a source of this school, specifically in areas where it aligns with the Ītīlāf, Manṣūrī, and İzmirī schools.