İngiliz belgelerine göre 1960 Askeri Darbesi ve 1971 Askeri Muhtırası

Abstract

Bu çalışmada başlığından da anlaşılabileceği gibi İngiliz belgelerinin öne çıkarılmasıyla 27 Mayıs 1960 Darbesi ve 12 Mart 1971 Askeri Muhtırası konu alınmıştır. Bu iki dönemin ele alınmasında birbirini etkileyen iki askeri müdahalenin sebepleri ve dönemin uygulamalarının nasıl biçimlendiğini anlama amacı güdülmüştür. Bununla birlikte iki müdahaleye arka plan oluşturması açısından Osmanlı İmparatorluğu’nun son dönemlerinde meydana gelen darbeler ve darbe girişimleri, bunların oluşmasındaki etkenler ve örfi idare veya sıkıyönetim olarak adlandırılabilecek dönemin olağanüstü uygulamaları da çalışma içerisine dâhil edilmiştir. Ayrıca Milli Mücadele ve Atatürk Dönemi’ndeki siyasi-askeri gelişmelerin anlatılması da, esas konunun anlaşılmasında etkili olacaktır. Çalışmanın esas konusuna gelindiğinde, dönemleri anlatırken İngiliz belgelerinin kullanılması da, İngiltere’nin (Birleşik Krallık olarak da belirtilebilir) Türkiye Cumhuriyeti ile geçmişten gelen olumlu-olumsuz ilişkilerinin onların Türkiye’deki her türlü gelişmeyi takip etmeleri ve raporlamalarından dolayı olmuştur. İngiliz belgeleri ve yerel kaynaklar kullanılarak darbe ve muhtıraya giden süreçte siyaset veya askeri unsurların takındıkları tutumların boyutu, değişimi veya sonuçlandırmaya giderken nelerden etkilendiğini açıklamak önemli bir nokta olarak benimsenmiştir. Ayrıca, İngiliz belgelerinin Türkiye’deki bu gelişmelere yönelik tutumunun ne derece objektif olduğu ve olayların değerlendirilmesinde ne kadar detay sundukları da ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. Böyle bir yöntemde yerel kaynakların kullanılması, İngiliz belgelerinin verdiği bilgilerle ne derece örtüştüğünü görmeyi sağlamıştır. Bu şekilde Türkiye’nin geçirdiği bu iki askeri müdahalenin öncesi ve sonrasındaki gelişmeler analiz edilerek sunulmuştur.

As can be seen in the title of this study, the coup of May 27, 1960 and the Military Memorandum of March 12, 1971 were discussed in the light of the British documents. The aim of focusing these two periods is to understand the reasons of these two military interventions that affect each other and how the practices of the period are shaped. In addition, the coups and the coup attempts in the last period of the Ottoman Empire in order to create a background for the two interventions, the factors in their formation and the extraordinary practices of the period which can be called as the traditional administration (örfi idare) or martial law were also included in the study. Explaining the political-military developments in the National Struggle (War of Independence) and the period of Atatürk will be also effective in understanding the main issue. When we came to the main subject of the study, we used especially British documents in describing the periods. The reason for this, the United Kingdom has followed every single affair in Turkey and held these affairs’ reports due to their negative and positive relations with the Republic of Turkey from the past. Using the British documents and local resources, to explain the extent and the change of attitudes of political or military elements in the process leading to the coup and memorandum or what was influenced on the way of finalizing them is acknowledged as an important point. In such a method, the use of local sources has enabled us to see how well the British documents match the information provided. In this respect, the developments in Turkey before and after these two military interventions were presented in an analytical method.