Ebû Zekeriyya Yahya b. Ömer El-endelüsî (V. 289/901) ve Ahkâmu's-sûk adlı eseri (edisyon kritik)

Abstract

Yahya b. Ömer'in (ö. 289/901) “Ahkâmu's-sûk”, “Akdiyetü's-sûk”, “en-Nazaru ve'l-ahkâm alâ es'âri'l-müslimîn fi'l-mevâzîn ve'z-zîbât ve cemî'i ahvâli esvâki'l-müslimîn”, “el-Kavlu fîmâ yenbeğî en-nazaru fîhi mine'l-esvâk” adlarıyla anılan kitabı hisbe müessesesi ve İslam hukukunun piyasa ile ilgili kısmı için en eski ve önemli yegane kaynak olarak değerlendirilir. Müellif bu eserinde kendi dönemindeki ticari muamelelerden bahsetmiş, bunlarla alakalı fıkhi meseleleri soru cevap tekniğiyle ele alıp incelemiştir. Soruyu soran bazen öğrencileri el-Kasrî, İbn Şibl iken bazen Kayrevân çarşısı ile Tunus'un Sûse çarşısının mesul kişileri ile başkaları da olabilmektedir. Ayrıca söz konusu kitap müellifin yaşadığı dönemde Mağrip ve Endülüs'te en önemli okul sayılan Mağrip Fıkıh Medresesi'nin görüşlerini yansıtan bir ayna konumundadır. Zira kitapta İmam Mâlik'ten ve Mâlikî mezhebinin İbnü'l-Kâsım, Eşheb, Asbağ ve Sahnûn gibi önemli simalarından çokça nakiller bulunmaktadır. Bunun yanında Kâdî İbn Tâlib'in fetvalarına da yer verilmiş ve bunlar onaylanmıştır. Kitap bir başka açıdan da müellifin yaşadığı dönemdeki sosyal ve ekonomik hayatı gösteren bir ayna sayılabilir. Kitabın dili oldukça açık ve akıcıdır. Genellikle meselelerin delillerine ister mezhep (Mâlikî mezhebi) içi ister mezhep dışı olsun fıkhi münakaşalara yer verilmemiştir. Zira soru soranlar yalnızca sordukları sorunun dini bakımdan net cevabını aradıkları için buna ihtiyaç olmamıştır. Müellif ticari muamelelerin sadece hükmünün belirtmekle yetinmemiş konunun ahlaki boyutundan da bahsetmiştir. Aldatma, ölçüde eksiltme ve garar bunlar arasında sayılabilir. Böylece kendisine arzedilen meselelerin hem dini hem de ahlaki boyutunu ele alan bir üslup kullanmıştır. Tezimizde yöntem olarak öncelikle kitap üzerine Fıkhî bir inceleme yaptık. Daha sonra ilmî bir şekilde eseri tahkik ettik. Bu tahkikte okuyanların konuları rahatça anlayabilmeleri ve eserden azamî ölçüde istifade edebilmeleri için kitapta yer alan meselelerin başka mezheplerde ve kaynaklardeki hükmüne, hadislerin tahricine ve özel isimlerin izahına da yer verilmiştir.The book of Yahya b. Omer (d. 289/901) called “ Ahkam es-Suk, Akdiyet es-Suk, en-Nazaru ve'l-Ahkam ala esari'l-muslimin fi'l-mevazin ve'z-zibat ve cemii ahvali esavaki'l-muslimin, el-kavlu fima yenbegi'n-nazaru fihi mine'l-esvak“ is the oldest and the most important resource about the hisbe organization and the İslamic Market. The author in this book wrote about the traditional transactions of his time. He studied the problems in this area in question-answer technic. Sometimes his students el-Kasri, İbn Şibli asked these questions and sometimes the responsibles of The Kayrevan Bazaar and Suse Bazaar of Tunus and some other people. The book is also accepted to be the mirror of the most important school of Magrib and Endulus ‘Magrib İslamic Law Faculty' in the author's time. Because the book has lots of narrations from the important Maliki scholars such as Imam Malik, İbn Kasım, Eshheb, Asbagh and Sahnun. Besides some fatwas of the judge İbn Talib are also included and approved. The book can also considered to be reflecting the social and economic life of that time. The book is written in a clear and fluent way. The author didn't have any arguments about the fikhi poblems, because the people who ask the questions didn't need any further information. The author didn't only mention whether the transaction is right or not but also talked about the moral side. So he applied both religious and moral standards to all the problems. In our thesis we followed this method; first we had an İslamic Law research on the book. Than we had a scientific inquiry on this book. To let the readers understand the problems in an easy and most effective way we took the same problems from other books and explanations of some private names.