Kuyucaklızâde M. Âtıf ve matematiğe dair "Nihâyetü'l-Elbâb fî Tercemeti Hulâsati'l-Hisâb" adlı eseri (metin ve değerlendirme)
Loading...
Files
Date
2009-07-28
Authors
Değirmendere, Muammer
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
Uludağ Üniversitesi
Abstract
Bu çalışmanın araştırma problemi 16.-17. yy.'da yaşamış bilim adamlarından olan Bahâuddîn Âmilî'nin (ö.1031/1622) Arapça olarak yazdığı Hulâsatü'l-Hisâb adlı eserinin Osmanlı kadılarından Kuyucaklızâde Mehmed Âtıf (ö.1263/1847) tarafından (1242/1826) yılında Nihâyetü'l-Elbâb fí Tercemeti Hulâsati'l-Hisâb ismiyle yapılan tercümesinin transkripsiyonunu yapmak ve bu metni modern matematik sembolleriyle değerlendirmektir. Sonuç olarak bu çalışmaları yaparak Âmilî ve Hulâsatü'l-Hisâb'ın İslâm ve Osmanlı matematik tarihindeki yeri ve önemini belirtmektir.Bu bağlamda tezin amacı şöyle sıralanabilir.a) Akademik çalışmalara ilk adım sayılabilecek bu yüksek lisans tezi ile bir bilim tarihi araştırmacısının sahip olması gereken özellikleri kazanmak ve bundan sonra bu sahada yapılacak akademik çalışmalara bir temel oluşturmak,b) Dönemin önemli bilim adamlarından biri olan Âmilî ve eseri Hulâsatü'l-Hisâb'ın ortaya çıkarılıp anlaşılması ile özel olarak İslâm matematik tarihi, genel olarak da bilim tarihi alanlarına birincil kaynaktan elde edilmiş bilgilerle katkı sağlanması amaçlanmıştır.Bu amaçları gerçekleştirmek için ilk önce bilim tarihi ve İslâm bilim ve matematik tarihi alanlarında okumalar yapılmış, daha önce bu alanda yapılmış çalışmalar gözden geçirilmiştir.Sonuç olarak, kitabın düzgün bir dille yazılmış olması, onun pedagojik amaçla kaleme alındığını, oldukça uzun bir süre Osmanlı eğitim kurumlarında ders kitabı olarak okutulduğunu göstermektedir ve içeriğinin günümüzde verilen matematik eğitimi içeriğinden çok da farklı olmadığı, hatta bazı özgün taraflarının olduğu da görülmektedir. Yine bu eserden edinilen bilgiler ışığında; Osmanlı medreselerinde matematik eğitiminin ciddi, sistemli ve başarılı bir şekilde yapıldığı anlaşılmıştır.
The main concern of this study is to make the transcription of the interpretation which is as “Nihâyet al-Elbâb fí Tercemeti Hulâsat al-Hisâb” by Kuyucaklızâde Mehmed Âtıf (dec.1263/1847), one of the Ottoman judges of the time. Indeed, the original work written in Arabic –Hulâsat al-Hisâb- belongs to Bahâuddîn Âmilî (dec.1031/1622). The main concern is also to evaluate this wok with modern mathematical symbols. Consequently, the aim is to state the place and the importance of Âmilî and Hulâsat al-Hisâb in Islam and Ottoman mathematics history. In that context, with this master’s thesis which can be seen as a first step to the academic studies, the purpose is a) to acquire the qualities which a science history researcher must have and to form a basis for the coming academic studies, b) to contribute specifically to Islamic Mathematic History and more generally to science history with the primary sources once we have complete understanding of Âmilî and his work, Hulâsat al-Hisâb. In order to achieve these aims, some sort of reading on science history, Islamic history, and Mathematic history has been performed. Later, pre-studies on that field have been reviewed. In conclusion, the fact that “Hulâsat al-Hisâb” was written with proper language shows that it was written with pedagogical aims, that it was used as a course book in Ottoman educational institutes, that the content of it is not so much different from that of our current mathematics today, and even that the work has its own authentic parts. Again, regarding the information we get form this work, we can easily have a deduction that the mathematics instruction was employed earnestly, systematically, and fruitfully.
The main concern of this study is to make the transcription of the interpretation which is as “Nihâyet al-Elbâb fí Tercemeti Hulâsat al-Hisâb” by Kuyucaklızâde Mehmed Âtıf (dec.1263/1847), one of the Ottoman judges of the time. Indeed, the original work written in Arabic –Hulâsat al-Hisâb- belongs to Bahâuddîn Âmilî (dec.1031/1622). The main concern is also to evaluate this wok with modern mathematical symbols. Consequently, the aim is to state the place and the importance of Âmilî and Hulâsat al-Hisâb in Islam and Ottoman mathematics history. In that context, with this master’s thesis which can be seen as a first step to the academic studies, the purpose is a) to acquire the qualities which a science history researcher must have and to form a basis for the coming academic studies, b) to contribute specifically to Islamic Mathematic History and more generally to science history with the primary sources once we have complete understanding of Âmilî and his work, Hulâsat al-Hisâb. In order to achieve these aims, some sort of reading on science history, Islamic history, and Mathematic history has been performed. Later, pre-studies on that field have been reviewed. In conclusion, the fact that “Hulâsat al-Hisâb” was written with proper language shows that it was written with pedagogical aims, that it was used as a course book in Ottoman educational institutes, that the content of it is not so much different from that of our current mathematics today, and even that the work has its own authentic parts. Again, regarding the information we get form this work, we can easily have a deduction that the mathematics instruction was employed earnestly, systematically, and fruitfully.
Description
Keywords
Âmilî, Hulâsatü’l-Hisâb, Kuyucaklızâde Mehmed Âtıf, Matematik, Mathematics
Citation
Değirmendere, M. (2009). Kuyucaklızâde M. Âtıf ve matematiğe dair "Nihâyetü'l-Elbâb fî Tercemeti Hulâsati'l-Hisâb" adlı eseri (metin ve değerlendirme). Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.