Maliye politikası ve istihdam ilişkisi: Türkiye örneği

Abstract

Günümüzde tüm ülkeler açısından istihdam düzeyinin artırılması veya işsizliğin azaltılması, bireysel ve toplumsal açıdan birçok sosyoekonomik sorunun önlenmesine katkı sağlamaktadır. Bireyi ve toplumu yakından ilgilendirmesi, ülkelerin refah seviyelerini belirlemesi ve ekonomilerin işleyişinde temel makroekonomik değişkenlerden biri olması gibi nedenlerle istihdam sorununun çözümünde, iktisat politikası araçları devreye girmektedir. Bunlar arasında maliye politikası kamu harcamaları, vergiler ve kamu borçlanması gibi mali araçlara sahip olması nedeniyle istihdam sorununu çözmede etkili olabilmektedir. Türkiye’de de istihdam konusu her ülkede olduğu gibi kritik bir öneme sahiptir. Çünkü 1980 sonrası küreselleşme ve teknolojideki gelişmelerin etkisi altındaki dünya ekonomisine entegre olan Türkiye ekonomisi, istihdam sorununu, 1990’lar ve 2000’li yıllarda yaşanan ekonomik krizlerde ve sonrasında daha fazla hissetmeye başlamıştır. Özellikle 2001 krizi ve sonrası dönemde işsizlikte meydan gelen artış kronik sorun haline gelmiştir. Türkiye ekonomisi az veya çok büyümeye devam etse de istihdam artışı büyümenin gerisinde kalmıştır. Bu durumun ortaya çıkmasında nüfus artışı, eğitim istihdam ilişkisinin tam kurulamaması, yatırımların yetersizliği, politik istikrarsızlık gibi faktörlerin etkisi olduğu gibi, uygulanan maliye politikalarının istihdam amaçlı olmamasının da önemli bir rolü vardır. Bu çalışma maliye politikası ile istihdam arasındaki ilişkiyi Türkiye örneği üzerinden incelemeyi amaçlamakta ve maliye politikası araçlarının istihdamı artırmaya yönelik etkilerinin olduğunu öne sürmektedir. Bu amaçla maliye politikası ile istihdam ilişkisinin belirlenmesinde zaman serisi ve VAR modeline dayalı etki tepki analizi ile varyans ayrıştırma hesaplamasından yararlanılmıştır. Elde edilen bulgular, ilgili literatürle uyumlu bir biçimde maliye politikası göstergeleri açısından özellikle kamu yatırım harcamalarının ve kısmen dış borçlanmanın işsizliği kısa vadede azaltıcı etkiler yarattığını göstermektedir. Cari harcamaların, kurumlar vergisinin, iç borçlanmanın ve kişisel gelir vergisinin etkileri sınırlı ve kısa vadeli kalmakta; transfer harcamalarının ise işsizlik üzerinde istatistiksel olarak anlamlı bir etkisi bulunmamaktadır.Nowadays, increasing the level of employment or reducing unemployment for all countries contributes to the prevention of many individual and social socioeconomic problems. Economic policy instruments come into play in the solution of the employment problem for reasons such as being closely related to the individual and society, determining the welfare levels of countries and being one of the basic macroeconomic variables in the functioning of economies. Among these, fiscal policy can be effective in solving the employment problem since it has fiscal instruments such as public expenditures, taxes and public borrowing. In Turkey, as in every country, the issue of employment has a critical importance. Because the Turkish economy, which has been integrated into the world economy under the influence of globalisation and technological developments after 1980, started to feel the employment problem more during and after the economic crises in the 1990s and 2000s. Especially during and after the 2001 crisis, the increase in unemployment has become a chronic problem. Although the Turkish economy continues to grow more or less, employment growth has lagged behind growth. In the emergence of this situation, factors such as population growth, inadequate education-employment relationship, insufficient investments, political instability, as well as the fact that the fiscal policies implemented are not employment-oriented have an important role. This study aims to examine the relationship between fiscal policy and employment using the example of Turkey and suggests that fiscal policy instruments have an impact on increasing employment. For this purpose, time series and VAR model based impulse response analysis and variance decomposition calculations are utilised to determine the relationship between fiscal policy and employment. The findings, consistent with the relevant literature, show that fiscal policy indicators, particularly public investment expenditure and, to a lesser extent, external borrowing, have short-term effects in reducing unemployment. The effects of current expenditure, corporation tax, domestic borrowing and personal income tax are limited and short-term; transfer expenditure has no statistically significant effect on unemployment.