Türkiye’de dış ticaret ve ekolojik ayakizi ilişkisinin analizi

Abstract

Küreselleşme süreciyle birlikte dış ticarette yaşanan gelişmeler, ülkelerin üretim, tüketim ve kaynak kullanımı için enerji kullanımlarını artırmasına yol açmıştır. Ticaret akışlarının artışı, özellikle fosil yakıta dayalı ekonomik yapılarda enerji talebini yükselterek çevresel baskıları artırabilmektedir. Bu kapsamda dış ticaret, çevresel sürdürülebilirlik açısından hem doğrudan hem de dolaylı etkilere sahiptir. İhracat, üretim yapısına bağlı olarak çevresel baskı üzerinde pozitif ve negatif etkiler yaratabilirken, ithalat ise tüketim temelli kaynak kullanımını hızlandırarak çevresel baskı üzerinde pozitif bir etki ortaya çıkarabilmektedir. Çevresel baskının değerlendirilmesine ilişkin literatürde kullanılan çevresel göstergelerden biri de Wackernagel ve Rees tarafından önerilen ekolojik ayakizidir. Ekolojik ayak izi, doğal kaynakların tüketimini ve atıkların doğal ortam tarafından emilimini ölçen bir gösterge olarak çevresel yükün kapsamlı bir resmini sunmaktadır. Bu çalışmada, 1990-2022 dönemi için Türkiye’de dış ticaretin ekolojik ayakizi üzerindeki kısa ve uzun dönem etkisi Gecikmesi Dağıtılmış Otoregresif modeli (ARDL) ile incelenmiştir. Uzun döneme ait sonuçlar, dış ticaret ile ekolojik ayakizi arasında anlamlı bir ilişkiyi açıklamaktadır. İhracatın ekolojik ayak izini azalttığı, ithalatın ise artırdığı tespit edilmiştir. Bu sonuç, sağlamlılık testlerinin sonuçlarıyla da uyumludur. Bununla birlikte orman alanları ve endüstriyel üretimin ekolojik ayakizi üzerinde anlamlı bir etkiye sahip olduğu bulunmuştur. Kısa dönem sonuçları, ekolojik ayakizinin ihracat, ithalat, orman alanı ve endüstriyel üretim ile düzeltilebileceğini göstermektedir. Bu sonuçlar, çevre duyarlı ticaret politikaları, temiz üretim teknolojilerinin teşviki ve biyokapasitenin güçlendirilmesine yönelik politika önlemlerini desteklemektedir.With the process of globalization, developments in foreign trade have led countries to increase their energy use for production, consumption, and resource utilization. The increase in trade flows can intensify environmental pressures, especially in economies based on fossil fuels, by raising energy demand. In this context, foreign trade has both direct and indirect effects on environmental sustainability. While exports can create positive and negative effects on environmental pressure depending on the production structure, imports can create a positive effect on environmental pressure by accelerating consumption-based resource use. One of the environmental indicators used in the literature to evaluate environmental pressure is the ecological footprint proposed by Wackernagel and Rees. The ecological footprint presents a comprehensive picture of environmental burden as an indicator that measures the consumption of natural resources and the absorption of wastes by the natural environment. In this study, the short and long-term effects of foreign trade on the ecological footprint in Turkey for the period 1990-2022 were examined using the Autoregressive Distributed Lag model (ARDL). The long-term results explain a significant relationship between foreign trade and ecological footprint. It was determined that exports reduce the ecological footprint, while imports increase it. This result is consistent with the outcomes of robustness tests. Furthermore, forest areas and industrial production were found to have a significant impact on the ecological footprint. Short-term results indicate that the ecological footprint can be corrected through exports, imports, forest area, and industrial production. These results support policy measures for environmentally sensitive trade policies, promotion of clean production technologies, and strengthening biocapacity.