Ceza muhakemesi hukukunda silahların eşitliği ilkesi

Abstract

Bu çalışmada, ceza muhakemesi hukukunda silahların eşitliği ilkesinin normatif temelleri, tarihsel arka planı ve uygulamadaki yansımaları kapsamlı biçimde incelenmiştir. Adil yargılanma hakkının asli unsurlarından biri olan bu ilke, yalnızca taraflara eşit usuli haklar tanınması değil, aynı zamanda bu hakların etkili şekilde kullanılabilmesini de güvence altına almayı amaçlamaktadır. Çalışmanın temel amacı, silahların eşitliği ilkesinin ceza yargılamasındaki yapısal işlevini bütüncül biçimde analiz ederek, gerek kuramsal gerek içtihadi düzeyde ilkenin kapsamını ve sınırlarını ortaya koymaktır. Araştırma üç bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde, ilkenin hukuki, tarihi ve felsefi temelleri ele alınmış; Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Anayasa Mahkemesi içtihatları doğrultusunda adil yargılanma hakkı ile olan ilişkisi analiz edilmiştir. Bu kapsamda ayrıca, özgürlük ve güvenlik hakkı, kabahatler hukuku ve ceza muhakemesi sistemleri bağlamında silahların eşitliği ilkesinin yeri ve işlevi de ayrıntılı biçimde değerlendirilmiştir. İkinci bölümde, ilkenin ceza muhakemesi sürecindeki somut görünümleri incelenmiş; dosyaya erişim, delillere karşı itiraz ve delil toplama süreçlerinde taraflar arasında işleyen dengenin ne şekilde kurulduğu ya da bozulduğu örnek olaylar ve içtihatlar üzerinden değerlendirilmiştir. Üçüncü bölümde ise, asgari sanık hakları bağlamında silahların eşitliği ilkesinin işlevselliği tartışılmış; müdafi yardımından yararlanma, isnadı öğrenme, tercüman desteği ve tanık sorgulama gibi hakların kullanımına ilişkin yargı uygulamaları, AİHM ve AYM kararları ışığında kapsamlı biçimde analiz edilmiştir. Çalışmada, normatif analiz yöntemi esas alınmış; AİHM ve AYM içtihatları, öğretideki görüşlerle birlikte değerlendirilerek eleştirel bir çözümleme yapılmıştır. Sonuç olarak, silahların eşitliği ilkesinin yalnızca usuli bir araç değil, yargılamanın meşruiyetini ve tarafsızlığını sağlayan yapısal bir ilke olduğu sonucuna varılmış; ilkenin uygulanabilirliğini güçlendirecek düzenleme ve uygulama önerilerine yer verilmiştir.

This study examines the principle of equality of arms in criminal procedure law by analyzing its normative foundations, historical development, and practical implications. As a fundamental element of the right to a fair trial, the principle ensures not only formal procedural equality but also the effective use of procedural rights. The research aims to provide a comprehensive analysis of its structural role and define its scope and boundaries in theory and case law. The thesis comprises three chapters. The first explores the legal, historical, and philosophical bases of the principle, with reference to ECtHR and Turkish Constitutional Court case law. It also addresses the principle’s function in relation to the right to liberty and security, misdemeanour law, and criminal justice models. The second chapter focuses on the principle’s application during the trial process, including access to the case file, evidentiary challenges, and procedural fairness. The third chapter evaluates its role in securing minimum defence rights such as legal assistance, notice of charges, interpretation, and witness examination. The study adopts a normative-analytical methodology, critically engaging with ECtHR and Turkish Constitutional Court case law in conjunction with doctrinal perspectives. Ultimately, it concludes that the principle of equality of arms should not be regarded as a mere procedural formality, but rather as a structural guarantee that safeguards both the legitimacy of the criminal process and the impartiality of the judiciary. Accordingly, the study proposes a set of reforms aimed at reinforcing the practical effectiveness of the principle.