Akay, HülyaErkan, Rümeysa2024-06-122024-06-122024-02-29Erkan, R. (2024). Yüksek teknoloji ürünü ihracat pazarlarında Türkiye’nin yeri ve bu pazarların gelişimine etki eden faktörler. Yayınlanmamış doktora tezi. Bursa Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.https://hdl.handle.net/11452/42071Güney Kore, Tayvan, Singapur ve Hong Kong’un dâhil olduğu Asya Kaplanları’nda yüksek teknoloji malı ihracatının belirleyicilerinin tespit edilmesi ve bu belirleyicilerden hareketle Türkiye’ye yönelik çıkarımlarda bulunmayı amaçlayan çalışmanın örneklem dönemi 2002 ve 2021arası zaman dilimini kapsamaktadır. Model yüksek teknoloji malı ihracatının toplam ihracat içerisindeki payı (htexp), AR-GE harcamalarının GSYİH içerisindeki payı (rd), 1000 kişi başına düşen araştırmacı sayısı (res), beşeri sermaye endeksi (hcap), doğrudan yabancı yatırımların GSYİH içerisindeki payı (fdi), internete erişim oranı (int) ve patent başvuru sayısı (pat)değişkenlerinden oluşmaktadır. Çalışmada öncelikle Breusch-Pagan LM ve Pesaran CD yatay kesit bağımsızlığı testi gerçekleştirilmiş ve hem paneldeki birimler arasında hem de panel gelinde yatay kesit bağımlılığı olduğu sonucuna varılmıştır. Ardından CADF ve CIPS birim kök testi yapılmış ve bağımlı değişkenin I(1) iken bağımsız değişkenlerin bir kısmının I(0) bir kısmının ise I(1) olduğu görülmüştür. Sonrasında, gerçekleştirilen Swamy-S homojenlik testi sonuçlarına göre katsayıların heterojen olduğunun tespit edilmesi üzerine Durbin-H testi ile eş bütünleşme analizi yapılmıştır. Bu analiz sonucunda değişkenler arasında uzun dönemde bir eş bütünleşme ilişkisi bulunmuş ve bağımsız değişkenlerin katsayılarının tahmin edilmesi için CCE ve AMG yöntemleri kullanılmıştır. Bu yöntemlerden hareketle, panel genelinde yüksek teknoloji malı ihracatının toplam ihracat içerisindeki payını etkileyen faktörler bir sıralamaya tabi tutulduğunda bu sıralamada ilk sırayı AR-GE (%1.234 - %1.158) harcamaları almıştır. Yani panel genelinde yüksek teknoloji mal ihracatını en çok etkileyen değişkenin AR-GE harcamaları olduğu sonucuna varılmıştır. Sonrasında ise sırasıyla patent sayısı (%1.083 - %1.085), doğrudan yabancı yatırımlar (%1.027- %1.080) ve beşeri sermaye (%1.024 - %1.043) değişkenleri gelmektedir. Son iki değişken olan internete erişim oranı (%0.991 - %0.821) ve araştırmacı sayısının (%0.957 - %1.019) sıralaması ise CCEMG ve AMG yöntemlerine göre değişmektedir. CCEMG modeline göre bu değişkenlerden en düşük etkiye sahip olan değişken araştırmacı sayısı iken, AMG modeline göre ise internete erişim oranıdır. Bu sıralama sonrasında ise AR-GE faaliyetleri, doğrudan yabancı yatırımlar, eğitim politikası, teknoloji kültürünün tabana yayılması ve hedeflerin niteliğine yönelik çeşitli önerilerde bulunulmuştur.The sample period of the study, which aims to identify the determinants of high-technology product exports in the Asian Tigers, including South Korea, Taiwan, Singapore, and Hong Kong, and to make inferences for Turkey based on these determinants, covers the time period between 2002 and 2021. The model consists of variables such as the share of high-technology product exports in total exports (htexp), the share of R&D expenditures in GDP (rd), the number of researchers per 1000 people (res), the human capital index (hcap), the share of foreign direct investments in GDP (fdi), the internet access rate (int), and the number of patent applications (pat). In the study, firstly, the Breusch-Pagan LM and Pesaran CD cross-section independence tests were conducted, and it was concluded that there is cross-section dependence both among the units in the panel and in the panelas a whole. Subsequently, CADF and CIPS unit root tests were conducted, and it was observed thatthe dependent variable is I(1), while some of the independent variables are I(0) and some are I(1). Afterwards, according to the results of the Swamy-S homogeneity test, cointegration analysis was performed with the Durbin-H test upon determining that the coefficients were heterogeneous. As a result of this analysis, a long-term cointegration relationship was found among the variables, and CCE and AMG methods were used to estimate the coefficients of the independent variables. Based on these methods, a ranking was made for the factors influencing the share of high-technology product exports in total exports across the panel, and in this ranking, R&D expenditures took the first place with a range of 1.234% to 1.158%. In other words, it was concluded that the variable that most affects high-tech goods exports across the panel is R&D expenditures. Afterwards, the number of patents (1.083% - 1.085%), foreign direct investments (1.027% - 1.080%) and human capital (1.024% - 1.043%) variables come respectively. The rankings of the last two variables, the internet access rate (0.991% - 0.821%) and the number of researchers (0.957% - 1.019%), vary according to the CCEMG and AMG methods. According to the CCEMG model, the variable with the least impact among these variables is the number of researchers, while according to the AMG model, it is the internet access rate. After this ranking, various recommendations have been made regarding R&D activities, foreign direct investments, education policy, the widespread dissemination of technology culture, and the nature of goals.XII, 215 sayfatrinfo:eu-repo/semantics/openAccessYüksek teknoloji ürünüAR-GE harcamasıAraştırmacı sayısıBeşeri sermaye endeksiDoğrudan yabancı yatırımlarİnternete erişim oranıPatent başvuru sayısıHigh technology productR&D expendituresNumber of researchersHuman capital indexForeign direct investmentsInternet access rateNumber of patent applicationsdoctoralThesis