ARI BĠLĠMĠ / BEE SCIENCE BALARILARINDA BULUNAN AZ ÖNEMLĠ ZARARLI ARTROPODLAR (EKLEMBACAKLILAR) BÖLÜM 1: ĠNSEKTA (BÖCEKLER) Other Less Harmful Arthropods in Honeybees (Section 1: Insects) (Extended Abstract in English can be found at the end of the end of this article) Levent AYDIN, Özgür SELÇUK Uludağ Üniversitesi, Veteriner Fakültesi, Parazitoloji Anabilim Dalı Uludağ Üniversitesi, Arıcılık Geliştirme-Uygulama ve Araştırma Merkezi ÖZET Tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de arıcılıkta birçok hastalık ve zararlılarla karĢı karĢıya bulun- maktayız. Bunlardan bazıları, arıcılar ve bilim insanları tarafından göz ardı edilmesine karĢın kovan ve ürünlerine ciddi zararlar vermektedir. Bu nedenle bu zararlıları iyi tanımak ve varsa mücadele etmek kovanın sürekliliği açısından oldukça önemlidir. Bugüne kadar birçok tecrübeli arıcı bu zararlıları ve olumsuz etkilerini kısmi olarak bilmesine rağmen mücadele yöntemleri ve gerekliliğinin olup olmadığı konusunda bilgi eksiklikleri bulunmaktadır. Ektoparazitlerin iki büyük grubunu oluĢturan böcek ve akar’lar içerisinde en fazla bilinen arı zararlıla- rı Varroa, Trake akarı, Petek Güvesi dıĢındaki yaklaĢık 119 adet artropodu kapsayan bu makale, veri- len bilgilerle bu zararlıların tanınması ve arıcıların gerekli müdahaleyi yapması için hazırlanmıĢtır. Ekonomik yönden arıcılara tahminlerinin ötesinde zarar veren geniĢ bir yelpazedeki bu artropodlardan sadece Ġnsekta (böcekler) grubunda yer alan ve arıcıların sık karĢılaĢtıkları artropodlar (eklembacaklılar), bu makalede değerlendirilerek sunulmuĢtur. Anahtar kelimeler: Balarısı, zararlı, Artropod, İnsekta, Apocephalus borealis GĠRĠġ Bal arıları (Apis mellifera L.), binlerce yıl önce in- Bu durum bal arılarının doğada çok fazla düşmanı sanlar tarafından kovanlarda yetiştirilmeye başlan- olmasına neden olmakta ve kendilerine özgü sa- mıştır. Günümüzde, bal arılarından elde edilen vunma stratejisi oluşturması gerekliliğini ortaya ürünler, hayatın tüm alanlarında yoğun olarak kul- çıkarmaktadır. Günümüzde Türkiye’de ticari arıcılık- lanılmaktadır. Bu durum arıcılığı önemli bir tarımsal ta Varroa ve Petek güvesine karşı yoğun mücadele faaliyet haline getirmiştir. Türkiye’nin tüm bölgele- yapılmaktadır. Ancak bunların dışındaki diğer arı rinde arıcılık yoğun olarak yapılmakta ve ülkemizde zararlısı artropodlar göz ardı edilmekte, bireysel elli bin civarında profesyonel arıcı bulunmaktadır. olarak kolonilere çok büyük zararlar vermeyen bu Bal arıları, sosyal böceklerdir ve koloniler halinde böcekler, toplamda bazı ekonomik kayıplara neden organize bir şekilde yaşarlar. Bal arıları kışı geçir- olmaktadır. Arıcılığımızda AB standartları gereği mek için kovanlarında polen ve bal depolarlar ve sadece Varroa’ya karşı zorunlu olarak kimyasal ilaç depoladıkları bu yüksek kaliteli hazır besin madde- kullanılarak mücadele yapılmaktadır. Bu makalede leri, insanlar da dâhil olmak üzere birçok böcek ve bahsedilen artropodların birçoğu ile biyolojilerinden diğer hayvan türlerinin dikkatini çekmektedir. ötürü mücadele yapmak zordur. Geliştirilecek olası mücadele yöntemleri de kimyasalları kullanarak ekosisteme zarar vermek yerine daha çok mekanik 40 U.Arı Drg. Mayıs 2012 / U Bee J. May 2012,12(2): 40-54 ARI BĠLĠMĠ / BEE SCIENCE yöntemlerle bu zararlıların kovandan uzak tutulma- Böylelikle arıcıların, bilim insanlarının ve ilgili kişile- sına dayandırılmalıdır (Zeybek, 1991; Doğaroğlu, rin bu artropodları tanımasını sağlayarak bilinçlen- 1992;Genç ve Dodoloğlu., 2002). dirmek ve bir farkındalık yaratmak mümkün olacak- tır. Bu zararlılardan bir veya birkaçının yoğun görül- Bu derleme Varroa, Petek güvesi ve Trakea akarı düğü ve problem teşkil ettiği yerlerde, etkenin ne dışında bal arılarına zarar veren ve daha az görülen olduğu tanınarak buna göre mücadele edilebilecek- diğer artropodları tanıtmak amacıyla hazırlanmıştır. tir. Tablo: Arı Zararlısı Artropodların Sınıflandırılması Uludag Arıcılık Dergisi Mayıs 2012 / Uludag Bee Journal May 2012,12(2): 40-54 41 ARI BĠLĠMĠ / BEE SCIENCE LEPĠDOPTERA (KELEBEKLER) Günümüze kadar 100 bine yakın türü saptanmıştır. santimetreye, dişileri 1.3 santimetreye ulaşır. Renk- Erişkinlerinde ağız yapıları çiçeklerden nektar ve leri gümüş griden devetüyü rengine kadar değişik diğer sıvı gıdaları almaya elverişlidir. Bazı türlerin renklerde olabilir. Rahatsız edildiklerinde ortamı 30 larvaları bal arılarında kovan ve depo peteklerinde saniye içerisinde terk ederler, çok hızlı hareket tahribata yol açar. Arıcılık açısından önem arz eden ederler. Larvaları ince beyaz renklidir. Başları kah- değişik familyalara mensup türler aşağıda açıklan- verengi renklidir. Her larva ayrı tüneller oluşturur. mıştır. Arıcılık açısından en önemli tür Büyük petek Larvalar genellikle kovanın tabanında döküntüler güvesi (Galleria mellonella)’dır. Aşağıda bahsedile- içerisinde bulunur. Özellikle tropikal iklim kuşağında cek türlerden Acherontia atropos arıları da avlaması görülür. Büyük petek güvesinin olduğu kovanlarda yönünden diğerlerinden farklıdır (Mimioğlu, 1973). larvalarının yetişmesi mümkün değildir. Aralarında kompetatif bir ilişki bulunmaktadır. Mücadelede özel Pyralidae bir yöntem olmamakla birlikte Büyük petek güvesi Vitula edmandsae mücadelesinde kullanılan yöntemler kullanılmakta- dır (Auber 1960; Morse ve ark., 1990). Kurutulmuş meyve güvesi olarak da bilinir. Gri renk- li iki santim boylarındadır. Gelişimi yumurtadan olguna kadar 88 güne kadar sürer. Kışı larva olarak geçirir. Larvaları açık pembe ya da beyaz renklidir ve Akdeniz un güvesi ve Hindistan un güvesine benzer. Korunmasız saklanan peteklerde bal mu- mu, bal ve polenleri yiyerek ekonomik zarara yol açar. Özellikle Kuzey Amerika olmak üzere Amerika kıtası ve Kanada’nın bazı bölümleriyle Avrupa’da görülmektedir. Büyük petek güvesinden farklı ola- rak, larvaları beslendikleri petek üzerinde daha fazla miktarda ağ bırakır. Kontrolünde büyük petek güvesinde kullanılan kontrol metotları kullanılır. Kullanılmayan peteklerin depolanma koşulları mü- cadelede önemlidir (Bradbear, 1988; Winston, ve ark. 1981). Achroia grisella Indianmeal moth (Plodia interpunctella) Çoğunlukla tahıl zararlısıdır. Tüm dünyada bulunur. Erişkinleri 9 mm uzunluğundadır. Ön kanatları gri, vücudunun diğer kısımlarında kırmızımsı kahveren- gi ve üzerinde koyu renkte lekeler vardır. Larvaları kirli beyaz renkte, baş kahverengidir. Sıcak iklimler- de larva polen ve kokon ya da ölü yavru gözleri içerisinde çoğalır, kovanın zemindeki artıklar ve debris içerisinde bulunur. Yaşam süresini 4-6 haf- tada tamamlar. Peteklere bala ve polenlere zarar vermektedir. Mücadelede depolanacak peteklerin bir süre derin dondurucuda bekletilmesi en etkili Vitula edmansae metottur. Depolanan polenlere de aynı işlem uygu- Achroia grisella lanabilir (Auber. 1960; Morse, ve ark., 1990; Silacek, ve ark.,1972). Küçük petek güvesi olarak bilinir. Diğer güvelere göre daha az zararlıdır. Özellikle zayıflamış kovan- larda zararlıdır. Büyük petek güvesinden kolayca ayrılır. Görünüşleri daha ince yapılıdır. Erkekleri 1 42 U.Arı Drg. Mayıs 2012 / U Bee J. May 2012,12(2): 40-54 ARI BĠLĠMĠ / BEE SCIENCE DIPTERA (Sinekler) Sinekler olarak bilinen bu takımda değişik familyala- ra ait türler arı zararlıları olarak dikkati çekmektedir. Asilidae’lerin olgunları avcı türlerdir ve arılarla bes- lenmektedirler. Braula coeca arıların besinine ortak olan bu ailede olmasına rağmen kanatları olmayan bir türdür. Bu bölümde bahsedilen diğer türler Apimyasis etkenleri olup yumurtalarını genellikle arının abdomenine yerleştiren ve bu yumurtalardan Plodia interpunctella çıkan larvaları iç parazit olan arının iç organları ve vücut sıvılarıyla beslenen türlerdir (Morse ve ark., Anagasta kuehniella-Akdeniz un güvesi 1990; Mimioğlu, 1973; Ibrahim, 1997; Tüzer,1997). Asilidae Olgunlarının boyu 0.6-4 cm boyundadırlar. Avcı olmaları nedeniyle çok çeşitli böcekleri avlayarak beslenirler. Avlarından bir kısmını bal arıları oluştu- rur. Bireysel avlanırlar. Avlanırken bal arılarını renk- lerinden boyutlarından ve şekillerinden ayırt ederler. Bal arıları bu saldırılar karşısında çok savunmasız Anagasta kuehniella kalır. Toplamda 5000 civarında türü bulunan bu sinekler, tüm dünyada yaygın olarak bulunmaktadır- Lepidoptera Erginler, 6-13 milimetre uzunluğunda, lar. Kimi türler, tarlacı arıları avlayarak kolonilere solgun gri renklidir. Ön kanatlarında koyu renkli önemli derecede zararlar vermektedirler. Nitekim zikzaklar bulunur. Larvalar, yumurtadan çıktıktan Hayat (1997) Asilidae türlerinin avlarının belirlen- sonra petek üzerinde beslenirken küçük kanalcıklar mesine yönelik çalışmasında; en fazla avın oluşturur. Başta Avrupa olmak üzere tüm dünyada Hymenoptera takımına bağlı türlerden oluştuğunu görülebilir. İsmi un güvesi olmasına rağmen her (%57,4), bunların içerisinde de bal arısının ilk sıra- türlü tahıla zarar verir. Bazı zamanlarda depolanmış da yer aldığını belirlemiştir. Bu sineklere karşı şuan peteklere ve polenlere zarar verebilir. Mücadelede kullanılan etkili bir mücadele yöntemi bulunmamak- depolanacak materyalin bir süre derin dondurucuda tadır (Barnes 2008; Hayat, 1997 Bouseman ve ark., bekletilmesi etkili bir yöntemdir (Auber, 1960; Morse 1977; Linsley, 1960). ve ark., 1990). Sphingidae Kurukafa güvesi (Acherontia atropos) Orta boylu tıknaz vücutlu bir güvedir. Ön kanatları gri ve sarı renkli, arka kanatlarında koyu renkli bant- lar bulunur. Islık benzeri bir ses çıkartırlar. Erginleri ağaçların gövdesinde bulunan reçineden beslenir. Bunun yanı sıra kovanlardan nektar ve bal çalarak da beslenir. Geceleri kovanlara saldırır (Auber, 1960; Morse ve ark., 1990) . Saropogon dispar Acherontia atropos Uludag Arıcılık Dergisi Mayıs 2012 / Uludag Bee Journal May 2012,12(2): 40-54 43 ARI BĠLĠMĠ / BEE SCIENCE Dasypogon diadema Promachus fitchii Diogmites angustipennis Molobratia teutonus Phoridae Çoğu küçük türlerdir. Boyları 2-4 mm dir. Tüm dün- yada görülebilmektedir. Arı kovanlarında önce pe- tekte depolanan polenleri yerler. Zamanla da larva- Diogmites symmachus lara ve prepupalara zarar vererek koloninin zayıf- lamasına neden olurlar. Bazı türler dış parazit iken bazılarının da larvaları iç parazit olarak yaşarlar (Morse ve ark., 1990; Reyes, 1983; Chaud-Netto, 1980). Mallophora orcina Pseudohypocera kerteszi Mallophora nigra 44 U.Arı Drg. Mayıs 2012 / U Bee J. May 2012,12(2): 40-54 ARI BĠLĠMĠ / BEE SCIENCE Braulidae APĠMYASĠS YAPAN ARTROPODLAR Braula coeca (Arı Biti) Conopidae 1.5 mm uzunluğunda 1 mm genişliğinde, parlak, Larvaları 0.3-1.5 santimetredir. Bazı konopid türleri, kahverengimsi-kırmızı renktedir. Erkek bitler dişilere yumurtalarını havada yakaladıkları avlarının üzerine oranla biraz daha küçüktür Başı büyük ve enleme- yerleştirirler. Mevcut 500 türden 6 kadarının bal sine ovaldir. Gözü ve kanatları yoktur. Arı biti ergin- arılarına zarar verdiği belirlenmiştir. Bal arısının leri; yağmacılık ve oğul verme ile kovanlar arasında abdomenine yerleştirdiği larvaları arının hemolenfi yapılan ballı-yavrulu çerçeve değişimi ile bulaşık ve kas dokusuyla beslenir. Buradan içeri girer, arı- arıların kovanları şaşırmaları ile ve koloni nakilleri nın iç organları ve dokularıyla beslenerek gelişimine ile yayılmaktadır. Genç işçi arıların topladıkları gı- devam eder. Kuzey Amerika, Rusya ve Avrupa’da dayı yedikleri için, yavru arılar beslenemez ve göz- görülürler. Şiddetli şekilde enfeste olmuş koloniler- ler içerisinde ölürler. Ana arının yiyeceklerini ortak de içerisi boş kurumuş şekilde ölmüş arılar dikkati olduklarından ana arının yeterince beslenememesi- çeker. Tarlacı arıları enfeste ettikleri için kovanı ne sebep olur yeterince beslenemeyen ana arı zayıflatır ve hatta sönmesine neden olabilirler. Mü- yumurtlamaya bir süre ara verir. Besinsiz kalan cadelede herhangi etkili bir yöntem bulunamamıştır kovan kısa sürede zayıflar ve sönebilir. Bal sırları (Bradbear, 1988; Botha, 1970). içerisinde tüneller açarak balın akmasına ve ticari değerinin kaybolmasına neden olur. Petek gözleri, henüz arı tarafından balla doldurulmadan önce, Arı biti yumurtalarını kazdığı tünellerde bırakır. Kazılan tüneller küçüktür. Ancak gözle fark edilirler. Fakat yumurtadan çıkan ve 2 mm. kadar uzun olan larva geliştikçe, bunların çaplarını genişletir. Hemen tüm dünyada görülebilmektedir. Mücadelede mekanik olarak az sayıdaki arı biti arı üzerinden temizlenebi- lir. Yalnız ana arı bitlenmiş ise ucu bala batırılmış bir tahta çubuğu ana arının etrafında dolaştırarak bitleri ayıklamak ve imha etmek kolaydır. Arı bitleri peteklerde yumurtlamış ve petekler bunların yumur- Physocephala marginata ta ve larvaları ile bulaşık ise, onları çıkarmak sure- tiyle zararsız bir hale getirmek ve yeni jenerasyon- ların gelişmesini önlemek gerekmektedir. Kimyasal olarak yapılacak mücadelelerde varroaya karşı kullanılan ilaçlar etkili olduklarından bu zararlıya karşı da kullanılabilir (Smith ve ark.,1985; Morse ve ark., 1990; Nixon 1982). Physocephala sagittaria Braula coeca Zodion cinereum Uludag Arıcılık Dergisi Mayıs 2012 / Uludag Bee Journal May 2012,12(2): 40-54 45 ARI BĠLĠMĠ / BEE SCIENCE de görülürler. Kontrol yöntemi olarak geçmiş dö- nemlerde kovanın dış yüzeyi %1-2 ddt solüsyonuy- la boyanmıştır (Morse ve ark., 1990). Thecophora atra Senotainia tricuspis Calliphoridae Büyüklükleri ev sineği kadardır. Yeşil mavi ya da gri renkli olabilirler. Cochliomyia hominivorax bal arıla- rının zararlısıdır. Larvaları arının göğüs kısmındaki yumuşak dokularla beslenir, iki gün içerisinde arının ölümüne sebep olur. Arı öldükten sonra da larva ölmüş arı üzerinde beslenmeye devam eder. Ol- gunlaşınca arıyı terk eder. Arıları kovan dışında yakalar ve yumurtalarını bırakır. Tropik ve yarı tro- pik iklim kuşaklarında en çok da Mısır’da problem olmaktadırlar. Henüz etkili bir kontrol yöntemi bu- lunmamaktadır (Morse ve ark. 1990; Özbek. ve Thecophora longirostris Szaloki, 1998 Tüzer, 1997). Tachinidae Larvaları birçok böceğin iç parazitidir. Bu yönüyle zararlı böceklerle biyolojik mücadelede kullanılmak- tadırlar. Bilinen 1300 kadar türden sadece Rondanioestrus apivorus bal arılarına zarar ver- mektedir. Kovanın önünde bekleyen dişi kovana dönen tarlacı arıları yakalayıp larvalarını abdome- nine yapıştırır. Larva buradan abdomen içerisine girerek arıya zarar verir ve ölümüne neden olur. Kuzey Afrika ve Uganda’da görülürler. Kontrolde etkili bir mücadele bulunamamıştır (Botha, 1970). Sarcophagidae Cochliomyia hominivorax Türlerin birçoğu leşçil beslenmekle birlikte bir kısmı Phoridae parazitiktir. Miltogramminae alt familyasına giren Özellikle Melaloncha ronnai bal arılarının parazitidir. kimi türler, yumurtalarını bal arıları ve yaban arıları- Genellikle yoğun tarım yapılan bölgelerin yakının- nın yuvalarına bırakır. Senotainia tricuspis bal arıla- daki arılıklarda gözlenmiştir. Paraziter enfestasyona rının iç parazitidir. Dişileri genellikle bal arılarına maruz kalmış arılarda uçmakta ve hareket etmekte nadiren de bombus ve diğer vahşi arılara saldırır. güçlük, kas titremeleri ve ölüm görülmektedir. Di- Larvalarını bal arısının vücuduna yapıştırır. Dişi bir ğerleri gibi bu sinek de yumurtalarını bal arısının sinek ortalama 700-800 larva üretir. Larvaların arı- abdomenine bırakır ve larvalar buradan arının vü- nın vücuduna girmesinden 2-4 gün sonra arı ölür. cuduna girer. Tarlacı arıların zarar görmesiyle kolo- Özellikle Orta ve Kuzey Avrupa, Ukrayna, Tunus ve ni zayıflamaktadır (Ramírez, 1984). Avustralya’da daha az olarak da diğer bazı ülkeler- 46 U.Arı Drg. Mayıs 2012 / U Bee J. May 2012,12(2): 40-54 ARI BĠLĠMĠ / BEE SCIENCE Melaloncha ronnai Apocephalus borealis KOLONĠ KAYIPLARININ SEBEBĠ OLABĠLĠR MĠ? Tüm dünya son birkaç yılda sebebi belli olmayan arı ölümleri, bilinen ismiyle Koloni Çökme Bozuklu- ğu (CCD) (Colony Collapse Disorder) ile sarsılmış- tır. CCD dünya genelinde sebebi belirlenemeyen ve çok sayıda koloninin kaybına sebep olmuştur. Bir- çok araştırıcı konuyla ilgili bilimsel araştırmalar yapmıştır. Yapılan araştırmalar sonucunda bilim insanları mantar, bakteri viral ve parazitik patojenle- Sarcophagidae ( Flesh Flies) ri, bazı bilim insanları iklim değişikliklerini, bazıları ise yaygınlaşan cep telefonu sinyallerinin arıların Sarcophaga nigriventris genellikle bal arılarının yön bulma duyusunu olumsuz etkilediği gerekçesiy- parazitidir. Larvaları bal arılarının üzerinde beslenir le Koloni Çökme Bozukluğunun sebebi olduğunu (Tüzer, 1997). öne sürmüşlerdir. Son dönemlerde ise bu bozuklu- ğun sebebinin tek bir etkene bağlanamayacağı, sebebin bahsedilen patojenler ve olumsuzlukların bir araya gelmesiyle CCD’nin ortaya çıktığı görüşü yaygınlık kazanmıştır. Amerikalı bilim insanları Core ve ark., (2012)’nın yayınladıkları bir makalede Apocephalus borealis (Phoridae) isimli bir parazit sinek türünün CCD’nin sorumlusu olabileceği bildirilmektedirler. Ameri- ka’nın yerli türü olan A. borealis normal olarak bombus ve eşek arılarının paraziti olarak bilinmek- tedir. Yapılan çalışmada ergin dişi sineklerin arının Sarcophaga nigriventris karın kısmına bıraktıkları yumurtalardan çıkan lar- vaların arının vücut dokularıyla beslendiği ve olgun- Drosophilidae laşan larvanın arının boyun kısmından göğüs ve 3-4 milimetre boyundaki küçük sineklerdir. başın birleşim yerinden arıyı terk ettiği görülmüştür. Drosophila busckii bal arılarının parazitidir (Morse Larvalar tarafından oluşturulan parazitizmin arılarda ve ark.,1990). gece kovanı terk etme eğilimine sebep olduğu ve bu sinek türünün daha önceleri bilinenin aksine, ticari arılıklarda da gözlendiği, bal arılarını da ko- nakçı olarak kullandığı ortaya konmuştur. Bu araştı- rıcılara göre A. borealis’in CCD’nin gözden kaçırıl- mış sebeplerinden olduğu düşünülmektedir. Drosophila busckii Uludag Arıcılık Dergisi Mayıs 2012 / Uludag Bee Journal May 2012,12(2): 40-54 47 ARI BĠLĠMĠ / BEE SCIENCE HYMENOPTERA kısmını yerler. Özellikle sıcak havalarda yaz so- nunda ve sonbaharda kovanlara saldırmaktadırlar Bu dizide arılar karıncalar ve eşek arıları bulunmak- (Morse ve ark.,1990; Uygur ve ark., 2008) tadır. Çoğunlukla bal arıları gibi sosyal böceklerdir Karıncalar kovanlara koloni halinde saldırarak zarar vermekte, eşek arıları ve sarıca arılar ise daha çok bireysel zararlar vermektedirler. Bal arılarına zarar veren diğer arılar bal arılarından farklı olarak etçil beslenen türlerdir ve en büyük zararları tarlacı arıla- rın avlanması suretiyle kolonileri zayıflatmak hatta sönmelerine neden olmaktır. (Morse ve ark.1990; Vespa crabro Mimioğlu 1973;Tüzer, 1997). Formicidae (Karıncalar) Karıncalar ekosistemin en başarılı sosyal böcekle- ridir. Özellikle sıcak iklimlerde yaşayan Dorylinae ve Ecitoninae alt familyalarına mensup karınca türleri tropikal iklimlerde arılıklara büyük zararlar verebil- mekte ciddi karınca saldırılarında onlarca kovanı birkaç saat içerisinde söndürebilmektedirler. Karın- calar, kovanlara çok büyük sayılarda saldırdıkları için arılar kovanları koruyamamaktadır Bunun yanısıra karıncalar polen tuzaklı kovanlardan polen- Vespa mandirinia (Japon dev eşek arısı) leri de çalabilmektedirler. Bu da ekonomik zarara yol açmaktadır. Mücadele karıncalara karşı arılıkta kimyasal kullanarak yapılabilir. Ama kullanılacak kimyasalların arılara da zarar vereceği unutulma- malıdır. Bunun yanısıra kovanların yüksek platform- lar üzerine kurulması karıncaların kovanlara erişi- mini zorlaştırmaktadır. Bu platformların bacaklarına karıncaların tırmanmasını engelleyecek şekilde tuzaklar konulabilir. (Burril, 1926). Vespa orientalis Vespula ve Dolichovespula Önemli türler Vespula germanica, Vespula vulgaris, Vespula lewisiii ve Delichovespula arenaria’dır. En yaygın olan tür ülkemizde de sıkça görülen V. germanica’dır. Tüm dünyada yaygın olarak bulun- makla birlikte kışların ılıman geçtiği bölgelerde tüm yıl aktivite göstermekte ve zarar vermektedirler. Vespidae (Yaban Arıları) Eşek arıları kadar büyük zararlar vermeseler de bal Vespa arılarına zarar verebilmektedirler. Genellikle güçlü kolonilere saldıramamakta, kovan girişindeki ölmüş Bal arılarının en önemli zararlılarından birisidir. ya da ölmek üzere olan arılara saldırmaktadırlar. Özellikle tropikal alanlarda bunun dışında dünyanın birçok bölgesinde değişik türleri kovanlara ve tarlacı Sonbahar ve arken kış dönemlerinde popülâsyonla- arılara saldırarak onları öldürmekte ve büyük eko- rı en yüksek seviyeye çıkar. Döllenmiş dişi kışı tek nomik zararlar vermektedir. Etçil beslenen bu arılar başına yuvada geçirir, koloninin diğer bireyleri ölür- tarlacı arıların sayısını azaltarak kovana saldırma- ler. Sonbahar dönemlerinde kovanlardan bal çal- salar dahi bütün bir arılığın kaybına sebep olabil- mak için ciddi saldırılarda bulunabilirler. Bunun mektedirler. Bazı Vespidae türleri sosyal waspların dışında tarlacı arılara bireysel saldırılar da yapabil- en büyüğüdür. Avladıkları arının sadece göğüs dikleri bilimsel yayınlarda bildirilmiştir. 48 U.Arı Drg. Mayıs 2012 / U Bee J. May 2012,12(2): 40-54 ARI BĠLĠMĠ / BEE SCIENCE Mücadelede 3 farklı yöntem kullanılmaktadır. Bun- lar: 1)Yabani arı kapanlarının kullanılması 2)Yabani arıları cezbeden feromonların kullanılması 3)İnsektisit (deltamethrin) emdirilmiş kanlı et parça- larının kovandan uzak bölgelere konması. Et ve kan kokusu bu arılara cazip gelmekte ve o yöne çek- mektedir. ODONATA Tüm bunların yanı sıra eğer mümkünse yuvaları Dünyanın her yanına yayılmış yaklaşık 5.000 türü tahrip edilmelidir(Archer, 1998; Mimioğlu, 1973; De bulunan yırtıcı böcek takımıdır. Böceklerin en iyi Jong, 1979). uçan türlerini içeren kız böcekleri (subakireleri ya da yusufçuklar da denir) yaşamlarının bir bölümünü DĠĞER INSECTALAR suda geçirirler. Nimfler suda çözünmüş oksijeni, THYSANURA erginler atmosfer havasını soluyarak yaşarlar. Nimfler tek hücrelilerle beslenir, başka larvalara, Vücutları zırhla kaplı genellikle 1 cm’den küçük iribaşlara, küçük balıklara saldırmaya başlarlar. Nimf türlerdir. Vücutlarının son kısımlarında 3 tane kuy- dönemi sonunda sudan çıkıp, kamış vb. bir bitkinin ruk benzeri uzantı bulunur. Hareketleri suda yüzen üstünde gömlek değiştirir kanatlarını kuruturlar. Böy- balığı andırır. Genellikle gıda artıklarıyla beslendik- lece başkalaşma tamamlanmış olur (Mimioğlu, 1973; leri için insanların yaşadığı her yerde bulunabilirler Tüzer, 1997). (Tüzer, 1997). Yusufçuklar (Kız böcekleri, Helikopter böcekleri) Lepisma saccharina Odonata dizisinin Epiprocta ve Zygoptera alt dizisi- Thysanura dizisinin Lepismatidae ailesine mensup ne ait avcı artropodlardır. Genellikle tatlı su kaynak- artropodlardır. Küçük uzun yapılı vücudun arka larına yakın yerlerde yaşarlar. Tüm dünyada yay- kısmında 3 tane kuyruk benzeri uzantı bulunan gındırlar. Bazı türleri sadece bal arılarını avlayarak böceklerdir. Vücut yüzeyleri pullarla kaplıdır. İnsan- beslenir. Olgunları havada uçan arıyı kanatlarından ların yaşadığı konutlarda sıkça bulunur çünkü depo- yakalayarak avlarlar. En büyük zararı çiftleşme lanmış gıdalarla, insan giysileri ve kitaplara zarar uçuşuna çıkmış kraliçeyi avladıklarında verirler vererek hayatını devam ettirebilir (Borchert, 1974). (McKay, 1967). MANTODEA Mantidae (Peygamberdeveleri) Ctenolepisma lineata Dünyanın hemen her yerinde çok değişik renk ve Thysanura dizisinin Lepismatidae ailesine mensup boyutlarda bulunabilen bu böcekler çok başarılı artropodlardır. Arı kovanlarında bulunabilir bunun birer böcek avcısıdır. Sahip oldukları kamuflaj yete- sebebi gıda kaynağı olarak balı kullanmak içindir. neğiyle çiçekler ve bitkiler üzerinde bekleyerek Güçlü kolonilerde herhangi bir zarara neden olmaz- tarlacı arıları avlamaktadırlar. Etkili bir mücadele lar. Mücadeleye gerek yoktur (Borchert, 1974). yöntemi ortaya konulamamıştır (Bregante, 1972). Uludag Arıcılık Dergisi Mayıs 2012 / Uludag Bee Journal May 2012,12(2): 40-54 49 ARI BĠLĠMĠ / BEE SCIENCE Kitap Biti Psocoptera dizisinin 3 ailesine mensup artropodlardır, Halk arasında kitap biti olarak bilinen bu tür küçük yumuşak vücut yapısına ve çiğneyici bir ağza sahiptir. Tüm dünyada görülebilmektedir. Kitaplara ve kağıt materyale zarar verir. Arılara zararı genellikle polen çekmecelerine girip polenle- re zarar vermek şeklinde olmaktadır. Ayrıca kontakt yolla koloniler arasında hastalık etkenlerini taşıyabi- leceği de düşünülmektedir (Borchert, 1974). DERMAPTERA (Kulağa kaçanlar) Karınlarının bitimindeki çatal şekildeki kıskaçlarıyla göze çarparlar. Dermaptera takımındaki bu böcek- ler hem etçil (küçük böceklerle) hem de otçul olarak beslenirler. Yavru bakımı yapan böceklerdir. Kışları ağaç kavukları, taş dipleri, duvar çatlakları gibi kuy- tu köşelerde geçirirler. Bu yüzden evlerde de görü- HEMĠPTERA lebilirler (Mimioğlu, 1973) . Bu dizide birçok bit ve tahtakuruları vardır. Bazı Forficulidae türleri bitkilere zarar vermekte bazıları ise insanlar- Her yerde rastlanabilen çürükçül böceklerdir. Arıla- dan ve hayvanlardan kan emmektedir. Dört kanatlı- ra direkt zararlı etkileri yoktur. Saklanmak ve bes- dırlar. Tüm yaşam ortamlarına yayılarak çeşitli vü- lenmek için kovana girip buralarda bulunabilirler. cut yapıları kazanmışlardır. Tipik olarak başlarının Güçlü kolonilere herhangi bir zararı gözlenmemiştir. ön alt kısmından çıkan, dinlenme sırasında vücu- Mücadelede karıncalarda olduğu gibi yüksek plat- dun altında geriye doğru, çoğunda uzunlamasına formlar işe yarayabilir. (Borchert, 1974). bir oluk içine yatırılabilen bir hortumları vardır (Mimioğlu, 1973). Reduviidae Avcı durumundaki bu familyaya ait bazı türlerin yakalayıcı bacak yapıları ile bal arılarını avladıkları belirtilmektedir. Kolonilere büyük zararları yoktur (Morse ve ark.,1990). PSOCOPTERA Gerçek anlamda bitler olmamakla birlikte odun bitleri adıyla tanınan bir böcek takımıdır. Bu takım yumuşak gövdeli, uzun duyargalı, ağız parçaları NEUROPTERA çiğnemeye uyarlanmış, çoğu 5 milimetreden küçük bini aşkın türü kapsar. Kitap bitleri kanatsız odun Narin ve yumuşak vücutlu böceklerdir. Kanatları bitlerindendir. Genellikle bina içlerinde, tozlu raflar- zarımsı yapıdadır ve helikopter böceklerininkine da dolaşan bu çok hareketli böcek, eski kitaplara ve (Odonata) benzer. Kanatların şekli ve büyüklüğü, kâğıtlara büyük zarar verebilir. Ayrıca, depolanmış cinslere göre farklılık gösterebilir. Ancak, ön ve arka tahıllarda da bulunur. (Morse ve ark.,1990). kanat daima aynı şekilde ve büyüklüktedir. Uçuş esnasında birbirlerinden bağımsız olarak hareket 50 U.Arı Drg. Mayıs 2012 / U Bee J. May 2012,12(2): 40-54 ARI BĠLĠMĠ / BEE SCIENCE ettirilebilen kanatlar, dinlenme esnasında vücudun bir mücadele yoktur kullanıldığı bölgelerden kovan- üzerinde çatı şeklinde tutulur. Kanatlardaki boyuna lar uzak tutulmalıdır (Borchert, 1974). damarlar, kanat kenarına doğru çatallaşma gösterir. Kanadın ön kenarında ise, merdiven şeklinde bir dallanma tipiktir (Borchert, 1974). Chrysopidae Chrysopa vulgaris Kovanlara ve arılara kayda değer zararları yoktur. Zaman zaman arı kovanlarında ölmüş arıları yedik- leri bildirilmiştir (Morse ve ark.,1990). Cleridae Bu ailede Trichodes apiarius bir arı zararlısı olarak bildirilmiştir. Genelde zayıf kolonilerdeki ölmekte olan erginlere ve yavrulara saldırmaktadır. Avcı bir tür olan bu böcek normalde bitkiler üzerinde avlan- maktadır. Tarlacı arıları da avlayabilmektedir. Etkin bir mücadele bulunmamaktadır (Borchert, 1974; Morse ve ark.,1990). COLEOPTERA Boyları 1 mm–15 cm arası olan en kalabalık böcek takımıdır; bilinen 350.000 kadar türü vardır. Kın kanatlı böcekler olarak bilinirler.Renk ve biçimleri farklılık gösterir. Ortak özellikleri, ön kısımlarının sert ve kalın kanat örtülerine dönüşmüş olmasıdır. Antenleri çeşitli şekildedir. Ağızları ısırıcı ve çiğne- yicidir. Kın kanatlılar, zar gibi ince ve ön kanatların- Dermestidae dan daha büyük olan arka kanatları ile uçarlar. Bö- cek uçmadığı zaman bu kanatlar katlanarak kanat Dermestes lardarius zayıf kolonilere ve depolanmış örtülerinin altına saklanır. Larvaları yaşama biçimle- peteklere ve ahşap kovan ve ekipmanlara zarar rine göre çok çeşitli tiplerde olur. Örneğin, yırtıcılıkla verdiği bildirilmiştir (Morse ve ark.,1990). geçinen, bu yüzden iyi gelişmiş ayakları olan ve serbest geçinen larvalar olduğu gibi, gözsüz ve bacaksız olanları da vardır; bu türler bitkilerin içinde yaşarlar. Kın kanatlılar çeşitli besinlerle beslenirler. İçlerinde yırtıcı olan birçok tür de bulunmaktadır (Mimioğlu, 1973; Morse ve ark.,1990). Carabidae (Yer böcekleri) Coleoptera dizisinin Carabidae ailesine mensup artropodlardır. Bu grupta çok sayıda tür bulunmak- tadır bazıları etçil türlerdir (Carabus auratus). Avla- Meloidea (Yağ böcekleri Yakı böcekleri) narak beslenirler. Avlarının arasında bal arıları da bulunur. Korunmada kovanlara ulaşmasını engel- Arılara iki şekilde zarar verirler. Bu zararlardan ilki lemek için kovanların yerden yükseğe konulması yumurtalara ve larvalara verilen zarardır. Diğeri ise gerekmektedir. Calosoma sycophanta Çam kese olgun arılara yaptıkları parazitizmdir. En önemli tür böceğine karşı biyolojik mücadele için kullanılmak- Meloe cicatricosus‘tur. Bu böcekler kovana girip tadır. Bu yönüyle çok faydalı bir böcektir ülkemizde yumurtaları ve larvaları yemektedirler. Diğer bir tür aktif olarak kullanılır. Kovanları korumak için etkin olan Meloe variegatus’un gençleri arıların karın segmentleri arasından hemolenfle beslenmektedir. Uludag Arıcılık Dergisi Mayıs 2012 / Uludag Bee Journal May 2012,12(2): 40-54 51 ARI BĠLĠMĠ / BEE SCIENCE Özbek ve Szaloki (1998). M. variegatus’un ülke- dikenlerle kaplıdır. Bu yüzden kolayca arılar tara- mizde ve Palearktik bölgede yaygın olduğuna deği- fından dışarı atılamazlar. Güçlü kanatları olduğu nirken, Meloe violaceus Marsham türünün triungulin için bir arılıktan diğerine uçarlar. Son yapılan çalış- adı verilen genç larvalarının Erzurum yöresinde malarda 15 km civarında uçtukları ve bu yüzden arılarda ektoparazit olarak beslendiklerini belirtmek- etkenin bir bölgede hızla yayıldığı tespit edilmiştir. tedirler. Meloidae türleri ile etkili bir mücadele yön- Bacakları geniş ve düzdür. Yumurtalar çok sayıda temi yoktur. (Özbek, 1998 ;Morse ve ark.,1990) ve kovanın ulaşılması zor dip köşelerine düzensiz bir şekilde bırakılır. Şekilsiz ve düzensizdir. Yumur- talar inci beyazı renkte ve balarısı yumurtalarından hafif küçüktür. Larvalar uzun, oval, yaklaşık 11 mm uzunlukta beyazımtırak açık kahve renklidir. Petek güvesinin larvaları ile benzerdir. Küçük kovan bö- ceğinin 3 çift iyi gelişmemiş bacağı ve dorsal yüzde (sırtta) iyi gelişmiş dikenleri mevcuttur. Polen ve balla beslenir. Petekler üzerine dışkılarını bıraktığı için fermentasyon sonucu bal insan ve arı tüketimi- ne uygunsuz hale gelir. Petekler delik, yıpranmış ve arılar tarafından bal ve yavru için kullanılamaz du- rumdadır. Güçlü kitin yapısı nedeniyle arılar soka- mazlar. Gelişmesinde 4 dönem vardır ve bu geliş- me 38-82 günde tamamlanır. Ilıman iklimli bölgeler- de yılda 5 nesil oluşturabilir. Çok sayıda yumurta bırakabildiği için kovanın sönmesine neden olabilir. Afrika kıtasında doğal düşmanları ve Afrika arıları- nın hijyenik davranışları (agresif) nedeniyle büyük kayıplar oluşturmamış ve A.tumida popülasyonu kontrol altındadır. Ancak yeni bulaştığı ılıman böl- gelerde (ABD gibi) birinci derece zararlı konumuna geçebilir. Nitidulidae Balın kirlenmesi ve mücadelede ilaç kullanımı eko- Aethina tumida nomik kayıplara yol açmakta, koloni zayıflaması Afrika kıtasında Büyük Sahra’nın güneyinde kalan veya sönmesi nedeniyle hem kovanın devamı hem bölümde yerleşmiş bir böcektir. Çilek ve fidan şek- de tozlaşma yoluyla bitkisel üretim tehlikeye gir- linde bitkilere saldıran süprüntülerle (artıklarla) bes- mektedir. A.tumida bulunan kolonilerde petekler lenen böceklerle yakın akraba ve/veya onlardan tahrip olmakta, arı larva ve yumurtaları böcek tara- biridir. Meyve zararlısı olarak tahmin edilmektedir. fından tüketilmekte, çıkardıkları dışkı nedeniyle Dr. Lundie tarafından 1940’da Güney Afrika’da arı fermantasyon sonucu ekşimsi çürük portakal (na- kovanlarında tespit edilmiştir. Afrika kıtasında depo- renciye) kokusu hissedilmektedir. Arılar yavrulu ve lanmış peteklere ve zayıf kolonilere büyük zarar ballı petekleri terk etmektedirler Ballar kovan dışına vermekle beraber güçlü kolonilerde sorun oluştur- bırakıldıklarında bile diğer arı ve böcekler tarafın- mamaktadır. Amerika Birleşik Devletleri’ne meyve dan tüketilmemektedir. Petek gözlerinde çok sayıda ve sebze ithalatı yoluyla girdiği sanılan A.tumida ilk A.tumida’nın larva ve yumurtalarına rastlanmakta- kez 1998 yılının Mayıs ayında Florida eyaletinde dır. A.tumida’ya karşı birçok kimyasal madde kulla- tespit edilmiş, iki yıl içinde 20 odakta saptanmış, nılmasına karşın henüz tam bir başarı sağlanama- yedi eyalete yayılmıştır. Gerek iklimsel özellikler mıştır. Ancak Coumaphos’un strip uygulamaları gerekse bu kıtada doğal düşmanlarının olmaması nispeten olumlu sonuç vermiştir. Kovanlar yerden nedeniyle Afrika kıtasından daha zararlı olmuş ve en az 20-30 cm yükseğe konmalı ve +4 derece öne ABD’de arıcılığı tehdit eder bir boyuta ulaşmıştır. eğimli olmalıdır. Küçük kovan böceği bulunan pe- Erginleri yaklaşık 5-7 mm uzunlukta. Koyu kahve- tekler 12 ºC’de 24 saat ya da -20ºC’de 6-8 saat renginden siyaha kadar bir renktedir. Vücudu güçlü bekletildiğinde tüm gelişme dönemlerinin yok oldu- bir kitin tabakası ile kaplı olduğu için, arılar soka- ğu görülmüştür. Ülkemizi bu arı zararlısından koru- maz. Böceğin dorsal yüzü (sırtı) tüycük ve küçük mak için bulaşık ülkelerden her türlü arıcılık malze- 52 U.Arı Drg. Mayıs 2012 / U Bee J. May 2012,12(2): 40-54 ARI BĠLĠMĠ / BEE SCIENCE mesi ve damızlık alımı kontrol altında tutulmalı, şüpheli kovanlar Tarım il, İlçe, laboratuar müdürlük- leri ile ilgili araştırma kurumları ve üniversitelere bildirilmeli. Üretici ve teşkilatlar bu etken ile ilgili bilgilendirilmeli, özellikle arıcıların sezonda toplama bölgeleri (Trakya, Muğla v.b.) kontrol altında tutul- malıdır.(Nixon, 1982). Scarabaeida Olgunları büyük ve kalın vücutlu böceklerdir. Bu sebeple arılar bu böcekleri sokamaz ve kovanı koruyamazlar. Tropik ve yarı tropik iklim kuşakla- rında görülmektedirler. Arılar bu böceklerle müca- dele etmek için kovanın girişini daraltmak gibi bir strateji oluşturmuşlardır. Bu böcekler kovana girdik- lerinde petek bal ve polenleri yerler. Mücadelede kovan girişini daraltmak etkili bir yöntemdir. (Morse ve ark.,1990) Sonuç olarak bu makalede yer alan artropodlar göz ardı edilseler bile arı sağlığı ve ürün kayıpları açı- sından ciddi zararlar oluşturmaktadırlar. Özellikle İnsekta bölümünde örnekleri verilen bu zararlılara karşı ciddi önlemler almak gereklidir. Bu zararlılar 0 22-26 C optimum ısı ve %60–80 nispi nemde aktivi- telerini arttırarak bulundukları arı kovanlarını söndü- rebilecek düzeye ulaşırlar. Bu nedenle kovan kont- rollerinin periyodik yapılması, güçlü kovanlarla çalı- şılması, arı ürünlerinin depolandığı yerlerin artropodların üreyip çoğalamayacak ortamlar olma- sı önemlidir. KAYNAKLAR Archer ME (1998) Taxonomy, distribution and nesting biology of Vespa orientalis L. (Hymn., Vespidae). Entomologist's Monthly Magazine 134:45-5. Auber L. 1960. Atlas des Coléoptères de France. Boubée, Paris Bailey, L. 1981. Honey Bee Pathology. Academic Press, London Ptinidae (Örümcek Böcekleri) Barnes, J. K. 2008. Review of the genus Ceraturgus Anobiidae Wiedemann (Diptera: Asilidae) in North America north of Mexico. Zootaxa. 1766: 1-45. Kimi türler peteklere ve zayıf kolonilere zarar ver- Borchert, A. 1974. Schadigungen der Bienenzucht durch mektedir. Bitki zararlısı olan bu böcekler, fırsat bul- Krankheiten, Vergifiungen und Schadlingeder duklarında kovanlara ve depolanmış peteklere za- Honigbiene. S. Hirzel, Leipzig. rar vermektedir. Ptinus fur en çok bilinen türdür. Bouseman, J.K., & C.T. Maier, 1977, The robber fly Depolanmış petekleri soğutmak ve paketlemek Proctacanthus hinei Broml;ey (Diptera: Asilidae) in etkilidir (Leonard, 1983). Illinois, with records of bumblebees as prey (Hymenoptera: Apoidea), J. Kans. Ent. Soc., 50(3):357-358. Botha, J.J.C. 1970. About enemies of bees in South Africa. Gleanings in Bee Culture, 98: 100-103. Uludag Arıcılık Dergisi Mayıs 2012 / Uludag Bee Journal May 2012,12(2): 40-54 53 ARI BĠLĠMĠ / BEE SCIENCE Bradbear, N. (19 88). World distribution of major labarotary mass-rearing conditions. Annals of the honeybee diseases and pests.B ee World, 69: 15- Entomological Society of America 65: 1084-1087 39. Smith, I.B., Jr. And D.M. Caron 1985. Distribution of the Bregante, H. 1972. Mantidae preying upon honey bees in beelouse, Braula coeca, in Maryland and worldwide. Argentina. Proceedings of the 24th International Am. Bee J. 125: 294-96. congress of Apiculture 24:372-374 Tüzer, E.1997 Veteriner Entomoloji Ders Notları.2-54 Burril, A.C. 1926. Antst hat infest beehives American Bee Uygur. Ş.Ö and Girisgin O.2008 Uludağ Arıcılık Dergisi Journal,6 6: 29-31. Kasım 2008 8(4):130-142 Chaud-Netto, J. 1980. Biological studies on Winston, M.; Grant, G.G.; Slessor, K.N. 1981. The moth Pseudohypocera kerteszi (Phoridae, Diptera). Vitula edmandsae: a pest of honeybee combs. Bee Experimentia 36: 61-62. World 62(3): 108-110. Core A, Runckel C, Ivers J, Quock C, Siapno T, et al. Zeybek, H. 1991. Arı Hastalıkları ve Zararlıları. Tarım ve 2012 A New Threat to Honey Bees, the Parasitic Köyisleri Bakanlığı. Hayvan Hastalıkları Arastırma Phorid Fly Apocephalus borealis. PLoS ONE Enstitüsü Müdürlüğü. Etlik-Ankara. 7(1):e29639. doi:10.1371/journal.pone.0029639 EXTENDED ABSTRACT De Jong, D. 1979. Social wasps, enemies of honey bee Am erican Bee Journal,1 19: 505-507, 529 Goal: The goal of this review to inform bee scientists and Dogaroglu, M., 1992. Arıcılık Ders Notları (3. Ba- beekeepers about harmful arthropods. sım).Trakya Üniv. Tekirdag Zir. Fak. Ders Notu 36, Yayın No 42. Sayfa 198- 218. Tekirdag. Introduction: As in all the other countries, Turkey also experiences difficulties related to diseases and pests in Hayat, R..1997. Prey of some Robber Flies (Diptera: the area of beekeeping. Although some of them are ig- Asilidae) in Turkey. Zoology in the Middle East nored by the beekeepers and scientists, they give serious 15:87-94. harm to the bee colonies and hive products. Thus, it is Ibrahim, S.H. 1997 A study on a dipterious parasite on considerably significant to know these pests well and honey bees. Zeitschrift für Angewandte und struggle against them in terms of the persistence of the Entomologie 97: 124-126 hive. Lots of the experienced beekeepers still have lack Leonard, F.W. 1983. Investigation on the fauna of knowledge about whether there are methods of strug- associated with the pollen collected by honeybees, gle despite of the fact that they have partial knowledge Apis mellifera L. MSc thesis, University of Maryland, about these pests and their damaging effects. College Park. Linsley, E.G. 1960. Ethology of some bee and wasp This article containing approximately 119 arthropods killing robber flieso f south-eastern Arizona and (ectoparasites) except Varroa, Acarapis woodi and western New Mexico (Diptera: Asilidae). University Galleria mellonella which are common bee pests in of California Publications in Entomology, 16:357- Insecta and Arachnida which constitutes the two big 392, plS. 48-55. classes of Ectoparasites is prepared in order to make McKay, C. 1967. Dragonflies attack bees. Australasian these pests known by the given information and create Beekeeper 69: 20. an environment in which beekeepers can make the ne- Mimioğlu, M 1973 Veteriner ve Tıbbi Artropodoloji. Anka- cessary intervention. Among these arthropods which ra Üniversitesi Basımevi causes damages to beekeepers in terms of economy, only the arthropods which are in the Insecta class and Morse, R. A., Nowogrodzki, R. 1990. Honeybee Pests, the beekeepers often encounter with are presented in Predators, and Diseases. A. I. Cornell University this article. Pres Ithaca and London. Nixon, M. 1982. Preliminary world maps of honeybee Conclusion: Finally, even if it is ignored, the ectoparasite diseases and parasites. B ee World, 63: 23-42. arthropods in this article cause serious product losses Özbek, H. and D. Szaloki 1998. A contribution to the and damages in bee health. Especially examples of knowledge of Melodae (Coleoptera) fauna of Turkey Insecta section indexed here are necessary to take se- along with new records.Tr.J. of Zoology 22: 23-40. rious measures against these pests. These pests’ activity Ramírez, W. 1984. Biología del géneroMelaloncha reaches maximum level at the 60-80% relative humidity 0 (Phoridae) moscas parasitoides de la abeja and optimum 22-26C temperature; they reach the level doméstica (Apis mellifera L ) en Costa Rica. Rev. that might threaten the bee colony. Therefore hives Biol. Trop. 32: 25-28. should be periodically checked and bee products should Reyes, F.O. 1983.A new record of Pseudohypocera be stored in appropriate conditions. With all these protec- kerteszi, a pest of bees in Mexico. American Bee tive measures beekeepers should raise strong colonies Journal, 123(2): 119-120 to avoid the harmful effects and reproduction of these Silacek,D.L., and G.L.Miller. 1972. Growth and pests. development of the Indian meal moth, Plodia Key words: Honeybee, Harmful, Arthropod, Insecta, interpunctella (Lepidoptera: Phycitidae), under Apocephalus borealis. 54 U.Arı Drg. Mayıs 2012 / U Bee J. May 2012,12(2): 40-54