T.C BURSA ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ SİYASET BİLİMİ VE KAMU YÖNETİMİ ANABİLİM DALI YÖNETİM BİLİMLERİ BİLİM DALI FEDERAL DEVLETLERDE OMBUDSMANLIK KURUMU VE YEREL OMBUDSMANLAR (YÜKSEK LİSANS TEZİ) Boubacar Houdy BARRY BURSA - 2020 T.C BURSA ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ SİYASET BİLİMİ VE KAMU YÖNETİMİ ANABİLİM DALI YÖNETİM BİLİMLERİ BİLİM DALI FEDERAL DEVLETLERDE OMBUDSMANLIK KURUMU VE YEREL OMBUDSMANLAR (YÜKSEK LİSANS TEZİ) Boubacar Houdy BARRY 0000-0001-7170-9138 Danışman: Prof. Dr. Bekir PARLAK BURSA - 2020 i ii ÖZET Yazar Adı ve Soyadı : Boubacar Houdy BARRY Üniversite : Bursa Uludağ Üniversitesi Enstitü : Sosyal Bilimler Enstitüsü Anabilim Dalı : Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bilim Dalı : Yönetim Bilimleri Tezin Niteliği : Yüksek Lisans Sayfa Sayısı : XII + 175 Mezuniyet Tarihi : 14 / 07/ 2020 Tez Danışmanı : Prof. Dr. Bekir PARLAK FEDERAL DEVLETLERDE OMBUDSMANLIK KURUMU VE YEREL OMBUDSMANLAR Şeffaflık ve insan haklarına saygılı bir şekilde ve kaliteli kamu hizmeti sağlama dinamikleri içerisinde kamu idareleri, farklı denetim türlerine tabidir: idari denetim, siyasal denetim, yargı denetimi, kamuoyu denetimi, uluslararası denetim ve Ombudsman’dır. Ombudsmanlık Kurumu, İskandinavya ülkelerinde tam olarak İsveç'te ortaya çıkmasından sonra, 18. yüzyıldan beri demokratik yönetim sistemi sahibi ülkelerde yer edinmiştir. Hakem rolünü üstlenen bu kurum, aynı zamanda idare ve vatandaşlar arasındaki anlaşmazlıklarda arabuluculuk yapan insan hakları savunmasında önemli bir araç haline geldi. Ombudsmanın, diğer denetim türlerinin kapsamadığı boşlukları doldurmak için kurulduğu unutulmamalıdır; Böylece idare ve vatandaşlar arasında köprü görevi görür. Dünyanın çeşitli ülkelerinde kabul edilmesiyle, genellikle devletlerin yasama organı altında kurulmaktadır. Bu tezde, ombudsmanlık kurumu federal devletlerde ve bu devletlerin yerel yönetiminde ele alınacaktır. Birinci ve İkinci bölümlerde kurumun genel bir çalışması anlatılacaktır. Üçüncü bölümden Yedinci bölüme kadar ombudsmanlık kurumu her kıta için örnek olarak bir federal devlette analiz edilecektir; Sekizinci ve son bölümde ise çalışmamızın konusu olan bu devletler arasında karşılaştırmalı bir çalışma yapılacaktır. Anahtar Kelimeler: Ombudsman, İnsan Hakları, Şeffaflık, Arabuluculuk, Federal Devlet, Yerel Ombudsmanlar. iii ABSTRACT Name and Surname : Boubacar Houdy BARRY University : Bursa Uludag University Institution : Social Sciences Institution Field : Political Sciences and Public Administration Branch : Administrative Sciences Degree Awarded : Master Page Number : XII + 175 Degree Date : 14 / 07/ 2020 Supervisor : Prof. Dr. Bekir PARLAK THE INSTITUTION OF OMBUDSMAN IN FEDERAL STATES AND THE LOCAL OMBUDSMANS In the dynamics of providing quality public services based on transparency and respect for human rights, public administrations are subject to different types of control of their services including among others: administrative control, political control, judicial control, public control, international control and the Ombudsman. The institution of Ombudsman after his appearance in the Scandinavian countries precisely in Sweden has gained ground in countries with democratic vocation since the 18 century. This institution is playing the role of arbitrator but also mediator in disputes between the administration and the citizens has become an essential tool in the defense of human rights. It should be noted that the Ombudsman is set up to fill the gaps that other types of controls did not cover; thus it serves as a bridge between the administration and the citizens. With its adoption in several countries around the world, it is often established under the legislative act of the states. In this thesis, the ombudsman institution will be discussed in the federal states and in the local administrations of these same states. In the first and second chapters, a general study of the institution will be explained. From the third to the seventh chapter, the ombudsman institution will be analyzed in one federal state for each continent as an example; In the eighth and final chapter, a comparative study will be led between these states which are the subject of this study. Keywords: Ombudsman, Human Rights, Transparency, Mediation, Federal State, Local Ombudsmans. iv İÇİNDEKİLER İNTİHAL YAZILIM RAPORU ..................................... Error! Bookmark not defined. ABSTRACT ............................................................................................................... iv İÇİNDEKİLER ........................................................................................................... v TABLOLAR............................................................................................................... ix ŞEKİLLER ................................................................................................................. x KISALTMALAR ....................................................................................................... xi GİRİŞ .......................................................................................................................... 1 BİRİNCİ BÖLÜM ...................................................................................................... 9 OMBUDSMANLIK KURUMU ............................................................................... 9 1. OMBUDSMANIN GENEL ÇERÇEVESİ .................................................................... 9 1.1. Gelişim Tarihi .................................................................................................... 9 1.2. Tanıtım .............................................................................................................11 2. OMBUDSMANIN AMACI VE ÖZELLİKLERİ .........................................................13 2.1. Kişisel Özellikler ..............................................................................................13 2.2. Kurumsal Özellikleri .........................................................................................14 3. OMBUDSMANA BAŞVURU YÖNTEMLERİ VE OMBUDSMANIN YETKİLERİ..18 4. OMBUDSMANLIK KURUMUNUN GÖREVLERİ ...................................................19 4.1. Ombudsmanın Görev Alanına Giren Konular ....................................................20 4.2. Ombudsmanın Görev Alanına Giren Kuruluşlar ................................................23 5. OMBUDSMANLIK KURUMUNUN TEMEL İŞLEVLERİ ........................................24 5.1. Eğitici İşlevi ......................................................................................................24 5.2. Önleyici İşlevi ...................................................................................................25 5.3. Düzeltici İşlevi ..................................................................................................26 5.4. Yönetimin Saydamlığını Sağlama İşlevi ............................................................26 5.5. İdari Yargıya Katkı Sağlama İşlevi ....................................................................27 6. OMBUDSMANIN ATANMASI VE GÖREVDEN ALINMASI ..................................27 7. OMBUDSMANIN FARKLI İSİMLERİ ......................................................................29 v İKİNCİ BÖLÜM ....................................................................................................... 31 OMBUDSMAN TÜRLERİ VE KÜRESEL YAYILIMI.......................................... 31 1. OMBUDSMAN TÜRLERİ ......................................................................................31 1.1. Genel Amaçlı Ombudsman ...........................................................................31 1.2. Tek ya da Özel Amaçlı Ombudsman.............................................................31 1.3. Uluslararası ya da Uluslarüstü Düzeydeki Ombudsmanlar ............................32 1.4. İnsan Hakları Ombudsmanı ..........................................................................32 1.5. Özel Sektör Ombudsmanı .............................................................................33 1.6. Parlamento Ombudsmanı..............................................................................33 1.7. Yerel Ombudsmanlar ...................................................................................34 1.8. Sağlık Hizmetleri Ombudsmanı ....................................................................34 1.9. Çocuk Hakları Ombudsmanlığı.....................................................................35 1.10. Askeri Ombudsman ..................................................................................36 1.11. Öğrenci ve Eğitim Ombudsmanı ...............................................................37 1.12. Tüketici Ombudsmanı ..............................................................................38 1.13. Basın Ombudsmanı ..................................................................................38 1.14. Bankacılık Ombudsmanı...........................................................................39 1.15. Cezaevi Ombudsmanı ...............................................................................40 1.16. Vergi Ombudsmanı ..................................................................................41 1.17. Polis Ombudsmanı ...................................................................................41 1.18. Madencilik Ombudsmanı ..........................................................................43 1.19. Enerji Ombudsmanı ..................................................................................44 1.20. Aile Ombudsmanı.....................................................................................44 2. OMBUDSMANLIK KURUMUNUN KÜRESEL YAYILIMI .................................45 2.1. Sosyo-Politik Durum .........................................................................................46 2.2. Vatandaş Haklarının Korunması ........................................................................46 2.3. Stephan Hurwitz'in Öncü Rolü ..........................................................................46 2.4. Bilimsel Yazıların Etkisi ...................................................................................47 2.5. Avrupa Konseyi ................................................................................................47 2.6. Ombudsmanlık Uluslararası Konferansı ............................................................48 2.7. Birleşmiş Milletler ............................................................................................48 2.8. Uluslararası Hukukçular Komisyonu .................................................................49 2.9. Uluslararası Barolar Birliği Ombudsman Komitesi ............................................49 2.10. Uluslararası Örgüt Dünya Hukuku İle Barış .....................................................50 vi 2.11. Uluslararası Ombudsmanlık Enstitüsü .............................................................50 2.12. Avrupa Ombudsmanlığı Enstitüsü ...................................................................51 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM ................................................................................................... 52 AMERİKA KITASINDA FEDERAL OMBUDSMANLIK KURUMU .................. 52 1. KANADA ÖRNEĞİ ................................................................................................52 1.1. Ülke Profili .......................................................................................................53 1.2. Kanada Federal Ombudsmanının Genel Bilgileri ..........................................59 1.3. Kanada’da Yerel Ombudsmanlar ..................................................................61 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM ............................................................................................. 68 AVRUPA KITASINDA FEDERAL OMBUDSMANLIK KURUMU..................... 68 1. ALMANYA ÖRNEĞİ .............................................................................................68 1.1. Ülke Profili ..................................................................................................69 1.2. Almanya Federal Ombudsmanı.....................................................................74 1.3. Almanya’da Yerel Ombudsmanlar ................................................................77 BEŞİNCİ BÖLÜM .................................................................................................... 85 AFRİKA KITASINDA FEDERAL OMBUDSMANLIK KURUMU ...................... 85 1. GÜNEY AFRİKA CUMHURİYETİ ÖRNEĞİ ........................................................85 1.1. Ülke Profili .......................................................................................................86 1.2. Güney Afrika Federal Ombudsmanı ..................................................................92 1.3. Güney Afrika’da Yerel Ombudsmanlar .............................................................96 2. ETİYOPYA FEDERAL OMBUDSMANI ...............................................................96 3. NİJERYA FEDERAL KAMU ŞİKAYET KOMİSYONU ........................................99 4. SOMALİ FEDERAL OMBUDSMANI .................................................................. 103 ALTINCI BÖLÜM ................................................................................................. 105 ASYA KITASINDA FEDERAL OMBUDSMANLIK KURUMU ........................ 105 1. HİNDİSTAN CUMHURİYETİ ÖRNEĞİ .............................................................. 105 1.1. Ülke Profili ................................................................................................ 106 1.2. Hindistan Federal Ombudsmanı .................................................................. 112 1.3. Hindistan’da Yerel Ombudsmanlar ............................................................. 117 YEDİNCİ BÖLÜM ................................................................................................. 124 OKYANUSYA KITASINDA FEDERAL OMBUDSMANLIK KURUMU .......... 124 1. AVUSTRALYA MİLLETLER TOPLULUĞU ÖRNEĞİ ....................................... 124 vii 1.1. Ülke Profili ................................................................................................ 125 1.2. Avustralya Milletler Topluluğu Ombudsmanı (The Commonwealth Ombudsman) ......................................................................................................... 135 1.3. Avustralya’da Yerel Ombudsmanlar ........................................................... 139 SEKİZİNCİ BÖLÜM ............................................................................................. 146 SEÇİLMİŞ ÜLKELERDEKİ FEDERAL VE YEREL OMBUDSMANLARIN KARŞILAŞTIRMASI ........................................................................................... 146 1. SEÇİLMİŞ ÜLKELERDEKİ FEDERAL OMBUDSMANLARIN KARŞILAŞTIRILMASI................................................................................................ 146 2. SEÇİLMİŞ ÜLKELERDEKİ YEREL OMBUDSMANLARIN KARŞILAŞTIRILMASI................................................................................................ 151 SONUÇ .................................................................................................................... 160 KAYNAKLAR ........................................................................................................ 163 EKLER .................................................................................................................... 174 ÖZGEÇMİŞ ............................................................................................................ 175 viii TABLOLAR Tablo 1: Kuruluş Tarihlerine Göre Birkaç Dünya Ülkelerinde Ombudsman Kuruluşları. Tablo 2: Anayasal Rejimlerdeki Farklılıklar Çerçevesinde Dünyanın Belirli Ülkelerinde Kullanılan “Ombudsman” Adları. Tablo 3: Farklı Ülkeler ve Ombudsman Türleri. Tablo 4: Federal Kanada’nın Genel Bilgiler. Tablo 5: Almanya Cumhuriyeti’nin Genel Bilgiler. Tablo 6: Güney Afrika Cumhuriyeti’nin Genel Bilgiler. Tablo 7: Hindistan Cumhuriyeti’nin Genel Bilgiler. Tablo 8: Avustralya’nin Genel Bilgiler. Tablo 9: Seçilmiş Ülkelerdeki Federal Ombudsmanlarının Karşılaştırılması. Tablo 10: Seçilmiş Ülkelerdeki Yerel Ombudsmanlarının Karşılaştırılması. ix ŞEKİLLER Şekil 1: Ombudsman Kurumunun Çalışma Şekli. Şekil 2: Kanada Bayrağı. Şekil 3: Kanada Haritası. Şekil 4: Federal Almanya Cumhuriyeti Bayrağı. Şekil 5: Federal Almanya Cumhuriyeti Haritası. Şekil 6: Güney Afrika Cumhuriyeti Bayrağı. Şekil 7: Güney Afrika Cumhuriyeti Haritası. Şekil 8: Hindistan Bayrağı. Şekil 9: Hindistan Haritası. Şekil 10: Avustralya Bayrağı. Şekil 11: Avustralya Haritası. x KISALTMALAR Kısaltmalar Bibliyografik Bilgi a.g.e. Adı geçen eser a.g.k. Adı geçen kaynak a.g.m. Adı geçen makale a.g.t. Adı geçen tez AB Avrupa Birliği ABD Amerika Birleşik Devletleri ACT Australian Capital Territory (Avustralya Başkent Bölgesi) ALGA Australian Local Government Association (Avustralya Yerel Yönetim Birliği) ANC African National Congress (Afrika Ulusal Kongresi) ASSOCHAM Associated Chambers of Commerce of India (Hindistan Ticaret Odaları) BM Birleşmiş Milletler C Cilt CBI Central Bureau Of Investigation (Soruşturma Merkezi Bürosu) CPTPP Comprehensive and Progressive Agreement For Trans-Pacific Partnership (Trans- Pasifik Ortaklığı İçin Kapsamlı ve Aşamalı Anlaşma) CVC Central Vigilance Comission (Merkezi Uyanıklık Komisyonu) Çev Çeviren DB Dünya Bankası DTÖ Dünya Ticaret Örgütü Ed Editör EFTA European Free Trade Association (Avrupa Serbest Ticaret Birliği) GAC Güney Afrika Cumhuriyeti GSYİH Gayri Safi Yurt İçi Hasıla İMF Uluslararası Para Fonu LGA Local Government Area (Yerel Yönetim Alanı) NAFTA North America Free Trade Agreement (Kuzey Amerika Serbest Ticaret Anlaşması) NATO North Atlantic Treaty Organization (Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü) No Numara OCO The Ombudsman for Children’s Office (Çocuk Ombudsmanı Ofisi) s. Sayfa SALGA South Africa Local Government Association (Güney Afrika Yerel Yönetim Birliği) ss. sayfa sayısı vd. ve devamı Vol. Volume vs. ve saire YÖK Yüksek Öğretim Kurulu Başkanlığı xi GİRİŞ Ombudsmanlık kurumunun 1809'da İsveç’te kurulması, çoğu Avrupa ülkesinin on dokuzuncu yüzyılın başında karşılaştığı sorunlara bir cevap olmuştur. Kraliyet gücünü kısıtlamak konusunda hedef konulan İsveç, o zamanlar sadece İngiltere'de çizim yapan parlamento modelini elinde tutmadı. Avrupa’da, tarihi gelenekleri ile daha uyumlu “bürokratik” bir toplumun kurulması, kamu görevlilerinin kraliyet gücünden geniş bir bağımsızlık bırakmıştır. Öyleyse arabulucu veya ombudsman, “hukukun üstünlüğünü” sürdürmeye veya geliştirmeye adanmış bir kurum olarak nitelendirilebilir. Ombudsman, mahkemeler ve seçilen parlamentolar gibi, hukuk devleti kurumlarının bir parçasıdır. Hukukun üstünlüğünü politik ve medeni özgürlükleri garanti edebilmektedir. Bu bağlamda, Uluslararası Barolar Birliği’ne göre ombudsman, anayasa veya yasama meclisinin veya parlamentonun eylemi tarafından sağlanan ve devlet kurumlarına, memurlara ve işverenlere karşı mağdur kişilerden şikayet alan bağımsız bir üst düzey kamu görevlisi tarafından yönetilen bir araştırma, düzeltme eylemleri önerme ve rapor yayınlama yetkisine sahip bir kurumdur. Ombudsmanlık Kurumu, devlet kamu yönetimindeki denetim biçimlerinden biridir; ve denetimin ötesinde, yöneticiler ve vatandaşlar arasındaki ilişkileri korurken sorunlara çözümler sunar. Diğer denetim türleri ise, idari denetim, siyasal denetim, yargı denetimi, kamuoyu denetimi, uluslararası denetim ve bunların bıraktığı boşluklar ombudsmanlık kurumu tarafından arabulucu olarak doldurulmaktadır. Ombudsmanlık kurumunun dünyadaki ve özellikle federal devletlerdeki analizi, bu devletlerin özel statüsünden yanı sıra üç yönetim seviyesine sahip olmasından kaynaklanmaktadır. Bunlardan: ulusal düzeyde (Federal), eyalet ve bölge düzeyde (Federe) ve yerel düzeyde (mahalli idareler)’dir. İlk iki yönetim seviyesi kendi yetkileri tarafından yönetildiğinden, yetkilerin ulusal ve bölgesel düzeylerde ayrılması, işlevlerinin açık bir özgüllüğünü ortaya çıkarmaktadır. Federal devletin merkezi hükümeti, federe (eyaletler ve bölgeler) devletlerin merkezi hükümetlerinden kesin olarak ayrıldığından, çalışma biçimleri de buna bağlıdır. Bu tercih kişisel olmaktan çok, beş federal devlette yapılan tercih, ülkenin tarihi, coğrafi, demografik, politik, 1 ekonomik, sosyo-kültürel yönlerine, hatta farklı kıtalardaki özellikle demokratik ilerlemelerine bağlıdır. Ülke seçimi konusunda, Amerika kıtasına bakıldığında kıtadaki en büyük ülke ve Rusya'dan sonra dünyanın en büyük ikinci ülkesi olan Kanada'ya odaklanacak. Coğrafi büyüklüğünden 10 eyalet ve 3 bölgeye bölünmüştür ve resmi olarak 2 dil konuşuluyor (İngilizce ve Fransızca’dır). Yirminci yüzyıldan bu yana hızlı bir şekilde yapılmış yerleşim süreci, yerlilerin yanındaki çoğunlukla Avrupalılar, Hintliler ve Çinlilerden oluşuyor. Ekonomik açıdan bakıldığında, Kanada G7 üyesi olarak, dikkate değer bir istikrarla ilk 10 ülke ekonomisindedir. Milletler Topluluğu (Commonwealth) üyesi olan siyasi hayatı, devletin günlük faaliyetlerine katılmamakla birlikte devlet başkanı olan Birleşik Krallık Kraliçesi temsil eden demokrasiyle işaretlenmiştir. Seçimlerden gelen ve halk tarafından seçilen başbakanın ardından hükümetin başkanlığı görevini yürütüyor. Parlamento, Lordlar Kamarası ve Avam Kamarası tarafından temsil edilir ve yargı organı hem merkezi hem de yerel düzeydeki mahkemelerden oluşur. Kanada, dünyanın en güçlü demokrasi ülkelerindendir. Federal düzeyde parlamento ile doğrudan ilişkili ombudsmanlık kurumu olmadığı için eyalet ve bölge düzeylerinde kurumu kurulup görevlerini sürdürmeye devam etmektedir. Avrupa’da, resmi olarak Federal Almanya Cumhuriyeti adıyla bilinen Almanya, ombudsmanlık kurumu inceleme konusu olacaktır. Avrupa'nın kalbinde yer alan ve sınırlarını dokuz ülke ile paylaşan Federal Almanya Cumhuriyeti, iki dünya savaşının kalbine yerleştirdiği karanlık tarihi ve kaydettiği tüm insan kayıplara rağmen, bugün Avrupa Birliği’nde 82 milyon nüfusu ile en kalabalık ülke olarak bilinmektedir. Almanya Avrupa'nın en büyük, dünyanın ise ABD, Çin ve Japonya’dan sonra dördüncü büyük ekonomisine sahiptir. Almanya on altı eyaletten (Landers) oluşur ve diğer federal devletlerde olduğu gibi yasama organı merkezde Ulusal Meclis (Bundestag) ve Eyaletler Meclis (Bundesrat) tarafından oluşturulmaktadır. Yürütme gücü, hükümete ait Başbakan tarafından yönetilir. Yargı organı ise, Federal Anayasa Mahkemesi (Bundesverfassungsgericht), Federal Anayasa’da öngörülen federal mahkemeler (Bundesgerichte) ve eyaletlere ait mahkemelerce (Gerichte der Länder) kullanılmaktadır. Bu mahkemeler yargı gücünü kullanırken hem federal hem de federe 2 hukuk kurallarını uygulamakla yükümlüdürler. Almanya’da ulusal düzeyde bir ombudsmanlık kurumu bulunmamaktadır. Ancak ona benzeyen Savunma Ombudsmanı sadece askerlere veya orduda çıkan uyuşmazlıklara bakmıyor, siviller ile askerler ilişkilerinde sonuçlanan anlaşmazlıklar da çözmeye çalışmaktadır. Almanya’da, on altı eyaletten beş tanesi kurumun benimsemiş ve yerel ombudsmanlar “Vatandaşların Komiseri” adı ile vatandaşların şikayetleri almaktadır. Afrika kıtasında ise, Güney Afrika Cumhuriyeti incelenecektir. Kıtanın güney kesiminde yer alan Güney Afrika, coğrafi konumu gereği hem kıtanın adını taşıyan hem de içindeki konumunu belirleyen ülkelerden biridir. Nüfusu, kolonileşmeden önce ve sırasında esas olarak gelen beyazlar (İngilizler, Hollandalılar, Fransızlar, Almanlar, ..) tarafından kuvvetle temsil edilmektedir. Öte yandan, yerlilerin (Siyahlar, Bantular) yanında Asyalıların (Hintliler) varlığı unutulmamalıdır. Bütün bu halklar arasındaki birliktelik, ANC (African National Congress)’nin ile Nelson Mandela’nın önderliğinde yürütüldüğü şiddetli bir mücadelenin sonucudur. Bugün, ülke kıtanın en büyük ekonomik güçlerinden biridir ve uluslararası düzeyde, esas olarak G20'ye entegrasyonu ile en gelişmiş ülkeler arasındadır. Siyasi ve idari yönden, dokuz eyalet varlığıyla bir kez daha güçler ayrılığı ve kurulma isteğini işareti amacıyla her devletin gücü farklı bir eyalette bulunmaktadır. Bu nedenle yasama gücünün başkenti Cape Town’dur ve Ulusal Meclis ve Eyaletler Ulusal Konseyi'nden oluşmaktadır. Milletvekillerinin seçimi her 5 yılda bir halk tarafından yapılır. Devlet başkanı, devlet başkanı yardımcısı ve bakanları cumhuriyet hükümetinin politikalarını yönlendiren ve uygulayan bir kabine oluşturur. Yürütme organının başkenti Pretoria'dadır. Ortak kanunları (Common Law) kullanarak, Güney Afrika Anglo-Sakson yasal modeline sahiptir; Yargı yetkisi, Roma ve Hollanda hukukuna dayanırken, bu güç: Anayasa Mahkemesi, Yüksek Temyiz Mahkemesi, Yüksek Mahkeme, Sulh Hakim Mahkemeleri ve diğer mahkemelerden tarafından kullanılmaktadır. Yargı organının başkenti Bloemfontein’dedir. Ülke Afrika’nın demokratik ülkelerinin arasındadır. Güney Afrika’da ilk ombudsmanlık kurumu veya benzer kuruluş, 1979 yılında kuruldu ve bu kuruma “Genel Avukat” adlandırıldı. Ancak 1994’te çıkarılan “Halk Savunucusu Yasası” ile isim ve yetkileri değiştirerek organik kanununa ulaşmıştır ve hemen sonraki yılda çalışmaya başlamıştır. 3 Güney Afrika Cumhuriyeti’nin Halk Savunucusu kurumu hem federal hem de eyalet düzeyinde ofislerini kurulup temsil edilmektedir. Güney Asya’da yer alan Hindistan, Asya kıtasındaki en kalabalık ikinci ülke’dir. Nüfusu 1,37 milyar ile bölgedeki federal devletler arasında yer alır. Yirmi dokuz eyalet ve yedi bölgeden oluşan Hindistan, dünyanın en büyük yedinci ve Asya'da en büyük üçüncü ülkedir. Hindistan’da değişik büyüklükte toplulukların konuştuğu 723 dil ve lehçe saptanmıştır. Ülke, dünyanın en önemli dinlerinden olan Hinduizm (%79,8), Budizm (%0,7), Jainnizm ve Sihizmin (%1,7) doğum yeridir. Ayrıca, Zerdüştlük, Yahudilik, Hristiyanlık dinleri Milattan Sonra birinci yüzyıldan itibaren ülkeye gelerek bölgenin çeşitli kültürünü şekillendirdi. Hindistan Endonezya’dan sonra sayıca en kalabalık Müslüman nüfusa sahiptir. Hindistan dünyanın en büyük ve hızlı büyüyen ekonomisi haline geldi. Gelecek 10 ila 15 yıl içinde, güçlü demokrasi ve güçlü ortaklıklarla dünyanın en büyük üç ekonomik gücünden biri olması beklenmektedir. Hindistan Commonwealth üyesi bir ülke’dir. Ülkenin anayasası dünyanın en uzun yazılı anayasasıdır. Hindistan’da yasama yetkisi, Halk Meclisi (Lok Sabha) ve Eyaletler Meclisi (Rajya Sabha) olmak üzere 2 meclisli bir parlamento’dan oluşmaktadır. Cumhurbaşkanı parlamentonun başıdır ve Halk Meclisi üyelerinin üçte biri çoğunluğu tarafından yazılı öneri üzerine “Yasama Asamblesi” tarafından 5 yıllığına seçilmektedir. Hindistan yürütme gücü cumhurbaşkanındadır ve yetkilerini başbakan ile bakanlar kurulu yardımıyla kullanmaktadır. Ülkenin yargı organı ise federal seviyede en üst mahkeme Yargıtay’dır; eyaletler seviyesinde üst derece mahkemesi ise Yüksek Mahkeme’dir. Hindistan’da federal düzeyinde tüm devleti kapsayan bir ombudsmanlık kurumu kurulması için uzun zaman almıştır. Hindistanın ilk ombudsman eyalette kurulmuş ve birçok eyaletinin ombudsmanları kurulduktan sonra 2018’de Federal Ombudsmanı’nın Yasası kabul edilip 2019’da yürürlüğe girmiştir. Çalışmanın konusu olan beşinci federal devlet, Avustralya Milletler Topluluğu’dur. Avustralya, okyanusya kıtasındaki en büyük, dünyanın altıncı en büyük ülkesidir. Kıtada kurulan tek ülkedir, diğer tüm ülkeler Adalar ve Takımadalar'dan oluşuyor. Ülke, hem yakınlaşma hem de İngiliz Milletler Topluluğu ile bütünleşmelerini sağlayan iki Dünya Savaşı’nda da İngilizlerin yanına katıldı. Nitekim Avustralya'nın 4 nüfusu, çoğunlukla göç nedeniyle, Birinci Dünya Savaşı'ndan bu yana dört kat arttı. Avustralya’daki en yaygın göç kaynakları İngiltere, Yeni Zelanda, Çin, Hindistan ve Vietnam’dır. IMF’e göre Avustralya Asya-Pasifik bölgesindeki 43 ülke arasında dördüncü sırada ve dünyanın en büyük onüçüncü ekonomisidir ve kişi başına düşen millî gelir sıralamasında dünya dokuzuncusu olmuştur. Avustralya, 1 Ocak 1901’de kuruldu. Altı eski İngiliz kolonisi bir birlik kurmaya karar vererek şimdiki 6 Avustralya eyaletine dönüşmüşlerdir. Avustralya’da da Kanada’da olduğu gibi federal ölçekte devletin başkanı Birleşik Krallık Kraliçesidir. Uygulamada Kraliçe, Avustralya Başbakanı’nın tavsiyesi üzerine atadığı Genel Vali tarafından resmen temsil edilir. Kraliçe siyasi sisteminde hiçbir rol oynamaz ve sadece bir adlandırmadır. Öyleyse Avustralya’nın devlet başkanı Başbakan’dır. Başbakan, Avustralya hükümetinin başı ve milletin lideridir. Başbakan arkasında Genel Vali vardır ve federal düzeyde olduğu gibi eyaletlerde ve bölgelerde de valiler bulunmaktadır. Avustralya yasama sistemi, federal düzeyde Senato ve Temsilciler Meclisi’nden oluşmaktadır. Avustralya’da uyrukluğa bakılmaksızın herkes kanun önünde eşit muamele görmektedir. Kanun Sistemi, İngiliz “Common Law” sistemini izlemektedir. Avustralya’da yargı sistemi, altı eyalet, iki bölge ve bir federal hükümet olmak üzere dokuz yasal sisteme sahiptir. Ayrıca tüm eyalet ve bölgelerde bir Anayasa Mahkemesi bulunmaktadır. Demokrasi konusunda, dünya en iyi örneklerinden biridir. Avustralya’da ombudsmanlık kurumu benimsemesi Yeni Zelanda modeli esinlenerek kurulmuştur. Ayrıca Avustralya’da ilk ombudsman Batı Avustralya eyaletinde hayata geçirilmiş ve halihazırda bütün eyaletlerde kurum bulunmaktadır. Avustralya’daki Federal Commonwealth Ombudsmanı ise 1976’da kurulmuş ve Mart 1977’de uygulanmaya başlamıştır. Çalışma boyunca, dünyadaki beş farklı federal devlette kurumun sistematik analizine geçmeden önce ombudsmanlık kurumunun genel bilgilerinin verildiği iki bölüm yer almaktadır. Birinci bölümde, ombudsmanın genel çerçevesi, kurumun amacı ve özellikleri, ombudsmana başvuru yöntemleri ve ombudsmanın yetkileri, kurumun görevleri ve temel işlevleri, ombudsmanın atanması ve görevden alınması, ombudsmanın farklı isimleri gibi alt başlıklar üzerinde durulmuştur. 5 İkinci bölümde, kurumun daha fazla tanımlamak amacıyla, uygulandığı ülkelerde çeşitli ombudsman türleri ve ombudsmanlık kurumunun küresel yayılımı incelenmiştir. Üçüncü bölümden yedinci bölüme kadar, sırayla Federal Kanada, Federal Almanya Cumhuriyeti, Güney Afrika Cumhuriyeti, Hindistan ve Avustralya ombudsmanlık kurumları ve yerel ombudsmanları analiz edilmektedir. Seçilmiş ülkelerin genel bilgileri, siyaset ve kamu yönetimi yapıları, federal ve yerel düzeyinde ombudsmanın genel unsurları bire bir ele alınmıştır. Sekizinci ve son bölümde ise, birinci alt başlıkta seçilmiş ülkelerin federal ombudsmanları karşılaştırılması ve ikinci alt başlıkta yerel ombudsmanların karşılaştırılması çalışma saptanmıştır. 6 Çalışmanın Konusu: Bu çalışmanın konusu ombudsmanlık kurumu, genel bir çalışma yapıldıktan sonra beş farklı federal devlette hem ulusal hem yerel düzeyde ombudsmanlık kurumu ile ilgili incelemeleri yapıldı. Seçilmiş ülkelerin genel bilgilerinin yanında ülkelerin siyaset ve kamu yönetimi yapıları unutulmadı. Farklı yönetim biçimi olan federal ve federe (eyalet/bölgeler) devletler, her düzeyinin kendi hükümetlerine ve parlamentolarına aittir. Öyleyse, bu tezde ombudsmanlık kurumunun genel bilgileri ilk iki bölümde anlatıldı. Sonraki bölümlerde, sırayla Federal Kanada, Federal Almanya Cumhuriyeti, Güney Afrika Cumhuriyeti, Hindistan Cumhuriyeti ve Avustralya’nin incelemeleri yapıldı. Sekizinci ve son bölümde, bir sentez olarak incelendiği ombudsmanlık kurumlarının karşılaştırılması iki farklı tabloda oluşturuldu. Çalışmanın Amacı: Kamu yönetiminde denetim söz konusu kapsamında, vatandaşların hakları korumak ve şeffaf bir şekilde idari işleri yürütmek amacıyla günümüzde dünyanın birçok ülkede idari denetim, siyasal denetim, yargı denetimi, kamuoyu denetimi ve uluslararası denetimin yanında ombudsman büyük önem taşımaktadır. Bilimsel alanında giderek artan akademik araştırmalar, ombudsmanlık kurumu demokratik devletlerde, hatta üniversitelerde, dergilerde ve medyalarda yer almaktadır. Federal devletlerde, üniter devletlerin karşın sadece bir ulusal ombudsman bulunmamaktadır. Ulusal ombudsmanının yanında yerel düzeyde (eyalet/bölge) parlamentoya bağlı yerel ombudsmanlar da vardır. Bu tezde incelediği ülkeler arasında Güney Afrika Cumhuriyeti hariç, federal ombudsmanlar ve yerel ombudsmanlar tamamen ayrı ve bağımsız bir şekilde işlerini sürdürdüğünü göstermektedir. Materyal ve Yöntem: Bu çalışmada materyal olarak bu alanda yazılmış kitaplar, tezler, makaleler, dergiler, gazeteler, internet web sayfaları, önceden yapılmış akademik araştırmalar ve farklı kurumların faaliyet raporlarından yararlanmıştır. Tezde bulunan ülkelerin anayasaları, ombudsmanlık kurumunun kurulma yasaları gibi mevzuatlar da içermektedir. Yöntem olarak ise literatür taraması yapılarak ombudsman literatüründeki farklı eserler kullanılmıştır ve kurumların kendi verileriyle inceleme için gerekli olan veriler toplanmıştır. 7 Kapsam ve Sınırlılıklar: Tez çalışması sekiz bölümde hazırlanmıştır. Çalışma boyunca, dünyadaki beş farklı federal devlette kurumun sistematik analizine geçmeden önce ombudsmanlık kurumunun genel bilgilerinin verildiği iki bölüm yer almaktadır. Federal devletlerin ombudsmanlık kurumu incelemesi üzerinde, seçilmiş beş ülkenin kurumları aynı alt başlıklarla planlanmıştır. Ancak üçüncü bölümde Federal Kanada ombudsmanlık kurumu parlamento ile doğrudan ilişkili ombudsman kurumu olmadığı için ilgili kaynaklar ve veriler toparlamamıştır. Beşinci bölümde ise Güney Afrika Cumhuriyeti federal ombudsmanı olduğu gibi bütün eyaletlerde temsil edilmektedir. Öyleyse, her eyalette bulunan ombudsman Federal Ombudsman’dan esinlenerek görevini sürdürmektedir. Bu nedenle literatürde Güney Afrika Cumhuriyeti Yerel Ombudsmanlar’ın yerine aynı kıtadaki üç farklı federal devletinin ombudsmanı incelendi. Seçilmiş üç federal devletinin söz konusu ise Etiyopya Federal Demokratik Cumhuriyeti, Nijerya Federal Cumhuriyeti ve Somali Federal Cumhuriyeti’dir. Her ülkenin ombudsmanlık kurumunun genel bilgileri de izah edildi. 8 BİRİNCİ BÖLÜM OMBUDSMANLIK KURUMU 1. OMBUDSMANIN GENEL ÇERÇEVESİ 1.1. Gelişim Tarihi Tarih boyunca farklı kültürlerde halihazırdaki ombudsmana benzer kurumların var olduğu bilinmektedir. Fakat modern anlamdaki ombudsman kurumunun temellerine 1809’da Isveç’te rastlanmaktadır1. Isveç, modern ombudsman kurumunun doğduğu ülkedir. 1697 yılında tahta çıkan Isveç Kralı XII. Şarl 1709 yılında Poltava’da Rusya ile yaptığı savaşı kaybetmesi üzerine Osmanlı Devleti’ne sığınmış ve 1709 ile 1714 yılları arasında Osmanlı topraklarında ikamet etmiştir. Isveç’ten uzakta bulunan XII. Şarl bu süre içerisinde ülkesinde karışıklıkların çıktığını ve yöneticilerin halka eziyet yaptığı haberlerini alınca 1713 yılında kendisinin uzaktaki gölgesi olacak ve ülkedeki bozulmuş düzeni tekrardan sağlayacak olan bir kişiyi (Hogste Ombudsmannen) ataması ile ombudsmanın temellerini atmıştır. “Hogste Ombudsmannen" kurumu, yasa ve düzenin etkili bir şekilde uygulanmasını sağlamak ve kamu görevlilerinin işleyişini gözlemlemek ve ayrıca görevlerini kamu yararına yerine getirdiklerini görmek için kral tarafından kurulmuştur. 1719'da Hogste Ombudsmannen’ın adı değiştirildi ve Justitie Kansler oldu. Ancak Justitie Kansler'in işlevleri, görevleri ve sorumluluklarında önemli bir değişiklik olmadı2. Justitieombudsman (adalet için Ombudsman) 1809’da İsveç anayasasında parlamento tarafından bağımsız bir kurum olarak kuruldu ve modern ombudsmanın kökenidir. Bununla birlikte, halkın hükümeti kontrol altına almak için atandığı sistemler 1 Linda C. Reif, The Ombudsman, Good Governance and the International Human Rights System, International Studies in Human Rights, Springer-Science+Business Media, B.V. Drodecht 2004, s4-5. 2 Konur Alp Demir “Kamu Denetçiliği Kurumu’nun Türkiye’ye Sağlayacağı Katkılar ve İşlevselliği Üzerine Tartışmalar” Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi İİBF Dergisi - Bahar / Spring 2014 - Yıl / Year 1 - Sayı / Issue 1, 2014, s4. 9 bin yıldan beri vardı; “Osmanlı idari geleneğinin yanı sıra Kur'an'ın da tarihin gölgelerine geri dönüyorlardı”. İsveç Ombudsmanı bu tarihi etkilerin bir ürünüdür3. Büyük Selçuklu hükümdarları haftada 2 gün halkın şikâyetlerini dinlerdi. Anadolu Selçukluları’nda ise Sultan, yılda bir kez mahkemeye gider, kadı karşısında ayakta durur ve davacı varsa yargılama yapılır, kadı tarafından hüküm verilir ve bu hüküm yerine getirilirdi. Osmanlı Sultanları’ndan Orhan ve II. Murat, sabahları Saray kapısı önünde yüksek bir yere çıkarak doğrudan halkın yakınmalarını dinlerlerdi. Kadıların korkup da yargılamaktan çekindikleri kişilerin yargılanması Osmanlı öncesinde mezalim mahkemesinde, Osmanlıda ise Divanı Hümayunda yapılmıştır. Osmanlılarda Divan-ı Hümayun’un ilk ve asli görevi de yakınmaları dinleyip sorunları çözmekti. Divan-ı Hümayun’un adli, idari ve siyasi yetkileri vardı. Buraya sosyal mevki, yaş, din, dil, cinsiyet farkı gözetilmeksizin herkes yazı ile veya bizzat başvurabilirlerdi4. İsveç Ombudsmanı en eski ombudsman olup, bütün ombudsmanların en güçlü olanıdır. Otoriter monarşi zamanında (1809), ombudsman, yürütme organı içerisinde dahili bir otoriteydi. İsveç kralları ombudsmanı, yönetimin kanunlarına kesinlikle saygı göstermesi ve uygulaması için ihdas ettiler. Ombudsman, yürütmenin yetkisini diğer yetkiler üzerinde pekiştirmek üzere görevlendirilmiş bir yetkiliydi. Daha sonra, ondokuzuncu yüzyıl’ın ikinci yarısında, parlamentonun yürütmeyi kontrol araçlarından birisi haline geldi. Nihayet yirminci yüzyıl boyunca yurttaşların kamu otoritelerini kontrol etme aracı haline dönüştü. Bürokrasinin zorbalık ve keyfiliklerine karşı “sivil hakların savunucusu” olarak ombudsman, artık sadece otoriteler arasındaki yatay ilişkilerle sınırlı değil, aynı zamanda devletin vatandaşlar tarafından dikey kontrolünün de bir parçası haline gelmiştir. Bu şekilde ombudsman, demokratik sistemlerdeki 2 temel hesap verilebilirlik boyutunu birleştirmektedir5. 3 Mariteuw Chimere Diaw, The Ombudsman Story: A Case Study İn Public Oversight, Natural Justice And State Transformation, Research Gate, August 2007, s3. 4 Hasan Tahsin Fendoğlu “Kamu Denetçiligi (Ombudsmanlık)” Stratejik Düşünce Enstitüsü (SDE), Ankara, Aralık 2010, s5. 5 Ramazan Şahin “Ombudsman Kurumu ve Türkiye’de Kurulmasının Türkiye’nin Demokratikleşmesi ve Avrupa Birliği Üyeliği Üzerine Etkileri” Türk İdare Dergisi, Sayı: 468, Düzce, Eylül 2010, s133-134 10 2010 yıllarına bakıldığında dünya çapında birçok ülkede ombudsmanlık kurumu benimsenip kurulmuştur. Alttaki tablo’da hem ulusal hem de yerel düzeyde ombudsman benimseyen ülkeler ve kurulma tarihlerine göre gösterilmektedir. Tablo 1: Kuruluş Tarihlerine Göre Bazı Dünya Ülkelerinde Ombudsman Kuruluşları Yıl Yer Yıl Yer Yıl Yer 1809 İsveç 1977 Avusturya 1993 Seyşeller 1919 Finlandiya 1978 Saint Lucia 1993 Lesotho 1952 Norveç (Silahlı Kuvvetler) 1978 Jamaika 1994 Malavi 1955 Danimarka 1978 Tasmanya 1994 Kuzey Kore 1959 Batı Almanya 1978 Porto Riko 1995 Belçika 1962 Yeni Zelanda 1979 Kolombya 1995 Güney Afrika 1962 Norveç (Sivil Alanda) 1980 Solomon Adaları 1995 Malta 1966 Guyana 1980 Gana 1995 Vanuatu 1966 Tanzanya 1980 Barbados 1995 Botsvana 1967 İngiltere 1981 İrlanda 1997 Ukrayna 1967 Mauritius 1981 Hollanda 1997 Yunanistan 1969 Kuzey İrlanda 1981 İspanya 1997 Rusya 1970 Kanada 1981 Sri Lanka 1999 Gambiya 1970 Fiji 1982 Zimbabve 1998 Bulgaristan 1971 İsrail 1983 Pakistan 2000 Kosova 1971 Hindistan 1985 Uganda 2001 Azerbaycan 1972 Avustralya 1985 Cook Adaları 2001 Slovakya 1973 Fransa 1987 Guatemala 2002 Fas 1973 Zambiya 1988 Samoa 2003 Lüksemburg 1974 İtalya 1988 İzlanda 2003 Bangladeş 1975 Papua Yeni Gine 1990 Nepal 2004 Bermuda 1975 Nijeriya 1990 Namibiya 2006 Çek Cumhuriyeti 1976 Portekiz 1991 KKTC 2010 Gine 1976 Trinidad 1993 Peru 2012 Türkiye Kaynak: İsmail Sevinç “Kamu Yönetiminin Denetlenmesinde Yeni Bir Yöntem Olarak Ombudsmanlık Kurumunun Uygulanabilirliği” Süleyman Demirel Üniversitesi-İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, C.20, S.4, s.99-121, Y.2015, s104. Halihazırda 120'den fazla ülkede, farklı düzeyde (ulusal, bölgesel ve yerel), farklı alanda (şirketler, üniversiteler, medya, kamu veya özel) ombudsmanlık ofisleri bulunmaktadır. Bu büyüme ile ilgili kesin istatistiksel veriler seyrek ve bulunması zordur. 1.2. Tanıtım Ombudsman, İşveççe kökenli bir sözcüktür ve tarihte ilk olarak iskandinav coğrafyasında ortaya çıkmıştır. “Ombuds” temsilci, “man” adam, insan kelimelerin birleşmesiyle oluşan Ombudsman, “temsilci kişi” manasına gelmektedir. Ombudsman, 11 kamusal anlamda, devlet otoritesi ya da kamu yönetimi karşısında hak ve yetki ihlaline uğradığını öne süren vatandaşların, tüzel kişilerin ve diğer kişilerin şikâyetlerini alarak, bu şikâyetleri belirli düzeyde prosedür ve aşamadan sonra sonuçlandıran bir denetim yöntemidir. Diğer yandan, Ombudsman, bir denetim yöntemi olduğu kadar, aynı zamanda halk ya da vatandaşlar ve kamusal otoriteler arasında bir danışmanlık, halkla ilişkiler ve arabuluculuk görevi de yerine getirmektedir6. Ombudsmanın tanımlarından birine göre, “Ombudsman, anayasa veya yasama organı parlamentonun eylemleri tarafından sağlanan ve şikâyet alan yasama organlarına parlamentoya karşı sorumlu olan bağımsız bir üst düzey kamu görevlisi tarafından yönetilen bir makamdır. Devlet kurumlarına, memurlara ve çalışanlara karşı mağdur kişilerden veya kendi hareketleriyle hareket eden ve araştırma, düzeltici eylem önerme ve rapor verme yetkisi olan kişilerden ve “Zayıf bir kurum olarak ombudsman kesinlikle daha az hantal bir makam”dır. Anayasa değişikliklerine ihtiyaç duyulmaksızın, bu tür ombudsman kamu yönetimine eşit gözüküyor7. Ombudsman, idarenin kamu hizmetlerini yerine getirirken gerçekleştirmiş olduğu faaliyetler sonucunda mağdur olan yurttaşların şikâyetleri üzerine veya soruşturmaları sonucunda kendisinin elde ettiği bilgiler çerçevesinde kendiliğinden harekete geçen bir kurumdur. Vatandaşların kötü yönetimden kaynaklanan mağduriyetlerinin kaldırılması için incelemelerde bulunan, bağlayıcı ve yaptırım niteliğine sahip olmayan kararlar alan, geniş bir araştırma yetkisine sahip olan, gücünü yasama yetkisinden alan, güvenilir, bağımsız, tarafsız ve yasal bir devlet görevlisidir8. Bu tanımlamaların yanında Kanadalı Prof. Dr. Ronalt Rowat’a göre ombudsmanlığın genel kabul gören noktaları şunlardır9: 6 Bekir Parlak, Kadir Caner Doğan, Karşılaştırmalı Ombudsman İncelemeleri, Seçkin Yayıncılık, Birinci Baskı, Ankara, Aralık 2016, s19. 7 https://epetitionen.bundestag.de/epet/peteinreichen.html Erişim Tarihi: 17.05.2019 8 Demir, a.g.m, S3. 9 Murat Demirci, Ombudsmanlık Kurumu ve Türkiye’de Uygulanabilirliği, (Yüksek Lisans Tezi), Kars: Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2013, s7-8 12 a) Ombudsman, anayasa veya yasa ile kurulmuş, idareyi yasama organı adına denetleyen, taraf tutmayan, bağımsız bir görevdir. b) Ombudsman, haksızlığı, adaletsizliği, idarenin kötü işleyişi dile getiren özel şikâyetleri ve yakınmaları izler. c) Bu kurumun, soruşturma açmak, tenkit etmek, idarenin aksayan yönlerini kamuoyuna açıklamak yetkileri vardır. Ancak tespit ettiği kötü davranış ve işleyişleri düzeltme ve bağlayıcı karar alma yetkisi yoktur. d) İdareye mutlaka karşı değildir. 2. OMBUDSMANIN AMACI VE ÖZELLİKLERİ Ombudsman genellikle, anayasalara veya yasalara dayanarak idarelerin kötü uygulandığı yöntemleri karşısında mağdur olan yuttaşların ya da insanların haklarını savunan ve yurttaşların haklarını kolay bir şekilde elde etmesi için düzenlenmiş bir yapıdır. Öyleyse ombudsman, kamu yönetiminde ortaya çıkan meselelerin giderilmesi için yurttaşların taleplerinde ya da kendi inisiyatifiyle harekete geçen kamu yönetimi ile yurttaş arasında bir aracı kurumudur10. Ombudsmanın özellikleri kastedilirken, iki farklı boyutta ayrılmalıdır. Ombudsman (kişisel) tam anlamıyla ve ombudsmanlık (kurumsal) özellikleri bulunmaktadır ve bu özelliklerin birbirine karıştırılmamalıdır. Ombudsmanın kişisel özellikleri ele alındığında bu kuruma seçilecek olan kişinin bünyesinde barındırması gereken özellikler kastedilmekte, kurumsal özellileri ise ombudsmanlık kurumu hangi özelliklere sahip olması gerektiği altını çizilmektedir. 2.1. Kişisel Özellikler Ombudsman, anayasayı, yasaları ve diğer mevzuatı iyi bilmeli, çok başarılı bir geçmişi olmalı, bilhassa mali konularda güvenilir ve ahlâkî olarak da saygın bir kişidir ve en önemlisi de idari işleyişini iyi bilmelidir. Siyasi bakımdan tarafsız olduğu 10 Kadir Caner Doğan, Karşılaştırmalı Ülke İncelemeleri Bağlamında Türk Kamu Yönetiminde Ombudsmanın Uygulanabilirlik Analizi, (Doktora Tezi), Bursa: Bursa Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2014, s67-68. 13 bilinmeli ve söz konusu bu tarafsızlığını her türlü koşulda koruyabilmelidir11. Ombudsmanın kişiliği, bulunduğu konum itibariyle görevini etkin bir şekilde yerine getirebilmesi için, kamuoyuna güven veren, saygınlığı ve başarılı olan ombudsman kamuoyu tarafından daha kabul görmektedir. Bu nedenle ombudsman olarak görev yapacak kişilerin derin bilgi ve deneyime sahip olmaları yanı sıra iyi eğitilmiş ve kariyer sahibi, toplum içinde tanınmış ve güvenilir kişiler olmaları da gerekmektedir12. Bir kişinin vermiş olduğu kararlara halk tarafından güven duyulabilmesi için öncelikle o kişinin şahsına karşı güven beslenmesi gerekir. Ombudsmanlar, adaletsizliklerle mücadele edebilen, kusursuz bir kariyere sahip olan, dürüst, bilge, hukuk alanında yüksek seviyeye ulaşan, saygılı ve kibar, toplum ile ciddi ve etkili bağ kurabilen vatandaşlardan seçilir. 2.2. Kurumsal Özellikleri Ombudsmanlık sistemini uygulayan her ülke kendi ülkesinin hukuksal, sosyal, siyasal, kültürel yapısına göre ombudsmanlık sistemini uyduymuşlardır. Bu nedenle her ülke kendi ulusal ve yerel özelliklerine göre ombudsmanlığın özellikleri farklılaşmıştır. Böyle ise ombudsmanlık sistemini uygulayan ülkeleri gözlemleyerek ortaya çıkan özelliklerden bazılarını şöyle sıralanabilmektedir: bağımsızlık, tarafsızlık, güvenilirlik, gayrı resmilik, görünebilirlik, ulaşılabilirlik, hakkaniyete uygun çözüm aramak, kamuya karşı sorumluluk, profesyonellik olduğunu görmektedir. 2.2.1. Bağımsızlık ve tarafsızlık Bağımsızlık, statü ile ilgili bir durumu dile getirirken, tarafsızlık davranışlarıyla ilgilidir. Statüsünün ve davranışlarının uyumlu bir bütünlük arz etmesi ise ona duyulan güvenin kaynağını meydana getirmektedir. Dolayısıyla ombudsman, yetki alanına giren bir durum hakkında inceleme ve araştırma yaparken veya karar verirken kamu otoritelerinin herhangi bir etkisine açık olamaması gerekmektedir. Bu yüzden tüm 11 Ümit Arklan “Bir Kamu Denetim Sistemi Olarak Ombudsman ve Türkiye’de Uygulanabilirliği” Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, Konya, 2001, s87. 12 Arzu Yıldırım “Yerel Yönetim Ombudsmanının Türkiye’de Uygulanabilirliği Üzerine Genel Bir Değerlendirme” Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 2, Sayı: 2/2, Haziran 2014, S201. 14 işlemlerinde bağımsız ve tarafsız bir şekilde karar vermesi ombudsmanlığın yaşam sürecini besleyen bir döngüyü kurmaktadır13. Ombudsman ilgi alanında bulunan kamu makamları tarafından etkilenmelere açık olmamalıdır. Ombudsmanın bağımsızlığının sağlanması için bazı kriterlerin yerine getirilmesi gerekir, bunlar14:  Atanma yetkisi, kapsamı ve usulü kamu tarafından bilinmelidir,  İnceleme başlatacağı kişiler, ombudsmanı seçen kişilerden bağımsız olmalıdır,  Atama süresi en az üç yıl olmalı veya belirli bir emeklilik yaşına kadar olmalıdır,  Erken fesih sebebi ancak yetersizlik, yetkinin suiistimali veya diğer başka haklı sebeplerle olmalı ve sebep açıkça belirtilmelidir,  Ombudsman bir konunun kendi yetkisinde olup olmadığına karar verme yetkisine sahip olmalıdır ve yetkisi dahilinde ise konuyu araştırabilmelidir,  Ombudsman incelemeye tabi kişilerden başka bir kişiye rapor vermelidir,  Ombudsmanlık kurumuna yeterli ödeme ve çalışan tahsis edilmelidir. 2.2.2. Görünebilirlik ve ulaşılabilirlik Vatandaşlar hiçbir şekil şartı olmaksızın ombudsmana başvurma imkânına sahip olmalıdır. Ombudsman, herkes için var olmalıdır. Halbuki, birkaç ülkelerde ombudsmana ulaşmak için doğrudan yapma imkanı varken, diğerleri parlamento üyereleri aracılığıyla yapılmalıdır. Birçok ülkede ombudsmana şikayette bulunmak için bir faks, bir e-mail veya bir mektup ile yapılabilir. Hatta kişilerin ombudsmana ulaşmak için ücretsizdir15. Ombudsmana yapılacak şikâyet başvurularında, genellikle ücretsizdir ve bunlar yazılı veya sözlü müracaatta bulunulabilmektedir. Bu tür uygulamalar ülkeden ülkeye farklılık 13 Emre Kaya “Ombudsmanlık Kavramı ve Dünyada Ombudsmanlık Uygulamaları” International Journal Of Disciplines Economics & Administrative Sciences Studies, Vol 4, Issue:8, Pp:153-173, Ankara 2018, s156. 14 Ömer Aydoğdu, Ombudsmanlık, Kırıkkale Üniversitesi, Ankara, Aralık- 2017, s13 15 Ömer Faruk Özer, Türkiye Cumhuriyeti Kamu Denetçiliği Kurumunun Örgütsel ve İşlevsel Analizi, (Yüksek Lisans Tezi), Aydın: Adnan Menderes Üniversitesi, 2015, s68. 15 göstermektedir. Örneğin, Fransa ve İngiltere’de ombudsmana doğrudan başvuru yöntemi bulunmamaktadır. Fransa’da ombudsmana başvurabilmek için bir milletvekilinin veya bir senatörün aracılığına ihtiyaç varken, İngiltere’de Parlamento Komiseri’ne şikâyette bulunabilmek için Avam Kamarası üyelerinden herhangi birisine başvuruda bulunmak gerekmektedir16. 2.2.3. Profesyonellik Ombudsman, hakkaniyete uygun çözümler bulabilme, olaylara uygun karar alma doğrultusunda halkın güvenini ve saygısını kazanmalıdır17. Ona profesyonelliğini, hukuk alanında bilgisi, deneyimi ve becerikliliği sağlar. Her olaya profesyonel olarak değerlendirdiğinde kendi duygularını işin içine karıştırmamakta, yapması gerekeni yapar ve herkes için kabul edilebilir sonuçlar elde eder. Aynı zamanda, profesyonelliği, her iki tarafın da mevcut durumlarını ellerinden geldiğince analiz etmesine ve bu yönde giden bir tutum benimsemesine izin vererek empati göstermesine izin vermektedir18. 2.2.4. Geniş araştırma ve inceleme yetkisi Ombudsmanlara ulaşan şikayetlerinin soruşturulması için kamu belgelerine, arşivlerine rahatça ve sınırsız bir şekilde erişme yetkisi vardır. Öyleyse yönetsel sorunları incelemesini kolaylaştırılır ve son derecede bağımsızdır. Kuvvetli devlet mekanizması önünde yurttaşın hakkını korumak üzere herhangi araştırma yöntemine uygulanabilir. Kurum kanunlarında soruşturma yetkisi hakkında genellikle ona güvenceler verilmiş ve ombudsmanın ihtiyacı duyduğu dosyayı bazı istisnalar haricinde göstermeleri gerekmektedir19. Ombudsmanların istediği dosyaya erişebilme, idarecileri çağırabilme, gerekirse daireleri kontrol edebilme yetkileri vardır. Bu muazzam araştırma gücü ombudsmanı idare mekanizmasının kalbine yerleştirir ve gerçeği olduğu 16 Yıldırım, a.g.m, s201. 17 Aydoğdu, a.g.e, s14. 18 Arklan, a.g.m, s88 19 Demirci, a.g.t, s20. 16 gibi ortaya çıkarmasına ve herhangi bir kişinin, hatta meclis üyesinin bile sahip olmadığı, idari işlemlerin doğru unsurlarını öğrenmesine izin vermektedir20. 2.2.5. Hakkaniyete uygun çözüm önerme yetkisi Ombudsman “çıkarlardan bağımsız” olarak değerlendirme ve araştırmalarını yürütmekte, çözümler tavsiye etmekte ve bunları halka sunmaktadır. Gerçekleştirilen soruşturmalar sonucu bir yanlışlık dikkate alınmışsa yanlışlığın halledilmesi veya çözüm bulunması için fakat kuruma tavsiyelerde bulunabilir, kendisi halledemez, kuruluşun bir açıklama yapmasını ya da özür dilemesini, bir kararı vermesini ya da değiştirmesini, alacağından vazgeçmesini ya da tazminat ödemesini önerebilmektedir21. Ombudsman çözüm önerisinde hakkaniyeti asla göz ardı edemez. Böyle davrandığı taktirde halk gözünde saygınlığı ve ona karşı duyulan güven ortadan kalkar. Bunlar olduktan sonra da ombudsman işlevsiz hale gelir ve topluma yararı dokunacağı yerde zarar vermeye başlar22. 2.2.6. Kamuya karşı sorumluluk Ombudsman kamu otoritelerine ve bireylere karşı hukukî sorumluluk taşır23. Üstlendiği bu sorumluluk nedeniyle, her iki tarafa elde ettiği sonuçları ve nedenlerini açıklamalıdır. Kurumun gerçekleştirdiği faaliyetleri medyaya ve halka açık bir şekilde bildirmelidir. Yalan taşıyan haberler ve iddialar ise gene bu iddialar hakkında kamuya güvenebilir kimliği ile açıklamada bulunacak, hükümetlerin, yönetimin ve yöneticilerin yıpranmasının önlemektir24. 20 http://www.turkhukuksitesi.com/makale_1197.htm Erişim Tarihi: 09.08.2019. 21 Atanur Beyce, Vergi Sorunlarının Çözümünde Kamu Denetçiliği Kurumu’nun İşlevi, (Yüksek Lisans Tezi), Bursa: Bursa Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2012, s62. 22 Arklan, a.g.m, s89. 23 Aydoğdu, a.g.e, s15. 24 Demirci, a.g.t, s19. 17 3. OMBUDSMANA BAŞVURU YÖNTEMLERİ VE OMBUDSMANIN YETKİLERİ Ombudsman genel olarak şikâyet edildiği durumunda soruşturmalar başlatmaktadır. Fakat ombudsman aldığı bir duyum veya medyada yer alan haber üzerine kendiliğinden de soruşturma başlatabilmektedir. Şikayetçilerin başvurularında da iki metot kullanırlar. Bunlar en çok kullanılan doğrudan, aracısız olarak gerçekleştirilen başvurular ve bunların bir makamın aracılığıyla dolaylı bir şekilde başvurulardır. Örneğin, Birleşik Krallık ve Fransa’da şikayetçiler parlamento üyeleri aracılığıyla şikayetlerini ulaştırabilmektedirler. Sri Lanka’da, her iki metot aynı zamanda kullanılabilmektedir25. Türkiye’de ise ombudsman kendiliğinden harekete geçememekte ve mağdurun şikâyet ile gerçekleştirilen ön soruşturma sonucunda çalışmaya başlamaktadır. Vatandaşların şikayetlerini soruşturma başlatabilmesi için belli kurallara sahip olmaları gerekmektedir. Bu şikâyetler, şekil ve içerik kriterleri anlayısından incelenerek soruşturma yapılıp, yapılmayacağı konusu ilgili ombudsman tarafından değerlendirilmektedir. Ombudsman araştırma açmaya karar vermişse çalışma, soruşturma açısından başlamış olmaktadır26. Ombudsmanın kullandığı araçlar ve yetkileri ülkeden ülkeye değişmekle birlikte, idare karşısındaki yetkileri esas itibariyle, tavsiye, uzlaştırma ve buyruk çerçevesindedir. Ombudsmanın temel işlevi yönetimin vatandaşlarla ilişkilerindeki eksik ve yanlışları ortaya koymak, idarenin vatandaşa karşı olan kararlarını düzeltmemesi halinde de bunu parlamentoya bildirmek ve kamuoyuna açıklamaktır. Yönetimin hatalarının kamuoyuna bildirilmesi ve hak ve özgürlük ihlallerine, kötü yönetime karşı bir kamuoyu oluşturulması ombudsmanlık kurumunu etkin kılan en önemli unsurdur. Ombudsman, denetim görevini yerine getirirken çok geniş yetkiler kullanmaktadır27. 25 Gamze Yudum Demiral, Uluslararası Uygulamalar Işığında Kamu Denetçiliği (Ombudsmanlık) Kurumu ve Türkiye’de Uygulanabilirliği, Devlet Bütçe Uzmanlığı Araştırma Raporu, Ankara, 2009, s37. 26 Özer , a.g.t, s73-74. 27https://www.hukukihaber.net/mevzuat/iste-ombudsman-yetkileri-ve-ombudsmanligin-farkli- uygulamalari-h3353.html Erişim Tarihi: 08.04.2019 18 Ombudsmanların her türlü dosyaya erişebilme, idarecileri çağırabilme, hatta devlet daireleri denetleyebilme yetkileri sahiptir. Yasalar, yönetimleri ombudsmaların emrine hazır kılmaktadır. İdari sürece ilişkin her türlü belge ve bilginin ombudsmana verileceği, aykırı davranışların ise cezalandırılacağı hüküm altına alınmaktadır. Ombudsmanlara, yasalarla, dosyaların tamamına girme hakkının verilmesi idari işlemlerde şeffaflık prensibinin yerleşmesine de öncülük etmektedir. Ombudsmanlar gerçekleştirdikleri denetimlerin sonuçlarına göre, disiplin soruşturmaları başlatma, bu direniş suç oluşturuyorsa yargıya başvurma, Anayasa’ya aykırılık başvurusunda bulunma, yasa veya diğer düzenlemelere ilişkin reform tavsiyelerinde bulunma yetkilerine de sahiptirler28. Şekil 1: Ombudsman Kurumunun Çalışma Şekli Kaynak: Demiral, a.g.e, s38. 4. OMBUDSMANLIK KURUMUNUN GÖREVLERİ Kamu otoriteleri ile bireyler arasındaki ilişkiler nedeniyle ortaya çıkan sorunlarla ilgilenen, bireylerin kamu yönetiminden duydukları rahatsızlıklarla ilgili olarak şikâyetleri kabul edip, inceleyen ve sorunların hem kamu yönetiminin hem de bireylerin 28https://www.hukukihaber.net/mevzuat/iste-ombudsman-yetkileri-ve-ombudsmanligin-farkli- uygulamalari-h3353.html Erişim Tarihi: 08.04.2019 19 kabul edecekleri çerçevede, hakkaniyet ölçüleri içerisinde çözülmesi uğraşı veren ombudsmanların görev alanını kamu yönetimi oluşturmaktadır. Ombudsman, kamu yönetimine karşı bireylerin şikâyetlerini kabul etmekte ve ortaya çıkan sorunlara bir çözüm getirme çabasına girişmektedir29. Özet olarak ombudsmanın görevi, halkın avukatlığını yaparak yönetimdeki yanlış bürokratik uygulamalara karşı halkın haklarını koruyarak gerekli iyileştirilmelerin yapılmasını ve yönetimde bir kalite oluşmasını sağlamaktır30. 4.1. Ombudsmanın Görev Alanına Giren Konular Ombudsmanların görevleri ülkelerin yapısına göre değişmektedir. Örneğin İsveç Ombudsmanı’nın temel görevi insan hak ve özgürlüklerini korurken, Fransa’da idare ile yurttaş arasındaki ilişkilerin iyileştirilmesi ve yönetimin eylem ve işlemlerinde hakkaniyetli davranmasını sağlamaktır, İngiltere’de ise; yurttaşın kötüyönetime karşı korunmasını sağlamaktır31. Danimarka Ombudsmanı Ooesting, “Kamu idaresi olmaya kalkıştığı gibi, yani halka aittir ve demokratik toplumlarda ön şart olduğu gibi, yaptıklarından sorumludur. Ben, geri itilim mekanizması gibi çalışıyorum ve hükümetin halkla ilişkilerinde kalite standartlarının korunmasında önemli rol oynuyorum” diyerek hem vatandaşın kötüyönetime karşı korunması, hem de hükümet ve vatandaş arasında iyi ilişkilerin geliştirilmesi noktasına dikkat çekmektedir32.. Ombudsmanın görev alanına giren konulara bakıldığında, yurttaşların temel siyasi hakları korumak amacıyla şu unsurları altını çizilebilir: hak ve özgürlüklerin korunması, kötüyönetimin önlemesi, idareci halk ilişkilerinde hakkaniyetin kollanması ve iyi ilişkiler geliştirilmesi. 29 Zekeriya Temizel, Yurttaşın Yönetime Karşı Korunmasında Bağımsız Bir Denetim Organı: Ombudsman, Kent Basımevi, İstanbul, 1997, s40. 30 Yusuf Deniz, Türk İdare Hukuku Açısından Kamu Denetçiliği Kurumunun (Ombudsmanlık), (Doktora Tezi), Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2014, s48 31 Beyce, a.g.t, s63-64. 32 Avşar, a.g.e, s54. 20 4.1.1. Hak ve özgürlüklerin korunması Ombudsmanlar, temel hak ve özgürlükleri koruma görevini üstlenir ve uygun olduğunda kamuoyunu ve parlamentoyu uyarma, hatta araştırma görevini yerine getirir33. Ombudsmanlar, hak ve özgürlükleri koruma çabalarıyla sınırlı değildir. Düzensiz ve haksız eylemlerin sebeplerini keşfetmek ve mevcut yönetimi iyileştirmek için önerilerde bulunmak için araştırma yaparlar. Bu bakımdan, idari prosedürlerin hak ve özgürlüklerin korunmasından sorumlu olan ombudsmanlar tarafından kontrol edilmesi, yanlış yönetimden kaynaklanan bir adaletsizlikten muzdarip olan kişilerin şikayetlerinin denetlenmesinden çok daha kapsamlıdır34. Ayrıca, yapılan kontrolde ombudsmanlar sadece haksızlığın ortadan kaldırılması ile meşgul olmazlar aynı zamanda yapılan haksızlıkların sebeplerini ve nasıl iyileştirileceğini bulmak için de çalışarak idareye tavsiyelerde bulunarak yönetimin iyileştirilmesi için uğraşırlar35. 4.1.2. Kötüyönetimin önlenmesi Kötüyönetim sözcüğünden anlaşılması gerekenler genellikle önyargılı, yanlı davranmak, ihmal (görevi savsaklama), liyakatsızlık, ehliyetsizlik, gecikme, bilgisizlik, kötü muamele, kötü niyet, namussuzluk (rüşvet, zimmet, irtikap, ihtilas), keyfi, yersiz tutum ve davranışlar olarak sıralanabilir. İngiliz Ombudsmanı, bireysel şikâyetlerin giderilmesinin yanı sıra kötüyönetimi ve haksızlıkları önlemek amacıyla kamu yönetiminin iyileştirilmesi ile ilgilenmektedir36. Kötüyönetim ve yurttaşlar için ortaya çıkan adaletsizlikler, İngiltere'deki Parlamento Komiseri’nin temel görev alanındadır. İngiltere Parlamento Komisyonu, bireylerin kötüyönetim hakkındaki şikayetlerini inceler ve bu somut kavramın hangi olaylara uygun olduğunu belirler. 33 Parlak, Doğan, a.g.e, s102-103. 34 Demiral, a.g.e, s41 35 Aydoğdu, a.g.e, s9. 36 Avşar, a.g.e, s57 . 21 Ombudsmanın kötüyönetim şikayetlerini incelemesi, şartlarda sunulan hizmetin düzenliliği gibi yasal olabilir. Yönetim kararları ve uygulamaları, etkinlik ve verimlilik bakımından denetlenecektir37. 4.1.3. Yönetici vatandaş ilişkilerinde hakkaniyetin kollanması ve iyi ilişkiler geliştirilmesi Ombudsman için önemli olan, hangi tarafın haklı olduğuna karar vermek değil, kimin haklı olursa olsun, bürokrasinin düzenli olarak çalışmasını ve hiçbir şeyin vatandaşa zarar vermemesini sağlamak için adil kararlar vermektir. Kurumun temel görevi, kamu otoritesini kullanan tüm otoritelerin hukuka ve eşitlik haklarını izlemektir38. Temizel’e göre ombudsmanın hakkaniyetin sağlanması için önerilerde bulunabilmesi şu üç koşulun varlığına bağlıdır: a) Kanunun ve uygulamasının ilgili birey için önemli ve özel bir zarara yol açması gerekmektedir. b) Uğranılan zararın onarılabilir olması gerekmektedir. Bu onarım, kanunun ruhuna ve amaçlarına aykırı değilse de üçüncü kişilerin haklarına bir zarar vermiyorsa söz konusu olmalıdır. Aksi halde, bir adaletsizliği gidermek adına yeni bir adaletsizliğin yaratılması sonucu doğacaktır. c) Ombudsmanın getireceği çözüm önerisinin, yasa koyucunun bilinçli olarak istediği bir konuya ilişkin olmaması gerekir. Ombudsmanın en önemli işlevlerinden biri, birey ile yönetim arasındaki ilişkilerde kanunlara uygun ancak kişiye karşı haksızlık doğuran durumlarda, yönetime hakkaniyete uygun çözüm tavsiyeleri önermesi, bu da olmazsa yasama organına yasal düzenleme yapması için teklif götürmesidir39. 37 Demiral, a.g.e s43. 38 Beyce, a.g.t, s66. 39 Demiral, a.g.e, s44. 22 4.2. Ombudsmanın Görev Alanına Giren Kuruluşlar Ombudsmanlık kurumuyla ilgili olarak, demokrasinin olumlu bir yasal düzende çalışmasını, bireylere var olan yasama, yargı ve öteki başvuru mekanizmalarına ek olarak, yönetimin işlem ve eylemleriyle ilgili şikâyetleri, bağımsız ve işinde uzman bir kurum aracılığıyla çözmelerine olanak sağlıyor. Bireylerin zedelenmiş adalet duygularını onarmaya yardımcı olan bir tür “adalet doktoru” analojisi yapmak muhtemelen uygundur. Ombudsmanlık, kuruluşundan bu yana, uygulandığı ülkelerde hukukun üstünlüğünü ve demokratikleşmeyi güçlendirmenin bir unsuru olarak görülmektedir40. Devlet, mahalli idareler, kamu yönetim kuruluşları, ve kamu görevi gören müesseseler ombudsmanın görev alanı içerisindedirler. Ombudsmanın uygulandığı ülkeye göre bu görevlerin tümü birden veya bir kısmı ombudsmanın görev alanında yer almaktadır. Bazı ülkelerde yargı kurumları ombudsmanın görev alanına girerken, bazı ülkelerde yargı organı, parlamento, ordu vb. ombudsman görev alanının dışında bırakılmıştır41. Avrupa Birliği Ombudsmanı’nın görevi, AB kurumları organlarının kötü yönetimi hakkında şikâyetleri araştırmak için belirtilmiştir. AB kurumları dışındaki yerel, bölgesel veya ulusal kurumlar AB Ombudsmanı’nın görev alanına girmemektedir. İşyerleri hakkında ya da özel kişiler arasındaki anlaşmazlıklar da görev alanı dışındaki konulardır. Özetle AB Ombudsmanı’nın görev alanına giren kurumlardan bazıları şunlardır: Avrupa Komisyonu, Avrupa Birliği Konseyi, Avrupa Sayıştayı, Avrupa Ekonomik ve Sosyal Komitesi, Bölgeler Komitesi, Avrupa Merkez Bankası, Avrupa Yatırım Bankası ve Avrupa Polisi’dir. Fakat Avrupa Adalet Divanı ve Avrupa İlk 40 Oğuzhan Erdoğan, Ombudsmanlık Kurumu ve Türkiye’de Uygulanabilirliği, (Yüksek Lisans Tezi), Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2010. 41 Avşar, a.g.e, s61. 23 Derece Mahkemeleri ve Asliye Hukuk Mahkemeleri ile ilgili şikâyetleri ise incelemekle yetkili değildir42. 5. OMBUDSMANLIK KURUMUNUN TEMEL İŞLEVLERİ Hukukun üstünlüğünün kurulduğu demokratik devletlerde, ombudsman, eşsiz statüsü nedeniyle kamu idaresinin etkin kontrolünde önemli bir yer almaktadır. Ombudsman, kuvvetli bürokratik idari karşısında zayıf olanların karşılaştığı uyuşmazlıkları ve sorunları çözmek için giderek daha fazla kullanılmaktadır. Ombudsmanın faaliyete geçmesi için şikayetlerin hızlıca çözmesi ve çözümlerin insan haklarına, adalete ve hakkaniyette saygıya dayanması önemlidir. Kuruma olan güvenin sağlanmasında vatandaşların, kurumun hızlı ve etkin çalıştığı yönündeki kanaati de esas alınmalıdır43. Ombudsmanlık ofisi, yönetimin tüm işlem ve prosedürlerini mevzuata ve hukuka uygun olarak kontrol ederek yurttaşların kamu idaresine karşı hak ve özgürlüklerini korumayı amaçlayan demokratik ve modern bir denetim kurumudur. Ombudsman, yasallık denetimine ek olarak yapılan işlemlerin ve eylemlerin adile uygunluğunu da denetlemesini yapar ve çözümler bulur. Ombudsman, vatandaşlara güçlü ve tek taraflı karar alma işlemlerinin yasadışı ve keyfi uygulamalarına karşı korumak ve bireysel hak ve özgürlüklerine yönelik olası tehdit ve kısıtlamalara karşı güvenlik sağlamak amacıyla kuruldu. Ombudsmanlığın temel işlevlere bakıldığında eğitici, önleyici, düzeltici, yönetimi saydam sağlama, idari yargıya katkı sağlama işlevleri vardır44. 5.1. Eğitici İşlevi Ombudsman, vatandaşların temel hak ve özgürlükler hakkında ve onları nasıl koruyacakları hususunda bilgilendirilmelerini sağlayarak demokraside önemli bir rol oynamaktadır. Ayrıca kamu görevlilerine uygulamak zorunda oldukları kurallar 42 Muhammed Serkan Şahin, Kamu Denetçiliği (Ombudsmanlık) ve Uygulama Örnekleri, Astana Yayınları, 1.Baskı, Ankara, 2015, s73-74. 43 Abdulvahap Akıncı, Sefa Usta “Kamu Yönetiminde Hesap Verebilirlik Mekanizması Olarak Ombudsmanlık Kurumu: Almanya Örneği” Journal of Human Sciences, 13(2), 2735-2749, y.y 2016, S2740. 44 Demirci, a.g.t, s36-37. 24 konusunda yol göstermektedir45. Demokratik bir hukuk devletinin esas fonksyonlarından biri, vatandaşlarının haklarını ve bu hakların korunmasına yönelik mekanizmaları öğretmektir. Ombudsman, eğitici fonksyonunu basın veya çeşitli iletişim araçları aracılığıyla uygulamaktadır. Ombudsmanlık sayesinde toplumda bu hak ve özgürlüklerin tanınmasında ve korunmasında daha hassas insanlar ortaya çıkacaktır46. Ombudsmanın eğitici etkisi, yalnızca yurttaşların haklı olduğu hallerde değil, aynı zamanda haksız ve uygun olmayan uygulama durumundadır. Ombudsman, her şikayeti ayrı ayrı ele alır. Haksız ve yersiz talepte bulunanların neden haksız veya kontrol alanı dışında olduklarını, nerede ve nasıl başvurmaları gerektiğini bildiren bir eğitimci olarak hizmet vermektedir47. 5.2. Önleyici İşlevi Şikâyetçinin açıkça temelsiz olan veya adli yollardan başka şekilde çözümlenebilen yargıya şikayette bulunmasının önlenmesi, ombudsmanın önleyici işlevi anlamına gelir. Ombudsmanın tarafından sıkı bir denetime geçirileceğini bilerek, idare eylemlerinde, işlemlerinde ve davranışlarında daha dikkatli olmasıdır48. İnsan haklarını iyileştirmek, yetkililerin hatalarını önlemek, vatandaşların yönetim önündeki şikayetlerini ortadan kaldırmak ve yönetimde var olan sorunlara kamuoyunda dikkat çekmek ombudsman alternatif bir denetim mekanizmasıdır49. Ombudsman tarafından yapılan tavsiyeler, çoğunlukla idarecilerin kendiliğinden yapabilecekleri, ancak sorumluluktan korkmaları nedeniyle teşebbüs dahi edemedikleri işlemlerdir. Tavsiyeler, toplumun tamamının güvenini kazanmış ve yaptığı işten hiçbir 45 Şahnur Ağyel, Türkiye’de Ombudsmanlık Kurumunun Oluşturulma Gerekçeleri ve Kamu Kurumlarında Halkla İlişkiler Faaliyetleri İle İlişkisi, (Yüksek Lisans Tezi), Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Halkla İlişkiler Anabilim Dalı, 2007, s65. 46 Demirci, a.g.t, s37. 47 Deniz, a.g.t, s52-53. 48 Beyce, a.g.t, s107-108. 49 Akıncı, Usta, a.g.e, s2741. 25 çıkarının olmayacağına inanılan ombudsman tarafından yapıldığı için idareciler gönül rahatlığıyla uygulayabilmektedir50. 5.3. Düzeltici İşlevi Ombudsman, yasal hükümlerdeki herhangi bir başarısızlık veya eksiklik hakkında yasama yetkisi ve yetkili idari otoritelere bilgilendirerek önlemlerin alınmasını sağlayacaktır. Ombudsmanın düzeltici işlevini şöyle anlatılabilir. Ombudsman, ya şikayet üzerine ya da kendi inisiyatifiyle harekete geçmekte, denetim konusu hakkında gerekli araştırma ve incelemeyi yaptıktan sonra, söz konusu eylem, işlem ve davranışın hukuka aykırı olduğu veya yerinde olmadığı sonucuna vardığı takdirde, bunun düzeltilmesi için gerekenin yapılmasını yönetimden istemektedir. Yönetimden tatmin edici bir yanıt gelmediği takdirde, hazırladığı raporu, varsa şikayetçiye, yönetime ve gerek duyduğu zamanlarda iletişim organlarına göndermekte ve hukuken bağlayıcı olmayan bu raporlarıyla sonuç almaya çalışmakta ilgili yönetimi ikna etmeye uğraşmaktadır51. Aynı zamanda, ombudsmanın parlamentoya yönetimle ilgili yaptığı tekliflerin dikkate alınmasına ve düzeltilmesine katkısı konusunda özel ve yıllık raporlar sunması büyük bir yer almaktadır. 5.4. Yönetimin Saydamlığını Sağlama İşlevi Ombudsmanın bir diğer işlevi de zaman gittikçe önemli yer alan “açık yönetim”i, idarede saydamlığı sağlamaya katkıda bulunmasıdır. Ombudsmana tanınan araştırma, inceleme ve her türlü bilgi ve dosyaya erişim gücü, sıradan vatandaşların zor erişeceği belgelere, bilgilere ombudsmanın erişmesine izin vermektedir. Ayrıca, bazı ombudsmanlar resmi bilgilere ulaşmakta zorluk çeken vatandaşlardan gelen şikayetleri 50 Arklan, a.g.m s93. 51 Demiral, a.g.e, s48-49. 26 gidermeye de yetkilidir. Örneğin, İngiltere’de Parlamento Komiseri, 1994 yılından beri bu tür şikâyetleri de kabul etmektedir52. 5.5. İdari Yargıya Katkı Sağlama İşlevi Ombudsman, kamu otoritesinin yaptığı yanlışlıkların düzeltilmesine, yeniden yapılanmamasına yardımcı olmaktadır. Başka bir deyişle ombudsman bürokratik hataların sağlamasını yaparak denetim görevini gerçekleştirir. Bu işlev aracılığıyla idarede şeffaflık ve dürüstlüğün sağlanması kolaylaşmaktadır53. Ombudsmanın İdari Yargıya Katkı Sağlama İşlevi, idarenin geliştirilmesi için gösterdiği çabaların bir taraf ürünü değil, esas fonksiyonlarından biri olarak kabul edilmelidir. Ombudsman denetim çalışmaları esnasında geniş yetkilere sahiptir. Örneğin istediği belgeye erişebilme, idarecileri çağırabilme, gerekirse birimleri denetleyebilme yetkileri vardır54. 6. OMBUDSMANIN ATANMASI VE GÖREVDEN ALINMASI Avrupa kıtasında ombudsmanlık kurumu uygulayan ülkeleri arası çoğu tek kişilik bir kurum olmasına rağmen, İsveç’te 4 üyeden oluşan bir heyet vardır ve her bir üyenin farklı görev alanları yürütülmektedir. Diğer yandan Avusturya’da 3, Danimarka’da 2, Finlandiya’da da 2 üyeden oluşan heyetler bu görevi yürütmektedir55. Ombudsmanın görevine gelme şekli, kurumun bağımsızlığının teminatı için önemli rol almaktadır. Genellikle ombudsmanlar, meclis üyeleri tarafından seçilmektedir. Nitekim ombudsmanın bağımsız bir organ olması için milletin iradesi temelinde yasama organı tarafından seçilmesi veya atanması gerekir. Ancak bazı ülkelerde ombudsmanların atanması, yürütme organı (Bakanlar Kurulu ve Cumhurbaşkanı veya Kraliçe) tarafından yapılmaktadır. Dolayısıyla ombudsman, 52 Erdoğan, a.g.t, s43. 53 Akıncı, Usta, a.g.e, s2740. 54 İrfan Kuruüzüm, Ombudsman Kurumu, Türkiye’de Uygulanabilirliği ve Kültür Ve Turizm Sektörü İçin Bir Uygulama Model Önerisi, (Doktora Tezi), İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2008, s110. 55 Ağyel, a.g.t, s59-60. 27 meclis tarafından atandığına göre meclisi da temsil etmektedir. Ayrıca ombudsman yalnızca meclis tarafından azledilebilmektedir56. Parlamento Ombudsmanlar’da, meclisin hakimiyeti, ombudsmanın meclis tarafından seçilmesi ve görevinden alınması şeklinde etkisini göstermektedir. Meclise bağlılığın en güçlü olduğu ülke Danimarka ve Norveç’tir. Zira; bu ülkelerde ombudsmanın seçimi; her meclis seçiminden sonra yapılmaktadır. Finlandiya’da da ombudsman gizli oylamada 4 yıllık bir görev süresi için seçilmektedir. Bir erken seçimden ombudsmanın süresi etkilenmez. İngiltere’de ombudsman, hükümetin tavsiyesi üzerine kraliçe tarafından atanmaktadır. Altmış beş yaşında emekli olana kadar süresiz olarak görevde kalacaktır. Fransa’da ombudsman, bakanlar kurulu kararıyla 6 yıllığına atanır ve ikinci kez atanmasına izin verilmemiştir. İsrail Ombudsmanı, Meclis Komisyonunu önerisiyle, devlet başkanı tarafından atanır57. Ombudsman olarak atanmak için özel bir profil bulunmamaktadır ama ombudsman adayının deneyimli, uzman, bu mesleğin gerektirdiği dengeli ve mantıklı iş yapma kabiliyetleriyle kendini kanıtlamış olması ve “Hak-Hukuk” alanında bir vizyon sahibi olması gerekir58. Rusya Federasyonu’nda İnsan Hakları Komiseri rol oynayan ve adlandırılan ombudsman 1. ve 2. maddesine göre beş yıllık için Komiser Federal Meclis “Duma” tarafından atanmaktadır. İnsan Hakları Kurumu’nun komiseri olarak atanacak olan kişi Rusya uyrukluğu olması, en az otuz beş yaşı olmalı, Hukuk alanında tecrübeli olması gereklidir. Komiser Duma tarafından gizli seçimle çoğunlukla seçilirler59. Yeni Zelanda Ombudsmanı, yasama organı isteğe bağlı Genel Vali tarafından atanır. Diğer taraftan Yeni Zelanda Ombudsmanı, beş yıllığına seçilir ve bu dönemden sonra bir defa daha atanabilir. Ayrıca Yeni Zelanda Ombudsmanları, yasama organı ve mahalli idareler üye olamazlar60. Yeni ombudsman atanana kadar eskisinin görevi 56 Doğan, a.g.t, s103. 57 Leyla Demir, Kalender Rabia “Ombudsmanlık Kurumunun Avrupa Birliği ve Ombudsmanlık Kurumunun Avrupa Birliği ve Türkiye’deki Konumu” Genç Hukukçular Hukuk Okumaları,y.y, t.y, s250 58 Parlak, Doğan, a.g.e, s4. 59 Şahin, a.g.k, s69. 60 Doğan, a.g.t, s155. 28 devam etmektedir. Görevden ayrılmak isteyen ombudsman istifasını Temsilciler Meclisi Başkanı’na, onun yokluğunda Başkan’a sunar. Ombudsmanlar her zaman; görevi ihmal, görevlerini yerine getirememe, görev suistimali gibi nedenlerle; Temsilciler Meclisinin uyarısıyla Genel vali tarafından görevden alınabilmektedir. Parlamentonun toplantıda olmadığı zamanlarda aynı nedenlerle Genel Vali tarafından görevden alma Parlamento’nun takip eden ilk toplantısından iki ay daha uzun süreli olamamaktadır61. Özetle; ombudsmanların göreve gelecek şekli, atanan veya seçilen merci, görev süresi, yenileme veya yenilememe görev süresi imkanı, eğitim alanı ve seviyesi, başlama ve bitirme yaşıyla, vb ülkeden ülkeye değişiklik göstermektedir. 7. OMBUDSMANIN FARKLI İSİMLERİ Ombudsmanlık ofisini kabul eden ülkeler, onu temsil etmek için farklı isimler kullandılar; örneğin Defensor Del Pueblo, İspanyolca konuşan birçok ülkede (İspanya, Peru, Kolombiya ve Arjantin) Ombudsmanlık ofisinin unvanıdır. Parliamentary Commissioner for Administration (Birleşik Krallık, Sri Lanka), Provedor De Justica (Portekiz), Difensore Civico (İtalya), Protecteur Du Citoyen (Quebec), Mediateur de I.a Republique (Fransa. Gabon, Senegal, Moritanya, Gine), Public Protector (Güney Afrika), Volksanwaltschaft (Avusturya), Public Complaints Commission (Nijerya, Etiyopya), Investigator-General (Zambiya), Lokpal ve Lokayukta (Hindistan) ve Wafaqi Mohtasib (Pakistan), dünyadaki diğer Ombudsmanlık ofisinin bazılarının isimleridir. Birçok ülkede insan haklarının korunması ombudsmanlık ofisinin en büyük görevlerinden biridir ve bu genellikle ofis unvanına yansımaktadır. Örneğin, Guatemala'nın Procurador De Los Derechos Humanos'u (İnsan Hakları Danışmanı) var. El Salvador'daki Procurador Para la Defensa De Los Derecho Humanos (İnsan Hakları Savunması Danışmanı), Meksika Commission Nacional De Derechos Humanos (İnsan Hakları Ulusal Komisyonu), The Commission on Human Rights and Administrative Justice of Ghana (Gana İnsan Hakları ve İdari Adalet Komisyonu), The Civil Rights Protector of Poland (Medeni Haklar Polonya'nın Koruyucusu), Slovenya Ombudsman 61 Parlak, Doğan, a.g.e, s321. 29 for Human Rights (Slovenya İnsan Hakları Ombudsmanı) ve The Parliamentary Commissioner for Human Rights in Hungary (Macaristan İnsan Hakları Parlamento Komiseri). Diğer ülkelerde, ofis unvanından açıkça görülmese de, ofis yasaları Romanya’da Halkın Avukatı (Avucatul Poporului) ve Finlandiya Ombudsmanı gibi ek bir insan hakları işlevi sunmaktadır62. Tablo 2: Anayasal Rejimlerdeki Farklılıklar Çerçevesinde Dünyanın Belirli Ülkelerinde Kullanılan “Ombudsman” Adları. Arjantin Halk Savunucusu Cumhuriyet Avustralya Ombudsman -Ulus Devlet, -Demokratik Federe Devlet Belçika Parlamento Komiseri Anayasal Monarşi Altında Anayasal Demokrasi Danimarka Ombudsman Anayasal Monarşi Filipinler Tanodbayan Cumhuriyet Finlandya Ombudsman Cumhuriyet Fransa Arabulucu Cumhuriyet Güney Afrika Halk Savunucusu Cumhuriyet Güney kore Ombudsman Demokrasi Hindistan Lokayukta ve Lokpal (Ulusal) Ulus Devlet, Federe Cumhuriyet Hollanda Ombudsman Anayasal Monarşi Altında Parlamenter Demokrasi Hong-kong Ombudsman Çin Halk Cumhuriyetinin Özel İdari Bölgesi İngiltere Parlamento Komiseri Ulus Devlet, Anayasal Monarşi, Parlamenter Demokrasi İspanya Halk Savunucusu Anayasal Monarşi İtalya Halk Savunucusu Cumhuriyet Japonya Bir Bakana Karşı Sorumlu Ulusal Parlamenter Demokrasi Altında Danışman İmparatorluk Monarşisi Kanada -Ombudsman -Ulus Devlet -Ombudsperson -Parlamenter Demokrasiyle Yönetilen -Vatandaş Koruyucusu Konfederasyon Norveç Ombudsman Anayasal Monarşi Pakistan Wafeqar Mohtasib Ulus devlet, İslam Cumhuriyeti Papua Yeni Gine Ombudsman Komisyonu Ulus Devlet, Parlamenter Demokrasi Altında Bağımsız Devlet Portekiz Adalet Sağlayıcısı Cumhuriyet Sri lanka Ombudsman Demokratik Sosyalist Cumhuriyet Yeni zelanda Ombudsman Ulus Devlet, Parlamenter Demokrasi Kaynak: Demiral, a.g.e, s29. 62 Reif, a.g.e, s10-12. 30 İKİNCİ BÖLÜM OMBUDSMAN TÜRLERİ VE KÜRESEL YAYILIMI 1. OMBUDSMAN TÜRLERİ Günümüzde birçok ülkede ombudsmanlık kurumu kurulmuştur. Ancak ülkelere göre çeşitli ombudsman türleri mevcuttur ve şu şekilde sınıflandırılabilmektedir: 1.1. Genel Amaçlı Ombudsman Belli bir hizmet alanı ile sınırlı olmamak üzere, yönetimin tüm eylem ve işlemlerine ilişkin şikayetleri inceleyen bir kurumdur. Ulusal, bölgesel veya yerel düzeyde olabilir63. Örneğin ABD ve Kanada’da ombudsmanları, ulusal düzeyde ombudsmanlık kurumu kurulmamıştır sadece eyalet seviyesinde faaliyet göstermiştir. Federal Parlamento Ombudsmanı oluşturmayan Almanya’da ise on altı eyaletten sadece altısında ombudsmanlık kurumu kurulmaktadır. Hatta 1959 yılından itibaren federal ölçekte Silahlı Kuvvetleri Ombudsmanı bulunmaktadır64. 1.2. Tek ya da Özel Amaçlı Ombudsman Bu tür ombudsman belirli bir kamusal alanda (çevre, sağlık, silahlı kuvvetler, polis, cezaeviler vb) veya belirli bir grubun (kadın-erkek arasında fırsat eşitliği, etnik azınlık, özürlüler, çocuklar, tüketiciler, üniversiteliler gibi) gereksinimleriyle ilgilenenmektedir. İsveç, Norveç, Almanya, Kanada ve İsrail’deki Askeri Ombudsmanlar, Kanada’da Hapishaneler Ombudsmanı, Bilgi Özgürlüğü ve Özel Yaşamı Koruma Komiseri; Kuzey 63 Mehmet Akif Özer, Shokhrukh Iskandarov “Kamu Yönetiminin Denetiminde Ombudsman Uygulaması: Kırgızistan Örneği” Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi-Özel Sayı, Ankara, Aralık 2016, s335. 64 Demiral, a.g.e, s51. 31 İrlanda’da Polis Ombudsmanı, Norveç ve İsveç’te Çocuk Ombudsmanı ve İsveç’te etnik ayrımcılığı önleme ile Eşit Fırsatlar Ombudsmanları gibidir65. 1.3. Uluslararası ya da Uluslarüstü Düzeydeki Ombudsmanlar Hem bu kurumlarda çalışan personelin hem de bu kurumların coğrafi bölgesindeki kişilerin haklarını ve çıkarlarını etkileyecek kararlar alma yetkisine sahiptirler. Özetle Uluslararası ve Uluslarüstü Ombudsmanların ortaya çıkış sebebi ilk ombudsmanın ortaya çıkış sebebiyle geniş ölçüde aynıdır66. AB, BM, Avrupa Konseyi örneklerinde olduğu gibi ombudsmanlar, bu tür organizasyonlarda da görev almaktadırlar. 1995 yılında kurulan AB Ombudsmanı üye ülkelerde bulunan vatandaşların AB kurumları hakkında olan itirazlarını incelemektedir67. 1.4. İnsan Hakları Ombudsmanı İnsan Hakları Ombudsmanı zaman geçtikçe Vatandaş Hakları Ombudsmanı veya sorumluluk alanına insan hakları düzeyinin de eklendiği klasik ombudsmanları adı verilen “melez” ombudsmanlardır. Doğu ve Orta Avrupa’da, Latin Amerika’da ve Sahra-Altı Afrika’da bu ombudsmanlar devletin uluslararası insan hakları yükümlülüklerini gerçekleştirmek için ulusal bir düzenleme sağlamak amacıyla kurulmuşlardır68. Bu tür Ombudsman, Güney Avrupa'daki "üçüncü dalga" demokratikleşme hareketine ve 1970'lerde Portekiz ve İspanya'da melez kurumların kurulmasına dayanmaktadır. Ülkenin demokrasiye geri dönüşü üzerine 1975 yılında kurulan Portekiz'in Provedor de Justiça'ya (Adalet Sağlayıcısı), kamu yönetimini izlemeye ek olarak hak ve özgürlükleri savunma ve destekleme gücü verildi. Demokrasiye İspanyolca geçiş 1978'de yeni anayasa ve hükümet yönetiminde insan haklarının 65 Seriye Sezen “Ombudsman: Türkiye İçin Nasıl Bir Çözüm? “ Amme İdare Dergisi, Cilt 34, sayı 4, yy, 2001, s74. 66 Engin Şahin, Mehmet Şabaplı “Dünyada ve 2010 Anayasa Değişikliği Sonrası Türkiye’de Genel Özellikleriyle Ombudsmanlık” Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt: 9 Sayı: 42 Volume: 9 Issue: 42, 2016, s773. 67 Ağyel, a.g.t, s68. 68 Demiral, a.g.e, s52. 32 korunmasını denetlemek için Defensor del Pueblo (Halkın Savunucusu) sağlayan yeni bir anayasa içeriyordu69. 1.5. Özel Sektör Ombudsmanı Vatandaşlardan özel kurum ve kuruluşlarla ilgili şikayetleri alan ombudsmanın türüdür. Yeni pazarlama uygulamaları ve reklam kampanyaları ile bir ürünün kötü taraflarını görünmez kılmakta, yararlı nitelikleri ise abartılı bir şekilde gösterilmektedir veya promosyonlarla fiyatları normalin altında gibi gösterilen ürünler gerçekte daha pahalıya satılarak tüketicilerin zarara uğramasına sebep olmaktadır. Özel Sektör Ombudsmanı öyle konularda müdahale ederek tüketicilerin mağduriyetlerini en aza indirmeye çalışmaktadır70. 1.6. Parlamento Ombudsmanı Parlamento Ombudsmanı, bir devlet dairesi ya da bazı kamu kurumları düzgün ve adil davranmadığı ya da kötü bir hizmet verdiği ve işleri doğru yapmadığı için adaletsizlik yaşadıklarına inanan halktan gelen şikayetleri araştırmaktadır. Bu ombudsman, meclis tarafından seçilmiş ve gücü meclise dayanan, idari prosedürleri kullanırken merkezi yönetim birimleri personeli veya onun adına hareket eden diğer makamların kötü yönetiminin bir sonucu olarak adaletsizliğe uğradığını ileri süren kişilerin şikâyetlerini inceler. Birçok ülkedeki ombudsmanlık türünün modeli Parlamento Ombudsmanlığıdır71. Parlamento Ombudsmanı, en tipik örneği İsveç’tedir. Parlamento Ombudsmanı diğer ombudsmanlardan, seçim şekli, yetkileri ve görev alanları ile ayrılabilir72. 69 Reif, a.g.e, s8. 70 Aydoğdu, a.g.e, s8. 71 Kemal Özden, Ombudsman (Kamu Denetçisi) ve Türkiye’deki Tartışmalar, Seçkin Yayıncılık, Birinci Baskı, Ankara, 2010, s54. 72 Demir, Kalender, a.g.m, s248. 33 1.7. Yerel Ombudsmanlar Yerel Ombudsmanlar belli bir yöre halkının ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla devam eden yerel halk hizmetleri sebebiyle ortaya çıkan uyuşmazlıkları inceler. Mahalli sorumluluğu olan bir ombudsmanlık türüdür. Belediye bir şeyi yanlış yaptığında veya gerektiği gibi bir işi yapmazsa vatandaş aldığı hizmetten memnun değilse verilen hizmetin daha iyi verilebileceğine inanıyorsa Yerel Yönetim Ombudsman’ına başvurabilir73. İngiltere’de Yerel Yönetimler Komisyonu’nun yasal dayanağı 1974 yılındaki Yerel Yönetimler Yasası’na dayanmaktadır. Yerel olan bu ombudsman, 1974 yılından beri varlığını sürdürmektedir. Birleşik Krallık’ın birçok yerinde ilgili ombudsman aynı zamanda yerel yönetimleri de izlerken, İngiltere yerel yönetimler için farklı bir yapılanmaya gitmiştir. 1974 yılındaki yasanın getirdiği ombudsmanlığı İngiltere ve Galler’i kapsamaktaydı74. Ancak günümüzde Galler ayrı bir ombudsman kapsamındadır. 1974 Yerel Yönetimler Yasası, ombudsmanlar için iki temel statü işlevi tanımlamıştır:  Konseyler ve bazı diğer otoritelere yönelik şikâyetleri araştırmak. İyi yönetim pratikleri konusunda tavsiye ve rehberlikte bulunmak Yerel Ombudsmanların yetki alanına kasaba ve mahalle heyetleri hariç tüm yerel otoriteler ve bazı yerel hizmet sunucuları girmektedir. Ancak ombudsmanların aldıkları şikâyetlerin büyük bir kısmı yerel otoriteler ile ilgilidir ve bundan dolayı da bu ombudsmanlar Yerel Yönetimler Ombudsmanları olarak bilinir75. 1.8. Sağlık Hizmetleri Ombudsmanı Sağlık Ombudsmanlığı, yeni ortaya çıkmış bir ombudsman türüdür. Bazı Avrupa ülkelerinde ve ABD’de hasta haklarını korumak için kurulmuştur. Hastaların şikâyetlerine cevap vermek için oluşturulmuş ve halka sağlık hizmetleri sunumunu daha nitelikli ve sağlık profesyonellerini daha hesap verebilir hale getirmeyi amaçlamaktadır. Sağlık Ombudsmanı tarafından yapılan öneriler doğrultusunda sağlık hizmetlerinin kalitesinin sürekli artırılması ve sağlık çalışanlarının kamu lehine daha bilinçli ve sorumlu bir şekilde davranmasıdır. Birçok ülkedeki Sağlık Ombudsmanı işlevi, yetkileri 73 Aydoğdu, a.g.e, s6. 74 Local Government Ombudsmen for England and for Walse. 75 Fuat Man “Birleşik Krallık’ta Kamu Denetçiliği: Parlamento ve Sağlık Hizmetleri Ombudsmanı” Priene Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, C:1,S:1, Haziran 2017, s28-29. 34 ve konumu bakımından farklıdır. Çoğu Sağlık Ombudsmanı sadece hastalar ve sağlık kurumları arasında arabuluculuk yapsa da bazılarının soruşturma yapma gibi yetkileri de vardır. Sağlık Ombudsmanları’nın bir bölümü merkezi bir yapıya sahipken, bazıları yerel ve bazıları da kurumsal düzeydedir76. Sağlık Ombudsmanlığı, genellikle sağlık hizmeti uygulamasındaki bu temel politika değişikliklerine adapte olmuş modellerdir. Örneğin İngiltere’de Sağlık Ombudsmanı 1973 yılında Ulusal Sağlık Hizmetleri (National Health Service: NHS)’nin yeniden yapılandırmasında hayata gelmektedir. Buna karşılık Finlandiya’ da 1992 yılında çıkarılan hasta hakları yasası ile yürürlüğe girmiş ve bununla birlikte merkezi bir ombudsman yerine yüzlerce yerel kurumlar düzeyinde, genelde hemşire ve sosyal hizmetlerde çalışanlardan oluşan ombudsmanlar atanmıştır77. 1.9. Çocuk Hakları Ombudsmanlığı Çocuk Hakları Ombudsmanlığı ilk defa Norveç’te 1981 senesinde kurulmuştur. Göçmen çocukları, ayrımcılık, kötü muamele, taciz, bazı çocukların özel ihtiyaçları, medyadan çabuk etkilenme, aile içi şiddete maruz kalma gibi sorunlarla ilgilenmektedir. Norveç’ten sonra, ABD, Kosta Rika, Yeni Zelanda, Avustralya, Hindistan ve İzlanda gibi ülkeler de Çocuk Ombudsmanlığını kurmuşlardır. İrlanda Çocuk Ombudsmanlığı (OCO), gençler için neyin daha doğru olacağı konusunda İrlanda Çocuk Ombudsmanı Yasası’nın (Ombudsman for Children Act-2002) gerekli çalışmaları yapmaktadır78. Çocuk Ombudsmanı, idari makamların çocuğa saygı gösterme davranışlarının sorgulandığı, çocuk haklarının ihlal edildiği ve bir çocuğun yasalar altında korunmadan kaldığı sayısız davaya girer. Küçükleri içeren davalarda adli yardım sağlar, çocuk hakları konusunda kamuoyunda farkındalığı arttırır, çocukları koruyan yasalardaki eksiklikleri vurgular. Ayrıca, çocuklara meclis ombudsmanına şikâyette bulunmaları konusunda tavsiyede bulunmuş ve ombudsmandan, ombuds mekanizmasının idari makamlardan yeterli bilgi ve işbirliği alamadığı devlet kurumlarında çocuklara yönelik şiddet içeren davaları incelemelerini istemiştir. 76 B. Zakir Avşar, Kadriye Avcı “Sağlık Ombudsmanı” Kamu Denetçiliği Kurumu-Ombudsman Akademik , YIL: 3 Sayı: 6, 2017, s143. 77 Avşar, Avcı a.g.e, s146 78 Fendoğlu, a.g.m, s17. 35 Washington Eyaleti Aile ve Çocuk Ombudsmanı 1996 yılında Washington Eyalet Yasası tarafından 43.06A sayılı Washington Revize Kodu’nun yürürlüğe girmesi ile kurulmuştur. Parlamento, istismara uğrayan ve ihmal edilen çocukların ve akrabaların korunmasını sağlar. Devlet kurumlarının ailelere adil hizmet olanağı sağlar ve itirazları giderir. Bu tür ombudsmanının görevi, çocukları ve akrabaları zamanın kötü şartlarından korumak ve aile kurumuyla ilgili etkinlik gösteren diğer kamu görevlileriyle ilgili tehlikeler konusunda bilgilendirmek ve çocuk koruma amacıyla ilgilidir79. 1.10. Askeri Ombudsman Bazı ülkelerde, özellikle de silahlı kuvvetlerde Askeri Ombudsmanlık Kurumları, askeri komuta zincirinden bağımsız bir yapı ile askerlere yönelik yasadışı ve haksız uygulamaların gözden geçirilmesi gerektiği ve huzursuzluğun giderilmesinde hatta insan hakları ihlallerinin yeniden oluşturulmasının uyarılmasında etkilidir. Askeri Ombudsmanlar, her iki tarafla müzakere ederek birçok anlaşmazlığı sağlıklı bir şekilde çözmektedir. Askeri Ombudsman, 1952'de Norveç'te kurulan ilk arabulucuydu. Norveç'te, dini ve ahlaki inançlarından dolayı silahlanmak ihtiyacı duymayan vicdani retçiler için bir ombudsman görevlendirildi. Halihazırda Norveç’e ek olarak, İsrail, Avustralya ve Namibya’da Askeri Ombudsman uygulanmaktadır80. Almanya’da ise ordunun üzerinde parlamenter kontrolün arttırılması amacıyla kanun tasarısına savunma bakanıyla birlikte başbakan hakkında da güvensizlik önergesi verilebilmesi maddesinin eklenmesi muhalefet tarafından teklif edildi. Ancak bu öneri reddedildi. Bunun yerine silahlı kuvvetlerde ortak bir uzlaşı ile ek bir kontrol mekanizması olarak ombudsmanlık kurumu oluşturuldu. 19 Mart 1956 yılında ombudsmanın görev ve pozisyonu hem ordunun yönetmeliği hem de yürürlükteki Alman Anayasası’nın 45. maddesinin b bendine eklenmiştir. Bu maddeye göre; temel 79 Konur Alp Demir “Contributions Of Independent Public Administrative Audit System To Turkish Family Structure: Family Ombudsman Recommendation” Uluslararası Medeniyet Çalışmaları Dergisi, Volume III/ Issue I ISSN: 2548-0146, Nevşehir, t.y, s79 80 Demirci, a.g.t, s32. 36 hakların korunması ve parlamentonun silahlı kuvvetler üzerinde parlamenter denetimi sağlamak amacıyla yardımcı organ olarak ombudsman görevlendirilmiştir81. 1.11. Öğrenci ve Eğitim Ombudsmanı Üniversitelerde, Kolejlerde ve Liselerde hatta meslek okullarda bulunan öğrenciler, idari ve teknik personel, öğretim üyesi ve yardımcıları, mezunlar, öğrenci aileleri ve üniversite hakkında söz konusu personel ve kurumlar arasındaki ortaya çıkacak sorunları ve bu sorunlara çözüm bulabilmek amacıyla Öğrenci ve Eğitim Ombudsmanı kurulmuştur. Bir eğitim kurumunda veya itirazların başka yerlerden sonucu olmasına rağmen, ilk önce öğrencilerden şikâyet alan bağımsız bir araştırmacıdır. Onun etkisi, eleştiri, takdir, ikna ve tanıtım vasıtasıyla anlaşılmaktadır. Hükümetteki meslektaşları gibi, birçok Üniversite Ombudsmanı kural, statü, politika ve haksız uygulamalara aleyhine değiştirme ve düzeltme tavsiye eden “değişim ajanları”dır82. Öğrenci ve Eğitim Ombudsmanı, Batı'daki en kurumsallaşmış ombudsmanlık ofislerinden biridir. Eğitim alanındaki ombudsmanlık uygulaması ilk defa ABD’de Michigan Devlet Üniversitesi’nde 1966 yılında hayata geçmiştir. Sonrasında 1967’de Havai ve Kanada’nın bazı bölgelerinde kurulan ombudsmanlıklar izlemiştir83. Batı Avrupa özelinde, ombudsmanlığın yükseköğretim sisteminde uygulanmasına bakılırsa bu coğrafyada ilk yükseköğretim ombudsmanlığının İspanya’da bulunan Leon Üniversitesi’nde 1988 yılında kurulmuştur. Bunu, yine aynı yıl Granada ve Valencia üniversitelerinde hayata geçirilen ombudsmanlık daireleri takip etmiştir. Diğer yandan, bu gelişmeler ışığında 2001’de İspanya’da her üniversitenin bir ombudsman istihdam 81 Parlak, Doğan, a.g.e, s78-79. 82 Ümmühan Kaygısız “Üniversitelerde Uyuşmazlık Çözümü Aracı Olarak Kampüs Ombudsmanlığı: Öğrencilerin Algılarını Ölçmeye Yönelik Bir Analiz” Kamu Denetçiliği Kurumu-Ombudsman Akademik, YIL: 4 SAYI: 8, SS: 125-140 ISSN: 2148-256X, 2018, S128-129. 83 Demirci, a.g.t, s33. 37 etmesi yasal bir zorunluluk haline gelmiştir. Batı Avrupa’da, yükseköğretimde ombudsmanlık ofisi kurulması çerçevesinde 1966 yılında Hollanda’da olmuştur84. 1.12. Tüketici Ombudsmanı Tüketici Ombudsmanı, alıcı-satıcı ilişkilerinden kaynaklanan itirazları araştıran ve bu gibi şikayetleri çözmek için gerekli olan soruşturmayı başlatan bir tür ombudsmandır. “Tüketici Ombudsmanı, Tüketicilerin Pazarlama Yasası ve Adil Olmayan Sözleşmeler yasasındaki tüketici haklarını korumakla görevlendirilmiş, daha sonraları yapılan değişikliklerle de görev ve yetkileri arttırılmıştır”85. Tüketici Ombudsmanı, ilk olarak 1971 yılında kurulmuştur. Şirketler küresel kapitalist ekonomide daha fazla büyüdükçe, çoğu aldatıcı ve kandırıcı uygulamalar kullanarak tüketicilere zarar verirler. Yeni pazarlama mekanizmaları ve çeşitli reklam kampanyaları ile bir ürünün zararlı özellikleri saklanmakta, yararlı tarafları ise abartılmaktadır86. Pazarlama yasası, şirketler tarafından üretilen mal ve hizmetlerin tüketiciye maruz kalmasına ilişkin kural ve standartları içerir. Müşteriyi, aldatmaya, yanıltmaya ve onun zaaflarını kullanarak satışlar ile bozuk, hileli mal ve hizmet sunumları, müşterinin bilgi eksikliği, ekonomik kapasitesini kötüye kullanan, gerçek olmayan reklamlar pazarlama yasası kapsamındadır87. 1.13. Basın Ombudsmanı Medya alanında çıkan herhangi yazılı ve görsel haber ya da açıklamanın Basın Ahlak Yasası’na uymadığı veya bir hak ya da özgürlüğünü zedelediğini ileri süren yurttaş bu şikâyetini, Basın Ombudsmanı’na ücretsiz ve direkt olarak iletilebilir. 84 Füsun Özerdem “Dünyada Yükseköğretim Sisteminde Ombudsmanlık Kurumunun Gelişimi ve Türk Yükseköğretim Sisteminde Ombudsmanlık Sisteminin Getirilmesine Dair Öneriler” Elektronik Siyaset Bilimi Araştırmaları Dergisi, Cilt:9 Sayı:1, 2018, s76. 85 Ömer Faruk Özer, Türkiye Cumhuriyeti Kamu Denetçiliği Kurumunun Örgütsel ve İşlevsel Analizi, (Yüksek Lisans Tezi), Aydın: Adnan Menderes Üniversitesi, 2015, s89. 86 Demirci, a.g.t, s32. 87 Avşar, a.g.m, s.100. 38 Basın Ombudsmanı, gazete, radyo ve televizyon yayınladıkları haberlerin ve programların doğruluğu, haklılığı ve tarafsızlığı hakkında olarak okur, dinleyici ve seyircilerden gelen talepleri araştırır, yanlı ve doğru olmayan haberleri düzeltmeyi amaç edinir. Basın etik prensiplerine uygun olmayan, yayınla kişiyi mağdur eden veya zarara uğratan gazeteci ve yazar ombudsmana şikâyet edilir88. İsveç'te basınla ilgili şikâyetlerin yayın tarihinden üç ay içinde ombudsmana iletilmelidir. Bundan sonra ombudsman ilk olarak konunun bir tekzip ya da düzeltme yazısıyla ele alınıp alınamayacağını inceler. Bu olanaksızsa soruşturmaya, öncelikle yayın organından ve genel yayın müdüründen başlıyor. Fakat İsveç'te medya özdenetimi yasa ile sağlanmıyor, özel hayata giren gazeteler teşhir ediliyor89. ABD’de günümüzde 1500’den fazla yayın kuruluşundan sadece 35’inde ombudsman kullanmaktadır. Basın Ombudsmanı alınan şikayetleri inceler ve gerektiğinde bir soruşturma başlatarak ve yapılan önerileri uygulayarak hak ihlallerini gidererek bu Alanda Memnuniyetini Sağlamak İçin Çaba Gösterir90. 1.14. Bankacılık Ombudsmanı Bankacılık Ombudsmanı hem bankacılık işlemlerinden ortaya çıkartan yurttaş şikâyetlerini hem de banka yönetimiyle ilgili banka içerisindeki sorunlarını çözmek için oluşturulmuştur. Önerileri ile bu alandaki problemlerin çözümüne katkıda bulunan bir kurumdur. ABD ve İngiltere başta olmak üzere Bankacılık Ombudsmanı halihazırda az ülkede bulunmaktadır91. ABD’de 1993 senesinde Bankacılık Ombudsmanı kurulmuştur. Bankacılık Ombudsmanı, yabancı bankalar arasındaki anlaşmazlıkları ve ülkenin otoritesine bağlı vatandaşlar ile tüm bankalar arasındaki anlaşmazlıklarını çözmek için harekete geçmektedir. Bir şikayet durumunda, Bankacılık Ombudsmanı anlaşmazlığı 45 gün 88 Şahin, a.g.e, s39. 89 http://www.cgd.org.tr/index.php?Did=2194 Erişim Tarihi: 12.04.2019. 90 Özer, a.g.t, s88. 91 Özer, a.g.t, s88. 39 içinde çözmeli ve ilgili öneride bulunmalıdır. İngiltere’de ise 1986’da, bankacılık hizmetleri hakkında bireysel şikâyetleri çözmesi amacıyla ilk Bankacılık Ombudsmanı kabul edilmiştir. Hatta, bu ofisin görevi müşteri itirazlarına ve bankacılık hizmetleriyle ilgili şikayetlere çözüm bulmaktır. Bankalarda müşterilerin taleplerini bildirecekleri ombudsmanlık ofisinin faaliyet konusunu, adres ve telefon numaralarını içeren duyurunun halka açık bir yerde yapılmalıdır92. Bankacılık Ombudsmanı bireylerin, tüccarların ve anonim şirketlerinin şikâyetlerle ilgilenebilir. Bazı ülkelerde şikâyet etmek için önce banka makamlarına yaklaşması gerekir ancak yetkililer şikâyetlere cevap vermiyorsa, o zaman Bankacılık Ombudsmanı’na başvurabilir. Özel sektörde Bankacılık Ombudsmanı bir tarafsız, bağımsız ve çok faydalı bir yapı olduğunu kabul edildi. 1.15. Cezaevi Ombudsmanı Cezaevleri ve Probasyon Ombudsmanı (PPO), gözaltındaki ölümler ve şikâyetler hakkında bağımsız soruşturma yürütmektedir. Kıdemli Program Görevlisi’nin ayrıntılı rolü ve sorumlulukları bu ofisinin Referans Şartları’nda belirtilmiştir. Cezaevleri ve Probasyon Ombudsmanı'nın iki ana görevi vardır:  Mahkumlar, tutuklu bulunan gençler (hapishaneler ve güvenli eğitim merkezleri), gözetim altında tutuklular ve gözaltında tutulanlar tarafından yapılan şikâyetleri araştırmak;  Mahkumların, gözaltındaki gençlerin, onaylanmış bina sakinlerinin ve gözaltına alınan göçmenlerin ölümlerini araştırmak; bariz intiharlar ve doğal sebepler de dahil olmak üzere herhangi bir sebeple. Bu araştırmaların amacı, ne olduğunu anlamak, adaletsizlikleri düzeltmek ve eylemlerini denetlendiği kuruluşlar için öğrenmeyi tanımlamaktır, böylece daha güvenli, daha adil gözaltı ve suçlu gözetiminde önemli bir katkı sağlar93. İngiltere ve Galler'deki mahkumların önerileri, Ekim 1994'te Cezaevi Ombudsmanı kurulmuştu. Niyet, mahkumların cezaevi personeli tarafından gösterildiği ağır muamele ilgili şikâyetler 92 Avşar, a.g.m, s118. 93 https://www.ppo.gov.uk/ Erişim Tarihi: 06.04.2019 40 araştırmaktır. Bazı özel cezaevi hizmetleri alanları, disiplin cezası, güvenlik kategorizasyonu gibi şikâyetler ortaya çıkması aktar. 1.16. Vergi Ombudsmanı Ombudsman, idarenin eylemi, işlemi ve davranışları üzerinde hukuka uygunluk ve yerindelik denetimi yapmaktadır. Vergilendirme elbette idari bir prosedürdür, dolayısıyla ombudsman denetimine tâbi olması zorunludur. Bu denetim bazı ülkelerde genel ombudsman tarafından yapılırken, diğerlerinde vergi hukuku veya vergilendirme konusunda uzmanlaşmış Vergi Ombudsmanı tarafından yapılır. Ombudsmanlık kurumu yurttaşların yönetime karşısında şikâyetlerini iletebilecekleri ve yönetimle ilişkilerinde karşılaştıkları problemleri yargıya başvurmadan çözebilecekleri bir kurum olmanın ötesine geçmiştir. Vergi Ombudsmanı da kamu yönetimi ve vergi mükellefleri arasındaki anlaşmazlıkları çözen, mükellef haklarının korunmasına yardımcı olan, mükellefe danışmanlık hizmeti veren ve vergi mevzuatının geliştirilmesinde yönetime önerilerde bulunan özel bir yapı konumundadır94. Vergi Ombudsmanı ve ona benzeyen kurumları çeşitli ülkelerde faaliyet göstermektedir. Örneğin ABD’de Mükellefin Avukatı İdaresi adıyla 1979’da, İngiltere’de Hakem Ofisi adıyla 1993’te, Avustralya’da Vergilendirme Ombudsmanı adıyla 1995’te, İspanya’da Mükellefleri Savunma Konseyi adıyla 1996’da Kolombiya’da Mükellef Avukatı Ofisi adıyla 1998’de, İtalya’da Mükellef Savunucusu adıyla 2000’de Pakistan’da Federal Vergi Ombudsmanı adıyla 2000’de, Bangladeş’te Vergi Ombudsmanı adıyla 2006’da, Meksika’da Mükellefin Savunma Avukatı adıyla 2006’da, Kanada’da Vergi Mükellefi Ombudsmanı adıyla 2007’de, Güney Afrika’da Vergi Ombudsmanı adıyla 2012 yılında kurulmuştur95. 1.17. Polis Ombudsmanı Polis Ombudsmanı başka bir ombudsman türü ve Polis teşkilatından tamamen farklı ve bağımsız bir kurumdur. Polis Ombudsmanı araştırma ekibi, suçu önlemek veya 94 Çağrı Bayer “Vergi Ombudsmanlığı” Selçuk Üniversitesi Adalet Meslek Yüksekokulu Dergisi, s.101- 136, Konya, 2018, s122-123. 95 Bayer, a.g.m, s124. 41 işlenen suçu tespit etmek amacıyla bankalar, benzin istasyonları, mağazalar veya hastaneler gibi birçok yerde bulunan ve polis veya yerel birimler tarafından işletilen kapalı devre kamera sistemine erişim yetkisine sahiptir. Polis Ombudsmanı kapsamlı bir soruşturma yürütmek amacıyla polis memurları arasındaki telsiz konuşmalarının kayıtlarına erişim hakkına sahiptir. Ayrıca uzman araştırmacılar, tanıkların tespiti ve kanıtların toplanması için farklı uygulamalar kullanmakta, hatta modern adli soruşturma teknolojisinin tümüne erişebilmektedir. Polis Ombudsmanı ofisi 6 Kasım 2000'de işletmeye açıldığında, Kuzey İrlanda'daki polis şikayetlerinde yeni bir dönem başlattı. Ondan önce, polise karşı anlaşmazlıklar diğer polis görevlileri tarafından araştırıldı. Ofisin açılması, bağımsız, tarafsız ve sivil bir polislik denetim sisteminin kurulmasına işaret etti. Kendi profesyonel araştırmacı ekipleriyle, dünyadaki ilk tamamen finanse edilen ve tamamen bağımsız polis şikayetleri örgütüydü96. Ofisin planı üç yıl önce “Kuzey İrlanda İçin Yeni Bir Polis Ombudsmanı mı?” Raporunda belirtilmişti. Kıdemli bir memur olan Dr. Maurice Hayes, Kasım 1995'te polisle ilgili şikayet sistemini gözden geçirmek ve Kuzey İrlanda halkının ve polisin kendilerinin güvenini kazanabilecek yeni bir sistem için öneriler üretmek üzere atanmıştı. Halkın, politikacıların, polis ve polis teşkilatlarının üyelerine yaygın olarak danıştıktan sonra, Dr. Hayes yeni Ofis'in başarısının anahtarının bağımsızlığı olacağını söyledi. “Neredeyse her taraftan ve tüm siyasi partilerden aldığım ezici mesaj, soruşturmanın bağımsız olması ve bağımsız olduğu görülmesi gerekiyordu” dedi. Ombudsman, Gümrük ve Özel Veriler veya DHSS'den araştırmacılar, avukatlar, polis tecrübesi olan kişiler ve diğerlerini içeren profesyonel araştırmacılar ekibi tarafından desteklenmesi gerektiğini söyledi97. Birleşik Krallık'ta polisin kötüye kullanılmasını önlemek için Polis Ombudsmanı vardır. Birleşik Krallık Polis Ombudsmanlığı ofisinde üç bölüm vardır. Birincisi, vatandaşların şikâyetleri ile ilgilenen Soruşturma Müdürlüğü’dür. Ombudsman, dava ile ilgili tüm belgelere erişebilir. İkincisi ise bilgi ve istatistikleri toplayan Kurumsal 96 Mustafa Güngör “Kolluk Kuvvetlerinin Sivil Gözetimi: Kuzey İrlanda Polis Ombudsmanlığı Örneği” İnönü Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, Volume/Cilt 7, Number/Sayı 1, İstanbul, 2018, s22. 97 https://www.policeombudsman.org/About-Us/History-of-the-Office Erişim Tarihi: 15.06.2019 42 Hizmet Müdürlüğü’dür, ayrıca ofis politikasını hazırlar. Üçüncüsü, Polis Ombudsmanlığı ve tüm personele ayrıntılı bilgi ve yasal danışmanlık sağlamaktan sorumlu olan Araştırma ve Politika Müdürlüğü’dür. Polis Ombudsmanlığı'nın kontrolünden dolayı polis davranış kuralları ile memurlar tarafından görevlerin kötüye kullanılması kontrol altındadır. Diğer birçok ülke de, Polis Departmanındaki idari hataları gidermek için Polis Ombudsmanı kurmaya çalışıyor98. 1.18. Madencilik Ombudsmanı Avustralya gibi mineral bakımından zengin ülkelerde çok sayıda madencilikle ilgili sorunu vardır. 2000 yılının şubat ayında, Avustralya'da Maden Ombudsmanı resmen kuruldu. Arazi aracısı, yeterli tazminat ve sürdürülebilir geçim olmadan topraklarını kaybeden bir kişinin şikâyeti ile ilgilenebilir. Ayrıca, su yollarının bozulması ve insanların dayandığı diğer doğal kaynaklarla ilgili şikâyetler ile de ilgilenmektedir. Madencilik Ombudsmanı, Asya, Pasifik, Afrika ve Amerika'daki Oxfam Topluluk Yardım Yurtdışı ağları aracılığıyla şikayetleri almaktadır. Madencilik Ombudsmanı, tüm talepleri saha incelemeleri ile kontrol eder; Yerel topluluk erkekleri, kadınlar ve gençlerle, sivil toplum kuruluşlarıyla ve mümkünse hükümet ve şirket yetkilileriyle kapsamlı görüşmeler içeren bir süreçtir. Madencilik Ombudsmanı daha sonra tüm paydaşlara yorum ve eylem için gönderilen ve her 18 ayda bir ila iki yılda bir yerinde ilerleme değerlendirmeleri gerçekleştiren bir soruşturma raporu hazırlar. Madencilik Ombudsmanı’nın bireysel madencilik projelerini yargılama rolü değil, şirketlerin yerel topluluklara yerel kadın ve erkeklerin insan haklarına saygı göstererek adil ve tarafsız davranmalarını sağlamaya çalışmaktır99. 98 https://www.gov.uk/government Erişim Tarihi: 15.06.2019 99 Oxfam Community Aid Abroad “Mining Ombudsman Case Report” Published September 2004, Victoria-Australia, This report is available online at www.oxfam.org.au/campaigns/mining Erişim Tarihi: 01.09.2019. 43 1.19. Enerji Ombudsmanı Enerji Ombudsmanı, konut ve küçük işletme müşterilerinden elektrik veya gaz sağlayıcılarıyla ilgili şikâyetleri alır, araştırır ve çözer. Hizmetleri tamamen ücretsiz ve hızlıdır. Elektrik Ombudsmanı ile temasa geçmeden önce, şikâyetleri elektrik veya gaz sağlayıcıyla çözmeye çalışmalıdır. Şikâyetler çözülmediyse veya makul bir gecikme varsa, yardım veya tavsiye için Elektrik Ombudsmanı ile iletişime geçilebilir. Genellikle şikâyetler son 12 ay içerisinde ortaya çıkmış olmalıydı. Enerji Ombudsmanı Programı’nın bir üyesi tarafından bir müşteriye enerji hizmeti sunumuna ilişkin şikâyetleri araştırabilir. Bu, aşağıdakileri içerebilir: elektrik veya gaz tedariki, faturalandırma, kredi ve ödeme hizmetlerinin idaresi, bağlantının kesilmesi, kısıtlama ve geri ödemeli avanslar, araziye, komşu arazilere veya mülklere ilişkin iddiaların kullanılması, iddia edilen veya tartışmalı borçların tahsili borçlar, hizmetlerin pazarlanması ve hizmet standardı ödemelerdir. Avustralya, Hindistan ve Güney Afrika, Enerji Ombudsmanı uygulanan ülkelerinden bazılarıdır. 1.20. Aile Ombudsmanı Aile Ombudsmanlığı, Türkiye’nin Aile ve Sosyal Politikalar Bakanı Fatma Şahin’in bakanlık görevinde bulunduğu dönemde tartışılmış ve Şahin bakanlık tarafından aile problemlerine çözüm önerileri sunabilecek bir ombudsmanlık türünün uygulamaya geçirilmesi gerektiğinden dile getirmiştir. Aile Ombudsmanlığı’nın temel amacı boşanma aşamasına gelen çiftlere gerekli olan danışmanlık hizmetlerini sunarak çözümü mümkün olan problemleri ortadan kaldırmaktır100. Ayrıca Aile Ombudsmanlığı de evlenecek olan kişilere ön danışmanlık hizmetleri ile evlilikleri süresince ömür boyu danışmanlık hizmetlerinin sağlayacaktır. Böylece, aile kurumu daha güçlü bir yapıya sahip olacaktır. Aile Ombudsmanlığının diğer hedefleri aile yapısını korumak, ailelere rehberlik etmek ve aile kurumun parçalanması gibi çok fazla zarar veren boşanmayı önlemektir. Ancak bu noktada Aile Ombudsmanı’nın temel hedefi boşanma aşamasına gelen çiftleri bu eylemlerinden vazgeçirmek değil, ailelere evlilikleri süresince psikolojik ve sosyal yönden destek vererek ortaya çıkan meseleleri boşanma aşamasına 100https://yandex.com.tr/yandsearch?clid=1953197&text=Bo%C5%9Fanacak%20%C3%87iftlere%20Ail e%20Ombudsmanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1&lr=106076, Erişim Tarihi: 21.08.2019 44 ulaşmadan çözüm bulabilmektir. Boşanma kararı alırlarsa mahkemeye başvurmadan önce yaşadıkları problemleri tüm mahremiyet kurallarına sadık kalacak üçüncü bir kişiye (Aile Ombudsmanı) anlatmaları ailelerin parçalanmasının önlemesi için önemlidir101. Her ülke kendi siyasi, kültürel, toplumsal, ekonomik vs. yapısına ve ihtiyacına göre değişik adlar ve özellikler altında ombudsmanlık kurumu oluşturmuştur. Bazı ülkelerdeki ombudsman türleri aşağıdaki tabloda ayrıntılı olarak gösterilmiştir. Tablo 3: Farklı Ülkeler ve Ombudsman Türleri. Ülke Ombudsman Türleri ABD Yaşlı, Üniversite, İskan, Cezaevi Hizmetleri, Tüketici, Azınlık İşleri, Okul, Çevre, Çocuk, Adalet, Yatırım, Sağlık, Aile, Vergi, İşveren Sorunları, İş, Zihinsel Sağlık Almanya Savunma Danimarka Parlamento Fransa Arabulucu (Médiateur) Güney Afrika Kadın, Dil, Azınlık Hakları, Gençlik, Basın, Bankacılık, Yasal Hizmetler, Arazi ve Mülkiyet, Sigorta, Cezaevi Hizmetleri, Mülkiyet, Savunma, Milli Uzlaşma Hollanda Emeklilik ve Sigorta, Mülkiyet, Sağlık İngiltere Parlamento, Yerel Yönetim, Polis, Adli Hizmetler, Yatırım, Sigorta, Mal Mülk, Bankacılık, Basın, Emekliler, Sağlık, Cezaevi İsrail Askeri, Polis Hindistan Parlamento, Fırsat Eşitliği, Tüketici, Etnik Ayrımcılık, Çocuk, Basın, Özürlüler Kanada Eşit Fırsatlar, Dil, Cezaevi Hizmetleri, Polis, Çevre, Bilgi ve Gizlilik Norveç Askeri, Tüketici, Çocuk, Fırsat Eşitliği İrlanda Polis, Çocuk, Emeklilik ve Maliye Hizmetler, Silahlı Kuvvetleri Kaynak: Yusuf Soyupek “Türk Yasama Organı Bünyesinde Kamu Denetçiliği Kurumu Tartışmaları” Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, Cilt 1, Sayı 1, 2014, s22. 2. OMBUDSMANLIK KURUMUNUN KÜRESEL YAYILIMI Ombudsmanlık kurumu İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra hızla yayıldı. 1962 yılı sonrasında özellikle dünyanın hemen her yerinde bu işareti yaptı. Ombudsmanın tüm dünyaya yayılmasına katkıda bulunan birçok faktör vardır, örneğin: 101 Demir, a.g.m, s84-85. 45 2.1. Sosyo-Politik Durum İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra ombudsmanın yayılmasını başlıca iki gelişme etkiledi, biri birçok ülkenin sömürge şartlarından kurtarılması, diğeri ise refah devleti kavramının çok sayıda yeni bağımsız devlet tarafından benimsenmesidir. Refah devleti yeni bir idari mekanizma sistemi verdi. Yeni yönelim temelde halkın umut ve vizyonunun yerine getirilmesiydi. Sonuç olarak, hükümet faaliyetlerinin neredeyse tüm yaşam alanlarını kapsayan muazzam bir artış ve genişleme oldu. Yukarıdaki genişleme ve yayılma ile yeterince başa çıkabilmek için, istikrarlı ve uygun kurumlar kurmaya yönelik yoğun bir çaba gösterilmelidir. Beklentiye ulaşmayan bu ikinci kısımdı, bunun sonucunda, hükümetin işleyişinin hemen hemen tüm alanlarında yanlış uygulama, yolsuzluk ve verimsizlik sıklığı artmıştı. Bu durumda, hükümetin güvenilirliğinin aşınması ve halkın dolaylı inancına sahip olduğu önleyici ve düzeltici kurumların kurulmasına ihtiyaç duyulması doğaldır. Ombudsmanlık fikrinin dünyanın farklı ülkelerinden insanlarla yakalandığı durum sebebi buydu102. 2.2. Vatandaş Haklarının Korunması Devlet refahının kademeli olarak bir idari devletin pragmatik gerçeğine dönüşmesiyle, vatandaşların haklarına yönelik tehlikelerin etkin bir şekilde önlenmesi gerektiği belirlenmiştir. Bu nedenle, sıkı bir şekilde kurulan tüm ülkeler ve yeni demokratik devletler olarak doğanlar, ortak kaygı, demokratik hakların ihlali ve vatandaşların özgürlüğünün ihlaline karşı etkili önlemler sağlamaktı. Bununla birlikte, İkinci Dünya Savaşı'nın sadece yirmi yılından sonra ombudsmanlık ofisi, bireyin haklarının giderek genişleyen ve gittikçe artan karmaşık faaliyetlerinin ortasında etkin bir bekçi köpeği olarak görülüyordu103. 2.3. Stephan Hurwitz'in Öncü Rolü Ombudsmanın, İkinci Dünya Savaşı sonrasının gelişimi, 1955'ten 1971'e kadar ilk Danimarka Ombudsmanı olarak görev yapan Prof. Stephan Hurwitz'in çabalarına büyük borçludur. Karmaşık İsveç Anayasa makineleri içerisinde dış dünyanın buna çok az 102 Khan Kehkashan Latif, The Functioning Of The Lokayukta In The National Capital Territory Of Delhi, (Phd Thesis), India: Aligarh Muslim University Public Administration, 2013, s19-20. 103 Latif, a.g.t, s20. 46 dikkat etmesi gerekiyor. Prof. Stephan Hurwitz'in Danimarka Ombudsmanı olarak atanmasından sonra bu ofis ünlü oldu. Bu ofisi sadece büyük bir başarı elde etmedi, aynı zamanda coşkulu bir şekilde diğer ülkelere de yayıldı. Ombudsmanın Avrupa’daki ve diğer uluslararası dergilerdeki makalelerine katkıda bulunarak ve çeşitli ülkelerdeki konuşmalarında kurumu savunarak bu kurumun hem Danimarka’da hem de onun dışında popülerleşmesi için çok zaman ve enerji harcadı. Ağır görev ve sorumluluk programları yüklense de, ihtiyacı olanlara bu ofis hakkında bilgi vermeye her zaman hazırdı. Birleşik Krallıktayken akademik izleyicilerle konuştu ve televizyonda göründü. İngiliz turlarının etkisi, Danimarka'ya döndükten sonra Birleşik Krallık vatandaşlarından İngiliz yönetimine karşı şikâyet mektupları aldığı gerçeğinden görüldü. Daha sonra İsveç Ombudsmanı olan Judge Bexelius ve Yeni Zelanda’nın eski ombudsmanının danışmanı olan Gruy Powles ve Kanada’nın Alberta Uluslararası Ombudsman Enstitüsü’nün Edmonton’u danışmanı da Ombudsman fikrinin yayılmasında katkı sağladı104. 2.4. Bilimsel Yazıların Etkisi Yirminci yüzyıl’da birkaç bilim adamlarının katkısıyla, ombudsman kurumunun dünyanın çeşitli ülkelerinde kurulması için bir hareket yaratıldı. Sonuç olarak bugün ülkeler bu kurum hakkında daha fazla bilgiye sahipler ve ayrıca daha fazla sayıda Ombudsmanlık kurumunun kurulması için giriyorlar. Bu alanda çalışan yazarlardan bazıları şunlardır: D.C. Rowat, Walter Gellhom, W.A. Robson, S.V. Anderson. T.E. Utley, Geoffrey Sawer, K.C. Davis, Karl Friedmann, Brian Chapman, Kent M. Weeks, Fred Vauighan, Larry B. Ilill ve Frank Stacey’dir. 2.5. Avrupa Konseyi Ekim 1971’de, Avrupa Konseyi’nin Viyana Konferansı’nda Avrupalı ülkelerden İskandinav ülkeleri hattında ombudsmanlık kurumunun oluşturulmasını dikkate almalarını istedi. Ocak 1972’de, bir izleme önlemi olarak, Avrupa Konseyi Danışma 104 https://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/003231876001200201 Erişim Tarihi: 15.08.2019. 47 Meclisi, Avrupa Ulusal Parlamentosu’ndan Viyana Konferansı'nda önerilen öneriyi yürürlüğe sokmasını isteyen bir kararı kabul etti. Daha sonra, yukarıdaki organ tarafından önerildiği üzere, Bakanlar Komitesi ve Hukuk İşleri Komitesi Avrupa düzeyinde ombudsman kurumunun kurulmasına ilişkin soruyu incelemek ve bildirmek için oluşturulmuştur. Avrupa düzeyindeki farklı ofislerin görüşlerini tespit etmek için Hukuk İşleri Komitesi, halihazırda çalışan Avrupa Ombudsmanlığı ile ilgili bir toplantı düzenledi. Toplantıya Avrupa İnsan Hakları Mahkemeleri, Avrupa İnsan Hakları Komisyonu ve diğer birkaç uzman ve gözlemciden temsilciler de katıldı. Toplantıdaki ayrıntılı ve uzun tartışmaların ardından, Bakanlar Komitesi'nin üye devletlerden, mevcut Ombudsman ve Parlamentodakilere benzer görevleri gerçekleştiren kişileri ulusal, bölgesel ya da yerel düzeylerde atama olasılığını göz önünde bulundurmalarını istemediklerini belirten bir öneride bulunuldu. Tavsiyeler daha sonra üye devletlere iletildi. Çeşitli konferansları, komiteleri ve diğer çalışma grupları ile Avrupa Konseyi, ombudsman fikrini hem içeride hem de dışarıda ünlü yaptı. 2.6. Ombudsmanlık Uluslararası Konferansı Eylül 1976’da, ombudsman ile ilgili ilk uluslararası konferans, Kanada’nın Edmonton eyaletinde bulunan Alberta Randall Ivany tarafından yapıldı. Ombudsman ilk konferansın konusu “Tecrübe, Beklenti ve Sürpriz” idi. Bu konferans ombudsmanlık ofisinin gelişimi ve büyümesi üzerinde büyük etki yapmıştı. Konferans fikir alışverişinin yanı sıra, Edmonton'da bir ombudsman enstitüsü kurmaya karar verdi, dünyanın çeşitli ülkelerinde faaliyet gösteren ombudsmanın ofisine ilişkin materyalleri topladı ve korudu. Belgeleme çalışmasına ek olarak, enstitünün kartlarında mevcut ombudsman personeli için periyodik olarak seminerler gibi etkileyici bir program hükümet yetkilileri ve ombudsmanın çalışmalarına büyük ilgi duyan diğerleri için de bulunmaktadır. Kurum o zamandan beri kurulmuştur ve Ombudsman Dergisi’ni diğer faaliyetlerden ayrı olarak ortaya koymaktadır. 2.7. Birleşmiş Milletler Birleşmiş Milletler çeşitli konferanslarıyla ombudsman fikrinin yayılmasına yardımcı olmaktadır. Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Bölümü, ombudsman kurumunu Buenos Aires (1959), Stockholm (1962), Jamaika (1967), Kıbrış (1968), ve Kandy/Sri 48 Lanka (1969), konferanslarında destekledi. Bu konferanslar, ilgili bölgedeki katılımcı ülkelerin çoğundan kilit görevlileri içeriyordu. 2.8. Uluslararası Hukukçular Komisyonu Uluslararası Hukukçular Komisyonu ombudsmanlık kurumunun evrimi ve büyümesine büyük ilgi gösterdi, fikrin gelişimine üç şekilde katkıda bulundu. Birincisi, farklı bölümleri aracılığıyla ombudsmanlık makamının arzu edilebilirliğine ilişkin raporlar üreterek, ikincisi ise kurum hakkında haber bültenlerinde, dergilerinde makale yayınlayarak ve üçüncüsü farklı bölümlerde düzenlenen çeşitli konferanslar, seminerler ve sempozyumlar aracılığıyla fikri yaygınlaştırarak raporlar yayınlayarak zaman zaman dünyanın bu fikir 1965'te Bangkok Güney Doğu Asya ve Pasifik Konferansı’nda, 1966'da Hukuk Kuralı Colombo Colloquium'ta ve 1968'de bireysel ve devletle ilgili Strazburg Konferansı’nda tartışıldı. Eylül 1976'da, Dar-es-Salaam'daki Uluslararası Hukukçular Komisyonu tarafından “İnsan Hakları, Korunması ve Devletin Tek Parti Devlet Sisteminde Hukukun Düzeni” konulu seminer düzenlendi. Bu seminerde, ombudsman kavramı daha da incelenmiş ve bazı önerilerde bulunulmuştur. Bu nedenle, Uluslararası Hukukçular Komisyonu, yürütmenin iktidardaki olası kötüye kullanımına karşı en etkili ve uygulanabilir güvencelerden birinin, ombudsman kurumu ile kontrol edilmesi olduğunu savunmaya çalışmıştır. 2.9. Uluslararası Barolar Birliği Ombudsman Komitesi Uluslararası Barolar Birliği Ombudsman Komitesi, ombudsman fikrinin ilerlemesini ana hedefi olarak gören uluslararası düzeyde bir ilk komitedir. Komite, 1972 Uluslararası Barolar Birliği Konseyi Kararı uyarınca ABD Barolar Birliği Başkanı Bernard Frank ile başkanlığını yaptı. Dünyanın farklı ülkelerinden üyeler tarafından temsil edilmektedir. İki önemli organlarından biri Akademik Danışma Kurulu ve diğeri Üye Kuruluş İrtibat Grubu'dur. Uluslararası Ombudsmanlık Komitesi, kurumla ilgilenenlere gerekli bilgi, veri ve rehberliği sağlama görevini üstlenmiştir. Aylık bülten ve periyodik araştırmalar yayınlar, bu iki dönemsel bildiriler ombudsman kurumuna ilişkin güncellenmiş bilgileri içerir. 1974'te Ombudsman Komitesi, Vancouver Konferansı’nda, milletvekillerinin kararını kabul ederek ulusal ve yerel düzeyi, kişileri 49 devlet yetkilileri ve kurumları tarafından haklarının ihlal edilmesine karşı korumak için ombudsmanın ulusal ofisinin kurulmasına ciddi bir önem vermeye karar vermiştir. 2.10. Uluslararası Örgüt Dünya Hukuku İle Barış Uluslararası Örgüt Dünya Hukuku ile Barış ombudsmanlık kurumu tanıtmak amacıyla Cenevre'de (1967), Bangkok'ta (1969) ve Belgrad'da (1971) konferanslar düzenlenmişti. 1971'de bir kararla, devletlerden insan haklarını korumak için ombudsmanlık kurumunu veya benzer bir kurumu kabul etmesini önerdi. 2.11. Uluslararası Ombudsmanlık Enstitüsü Bazı ombudsmanlar, Ombudsman Enstitüsü ile ilgili deneyimlerini paylaşmak amacıyla fikir alışverişinde bulunmak için bir çatı altında toplanmayı düşünmüştür. Ombudsmanın bazı fikirlerini geçirebilecekleri yer, temel olarak dünya çapında bir yolsuzluk ve kötü muamele sorununu kontrol etmektedir. Bu çerçevede, 1978 yılında Uluslararası Ombudsman Enstitüsü kurulmuştur. Farklı ülkelerde çalışan ombudsmanlar arasındaki bilgi ve tecrübe alışverişinde etkili olan Uluslararası Ombudsman Enstitüsü, temel amacı ombudsman kavramının tanıtımı olan kar amacı gütmeyen bir organizasyondur. Ombudsman ile ilişkili eğitim programlarının geliştirilmesi, uluslararası ombudsmanlık konferanslarının düzenlenmesi ve ombudsmanlık kurumuyla ilgili bilgilerin toplanması ve yayılması için bir kaynak merkezinin sağlanmasıdır. Bu amaçlara ulaşmak için, Uluslararası Ombudsman Enstitüsü, ombudsman sistemi ile ilgili araştırma ve çalışmaları desteklemektedir. Araştırmacılara burs verir ve Omhudsman fikrini teşvik eder105. İşlemleri İngilizce, İspanyolca ve Fransızca dillerinde yapılmaktadır. Her dört yılda bir konferanslar düzenleniyor, ilk konferans 1978'de Kanada'da Edmond'da düzenlendi. Yıllık raporlar, dergiler, zaman zaman bildiri dizileri, gazete ve benzeri yayınlar vardır. Farklı ülkelerin ombudsmanları ile ilgili monografi, makale, mevzuat ve diğer araştırma materyallerinin bir kütüphanesini ve kaynağını da tutmaktadır. 105 Linda C. Reif, The International Ombudsman Yearbook Kluwer Law International, Vol. 1, Hague, 1997, p.l. 50 2.12. Avrupa Ombudsmanlığı Enstitüsü 1982 yılının Ekim ayında, Innsbruck Üniversitesi Sigorta Çalışma Birliği, daha bilimsel ilgi ve ombudsmanın fikirlerine adanmış olan Innsbruck'ta bir konferans düzenledi. Taraftarlar, Avrupa Ombudsman Akademisi'ne katılmak için ilham veren Prof. Hans Klecatoky, Prof. Fritz Riechert Facilides ve Prof. Norbert Wittier'dir. Bu yasal bir organizasyon değildi. 1988'de Avrupa Ombudsman Enstitüsü'nü adlandırarak yasal olarak dönüştürüldü ve Tirol, Innsbruck'ta bulunmaktadır. İnsan haklarını analiz etmek için bilimsel bir bakış açısı benimsemiştir. Ombudsmanlık alanındaki araştırma projelerini ombudsman olmayan ülkelerde tanıtmak ve yaymak için yürütmektedir. Esas olarak ombudsmanlık fikrini desteklemekte ve tanıtım yapmakta aktiftir. Uluslararası Ombudsmanlık Enstitüsü ve Avrupa Ombudsmanlık Enstitüsü’nün yanı sıra, ABD Ombudsmanları Birliği, İngiliz ve İrlanda Ombudsmanları Birliği, Avustralya ve Pasifik Ombudsmanları Birliği, Kanada Ombudsmanları Birliği, Asya Ombudsmanları Birliği vb. ombudsman yayılmasına büyük rol oynamışlardır. Ombudsman kelimesi, kamu ve özel sektörlerde yaygınlaşmıştır. Yerel ve bölgesel hükümetler, federe kurumlar, uluslararası ve uluslarüstü kuruluşlar ve birçok kamusal ve özel örgütler, şirketler, üniversiteler ve medya tarafından, işçiler, halk ve tüketici ilişkilerini geliştirmek ve gösterdikleri mal ve hizmetlerin kalitesini artırmak için bir uyuşmazlık çözüm mekanizması olarak kurulmuştur106. 106 Şahin, a.g.m, s134. 51 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM AMERİKA KITASINDA FEDERAL OMBUDSMANLIK KURUMU 1. KANADA ÖRNEĞİ 1965 yılında kullanılmaya başlayan Kanada bayrağında, kırmızı fonun üzerinde beyaz bir kare ve bu karenin içinde 11 uçlu kırmızı akçaağaç yaprağı vardır. Ülkenin uzun yıllardır sembolü olan Akçaağaç yaprağı (Maple Leaf) ve Tek yaprak (Unifolé), 1860 yılında ülkede ulusal amblem olarak ilan edilmiştir. Kırmızı ve beyaz ise, ülkenin resmi renkleridir ve 1921 yılında Kral George V tarafından seçilmiştir. 52 1.1. Ülke Profili 1.1.1. Genel bilgiler Tablo 4: Federal Kanada’nın Genel Bilgileri. Resmi Adı Kanada Yönetim Biçimi Federal Cumhuriyet Resmi Dili İngilizce, Fransızca (1969’dan beri) Başkenti Ottawa Yüzölçümü 9 984 670 km² Nüfusu 37,221,570 (2019) Nüfus Yoğunluğu 3,8/Km2 Para Birimi Kanada Doları Başlıca Şehirleri Toronto, Montreal, Calgary, Ottawa, Edmonton, Mississauga, Winnipeg, Vancouver, Brampton, Hamilton, Quebec Federe Devletler 10 eyalet (Quebec, Ontario, Yeni İskoçya, Yeni Brunswick, Manitoba, Britanya Kolumbiyası, Prens Edward Adası, Alberta, Saskatchewan, Newfoundland ve Labrador, ve 3 bölge (Kuzeybatı Bölgeleri, Yukon ve Nunavut) Kişi Başına Milli Gelir 43,789 USD (2019) Üyesi Olduğu Uluslararası ADB (nonregional member), AFDB (nonregional Kuruluşlar member), APEC, Arctic Council, ARF, ASEAN (dialogue partner), Australia Group, BIS, Commonwealth (İngiliz Milletler Topluluğu), CD, CDB, CE (observer), EAPC, EBRD, EITI (implementing country), FAO, FATF, G-20, G-7, G-8, G-10, IADB, IAEA, IBRD, ICAO, ICC (national committees), ICRM, IDA, IEA, IFAD, IFC, IFRCS, IGAD (partners), IHO, ILO, IMF, IMO, IMSO, Interpol, IOC, IOM, IPU, ISO, ITSO, ITU, ITUC (NGOs), MIGA, MINUSTAH, MONUSCO, NAFTA, NATO, NEA, NSG, OAS, OECD, OIF, OPCW, OSCE, Paris Club, PCA, PIF (partner), UN, UNAMID, UNCTAD, UNESCO, UNFICYP, UNHCR, UNMISS, UNRWA, UNTSO, UPU, WCO, WFTU (NGOs), WHO, WIPO, WMO, WTO, ZC Kaynak: https://www.deik.org.tr; https://finanstaksi.com; Erişim Tarihi: 28.07.2019. 1.1.2. Kanada’nın siyaset ve kamu yönetimi yapısı Kanada, Kuzey Amerika’da yer almaktadır. Ülkenin büyüklüğü, Büyük Okyanus’tan, Kuzey Arktik Denizine kadar 9.98 milyon kilometre karedir. Kanada, yer şekilleri bakımından çeşitlilik göstermektedir. Kanada, yüz ölçümü olarak geniş bir yer kapladığı hâlde ülkenin önemli bir kısmı kullanıma elverişli olmadığı için nüfusu azdır. Kanada’nın nüfusu, güney komşusu ABD’nin nüfusunun yaklaşık onda biri kadardır. Ülkede nüfusun önemli bir kısmı iklim koşullarının daha elverişli olduğu Göller Yöre- 53 si’nde toplanmıştır. Kanada nüfusunun önemli bir kısmı şehirlerde yaşamaktadır. Başlı- ca şehirleri; başkent Ottawa, Montreal, Vancouver, Quebec, Toronto ve Edmonto’dur. Doğal nüfus artış hızı düşük olan ülkede yaşlı nüfus oranı fazladır.107 Kanada nüfusun %4'ü yerli bir kimlik iddia ederken, %16'sı yerli olmayan görünür bir azınlığa aittir. Nüfusun yaklaşık %22'si şimdi yabancı olarak doğuyor ve yeni göçmenlerin yaklaşık %60'ı özellikle Çin ve Hindistan'dan gelmektedir. Dini inanç hakkındaki veriler sadece diğer tüm nüfus sayımlarında toplanmaktadır. 2011'de toplanan son veriler, Kanadalıların %67'sinin Hristiyan, %24'ünün dini olmadığını ve %3.2'sinin Müslüman olduğunu belirtti. Diğer büyük dini gruplar Yahudi (% 1), Budist (% 1.1), Hindu (% 1.5) ve Sih (% 1.4)’tür108. Kanada’nın şu anki nüfusu Birleşmiş Milletler son tahminlerine dayanarak dünyada 38. sırada yer alırken 37.221.570 nüfusa sahiptir. Kanada nüfusu, toplam dünya nüfusunun %0.48'ine eşittir. Kanada, toplam alana (Rusya'nın arkasına) ve en büyük Kuzey Amerika ülkesine göre dünyanın ikinci en büyük ülkesidir. ABD-Kanada sınırı, dünyadaki en uzun toprak sınırıdır. Ülkenin nüfus yoğunluğu, dünyada 228. sırada yer alan kilometrekare başına 4 kişinin altındadır109. Kanada, dünyadaki en gelişmiş ülkeler arasında yer almaktadır ve İnsani Gelişme Endeksi sıralamasında uzun süredir hakimdir (bugün 10'uncu). Ülke dış dünyaya açık: mal ticaretinde GSYİH'nin yaklaşık dörtte üçünü oluşturuyor. Kanada, ABD ve Meksika (NAFTA 1994), İsrail (1997), Şili (1997), Kosta Rika (2002), EFTA (2009), Peru (2009), Kolombiya (2011), Ürdün (2012), Panama (2013), Honduras ve Güney Kore (2014) ile serbest ticaret anlaşmalarına sahiptir. Asya-Pasifik ve Amerika ekonomilerini (ABD hariç) birleştiren Küresel ve İlerici Pasifik Ortaklığı (CPTPP) Mart 2018'de tamamlandı ve AB ile Kanada arasında Kapsamlı Ekonomik ve Ticaret Anlaşması yapıldı ve geçici olarak 21 Eylül 2017 tarihinden ihtibaren yürürmektedir. Hindistan ve diğer bazı ülkelerle müzakereler devam etmektedir. Çin ile olası bir 107 https://www.dunyaatlasi.com/kanada-ulke-profili/ Erişim Tarihi: 12.05.2019 108 http://worldpopulationreview.com Erişim Tarihi: 18.05.2019 109 https://www.worldometers.info Erişim Tarihi: 22.05.2019 54 anlaşma üzerinde düşünceler yapılıyor110. Ayrıca Kanada ekonomi açısından iki özelliğe sahiptir:  Birincisi, Hammadde (hidrokarbonlar, cevherler, tarım ürünleri) bakımından oldukça zengindir. Kanada, dünyanın en büyük üçüncü petrol rezervine sahiptir ve altıncı en büyük üreticidir. Uranyumun önde gelen ihracatçısıdır. Bu hammaddeler Kanada’nın ihracatındaki payını arttırıyor;  İkincisi ise, yakında ABD-Meksika-Kanada Ticaret Anlaşması ile yer değiştirecek olan NAFTA'nın daha da geliştirdiği yakınlık dünyanın en büyük ekonomisi olan ABD'ye yakındır. Kanada ihracatının dörtte üçü ABD pazarına gidiyor. Amerika Birleşik Devletleri, Kanada'daki doğrudan yabancı yatırım stoğunun yarısından fazlasını elinde bulundurmaktadır. Kanada'da birkaç endüstriyel mükemmellik sektörü vardır. Bu öncelikle havacılık (Bombardıman uçağı) ama aynı zamanda telekomünikasyon (Bell Kanada, Blackberry, Rogers, Aastra), bilgisayar (ATI), otomobil (Magna), ahşap ve kağıt, biyoteknoloji vb. Bununla birlikte, rekabet gücünün eksikliği, belirli sorunlarla birleştiğinde, Blackberry ve Bombardıman uçağı gibi şirketleri zorlaştırdı. İşsizlik oranı, Mart 2016'da %7.1'e geriledi. Kanada'nın ticaret dengesi, 2016 yılında ardışık ikinci açığını kaydetti ve özellikle ABD'ye enerji ürünleri ihracatındaki düşüşün devam etmesi nedeniyle -16.6 milyar CAD (Kanada Dolları)'nın en düşük seviyesine ulaştı111. Federal bir yapıya sahip olan Kanada’da, mevcut anayasa uyarınca yetkiler, eyaletler ile merkezi hükümet arasında paylaşılmıştır. Kanada federalizmi gevşek bir birliktelik niteliği taşımakta temsili bir demokrasidir.112 Bu vatandaşlar, Avam Kamarası’nın temsilcilerini seçiyor, yani Senato ile birlikte ülke ve halk için yasalar geçirme ve karar alma sorumluluğu vardır. Sistemin bazı yönleri yazılı olmayan 110https://www.diplomatie.gouv.fr/fr/dossiers-pays/canada-y-compris-quebec/presentation-du-canada/ Erişim Tarihi: 07.05.2019 111https://www.diplomatie.gouv.fr/fr/dossiers-pays/canada-y-compris-quebec/presentation-du-canada/ Erişim Tarihi: 18.08.2019 112 http://www.mfa.gov.tr/kanada-siyasi-gorunumu.tr.mfa Erişim Tarihi: 15.05.2019 55 geleneklere dayanmakla birlikte, anayasada başka prosedürler de yer almaktadır113. Kanada siyasi sistemi İngiltere'deki siyasi sisteminden esinlenmektedir. Yani bu anayasal monarşide başbakan hükümetin başkanı iken kraliçe veya kral devlet başkanı olarak tanımak anlamına gelir. Yasama organı, iki yasama meclisinden ya da kamaradan oluşan parlamentodur: Atanmış senatörlerden oluşan Lordlar Kamarası (veya Senato) ve genel seçimle seçilen (her seçim bölgesi için bir kişi) üyelerden oluşan Avam Kamarası’dır114. Senato 105 sandalyeye sahip ve üyeleri Başbakan'ın tavsiyesi üzerine Genel Vali tarafından atanır. Avam Kamarası’nda genelde ve ara seçimlerde vatandaşlar tarafından seçilen 338 milletvekili bulunuyor. Kanada Anayasası'na göre, iki genel seçimin arasındaki maksimum aralığı beş yıldır. Ancak 2007 yılında, Parlamento yeni yasa projesiyle C-16, her dört yılda Ekim ayının üçüncü pazartesi günü seçimleri yapılır115. Yürütme organı (hükümet olarak da adlandırılır) karar verme gücüdür; hükümet (Genel Vali tarafından temsil edilir), Başbakan ve Kabine'den oluşur. Kanada, parlamenter demokrasi ve anayasal monarşi ile yönetilen bir federasyondur. On eyalet ve üç bölgeye ayrılmıştır. Birleşik Krallık Kraliçesi II. Elizabeth, Kanada Kraliçesi ve devlet başkanıdır. Kraliçe, yetkilerini temsilcisi olan Kanada Genel Valisi’ne devretmiştir. Başbakan ve Kabine’si yürütme görevini icra eder. Kanada Anayasası, bir federal hükümet oluşturur ve federal hükümetin görev ve yetkilerini belirler. Kanada’nın üç yönetim düzeyi vardır: Federal, eyalet/bölgeler ve bölgesel (yerel veya kentsel)116. Kanada'da kabine veya bakanlar konseyi yürütme yetkisine sahiptir. Rolü, hükümet politikalarını yerinde oluşturmak ve devleti yasama meclisinin yasalarına uygun olarak idare etmektir. Parlamento geleneğine göre, Avam Kamarası'ndaki en fazla sandalyeye sahip olan partinin lideridir. Başbakan; bakanları, senatörleri, eyalet teğmen valilerini ve Kanada Yüksek Mahkemesi hakimlerini atar. Ayrıca, 113 https://electionsetdemocratie.ca/parlement Erişim Tarihi: 18.08.2019 114 Mesut Erol “Kanada’da Mahkemelerin Bağımsızlığı ve Hakim Teminatı” TBB Dergisi, Sayı 86, 2009, s317-318. 115 http://en.wikipedia.org/wiki/canada Erişim Tarihi: 15.05.2019 116 Erol, a.g.m. s318. 56 Parlamentonun dağılma anını, dolayısıyla seçim çağrısını ve seçim tarihini de belirler. Nadir istisnalar dışında, bakanlar milletvekiller arasından seçilir117. Kanada yargı sisteminin organizasyonu, Kanada 1867 Anayasası Kanunu’na bağlıdır. Bu kanun uyarınca, Kanada yargı sistemindeki yetki, federal hükümet ve on eyalet hükümeti arasında bölünmüştür. Federal Hükümet, temyiz ve bölgelerdeki üst düzey mahkemelerin hakimlerini atama ve maaşlarını ödeme yetkisine sahiptir. Parlamento, Kanada kanunlarının daha iyi uygulanması ve daha iyi yönetimi için genel temyiz mahkemesi ve diğer mahkemeleri kurma yetkisine sahiptir118. Kanada’da yaklaşık 750 mahkeme bulunmakla birlikte, Kanada Yüksek Mahkemesi tek olup federal başkent Ottawa’da yer almaktadır. Federal Mahkeme, Federal Temyiz Mahkemesi ve Kanada Vergi Mahkemelerinin toplam mahkeme sayısı 17'dir. Quebec ve Alberta eyaletlerinde ikişer, diğer 8 eyalet ve 3 bölgede ise birer olmak üzere toplam 15 Eyalet Temyiz Mahkemesi bulunmaktadır. Kanada mahkemeleri dört seviyeli bir yapıya sahiptir. Yargı sisteminin en tepesinde Kanada Yüksek Mahkemesi vardır. Yüksek Mahkeme; Askeri Temyiz Mahkemesi, Eyalet Temyiz Mahkemesi ve Federal Temyiz Mahkemesinin kararlarının temyiz makamıdır. Aynı zamanda federal ve bölgesel yetki uyuşmazlıklarını çözmektedir. Bir alt seviyede ise temyiz mahkemeleri yer almaktadır119. Kanada'da mahalli idarelerinin kurulması, bazı yerlerde yüzlerce, diğerlerinde ise binlerce insan gerektirir. Bu farklılıkların nedeni, Kanada nüfusunun 2/3’sinin ülke topraklarının yalnızca %1'inde yaşıyor olmasıdır. Aslında, ülkede 37 milyon nüfusuyla, sadece Ontario'da yaklaşık 14 milyon insan yaşamaktadır. Bu çerçevede, Kanada’nın bazı bölgelerinde yerel yönetimlerin olmamasından bile söz edilebilir. Büyük bir avantajla hizmet vermek için Kanada'da yerel yönetimler kurulmuştur. Genel olarak, 117https://www.rcinet.ca/politique-canadienne-fr/2015/11/09/qui-dirige-le-canada/ Erişim Tarihi: 17.08.2019. 118 Erol, a.g.m, s318-319. 119 Murat Binici, Kanada Yargı, Mağdur Destek ve Adli Yardım Sistemi, Mağdur Hakları Daire Başkanlığı, Ankara, 2017, s9-10. 57 Kanada mahalli idareler sisteminin ağırlığı, eyalet hükümetleri, bölgesel hükümetler ve belediyelerden oluşmaktadır120. On eyalet ve üç bölgeden oluşan Kanada’nın eyaletleri; Quebec, Ontario, Yeni İskoçya, Yeni Brunswick, Manitoba, Britanya Kolumbiyası, Prens Edward Adası, Newfoundland ve Labrador, Alberta ve Saskatchewan’dır. Bölgeler ise Kuzeybatı Bölgeleri, Nunavut ve Yukon’dur. Eyaletlerin kendi içinde seçilen milletvekilleri, başbakanları, bölgesel bakanlar kurulu, yasama meclisi, siyasi partileri ve mahkemeleri bulunmaktadır. Belediye ve idareler yetkilerini eyalet kanunlarından almaktadır. Federal parlamento tarafından oluşturulabilen bölgeler ise eyaletlere benzer bir idari yapılanmaya sahip olmakla birlikte, bölgelere federal alan içerisinde eyaletlere benzer bazı yetkiler kullandırılmaktadır. Eyaletler, doğrudan vergiler, doğal kaynaklar, aile hukuku, sağlık kanunları, iş standartları, eğitim, sosyal hizmetler ve konut gibi alanlarda düzenleme yapabilmektedir121. Ayrıca Kanada’da belediyeler kütüphane, park, topluluk su sistemi, yerel polis, karayolu ve otopark gibi alanlardan sorumludur. Bu alanlar için yetkileri eyalet hükümetlerinden alırlar. Ülke genelinde, Birleşmiş Milletler topluluklarını yöneten grup meclisleri de vardır. Bu seçilmiş meclisler, yerel topluluklarını etkileyen kararlar alır122. Kanada federal bir sisteme sahip olduğundan yerel vergilerin toplanmasına yönelik düzenlemeler her eyaletin kendi vergi kanunları ile sağlanmıştır. Kanada’da mahalli idareler 3 yolla gelir elde etmektedirler. Bunlar mahalli vergilendirmede verilen hizmetlerden alınan ücretler ile eyaletten ve federal devletten alınan tahsisatlardır. 1951’de gelirlerin %60’tan fazlası mahalli vergilerden sağlanmış; %30’u ücretler ve diğer mahalli kaynaklardan ve %10’dan azı federal devlet ve eyalet idarelerinin yaptıkları transferlerden elde edilmiştir. Ancak 1980 yılında mahalli vergi oranı %30’a düşerken, transferler mahalli idare gelirlerinin neredeyse yarısına ulaşmıştır. Ancak 120 Tekin Çelik, Kanada Yerel Yönetimler, Dokuz Eylül Üniversitesi-Araştırma Ödevi, İzmir 2015, s8-9 121 Binici, a.g.k, s9. 122 https://bdp.parl.ca/About/Parliament/Education/ourcountryourparliament/html_booklet/three-levels- government-e.html Erişim Tarihi: 06.08.2019 58 günümüzde mevcut taşra teşkilatlarının sayılarının azaltılmasıyla oldukça yavaşlamıştır123. 1.2. Kanada Federal Ombudsmanının Genel Bilgileri Kanada’da farklı sektörlerde (askeri, hapishane ve klasik parlamento) ombudsman kurumları bulunmaktadır. Ayrıca ülkede özel sektör kökenli finans ve bankacılık ombudsmanları da vardır. Bunlara ek olarak Kanada’da ombudsman benzeri bir görevi olan ancak yarı yargı kuruluşu olarak da örgütlenmiş ve 1977 tarihli bir yasa ile kurulmuş “Kanada İnsan Hakları Komisyonu (Canadian Human Rights Commission)” da bulunmaktadır. Dolayısıyla Kanada’da insan haklarının ve kamusal şikâyetlerin ele alınması noktasında düalist-iki yapılı bir sistem meydana getirilmiştir. Kanada’da parlamento ile doğrudan ilişkili ombudsman kurumları, federal düzeyde değil eyalet statüsünde kurulmuştur. Şehir ve belediye çapında ombusdmanlar da vardır. Kanada’da ombudsmanlara genel olarak “Vatandaş Koruyucusu” adı verilmektedir124. 1967 yıllında iki eyalet, Alberta ve Yeni Brunswick, bürokratik eylem (ya da eylemsizlik) hakkındaki şikâyetleri almak ve gidermek için bir meclis temsilcisi olarak bir ombudsman atayarak demokratik ülkeler arasında dünya liderinden biri oldu. Kısa süre sonra diğer eyaletler, diğer demokratik ülkelerdeki hükümetlerin ulusal, eyalet ve belediye düzeylerinde olduğu gibi takip etti. On yıl içerisinde Prens Edward Adası dışında tüm eyaletler Ombudsmanlık kurumu benimsemiş. Bununla birlikte, Kanada’daki federal hükümet, 1978'de Pierre Trudeau bir Ombudsman sağlanacak bir tasarıyı yürürlüğe koydu ancak açıklanması zor nedenlerden ötürü hiçbir zaman önlem almadı. O zamandan beri, ombudsmanın hükümetin kendisini eleştirebileceği korkusuyla, hiçbir federal hükümetin genel bir ombudsman sağlamak için siyasi bir gücü yoktu125. 123 Çelik, a.g.k, s12-13 124 Kadir Caner Doğan “Karşılaştırmalı Bir Perspektifle Kanada, Endonezya ve Güney Kore Ombudsmanları: Yapısal-Kurumsal ve İşlevsel Değerlendirme” Social Sciences Studies Journal (SSSJournal), Vol: 4, Issue: 13, pp.258-268, 2018, s261. 125 Don Rowat “Time For A Federal Ombudsman” Politics and Gouvernmental Journal, Canadian Parliamentary Review, Wellington Street, Vol 18 no 4, winter 1995-96, s1 59 O zamandan beri federal hükümet belirli amaçlar için vatandaşlarının şikâyetlerini gidermek için beş bağımsız kurumu kurdu. Bunlardan ilki, Bürokrasinin iki resmi dilin kullanımı (ya da kullanılmaması) hakkında halkın şikâyetlerini gidermek olan görevlerinden bazıları olan Resmi Diller Komiseriydi (Commissioner of Official Languages). Ancak Komiserin, klasik ombudsmanınkilerden daha fazla proaktif işlevi vardır ve bu nedenle gerçek bir ombudsman olarak statüsü şüphelidir. Oluşturulmuş olan ikinci şikâyet memuru, klasik ombudsmana daha yakın, mahkumlardan gelen şikâyetleri araştıran ve çareleri öneren Düzeltici Araştırmacıydı (Correctional Investigator). Ancak, Genel Avukat tarafından atanan ve ombudsman gibi bağımsız bir Parlamento memuru olmayan bir görevlidir (bağımsızlığı yakın zamanda yasalarla güçlendirilmiş olmasına rağmen)126. Ombudsmanlık benzeri bir makam, bürokrasinin kişisel bilgileri ele almasından şikâyetçi olmak üzere 1977 Kanada İnsan Hakları Yasası altında atanan Gizlilik Komiseriydi (Privacy Commissioner). Komiser daha sonra 1982 Bilgi Edinme ve Gizlilik Yasası kapsamında emildi. Bu Yasa ayrıca, dördüncü şikâyet ofisine, Bilgi Komiseri'ne (Information Commissioner), devlet belgelerinin taleplerinin reddedilmesiyle ilgili şikâyetler almasını sağladı. Beşincisi, 1988'de kurulan Kanada Kraliyet Atlı Polisi Kamu Şikâyet Komisyonu'dur (Public Complaints Commission). Bu durumda, ofis tüm şikâyetleri doğrudan almaz ve soruşturmaz, bunun yerine Kanada Kraliyet Atlı Polisi'ne polis eylemleriyle ilgili şikâyetleri izler127. Bu ofislerin beşinin de şikâyetleri almasına ve çözüm önerileri vermesine rağmen, sadece üçü ombudsman kavramının dört temel özelliğine sahip olmaları anlamında yasal olarak ombudsman olarak adlandırılabilir: Parlamentonun memuru olmak ve bu nedenle yürütmeden bağımsız olmak doğrudan şikâyetler ve bunları araştırma ve çözüm önerme yetkisine sahip olmaktır. Ancak asıl sorun, beş ofise hepsinin bir araya gelmesine rağmen, her yıl federal düzeyde alınan binlerce idari karar ve eylemin sadece çok küçük bir kısmını kapsamasıdır. Ortalama vatandaş için federal kamu hizmeti şaşırtıcı derecede büyük ve karmaşıktır. Neredeyse 600.000 çalışanı, 50'den fazla 126 http://www.revparl.ca/english/index.asp?param=155 Erişim Tarihi: 28.07.2019 127 Rowat, a.g.m. s1 60 departmanı ve departmana benzeri ajansı ve çeşitli türde ve büyüklükte 100'den fazla bağımsız kuruluşu vardır. Bu nedenle, federal hükümetin neden tüm idari sistemi kapsayan bir ombudsman programı oluşturmadığını anlamak zordur128. 1.3. Kanada’da Yerel Ombudsmanlar Kanada’da, federal düzeyinde Ombudsmana benzeyen kurumlar vardır, ama bir Ombudsmanlık kapsayan bütün ülke kurulmadığı için eyalet ve bölge Ombudsmanlar kurulmuştur. Vatandaşların ikamet ettikleri eyaletler veya bölgelerde şikayet etmek için Ombudsmana doğrudan başvurabilirler. Kanada Yerel Ombudsmanların genel bilgileri ayrıntılı bir şekilde ele alınacaktır. 1.3.1. Yerel ombudsmanların kuruluşu ve tarihsel gelişimi 1962'de Ontario hükümetini insan hakları yasasını çıkarmaya ikna etmek için çeşitli girişimlerde bulunuldu. 1965 yılında, Downsview eyaletinin vekili, eyalet hükümet yetkililerinin ve kurumlarının kararlarını ve eylemlerini araştırmak üzere "Parlamento Komiseri"nin atanmasını isteyen özel bir üyenin tasarısını sundu. Meclis'in arka arkaya on oturumu boyunca, sistematik olarak aynı projeyi sunmaya devam etti. Bu arada, altı eyalet hükümeti ombudsmanlık ofisi kurdu: Alberta ve Yeni Brunswick (1967), Quebec (1968), Manitoba ve Yeni İskoçya (1970), ve Saskatchewan (1972). 1971'de, Başbakan William Davis'in öncülüğünde, Ontario hükümeti ilk defa Taht'tan yaptığı konuşmada, bir Ombudsmanlık ofisinin kurulmasına ilişkin yasa çıkarılmasını taahhüt ederek Mart 1975'te bu sözünü tekrarladı ve sürdürdü. Tüm eyalet ombudsmanları, eyalet hükümetinin hizmetlerini ve daha geniş kamu sektörünün bölümlerini denetler129. Halk Savunucusu Yasası (The Public Protector Act), kamu hizmetiyle ilgili talepleri almak, incelemek ve ele almakla görevli bir organizasyon oluşturmak için 14 128 http://www.revparl.ca/english/index.asp?param=155 Erişim Tarihi: 28.07.2019 129 https://www.ombudsman.on.ca/ Erişim Tarihi: 08.06.2019. 61 Kasım 1968'de Ulusal Meclis tarafından yasaya uygun olarak kabul edildi. Quebec için bir Ombudsman fikri, 1966'dan 1968'e kadar Quebec Başbakanı, Hindistan ve Yeni Zelanda Ombudsmanları ile görüştükten sonra geldi. Bununla birlikte, kurumun kurucusu halefinin gözetimi altındaydı. Quebec'in ilk Ombudsmanı, 1 Mayıs 1969'da göreve başladı130. 1960'ların on yılı boyunca, Manitoba da dahil olmak üzere pek çok eyalette, hükümetle şikâyette bulundukları zaman vatandaşlar adına hareket edecek bir ombudsman kavramı tartışıldı. Yeni Zelanda'nın ombudsmanı, Şubat 1966'da Kanada Kamu İdaresi Enstitüsü'nün konuğu oldu ve Winnipeg'deyken, meclisin yasal düzenlemeler ve emirler konusundaki özel komitesiyle de bir araya gelerek Aralık 1966'da, Manitoba Yasama Meclisi’ne sunulan Vatandaşların İçtekiler Yasası Beyaz Belgesi'nde bir "kamu idaresi yasama organı" olan bir tür ombudsman önerildi. 1970 yılında Manitoba, ombudsmanlık yapan dördüncü eyalet oldu (Alberta, Yeni Brunswick ve Quebec'ten sonra). Ombudsman Yasası ofisi kurdu ve ombudsmanın il hükümet daireleri ve kurumları tarafından idare ile ilgili şikâyetleri inceleme yetkisini ortaya koydu. 1997'de, Ombudsmanın yetkisi Manitoba'daki (Winnipeg Şehri hariç) tüm kentsel ve kırsal belediyelere ve 2003'te Winnipeg Şehri'ne uzatıldı131. 1972'de Saskatchewan Hükümeti, devletin idari eylemleriyle ilgili şikâyetleri araştırmak için geniş yetkilere sahip, yasama meclisinden bağımsız bir memur olan bir eyalet ombudsmanı kurmak için yasa çıkardı. İlk ombudsman 3 Mayıs 1973'te açıldı ve ilk sekiz ay içinde 300'den fazla şikâyet geldi. Varlığının ilk yirmi yılı boyunca, ofisin çalışmaları biliniyordu ve şikâyetlerin sayısı 1.878'e yükseldi. Şimdi, ofis her yıl 3.000'in üzerinde “yargı yetkisi” şikâyeti alıyor. Mevzuat yıllar içinde de gelişmiştir. Örneğin, 1992 yılında, daha önce Kanun'a tabi olmayan bakan yardımcıları ofisin yetki alanına girdi. Ek değişiklikler arasında, bir Çocuk Avukatı oluşturmak için bir 1994 değişikliği ve ombudsmanın yetki ve görevleri hakkında halk eğitimine olanak sağlayan bir 2000 değişikliği yer alır. Saskatchewan Ombudsmanı, yıllar geçtikçe şikâyetleri çözmenin karşıt olmayan yollarını araştırdı. 1998 yılında, ofis, müzakere ve 130 https://protecteurducitoyen.qc.ca Erişim Tarihi: 25.06.2019. 131 https://www.ombudsman.mb.ca Erişim Tarihi: 25.06.2019. 62 arabuluculuk gibi “alternatif” önlemlerle bazı şikâyetleri çözmenin bir yolu olan Alternatif Durum Çözümü'nü başlattı. Bugün, bu seçenekler tamamen entegredir ve standart hizmet yelpazesinin bir parçasıdır. Ofis gelişmeye devam ettikçe, adaleti çeşitli şekillerde teşvik etmeye devam eder. Hükümeti, idari faaliyetlerinin adilliğinden sorumlu tutmakta ve kamu görevlilerini adalet ve ofisinin bunu sürdürmedeki rolü konusunda eğitmektedir132. 1.3.2. Yerel ombudsmanlarına ilişkin genel bilgiler: yapısal- kurumsal yönler Alberta’da ikamet eden her vatandaş, kamu hizmetlerinin sağlanmasında adil muamele görme hakkına sahiptir. Ombudsman bu hakkını adalet standartlarını teşvik ederek korur ve eğer bir soruşturma adaletsizliği ortaya çıkarırsa öneride bulunma yetkisine sahiptir. Ombudsman, Alberta Yasama Meclisi'nin bir memurudur ve doğrudan Meclis’e rapor verme yetki sahiptir. Ombudsman, Alberta hükümetinden, siyasi partilerden ve bireysel seçilmiş görevlilerden bağımsız olarak tarafsız hareket eder133. Alberta Ombudsmanı Kanada vatandaşı olmalıdır ve beş yıllık bir süre için atanmalıdır134. Ombudsman, herhangi bir zamanda ombudsmanın ofisini, Yasama Meclisi Başkanı’na hitaben yazarak veya Konuşmacıya ama Konuşmacı olmazsa veya Konuşmacı Alberta’da değilse Yasama Meclisi Katibi’ne istifa edebilir. Ombudsmana herhangi bir kişi tarafından yapılan şikâyet veya ombudsmanın kendi inisiyatif ile soruşturma yapabilir. Ombudsman, şikâyetler bir karar, öneri, hareket veya ihmal aleyhinde olmamasına rağmen bir soruşturma başlatabilir135. Quebec Ombudsmanı, Millet Meclisi Başbakanı önerisi üzerine " Halk Savunucusu" adlı bir kişiyi atar ve maaşını belirler. Böyle bir atamanın geçerli olması için, Millet Meclis üyelerinin üçte ikisi tarafından onaylanmış olması gerekir. Halk Savunucusu’nun görev süresi beş yıldır; görev süresinin dolmasına rağmen, atanana veya değiştirilene kadar görevde kalacaktır. Halk Savunucusu, Millet Meclis Başkanı'na 132 https://www.ombudsman.sk.ca Erişim Tarihi: 01.07.2019. 133 https://www.ombudsman.ab.ca/ Erişim Tarihi: 11.07.2019. 134 Alberta Ombudsman Act. 7.madde. 135 Alberta Ombudsman Act. 12/2.madde. 63 yazılı olarak bildirimde bulunmak suretiyle istediği zaman istifa edebilir. Sadece üyelerin üçte ikisi tarafından onaylanan Millet Meclis kararı ile görevden alınabilir136. Britanya Kolombiyası “Ombudsperson”u 6 yıllığına atanır ve daha 6 yıl boyunca Yasa’da belirtildiği şekilde atanabilir. Ombudsperson başka bir ofise sahip olmamalı veya diğer işlerde çalışmamalıdır137. Yeni Brunswick Ombudsman Yasası'nın 2 ile 5 numaralı fıkralarına tabi olarak, Konseydeki Teğmen Vali, Yasama Meclisi’nin tavsiyesi üzerine bir “Ombuds” atar. Alt bölüm (1) altında bir randevu alınmadan önce, bireyleri Ombuds olarak atanacak adaylar belirlemek için bir seçim komitesi kurulur. Seçim komitesi nitelikli adayların bir listesini hazırlar ve Konseydeki Teğmen Valiye sunar. Başbakan, seçim komitesinin listesinde görünen bir veya daha fazla nitelikli adayla ilgili en son oturumda Yasama Meclisi’nde temsil edilen diğer siyasi partilerin liderlerine ve Muhalefet Liderine danışır138. Ombuds, Yasama Meclisi’nin bir memurudur. Yasanın sekizinci alt bölüme bağlı olarak, ombuds yedi yıllığına atanır ve bu ofise tekrar atanamaz. Konseydeki Teğmen Vali, Ombuds'un görev süresini on iki aya kadar uzatabilir139. Manitoba eyaletinde, Yürütme Konseyi Başkanı, bu durumlardan biri gerçekleştiğinde, Meclis Ayrıcalıkları ve Seçimleri Daimi Komitesi’nin bir toplantısını toplar: (a) Ombudsmanlık makamı boş; (b) ombudsmanın görev süresi 12 ay içinde sona erer; (c) ombudsman, kendisine 12 ay önceden istifasını haber vermişse; Komite daha sonra Ombudsmana hazır ve uygun gördüğü kişilerin bir listesini çıkarmalıdır; daha sonra Yürütme Konseyi Başkanı'na tavsiyelerde bulunur. Teğmen Vali, Ayrıcalıklar ve Seçimler Daimi Komitesi'nin tavsiyesi üzerine Manitoba Eyaleti için bir Ombudsman atar. Kanada vatandaşı olmalıdır140. İstifa etmediği, ölmediği veya görevden alınmadığı 136 http://legisquebec.gouv.qc.ca Erişim Tarihi: 12.05.2019. 137 British Columbia Ombudsperson Act 1996, 3.madde. 138 New Brunswick Ombudsman Act. 2/5.madde. 139 New Brunswick Ombudsman Act. 2/8.madde. 140 Manitoba Ombudsman Act, 2.madde. 64 sürece, Ombudsman, atandığı tarihten itibaren altı yıl görev yapar. Görevi altı yıl boyunca yenilenebilir ancak ombudsman 12 yıldan fazla bir süre görevde kalamaz141. Görev almadan önce Ombudsman Meclis Başkanı veya Katibi’nin önünde yemin etmelidir. Bu yemin görevini, iyi niyetle ve tarafsız bir şekilde ofisinin görevlerini yerine getirmeyi ve bu Yasa kapsamında erişim sağladığı bilgileri, burada belirtilen durumlar dışında ifşa etmemeyi taahhüt eder142. Yeni İskoçya Ombudsmanı, Konsey Valisi tarafından atanır143. Ombudsman, Meclis üyesi olamaz ve Ombudsmanlık makamı dışındaki herhangi bir güven veya kazanç bürosuna sahip olamaz veya her bir özel makamda önceden onay alınmaksızın, makamının görevlerinin dışında ödül için herhangi bir mesleğe giremez, Meclis oturumunda olmadığı zaman Meclis veya Meclis Valisi tarafından görülür144. Ofisi daha önce boşalan olmadıkça, Ombudsman, Bölüm 3 uyarınca atandığı tarihten itibaren beş yıl boyunca görevde bulunacak ve aksi takdirde nitelendiğinde, yeniden atanmaya hak kazanacaktır145. 1.3.3. Yerel ombudsmanlarının uygulama düzeyine ilişkin bilgiler: işlevsel yönler Ontario Ombudsmanlığı'nın görevi, bir eyalet kurumunun idaresi sırasında ve kendi kapasitesindeki herhangi bir kişiyi veya kişiyi etkileyen herhangi bir karar, tavsiyeyi ya da ihmal edilen herhangi bir eylemi soruşturmaktır146. Ombudsman, etkilenen herhangi bir kişi veya meclis üyesi tarafından etkilenen herhangi bir kişi ya da Ombudsman’ın kendi hareketinden şikâyette bulunduğu şikâyet hakkında böyle bir soruşturma yapabilir147. Ombudsmana yapılan her şikâyet yazılı olarak yapılır148. 141 Manitoba Ombudsman Act, 4/1.madde. 142 Manitoba Ombudsman Act, 10.madde. 143 Nova Scotia Ombudsman Act, .2.madde 144 Nova Scotia Ombudsman Act, 3.madde. 145 Nova Scotia Ombudsman Act, 4/1.madde. 146 Ontario Ombudsman Act, 14/1.madde. 147 Ontario Ombudsman Act, 14/2.madde. 148 Ontario Ombudsman Act, 16/1.madde. 65 Herhangi bir konuyu incelemeden önce, Ombudsman, soruşturma yapma niyetinden etkilenen devlet teşkilatı başkanını bilgilendirir149. Alberta Ombudsmanı’na yapılan her şikâyet yazılı olarak yapılmalıdır. Bir mektubun yazdığı herhangi bir yasaya rağmen; bir suçlamada veya herhangi bir suçun mahkum edilmesinden sonra gözaltında olan herhangi bir kişi, veya Ruh Sağlığı Yasası'nın 49 (a) veya (b) bölümlerinde kurulan bir yerin hastası, Ombudsmana hitaben yazılmış olup, derhal, açılmamış olarak, mektubun yazarının tutulduğu veya yazıcının hastası olduğu yer veya kurumdan sorumlu kişi tarafından Ombudsmana iletilir150. Ombudsmanlık Yasası uyarınca, Ombudsman, ofise şikâyette bulunmadan önce 12 aydan fazla bir süredir bilmiş olduğu bir karar, öneri, davranış veya ihmalle ilgili ise şikâyeti soruşturmayı reddedebilir. 12 aydan uzun bir süre geçtikten sonra bir şikâyet gönderilirse, şikâyetini göndermesinin neden 12 aydan daha uzun sürdüğünü açıklaması gerekir. Ombudsman, açıklamayı değerlendirecek ve daha sonra şikâyeti soruşturup soruşturmayacağına karar verecektir151. Kuzeybatı Bölgesi Ombudsperson, alacakları şikâyetler bir kişi veya bir grup kişi tarafından yapılabilir152. Ombudsperson’a şikâyette bulunan kişi aşağıdaki şekilde ilerler: (a) kişinin tam adını ve iletişim bilgilerini ve bilinmiyorsa, ilgisini şikâyetten etkilenen başka bir kişinin iletişim bilgilerini vermek; (b) şikâyetin dayandığı gerçekleri belirtmek; (c) Ombudsperson’a, ombudsmanın gerçekleri doğru bir şekilde anlaması için gerekli gördüğü herhangi bir bilgi veya belgeyi sağlamak153. Yukon Ombudsmanı, her yıl ofisinin faaliyetleri hakkında Yasama Meclisi Başkanı’na rapor verir ve bu da raporun Makul Kurulu’nda mümkün olan en kısa sürede hazırlanmasına neden olur154. Ombudsman, gerekçeli görüşünü otoriteye bildirebilir ve 149 Ontario Ombudsman Act, 18.madde. 150 Alberta Ombudsman Act, 14.madde. 151 https://www.ombudsman.ab.ca Erişim Tarihi: 11.07.2019. 152 Northwest Ombudsman Act, 20/1.madde. 153 Northwest Ombudsman Act, 20/2.madde. 154 Yukon Ombudsman Act, 31/1.madde. 66 inceleme sonunda uygun gördüğü tavsiyeyi soruşturma sonunda yapabilir, bu tür haller şunlardır: (a) Soruşturma konusu olan bir karar, öneri, eylem veya ihmal: yasaya aykırı; haksız, usulsüz, hakaret içeren veya uygunsuz şekilde ayrımcı olan bir yasa, diğer yasa veya uygulama uyarınca; kısmen de olsa, bir hukuk hatası, gerçeğe veya alakasız araçlara ya da faktörlere dayanarak; keyfi, mantıksız veya haksız bir prosedür uygulanmasına ilişkin; (b) Kurum tarafından verilen karar veya öneri ile ilgili eylem, ihmal veya davranış: tartışılabilir bir amaç için yapılmıştır; otorite konunun niteliği ile ilgili yeterli ve uygun açıklamalar yapmamıştır; otorite ihmalkar ya da yaramazdı; (c) Soruşturma altındaki şikâyetin incelenmesinden önce gereksiz bir gecikme oldu155. 155 Ombudsman Act. 23/1.madde 67 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM AVRUPA KITASINDA FEDERAL OMBUDSMANLIK KURUMU 1. ALMANYA ÖRNEĞİ Siyah, kırmızı ve sarı renklerden oluşan Almanya bayrağının anlamı, Prusya Krallığı’nın 1813 yılında Napolyon’a karşı verdiği savaşta, büyük çoğunluğunu üniversite öğrencilerinin oluşturduğu Freikorps Birliği’nin üniformalarına dayanmaktadır. 1949 yılında resmi olarak kabul edilen bayraktaki renklerin anlamları; Beraberlik, Adalet ve Özgürlük olarak belirlenmiştir. 68 1.1. Ülke Profili 1.1.1. Genel bilgiler Tablo 5: Federal Almanya Cumhuriyeti’nin Genel Bilgileri. Resmi Adı Federal Almanya Cumhuriyeti Yönetim Biçimi Federal Cumhuriyeti Resmi Dili Almanca Başkenti Berlin Yüzölçümü 348.560 Km2 Nüfusu 82.410.693 (2019) Nüfus Yoğunluğu 236/km2 Para Birimi Euro Başlıca Şehirleri Berlin, Hamburg, Münih, Köln, Frankfürt Federe Devletler Baden-Württemberg, Bavyera, Berlin, Brandenburg, Bremen, Hamburg, Hessen, Mecklenburg-Vorpommern, Aşağı Saksonya, Kuzey RenVestfalya, Rheinland-Pfalz, Saarland, Saksonya, Saksonya-Anhalt, Schleswig- Holstein, Thüringen Kişi Başına Milli Gelir 44,327 USD (2019) Üyesi Olduğu Uluslararası AfDB, AsDB, Australia Group, BIS, BDEAC, Kuruluşlar CBSS, CDB, CCC, CE, CERN, EAPC, EBRD, ECE, EİB, EMU, ESA, EU, FAO, G-5, G-7, G- 10, IADB, IAEA, IBRD, ICAO, ICC, ICFTU, ICRM, IDA, IEA, IFAD, IFC, IFRCS, IHO, ILO, IMF, IMO, Interpol, Inmarsat, Intelsat, IOC, IOM, ISO, ITU, MTCR, NAM (misafır), NATO, NEA, NSG, OAS (Gözlemci), OECD, OPCW, OSCE, PCA, UN, UNCTAD, UNESCO, UNHCR, UNIDO,UNIKOM, UNMIBH, UNOMIG, UPU, WEU, WHO, WIPO, WMO, WtoO, WtrO, ZC Kaynak: Bekir Parlak, Cantürk Caner, Karşılaştırmalı Siyasal ve Yönetsel Yapılar, Orion Kitabevi, 3. Baskı, Ankara, 2013, s147; https://finanstaksi.com Erişim tarihi: 08.15.2019. 1.1.2. Almanya’nın siyaset ve kamu yönetimi yapısı 1871 yılından itibaren Almanlar bir kere daha toplanarak II. Reich’i ilan etmişlerdir. Bismark dönemi olarak da tanımlanan 1871 devrimi eyaletlerin bugünkü sınırlarını belirlerken, Prusya Krallığı ile Alman İmparatorluğu (Kaiser) birleştirilmiş çift meclisli federal bir meşruti cumhuriyet yönetimine geçilmiştir. 1916 yılına kadar ülke Kaiser tarafından yönetilmiştir. Ancak 1916 yılında yapılan bir saray darbesi ile Almanya yönetimi bir kere daha el değiştirmiştir. Mareşal Hindenburg ile General Lundendorf ülke yönetimini ellerine geçirerek ülkeyi Birinci Dünya Savaşı’na sokmuşlardır. 18 kasım 1918 yılında Birinci Dünya Savaşı Almanya için sona ererken bu kez II. Weimar Cumhuriyeti galip devletlerin isteği üzerine yeniden ilan edilmiş ve 69 demokratik cumhuriyet yönetimine geçilmiştir. Ne var ki 1929 Dünya Ekonomik Bunalımı Nazilerin Almanya’da güçlenmesi için önemli bir fırsat olmuş; bu kez artan yoksulluk ve sağ sol kavgalarının ardından Naziler iktidara gelmiştir. Nitekim 1932 yılında iktidara gelen Naziler Hitler önderliğinde İkinci Dünya Savaşını başlatmışlar, ancak bu savaşta da Almanlar ağır bir yenilgiye uğramıştır156. Almanya, coğrafi olarak Avrupa’nın tam ortasında bulunmaktadır. Ülkenin kuzey’inde Danimarka, Hollanda, Belçika, Lüksemburg ve Batısı’nda ise Fransa bulunmaktadır. İsviçre ve Avusturya Güneyde, Çek Cumhuriyeti ve Polonya ise Doğu’daki komşularıdır. 3 Ekim 1990 tarihinde Demokratik Almanya Cumhuriyeti ile birleşmesi ile Avrupa’nın ortasındaki konumu daha bariz duruma gelmiştir. Ülkenin yüzölçümü 348.560 Km2 ‘dir. Almanya ılıman iklime sahiptir. Doğuda kışlar daha sert geçer. Zaman zaman ılıman dağ rüzgarı vardır. Çoğu alan tepeliktir. Kuzeyde alçak topraklar, ortada yüksek alanlar bulunur. Güneyde Bavyera Alpleri vardır. En düşük noktası Neuendorf bei Wilster (-3.5 m). En yüksek noktası Zugspitze (2 963 m). 2 ekilebilir alanın oranı %34’dür. Sulanan alan 4 850 km karedir157. Almanya'nın şu anki nüfusu Birleşmiş Milletler tahminlerine göre 82.410.693’tür. Bu çerçevede ülkenin nüfusu, toplam dünya nüfusunun % 1,07'sine eşittir. Almanya nüfusa göre ülke listesinde ondokuzuncu sırada yer almaktadır158. "Ulusal azınlıklar" olarak kabul edilen dört grup vardır; bu, atalarının yüzyıllarca bölgelerinde yaşadığı anlamına geliyor. Bu gruplar Sorblar (60.000), Danimarkalılar (50.000), Frizler (60.000), Roman ve Sinti (70.000)’dir159. Nüfusun % 1,6'sı aynı zamanda Ortodoks Hristiyan olmasına rağmen, Almanların çoğunluğu Hristiyan, ya Roma Katolik (% 30,2) ya da Protestan (% 29.2). Yahudiler ise %0,2 ve diğer inançlar %0,9’dur160. İslam, Almanya’nın en büyük ikinci dini olup, 2017 (Pew Research Survey) Pew Araştırma Anketi’ne göre nüfusun %6.1’inin müslüman olduğu tahmin edilmektedir. Almanya 156 Parlak, Caner, a.g.e, s147. 157 Mehmet Harmancı, Almanya Ülke Araştırması, Türkiye Kalkınma Bankası A.Ş. Matbaası- Araştırma Müdürlüğü, Ankara, 2005, s1. 158 https://www.worldometers.info/world-population/germany-population/ Erişim Tarihi: 03.09.2019 159 http://www.mfa.gov.tr/almanya%20-kunyesi.tr.mfa Erişim Tarihi: 03.09.2019 160 TC. Dişişleri Bakanlığı. 70 Avrupa’daki en büyük ikinci müslüman nüfusa ev sahipliği yapmaktadır (yaklaşık 5 milyon’dur). Almanya’da ortalama hayat süresi 79,26 yıl (Erkekler için 76,26 yıl ve kadınlar ise 82,42 yıl’dır). Okur yazar oranı 15 yaş ve üzeri için %99 bilinmektedir. Almanya'daki nüfus yoğunluğu Km2 başına 236'tır. Nüfusun %75.8'i kentseldir (2019'da 62.476.024 kişi’dir)161. Almanya Avrupa'nın en büyük, dünyanın ise ABD, Çin ve Japonya’dan sonra dördüncü ekonomisine sahiptir. IMF'nin verilerine göre, 2018'de GSYH ,%1.9 büyüme göstermiştir. Ancak, Federal Istatistik Ofisi Destatis'in verilerine göre, gerçek GSYIH, büyümenin aslında sadece %1.5 oranında olduğunu göstermektedir, ki bu da ülkenin beş yıldır gördüğü en düşük orandır. İhracat gelirleri ülkenin büyümesinde önemli bir rol oynamasına karşın iç pazarı da önemli katkı sağlamıştır. Buna karşın, düşük araba satışları ve küresel zayıf ekonomi, ülkenin ekonomik büyümesini yavaşlatan faktörlerdendir. IMF’ye göre 2018 ve 2019 için büyüme oranı, sırasıyla %1.6 ve %1.9'dur162. Alman ekonomisi sahip olduğu yüksek rekabet gücünü ve içinde yer aldığı küresel ağı, ileri düzey yenilikçi gücüne ve ihracat odaklı olmasına borçludur. Otomotiv sanayisi, makine ve tesis üretimi sanayisi, kimya sanayisi ile tıp teknolojisi gibi yüksek cirolu sektörlerde elde edilen yıllık cironun yarısından epey fazlası ihracat gelirlerinden oluşmaktadır163. Bütün birleşik yapılı devletlerde olduğu gibi, Almanya’da da parlamento 2 kanatlı bir organdır. Tüm halkı temsil eden “Ulusal Meclis (Bundestag)”, 16 eyaleti temsil eden “Eyaletler Meclisi (Bundesrat)” bulunmaktadır. Meclislerin çalışma biçimleri ve görev alanları Anayasa’da belirlenmiştir. Nitekim üçüncü bölümü, Ulusal Meclis’i, dördüncü bölümü ise, Eyaletler Meclisi’ni düzenlemektedir164. Alman Federal Meclisin milletvekilleri genel, doğrudan, serbest, eşit ve gizli oyla seçilirler. Onlar, bütün halkın 161https://www.endlessabroad.com.tr/ulkeler/almanya/almanya-demografik-yapisi/ Erişim Tarihi: 11.09.2019 162 https://tebledisticaret.com Erişim Tarihi: 11.09.2019 163 https://www.tatsachen-ueber-deutschland.de/tr/kategoriler/ekonomi-yenilikcilik/guclu-ekonomi-ulkesi 164 Parlak, Caner, a.g.e, s151. 71 temsilcisi olup, kendilerine verilen temsil yetkisi ve talimatlarla bağlı olmayıp yalnız vicdanlarına karşı sorumludurlar. 18 yaşını bitiren seçme, reşitlik yaşını bitiren seçilme hakkına sahiptir165. Ulusal Meclis’in (Bundestag) üye sayısı 656, seçim dönemi ise 4 yıldır. Meclis kendi seçim tarihini serbestçe düzenleyebilmektedir. Olağanüstü toplantıya çağırma yetkisi meclis başkanına aittir. Ancak üyelerin üçte biri, cumhurbaşkanı ya da başbakan istediğinde meclis başkanı, meclisi toplantıya çağırmak zorundadır. Meclis, kendi başkanını ve başkanlık divanını seçme yetkisine sahiptir. Siyasi parti grubu kurabilmek için sandalyelerin %5’ine sahip olmak gerekiyor. Meclis toplantıları herkese açıktır, ancak gizli oturum yapılabilmesi üyelerin üçte ikisinin kararına bağlıdır. Eyaletler Meclisi (Bundesrat) ise eyaletlerin federal yasama ve yürütme sürecine bulunurlar. Üyeler, eyalet hükümetleri tarafından ve kendi içlerinden serbestçe seçilebilirler. Gerektiğinde de değiştirilebilirler. Her eyaletin meclise gönderdiği üyeler aynı yönde oy kullanmak zorundadırlar. Üyeler kendi hükümetlerinin sözcüsü durumundadır166. 69 üyeli bir oluşum olup, 16 eyalet temsil edilmekte ve federal yapılanma ve yönetim içerisinde yer almaktadır. Her eyaletin nüfusa göre 3 ile 6 arasında üyelik hakkı vardır167. Almanya’da yürütme gücü, Federal Devlet düzeyinde Federal Cumhurbaşkanı ve Federal Başbakanla Federal Hükümet tarafından gerçekleştirilmektedir. Eyalet yönetimi Eyalet Başbakanı ile eyalet hükümetlerin elindedir. Yerel yönetimler ise belediye başkanları veya bazı eyaletlerde belediye encümeni tarafından kollektif bir şekilde yönetilmektedir. Yürütme asıl olarak federal hükümet ve federal idare, eyalet hükümetleri ve eyalet idareleri ile belediyelerin görevidir168. Almanya federal, parlamenter, temsili demokrasi ile yönetilen bir cumhuriyettir. Federal Cumhurbaşkanı sembolik görevleri ve güçleriyle öncelikli yetkilidir. Cumhurbaşkanı bir defa yenilenebilir 5 yıllık bir dönem için seçilmektedir. Federal Cumhurbaşkanı, 165 Fedaral Almanya Anayasası 38.madde. 166 T.C. Devlet Personel Başkanlığı, Federal Almanya Kamu Yönetimi Ve Kamu Personel Sistemi, Ankara, Kasım 2015, s9. 167 Hüseyin Erkul, Hüseyin Kara, Savaş Şimşek “ABD ve Almanya Yerel Yönetimlerinin Karşılaştırılması” Yönetim Bilimleri Dergisi, Cilt / Volume: 14, Sayı / N: 27, pp.: 33-58, 2016, s41-42. 168 İsmail Can, Almanya’da Devletin Yapısı ve Vergi Sisteminin Anayasal Temelleri, yy, yt, s13. 72 Federasyon Kongresi tarafından görüşmesiz olarak seçilir. Federasyonu uluslararası planda Federal Cumhurbaşkanı temsil eder. Yabancı devletlerle Federasyon adına anlaşmalar akdeder. Elçilerin itimatnamelerini ve kendilerini kabul eder. Federasyonun siyasal ilişkilerini düzenleyen veya federal yasamaya ait hususları ilgilendiren antlaşmalar, federal yasaları kabule yetkili organların, federal bir yasayla onayını veya iştirakini gerektirir169. Almanya yönetim sistemi şekil olarak Kara Avrupası yönetim modeli içinde gelişme göstermiştir. Fransa’dan alınan bu sistem içinde yönetsel ve özel olmak üzere ikili bir yargı sistemi kurgulanmıştır. Ancak yönetsel yargı sistemi yine anayasal bir düzenleme ile sınırlandırılmıştır170. Federal ve federe yasaların anayasaya uygunluk denetiminin yanı sıra, federe devlet ile eyaletler veya federal organlar arasındaki uyuşmazlıkların çözümüyle görevlendirilen Federal Anayasa Mahkemesi, en önemli federal mahkemedir171. Federal Anayasa’da aksine bir düzenleme yoksa yargı organı eyaletlere aittir. Federal Anayasa’ya göre yargı organı Federal Anayasa Mahkemesi (Bundesverfassungsgericht), Federal Anayasa’da öngörülen federal mahkemeler (Bundesgerichte) ve eyaletlere ait mahkemelerce (Gerichte der Länder) kullanılmaktadır. Bu mahkemeler yargı gücünü kullanırken hem federal hem de federe hukuk kurallarını uygulamakla yükümlüdürler172. Federal Anayasa Mahkemesi’nin dışında “adli, idari, vergi, iş ve sosyal yargı” şeklinde beş farklı yargı kolunda faaliyette bulunmak üzere “Federal Temyiz Mahkemesi, Federal İdare Mahkemesi, Federal Vergi Mahkemesi, Federal İş Mahkemesi ve Federal Sosyal Mahkeme”nin kurulması öngörülmektedir. Bu mahkemeler arasında içtihat birliğini sağlamak amacıyla da bahsi geçen mahkemelerin üyelerinden oluşan bir Ortak Daire tesis edilmektedir. Ayrıca sınaî hakların korunması 169 http://hukukbir.com/gelismis-dunya-ulkelerinde-yurutme Erişim Tarihi: 05.09.2019 170 Parlak, Caner, a.g.e, s163. 171 Hakan Özdemir “Anayasa Yargısı Bakımından Fransa ile Almanya’nın Karşılaştırılması” Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt/Volume: 7, Sayı/Number:2, Aralık/December 2018, s697. 172 T.C. Devlet Personel Başkanlığı, a.g.k, s9. 73 için federal mahkemelerin kurulabileceği hükmüne yer veren Temel Yasa, silahlı güçler için askeri ceza muhakemelerinin de kurulmasını öngörmektedir173. Almanya’da kamu yönetimine ilişkin genel örgütlenme kademeleri aşağıdaki gibi sıralanabilir: Federal Yönetim (Bundesverwaltung), Eyalet Yönetimleri (Landerverwaltungen), Bölge Yönetimleri (Regievunospraesidien), İlçeler (Kreise), İlçeden Bağımsız Belediyeler (Kreisfreistaedte: Bağımsız şehirler, kent-ilçe) ve Belediyeler (Komünen). Bu kademelerden son iki basamakta olanlar mahalli idare kuruluşlarıdır174. Belediyeler ise ilçe içindeki belediyeler ile ilçe dışındaki belediyeler olarak ikiye ayrılmaktadır. Kırsal bölgelerdeki belediyeler ilçelere bağlıyken, kentsel bölgelerdeki belediyeler ilçelerden bağımsızdırlar. Söz konusu türdeki belediyeler arasında görev ve örgütlenme açısından iki temel fark bulunmaktadır. Birinci fark, ilçe dışındaki belediyeler ilçenin de görevlerini üstlenmektedirler. İkinci fark ise ilçe dışındaki belediyelerin denetim yetkisi validedir. Dolayısıyla yerel yönetim birimleri; ilçeden bağımsız büyük şehirler, ilçeler ve belediyeler olmak üzere üç gruba ayrılmaktadır175. 1.2. Almanya Federal Ombudsmanı Federal Almanya Cumhuriyetin’de, Anayasanın 45.b maddesi ile 1956’da Savunma Ombudsmanlığı ile ilgili kanun çıkarılıp kurulmuştur. Almanya’da “Cezaların İnfazı Ombudsmanı”, “Bankalar Ombudsmanı”, “Sigorta Ombudsmanı” gibi ombudsmanlıklar da vardır176. Diğer yandan Almanya'da Ombudsmana benzeyen üç farklı kurum vardır. “Wehrbeauftragter”, “Bürgerbeauftragter” ve “Petitionsausschuss”177. Almanca'da 173 Özdemir, a.g.m, s697-698. 174 Mehmet Güneş “Almanya Ve Türkiye’deki Yerel Yönetimlere Karşılaştırmalı Bir Bakış” Savunma Bilimleri Dergisi 8, yy, 2009, s148-149. 175 Mehmet Selim Bağlı “Alman Yerel Yönetim Yapısı” Türk İdare Dergisi, Sayı: 473, Aralık 2011, s50. 176 Fendoğlu, a.g.m, s9. 177 Gwendolyn Zeuner, The Ombudsman in Germany, Sociology of Human Rights and the Ombudsman, Marco Alberto Quiroz Vitale, 2016, s6. 74 kelimesi olan "Wehrbeauftragter" İngilizce’ye “Parliamentary Commissioner for the Armed Forces” ifadesi kullanılan ombudsman, Türkçe olarak “Silahlı Kuvvetler İçin Parlamento Komiseri” şeklinde çevrilmektedir. Ayrıca, Wehrbeauftragter kelimesi, "Askeri Ombudsman" ve "Savunma Ombudsmanı" olarak da denilmektedir. Bu çalışmada Savunma Ombudsmanı kavramını kullanılacaktır178. 1.2.1. Almanya savunma ombudsmanının kuruluşu ve tarihsel gelişimi Alman Anayasası’nda 45b maddesi ile dayanarak 1956 yıllında savunma Ombudsmanı “Wehrbeauftragter”i kurulmuştur. Sadece 1972’de, Anayasa Mahkemesi, askerlerin federal devlete özellikle yakın olsalar bile, her türlü medeni haklara sahip olduğuna ve yine de bazı medeni hakların 17a maddesiyle sınırlandırılabileceğine karar verdi. 1.2.2. Almanya savunma ombudsmanına ilişkin genel bilgiler: yapısal- kurumsal yönler Almanya Savunma Ombudsmanı, Federal Meclis üyeleri tarafından 5 senelik bir dönem yapmak üzere gizli oylamada seçilmektedir. Aday olabilmek için 35 yaşını doldurmak gereklidir ve seçilebilmek için askeri bilgisi ve tecrübesi şart aranmamaktadır. Yeni Ombudsman görevini başlamadan önce parlamento başkanının onu ilan etmesi ardından parlamento karşısında yemin etmelidir. Ombudsman ne Federal Meclis üyesi ne de bir devlet memuru özel bir görev üstlenir179. Ombudsman “temel hakları korumak ve Federal Meclis gözetiminde Federal Meclis’e silahlı kuvvetler konusunda yardım etmek” için çalışmaktadır. Ayrıca ombudsmanının kesin görev ve yetkileri, Silahlı Kuvvetler Parlamentosu Komiserliği Yasası’nda belirtilmiştir. Bu yasaya göre, ombudsmanın harekete geçmesi için özellikle iki neden belirlenmiştir: Federal Meclis veya Savunma Komitesinin talimatı üzerine ve Silahlı 178 Akıncı, Usta, a.g.k, s2743. 179 Parlak, Doğan, a.g.e, s80. 75 kuvvetlerin bir üyesinin temel haklarının veya Innere Führung (liderlik ve sivil eğitim) ilkelerinin ihlal edildiğini gösteren durumlardır180. Almanya Savunma Ombudsmanı’nın ofisi Berlin'dedir. Askerlerin ihtiyaçlarından sorumludurlar ve parlamento veya eski görevli tarafından yapılması istendiğinde askerin dilekçelerine cevap verirler. Görevleri, askerlerin insan haklarını ve ordunun ilkelerini takip edip etmediğini gözlemlemektir. Araştırma yapmak için, savunma bakanlığından bilgi alma, tüm ordu yerlerine erişim, ordudan raporlar talep etme ve askeri mahkemelerde duruşmalara katılma hakları vardır181. İlk Savunma Ombudsmanı 1959'da göreve başladığından beri , Federal Meclis hiçbir talimat vermemiş ve Savunma Komitesi bunu yalnızca 25 kez yapmıştır. Ombudsman bu nedenle öncelikle kendi inisiyatifiyle çalışır. Ombudsman, Bundeswehr'deki olayları araştırır ; örneğin, insanlık onurunun, görüş özgürlüğünün veya hizmet personelinin yasal korunmasının yasadışı olarak kısıtlandığı şüphesini doğurur. Ombudsman dikkatleri, askeri birimlere yapılan ziyaretler sırasında soruşturmalara ve basında çıkan haberlere, Bundestag üyelerinden gelen bilgiler veya hizmet personelinden gelen dilekçelere soruşturma yol açan özel olaylara dikkat çekebilir182. 1.2.3. Almanya savunma ombudsmanının uygulama düzeyine ilişkin bilgiler: işlevsel yönler Savunma ombudsmanı, Federal Meclis ve Savunma Komitesinden talimat alma yetkisi vardır. Federal Meclis yalnızca, Savunma Komitesi resen harekete geçmemesi durumunda ombudsmana talimat verebilmektedir. Her türlü şikâyet konusu savunma komitesi tarafından gündeme alınır bir karar verilirse, bu durumda meclisin Savunma Ombudsmanı’na talimat vermesi söz konusu olamaz. Askerler için dilekçe aracılığıyla başvurulması durumunda, Savunma Ombudsmanı ile Dilekçe Komisyonu'nun yetkileri 180 https://www.bundestag.de/en/parliament/commissioner Erişim Tarihi: 02.08.2019. 181 Zeuner , a.g.k, s12. 182 https://www.bundestag.de/en/parliament/commissioner Erişim Tarihi: 02.08.2019. 76 eşitlenmiştir. Savunma Ombudsmanı, görevliler, işçiler ve onun altında çalışan diğer memurlar, meclisin genel yapısının bir parçasıdır183. Ombudsman, çalışmalarında çeşitli bilgi kaynaklarından yararlanma hakkına sahiptir. Federal Savunma Bakanı ve tüm alt kuruluşlardan bilgi talep etme ve kayıtlara erişim hakkı da vardır. Ayrıca ombudsman, tanıkların yanı sıra şikâyette bulunan kişilerin duruşmalarını yapabilmesi, herhangi bir zamanda ve önceden haber vermeksizin, Bundeswehr'in herhangi bir birimini, genel merkezini, kurulumunu veya idari ajansını ziyaret edebilmektedir. Bundeswehr'de disiplin yetkisinin kullanılmasına ilişkin raporlar talep edebilir ve mahkemede ceza veya disiplin soruşturmasına katılabilir184. Ombudsmanlık Kanunu'na göre, " Her askerin resmi rotayı izlemeden ombudsman ile bireysel olarak iletişim kurma hakkı vardır. Ombudsmana başvuru aracılığıyla bir kişinin iş yerinde yaşadığı kötü bir hal ya da zararlı duruma düşürülmesi söz konusu olamaz"185. Wehrbeauftragten tarafından çağrıldığı için resmen kınama veya dezavantajlı olmamalıdır. Diğer yandan, Savunma Ombudsmanı’na gönderilecek şikâyetler veya dilekçeler üzerinde şikâyetçilerinin adlarını yazmaları gerekmektedir. Aksi takdirde kanunun 8. maddesi, anonim dilekçelerin dikkate alınmayacağını işaret etmiştir. Aynı kanunda, 9. maddesi ile başvuruların gizli olmasını belirtmektedir. Ombudsmana bir başvuru olursa, şikâyetçiyi ve şikâyet konusunu açıklama konusunda ombudsmanın takdir hakkı vardır186. Diğer ülkelerde olduğu gibi Savunma Ombudsmanı yılda bir kez yaptıkları faaliyetler hakkında Alman parlamentosuna rapor vermesi gerekir. 1.3. Almanya’da Yerel Ombudsmanlar AB üye devletleri ve Avrupa Birliği'nin çoğunda ombudsmanlık olanakları bulunmaktadır. Almanya'da şu anda ulusal düzeyde bir Ombudsmanlık kurumu bulunmamaktadır. Ancak ülke düzeyinde, ombudsmanlık fikri giderek yaygınlaşıyor. Şu 183 Akıncı, Usta, a.g.e s2744. 184 https://www.bundestag.de/en/parliament/commissioner Erişim Tarihi: 02.08.2019 185 https://www.gesetze-im-internet.de/wehrbbtg/__7.html Erişim Tarihi: 02.08.2019 186 Akıncı, Usta, a.g.e, s2744. 77 anda, beş federal eyalette, Mecklenburg-Vorpommern, Rheinland-Pfalz, Schleswig- Holstein, Thüringen ve Baden-Württemberg, ombudsmanlık kurumu bulunmaktadır. Almanya’da yerel Ombudsmanlar “Bürgerbeauftragter” “Vatandaşların Komiseri” adı verilmiştir. 1.3.1. Almanya yerel ombudsmanların kuruluşu ve tarihsel gelişimi 200 yıldan daha uzun bir süre önce, Ombudsman Ofisi ("riksens ständers justitiombudsman") İşveç'te kuruldu. Ancak, Danimarka’da “Folketingets Ombudsmand”, Norveç’te ve İngiltere’de ombudsmanlık kurumlarının kuruluşunu geçen yüzyılın ortalarına kadar gerçekleştirildi. Aralık 2016’da, Baden-Württemberg eyalet parlamentosu ilk defa meclis tarafından seçilen bir ombudsman atadı. Yasal dayanak, meclis tarafından 17 Şubat 2016'da oluşturuldu. Diğer federal eyaletlerde de, bir ombudsman ve/veya polis komiseri gibi ombudsmanlık kurumları oluşturmak için tartışmalar ve somut düşünceler sürmektedir. “Herkesin, bireysel olarak veya başkalarıyla topluluk içinde, yetkili makamlara veya halkın temsilcisine talep veya şikâyette bulunma hakkı vardır.” (Temel Yasanın 17. Maddesi, Mecklenburg-Vorpommern Anayasasının 10. Maddesi ") sözüyle Ombudsmanlık kurumu ülke çapında yaygınlaşmaya devam etmektedir187. Mecklenburg-Vorpommern'deki ombudsmanlık kurumu, 1995 yılında Dilekçe Kanunları ve Vatandaşların Komiseri Yasası “petitions-und Bürgerbeauftragtengesetz” ile kuruldu. Bunun anayasal temeli, Mecklenburg-Vorpommern’in anayasasının 36 III. maddesinde bulunur188. Rheinland-Pfalz’ın Ombudsmanı aynı zamanda eyalet polis komiseridir. Rheinland-Pfalz vatandaşların komiseri 1974'te atandı. O zamandan beri ombudsman 125.000'den fazla dilekçe verildi189. 22 Eylül 1988'de Başbakan Björn Engholm, Devlet Şansölyesi’nde Sosyal İşler Ombudsmanlığı ve Ülke Engelliler Ülke Temsilcisi olarak 187 https://www.bundestag.de Erişim Tarihi: 02.08.2019. 188 http://www.buergerbeauftragter-mv.de Erişim Tarihi: 01.08.2019. 189 http://www.derbuergerbeauftragte.rlp.de Erişim Tarihi: 19.06.2019 78 bir kararname imzaladı. 1994 yılında görev dağılımı bölünmüş ve engelli insanlar için bir ülke temsilcisinin ofisini yaratmıştır. Sosyal İşler Ombudsmanlığı'nın görevi Schleswig-Holstein Landtag'ın Başkanına bağlıydı, bundan sonra Parlamento Komiserliği seçti. 1999'da, ofis Adolfstraße 48'den şu anda Karolinenweg 1 olana taşındı. Kurumun kuruluşundan 2017 sonuna kadar Sosyal İş Ombudsmanı tarafından 80.400 dilekçe alınmıştır. 25 Mayıs 2000 yılında Thüringen Landtag emriyle “Thüringer Gesetz über den Bürgerbeauftragten–Thüringer Bürgerbeauftragtengesetz (ThürBüBG)” hakkındaki Thüringen Ombudsman Yasası geçti. 6 Haziran 2000'de, Thüringen Serbest Devleti Kanun ve Yönetmelik Gazetesinde ilan edilmesinden bir gün sonra yürürlüğe girdi. 15 Aralık 2000'de Dr. Ing. Karsten Wilsdorf, Thüringen Parlamentosu tarafından Serbest Thüringen devletinin ilk ombudsmanı seçildi ve 25 Ocak 2001'de Thüringen Devlet Parlamentosu Başkanı’nın atanmasını ve taahhüdünü kabul etti. 15 Mayıs 2007'de, Thüringen Parlamentosu Ombudsmanı ve Dilekçe Yasasını değiştirdi. Kurumun kuruluşundan 2018 yılı sonuna kadar Ombudsmanlık makamında 13.264'ten fazla dava alınmıştır190. 1.3.2. Almanya yerel ombudsmanlarına ilişkin genel bilgiler: yapısal- kurumsal yönler Vatandaşların komiseri altı yıllığına Mecklenburg-Vorpommern parlamentosu olan “Landtag” tarafından seçilir. Bir kez daha tekrar seçilebilir. Aynı anda başka bir iş veya görev alamaz ve maaşı parlamento tarafından ödenir. Vatandaşların komiseri kendi yardımcısı ve personeli atar191. Görevleri, vatandaşların eyalet hükümetine karşı haklarını korumak ve vatandaşlarla idari arasında hakemlik etmenin yanı sıra, sosyal konularda vatandaşlara danışmanlık ve destek sağlamaktır192. Vatandaşların komiseri, idarenin eyleminin yasadışı veya ikametgahsız olup olmadığını kontrol eder. Vatandaşların komiseri hem mahkemelere hem de “Petitionsausschuss”un yan 190https://www.buergerbeauftragter-thueringen.de/der-buergerbeauftragte/historie/ Erişim Tarihi: 04.08.2019. 191 Petitions- und Bürgerbeauftragtengesetz Mecklenburg-Vorpommern 5. ve 2. Madde. 192 Petitions- und Bürgerbeauftragtengesetz Mecklenburg-Vorpommern 36. Madde. 79 kuruluşudur. Ayrıca vatandaşların komiseri “Petitionsausschuss” ile ilgili bilgi vermek ve işbirliği yapmak zorundadır. Parlamentonun salt çoğunluğunu ya da birinin isteği üzerine görevinden alınabilir. Vatandaşların komiseri kendi inisiyatifiyle harekete geçebilir veya vatandaşlar, eyalet parlamentosu, “Petitionsausschuss” veya eyalet hükümeti tarafından istendiğinde hareket edebilir. İdarenin ofislerine, dosyalarına ve diğer bilgilere erişime hak sahibi vardır ve yönetime nasıl davranacaklarını önerebilirler. İdare öneriye uymuyorsa kararını gerekçelendirmek zorundadır193. Landtag üyelerinin üçte ikisi vaktinden önce görevden alınmakta ve kendi isteği üzerine de istifa ederek görevden ayrılabilmektedir. Ombudsman görevini yerine getirirken bağımsızdır ve sadece yasalara tabidir. Vatandaşların talebi üzerine, Landtag, Petitionsausschuss, Land hükümetinin veya eski memurun talebi üzerine faaliyet gösterir. Detaylar yasa ile düzenlenmiştir194. “Landesgesetz über den Bürgerbeauftragten des Landes Rheinland-Pfalz ve den Beauftragten für die Landespolizei”, Rheinland-Pfalz eyaletinin vatandaşlarının komiseri ve eyalet polisinin komiseri hakkındaki eyalet yasası esas olarak Mecklenburg-Vorpommern'deki yasaya eşittir195. Rheinland-Pfalz Anayasası’nın 11. maddesinde anayasal temeli vardır. Rheinland-Pfalz’ın Vatandaşların Komiseri, Alman vatandaşı olmalıdır ve görev süresi sekiz yıldır. Yeniden seçilme imkanı vardır196. Yasanın 16. maddesine göre, vatandaş ve polis arasında ve polisler arasındaki anlaşmazlıklarda hakemlik yapar. Bu durumda polis komiseri disiplin soruşturmasına iyi bir şekilde bağlıdır197. 2013'te vatandaşların komiseri polis komiseri olarak atanmak üzereyken, bu fikir çok eleştirildi: genel olarak şüphe altındaki polise verileceği tartışılmayacaktı, çünkü vatandaşların şüphe altında olması gerekmeyecekti198. 193 https://www.docsity.com/it/ombudsman-in-germany/797407/ Erişim Tarihi: 10.07.2019. 194 Petitions- und Bürgerbeauftragtengesetz Mecklenburg-Vorpommern 35. Madde. 195 Bürgerbeauftragten Rheinland-Pfalz. 196 Bürgerbeauftragten Rheinland-Pfalz 9.madde. 197 Bürgerbeauftragten Rheinland-Pfalz 18.madde. 198 https://www.docsity.com/it/ombudsman-in-germany Erişim Tarihi: 10.07.2019. 80 Tıpkı Mecklenburg-Vorpommern gibi Schleswig-Holstein’in Vatandaşların Komiseri görev süresi de altı yıldır199. 2016'dan bu yana Vatandaşların Komiseri aynı zamanda polis komiseridir. “Bürger-und Polizeibeauftragtengesetz” nin yasası 1. maddesine göre, vatandaşların ve Polis Komiseri'nin (BüPoIBG) kanunu vatandaşların komisyoncusu “Ombudsperson”, anti-ayrımcılık ofisi “antidiskriminierungsstelle” ve Çocuk ve Gençlik Hizmetleri için Ombudsman “der Kinder-und jugendhilfe'i içermektedir.200. Thüringen Vatandaşların Komiseri Yasası'nın 1/1. maddesine göre, Vatandaşların Komiseri, kamu idare makamları karşısında vatandaşların haklarını koruma ve vatandaşlara idare ile olan ilişkilerinde danışmanlık yapma ve yardım etme görevini üstlenir. Vatandaşların kendisine sunduğu dilek, kaygı ve önerileri ile ilgilenir. Bu görev bağlamında, bilhassa bilinen eksikliklerin giderilmesi için çalışmalıdır. Ayrıca, bilgi ve bilgi talepleri için tüm taleplerin işlenmesinden sorumludur. Vatandaşların kaygılarının giderilmesi ve diğer olayların uygun şekilde çözülmesi üzerinde hareket eder. Ombudsman da kendi inisiyatifiyle hareket edebilir201. Eyalet yasama organı Ombudsmanı üyelerinin çoğunluğuyla gizli oy kullanarak seçer. Öneriler Thüringen eyalet parlamentosunun yetkilerindir. Thüringen eyalet parlamentosuna kimlerin seçileceğini seçebilir. Ombudsmanın görev süresi altı yıldır ve ikinci defa seçime izin verilmektedir202. Thüringen Vatandaşların Komiseri, bir önceki yılki çalışmaları hakkında her yıl 31 Mart tarihine kadar Landtag'a rapor verecektir203. “Gesetz über, Bürgerbeauftragte oder den Bürgerbeauftragten des Landes Baden- Württemberg” nin 1. ve 2. maddelerine göre, vatandaşların Baden-Württemberg eyaletinin komiseri (BüGBW) hakkında vatandaşların ve polis arasındaki ilişkiyi güçlendirmek zorundadır. Görev süresi sekiz yıldır ve yeniden seçilebilir204. Bu vatandaşların komiseri özellikle polisle uğraşmak zorunda olduğu, bir uzlaşma olarak 199 http://www.landtag.Itsh.de/beauftragte/bb Erişim Tarihi: 17.06.2019. 200 https://www.docsity.com/it/ombudsman-in-germany. Erişim Tarihi: 10.07.2019. 201 https://www.buergerbeauftragter-thueringen.de/der-buergerbeauftragte/ Erişim Tarihi: 04.08.2019. 202 Bürgerbeauftragten Thüringen 7.madde. 203 Bürgerbeauftragten Thüringen 5.madde. 204 Bürgerbeauftragten Baden-Württemberg 9.madde. 81 anlaşılabilir. 2010 yılında, Stuttgart 21'e karşı protestolar sırasında ağır polis müdahaleleri vardı. Polislere yönelik etiketlere bir cevap olarak talep edildi, böylece suçlulara zulmedildi. Bu mecliste çoğunluk bulamadığı için, uzlaşma polislerin çalışmalarını vatandaşların komiseri aracılığıyla iyileştirmekti205. 1.3.3. Almanya yerel ombudsmanlarının uygulama üzeyine ilişkin bilgiler: işlevsel yönler Dilekçe hakkı, herkese, eyalet kurumları tarafından adaletsizlik, ayrımcılık ya da eşitsiz muamele karşısında kendilerini savunma hakkı olarak verilir. Böylece vatandaşlar, idare denetim ve hatta bazen mevzuat için doğrudan Landtag'a ivme kazandırabilir. Almanya'nın Kuzey-Doğusunda bulunan Mecklenburg-Vorpommern eyaleti, Schwerin başkentinde Vatandaşların Komiseri’nin ofisi bulunmaktadır. Bu eyalette şikâyette bulunan bir vatandaş telefon, e-posta veya posta yoluyla ofise ulaştırabilir. Ayrıca Mecklenburg-Vorpommern'in her yerinden farklı şehirlerde anket günleri vardır. Tek şart, şikâyetçinin adı ve sorununun açık olmasıdır206. Herkesin bireysel olarak teklifleri, talepleri ve şikâyetleri olan diğer kişilerle birlikte ombudsmana yazılı olarak şikayet hakkı vardır. Bu aynı zamanda memurlara kısıtlama olmaksızın da uygulanır. Ombudsmanlığa yapılan gönderiler sözlü olarak da yapılabilir207. Anayasanın 10. maddesine göre dilekçe hakkı her gerçek ve özel hukukun her bir tüzel kişisine uygulanır. Giriş yapma hakkını kullanmak için iş yeteneği gerekli değildir; kişinin isteğini anlaşılır bir şekilde ifade edebilmesi yeterlidir. Şikâyette bulunma hakkı, şikâyetçinin ikametgah veya uyruk gibi kişisel koşullarından bağımsızdır. Bir dilekçenin diğerine sunulmuş olması durumunda, meşruiyet gerekebilir. Eğer diğeri dilekçe ile aynı fikirde değilse, başka işlem yapılmaz208. Cezaevlerinden ve diğer kapalı kurumlardan gelen dilekçeler, Landtag'a, Dilekçe Komitesi’ne veya Ombudsman’a, gecikmeden ve herhangi bir kontrol olmaksızın teslim 205 http://www.stuttgarter-zeitung.de Erişim Tarihi: 18.08.2019. 206 http://www.buergerbeauftragter-mv.de/index.phtml?Aktion=view Erişim Tarihi: 30.07.2019. 207 Petitions- und Bürgerbeauftragtengesetz - Mecklenburg-Vorpommern, 1/1.madde. 208 Petitions- und Bürgerbeauftragtengesetz - PetBüG M-V, 1/2.madde. 82 edilmek zorundadır. Hiç kimse Landtag’a, Dilekçe Komitesi’ne veya Ombudsman’a sunulmaktan ceza alamaz. Kamu hizmeti üyeleri, Landtag'a, Dilekçe Komitesi’ne veya Ombudsman’a başvururlarsa, bu dilekçelere karşı disiplin soruşturması başlatılamaz. Taşra teşkilatı altındaki il hükümeti veya kamu idaresi makamları, girişin içeriğine ilişkin bir şikâyet veya şikâyette bulunmak istiyorlarsa, Dilekçe Komitesi ve Ombudsman önceden bilgilendirilecektir209. Rheinland-Pfalz Vatandaşların Komiseri’ne ise şikâyetler posta yoluyla, faksla veya elektronik olarak gönderilebilir. Şikâyetler posta veya faks ile gönderilirse, el yazısı ile imzalanmış bir imza gereklidir. Yine de elektronik ortamda gönderme imkanı vardır, bunun için verilen çevrimiçi formu kullanılabilir. Şikâyet kamu çıkarlarına ilişkin bir konuyla ilgiliyse ve şikâyetinin yayınlanmasını isteniyorsa, Rheinland-Pfalz Vatandaşların Komiseri websayfası’nda, Genel Şikâyet başlığı altındaki "evet"i seçilmelidir210. Ek olarak, Schleswig-Holstein Dilekçe Komitesi, anayasanın 48. maddesi uyarınca, popüler girişimlerin temsillerini duyma görevine sahiptir. Dilekçe Komitesi bu nedenle ülkedeki yetkililerin kararlarıyla ilgili endişeleri giderebilir ve tavsiyelerde bulunabilir. Ancak: belediye, il ve ilçe özyönetimi konularında, Dilekçe Kurulu adli incelemeyle sınırlıdır. Dilekçe Kurulu, mahkeme kararlarının dilekçenin konusu olup olmadığını belirleyemez. Medeni hukuk anlaşmazlıklarında bile Dilekçe Kurulu müdahale edemez. Sosyal konulardaki dilekçeler, Ombudsman veya Ombudsman'a gönderenin izni ile gönderilir. Dilekçelere e-posta gönderilemez, verilen çevrimiçi dilekçe formu kullanılarak imzalanmalı veya gönderilmelidir211. Thüringen Ombudsmanı’nın yetkililer veya ofislerle ilgili zorluklarla ilgili yardıma ihtiyacı olursa, talepler şahsen, telefonla veya ombudsmana yazılı olarak hitap edilebilir. Ayrıca, ombudsman Thüringen bölge ofislerinde ve belediyelerde vatandaşlara yönelik düzenli olarak konuşma günleri düzenler. Ombudsman bağımsız 209 http://www.landesrecht-mv.de Erişim Tarihi: 01.08.2019. 210 https://diebuergerbeauftragte.rlp.de/icc/assisto Erişim Tarihi: 19.06.2019. 211 https://www.landtag.ltsh.de/petitionen/petitionsrecht/ Erişim Tarihi: 01.08.2019. 83 ve masrafsız olarak çalışmaktadır212. Fakat ombudsman, kira, iş veya sözleşme hukuku ile ilgili olanlar gibi medeni hukuk konularında yardımcı olamaz. Gerçeklerin yasal işlemlere tabi olup olmadığı konusunda tavsiyede bulunamaz. Ayrıca, bir dilekçe prosedürünün konusu olan ya da zaten var olan endişeler ombudsman tarafından ele alınmamıştır. Bu aynı zamanda savcının soruşturması için de geçerlidir213. Baden-Württemberg Eyaleti Ombudsmanlığı Yasası (BürgBG BW) 'nın 22. Maddesinde “Ombudsman yıllık olarak Landtag'a faaliyet hakkında yazılı olarak rapor verecektir. Landtag ve komitelerdeki rapordaki tartışmalar sırasında hazır bulunması ve talep üzerine konuşması zorunludur”. Raporlama döneminde toplam 498 kaygı alınmıştır. Ulusal Polis alanında 96 başvuru gönderildi. Bir polis eyleminden şikâyetçi olan vatandaşlardan 82 başvuru (önceki yılda 41) vardı, 14 vaka (geçen yıl 8) devlet polisi üyeleri tarafından sunuldu. 402 başvuru, diğer makamların meseleleri ile ilgilidir. Giriş sayısı bir önceki yıla göre %53'ten fazla arttı. Devlet polisi ile ilgili şikâyetler bir önceki yıla göre ikiye katlandı. Bununla birlikte, alınan tüm girişlerin oranında, devlet polisi ile ilgili şikâyetlerin sayısı 4 puanın altında (% 12.7'den% 16.5'e) arttı214. 212https://www.buergerbeauftragter-thueringen.de/kontakt/so-erreichen-sie-uns/ Erişim Tarihi: 01.08.2019 213https://www.buergerbeauftragter-thueringen.de/der-buergerbeauftragte/haeufig-gestellte-fragen-faq/ Erişim Tarihi: 01.08.2019. 214 https://www.buergerbeauftragter-bw.de/information/jahresbericht-1 Erişim Tarihi: 02.08.2019. 84 BEŞİNCİ BÖLÜM AFRİKA KITASINDA FEDERAL OMBUDSMANLIK KURUMU 1. GÜNEY AFRİKA CUMHURİYETİ ÖRNEĞİ 1994 yılında kabul edilen Güney Afrika bayrağında bulunan kırmızı renk, topraklarını savunurken hayatını kaybedenlerin kanını; mavi renk, gökyüzünü; yeşil renk, ülkenin topraklarını; siyah renk, Afrika kıtasını ve Afrikalı siyah halkı; beyaz renk, ülkedeki beyaz halkı ve sarı renk, ülkenin yeraltı kaynaklarını temsil etmektedir. Bayrakta oluşan ‘Y’ harfi ise, 2 ırkın birlikteliğini sembolize eder. Dünyadaki en renkli bayraklardan biridir. 85 1.1. Ülke Profili 1.1.1. Genel bilgiler Tablo 6: Güney Afrika Cumhuriyeti’nin Genel Bilgileri. Resmi Adı Güney Afrika Cumhuriyeti Yönetim Biçimi Federal Cumhuriyet, Parlamenter Demokrasi Sistemi Resmi Dili Afrikaans, İngilizce, IsiNdebele, Sepedi, Sesotho, Swazi, Xitsonga, Setswana, Tshvenda, IsiXhosa ve IsiZulu Başkenti Pretoria (İdari), Cape Town (Yasama), Bloemfontein (Yargı) Yüzölçümü 1.214.470 Km2 Nüfusu 57. 725. 606 (2018) Nüfus Yoğunluğu 47/km2 Para Birimi Güney Afrika Randı Başlıca Şehirleri Johannesburg, Cape Town, Durban, Pretoria, Port Elizabeth Federe Devletler Doğu Cape, Batı Cape, Kuzey Cape, KuzeyBatı, Serbest Eyalet, Kwazulu-Natal, Gauteng, Limpopo ve Mpumalanga Kişi Başına Milli Gelir 5,606 USD (2019) Üyesi Olduğu Uluslararası ACP, AfDB, AU, BIS, C, CD, FAO, FATF, G- Kuruluşlar 20, G-24, G-77, IAEA, IBRD, ICAO, ICC, ICCt, ICRM, IDA, IFAD, IFC, IFRCS, IHO, ILO, IMF, IMO, IMSO, Interpol, IOC, IOM, IPU, ISO, ITSO, ITU, ITUC, MIGA, MONUSCO, NAM, NSG, OECD (Enchanced Engagement), OPCW, Paris Club (associate), PCA, SACU, SADC, UN, UNAMID, UNCTAD, UNESCO, UNHCR, UNIDO, UNITAR, UNWTO, UPU, WCO, WFTU, WHO, WIPO, WMO, WTO, ZC, BRICS, İngiliz Uluslar Topluluğu Kaynak: Parlak, Caner, a.g.e, s147; https://finanstaksi.com Erişim tarihi: 08.15.2019. 1.1.2. Güney afrika cumhuriyeti’nin siyaset et kamu yönetimi yapısı Güney Afrika Cumhuriyeti Afrika Kıtası’nın güney uç bölgesini kaplayan ve Atlas Okyanusu ile Hint Okyanusu’na uzun kıyıları olan üç tarafı denizle çevrili bir yarımadadır. Güney Afrika Cumhuriyeti’ye komşu ülkeler ve sınırları; Namibya (855 Km), Botsvana (840Km), Zimbabve (225 Km), Mozambik (491Km), Esvati Krallığı 86 (430 Km) ve Lesoto’dur (909Km). Aslında Lesoto, tamamen Güney Afrika Cumhuriyeti toprakları içindedir. Ülkenin büyüklüğü 1.214.470 kilometre kare’dir215. Güney Afrika Cumhuriyeti toprakları dokuz eyalete ayrılmış olup bunlar; Gauteng, Batı Cape, Kwazulu Natal, Doğu Cape, Kuzey Cape, Limpopo, Mpumalanga, Serbest Eyalet ve KuzeyBatı’dır. Yasal başkent Cape Town olmakla birlikte yönetim için başkent Pretorya’dır. Diğer önemli şehirler Johannesburg, Durban, Port Elizabeth, Bloemfontein ve Doğu London’dır. Uluslararası ticaret limanı Port Elizabet olmakla birlikte son yıllarda özellikle Durban, Cape Town ve Port Elizabet’in batısında yeni bir liman inşası ile deniz ticareti ulaşımının ülke sınırları içinde yayılması öngörülmüştür. Özellikle Durban Birleşik Arap Emirliklerin’de Dubai örneği bir gelişim çizgisine yönelmiştir216. Güney Afrika nüfusu, 4 farklı etnik gruptan oluşmaktadır. Siyahlar ve Bantular %70 ile en kalabalık grubunu Beyazlar % 17, melezler % 10 ve Asyalılar ise % 3 ile nüfusun kalan bölümünü teşkil ederler. Beyazlar Hollanda, İngiliz, Fransız ve Alman kökenlidir. Siyahlar ve Bantular genellikle Hotantolar ve diğer Afrika yerlilerinin karışımından oluşmuştur. Bunlar Cape Town bölgesinde yoğundurlar. Hint menşeli olan Asyalılar; on dokuzuncu yüzyılda Güney Afrika'daki şekerkamışı çiftliklerinde çalıştırılmak üzere getirilmişlerdir217. Ülkedeki doğurganlık oranı %2,7 (kadın başına düşen çocuk sayısı), ortalama yaşam süresi 50,7 olarak kaydedilmiştir. Ülkenin nüfus sayısı Birleşmiş Milletler son tahminlerine göre 57. 725. 606’tır. Güney Afrika Cumhuriyeti’nde nüfus ve işgücü alanında büyük değişiklikler yaşanmaktadır. Bu nedenle özellikle nitelikli orta kademe ve idari personel yetersizliği ciddi şekilde hissedilmekte ve çözüm yolları aranmaktadır218. Bugün, ülke kıtanın en büyük ekonomik güçlerinden biridir ve uluslararası düzeyde, esas olarak G20'ye entegrasyonu ile en gelişmiş ülkeler arasındadır. Ülkede 215 http://tarihlervekulturler.blogcu.com/guney-afrika-cumhuriyetinin-kurulusu-ve-tarihi/5008659 Erişim Tarihi: 14.06.2019 216 http://www.aso.org.tr/wp-content/uploads/2017/09/guneyafrika.pdf Erişim Tarihi: 14.06.2019 217 https://www.worldometers.info/world-population/germany-population/ Erişim Tarihi: 13.06.2019 218 http://www.aso.org.tr/wp-content/uploads/2017/09/guneyafrika.pdf Erişim Tarihi: 14.06.2019 87 kişi başına düşen gelir dağılımı arasında büyük bir uçurum ve eşitsizlik vardır. Kısacası Güney Afrika’nın ekonomik verilerinin ortalama değerleri büyük yanlışlıklara neden olmaktadır. "Apartheid" döneminin ırkçı mirası sebebiyle, ırksal farklılıklar ve ülke genelindeki bölgesel farklılıklar devam etmektedir. Ülkede servet dağılımı gayet adaletsiz gerçekleşirken nüfusun %10’u ekonomik servetin %95’ine sahiptir. Ülkedeki en büyük sektörü madencilik oluşturmaktadır. Büyük miktarda altın ve elmas rezervlerine sahip olan ülkede ekonomi Yahudi şirketler tarafından yönetilmektedir219. Güney Afrika Cumhuriyeti, 1996 Anayasası’yla yönetilmektedir. Anayasa’da belirtildiği gibi Güney Afrika; insan hak ve özgürlüklerini, insan onurunu ve eşitliği savunan, ırk ve cinsiyet ayrımcılığına karşı, hukukun üstünlüğüne dayalı ve çok partili demokratik bir cumhuriyettir220. Bütün vatandaşlar, vatandaşlığın haklarına, imtiyazlarına ve çıkarlarına eşit olarak sahip olma ve eşit derecede vatandaşlığın görev ve sorumluluklarına tabi olmaktadır. Ulusal mevzuat, vatandaşlığın kazanılması, kaybedilmesi ve restorasyonunu sağlamalıdır221. Başkanlık sistemine dayanan parlamenter demokrasi ile yürütülen Güney Afrika Cumhuriyeti’nde ilk serbest ve demokratik seçimler 1994’te gerçekleştirilmiş, ırkçı beyaz rejime karşı mücadelenin bayraktarlığını yapan ANC (African National Congress) seçimlerden başarıyla öne geçmiştir. ANC, son yıllarda düzenlenen seçimleri tek başına hükümet kurabilecek çoğunlukla kazanmıştır222. Yasama başkenti’nde Cape Town, yürütme organını denetleme görevini, anayasanın belirlediği sınırlar içinde uygulamaktadır. Temel hak ve özgürlükler Şubat 1997'de yürürlüğe giren GAC Anayasası ile güvence altına alınmıştır. Yargı ve basın bağımsızdır. GAC’ta ABD’de olduğu gibi; merkezi bir ulusal devlet ve ayrıca dokuz eyalet başkanlığı vardır. Yasama organında iki meclis yer almakta; Ulusal Meclis’te dört yüz 219 https://insamer.com/tr/guney-afrika_895.html Erişim Tarihi: 15.06.2019 220 Havvana Yapıcı Kaya, Ahmet Yıldız, Karşılaştırmalı Hükümet Sistemleri: Parlamenter Sistem (Almanya, Güney Afrika, Hindistan, İngiltere, İtalya ve Japonya Örnekleri), TBMM Araştırma Merkezi Yayınları, Yayın No: 8, Ankara, 2015, s111. 221 Güney Afrika Cumhuriyeti Anayasası 1/3.madde. 222 http://www.mfa.gov.tr/guney-afrika-siyasi-gorunumu.tr.mfa Erişim Tarihi: 04.08.2019 88 milletvekili ve en yüksek grubunda Eyaletler Ulusal Konseyi’nde de doksan temsilci bulunmaktadır. Devlet başkanı, partiler tarafından paylaşılan dört yüz milletvekili ve eyaletlerden eşit sayıda katılım ile oluşan doksan üyenin tarafından oy kullanmak üzere seçilir. Her beş yılda bir Parlamento ve Devlet Başkanı seçimleri yapılmaktadır. Devlet Başkanlığı üst üste iki kez yapılabilmektedir223. Güney Afrika Anayasası, yürütme gücünü Devlet Başkanı, Devlet Başkanı Yardımcısı ve Bakanlardan oluşan Kabine’ye vermektedir. Yürütme gücü Devlet Başkanı’nın elindedir ve bu yetki diğer kabine üyeleriyle birlikte kullanmaktadır. Devlet başkanı ve diğer hükümet üyeleriyle birlikte; kanunları uygulamak, ulusal politikaları belirlemek ve uygulamak, devlet kurumlarının faaliyetlerini düzenlemek, kanun önerileri hazırlamak ve sunmak ayrıca anayasa ve kanunlarla öngörülen diğer görevleri yerine getirmek suretiyle yürütme organını kullanmaktadır224. Hollandalılar ve İngilizler tarafından art arda kolonileşme aşamaları yaşanmış olan Güney Afrika yargı sistemi, Hollanda yasalarına ve Ortak Yasalara (Common Law) dayanılarak hazırlanmıştır. Özellikle, mukavele hukuku, ticaret hukuku ve şirket hukuku, Common Law hukuk sistemlerine oldukça yakındır. Geleneksel hukuk, özellikle kişilerarası ilişkilerde (medeni hukuk, ticaret hukuku, bazı küçük cezai suçlar), Common Law ile aynı şekilde bir hukuk kaynağı olarak tanınır. Hakemlik uygulaması, özellikle inşaat, mühendislik ve sigorta alanlarında oldukça gelişmiştir. Yargı yetkisi, Roma ve Hollanda hukukuna dayanırken, bu güç: Anayasa Mahkemesi, Yüksek Temyiz Mahkemesi, Yüksek Mahkeme, Sulh Hakim Mahkemeleri ve diğer mahkemelerden tarafından kullanılmaktadır. Anayasa mahkemesi; bir başkan, bir başkan yardımcısı ve dokuz üyeden oluşur. Görevi yasama, yürütme ve yargı organlarının anayasa hükümlerine bağlılıklarını sağlamaktır. Parlamento tarafından kabul edilen yasaları geri çevirme yetkisine sahiptir. Yargıçlar, devlet başkanı tarafından Adli Hizmet Komisyonu ile danışılarak atanmaktadır. Adli Hizmet Komisyonu’nda, üst düzeyli yargıçların yanı sıra parlamentodaki siyasi partilerin genel 223 https://www.academia.edu/7356939/G%C3%BCney_Afrika_Cumhuriyeti Erişim Tarihi: 15.06.2019 224 Güney Afrika Anayasası 85.madde. 89 başkanları da yer almaktadır225. İl mahkemeleri, tecavüz, cinayet veya ihanetten başka suçlar da dahil olmak üzere hukuk davalarını ve daha az ciddi ceza davalarını duyar. 120.000 (Rand)'a dek para cezası ve üç yıla dek hapis cezası verebilirler. Bölgesel mahkemeler ise; aynı zamanda sivil meseleleri de duyabilir ve ihanet hariç herhangi bir suç içeren ceza davalarıyla ilgilenebilir. Ayrıca boşanma davalarını da duyabilirler. Bölgesel bir Sulh Hakim mahkemesi, 600.000(Rand)'a dek para cezası ve 15 yıla dek hapis cezası verebilir226. Güney Afrika'da yerel yönetim alanını oluşturan belediye sistemi “Apartheid” sonundan beri ve 1994'te Güney Afrika'da ilk serbest genel seçimden sonra yeniden yapılandırılmıştır. Sınırların, işlevlerin ve yetkilerin belirlenmesi için hükümleri değiştiren ve belediyelerin diğer yönetişim konularını değiştiren yeni yasalar kabul edilmiş ve pek çok süreç halen devam etmektedir. Güney Afrika Cumhuriyeti'nde, hükümet ulusal, eyalet ve yerel yönetim alanlarından oluşur. Anayasa, hükümetin üç alanının kendine özgü, birbirine bağımlı ve birbiriyle bağlantılı olmasını sağlar227. Yerel yönetim alanı belediyelerden oluşmaktadır. İşlevleri yerel ekonomiler üzerinde yoğunlaşmakta, altyapı ve hizmetler sağlamaktadır. 1997 tarihli 52 sayılı Anayasa ve Düzenlenmiş Yerel Yönetimler Yasası uyarınca, organize yerel hükümet (şu anda Güney Afrika Yerel Yönetim Derneği'ne “SALGA” atıfta bulunur) belediyeleri temsil etmek ve Ulusal İller Konseyi'nin işlemlerine katılmak için 10 partiye kadar temsilci atayabilir. Belediyelerin statüsü Güney Afrika Cumhuriyeti Anayasası’nda, 1996, Bölüm 151'de tanımlanmıştır: (a) Yerel yönetim alanı, cumhuriyetin tamamı için kurulması gereken belediyelerden oluşur; 225 https://www.academia.edu/7356939/G%C3%BCney_Afrika_Cumhuriyeti Erişim Tarihi: 15.06.2019 226 https://www.iol.co.za/the-star/news/understanding-south-africas-different-courts-and-their-functions- 17616140. Erişim Tarihi: 16.06.2019 227 Güney Afrika Cumhuriyeti Anayasası, 1996, Bölüm 3. 90 (b) Bir belediyenin yürütme ve yasama yetkisi, Belediye Meclisine verilir; (c) Bir belediye, kendi inisiyatifiyle, kendi anayasasında öngörüldüğü gibi, toplumun yerel yönetim işlerini ulusal ve il yasalarına tabi olarak yönetme hakkına sahiptir; (d) Ulusal ya da il hükümeti, belediyenin yetkilerini kullanma ya da işlevlerini yerine getirme kabiliyetini veya yetkisini tehlikeye atamaz ya da engelleyemez. 1996 Anayasası, Güney Afrika'daki yerel yönetimin A, B ve C olmak üzere üç kategoriye ayrıldığını ve bu kategorilerin ulusal mevzuatta daha fazla tanımlanması gerektiğini öngörmektedir. Anayasanın rehberliğinde, Yerel Yönetimler: 1998 tarihli 117 sayılı Belediye Yapıları Yasası, Güney Afrika'daki yerel yönetimlerin üç kategoriye ayrıldığını öngörmektedir228. Bu üç belediye kategorisine ayrılması, Güney Afrika'daki yerel yönetimin üniter ve iki katmanlı yapıların bir karışımı olduğu anlamına gelir. Güney Afrika'da şu anda toplam 282 belediye bulunmaktadır. Yerel Yönetimler: 1998 tarihli Belediye Yapıları Yasası gereğince, kendi alanında özel yürütme ve yasama yetkisi olan büyükşehir belediyelerinin (A kategorisindeki belediyeler) yalnızca büyükşehir bölgelerinde kurulmasını sağlar. Şu anda dokuz büyükşehir belediyesi vardır: Buffalo Şehri (Doğu Londra), Cape Town Şehri, Ekurhuleni Büyükşehir Belediyesi (Doğu Rand), Ethekwini Şehri (Durban), Johannesburg Şehri, Mangaung Belediyesi (Bloemfontein), Msunduzi Belediyesi (Pietermaritzburg), Nelson Mandela Büyükşehir Belediyesi (Port Elizabeth) ve Tshwane Şehri (Pretoria)229. Yerel Yönetimler: Belediye Yapıları Yasası, bir büyükşehir belediyesi statüsü için uygun olmayan alanların kendi bölgelerinde ilçe belediyelerine (C kategorisi belediyeler) ve yerel belediyelere (B kategorisine ait belediyeler) sahip olması gerekmektedir230. Bu nedenle büyükşehir dışı alanlar, kendi bölgelerinde birkaç yerel belediye içeren ilçe belediyelerinden oluşmaktadır. Şu anda Güney Afrika'da toplam 46 ilçe belediyesi vardır. 228 Yerel Yönetimler: 1998 tarihli 117 sayılı Belediye Yapıları Yasası, 1. Bölüm. 229https://www.gov.za/about-government/government-system/local-government Erişim Tarihi: 16.06.2019. 230 Yerel Yönetimler: 1998 tarihli 117 sayılı Belediye Yapıları Yasası, Bölüm 3 91 1.2. Güney Afrika Federal Ombudsmanı 1.2.1. Halk savunucusu kurumunun kuruluşu ve tarihsel gelişimi Güney Afrika’da ombudsman benzeri kurumlar, hükümet tarafından 1970’lı yıllarda ayrımcılığa (The Apartheid) dayalı kitlesel insan hakları ihlallerini önlemek ve kamusal kaynakların kötüye kullanımını ortadan kaldırmak amacıyla kurulmuştur231. Nitekim Güney Afrika’da ilk ombudsmanlık kurumu veya benzer kuruluş, 1979 yılında kuruldu ve bu kuruma “Genel Avukat (The Advocate-General)” olarak adlandırıldı232. 1994 yılındaki mevcut demokratik dağıtıma geçişin ardından, ANC liderliğindeki hükümetin Nelson Mandela önderliğinde karşılaştığı en büyük zorluklardan biri rüşvetçilikti. Mandela'nın kendisi, rüşvetçiliğin yeni dağıtım altında sürdüğü şeklindeki hayal kırıklığını dile getirdi233. Sorunu çözmek için atılan adımlardan biri, Halk Savunucusu makamının bir Ombudsman olarak işlev görmesi ancak geniş kapsamlı bir yetkiyle oluşturulmasıydı. Halk Savunucusu’nun tarihi, 1994’te yayımlanan Yeniden Yapılanma ve Gelişme Üzerine Beyaz Kitap’ta izlenmiştir234. Bu noktada, yeni hükümetin sorunu çözmesi için uluslararası toplum da dahil olmak üzere farklı mahallelerden büyük bir baskı oluştu. Beyaz Kitap, halkın yolsuzlukla mücadelenin bir parçası olması için bir yol sağlamak amacıyla bir Halk Savunucusu önermek üzere mevzuatın hazırlandığını ortaya koydu. Aynı yıl, Halk Savunucusu makamının kurulmasını öngören 1994 tarihli Halk Savunucusu Yasası kabul edildi235. Güney Afrika Ombudsmanı 1994’te çıkarılan ombudsman yasasıyla organik kanununa ulaşmıştır ve 231 Parlak, Doğan, a.g.e, s272. 232 Reif, s5-10. 233 Thomas.R. Snidert, Won Kidanett “Combating Corruption through International Law in Africa: A Comparative Analysis” Cornell International Law Journal 40(1), Pp692-748, 2013, s692 234 Vinothan Naidoo “The Politics Of Anti-Corruption Enforcement İn South Africa” Journal of Contemporary African Studies, 31(4): 2013, pp523-542, s525. 235 Frederick Adetiba Olumide, The Challenges Of Curbing Corruption In A Democracy: The Case Of The Public Protector And Nkandla, Master Thesis of Sociology in the Faculty of Arts and Social Sciences, Stellenbosch University, March 2016, s52. 92 hemen sonraki yılda çalışmaya başlamıştır236. Bu çalışmada Güney Afrika Ombudsmanı “Halk Savunucusu (Public Protector)” adını kullanılacaktır. Güney Afrika'daki Halk Savunucusu, ülkenin anayasası tarafından demokrasiyi desteklemek ve savunmak için kurulan altı bağımsız devlet kurumundan biridir. Anayasanın 181. bölümüne göre aşağıdaki devlet kurumları Cumhuriyet'teki anayasal demokrasiyi güçlendirecektir ve bunlar: Halk Savunucusu; Güney Afrika İnsan Hakları Komisyonu; Kültürel, Dini ve Dilsel Toplulukların Haklarının Geliştirilmesi ve Korunması Komisyonu; Cinsiyet Eşitliği Komisyonu; Genel Denetçi; ve Seçim Komisyonu’dur. Bu kurumlar bağımsızdır ve yalnızca anayasa ve yasalara tabidir ve tarafsız olmalı ve yetkilerini kullanmalı ve işlevlerini korku, iyilik veya önyargı olmadan gerçekleştirmelidirler. Diğer devlet organları, yasal ve diğer tedbirlerle, bu kurumların bağımsızlığını, tarafsızlığını, itibarını ve etkinliğini sağlamak için bu kurumlara yardım ve koruma sağlamalıdır. Hiçbir kimse veya devlet organı bu kurumların işleyişine müdahale edemez. Bu kurumlar Ulusal Meclis'e karşı sorumludur ve faaliyetlerinin performansı hakkında yılda en az bir kez Meclis'e rapor vermelidirler237. 1.2.2. Halk savunucusunun işlevleri ve yetkileri Anayasaya göre Halk Savunucusu, hem bir birey hem de bir kurumdur. Birey, kurumun başkanıdır; kurum ise, yapılar, kurallar, prosedürler ve en önemlisi organizasyondaki diğer personelden oluşur. Halk Savunucusu, devlet işlerinde veya kamu yönetiminde herhangi bir davranışı soruşturmaya yönelik olarak uygunsuz olduğu veya herhangi bir usulsüzlük veya önyargıya yol açabileceği iddia edilen herhangi bir hükümete aykırı davranma; bu davranışı rapor etme; ve uygun düzeltici önlemlerin alınmasında yetki sahibidir238. Halk Savunucusu, ulusal mevzuatın öngördüğü ek yetki ve işlevlere sahiptir: 236 Mukoro Akpomuvire “The Ombudsman Phenomenon in African States Public Services” 2016 file:///C:/Users/ASUS/Downloads/adetiba_challenges_2016.pdf (Erişim Tarihi: 14.07.2019) 237 Constitution of South Africa, 181.madde. 238 Constitution of South Africa, 182/1.madde. 93  Halk Savunucusu, mahkeme kararlarını soruşturmayabilir.  Halk Savunucusu tüm kişi ve topluluklara açık olmalıdır.  Ulusal Mevzuat tarafından belirlenecek istisnai durumlar dışında, bir raporun gizli tutulmasını gerektirmedikçe, Halk Savunucusu tarafından yayınlanan bir rapor halka açık olmalıdır239. 1.2.3. Halk savunucusunun atanma ve görevden alınma şekli Halk Savunucusu, yedi yıllık yenilenemez bir süre için Ulusal Meclis’in tavsiyesi üzerine, devlet başkanı tarafından atanmaktadır240. Ulusal Meclis, Meclis’te temsil edilen tüm partilerin üyelerinden orantılı olarak oluşan bir Meclis komitesi tarafından atanan kişileri tavsiye etmelidir; ve Meclis üyelerinin en az %60'ına uygun bir oyla kabul edilen bir kararla Meclis tarafından onaylanmış olur. Halk Savunucusu ve üyeleri, Güney Afrika vatandaşı olan kadınlar veya erkekler olmalıdır; belirli bir ofise sahip olmak için uygun ve dürüst kişiler olmalı; ve ulusal mevzuatın öngördüğü diğer şartlara uymalıdırlar241. Halk Savunucusu, görevinden yalnızca kötü davranış, yetersizlik veya becerisizlik nedeniyle kaldırılabilir; Ulusal Meclis Komitesi’nin bu etkisinin bulunması; ve Meclis tarafından o kişinin görevden alınmasına çağrı yapan kararın kabulüdür. Ulusal Meclis'in Halk Savunucusu makamından görevden alınmasına ilişkin kararı Meclis üyelerinin en az üçte ikisinin destekleyici oyu ile kabul edilmelidir. Devlet Başkanı, bir kişiyi çıkarmak için Ulusal Meclis Komitesi’nin başlatılmasından sonra istediği zaman bir kişiyi görevden alabilir; ve Meclis tarafından kabul edilmek üzere bu kişinin çıkarılması için çağrıda bulunan bir kişiyi ofisten çıkarması gerekir242. 239 Constitution of South Africa, 182/2.madde. 240 Public Protector Act. 183/2A.madde. 241 Public Protector Act. 193.madde. 242 Public Protector Act. 194.madde 94 1.2.4. Halk savunucusunun uygulama düzeyine ilişkin bilgiler: işlevsel yönler Halk Savunucusu, kendisine getirilen davaları kamu görevlileri tarafından soruşturmak için anayasa ile görevlendirilir. Ayrıca, görevi doğrultusunda soruşturma başlatmaya karar verebilir ve bulgularına dayanarak önerilerde bulunabilir. Güney Afrika’da Halk Savunucusu’na şikâyetler, elden mektupla veya e-maille ya da telefonla ulaştırılabilmektedir243. Ancak şikâyet eden kişi yazmayı bilmiyorsa onun adına başkasından yazmasını isteyebilir. Halk Savunucusu, kendi inisiyatifiyle veya bir şikâyeti veya bir iddiayı aldıktan sonra veya kendi bilgisine gelen ve esaslarını belirlemek amacıyla ön soruşturma yürütmeyi işaret eden bilgilere dayanarak harekete geçebilir244. Güney Afrika Halk Savunucusu, son çare olan şikâyet organıdır. Halk Savunucusu’na şikâyet etmeden önce, sorunu kendisi çözmeye çalışmalıdır: İlgili görevlilerle konuşmak; bir Parlamento üyesi veya Eyalet Yasama Meclisi'ne yaklaşmak, Ayrıca Daire Başkanı, İcra Kurulu Başkanı veya Belediye Müdürü gibi görevlilerden sorumlu kişilere yazı yazmaktır245. Ayrıca, Halk Savunucusu’na olayın gerçekleştiği tarihten itibaren iki yıl içinde şikâyette bulunmalıdır, aksi halde özel durumlar haricinde incelemeye geçmemelidir246. Herhangi bir kişi Halk Savunucusu’na şikâyette bulunabilir ve bunu soruşturur. Halk Savunucusu şikâyetin haklı olduğunu tespit ederse, sisteme değişiklik önerilmesini de içeren, soruna bir çözüm bulmak için mümkün olan her şeyi yapacaktır. Halk Savunucusu ayrıca konuyu görüşecek ve tavsiyelerin izlenmesini sağlayacak olan konuyu parlamentoya bildirebilir. Soruşturmalar çoğunlukla gayrı resmi olarak yapılır, 243 Parlak, Doğan, a.g.t, s273. 244 Public Protector Act. 7.madde 245 http://www.pprotect.org/?q=content/complaining Erişim Tarihi: 13.07.2019. 246 Moses Montesh “The Functionning Of Ombudsman (Public Protector) ın South Africa: Redress and Checks And Balances?” Transylvanian Review of Administrative Sciences, No.28E SI, 2009, p194-208, p202 95 ancak Halk Savunucusu insanlara yemin veya kanıt gerektiğine dair kanıt vermeleri için çağırabilir247. Halk Savunucusu’na gönderilecek yazı aşağıdaki bilgiler şikâyette yer almalıdır:  Şikâyetin niteliği;  Şikâyetin geçmişi ve tarihi;  Şikâyeti hissetme nedenleri Halk Savunucusu tarafından araştırılmalıdır;  Sorunu kendisi çözmek için atılmış adımlar. isimlerden, tarihlerden ve ne söylendiğinden bahsetmelidir. Şikâyet eden ile yetkililer arasındaki her türlü yazışmanın kopyaları mektubuna eklenmelidir; ve  Posta adresi ve ulaşılabileceği bir telefon numarası248. 1.3. Güney Afrika’da Yerel Ombudsmanlar Güney Afrika Cumhuriyeti’nde, Federal Ombudsman “Halk Savunucusu” bütün eyaletlerde temsil edilmektedir. Öyleyse, Federal düzeyinde Baş Ombudsmanı olduğu gibi eyalet düzeyinde bulunan ombudsmanlar aynı görevi sürdürmektedirler. Afrika kıtasında Federal Ombudsmanlık kurumu incelemesinde, Güney Afrika Cumhuriyeti Halk Savunucusu’nun yanında, Etiyopya Federal Demokratik Cumhuriyeti Ombudsmalık Kurumu, Nijerya Federal Kamu Şikayet Komisiyonu ve Somali Federal Ombudsmanlık Kurumu çalışmaya eklenecektir. 2. ETİYOPYA FEDERAL OMBUDSMANI Etiyopya Federal Demokratik Cumhuriyeti Anayasası, bir ombudsmanlık kurumunun kurulmasını gerektirir. 2000 yılında, Etiyopya Ombudsmanlık Kurumu, tüm yönetim dallarının ortak çaba göstermesini gerektiren bir proje ve Etiyopya İnsan Hakları Komisyonu, Yolsuzlukla Mücadele Komisyonu ve Etiyopya Ulusal Seçim 247 Dirk Brynard, South African Public Protector Institution, Ed. Roy Gregory and Philip Giddings, Writing Wrongs: The Ombudsman in six continents IOS Press, pp299-314, Amsterdam 2000, s305. 248 http://www.pprotect.org/?q=content/complaining Erişim Tarihi: 13.07.2019. 96 Kurulu gibi özellikle demokratik kurumlar oluşturmak amacıyla tek başına iyi yönetişim sağlamak amacıyla yasal olarak kurulmuştur249. Etiyopya'da ombudsmanlık kurumunun kurulması, sosyalistliğin çöküşüyle ve 1991'de Marksist Leninist odaklı askeri rejimin çöküşünü müjdeleyen Soğuk Savaş'ın sona ermesiyle ilişkili demokratikleşmenin bir sonucudur. Demokratikleşme sürecinin başlangıcı, Etiyopya Geçiş Dönemi Şartı’ndan açıkça anlaşılmaktadır. Şart başlığında, “demokratik düzenin ilanının kategorik bir zorunluluk olduğunu” öngörmektedir. Şart, 21 Ağustos 1995’te Etiyopya Federal Demokratik Cumhuriyeti Anayasası’nın yürürlüğe girmesiyle sona ermiştir. Anayasa, meclise ombudsmanlık kurumu kurma yetkisi vermiştir. Ombudsmanlık Kurumu, kendi adli kişiliğine sahip olan Etiyopya federal hükümetinin özerk bir organı olarak kurulmuştur. Bu ilan, aynı zamanda bir Bölgesel Hükümetin yürütme organları ve yetkilileri tarafından taahhüt edilen kötü yönetim için de geçerlidir. Kurumun amacı, vatandaşların yasalarca öngörülen haklara ve insan haklarına saygı gösterilmesini sağlayarak, yüksek kalitede, verimli ve şeffaf ve hukukun üstünlüğüne dayanan iyi yönetişim getirmeyi görmek olacaktır250. Etiyopya’da Baş Ombudsmanı, Baş Ombudsman Yardımcısı ve diğer Ombudsmanlar parlamento tarafından atanır. Atananlar Kanun'un 11. maddesi uyarınca oluşturulacak bir Aday Gösterme Komitesi tarafından görevlendirilir. Komite üyelerinin üçte iki oylarının desteğini almak zorundadır. Aday listesi, oylanacak olan Konuşmacı tarafından parlamentoya sunulur ve adaylar en az parlamentonun üçte ikisinin oyunu almak zorundadır251. Seçilecek adayların genel niteliklere bakıldığında, Etiyopya Federal Demokratik Cumhuriyeti Anayasası’na sadık; hukuk, idare veya diğer ilgili disiplinler hakkında eğitilmiş veya deneyim yoluyla yeterli bilgi edinmiş olmalı; çalışkanlığı, dürüstlüğü ve iyi davranışı ile ünlü; küçük suç dışında bir suçtan mahkum edilmemiş olmalı; Etiyopya Ulusal görevin üstlenilmesi için yeterince sağlıklı olmalı; 249 Abdi Jibril Ali “The Role of the Ethiopian Ombudsman Institution in Good Governance” Abo Academy-School of Law, University of Addis Ababa, Ethiopya, t.y, s1. 250 The Federal Democratic Republic of Ethiopia Ombudsman Act. 251 Ombudsman Act.10. madde. 97 ve otuz beş yaşından büyük olmalıdır252. Bir atamanın görev süresi beş yıl olacaktır ve bu maddenin 1. alt maddesi uyarınca belirtilen görev süresinin bitiminde yeniden atanabilir253. Bir ombudsman, aşağıdaki şartlar altında görevden alınabilir: istifa üzerine, üç ay önceden yazılı bir bildirime tabi olmak üzere; hastalık nedeniyle görevlerini düzgün bir şekilde yerine getiremediği tespit edilirse; yozlaşmış olduğu veya diğer yasadışı eylemlerde bulunduğunu tespit edilirse; açıkça yetersizlik tespit edildiği durumunda; görev süresinin sona ermesi üzerine. Bir ombudsmanın kaldırılmasından ya da boşaltılmasından sonraki altı ay içinde, bu maddenin 1. fıkrası uyarınca, onun yerine başka bir atama yapılır254. Ombudsman, işbu Yasanın 15. maddesi uyarınca belirtilen gerekçelerle, konunun 17. maddesine göre oluşturulacak bir Özel Soruşturma Mahkemesi tarafından soruşturulmasının ardından görevden alınacaktır. Özel Soruşturma Mahkemesi'nin çoğunluk oyu ile desteklenen tavsiyenin doğru olduğunu ve üçte iki çoğunluk oyu tarafından onaylandığını tespit ettiğinde bir atanan kişi görevden alınır255. Şikayetler, kötü muameleden muzdarip olduğunu iddia eden bir kişi veya kendi eşi, bir aile üyesi, bir temsilcisi veya üçüncü bir şahıs tarafından yapılabilir. Kurum, taahhüt edilen kötü yönetimin ağırlığını göz önünde bulundurarak isimsiz şikayetler de alabilir. Şikâyet ettiği bir kötü muamele davası ile ilgili olarak kuruma bir şikayette bulunmadan önce, herhangi bir kişi şikayeti ilgili organların önüne getirecektir. Bu Kanunun 7. maddesinin hükümlerine halel getirmeksizin, işbu şikayet uyarınca olduğu gibi şikayette bulunma hakkı aynı davada cezai veya hukuki işlemlerin yapılmasına engel olamaz. Kurum, şikayetleri ücretsiz olarak alır ve soruşturur256. Etiyopya Ombudsmanlık Kurumu’na sözlü, yazılı veya başka bir şekilde şikayette bulunabilir. Şikayetler, mümkün olduğunca destekleyici kanıtlarla birlikte sunulacaktır. Şikayetler Amharca dilinde veya şikayetçi bulunduğu bölgenin çalışma dilinde yapılabilir257. Kurum hem kendisine gönderilen şikayetler temelinde soruşturma başlatabilir hem de 252 Ombudsman Act.12. madde. 253 Ombudsman Act.14. madde. 254 Ombudsman Act.15. madde. 255 Ombudsman Act.16. madde. 256 Ombudsman Act.22. madde. 257 Ombudsman Act.23. madde. 98 gerekli gördüğü yerlerde soruşturmayı kendi inisiyatifinde yürütme yetkisine sahiptir258. Herkes kurumun yetki ve işlevlerini yerine getirmesine yardımcı olmak için gerekli yardımı sağlayabilir259. Kurumun bağımsızlığı sağlamak gerekçesiyle ve kendi programlarını gerçekleştirmek için bütçesi aşağıdaki kaynaklardan oluşturulur: hükümet tarafından tahsis edilecek bütçe desteği; yardım, bağış ve diğer herhangi bir kaynaklardır. Kuruma tahsis edilen bütçeden, üç aylık bir kısma eşdeğer bir tutar, önceden, Etiyopya Ulusal Bankası'na veya Banka tarafından belirlenen başka bir bankaya yatırılır ve mali düzenlemelere uygun olarak hükümetin amacı ve kurumun amaçlarını uygulamak amacıyla kullanılır260. 3. NİJERYA FEDERAL KAMU ŞİKAYET KOMİSYONU Genel olarak, Ombudsman, vatandaşların çıkarlarına yönelik hükümet faaliyetlerini kontrol etmek ve vatandaşların çıkarlarına uygun olmayan hükümet faaliyetleriyle ilgili şikayetlerin soruşturmasını denetlemek üzere atanmış bir devlet görevlisidir. Nijerya vatandaşlarının bir zamanlar hükümetin idari güçleri tarafından genel olarak baskı altına alındığı ve mağdur edildiğine dair bir görüş vardı. Hükümete karşı şikayette bulunabilecek vatandaşların yararına sözde tarafsız bir ses veya “tarih kulakları” tarafından müdahale edilmesine ihtiyaç vardır. Nijerya Ombudsmanı, diğer adıyla “Kamu Şikayet Komisyonu (Public Complaints Commission)” diğer demokratik ülkelerde olduğu gibi bağımsız bir kurumdur. Asıl amacı iki taraf arasında barış yapmaktır. Nijerya'da Kamu Şikayet Komisyonu 16 Ekim 1975'te göreve başladı. Nijerya’nın 1990’daki CAP’nın 377 sayılı hükümeti uyarınca anayasasında yer almaktadır. Ombudsmanın merkezi Abuja’da olup, 36 eyalet ve Abuja’nın tamamında başka eyalet ofisleri bulunmaktadır. Ofisleri ayrıca Nijerya'daki çeşitli yerel yönetim alanlarında bulunur. Baş Komiseri ve diğer 258 Ombudsman Act.24. madde. 259 Ombudsman Act.38. madde. 260 Ombudsman Act.36. madde. 99 Komiserler Ulusal Meclis tarafından iki defa geçmemek şartıyla 3 yıllığına atanır. Baş Komiser, Komisyonun Baş Yöneticisidir261. Organizasyon yapısı açısından, idari şikayetleri araştırmak için tek bir Ombudsmanın atanabileceği bazı ülkelerden farklı olarak, Nijerya Ombudsman sisteminin Kamu Şikayet Komisyonları (bölgesel/eyalet Ombudsmanı) atanmasına dayanmaktadır. Federasyonun her bir eyaleti, ancak faaliyetleri Genel Şikayet Komiseri tarafından koordine edilmektedir. Başka bir deyişle, Nijerya bir eyalet/bölgesel ve Federal Ombudsman sistemi işletmektedir. Komisyonun bütün personeli, eyalet komiserleri hariç, Baş Komiser tarafından işe alınır. Soruşturma, Personel Yönetimi ve Muhasebe Departmanları’nın yanı sıra Kamusal Aydınlanma, Hukuk, Araştırma ve İstatistik Birimleri gibi diğer birimler olmak üzere üç ana bölüm vardır. Alınacak personel Hukuk veya Sosyal Bilimler mezunları Araştırma Görevlileri görevini sürdürmek amacıyla alınırken, mezun olmayanlar Araştırma Asistanı olarak görevlendirilmektedir. Diğer departmanlar ve birimler, Soruşturma Dairesi'ne destekleyici rol oynamaktadır. Kamu Şikayet Komisyonu’nun personeli Kamu Hizmeti’nden bağımsız olsa da, Kamu Hizmeti’ndeki meslektaşlarıyla aynı maaş yapısından ve emeklilik ya da emeklilik maaşından yararlanırlar262. Komisyon'un 1975 tarihli ve 311 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede belirtildiği gibi görevi, hiç kimsenin ya da kişinin idari işlemlerinin Nijerya'da yaşayan herhangi bir vatandaş ya da yabancıya karşı herhangi bir haksızlık taahhüdünde bulunmasına yol açmaması gerektiğidir. Bu nedenle Nijerya bağlamında, komisyonun temel hedeflerinin kısa bir açıklaması gerekirse, kamu şirketlerinin komisyonu üzerine yapılan çalışmalara, seminerlere ve çalıştaylara yer verilmiştir263. 261 Oluchi Nwachukwu, The Effect Of Administrative Justice On Workers’ Performance, Department of Public Administration and Local Government, University of Nigeria Nsukka, Enugu. Nd., ty, s79. 262 Besselink Leonard, Human Rights Commissions and Ombudsman Offices National Experiences throughout the World, Kluwer Law International, University of Amsterdam, 2001, s495.. 263 Tom Acheneje Babai “A Critical Assessment of the Role Public Complaints Commission (Ombudsman) in National Development” University Of Nigeria Nsukka, Department Of Public Administration And Local Government, Research Publication, April 2001, s35. 100 Kamu Şikayet Komisyonu’nun 2004 yıllık raporunda, idari şikayetleri çözmek için bağımsız ve tarafsız bir yasal organ olarak kurulmasını tavsiye eden Udoji kamu hizmeti İnceleme Komisyonu olduğunu açıkça ortaya koydu. Komisyonun çalışmaları, tüm federal, eyalet ve yerel yönetim seviyelerinde tüm Bakanlıklar, Daireler ve Bakanlık dışı departmanları kapsar. Komisyon, daha önce yapılan idari işlemlerle ilgili şikayetleri incelemeye yetkilidir. Bunlar: federal veya eyalet hükümetinin herhangi bir departmanı; herhangi bir yerel yönetim otoritesinin bölümü; Nijerya hükümeti tarafından kurulan herhangi bir yasal şirket veya kamu kurumu; bahsedilen herhangi bir hükümete veya Nijerya'daki özel şahıslara ait şirketler ve Müttefik Meseleler Yasası'na bağlı hatta bunlara bağlı herhangi bir şirket; veya yukarıda belirtilen birimlerin herhangi bir memuru veya hizmetçisidir. Daha da önemlisi, komisyon ayrıcalıklı ve çaresiz şikayetçilere yardım getirme konusunda ön saflarda yer aldı. Komisyon tarafından yıllık faaliyet raporuna (2004) göre ele alınan şikayetin türü, yanlış işten çıkarılma ya da feshedilme, emeklilik maaşlarının ödenmemesi, tarım arazilerinin el konması, emekli aylıkları ve ikramiyelerin ödenmemesi, Nijerya Posta Hizmeti (NIPOST) tarafından parsel kaybı, Nijerya’daki Power Holding Şirketi (PHCN), Nijerya Telekomünikasyon Şirketi (NITEL) vb. ile ilgili şikayetlerdir. Kamu Şikayet Komisyonu’nun resmi verilerine göre, 1975-2016 yılları arasında PCC (Public Complaint Commission) tarafından toplam 618.77 dava alındığı belirtildi. Bu sayıdan 585.821'i tatmin edici bir şekilde çözülmüş, 32.956 şikayet beklemede bırakılmıştır. Dolayısıyla, Komisyon’a rapor edilen davaların sayısına dayanarak tartışma yapılabilir; Komisyonun yıllar içinde kazandığı, artan halkın güven ve güvenilirliğinin bir tezahürü olduğunu gösteriyor. Dahası, komisyonun mağdur Nijerya vatandaşlarına ücretsiz ve hızlı bir adalet sağlar264. Özellikle, herhangi bir Nijerya vatandaşı veya Nijerya'da ikamet eden herhangi bir kişi, adaletsizlik eylemlerine karşı 264 https://pcc.gov.ng/ Erişim Tarihi: 18.12.2019. 101 korunmalıdır. Bu açıdan, ombudsmanın, olduğu veya göründüğü sorunları araştırması beklenir265. Nijerya Kamu Şikayet Komisyonu’nun Kanunu 5/1 maddesi ile komisyonun tüm komisyoncuları Ulusal Meclis'e karşı sorumludur, ancak Baş Komiser diğer tüm Komisyoncuların çalışmalarını koordine etmekten sorumludur. Bölüm 5/1, bir Komisere ya kendi inisiyatifiyle ya da kendisinden önce gelen herhangi bir kişi tarafından yapılan şikayetleri takip ederek, aşağıdakiler tarafından yapılan herhangi bir idari eylemi soruşturmak için yetki verir: federal veya bir eyalet hükümetinin herhangi bir bölümü veya bakanlığı; federasyondaki herhangi bir eyalette kurulan bir yerel yönetim otoritesinin bir departmanı; Nijerya'da herhangi bir hükümet tarafından kurulan bir yasal kurum veya kamu kurumu; şirketler ve ittifakla ilgili konular altında veya bunlara bağlı olarak herhangi bir şirket, herhangi bir Hükümete veya Nijerya'daki özel şahıslara ya da başka bir yere ait olup olmadığı; ayrıca yukarıda belirtilen birimlerden herhangi birinin memuru veya hizmetçisidir266. Şikayetler, komisyona sunulmadan ve Baş Komiser'e iletilmeden önce yazılı olarak yapılır ve şikayetçi tarafından imzalanır. Okuryazar olmayan şikayetçiye, komisyon yetkilileri tarafından şikayetini yazması için yardım edilir ve bu kendisine anladığı bir dilde ve bir şahidin huzurunda okunur ve yorumlanır. Mevcut üç kişi (şikayetçi, şahidi ve komisyon yetkili) de şikayet mektubuna imzalarını veya sağ parmak izlerini ekler. İlgili tüm belgelenmiş kanıtların kopyaları, konunun düzeltilmesine yardımcı olmak için şikayet mektubuna eklenmelidir. Mektuplar el ile iletilirse şikayet mektubu sicil dairesi tarafından anında kabul edilir ve posta ile 265 Mukoro Akpomuvire “The Ombudsman Phenomenon In African States Public Services” Department of Local Government Studies Obafemi Awolowo University Ile-Ife, Osun State, Nigeria, 2016. file:///C:/Users/ASUS/Downloads/adetiba_challenges_2016.pdf, Erişim Tarihi: 05.09.2019. 266 Ishaq Mohammed Sani, The Role Of The Public Complaınts Commission In Protecting Worker’s Rights Against Administrative Injustice And Maladiınistraton In Nigeria, Thesis in Master of Laws, Ahmadu Bello University, Zarıa, Nigeria, June 2011, s52-53. 102 gönderilirse 24 saat içinde kabul edilir. Şikayetler, eylemin gerçekleştiği en yakın eyalet veya bölge ofisine yakınlık nedeniyle yönlendirilir267. Şikayetçiler tarafından yazılacak mektuplarda ele alınacak konular şunlardır: telefon numaraları dahil şikayetçinin adı ve adresi; şikayetin yapıldığı kuruluşun/kişilerin adı ve adresi; adaletsizlik veya eylemin gerçekleştiği yerin adı ve adresi; şikayetin detayları, şikayete ilişkin önemli belgeleri içeren tanık adresleri; eylemin gerçekleştiği tarih ve şikayet sahibinin şikayet konusundaki farkında olduğu tarihi; şikayet edenin, komisyona başvurmadan önce tazminat almak için mevcut tüm iç mekanizmaları kullandığına dair kanıtlar; dilekçe veya çare talebi şikayetçiden istenir268. 4. SOMALİ FEDERAL OMBUDSMANI Somali Ombudsmanlık Kurumu’nun kökeni, 1809 İsveç Anayasası’na kadar izlenir. Ombudsmanlık fikri ve kurumu ilk olarak İskandinav ülkelerini etkiledi, daha sonra ortak devlet ülkelerine yayıldı ve şimdi dünyanın birçok ülkesinde kullanılıyor. Çoğalma sürecindeki birkaç katalizör arasında sömürgecilik, Sovyet bloğunun çöküşünü izleyen demokratikleşme, eski demokrasilerde devlet reformları ve demokratik hükümet ve iyi yönetişim reformlarının uygulanması yer alıyor269. Somali Anayasası’nın 14. bölümü “Barış ve Güvenlik” adı altında, Federal Somali Cumhuriyeti Güvenliği, Güvenlik Güçleri İçin İlkeler, Güçlerin Kötüye Kullanımı, Ombudsmanlık Ofisi, Güvenlik Ajansları Kanunları, Olağanüstü Hal arasında Ombudsmanlık kurumu 129. maddesiyle yer almaktadır. Somali Ombudsmanı, anayasa ve yasalara uygun hareket etmelidir. Bakanlar Kurulu üyesi, Federal Parlamento veya başka herhangi bir kişi Ombudsmanlık makamının çalışmalarına müdahale etmemelidir. Hükümetin her bir birimi, bağımsızlığını, dürüstlüğünü ve etkin hizmet sunumunu sağlama ihtiyacı konusunda 267 Parlak, Doğan, a.g.e, s259. 268 https://pcc.gov.ng/procedures-for-lodging-complaint/ Erişim Tarihi: 18.12.2019. 269 Ali, a.g.m, s1. 103 Ombudsmanlık ofisi ile işbirliği yapar270. Ombudsman, Adli Hizmet Komisyonu’nun tavsiyelerine göre, Somali Federal Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı tarafından atanır. Adli Hizmet Komisyonu, bir kişinin ombudsman olarak aday gösterilmesini önerebilir, ancak böyle bir kişi Anayasa Mahkemesi hakimi olarak aday gösterilmeye hak kazanmış olmalıdır. Atanacak ombudsmanın görev süresi yedi yıldır271. Ombudsman, çeşitli haklar düzeyinde çalışan bir memur tarafından Somali'de yaşayan bir kişiye karşı temel hak ve özgürlükler, gücün kötüye kullanılması, haksız davranış, acımasızlık, nezaketsizlik, disiplinsizlik ya da saygısızlıklara ilişkin iddialar ya da açıkça ihlallerle ilgili şikayetleri soruşturur. Görünüşte haksız davranış veya yozlaşmış bir şekilde davranmak, demokratik bir toplum tarafından yasadışı sayılan veya yaramazlık veya adaletsizlik olarak kabul edilen bir memurun davranışları temelinde soruşturmaya yol açabilir. Hükümetin Kamu Hizmeti Komisyonu’nun faaliyetleri, hükümetin idari kurumları ve bu tür şikayetlerle ilgili olan savunma ve polis güçleri ile ilgili olarak, bu hizmetleri eşit bir şekilde aynı hizaya getirememe veya tüm insanlar arasında adil işe alımla ilgili şikayetleri araştırır. Bu hizmetleri adil bir şekilde yönetmek için kullanılır. Ombudsman, halkın daha önceki maddelerde belirtilen maddeleri düzeltmek veya değiştirmek için, adil ve uygun bir süreçle, bunlarla sınırlı olmamak üzere, aşağıdakileri içeren ancak bunlarla sınırlı olmayan uygun adımlar atar: ilgili kişiler arasında danışmalar ve fedakarlıklar; ombudsmana sunulan şikayetleri ve meseleleri rapor etmek ve suçluya sunmak; konuyu Başsavcıya iletmek; konuyu bir memurun uygunsuz davranışlarını yasaklayan bir mahkeme önüne getirmek; yolsuzlukla ilgili olduğundan şüphelenilen bir konuyu Avukat Geneli’ne iletmektir272. Başsavcı, Halk Meclisi’ne, Federal Parlamentonun Üst Meclisi’ne ve genel olarak kamuya yıllık rapor sunar273. 270 Somali Anayasası 2012, madde 129/2. 271 Somali Anayasası 2012, madde 129/3. 272 Somali Anayasası 2012, madde 129/5. 273 Somali Anayasası 2012, madde 129/6. 104 ALTINCI BÖLÜM ASYA KITASINDA FEDERAL OMBUDSMANLIK KURUMU 1. HİNDİSTAN CUMHURİYETİ ÖRNEĞİ Ülkenin bağımsızlığını kazandığı 1947 yılında kabul edilen bayrak, turuncu (safran rengi), beyaz ve yeşil renklerden oluşmaktadır. Bayrağın ortasında ise, mavi renkli çakra sembolü bulunmaktadır. Bayrakta yer alan turuncu renk, cesaret ve fedakarlığı; beyaz renk, halkın barış içinde yaşayışını ve dürüstlüğü; yeşil renkse, kahramanlık ve sadakati temsil etmektedir. Çakra sembolü, Budizm inancını ve sonsuz yaşam döngüsünü göstermektedir. 105 1.1. Ülke Profili 1.1.1. Genel bilgiler Tablo 7: Hindistan Cumhuriyeti’nin Genel Bilgileri. Resmi Adı Hindistan Cumhuriyeti Yönetim Biçimi Federal Cumhuriyet Resmi Dili Hintçe, İngilizce, ve yerel diller Başkenti Yeni Delhi Yüzölçümü 3.287.590 km2 Nüfusu 1,366,057,440 (2019) Nüfus Yoğunluğu 415/Km2 Para Birimi Hindistan Rupisi Başlıca Şehirleri Yeni Delhi, Mumbay, Bengalore, Kalkuta, Haydarabat, Ahmedabad, Chennai, Pune Federe Devletler 29 Eyalet (Andhra Pradeş, Arunaçal Pradeş, Assam, Bihar, Çattisgarh, Goa, Gucerat, Haryana, Himaçal Pradeş, Cemmu ve Keşmir, Carkland, Karnataka, Kerala, Madya Pradeş, Maharaştra, Manipur, Megalaya, Mizoram, Nagaland, Orissa, Pencap, Racastan, Sikkim, Tamil Nadu, Tripura, Uttar Pradeş, Uttarakand ve Telangana) ve 7 özerk bölge (Andaman ve Nikobar adaları, Çandigarh, Dadra ve Nagar Haveli, Daman ve Diu, Lakshadvip, Puducherry ve Delhi Ulusal Başkent Bölgesi) Kişi Başına Milli Gelir 1,706 USD (2019) Üyesi Olduğu Uluslararası AsDB, AfDB, BIS, C, CCC, CP, ESCAP, FAO, G- Kuruluşlar 6, G-15, G-19, G-24, G-77, IAEA, IBRD, ICAO, ICC, ICFTU, ICRM, IDA, IFAD, IFC, IFRCS, IHO, ILO, IMF, IMO, ISO, Interpol, Inmarsat, Intersat, IOC, ITU, MINOPUH, MONUA, NAM, OPCW, PCA, SAARC, UN, UNCTAD, UNESCO, UNHCR, UNIDO, UNITAR, UNIKOM, UNMIBH, UNOMIL, UNOMSIL, UNU, UPU, WFTU, WHO, WIPO, WMO, WtoO, WTO, Kaynak: Parlak, Caner, a.g.e, s14; https://finanstaksi.com Erişim tarihi: 09.02.2019 1.1.2. Hindistan’ın siyaset ve kamu yönetimi yapısı Hindistan Cumhuriyeti yüzölçümü olarak dünyanın en büyük yedinci ülkesidir. Hindistan, kuzeybatısında Pakistan ile, kuzeydoğusunda Çin, Nepal ve Butan ile doğusunda ise Myanmar ve Bangladeş ile komşudur. Güneybatısında Umman Denizi, güneydoğusunda Bengal Körfezi bulunmaktadır. Güneydoğu kıyınlarının açığında, Mannar körfezi ve Faik boğazıyla ayrılan Sri Lanka uzanır. Pakistan ve Çin işgali altındaki toprakları dışında Cemmu ve Keşmir’in 3.287.590 km2lik bir alanı bulunmaktadır. Coğrafi özellikler bakımından kuzeyde bir yarımay biçiminde kuzeybatı güneydoğu doğrultusunda uzanan Himalaya’lar ve Himalaya’lara bağlı dağlar 106 bulunmaktadır. İndus, Ganj ve Brahmaputra ırmaklarının alüvyonlu ovalarının birleşmesiyle oluşan İndus-Ganj ovası ve bu ovadan dağlık bir şekilde ayrılan Dekkan Platosu olmak üzere üç ana bölgeye ayrılmaktadır274. 1909 yılında Mahatma Gandhi önderliğinde başlatılan silahsız ayaklanma İkinci Dünya Savaşı’nın sonunda tam bağımsızlıkla sonuçlanmış ve bütün Hindistan yarım adası ve onun uzantısı durumundaki Pakistan bölgesi bağımsız ve egemen bir toplum olmuştur. 1962 yılında Muhammed Ali Cinnah önderliğinde Müslüman Hindular anavatandan ayrılarak Pakistan’ı kurmuşlar, böylece aynı kültür iki farklı devlete bölünmüştür. Nitekim söz konusu bölünme 1971 yılında Cemmu ve Keşmir Bölgeleri’nin paylaşılamaması nedeniyle savaşa neden olmuştur. Günümüze kadar uzanan Pakistan Hindistan sorunu halen güncelliğini korumaktadır ve her iki devlette nükleer silahlanma yolunda hızlı bir yarış halindedir275. Günümüzde Hindistan, 1,3 milyardan fazla nüfusu ile dünyanın en kalabalık ikinci ülkesidir. Hindistan'ın 2019 nüfusunun en son Birleşmiş Milletler verilerine göre 1.37 milyar olarak tahmin edilmektedir. Dünyada her 6 kişiden 1'i Hindistan'da yaşıyor. 2001 ile 2011 nüfus sayımları arasında ülke nüfusuna 181.5 milyon kişi eklenerek, ülke nüfusu toplamda %17.7 oranında büyüdü. Ülke nüfusu sadece 40 yılda iki katına çıktı ve önümüzdeki birkaç on yıl içinde dünyanın en kalabalık ülkesi olarak Çin’i geçmesi beklenmektedir. Hindistan'ın mevcut yıllık büyüme oranı %1,08'dir. Ülke bir bütün olarak, dünyada 31'inci sırada yer alan, kilometrekare başına 415 kişi nüfusuna sahiptir. Özellikle Mumbay'de nüfus yoğunluğu kilometrekare başına 21.000 kişidir276. Mumbay, 12,5 milyon nüfusuyla Hindistan'ın en büyük şehridir, onun ardından ise Delhi şehri 11 milyon nüfusuyla takip etmektedir. Genel olarak Hindistan'da bir milyondan fazla nüfusu olan 50'den fazla kentsel bölge bulunmaktadır. Hindistan'ın en kalabalık ikinci şehri olan Delhi, 2011 verilerine göre şehir merkezinde 11.034.555 kişiye, toplamda ise 21.753.486 kişiye ev sahipliği yapmıştır. Delhi’deki büyüme Mumbai’den bile daha hızlı ve 10 yıl içinde Hindistan’ın en büyük şehri olması beklenmektedir. Hindistan'daki 274 Erdal Sargutan “Hindistan Sağlık Sistemi” Ülkelerin Karşılaştırmalı Sağlık Sistemleri, yy, ty, , s1139. 275 Parlak, Caner, a.g.e, s283. 276 http://worldpopulationreview.com Erişim Tarihi: 15.06.2019 107 diğer büyük şehirler Bengalore (8.43 milyon), Hyderabad (6.81 milyon) ve Ahmedabad’dır (5.57 milyon)’dur. Hindistan'da nüfusu en az 1 milyon olan 53 şehir vardır277. Hindistan’da değişik büyüklükte toplulukların konuştuğu 723 dil ve lehçe saptanmıştır278. Ülke, dünyanın en önemli dinlerinden olan Hinduizm (%79,8), Budizm (%0,7), Jainnizm ve Sihizmin (%1,7) doğum yeridir279. Ayrıca, Zerdüştlük, Yahudilik, Hristiyanlık dinleri Milattan Sonra birinci yüzyıldan itibaren ülkeye gelerek bölgenin çeşitli kültürünü şekillendirmiştir. Hindistan Endonezya’dan sonra sayıca en kalabalık Müslüman nüfusa sahiptir. Hindistan ekonomisi, en hızlı büyüyen, dünyanın en büyük ekonomisi haline geldi. Gelecek 10 ila 15 yıl içinde, güçlü demokrasi ve güçlü ortaklıklar ile dünyanın en büyük üç ekonomik gücünden biri olması bekleniyor. Hindistan’ın GSYİH’nın 2017- 2018’de %7,2; 2018-2019’da %7 arttığı tahmin ediliyor. Hindistan, 4.750'den fazla teknoloji start-up’u ile dünyanın en büyük üçüncü start-up olarak yerini almıştır. ASSOCHAM ve Düşünce Tahkim Araştırma Enstitüsü (Thought Arbitrage Research Institute) tarafından yapılan bir araştırmaya göre, Hindistan'ın işgücünün 2020 yılına kadar nüfus artış hızına, artan işgücüne katılım oranına ve yüksek öğrenime kayıt oranına dayanarak 160-170 milyon ulaşması beklenmektedir. Federal devlet yapısına sahip olan Hindistan, yirmi dokuz eyalet ile yedi Birlik Toprağı’ndan oluşmakta olup, eyaletler kendi hükümetlerine ve parlamentolarına sahiptirler. Yönetim merkezi hükümet ve eyalet hükümeti arasında bölünmüştür. Birlik toprakları ise Merkezi Hükümet’in yönetimi altında olup, cumhurbaşkanı tarafından atanan Valiler tarafından yürütülmektedir. Yalnızca Puducherry ve federal başkent olan Delhi, birlik toprakları olmalarına karşın, diğer beş birlik toprağından farklı olarak kabineye ve seçilmiş bir meclise sahiptirler280. Özel bir statüye sahip olan Cemmu- Keşmir 1972’de Pakistan’la yapılan anlaşma uyarınca Hindistan’ın kontrolü altında kalan kesimi kapsamaktadır. Commonwealth (İngiliz Milletler Topluluğu)’nun bir üyesi olan Hindistan, 26 Ocak 1950’de yürürlüğe giren Hindistan Anayasası dünyanın en 277 https://countrymeters.info/en/India Erişim Tarihi: 11.06.2019. 278 Sargutan, a.g.m, s1143. 279 http://worldpopulationreview.com. Erişim Tarihi: 15.06.2019. 280 Parlak, Doğan, a.g.e, s139. 108 uzun yazılı anayasasıdır. Bölünmez ve tek bir devlet yapısı öngörmesine karşın, ikincil düzeyde federal özelliklere yer verdiğinden yarı fereral bir sisteme dayanır281. Hindistan’da yasama yetkisi, Halk Meclisi (Lok Sabha) ve Eyaletler Meclisi (Rajya Sabha) olmak üzere iki meclisli (bikameral) bir parlamentodan oluşmaktadır. Anayasada Eyaletler Meclisi’ne üye olabilmek için 30 yaş iken Halk Meclisi’ne üye olabilmek için 25 yaşından büyük olma şartı getirilmiştir282. Halk Meclisi (Lok Sabha), bu bağlamda parlamentonun en altı kanadını oluşturur. Üye sayısı değişmekle birlikte Halk Meclisi’nin üyeleri 5 yıllığına genel seçim ilkelerine göre belirlenmektedir. Üyelerin sayısı nüfus artışına dayanarak yasal düzenmeyle belirlenir. Halk meclisinin üye sayısı en çok 552 olup; yapılacak seçimler sonucunda 530 üye yerel bağlı eyaletlerin seçim bölgelerinden, 20 üye Delhi ve Diu gibi özerk statülü alanlardan seçilirken; iki üye de Hindistan dışında yaşayan vatandaşların temsil edilmesi amacıyla Cumhurbaşkanı tarafından atanması hükme bağlanmıştır283. Eyaletler Meclisi (Rajya Sabha) ise üyelerinden 12’si sanat, edebiyat ve sosyal hizmet konusunda bilgi sahibi ve tecrübeli kişiler arasından Cumhurbaşkanı tarafından atanan üyeler ile 238’den fazla olmamak kaydıyla Eyaletlerden seçilen temsilcilerden oluşur284. Eyaletler Meclisinde eyaletlerin ve Birlik Toprakları’nın nüfusları oranında temsili sağlanır. Yine de her eyalet, en az bir üyesiyle Meclis’te temsil edilir. Rajya Sabbha üyeleri, eyaletlerin parlamento üyeleri tarafından tek devredilebilir oy yöntemi ve nispi temsil ile seçilir. Seçimleri 6 yılda bir yapılan Eyaletler Meclisi feshedilemez ancak Meclis üyelerinin 1/3’nin her 2 yılın sonunda görevi sona erer. Eyaletler Meclisinin başkanı cumhurbaşkanı yardımcısıdır285. Hindistan Anayasası’na göre yürütme gücü cumhurbaşkanındadır ve yetkilerini doğrudan veya emri altındaki memurları aracılığı ile kullanmaktadır. Anayasada ayrıca cumhurbaşkanına yürütme yetkisini kullanırken başbakan ve bakanlar kurulunun 281 Sargutan, a.g.m, s1143. 282 Ali Fuat Gökçe “Dünyadan Örnek Hükümet Sistemleri” Adaleti Savunanlar Stratejik Araştırmalar Merkezi Derneği, 2018, s18. 283 Parlak, Caner, a.g.e, s288. 284 Burhan Aykaç, Şenol Durgun, Çağdaş Siyasal Sistemler, Erek Matbaacılık, Ankara, 2015, s603 285 Kaya, Yıldız, a.g.e, s162. 109 yardımcı olduğu ve cumhurbaşkanının bu önerilere göre hareket ettiği belirtilmiştir286. Cumhurbaşkanı Federal Devletin başı ve yürütmenin en üst amiridir. Cumhurbaşkanı, Halk Meclisi üyelerinin en 1/3 çoğunluğu tarafından yazılı öneri üzerine “Yasama Asamblesi” (Legislative Assembly)” tarafından 5 yıllığına seçilmektedir. Cumhurbaşkanlığına aday olabilmek için en az otuz beş yaşını tamamlamış olmak, Hindistan doğumlu ve Hindistan vatandaş olmak, her hangi bir siyasi partiyle üyeliği bulunmamak, her hangi bir suçtan dolayı en fazla 2 yıl hüküm giymemiş olmak ve her hangi bir kurumda çalışmıyor olmak şartı aranır. Ayrıca cumhurbaşkanı görevi ne federal devletin ne de eyaletlerin birinin, hükümet üyeliği ya da meclis üyeliği ile birleşemez. Bununla birlikte Cumhurbaşkanı, resmi ya da özel başka bir görev de kabul edemez. Cumhurbaşkanı, bir dönemden fazla seçilmesi mümkündür287. Ayrıca, cumhurbaşkanı parlamentonun başıdır ve Silahlı Kuvvetleri’nin de başkomutanıdır. Yürütme organının diğer kanadı, Başbakan ve Bakanlar Kurulu’dur. Anayasada belirtildiği gibi cumhurbaşkanı, başbakanı ve onun tavsiyesi üzerine bakanları atamaktadır. Başbakan da dahil olmak üzere bakan sayısı, Halk Meclisi üye sayısının yüzde 15'ini aşamaz. Bakanlar parlamentonun iki meclisi’nden birine üye olmak zorundadır288. Başbakanın temel görevi hükümet politikalarını yürütmek, merkezi yönetimin üstlenmiş olduğu görevleri yerine getirmek, parlamento ile cumhurbaşkanı arasında aracılık yapmak ve bakanlıklar arasında eşgüdümü sağlamaktır289. Bakanların maaşları ve ödenekleri, parlamento gibi zaman zaman kanunen belirlenir ve meclis belirleyene kadar, İkinci Program’da belirtildiği gibi olur290. Hindistan’ın yargı organı, federal seviyede en üst mahkeme Yargıtay’dır; eyaletler seviyesinde üst derece mahkemesi Yüksek Mahkeme’dir ve yerel düzeyde ikinci derece mahkemeleri olan Hukuk Mahkemeleri ve Ceza Mahkemeleri; Vergi Mahkemesi, İş Hukuku Mahkemeleri ve Tüketici Mahkemeleri gibi özel mahkemelerden 286 Gökçe, a.g.m, 2018, s18 287 http://www.presidentofindia.nic.in Erişim Tarihi: 20.06.2019 288 Kaya, Yıldız, a.g.e, s159. 289 Hindistan Anayasasi 78.madde. 290 Hindistan Anayasası 75/6.madde 110 oluşmaktadır291. Hindistan Anayasası’na göre, Yargıtay temyiz mahkemesinin son halidir. Bu nedenle, 30 yargıç ve danışmanlık yargılama için diğer yargıçlar da dahil olmak üzere Hindistan baş adaletine sahiptir. Çözülemeyen veya halen ihtilaf halinde olan davalar adaleti sağlamak için Yargıtay’a çıkarılmaktadır. Yargıtay bir yasa ilan ederse, bütün eyaletlerin ve Birlik bölgelerinin diğer tüm mahkemelerini bağlayıcıdır. Yüksek Mahkeme ise, hiyerarşi çizgisinde ikinci sıradadır. Hindistan Anayasası’na göre, her eyaletin bir Yüksek Mahkemesi olmalıdır. Yüksek Mahkeme, sivil davaları ile olduğu kadar hukuk davalarıyla da ilgilenmektedir. Yüksek Mahkeme Yargıçları, Hindistan Baş Adalet ve ilgili eyalet Valisi ile istişare halinde Hindistan Cumhurbaşkanı tarafından atanmaktadır. 1862 yılında kurulan Kalküta Yüksek Mahkemesi, Hindistan'daki en eski Yüksek Mahkeme'dir ve Batı Bengal eyaleti ile Andaman ve Nikobar Adaları Birliği Bölgesi üzerinde yetki sahibidir292. Hindistan’ın yerel yönetim düzeni gelişmekte olan bir Asya ülkesinin kendine özgü bazı özelliklerini de yansıtmaktadır. Siyasal açıdan bir federal devlet düzenine ve çok sayıda etnik grubun oluşturduğu bir nüfus yapısına sahip olan Hindistan, ülkede yerel yönetim biriminin kurulması eyaletlerin ve bağlı özerk bölgelerin inisiyatifine bağlıdır293. Hindistan, üç hükümet alanına sahip federal bir cumhuriyettir: merkezi, eyalet ve yerel’dir. Hindistan yerel yönetimi, 29 Hindistan eyaletinin ve 7 birlik topraklarının ifadesidir. Hindistan’da yerel yönetimler kırsal ve kentsel olmak üzere iki ana başlık altında toplanabilir. Kırsal bölgelerin yerel yönetimleri “Panchayats” olarak adlandırılmaktadır. Kentsel bölgelerdeki yerel yönetime “Nagar Panchayats” ve belediyeler denir294. 73. ve 74. anayasa değişiklikleri yerel yönetime tanınma ve koruma sağlar ve ayrıca her bir eyaletin kendi yerel yönetmelik mevzuatı vardır. İskan ve Şehircilik Bakanlıkları, Panchayati Raj ve Kırsal Kalkınma Bakanlığının tümü, yerel düzeydeki yerel yönetimler için ulusal düzeyde gözetim sorumluluğuna sahiptir ve her bir eyaletin kendi yasallaştırıcı mevzuatı vardır. 2017 itibaren 262.771'i kırsal ve 4.657'si kentsel olmak üzere toplam 267.428 yerel yönetim organı bulunmaktadır. 291 Kaya, a.g.e, s168. 292 https://www.mapsofindia.com Erişim Tarihi: 21.06.2019. 293 Halil Nadaroğlu, Nezih Varkan, Yerel Yönetimler, T.C Anadolu Üniversitesi Yayını No: 1650, Açıköğretim Fakültesi Yayını No: 863, Eskişehir, Ağustos 2005, s153 294 https://www.mapsofindia.com Erişim Tarihi: 22.06.2019. 111 Kırsal bölge yerel yönetimlerinden 632'si il düzeyinde Zila Parishad, 6.672'si blok düzeyinde Panchayat Samaiti ve 255.466'sı köy düzeyinde Gram panchayat'tır. Kentsel yerel organlar ise; şehirler için belediye kurumları, daha büyük şehirler için belediyeler ve küçük şehirler için şehir panchayatlarını içermektedir295. 1.2. Hindistan Federal Ombudsmanı Hindistan’da federal düzeyinde tüm devleti kapsayan bir ombudsmanlık kurumu kurulması için uzun zaman almıştır. Defalarca parlamento tarafından reddedildikten sonra 2018’de yasa kabul edildi ve 2019’da ilk Lokpal Başkanı atandı. 1.2.1. Hindistan ombudsmanlık kurumunun kuruluşu ve tarihsel gelişimi Hindistan'da bir ombudsman oluşturma ihtiyacı, diğer ülkelerde verilen nedenlere kıyasla daha az yoğun değildir. Bireyin yönetime karşı şikâyetlerini gidermek için mekanizma ve prosedür yetersizdir. Hindistan'da Lokpal/Lokayukta adında ombudsman kurulmaya çalışılmış, ancak eyalet düzeyinde bazı eyaletler Lokayukta kurmuş olmasına rağmen, bazıları da daha kurulmamıştır296. 1966 yılında İdari Reform Komisyonu adıyla bir komisyon kuruldu ve bu komisyon Hindistan'da bir ombudsmanlık hattına dayanan bir kurumun gerekli olduğunu ve bunun sonucunda 1968'de Lok Sabha'da bir tasarı gönderilmesini önerdi. Bu öneri 1969 yılında kabul edildi. Hükümetin sahip olduğu gücü kötüye kullanmaması adına Hindistan’da ombudsmanlık kurumunun oluşturulması önemlidir297. 295 www.clgf.org.uk/default/assets/File/Country_profiles/India.pdf Erişim Tarihi: 09.08.2019 296 Mahavir P. Jain, Singh N. Jain, Principles of Administrative Law, Lexis Nexis Butterworths Wadhwa Nagpur, gj H/B Enlarged Edi. 2011, Vol.2, p.2689. 297 Oshoneesh Waghmare, lnstitution of Ombudsman-A Legislative and Judicial Outlook, NALSAR University of Law, Hyderabad, Telangana, 2015. (Erişim tarihi: 17.07.2019) 112 Lokpal kelimesi, “Halkın Bekçisi” anlamına gelen Sanskritçe “Lok” (insanlar) ve “Pala” (koruyucular / bekçi) kelimelerinden türemiştir298. Bu terim ilk kez 1963'te Hindistan Başbakanı Jawaharlal Nehru tarafından kullanıldı. Bu nedenle, yaygın olarak “Yolsuzlukla Mücadele Ombudsmanı” olarak bilinen Lokpal'ın kökeni Hindistan'da 1963 yılına kadar uzanıyor. 1966'da merkezde bir Lokpal ve eyaletlerde Lokayuktalar önerildi. 1968'de ilk kez, bu tasarı Lok Sabha'da sunuldu. Aynı yılda Ombudsman Yasası iki Meclisin Ortak Komitesine gönderildi ve Lok Sabha tarafından kabul edildi. Ombudsman Yasası, Rajya Sabha'nın önünde beklerken, Lok Sabha kaldırıldı ve Ombudsman Yasası geçilemedi299. Yasa, 1971, 1977, 1985, 1989, 1996, 1998 ve 2001'de meclise sunuldu, ancak hiçbir zaman geçilmedi. 1977 yılında beşinci Lok Sabha sırasında, Indira Gandhi Ombudsman Yasası sundu ancak altı yıl bekledikten sonra tekrar durdu. Son yıllarda meydana gelen başarısızlıklarla birlikte, bu Yasa 2001, 2005 ve en son 2008 yıllarında gündeme getirilmiştir. Yasa, bir meclisin her açılışında bir kez ilan edildiğinde, nihai bir karar vermeden önce Ortak Komite ve Ortak Komite önerileri için diğer Komitelere sevk edilmiştir.300. Lokpal Yasası’na atıfta bulunulan önemli bir değişiklik 2011 yılında meydana geldi ve bu yıl Lokpal Yasası'nın geçtiği ve sonunda Merkez'de Lokpal ve eyalet düzeyinde Lokayukta'nın kurulmasına olanak sağladı. Bu yasanın bir diğer önemli özelliği de, mevcut yasanın biçimini, toplumu da içine alan tüm ilgili taraflarla tekrar eden çok sayıda istişare ve görüşmelerden sonra gelmesidir ve sadece bu kadar çok 298 R. A. Bini “Ombudsman as a Watchdog of Administration in India” International Journal of Science and Research (IJSR) ISSN (Online): 2319-7064 Index Copernicus Value (2016): 79.57 | Impact Factor (2015): 6.391, s412. 299 “A Lokpal Bill- A Nightmare for Corrupt Officials” Posted on September 8, 2011 by Goodpal, www.socialissuesindia.wordpress.com Erişim tarihi: 17.07.2019 300 https://www.academia.edu/1982825/Lokpal_and_Lokayukta_in_India Erişim tarihi: 17.07.2019 113 müzakere ve doğru istişarelerden sonra oldu, bu kanun sonunda 1 Ocak 2014'te yürürlüğe girdi301. Aralık 2013'te, Lokpal ve Lokayukta Yasası 2014 nihayet Parlamento tarafından kabul edildi. Bu özel yasanın asıl amacı, Merkez'de Lokpal olarak adlandırılacak olan bağımsız kurumunun kurulmasıyla yolsuzluk eylemleri üzerinde sıkı bir kontrol koymak ve kamu görevlileri ve yolsuzluk faaliyetleriyle ilgili şikâyetler alacaktır. Lokpal'in görevi yalnızca konulara uygun soruşturmanın yapılmasını sağlamak ve ayrıca buna ek olarak ihtiyaç duyulan her yerde etkili kovuşturma yapılması gerektiğidir. Lokpal Yasası, Hindistan Anayasası’nın 252/10 maddesi uyarınca kabul edilmiştir. Şubat 2018'den itibaren ve ilgili Parlamento Yasası'nın Hindistan'da kabul edilmesinden sonra Lokpal'ın ilk başkanı, Mart 2019’da eski Hindistan Yüksek Mahkemesi Hakimi ve Ulusal İnsan Hakları Komisyonu'nun bir üyesi olan Shri Pinaki Chandra Ghose'dir302. Lokpal bir Başkan ve sekiz üyeden oluşur. Yargı üyelerinden dördü, farklı Yüksek Mahkemelerin eski Baş Adaleti ve dört adli olmayan üye tüm Hindistan hizmetlerinden / merkezi hizmetlerdendir. Başkan ve üyeleri, sahip oldukları kamu kurumlarında sürdürdükleri zengin tecrübe ve yakınlığı beraberinde getirir303. 1.2.2. Hindistan ombudsmanlık kurumunun atanması ve statüsü Hindistan Lokpal'ın Başkanı ve üyeleri Seçim Komitesi tavsiyesi üzerine Cumhurbaşkanı tarafından atanır ve bu atama Seçim Komitesi tarafından verilen rapora dayanan tavsiyelere göre zorunlu olarak yapılacaktır. Tavsiyede bulunacak Seçim Komitesi; Başbakan, Halk Meclisi Başkanı, Halk Meclisinde Muhalefet Lideri, Hindistan Baş Adalet veya Yargıtay’ın gösterdiği adayı ve Seçkin bir hukukçu Yargıtay’dan oluşacaktır304. Seçim Komitesi’nde yalnızca boş kalmanın bir Başkan 301 Jason Burke, Lokpal bill to create Indian anti-corruption watchdog approved, The Guardian, 18/12/2013, http://www.theguardian.com/world/2013/dec/18/lokpal-bill-indian-anti-corruption- watchdog-approved, Erişim tarihi: 17.07.2019. 302 Bini, a.g.k, s412. 303 http://www.lokpal.gov.in Erişim tarihi: 22.07.2019. 304 Lokpal and Lokayuktas Act. 4/1.madde 114 veya Lokpal üyesinin atanmasını iptal etmeyeceğini açıkça belirtir. Bu hükmün arkasındaki asıl amacı belirlemek çok zorlaşıyor. Başbakan, Lok Sabha Konuşmacısı ve Lok Sabha'daki Muhalefet Lideri ya da Hindistan Baş Adalet Başkanlığı görevinin boş kalması durumunda durum neredeyse imkansızdır305. Seçim Komitesinde boş yer kalmadığından emin olmak için, Başkan veya Lokpal üyesi süresinin dolmasından en az üç ay önce zorunlu olarak seçim sürecinin başlaması gerektiğini açıkça ortaya koymaktadır306. Lokpal başkanı ve her üye, cumhurbaşkanı tarafından, seçim komitesinin tavsiyesi üzerine, göreve atanır ve görev süresi doluncaya veya yetmiş yaşına ulaşana kadar beş yıl süreyle görevde kalır. Ancak cumhurbaşkanına yazı göndererek görevinden istifa edebilir veya yasanın 37. bölümünde belirtildiği şeklinde görevden alınmalıdır307. Parlamento üyeleri veya herhangi bir eyalet veya birlik bölgesinin Yasama Meclisi üyeleri; ahlaki talihsizlik içeren herhangi bir suçtan mahkum olan kişi; durum itibariyle, Başkan veya üye olarak görev üstlendiği tarihte, kırk beş yaşından küçük bir kişi; herhangi bir Panchayat veya Belediye üyesi; birlik veya devletin hizmetinden çıkarılmış ya da işten çıkarılmış bir kişi Lokpal Başkanı veya Lokpal üyesi olamaz308. Lokpal Başkanı veya herhangi bir üye, en az yüz Parlamento üyesi tarafından imzalanan bir dilekçe ile cumhurbaşkanı tarafından kendisine yapılacak atıfla birlikte, Anayasa Mahkemesi tarafından bulunan hatalı davranışlar nedeniyle cumhurbaşkanının emriyle görevinden alınacaktır. Bu konuda belirtilen usule uygun olarak yapılan bir sorgulamada, başkan ya da böyle bir üyenin, böyle bir yerde kaldırılması gerektiğini bildirdi309. 1.2.3. Hindistan ombudsmanlık kurumunun görev ve yetkileri Ombudsman Yasası, Lokpal’e başbakan, bakanlar, parlamento üyeleri ve milletvekilleri ve merkezi hükümetin memurlarına ve hükümet tarafından yıllık olarak 305 Lokpal and Lokayuktas Act. 4/2.madde 306 Lokpal and Lokayuktas Act. 5.madde 307 Lokpal and Lokayuktas Act. 6.madde 308 Lokpal and Lokayuktas Act. 3/4.madde 309 Lokpal and Lokayuktas Act. 37/2.madde 115 tamamen veya kısmen finanse edilen herhangi bir kuruluşun çalışanlarına karşı yolsuzluk şikâyeti alma yetkisi vermektedir310. Lokpal, başbakan, birlik hükümeti bakanları veya parlamento üyeleri veya A , B, C ve D grubu hükümet yetkilileri olan bir kişiye karşı yolsuzluk iddialarını soruşturmak için yetkilidir. Ayrıca, bir parlamento yasası ile oluşturulan veya tamamen veya kısmen birlik hükümeti veya hükümet tarafından finanse edilen herhangi bir kurul, şirket, güven veya bağımsız kuruluşun başkanları, üyeleri, memurları ve yöneticileri de yer almaktadır. Ayrıca, 10 lakh'tan fazla (2019 itibariyle yaklaşık 14.300 $) yabancı bir katkı alan herhangi bir kurum, güven veya kuruluşu kapsar311. 1.2.4. Hindistan ombudsmanlık kurumuna başvuru yolları ve çalışma şekli ve denetiminin sonuçlandırılması Lokpal, etkilenen bir kişi tarafından böyle bir harekete karşı bir şikâyette bulunulması durumunda, merkez veya eyalette bir bakan ya da Devlet Sekreteri'nin onayıyla yapılan idari bir eylemi (eylemsizlik) inceleme yetkisine sahip olacaktır. Bu hesapta haksızlığa uğradığını iddia eden, hatta şikâyette bulunan kişi veya kurum tarafından yapılabilir. Lokpal kötü niyetli idareyle ilgili şikâyeti soruşturabilir: • Adaletsizlik vardı; • Bir iyilik iddiası vardı; • Merkezden ya da eyaletlerden, kişisel yarar tahakkuk etme ya da işlemden sorumlu idari otoriteye, yani bir Bakan ya da Devlet Sekreteri'ne hak kazanma iddiası vardır. Lokpal Yasası kapsamındaki bir şikâyet öngörülen biçimde olmalı ve 1988 Yolsuzluk Yasası’nın belirtiği gibi, bir kamu görevlisine karşı işlenmelidir. Böyle bir şikâyeti kimin yapılabileceği konusunda herhangi bir kısıtlama yoktur. Bir şikâyetin alınması üzerine Lokpal, araştırma kanadı veya başka bir kuruluş tarafından bir ön soruşturma düzenleyebilir veya kanıtı varsa, CBI de dahil olmak üzere herhangi bir 310 Nadim Asrar, Lokpal Bill: Key Provisions of the Amended Legislation, 18/12/2013, available at http://www.ndtv.com/cheat-sheet/lokpal-bill-key-provisions-of-the-amended-legislation-544801, Erişim tarihi: 19.07.2019 311 http://www.lokpal.gov.in Erişim tarihi: 20.07.2019. 116 kurum tarafından soruşturma için gönderilebilir. Bir ajanstan soruşturma talep etmeden önce Lokpal, şikâyetçiye delillerinin olup olmadığına dair bir açıklama yapmasını ister. Kanun, bu hükmün, soruşturma kurumu tarafından üstlenilen arama ve el koymalara müdahale etmeyeceğini öngörmektedir. Merkezi hükümet temsilcileriyle ilgili olarak, Lokpal şikâyetleri Merkezi İhtilaf Komisyonu’na (CVC) yönlendirmelidir. CVC Lokpal'e A ve B grupları altındaki görevlilere ilişkin bir rapor gönderir; ve C ve D gruplarındakilere karşı CVC Kanunu uyarınca hareket edecektir312. Başvuru formunun henüz bildirilmemiş olmasına rağmen, Lokpal ofisine gelen tüm şikâyetleri, ne şekilde gönderildiyse şikâyetleri almaya karar verir. 31 Mayıs 2019 tarihine kadar alınan 480 şikâyet değerlendirildi. İncelemenin ardından Lokpal'ın görev alanına girmeyen şikâyetler bertaraf edildi ve şikâyetler buna göre bilgilendirildi313. 1.3. Hindistan’da Yerel Ombudsmanlar Hindistan’da her eyalet, belirli kamu görevlilerine yönelik yolsuzlukla ilgili şikâyetler ile ilgilenmek üzere, eyalet yasama meclisi tarafından bir yasa ile “Lokayukta ve Upa-Lokayukta” olarak bilinen bir organ kurulmaktadır. 1.3.1. Hindistan’da yerel ombudsmanların tarihi Hindistan’ın ilk Lokayukta’sı 1970 yılında Orissa'da kuruldu ve 1995'te tekrar yeni Lokpal ve Lokayukta Yasası kabul edildi. Son zamanlarda, Odissa Vibhasan Sabha, en etkili hükümleri içeren Odissa Lokayukta Yasası 2014'te geçti. 1971'de Maharashtra'da, 1973'te ve daha sonra 20'den fazla eyalette Lokayukta kurumu kuruldu. Lokayukta oluşturulması, gerekli görüldü ve bu amaçla, 1973 yılında Rajasthan Lokayat 3 Şubat 1973’ten itibaren Rajasthan’da yürürlüğe giren söz konusu ve alt 312 http://www.lokpal.gov.in Erişim tarihi: 21.07.2019 313 http://www.lokpal.gov.in Erişim tarihi: 22.07.2019 117 kararname geçti . Bu, 26 Mart 1973 yılında kabul edildi ve o zamandan beri devlette kanun olarak etkili oldu314. Maharashtra eyaleti, İdari Reformlar Komisyonu tarafından yapılan öneriler ışığında, 10 Aralık 1971 yılında Maharashtra Lokayukta ve Upa-Lokayukta Yasası'nı yürürlüğe sokarak Lokayukta Yasası’nı geçiren ikinci ve uygulayan ilk eyalettir. Maharashtra Lokayukta Kurumu 25 Ekim 1972'de yürürlüğe girdi ve şikâyetlerin yaklaşık %60-70'inde şikâyetlerin giderilmesinde başarılı oldu315. Rajasthan Lokayukta ve Upa-Lokayukta Yasası, 28 Ağustos 1973'te kabul edildi. Rajasthan İdari Reformlar Komisyonu, 1963 Eylül ayında, ombudsmanlık yapısındaki yüksek güçte ve bağımsız birliğin konumu için teklifte bulundu. Rajasthan İdari Reformlar Komisyonu, Hindistan’daki Ombudsmana ilk söz veren oldu316. 1974 yılında, Gujarat Lokayukta ve Upa-Lokayukta Yasası, Gujarat Yasama Meclisi’nde sunuldu ve yasa meclisten geçmedi. Ancak daha sonra 1983 yılında, Başbakan Lokayukta'yı ataması için hükümetin beyanını ilan etti. 1986’da Gujarat Lokayukta Yasası'na göre eyalette, yolsuzluk ve kötü yönetimi kontrol etmek için Lokayukta'yı atandı. 1975 yılında, Himachal Pradesh Lokayukta ve Upa Lokayukta Yasası eyalet parlamentosuna sunuldu, ancak atıldı. 1983 yılında, Himachal Lokayukta Yasası nihayet kabul edildi317. Andhra Pradesh Lokayukta ve Upa-Lokayukta 1981 Yasası'nın yürürlüğe girmesiyle; Andhra Pradesh’te bulunan eyalet hükümeti 4 Eylül 1982’de Lokayaukta’yı kabul etti318. 1985 yılında, Assam eyalet hükümeti, Assam Lokayukta ve Upa-Lokayukta Yasasını çıkardı. Assam 1985 Tarihli Lokayukta ve Upa-Lokayukta Yasası, (1986 Assam Yasası), 12 Aralık 1986'da Hindistan Cumhurbaşkanı'nın onayını aldı. Ayrıca 1987’de (1987 tarihli Assam Yasası XIV) ve 1989'da (1999 tarihli Assam Yasası XI) 314 http://lokayukta.rajasthan.gov.in Erişim Tarihi: 15.08.2019. 315 https://lokayukta.maharashtra.gov.in Erişim Tarihi: 23.08.2019. 316 Giridhar Sharma “Implementation of Ombudsman Plan in India” Shri S.B. Nangia for Ashish Publishing House, 1981,s25. 317 https://books.google.com.tr/books?isbn=8121210550 Erişim tarihi: 28.07.2019. 318 http://www.persmin.nic.in/argp Erişim Tarihi: 04.06.2019. 118 değiştirilmiştir. "Assam Lokayukta ve Upa-Lokayukta Kuralları, 1988" olarak bilinen bir kural çerçevelendi ve 1 Şubat 1989'da Assam ilk Lokayukta kabul edildi319. Lokayukta ve Upa-Lokayukta Yasası, 1974 yılında Madhya Pradesh tarafından kabul edildi ve onayı için cumhurbaşkanına sunuldu. Son olarak, Yasa, 16 Eylül 1981'de Madhya Pradesh Lokayukta ve Upa Lokayukta Abhiyan, yürürlüğe girdi. Bu yasaya göre, başbakan kendi yetki alanına dahil edilmedi. Karnataka Meclisindeki Lokayukta ve Upa-Lokayukta Yasası 28 Mart 1983 tarihinde çıkarmış ve 16 Ocak 1986'da yürürlüğe girmiştir320. Odissa eyaleti adım attıktan sonra 2000 yılına kadar birçok eyalet Lokayukta Kurumu benimsemeye takip etmektedir. Bunlardan Kerala, Goa, Punjab, Jharkhand, Uttrakhand, Chhattısgarh ve Delhi’dir. 1.3.2. Hindistan’da yerel ombudsmanlarına ilişkin genel bilgiler: yapısal-kurumsal yönler Genellikle Hindistan’da Lokayuktalar, Cumhurbaşkanı adına Yüksek Mahkeme Baş Adalet Divanı ve Yasama Meclisindeki Muhalefet Lideri ile istişareden sonra ya da böyle bir liderin yokluğunda, bu meclisin muhalefet üyeleri tarafından seçilen bir kişi Vali veya Teğmen Vali tarafından atanır321. Upa Lokayuktalar ise Lokayukta'ya danıştıktan sonra atanır322. Lokayukta veya Upa-Lokayukta olarak atanan her kişi, ofise girdiği tarihten itibaren beş veya altı yıl süreyle görev yapacaktır. Lokayukta veya bir Upa-Lokayukta, Valiye hitaben yazdığı yazısıyla, görevinden istifa edebilir. Ancak Lokayukta veya bir Upa-Lokayukta, bölüm 6'da belirtilen şekilde görevden alınabilir323. 319 https://books.google.com.tr/books?isbn=8121210550 Erişim tarihi: 28.07.2019. 320 Indian Journal of Public Administration, Vol. XXXV, Jan-Mar, 1989, No. 1-177-179 Erişim tarihi: 28.07.2019 321 Lokayuktalar 3.madde. 322 Maharashtra Act No. Xlvı Of 1971, 3/1.madde. 323 Maharashtra Act No. Xlvı Of 1971, 5/1.madde. 119 Yasanın 4. bölümüne göre, yalnızca Yüksek Mahkemenin Hakimi olan veya Yargıtay’ın Baş yargıç olan bir kişi Lokayukta olmaya hak olacaktır324. Hükümette hiçbir kâr amacı gütmeyecek ve parlamento ya da eyalet yasama meclisi üyesi olmayacaktır. Herhangi bir kâr getiren işe sahipse veya herhangi bir siyasi partiye üye ise, Lokayukta ofisine girmeden önce istifa etmesi gerekir325. Yukarıda belirtildiği gibi Lokayukta beş yıl (Haryana, Maharashtra, Karnataka, Bihar, Assam, Himachal Pradesh,...) ve altı yıl (Madhya Pradesh, Uttar Pradesh,...) süreyle görev yapacaktır326. Lokayukta'nın görev süresinin bitiminden en az üç ay önce Vali yasanın belirttiği gibi yeni Lokayukta'nın atanması için gerekli tüm adımları atar327. İstifasını yazılı olarak Valiye sunabilir ve Vali istifasını kabul ederse, Lokayukta ofisi boşaltır. Bu boşluğun üç ay içinde doldurulması gerekiyor. Lokayukta ofisinde herhangi bir boşluğun ölümü, istifa veya başka bir nedenden ötürü meydana gelmesi durumunda, bu boşluğu doldurmak için Vali, yeni bir Lokayukta tayinine kadar en üst üyeye Lokayukta görevini verebilir328. İstifadan sonra Lokayukta aynı ofise veya herhangi bir yerel otorite veya devlet şirketine veya üniversiteye vb. yeniden atanmak için uygun değildir. Lokayukta'nın veya Lokayukta ile ilgili olarak yapılan diğer harcamaların maaş ve ödenekleri Hindistan Konsolide Fonu’ndan tahsil edilir329. 1.3.3. Hindistan’da yerel ombudsmanların görev, yetki ve sorumlulukları Genel olarak Lokayukta, halkın memurlara yönelik şikâyetleriyle ilgilenir, ancak Himachal Pradesh'te memurlar da yasa uyarınca şikâyetlerini sunabilir330. Lokayukta’nın Andhra Pradesh’te kendi soruşturma kanadı vardır ve şu ana kadar yargı konusu söz konusu olduğunda, başbakan görüşün dışında tutuldu. Dahası, Lokayukta tüm Hindistan kamu görevlileri ile ilgilenemez331. Karnataka eyaletinde Başbakan ve kamu görevlileri Lokayukta'ya karşı sorumludur, ancak Yasama Meclisi üyeleri kendi 324 Lokayuktalar 4.madde. 325 The Haryana Lokayukta Act, 2002 326 Lokayuktalar 5. ve 6.madde. 327 The Himachal Pradesh Lokayukta Act, 2014 328 The Bihar Lokayukta Act, 2011, 9/1.madde 329 The Haryana Lokayukta Act, 2002, 6.madde 330 https://books.google.com.tr/books?isbn=8121210550 Erişim tarihi: 28.07.2019 331 http://www.persmin.nic.in/argp Erişim Tarihi: 04.06.2019 120 yetki alanlarından uzak tutulmasına rağmen daha sonra Lokayukta’nın yetkisi altına alındı332. 1992'de Punjab eyaletinde “Lokayukta Yasası” geçti. Kamu insanlarına karşı soruşturmanın güvenli bir şekilde incelenmesi için bir yasa çıkarıldı ve böylece doğal adalet kurallarına dikkat ederek yolsuzluğun hukukun üstünlüğüne bağlı kaldığından emin oldu. Başbakan, görüş alanına dahil edildi. Lokayukta, valiye yıllık olarak idare hakkında birleştirilmiş bir rapor sunar333. Delhi’de ise, Delhi’nin ulusal başkenti yasama meclisinin benimsediği 1995’te Lokayukta ve Upa-Lokayukta Yasası’nı kamu görevlileri aleyhindeki iddiaları soruşturmak için yapılmıştır. Başbakan, görüş alanına dahil edildi334. Chhattisgarh’ın Lokayukta’sı “Chhattisgarh Lokaayog Adhyadesh 2002” olarak adlandırılmıştır. Lokaayog, yönetmelik hükümlerine uygun olarak soruşturma yürütmek amacıyla oluşturulmuştur. Başbakan yargı yetkisine dahil edilir ve başbakanla ilgili rapor alınacak faaliyet için valiye gönderilir. Bu Lokaayog, bakanlara, parlamento sekreterlerine ve kamu görevlilerine karşı iddiaları soruşturur335. Kerala Lokayukta Yasası, 1999’da (1999’da 8 sayılı Yasa)’ya göre Lokayukta, kamu görevlilerine yönelik yolsuzluk ve kötü idare iddialarını soruşturmak ve halkın şikâyetlerini hızlı bir şekilde telafi etmek amacıyla kurulmuştur336. Yasalar yalnızca her eyalette Lokayukta'nın kurulmasından bahsettiğinden ve Lokayukta'ya verilen yetkileri belirtmediğinden, her eyalet yasasının seçilen yetkililerin kapsamını ve kapsamını belirleme konusunda geniş bir yetkisi vardır. Maharashtra gibi bazı eyaletlerde Lokayukta'nın gücü çok sınırlıdır, bazı eyaletlerde Karnataka gibi Lokayukta çok güçlüdür ve geniş bir güç yelpazesine sahiptir. Lokayukta, başbakan ve diğer devlet bakanları da dahil olmak üzere herhangi bir kamu görevlisini soruşturma yetkisine sahiptir. Ayrıca yetkili makam tarafından kanıtlanmış memura karşı alınan önlemlere itiraz etme yetkisine sahiptir. Lokayukta ayrıca şikâyetin anlamsız olması 332 Indian Journal of Public Administration, Vol. XXXV No. 1-177-179, Jan-Mar, 1989 333 https://books.google.co.in/books?isbn=8121210550 Erişim Tarihi: 23.08.2019 334 The Delhi Lokayukta & Upa –Lokayukta Act, 1995 335 Chhattisgarh Lokaayog Adhyadesh, 2002. 336 https://www.lokayuktakerala.gov.in Erişim Tarihi: 29.07.2019 121 durumunda şikâyetçiyi cezalandırma hakkına sahiptir. Bunun yanında, her devlet Lokayukta'ya farklı bir güç aralığı vermiştir337. 1.3.4. Hindistan’da yerel ombudsmanlarına başvurusu, çalışma biçimi ve çalışmaların sonlandırılması Bir kamu görevlisi tarafından, kişisel kazanım için gücün kötüye kullanılması veya hükümete zarar veren yozlaşmış ve uygunsuz nedenler içeren herhangi bir idari eylemden dolayı mağdur olan herhangi biri, Lokayukta'ya şikâyette bulunabilir338. Haryana Lokayukta Yasası, sıradan insanın şikâyetlerini gidermek amacıyla kabul edilir ve mağdurun Lokayukta'ya yaklaşabileceği ve şikâyetini kendisi ve herhangi bir kişinin suiistimali veya yolsuzluk iddiası durumunda şikâyette bulunabilir. Haryana Lokayuktası’na şikâyette bulunmak için bir kişinin müstakil olması şart değildir. Polis nezaretinde veya hapishanede veya ilticada bulunan bir kişi bile, uygunsuz olduğu veya şikâyet ettiği durumlarda Lokayukta'ya gönderilecek olan şikâyet bir mektup yazabilirse, o mektubu şikâyet olarak kabul edilebilir ve soruşturma başlatılabilir339. Bir şikâyet olması durumunda, mağdur olan kişinin ölmesi veya herhangi bir nedenden ötürü kendisi için hareket edememesi durumunda, şikâyette bulunulabilir veya daha önce yapıldıysa, yasal temsilcileri tarafından takip edilebilir veya başka bir kişi onun adına yazılı olarak yaptırabilir340. Şikâyette bulunan bir kişi, doğrudan internet aracılığıyla şikâyet formu doldurarak talep edebilirler. Şikâyet ile ilgili verilecek şikâyette ilgili belgeler ve şikâyetlerin üç nüshası ve eklerinin sunulmalıdır341. Hindistan’da her eyaletin bir Lokayukta web sitesi ve alınabileceği bir beyan formu veya bir Lokayukta ofisi vardır. Şikâyetçiler, ilgili tüm bilgileri gösteren formu doldurmalıdır. Haryana gibi bazı eyaletlerde, web sitesi herhangi bir form sağlamaz, ancak isim, cinsiyet, adres, şikâyet sahibinin telefon numarası ile aynı zamanda memurun ismi, memurun servisi adlandırma gibi tüm ilgili bilgileri içeren temel bir 337 https://www.lawfarm.in Erişim Tarihi: 29.07.2019 338 https://www.lawfarm.in Erişim Tarihi: 29.07.2019 339 The Haryana Lokayukta Act, 2002, 10.madde 340 The Karnataka Lokayukta Act, 1984, 9.madde 341 http://assamlokayukta.gov.in Erişim Tarihi: 15.08.2019. 122 mektup sunar. Şikâyetçiler, formu/mektubu şahsen veya tescilli posta ile Lokayukta ofisinin evrak memuruna iletebilirler. Andhra Pradesh, Madhya Pradesh, Delhi, vb. gibi bazı eyaletler, formdaki bazı ücretleri talep etmektedir. Ancak, Karnataka, Haryana ve Goa gibi birçok eyalet talepler ücretsiz olarak kabul edilmektedir. Şikâyet formu, şikâyet sahibinin imzası veya başparmak izi ile doğru ve net bir şekilde doldurulmalıdır. Mümkünse, şikâyetçi ayrıca şahitler hakkında ayrıntılı bilgi vermelidir. Soruşturma temelinde, iddiaların kanıtlanması halinde Lokayukta yetkili makama bir rapor sunar. Yetkili makam, raporun sunulmasından itibaren üç ay içinde harekete geçmeli ve Lokayukta'yı da aynı şekilde bilgilendirmelidir342. Ayrıca her Lokayukta yıllık raporu ilgili Eyalet Yasama Meclisi’ne sunmaktadır. Maharashtra, 10 Aralık 1971 tarihinde kabul edildiği Lokayukta ve Upa- Lokayukta yasası bakan ve kooperatif sektörünün görev alanından çıkarılmasını yasaklamaktadır. Maharashtra'da işleyen Lokayukta, hükümet ve hükümet kuruluşlarının süreçlerine yardım eder ve onları kontrol etmektedir343. 342 https://www.lawfarm.in Erişim Tarihi: 29.07.2019 343 Sharma, a.g.m, s24. 123 YEDİNCİ BÖLÜM OKYANUSYA KITASINDA FEDERAL OMBUDSMANLIK KURUMU 1. AVUSTRALYA MİLLETLER TOPLULUĞU ÖRNEĞİ 1954’te yasal olarak tanınan Avustralya bayrağının üzerinde biri diğerlerinden daha büyük olan 5 tane 7 köşeli yıldız, bir tane 5 köşeli yıldız ve sol üst köşesinde Birleşik Krallık bayrağı yer alıyor. Birleşik Krallık bayrağı, ülkenin, krallığın egemenliği altında olmasını ifade ederken bayrağın üzerindeki yıldızlar ise, güney haç takımyıldızını ve Avustralya kolonilerinin birleşmesini sembolize etmektedir. 124 1.1. Ülke Profili 1.1.1. Genel bilgiler Tablo 8: Avustralya’nin Genel Bilgileri. Resmi Adı Avustralya Federal Devleti Yönetim Biçimi Federal Parlamenter Demokrasi Resmi Dili İngilizce Başkenti Kamberra Yüzölçümü 7.686.850 Km2 Nüfusu 25.028.055(2019) Nüfus Yoğunluğu 3/km2 Para Birimi Avustralya Doları Başlıca Şehirleri Melbourne, Sydney, Adelaid, Brisbane, Perth, Kamberra, Hobart, Darwin Federe Devletler Alt Eyalet (Yeni Güney Galler, Victoria, Batı Avustralya, Güney Avustralya, Queensland, Tasmania) ve iki bölge (Avustralya Başkent Bölgesi ve Kuzey Bölgesi) Kişi Başına Milli Gelir 56,125 USD (2019) Üyesi Olduğu Uluslararası ADB, ANZUS, APEC, ARF, ASEAN (diyalog Kuruluşlar ortağı), ASEM, Australia Group, BIS, CP, EAS, EBRD, FAO, FATF, G-20, IAEA, IBRD, ICAO, ICC, ICRM, IDA, IEA, IFC, IFRCS, IHO, ILO, IMF, IMO, IMSO, Interpol, IOC, IOM, IPU, ISO, ITSO, ITU, ITUC, MIGA, NEA, NSG, OECD, OPCW, OSCE (Asyalı İşbirliği Ortağı), Paris Club, PCA, PIF, SAARC (gözlemci), Sparteca, SPC, UN, UNCTAD, UNESCO, UNHCR, UNMIS, UNMIT, UNRWA, UNTSO, UNWTO, UPU, WCO, WFTU, WHO, WIPO, WMO, WTO, ZC. Kaynak: https://finanstaksi.com Erişim tarihi: 28.09.2019. 1.1.2. Avustralya’nın siyaset ve kamu yönetimi yapısı Avustralya, güney yarımkürede yer alan bir ülkedir. Hint ve Pasifik Okyanusları arasında uzanan ve tüm bir kıtayı kaplayan tek ülkedir. Ülkenin komşuları Endonezya, Doğu Timor, Papua Yeni Gine, Solomon Adaları, Vanuatu, Yeni Kaledonya ve Yeni Zelanda'dır. En küçük kıtanın büyük bir bölümü üzerinde kurulan bir devlettir. Asya'nın güneydoğusuna doğru, Güney yarımküresinde uzanır ve dünya milletleri arasında arazi bakımından 7.686.850 Km kare ile altıncı sırada yer alır344. Avustralya ismi Latince'de güneyden, güneye ait olan anlamı ile “Australis” kavramından gelmiştir. Roma uygarlığı zamanına dayanan, güneydeki bilinmeyen bir 344 https://www.turkcebilgi.com/avustralya Erişim Tarihi: 02.10.2019 125 ülke anlamı (terra australis incognita) benzer bir yerin, ortaçağ coğrafyasında da bulunduğunu gösterir, ancak bu bilgilerle ilgili herhangi bilinen bir kıta bilgisi yoktur. Latince'deki “Terra Australis Incognita” terimi ; Güneydeki (Australis) bilinmeyen (Incognita) toprak parçası (Terra) anlamına gelmektedir. 14 Mayıs 1606'da, Vanuatu'ya ayak basan Pedro Fernandes de Queirós, Güney Kutbu'ndaki tüm kara mülkiyetinin İspanya Krallığı'na ait olduğunu iddia etmiş ve kıtayı “Austrialía del Espíritu Santo” olarak adlandırmıştır345. Birinci Dünya Savaşı’nda Avustralya federe devleti, İngiltere'ye Hint Okyanusu’nda yardım etti. Beş milyon nüfusun 329.000'i gönüllü asker olarak savaşa katıldı. Almanların Emden isimli savaş gemisini batırdılar. İkinci Dünya Savaşı’nda da yine İngiltere yanında savaşa katıldılar. Japonlara Yeni Gine’de çok zayiat verdirdiler. İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra Avustralya'nın daha bağımsız olma arzuları belirdi. 1945 yılından sonra Avustralya'nın münasebetleri İngiltere'den ziyade ABD'ye kaymaya başladı. 1951’de Avustralya, Yeni Zelanda ve ABD arasında "Anzus" Anlaşması imzalandı. Daha sonra 1954’te bu anlaşma Güney Asya devletlerini de içine alan Güney-Doğu Asya Anlaşması SEATO (Southeast Asia Treaty organization) kuruldu. Bu, Avrupa'da kurulan Kuzey Atlantik Anlaşması NATO'ya eşdeğerdir346. Nitekim Avustralya'nın nüfusu, çoğunlukla göç nedeniyle, Birinci Dünya Savaşı'ndan bu yana dört kat arttı. İkinci Dünya Savaşı'ndan 2000 yılına kadar yaklaşık 6 milyon göçmen Avustralya'ya geldi ve her 7 Avustralyalıdan 2'sini oluşturdu. 2011'deki son sayımda, Avustralyalıların % 30'undan fazlası başka bir ülkede doğmuş ve %46'sından fazlasının en az bir yurtdışında doğmuş ebeveyni vardır. Avustralya’daki en yaygın göç kaynakları İngiltere, Yeni Zelanda, Çin, Hindistan ve Vietnam’dır347. Avustralya’nın nüfusu son Birleşmiş Milletler tahminlerine dayanarak 25.026.344’tür. Öyleyse ülkenin nüfusu, toplam dünya nüfusunun %0.33'üne eşittir. Avustralya'daki nüfus yoğunluğu Kilometrekare başına 3'tür ve %90.1'i (22.607.008 kişi) kentlerde 345 http://www.cografya.gen.tr/siyasi/devletler/avustralya.htm Erişim Tarihi: 01.10.2019 346 https://www.turkcebilgi.com/avustralya Erişim Tarihi: 02.10.2019 347 http://worldpopulationreview.com Erişim Tarihi: 01.10.2019 126 yaşamaktadır348. Avustralya'da bir milyondan fazla insanı olan 5 şehir, 100,000 ila 1 milyon insanı olan 14 şehir ve 10,000 ila 100,000 insanı olan 375 şehir bulunmaktadır. Avustralya'daki en büyük şehir, nüfusu 4.920.970 olan Sidney'dir. Melbourne (4,529,496), Brisbane (2,308,720), Perth (2,039,193), Adelaide (1,316,779), bir milyondan fazla aşan kentlerdendir349. Avustralya nüfusu 2016 yılı itibariyle, nüfus sayımı döneminde dini ilişkilerini belirleme seçeneğine sahipti ve bulgular %30.1'in dini bir uygulama ya da inancı olmadığını, Avustralyalıların %22.6'sının Katolik, %13.3'ünün Hıristiyan Anglikan, 3.7% Uniting Kilisesi'ne bağlı, %2.6'sı genel olarak Hristiyan, %2.6'sı İslam'a bağlı, %2.4'ü Budist, % 2.3'ü Presbiteryen, %2.1'i Doğu Ortodoks, %1.9'u Hinduizm'e, %1.5'i Baptist, %1.1 Pentekostal, %0.7 Lutheran, %0.5 Sih, %0.5 diğer Protestan, %0.4 Yahudilik, %0.4 Yehova Şahitleri, %0.4 Yedinci Gün Adventistleri, %0.3'ü Son Gün Azizleri ve %0.2'si Oryantal Ortodoks'tur350. Avustralya, Kamerun ve Madagaskar arasında, nüfus bakımından dünyanın en büyük 55. ülkesidir. Ayrıca, Okyanusya'daki en kalabalık ülke, komşu Papua Yeni Gine'den (8.2 milyon) üç kat, Yeni Zelanda'dan (4.5 milyon) 5 kat daha kalabalıktır351. Uluslararası Para Fonu’na göre Avustralya Asya-Pasifik bölgesindeki 43 ülke arasında 4. Sırada ve dünyanın en büyük 13. ekonomisidir ve kişi başına düşen millî gelir sıralamasında dünyada 9. olmuştur. Ülke ayrıca İnsani Gelişme Endeksi sıralamasında Norveç’in ardından 2. gelip, yaşam standartı, sağlık, eğitim, kişisel özgürlük ve politik haklar gibi birçok kriterde dünya genelinde üst sıralardadır352. Avustralya’nın ekonomik özgürlük puanı 80.9’dur ve toplam puanı 2018’den bu yana değişmedi. Bu, iş özgürlüğü, devlet bütünlüğü, mali sağlık ve ticaret özgürlüğü açısından daha yüksek puanlarla yargısal etkinlikte keskin bir düşüşü telafi ediyor. İhracatın ve ithalatın birleşik değeri GSYİH'nın yüzde 41,9'una eşittir. Ortalama uygulanan tarife oranı yüzde 1,2'dir. Dünya Ticaret Örgütü’ne göre, 30 Haziran 2018’de, Avustralya’da yürürlükte olan 322 adet tarifesiz tedbir vardı. Hükümet politikaları yabancı yatırımları önemli ölçüde etkilememektedir. Yabancı firmalar, 348 https://www.worldometers.info/world-population/australia-population/ Erişim Tarihi: 02.10.2019 349 https://www.worldatlas.com/articles/biggest-cities-in-australia.html Erişim Tarihi: 01.10.2019 350 http://worldpopulationreview.com/countries/australia-population/ Erişim Tarihi: 02.10.2019 351 http://worldpopulationreview.com/countries/australia-population/ Erişim Tarihi: 02.10.2019 352 http://101bilge.com/tatil/avustralya/ Erişim Tarihi: 04.10.2019 127 Avustralya’nın oldukça gelişmiş ve rekabetçi finansal sisteminde yerel bankalar ve diğer finansal kuruluşlarla eşit koşullarda rekabet etmektedir353. Avustralya, anayasal monarşi olarak bilinmektedir. Bu, yetkileri bir Anayasa ile sınırlanan Devlet Başkanı olarak bir Kraliçeye veya Krala sahip bir ülke olduğu anlamına gelmektedir. Avustralya'nın hükümet sistemi, dini hoşgörü ve konuşma ve örgütlenme özgürlüğünü içeren liberal demokratik geleneğe dayanmaktadır. Kendi kurumları ve uygulamaları İngiliz ve Kuzey Amerika modellerini yansıtıyor. Avustralya Milletler Topluluğu (Commonwealth of Australia), 1 Ocak 1901'de kuruldu (Federasyon Günü); altı eski İngiliz kolonisi bir birlik kurmaya karar vererek şimdiki altı Avustralya eyaletine dönüşmüşlerdir. Bu tarihte yürürlüğe giren Avustralya Anayasası, Avustralya hükümet sisteminin çerçevesini ortaya koymaktadır. Avustralya’nın Devlet Başkanı Kraliçe II. Elizabeth aynı zamanda Birleşik Krallık Kraliçesi olmasına rağmen, iki pozisyon şimdi hem hukukta hem de anayasal pratikte oldukça ayrıdır. Uygulamada, Kraliçe Avustralya siyasi sisteminde hiçbir rol oynamaz ve sadece bir adlandırmadır. Avustralya'da Kraliçe, Avustralya Başbakanı'nın tavsiyesi üzerine atadığı Genel Vali tarafından resmen temsil edilir. Kraliçe, Genel Valinin günlük görevlerinde hiçbir rol oynamamaktadır354. Federal sisteme dayanan bir idari yapı ve çok partili parlamenter demokrasinin çerçevesinde Avustralya yasama sistemi, federal düzeyde Senato (üst meclis) ve Temsilciler Meclisi (alt meclis)’nden oluşmaktadır. Eyalet düzeyinde Queensland eyaleti hariç çift meclisli eyalet parlamentoları bulunmaktadır355. Parlamentonun iki meclisinin üyeleri farklı bir temelde, Avustralya vatandaşları tarafından seçilmektedir. Temsilciler Meclisi seçimlerinde, Avustralya, her biri bir üyeyi seçen birçok bölgeye bölünmüştür. Seçim bölgelerinin büyüklüğü ve içindeki seçmenlerin sayısı önemli ölçüde değişmektedir. Bununla birlikte, en küçük eyalet olan Tasmanya’da da bir takım seçim bölgeleri vardır. Aksine, Senato seçimlerinde, her bir eyalet tek bir seçim bölgesi olarak hareket eder ve orantılı temsil temelinde seçilen birkaç Senatör'ü geri verir. İki 353 https://www.heritage.org/index/country/australia Erişim Tarihi: 04.10.2019 354 https://www.abc.net.au/ra/federasi/tema1/aus_pol_chart_e.pdf Erişim Tarihi: 04.10.2019. 355 T.C. Sidney Başkonsolosluğu Ticaret Ataşeliği, Avustralya’nın Genel Ekonomik Durumu ve Türkiye İle Ekonomik-Ticari İlişkileri, Sidney, 15 Ağustos 2016, s12. 128 Meclisin yetkileri, Senato yetkilerinin daha sınırlı olduğu mali mevzuatla ilgili olarak aynıdır. Ancak, anayasa sözleşmesi Başbakanın Üst Meclis'te oturmasını sağlamaktadır356. Senato, her bir eyalet için doğrudan eyalet halkı tarafından seçilen, Parlamentonun tek bir seçmen olarak oy kullanmasına oy veren, senatörlerden oluşacaktır. Ancak, İngiliz Parlamentosu, aksi belirtilinceye kadar, Queensland Eyaleti Parlamentosu, eğer bu eyalet Asıl bir eyalet ise, devleti bölümlere ayıran ve her bölüm için seçilecek senatör sayısını belirleyen ve böyle bir hükmün olmaması halinde devlet bir seçmen olacaktır. Parlamento, her bir eyalet için senatör sayısını arttıran veya azaltan yasalar yapabilir, ancak birkaç asıl eyaletin eşit temsilinin sürdürülmesi ve asıl eyaletin altı senatörden daha azına sahip olmamalıdır. Senatörler altı yıllığına seçilir ve her bir eyalet için seçilen senatörlerin isimleri Vali tarafından Genel Valiye verilir357. Senato (üst meclis): altı eyaletten her biri on iki ve anakaradaki her iki bölgeden iki tane olmak üzere 76 senatörden oluşuyor. Kanun yapma yetkisini diğer Parlamento Meclisi, Temsilciler Meclisi ile paylaşır. Temsilciler Meclisi (alt meclis) ise bazen “Halkın Meclisi” veya “Hükümetin Meclisi” de denir. Meclisin üye sayısı şu anda 150 milletvekillidir. Her üye üç yılda bir yapılan seçimler sürecinde kendi seçim birimini temsil eder. Bu seçmenlerin sınırları zaman zaman düzenlenmiştir. Böylece hepsi yaklaşık olarak eşit sayıda seçmen içerecektir. Her Temsilciler Meclisi üyelerinin görevi üç yıla kadar sürebilir, bunun ardından yeni bir Meclis için genel seçimler yapılmalıdır. Seçimler genellikle bu sürenin bitiminden önce yapılır. Mecliste temsil edilen başlıca siyasi partiler Avustralya İşçi Partisi, Avustralya Liberal Partisi ve Avustralya Ulusal Partisi'dir358. Yürütmenin başı olan Birleşik Krallık Kraliçesi, yetkilerini Avustralya Genel Valisi ve Eyaletler ve bölgeler Valisi kanalıyla kullanmaktadır. Avustralya, anayasal monarşi denilen bir ülkedir, yani cumhurbaşkanı devlet başkanı değil, ancak Anayasaya göre hareket etmesi gereken bir egemendir. İngiliz sistemi üzerinde modellenmiştir, aynı zamanda bir parlamenter demokrasidir ve Başbakan hükümet başkanıdır. Devlet 356 Donald Gifford, Understanding the Australian Legal Sistem, Cavendish Publishing (Australia) Pty Limited, Sydney, 1997, s17. 357 Commonwealth of Australia 2010 7.madde. 358 https://www.aph.gov.au/About_Parliament Erişim Tarihi:12.10.2019. 129 Başkanı, Avustralya Milletler Topluluğu’nun başı Birleşik Krallık Kraliçesi Majesteleri Kraliçe II. Elizabeth’dir. Avustralya’da Kraliçenin hükümette günlük bir rolü yoktur. Kraliçe, Avustralya Başbakanı’nın tavsiyesi üzerine Avustralya’da bir temsilci olarak Genel Vali atamaktadır. Avustralya ile ilgili tüm görevlerinde, İngiltere Kraliçesi olarak değil, Avustralya Kraliçesi olarak konuşur ve davranır. Başbakan; yürütme gücü gerçekten elinde tutan ve Avustralya hükümetini yöneten kişidir. Başbakan, Avustralya Hükümeti'nin başkanı ve milletin lideridir. Konvansyon ile Başbakan, Meclis üyelerine çoğunluğun desteğiyle meclis partisine veya parti koalisyonuna liderlik eden Temsilciler Meclisi’nin bir üyesidir. Başbakan, hükümet üyelerinin oyuyla seçilmektedir. Başbakan, milletvekili olduğu sürece işlerini devam ettirebilir ve hükümetin desteğini elinde tutabilir. Avustralya, Başkanın yalnızca iki defa dört yıl görev yapabileceği Amerika Birleşik Devletleri gibi ülkelerin aksine, bir Başbakan için maksimum hizmet süresine sahip değildir359. Genel Vali; Avustralya’daki Devlet Başkanı’nın ve dolayısıyla Kraliçenin temsilcisidir. Genel Vali, bütün siyasi partilerden bağımsız olarak hareket eder. Avustralya Hukuk Parlamentosu tarafından kabul edilen tüm yasaları imzalamaktan, tören görevlerini yerine getirmekten, Avustralya Hükümeti ve bakanları, federal yargıçları ve diğer yetkililerin atanmasını onaylamaktan sorumludur. Her eyalette ve bölgede bir tane vali vardır. Kraliçeyi temsil eder ve rolü Genel Vali’ninkine benzer. Görevinin süresi kraliçe'nin isteğine göre değişir, yani sabit bir terim yoktur. Son uygulamada, valiler yaklaşık beş yıl boyunca görev yapmışlar. Atama, Kraliçe tarafından imzalanan, Komisyon adında bir belge ile yapılır. Ofiste yemin edildiğinde Vali, 1936 tarihli Yemin Yasası uyarınca bir Yemin görevini üstlenir360. Tüm eyaletlerde, bakanlar Vali tarafından atanır. Çoğu, bakanların sayısı Anayasa ile belirlenir: Tasmanya'da 9, Güney Avustralya'da 15, Batı Avustralya'da 17, Queensland'da 19 ve Victoria'da 22’dir. Victoria’da, her iki meclis arasındaki dağılım Yasama Konseyi’nde 6 ve Yasama Meclisi’nde 14’ten fazla değildir. Batı 359 https://www.australia.gov.au/ Erişim Tarihi:12.10.2019 360 http://www.governor.sa.gov.au/node/14 Erişim Tarihi:12.10.2019 130 Avustralya'da, yasama konseyinden en az bir bakan atanmalıdır. Yeni Güney Galler’de, Yürütme Konseyi’ne üye olmalılar; Victoria’da ise 22 bakandan en az 10’u her iki meclisin de bir üyesi olmalı, ancak tüm atananlar atamaları üç ay içinde üye olmalı. Aynı üç aylık şart Güney Avustralya’da da geçerli. Buna karşılık, Queensland'da, herhangi bir 'kişi' atanabilir. Tasmanya’da, bakanların seçimlerden ve iadelerin gelmesinden sonra yedi gün boyunca görev yapmaları öngörülüyor. Bakanlık portföylerinin tahsisi, genellikle Valinin tavsiye ettiği bir Başbakan tavsiyesi üzerine bir araçla yapılmaktadır361. Avustralya hukuk sisteminin temel ilkeleri 1901’de yapılan Anayasa’da oluşturulmuştur. Avustralya’da uyrukluğa bakılmaksızın herkes kanun önünde eşit muamele görmektedir. Hukuk Sistemi, İngiliz “Common Law” sistemini izlemektedir. Avustralya’da yargı sistemi federal ve eyaletler düzeyinde örgütlenmiştir ve ülkede 6 eyalet, 2 bölge ve bir federal hükümet olmak üzere dokuz yasal sistem bulunmaktadır. Her eyalet ve bölgenin, eyaletten eyalete ve bölgeden bölgeye değişen, kendine özgü bir mahkeme hiyerarşisi vardır. Ayrıca tüm eyalet ve bölgelerde bir Anayasa Mahkemesi bulunmaktadır362. Federal ölçekte, Avustralya Anayasa Mahkemesi hiyerarşisindeki en yüksek mahkeme ve Avustralya'daki son temyiz mahkemesidir. 1901 yılında Anayasanın 71. maddesi ile kurulmuştur. Anayasa Mahkemesi'nin işlevleri, Avustralya hukukunu yorumlamak ve uygulamaktır; yasaların anayasal geçerliliği ile ilgili zorlukları içeren özel federal öneme sahip davalara karar vermek ve federal, eyalet ve bölge mahkemelerinden özel izinle temyiz başvurusu yapmaktır363. Hem orijinal hem de temyiz yargı yetkisine sahip, hem federal hem de eyalet parlamentoları tarafından geçirilen yasalar hakkında adli inceleme gücüne sahip ve Anayasa'yı yorumlamaktadır. 361 Gerard Carney, The Constitutional Systems of the Australian States and Territories, Cambridge University Press, New York, 2006, s299-300. 362 T.C. Sidney Başkonsolosluğu Ticaret Ataşeliği, a.g.k, s14. 363 http://www.hcourt.gov.au/about/role-of-the-high-court Erişim Tarihi:12.10.2019. 131 Anayasa Mahkemesi üyeliği, her biri Genel Vali tarafından 70 yaşına kadar görev yapmak üzere atanan 7 Lord Baş Yargıçlardan oluşmaktadır364. Eyaletlerde ve bölgelerde; Federal Mahkeme, 1976 yılında belirli Commonwealth yasalarına göre yargılama yetkisi veren bir mahkeme olarak kurulmuştur. İki uzman federal mahkemenin (Federal İflas Mahkemesi ve Avustralya Endüstri Mahkemesi) yerini aldı, ve Yüksek Mahkemenin iş yükünü hafifletti. Kurulduğundan bu yana, Federal Mahkemeye idari hukuk, vergi ve fikri mülkiyet ve amirallik gibi alanlarla ilgili olarak orijinal yargı yetkisi verilmiştir. Federal Mahkeme şu anda 120'den fazla federal Parlamento Yasası ile ilgilenmektedir. Mahkeme iki bölüm yürütmektedir: bir Genel Bölümü ve bir Adil Çalışma Bölümü’dür365. Federal Mahkeme, federal yasa uyarınca ortaya çıkan hemen tüm sivil ve bazı cezai meseleleri kapsamaktadır. Üyeler, Genel Vali tarafından 70 yaşına kadar görev yapmak üzere atanan 45 yargıçlardan oluşmaktadır366. Mahkeme, insan hakları, iflas, yerel unvan, işyeri ilişkileri, ticari uygulamalar, fikri mülkiyet ve tüketicinin korunması ile ilgili davaları duyabilmektedir. Ayrıca, sosyal güvenlik, göçmenlik ve vergilendirme gibi alanlarda bazı federal hükümet kararlarını gözden geçirme yetkisine sahiptir. Federal Mahkemenin cezai yargı yetkisi yoktur. Federal Mahkeme, gerektiğinde tüm başkentlerde ve Avustralya'nın başka yerlerinde bulunmaktadır367. Avustralya, Commonwealth üyesi olup kendi hükümeti, Avustralya’nın federal demokratik bir idari otoritesidir. Avustralya’nın hükümet sistemi bir yandan hem İngiliz hem de Kuzey Amerika’nın etkilerini yansıtıp diğer yandan, hem federal hükümet hem de eyalet/bölge hükümetleri tarafından yönetilmektedir368. Avustralya’da eyalet ve bölge hükümetlerinin sorumlulukları aynıdır. Başlıca bunlar: hastaneler ve sağlık 364 http://www.rogerdarlington.me.uk Erişim Tarihi:07.10.2019 365 https://legalanswers.sl.nsw.gov.au/hot-topics-courts-and-tribunals/federal-courts Erişim tarihi:13.10.2019 366 http://www.rogerdarlington.me.uk Erişim Tarihi:07.10.2019 367 https://legalanswers.sl.nsw.gov.au/ Erişim Tarihi: 18.10.2019 368 https://www.worldatlas.com Erişim Tarihi: 17.10.2019 132 hizmetleri, okullar, demiryolları, yollar ve trafik kontrolü, ormancılık, polis hizmetleri, toplu taşımadır369. - Eyaletler: Avustralya'da her altı eyaletinde kendi anayasası vardır. Altı eyalet parlamentosunun, Avustralya Anayasası'nın 51'inci maddesi uyarınca, Commonwealth tarafından kontrol edilmeyen herhangi bir konuyla ilgili yasaları geçmesine izin verilir. Hükümetin eyalet meseleleri üzerindeki yetkileri her eyalette bir Vali tarafından yerine getirilir. Her eyalet hükümetinin başı Başbakan (Premier) olarak bilinir370. Altı eyalet ve Kuzey Bölgesi, bir seviye daha hükümet kurdu. Yerel yönetimler (aynı zamanda yerel konseyler olarak da bilinir) atık toplama, kamuya açık dinlenme tesisleri ve şehir planlama gibi topluluk ihtiyaçlarını karşılar. Eyaletlerin ve Kuzey Bölgesi’nin her birinin kendi sınırları içinde birçok yerel hükümeti vardır. Eyalet veya bölge hükümeti, yerel yönetimlerin yetkilerini tanımlar ve bu hükümetlerin hangi coğrafi alanlardan sorumlu olduğuna karar verir. Yerel yönetimler için adlandırma kuralları Avustralya’da değişiklik göstermektedir. Buna şehirler, kentler, ilçeler veya belediyeler denebilir, ancak hâlâ üstlerindeki eyalet veya bölge hükümeti tarafından kontrol edilmektedirler. Avustralya Başkent Bölgesi'nde, genellikle yerel yönetimin üstlendiği sorumluluklar bölge hükümetinin bir birimi tarafından yönetilmektedir371. - Bölgeler: Avustralya sınırları dışında on bölge vardır. Bunlardan iki ana bölge, Avustralya Başkent Bölgesi (ACT) ve Kuzey Bölgesi Avustralya hükümet tarafından sınırlı bir özerk yönetim hakkı tanınmıştır. Bu bölgelerde, bir dizi devlet meselesi yerelde seçilen bir meclis tarafından ele alınmaktadır. Hükümet dışında, Avustralya Başkent Bölgesi ve Kuzey Bölgesi, önemli nüfus büyüklüklerinden dolayı genellikle eyaletler gibi sayılmaktarır. Norfolk Adası 369https://www.australia-australie.com/articles/gouvernement-australien-explique/ Erişim Tarihi: 17.10.2019 370https://www.australia.gov.au/about-government/how-government-works/state-and-territory- government Erişim Tarihi: 18.10.2019 371 https://www.australia.gov.au/about-government/how-government-works/local-government Erişim Tarihi: 16.10.2019 133 daha önce kendi kendini yönetti, ancak Norfolk Adası Mevzuat Değişikliği yasa 2015'in ardından seçilen bir Bölge Konseyi kurulacak. Yedi bölge, yalnızca federal Hükümeti tarafından tayin edilen bir idareci aracılığıyla, Commonwealth kanunları tarafından yönetilmektedir. Onlar: Aşmore ve Kartier Adaları, Avustralya Antarktika Bölgesi, Noel Adası, Kokos (Keeling) Adaları, Mercan Denizi Adaları, Heard ve McDonald Adaları Bölgesi, Jervis Bay Bölgesi (Jervis Bay Territory)’dir372. Başlıca Federal Avustralya Hükümeti'nin Sorumlulukları şöyle sıralanabilir: önemli ulusal kararlar vermesi, politika geliştirmesi, önerilen yasaları sunması, yasaları uygulaması, devlet dairelerini yönetmesi373, vergilendirme, ulusal ekonomik yönetimi, göç ve vatandaşlık, istihdam, posta hizmetleri ve iletişim ağı, sosyal güvenlik (emekli aylıkları ve aile desteği), savunma, ticaret, havaalanları ve havacılık güvenliği, Dış İlişkiler …arasındadır374. Avustralya’nın yerel yönetimlere bakıldığında, bazı eyaletler tamamen ilçelere ayrılır, fakat diğerlere böyle ayrılmaz. Yerel Yönetim Alanları (LGA)'ların adları eyaletlere ve özelliklerine göre sınıflandırılır. Böylece bölgeler (Region), iller (Shire), şehirler (Cities), kentler (Towns), belediyeler (Municipalities), kasabalar (borough) vb. bulunabilmektedir. Bütün eyaletlerde ve Kuzey Bölgesinde her bir Yerel Yönetim Alanı resmi statüsündedir. Farklı Yerel Yönetim Alanı türleri: Yeni Güney Galler: Şehirler (Cities) ve Alanları (Areas); Victoria: Şehirler (Cities), Kırsal Şehirler (Rural Cities), kasabalar (Borough) ve İller (Shires); Queensland: Şehirler (Cities), İller (Shires), Kentler (Towns) ve Ada Konseyleri (Island Councils); Güney Avustralya: Şehirler (Cities), Kırsal Şehirler (Rural Cities), Belediyeler (Municipalities), ilçe Konseyleri (District Councils), Bölgesel Konseyler (Regional Councils) ve Aborjin Konseyleri (Aboriginal Councils); Batı Avustralya: Şehirler (Cities), Kentler (Towns) ve İller (Shires); Tasmanya: Şehirler (Cities) ve Belediyeler (Municipalities); Kuzey Bölgesi: 372 https://www.gov.au/ Erişim Tarihi: 18.10.2019 373 Australian Government web sayfası 374 https://www.australia-australie.com/articles/gouvernement-australien-explique/ Erişim Tarihi: 16.10.2019 134 Şehirler (Cities), Kentler (Towns), Topluluk Devleti Konseyleri (Community Government Councils) ve İller (Shires); Avustralya Başkent Bölgesi, Jervis Körfezi Bölgesi ve dış bölgeler, merkezi yönetimden ayrı olarak yerel yönetim altında bölgelere sahip değildir375. Avustralya yerel yönetimlerin sorumlulukları şöyle sıralanabilir: trafik kontrolleri, trafik işaret tertibatları, yerel yollar, yürüyüş parkurları, köprüler, su kanalizasyon, parklar, oyun alanları, havuzlar, spor alanları, kamp alanları ve karavan parkları, gıda ve et muayenesi, hayvanların gürültüsü ve kontrolü, çöp toplama, yerel kütüphaneler, salonlar ve topluluk merkezleri, çocuk bakımı ve yaşlı bakımı ile ilgili bazı sorunlar, inşaat ruhsatı, sosyal planlama ve yerel çevre sorunları’dır376. 1.2. Avustralya Milletler Topluluğu Ombudsmanı (The Commonwealth Ombudsman) 1.2.1. Federal ombudsmanlık kurumunun kuruluşu ve tarihsel gelişimi İskandinav ülkeleri dışında, ombudsmanlık kurumu benimsenen Yeni Zelanda modelinden esinlenerek Avustralya Commonwealth Ombudsmanı kurulmuştur. Avustralya’da ilk ombudsmanlık kurumu 1971 yılında Batı Avustralya eyaletinde hayata geçirilmiştir. Avustralya’daki Commonwealth Ombudsmanı ise 1976’da kurulup bu tarihin yasasıyla, Mart 1977’de uygulanmaya başlanmıştır377. 1.2.2. Federal ombudsmanlık kurumunun görevi Commonwealth Ombudsmanı’nın, Avustralya devlet kurumlarının idari eylemleri ve kararları hakkında yanlış, yasadışı veya ayrımcı olup olmadıklarını görmek için şikâyetlerini araştırma konusunda geniş yetkileri vardır378. Ombudsman, Avustralya hükümeti dairelerinin ve ajanslarının eylemleri ve kararları, Avustralya hükümeti için özel yüklenicilerin çoğu tarafından sunulan hizmetler ve Avustralya Federal Polisi tarafından yürütülen şikâyet soruşturmalarını denetleyebilmektedir. 375 https://fr.wikipedia.org/wiki/Zone_d%27administration_locale Erişim Tarihi: 17.10.2019 376 https://www.australia-australie.com/articles/gouvernement-australien-explique/ Erişim Tarihi: 17.10.2019. 377 Commonwealth Ombudsman, 2015b. 378 https://www.australia.gov.au Erişim Tarihi: 08.07.2019. 135 Avustralya’daki Ombudsmanları, bireyler ile sanayi kuruluşları ya da devlet kurumları arasında bir anlaşmazlık ortaya çıktığında yardımcı olan bağımsız kuruluşlardır. Hükümet ombudsmanlığı hizmetleri, diğer ombudsmanlık ve uyuşmazlık çözüm hizmetleri gibi, halka ücretsizdir ve mahkeme sistemleri dışındaki anlaşmazlıkları çözmenin bir yoludur. Avustralya Commonwealth Ombudsmanı yanı sıra Avustralya’da her eyalet için atanmış bir ombudsman vardır. Yasalar eyaletler arasında farklılık gösterdiğinden, yalnızca bir süreç veya politika, Commonwealth'te kullanılamaz. Tüm devlet kurumları ombudsmanın yetki alanı içindedir. Commonwealth Ombudsmanı aynı zamanda Savunma Kuvvetleri Ombudsmanı, Göçmen Ombudsmanı, Posta Endüstrisi Ombudsmanı, Hukuk Yaptırma Ombudsmanı, Mesleki Eğitim ve Öğretim Öğrenci Kredileri Ombudsmanı, Yurtdışı Öğrenciler Ombudsmanı ve Özel Sağlık Sigortası Ombudsmanı'dır. Yaşlı bakımı, bankacılık, enerji ve su, telekomünikasyon vb. gibi birçok sektörde uyuşmazlıkların çözümünde yardımcı ombudsmanlar veya benzeri kuruluşlar da bulunmaktadır379. Bunun dışında Başkent bölgesi ve Norflok Adası Ombudsmanları hukuken bulunmakla birlikte, bu kurumlar federal ombudsman tarafından temsil edilmektedir. Commonwealth Ombudsmanı’nın denetim yetkisi eyalet, bölge ve sektör ombudsmanları düzeyinde bulunmadığı için, yerel yönetim kuruluşlarıyla ilgili şikâyetler eyalet ve bölge ombudsmanlarına yapılmaktadır. Yasaya göre federal yönetime bağlı kamu kuruluşlarının yönetsel faaliyetlerinin yanı sıra bazı özel sektör kuruluşlarını da denetlemektedir380. Commonwealth Ombudsmanı, İçişleri Bakanlığı'nın göçmenlik işlevleriyle ilgili şikâyetleri araştırabilir. Şikâyetlerden doğabilecek sistemik sorunları araştırabilir. Ayrıca, departmanın uyumluluk faaliyetlerini kontrol edip gözaltı merkezlerini denetler. İki yıldan fazla bir süre alıkonulan insanlar hakkında İçişleri Bakanı’na rapor vermek için yasal bir raporlama işlevi vardır. Bir kişi iki yıl boyunca gözaltında tutuluyorsa, 379 https://en.wikipedia.org/wiki/Ombudsmen_in_Australia Erişim Tarihi: 06.05.2019. 380 Parlak, Doğan, a.g.e, s289. 136 daha sonra her altı ayda göçmen gözaltında kaldığı süresince, İçişleri Bakanlığı Sekreteri ombudsmana kişinin tutukluluk durumuyla ilgili bir rapor vermelidir381. Commonwealth Ombudsmanı aşağıdakilerle ilgili şikâyetleri araştırabilir: Avustralya Federal Polisi üyelerinin eylemleri (Avustralya Başkent Bölgesi dahil); Ajans olarak Avustralya Federal Polisi’nin politikaları, uygulamaları ve prosedürleri. Avustralya Federal Polisi’nin şikâyetleri ele almasının etkinliği konusunda (en azından yıllık) Avustralya Parlamentosu'na rapor verilmektedir382. Avustralya Federal Ombudsmanı Yasası’nda 2006 yılında yapılan bir değişiklik Commonwealth Ombudsmanı aynı anda Posta Endüstrisi Ombudsmanı görevlerini alarak ilgili şikâyetleri kabul etmeye başlatmıştır383. Commonwealth Ombudsmanı, posta operatörleri hakkındaki aldığı şikâyetleri araştırabilir. Commonwealth Ombudsmanı, Özel Sağlık Sigortası tüketicilerinin çıkarlarını korur. Bu rolü aşağıdakiler dahil birçok şekilde gerçekleştirilmektedir: - Bağımsız şikâyet yönetimi hizmetiyle şikâyetleri çözmeleri için sağlık fonu üyelerine yardım etmek. - Özel sağlık fonlarının veya sağlık hizmet sağlayıcılarının altında yatan problemlerin belirlenmesi. - Özel Sağlık Sigortası ile ilgili tüketicileri etkileyen konular hakkında devlete ve sektöre danışmanlık yapmak. - Sektörün performansı ve şikâyetlerin niteliği dahil olmak üzere, Özel Sağlık Sigortası hakkında devlete ve sektöre tavsiye ve önerilerde bulunmak. 381 http://www.ombudsman.gov.au/How-we-can-help/immigration-ombudsman Erişim Tarihi: 12.06.2019. 382 http://www.ombudsman.gov.au Erişim Tarihi: 12.06.2019. 383 Parlak, Doğan, a.g.e., s290. 137 - Avustralya’nın tüketiciler için Özel Sağlık Sigortası hakkında bağımsız bilgi kaynağı olan “PrivateHealth.gov.au”’yu yönetmek. Şikâyetler sağlık fonu üyeleri, sağlık fonları, hastaneler veya tıp uygulayıcılardan alınmaktadır. Şikâyetler bir sağlık sigortası düzenlemesi ile ilgili olmalıdır. Bir sağlık uzmanı veya hastane tarafından sağlanan hizmet kalitesi veya tedaviyle ilgili şikâyetler alamamaktadır. Bu şikâyetler eyalet veya bölge sağlık şikâyetleri kuruluşlarına yönlendirilmelidir384. Commonwealth Ombudsman Ofisi, uluslararası öğrencilerin özel eğitim sağlayıcılarla ilgili şikâyetlerini araştırıyor. Özel bir eğitim sağlayıcısı, Avustralya’da bir okul, kolej veya üniversite olabilir. Ayrıca, özel eğitim sağlayıcıları için en iyi uygulama şikâyeti yönetimi hakkında bilgi verilmektedir385. 1.2.3. Federal ombudsmanın atanma, görevden alınma şekli ve görev süresi Commonwealth Ombudsmanı Genel Vali tarafından 7 yıllık bir dönem olmak üzere atanmaktadır. Ancak bu dönemden sonra bir kez daha görev yapabilmektedir386. Ombudsman, Genel Vali’ye teslim ettiği dilekçe ile görevinden istifa edebilmektedir. Ayrıca Genel Vali, bir ombudsmanın rızasıyla, ombudsmanın fiziksel veya zihinsel yetersizliği nedeniyle emekli olabilmektedir387. Genel Vali, bir ombudsmanı, Parlamentonun her Meclisi tarafından aynı Genel Kurul sırasında Genel Vali'ye sunulan, uygunsuz davranış veya fiziksel veya zihinsel yetersizlik nedeniyle ombudsman görevinden alınabilir388. 384 http://www.ombudsman.gov.au Erişim Tarihi: 12.06.2019. 385 http://www.ombudsman.gov.au Erişim Tarihi: 12.06.2019. 386 Commonwealth Ombudsman Act. 21.ve 22.madde 387 Commonwealth Ombudsman Act. 26. ve 27.madde 388 Commonwealth Ombudsman Act. 28/1.madde 138 1.2.4. Federal ombudsmanın çalışma yöntemleri ve şikâyet alma şekli Commonwealth Ombudsmanı’na sözlü veya yazılı olarak herkes şikayette bulunabilir389. Commonwealth Ombudsmanı bağımsız ve tarafsız bir kurumdur ve hizmetleri ücretsizdir. Genel olarak kamu yönetimini iyileştirmek için çalışır ve bireysel ve sistemik şikâyetleri çözmek için çözümler önerebilir390. Şikayet etmekte tereddüt eden veya yapamayan biri varsa, başkasından onun adına şikayette bulunmasını isteyebilir. Onun adına hareket eden kişi onun yasal vasisi veya yasal temsilcisi değilse, “Başka bir kişinin benim adıma davranması için izin” formu doldurarak ombudsmanla iletişime geçebilir. Ombudsman, isimsiz veya 'bilgi uçuran' şikayetleri de kabul eder. Ancak, şu unsurları dikkate almadıkça araştırma yapılmaz: şikayet ciddi bir konuyu gündeme getirmeli ve şikayette soruşturma yürütmeye yetecek kadar bilgi var olmalıdır391. Ombudsman, soruşturmaya başlamadan önce, daire başkanı veya yetkili makamın, eylemin araştırılması gerektiğini bildirir. Ombudsman, zaman zaman bir daire başkanlığı veya öngörülen bir otorite ile, ombudsmanın ne tür bir teklifte bulunacağı konusunda bilgilendireceği bir düzenleme yapabilir. Departman’da veya otorite tarafından gerçekleştirilen, bir sınıfa dahil eylem veya düzenlemede belirtilen eylem sınıflarını içeren eylemleri araştırır392. 1.3. Avustralya’da Yerel Ombudsmanlar Avustralya’da Commonwealth Ombudsmanı var olmasına rağmen, eyaletler düzeyinde 1971 yıllında Batı Avustralya Eyaleti’nden başlayarak bütün diğer eyaletlerde kurulmuştur. Hatta altı eyalet ombudsmanı dışında bölgesel ombudsmanlar da bulunmaktadır. 389 Commonwealth Ombudsman Act 1976, 7/1.madde 390 https://www.australia.gov.au Erişim Tarihi: 13.06.2019. 391 https://www.ombudsman.gov.au/what-we-do/Can-we-help-you Erişim Tarihi: 13.06.2019. 392 Commonwealth Ombudsman Act 1976, 8/1.madde 139 1.3.1. Yerel ombudsmanların kuruluşu ve tarihsel gelişimi Batı Avustralya Ombudsmanı Yeni Zelanda Ombudsmanı’ndan esinlenerek Avustralya ilk Ombudsmanlık Kurumu oldu ve takip eden 10 yıl içerisinde Avustralya genelinde yayıldı. Tasmanya Ombudsmanı 1978 Ombudsman Yasası ile kuruldu ve Eylül 1979’da faaliyete geçerek altıncı ombudsman sahibi olan eyalettir393. Ombudsmanın Batı Avustralya’daki ofisi çok gurur verici bir geçmişe sahibidir. Batı Avustralya, Avustralya’da ilk Ombudsman’a sahipti ve yasa ile birlikte 12 Mayıs 1972’de ilan edilen 1971’deki Parlamenter Komisyon Yasası ile çalışmaya başlamıştır. Diğer tüm eyaletler ve bölgeler hatta Commonwealth Ombudsmanı Batı Avustralya'nın liderliğini takip etti394. 1970'lerde dünya genelinde artan bir hareketin bir parçası olarak, Güney Avustralya Hükümeti bir Ombudsmanlık Ofisi kurmaya karar verdi ve Güney Avustralya Parlamentosu'na yasa koydu. Güney Avustralya Ombudsmanı Avustralya'da kurulan ikinci ombudsmanlık kurumu oldu. Gözden geçirme ve değişiklikten sonra, Ombudsman Yasası 23 Kasım 1972'de kabul edildi ve 14 Aralık 1972'de ilan edildikten sonra Ombudsman Ofisi şikâyet almak üzere açıldı395. Victoria Ombudsmanlığı'nın ofisi 30 Ekim 1973'te kurulmuştur. Ombudsmanın atanması yıllarca hükümet tarafından değerlendirildikten sonra gelmiştir. Victoria Ombudsmanı, Batı Avustralya'da ve Güney Avustralya'da bir ombudsman atanmasından sonra Avustralya'da açılan üçüncü ombudsmanlık ofisi idi. Ombudsmanlık ofisi, kuruluşundan bu yana, Victoria’da kamu sektöründe ve kamu hizmetlerinin sunumunda bazı önemli değişikliklere tanık olmuş ve etkilemiştir. Ofis ayrıca dönem boyunca bazı değişiklikler geçirmiş olsa da, hiçbiri ombudsmanın temel rolünü ve sorumluluklarını etkilememiştir. 1973'ten beri ombudsman, hükümetin 393 Parlak, Doğan, a.g.e, s287 394 http://www.ombudsman.wa.gov.au Erişim Tarihi: 28.07.2019 395 https://www.ombudsman.sa.gov.au Erişim Tarihi: 28.07.2019 140 kaygılarını önemli meselelere çekmiş ve bireysel şikâyetleri çözerek daha geniş kamu yönetimini geliştirmeye yardımcı olmuştur396. Queensland eyaletinin ilk ombudsmanı 1974’te atandı. İdari Araştırmalar Parlamentosu Komisyon olarak bilinen hükümet departmanları ve makamlarının idari eylemlerini soruşturmakla görevlendirildi. Ombudsman Yasası 2001, Ofise eyalet kurumlarına yönelik şikâyetleri soruşturmak ve kurumlara karar alma ve şikâyet işlemlerini iyileştirme konusunda yardım etmek için ikili bir rol verdi397. 1.3.2. Yerel ombudsmaların atanma ve görev süresi Yeni Güney Galler eyaletinde vali, başbakanının tavsiyesi üzerine, atama belgesinde belirtilen koşullar hakkında bir ombudsman atayabilir398. Ombudsman yedi yılı geçmeyen bir süre görev yapar ve yeniden atanmaya uygundur399. Tasmanya’da ise görev süresi beş yıldır ve yeniden atanması mümkündür400. Ancak 65 yaşın üzerinde veya yasama meclisinin veya konsey meclisinin bir üyesi veya Commonwealth’ta başka bir eyaletin veya parlamento meclisinin bir üyesiyse atanmaya uygun değildir401. Ombudsman, ombudsmanlık ofisinin üst makamıdır ve görevinin dışında herhangi bir maaşlı işle uğraşırsa ya da görev için seçilmek üzere tayin edilirse yasama konseyi veya yasama meclisi üyesi ya da başka bir eyaletin veya Commonwealth Parlamentosu Meclisi’nin bir üyesi olarak ya da valiye hitaben yazılı olarak istifa ederse ve valiliği istifayı kabul ederse görevi sonlandırılır. Ayrıca ombudsman, 65 yaşına geldiği güne kadar görevde kalabilir402. Hatta ombudsman, herhangi bir zamanda, her iki parlamento meclisinin adına, Vali tarafından görevden alınabilir403. 396 https://www.ombudsman.vic.gov.au Erişim Tarihi: 27.07.2019. 397 https://www.ombudsman.qld.gov.au Erişim Tarihi: 28.07.2019. 398 New South Walles Ombudsman Act 1974, 6/1. Madde 399 New South Walles Ombudsman Act 1974, 6/2. Madde 400 Tasmania Ombudsman Act 1978, 5/2.madde 401 New South Walles Ombudsman Act 1974, 6/3. Madde 402 New South Walles Ombudsman Act 1974, 6/4. Madde 403 New South Walles Ombudsman Act 1974, 6/5. Madde 141 Batı Avustralya’da Parlamento Komiseri olarak bilinen ombudsman ve yardımcısı Kanun uyarınca soruşturma yürütmek amacıyla vali tarafından atanır ve bu kanun hükümlerine uygun olarak görev yapar404. Ombudsman ve ombudsman yardımcısı, 5 yıl görev yapmak üzere atanır, ancak ombudsman veya ombudsman yardımcısı, istediği zaman valiliğe hitaben dilekçe yazarak istifa edebilir. Vali tarafından istifa ettirilmesi durumunda, gerektiği şekilde ombudsman veya ombudsman yardımcısı olarak ofisi boşaltır405. 1.3.3. Yerel ombudsmanların yetki ve görevleri Ombudsman, eyalet kurumlarının, yerel yönetimlerin ve üniversitelerin karar verilmesine ilişkin şikâyetleri araştırarak ve çözerek, kendi hareket soruşturmalarını yaparak, çocuk ölümlerini ve aile ve aile içi şiddet ölümlerini ve diğer işlevlerin kullanımını izlemek ve teftiş etmek dahil olmak üzere diğer işlevlerle ilgili şikâyetleri araştırıp çözerek parlamento ve Batı Avustralyalılara hizmet etmektedir. Ombudsman, hükümetten bağımsız olarak parlamentonun bir memuru olup, yaptığı tüm çalışmalarda tarafsız ve adil davranır406. Victoria Ombudsmanı Victoria hükümet dairelerinde, kamu otoritelerinde ve belediye meclislerinin memurları tarafından gerçekleştirilen idari işlemlerle ilgili şikâyetleri araştırır ve çözümler. Ombudsmanlık ve vekilinin ofisi, 1973 tarihli Ombudsmanlık Yasası ile ilgili olan bir dizi farklı mevzuat kapsamında faaliyet göstermektedir. Ombudsmanın yargı yetkisi, yerel hükümetin yanı sıra eyalet hükümetinin ve yasal otoritelerin tüm kolları arasında uzanır407. Her ombudsman olduğu gibi Güney Avustralya Ombudsmanı’nın yetki alanına giren kurumları şunlardır: Eyalet hükümetinin departmanları (örneğin Planlama, Ulaştırma ve Altyapı; Eğitim), Eyalet hükümetinin makamları (örneğin Kamu Mütevelliler) ve Yerel Konseyler’dir. Ancak Güney Avustralya Polisi; işverenler/çalışanlar arasında yaşanan 404 Parliamentary Commissioner Act 1971, 5/1.madde 405 Parliamentary Commissioner Act 1971, 5/3.madde 406 http://www.ombudsman.wa.gov.au/About_Us/Functions.htm Erişim Tarihi: 01.08.2019 407 https://www.ombudsman.vic.gov.au Erişim Tarihi: 27.07.2019. 142 etkiler; Commonwealth veya eyaletlerarası hükümet ajansları; hükümet bakanları ve kabine; mahkemeler ve hakimler; taç için yasal danışmanlar; özel kişiler, işletmeler veya şirketlerin eylemlerini ve kararlarını inceleme yetkisi yoktur408. 1.3.4. Yerel ombudsmanların çalışma yöntemleri ve şikâyet alma şekli Queensland Ombudsmanı ile temasa geçmeden önce, şikayeti ilgili kuruluşa iletme ve düzeltmeleri için bir şans vermelidir. Kuruluşun şikayetler ile nasıl ilgilendiği hakkında bilgi web sitesinde bulunmalıdır, aksi takdirde telefon edip bilgisi istenebilir. Birçok kuruluş web sitelerinde şikayet formları ve iletişim bilgileri vardır. Şikayetçinin, kuruluştan neden mutsuz olduğunu anlaması için yeterli bilgi içermesi gerekir. Bu yüzden şunları eklemelidir: Ne oldu? Ne zaman oldu? Neden haksız ya da yanlış olduğunu düşünüyorsun? Kuruluşun şikayete verdiği yanıt neydi? Bu cevaptan neden tatmin edilmemiş? Kuruluş şikayetini düzeltmek için ne yapmalı? Şikayetini desteklemek zorunda olduğun belge veya bilgilerin kopyalarına sahip olunmalıdır409. Victoria Ombudsmanı, Victoria hükümet daireleri ve kurumları ile yerel yönetim hakkındaki şikâyetleri araştırır: Victoria eyalet kurumları, eyalet okulları, hapishaneler, İnsan Hizmetleri Departmanı, WorkSafe Victoria’ya dahildir. Herkes şikâyet edebilir. Victoria hükümeti dairesi, yasal otorite, kurum veya yerel konsey hakkında bir şikâyet varsa, ilk aşamada şikâyeti ilgili kurum ile çözülmeye çalışmalıdır. Kamu kurumlarının sorunu denemek ve çözmek için kullanabileceği şikâyet süreçleri olmalıdır. Yine sorunu çözemiyorsa veya şikâyetin değerlendirilip değerlendirilemeyeceğinden emin olmadığı durumunda, o zaman ombudsmanın ofisi yardımcı olabilir410. Victoria Ombudsmanı, 1973 tarihli Ombudsman Yasası'nın 15B maddesi altındaki bir şikâyetin resmi bir soruşturmasını yapabilir. Belli bir şikâyette bulunmadan, 'kendi hareketi' yetkilerini kullanarak belirli bir konu hakkında bir soruşturma başlatabilir. 408 https://www.ombudsman.sa.gov.au/about-us/our-jurisdiction/ Erişim Tarihi: 06.08.2019 409 https://www.ombudsman.qld.gov.au/how-to-complain/the-complaints-process/what-to-expect-if-you- make-a-complaint-to-us Erişim Tarihi: 05.08.2019 410 https://www.ombudsman.vic.gov.au/Complaints/Make-a-Complaint 27.07.2019. 143 Kendi hareket soruşturmaları, Kanun'un 16A maddesi uyarınca gerçekleştirilmiştir. Ombudsman, soruşturmalar sırasında çeşitli kaynaklardan bilgi edinir. Bazı durumlarda, soruşturmaya yardımcı olabilecek bilgiler sağlaması için şahıslardan, gruplardan, kurumlardan ve halktan gelen gönderileri davet edebilir411. Güney Avustralya Ombudsmanı, kendi inisiyatifiyle veya şikayetçilerden şikayet alarak soruşturma yapabilir. Bir şikayette bulunulduğunda, ombudsman şikayetin söz konusu idari işlem ile ilgili olmadığı görülmesine rağmen, idari bir eylemi soruşturabilir412. Güney Avustralya Ombudsmanı’nın yargı yetkisi dahilindeki bir ajansın hareket etme kararından veya başarısızlığından doğrudan etkilenen herhangi bir kişi, insan grubu, kurum veya kuruluş şikâyet edebilir. Bir kişi şikâyeti kendi başına yapamıyorsa, etkilenen kişinin bir temsilcisi (örneğin akraba veya bakıcı, avukat veya parlamento üyesi) genellikle kabul edilebilir. Şikâyetin konusu olan olaydan haberdar olduktan sonraki 12 ay içerisinde şikâyette bulunulmalıdır413. Ombudsman, Güney Avustralya’nın yargı yetkisi dahilindeki bir kurum tarafından yapılan herhangi bir idari işlem veya eylemsizlik hakkında şikâyet yapılabilir. Güney Avustralya Ombudsmanı, aşağıdakilerin “idari işlemlerini” inceleyebilir: eyalet hükümeti departmanları (Planlama, Ulaştırma ve Altyapı; Eğitim ve Çocuk Gelişimi; Temel Endüstriler ve Bölgeler); eyalet hükümeti makamları (Güney Avustralya Su İşleri; Güney Avustralya Konut Hizmetleri; Kamu Mütevelli; Piyango Komisyonu,..) ve yerel meclisler. Bununla birlikte, Güney Avustralya’nın Ombudsmanı, aynı fikirde olmadığı bir kurumun kararına karşı temyiz aracı olarak bulunmadığına dikkat etmek önemlidir. Güney Avustralya Ombudsmanı, yalnızca sürecin makul ve adil olduğunu ve kararın yasadışı, mantıksız veya yanlış olmadığını görmeye çalışacaktır414. Güney Avustralya Ombudsmanı’nın soruşturmayacağı belli konular vardır. Bunlar arasında: mahkeme kararları veya mahkeme kararlarıyla ilgili işlemler; Çalışan/işveren 411 https://www.ombudsman.vic.gov.au/ Erişim Tarihi: 27.07.2019. 412 South Australia Ombudsman Act 1972, 13/2.madde 413 https://www.ombudsman.sa.gov.au Erişim Tarihi: 28.07.2019. 414 https://www.ombudsman.sa.gov.au/complaints/who-can-you-complain-about/ Erişim Tarihi: 20.07.2019. 144 ile ilgili konuların çoğuyla ilgili şikâyetler; Güney Avustralya Polisi’nin eylemleri; bir bakanın eylemleri (Bilgi Edinme Özgürlüğü Kanunu kapsamındaki dış incelemeler hariç), parlamento üyeleri ve hakimler; kraliyete hukuk müşavirlerinin eylemleri; özel kişilerin, işletmelerin veya şirketlerin eylemleri (bir kurum veya konsey ile yapılan bir sözleşme kapsamında hareket etmedikleri sürece) ve bir ajans politikasının içeriği hakkında şikâyetler415. Tasmanya Ombudsmanı’na ulaşılan şikayetler, ombudsmanın ekibinde çalışan Soruşturma Görevlileri, yetki alanı içinde olduklarını belirlemek için şikayetleri değerlendirir; buna şikayette atıfta bulunulan işlemlerin yapıldığından emin olunması:  Tasmanya kamu otoritesini ve kanunun 12. bölümünde ve 2. programında tanımlanan idari eylemleri ilgilendirir;  Yasanın 19. bölümünün belirlediği süre içerisinde meydana gelmiş;  İlk etapta söz konusu kurumla birlikte çözülmeye çalışılmış;  Mahkeme tarafından incelenemez. Şikayet edenin şikâyet ettiği eylemlerle şahsen mağdur olduğu da doğrulanmalıdır. Yasa ayrıca ombudsmana, soruşturması haksız veya gereksiz olduğunda şikayeti reddetme hakkı verir. Bir şikayet kabul edildiğinde, mümkünse gayrı resmi olarak sorunu çözmek için çaba gösterilecektir. Bu, söz konusu kurumdan bazı ek bilgiler almak isteyen bir Soruşturma Görevlisi içerebilir416. 415 https://www.ombudsman.sa.gov.au Erişim Tarihi: 28.07.2019. 416 https://www.ombudsman.tas.gov.au/for-agencies Erişim Tarihi: 06.08.2019 145 SEKİZİNCİ BÖLÜM SEÇİLMİŞ ÜLKELERDEKİ FEDERAL VE YEREL OMBUDSMANLARIN KARŞILAŞTIRMASI 1. SEÇİLMİŞ ÜLKELERDEKİ FEDERAL OMBUDSMANLARIN KARŞILAŞTIRILMASI Son yıllarda ombudsmanlık kurumu giderek yaygınlaşmaktadır. Yüz yirmi’den fazla ülkede benimsenen bu kurum, 2018’de son olarak Hindistan’da Ombudsmanı kabul edildi ve 2019’da ilk Lokpal atandı. Almanya ise 1956’da federal ombudsman olmamasına rağmen Savunma ombudsmanı kuruldu ve halen daha Almanya Silahlı Kuvvetleri’nde görev halindedir. Güney Afrika Cumhuriyeti ve Avustralya’da parlamentoya bağlı federal ombudsmanlar bağımsız ve ücretsiz bir şekilde vatandaşların şikayetlerini gidermek için çalışmaktadır. Kanada’da, yalnızca eyalet düzeyinde kurumu oluşturulmuştur. Seçilmiş federal devlet ombudsmanları arasında, her devletin kendi siyasal, hukuksal ve işlevsel yapılarına göre ombudsmanlık kurumu benimsenmiştir. Ortak noktaları bulunmasına rağmen (bağımsızlık, ücretsiz başvuru yapma hakkı, yıllık faaliyet rapor sunma,vb), kurumun adı, kurulması ve kuruluş yasası, göreve şekli, görev süresi, görevden alınma şekli, genel nitelikler, görev alanı, başvuru yolları ve harekete geçme şekli hususlara bakıldığında esasen farklılıklar göstermektedir. Kanada’da federal düzeyde ombudsman olmadığından dolayı tablo’da bilgileri bulunmamaktadır. Özetle aşağıdaki tablo’da, Almanya, Güney Afrika Cumhuriyeti, Hindistan ve Avustralya Federal Ombudsmanları incelenmiştir. Tablo 9: Seçilmiş Ülkelerdeki Federal Ombudsmanların Karşılaştırılması. Almanya Güney Afrika Hindistan Australya Kurumun Savunma Ombudsmanı Halk Savunucusu Lokpal Commonwealth Adı Ombudsman Kurulması 1956 tarihli Federal 1994 tarihli Güney 2013 tarihli 1976 tarihli Avustralya ve Kuruluş Almanya Cumhuriyeti Afrika Cumhuriyeti Hindistan Commonwealth Yasası Savunma Halk Savunucusu Ombudsmanlık Ombudsmanlık Kurumu Ombudsmanlık Kurumu Yasası (Public Kurumu Yasası Yasası (Avustralya Yasası (Gesetzüber den Protector Act) (The Lokpal And Commonwealth 146 Wehrbeauftragterdes Lokayuktas Act, Ombudsman Act 1976) Deutschen 2013) Bundestages) Göreve Federal Meclis üyeleri Ulusal Meclis’in Seçim Komitesi Genel Vali tarafından Gelme tarafından gizli tavsiyesi üzerine, tavsiyesi üzerine atanmaktadır. Şekli oylamada seçilir. devlet başkanı Cumhurbaşkanı tarafından tarafından atanmaktadır. atanmaktadır. Görev 5 yıl 7 yıl 5 yıl veya yetmiş 7 yıl Süresi yaş ulaşana kadar Tekrar Görev süresi Yenilenemez bir Yenilenemez bir Görev süresi bir kere Seçilme yenilenebilir. görev süresi. görev süresi. daha yenilenebilir. Görevden Federal Meclisin -Devlet Başkanı, Lokpal Başkanı -Genel Vali, bir Alınma üyelerinin Ombudsman veya herhangi bir Ombudsmanı, Şekli çoğunluğunun çıkarmak için üye, en az yüz Parlamentonun her onayı alınmak şartıyla Ulusal Meclis parlamento üyesi Meclisi tarafından aynı Federal Meclis Başkanı komitesinin tarafından Genel Kurul sırasında tarafından ombudsman başlatılmasından imzalanan bir Genel Vali'ye sunulan, görevinden sonra istediği zaman dilekçe ile uygunsuz davranış veya alınabilmektedir. Ombudsman Cumhurbaşkanı fiziksel veya zihinsel görevden tarafından kendisine yetersizlik nedeniyle alabilmektedir. yapılan atıfta Ombudsman -Kötü davranış, bulunularak, azledilebilir. yetersizlik veya Anayasa -Ombudsman, becerisizlik Mahkemesi'nden devamsızlık izni nedeniyle Meclis sonra yapılan hatalı dışında, üst üste 14 gün üyelerinin en az davranışlar veya herhangi bir 12 üçte ikisinin nedeniyle Başkanın ayda 28 gün görevinde destekleyici oyu ile emriyle görevinden bulunmazsa, Genel Vali kaldırılabilmektedir. alınacaktır. onu görevden çıkarabilir. Genel Aday olabilmesi için 35 Güney Afrika Baş Adaleti veya Yasa’da belirlenmedi. Nitelikler yaşını doldurulmuş vatandaşı olan Yüksek olması gereklidir ve kadınlar veya Mahkeme’nin seçilebilmek için erkekler olmalıdır; hakimi olan ya da askeri bilgisi ve belirli bir ofise yolsuzlukla tecrübesi şart yoktur. sahip olmak için mücadele politikası, Ayrıca Ombudsman uygun ve dürüst kamu idaresi, ne Federal kişilerdir; ve ulusal ihtiyat, sigorta ve Meclis üyesi ne de bir mevzuatın bankacılık da dahil devlet memuru özel bir öngördüğü diğer olmak üzere finans, görev üstlenir. şartlara uymak. hukuk ve yönetim ile ilgili konularda yirmi beş yıldan az olmamak üzere özel bilgi ve uzmanlığa sahip, kusursuz bir bütünlüğe ve olağanüstü kabiliyete sahip bir kişidir. Görev Almanya Silahlı Tüm devlet Tüm devlet Tüm devlet kurumları Alanı Kuvvetleri’nde. kurumlarını kurumlarını ombudsmanın yetki denetleyebilir. denetleyebilir. alanı içindedir. Commonwealth Ombudsmanı aynı zamanda Savunma Kuvvetleri, Göçmen, Posta Endüstrisi, Hukuk Yaptırma, Mesleki Eğitim ve Öğretim 147 Öğrenci Kredileri, Yurtdışı Öğrenciler ve Özel Sağlık Sigortası Ombudsmanı'dır. Başvuru Askerler kurum Güney Afrika’da Başvuru formunun Commonwealth Yolları içerisindeki bürokratik herhangi bir kişi henüz bildirilmemiş Ombudsmanı’na sözlü yolu takip etmeden ve Halk olmasına rağmen, veya yazılı olarak doğrudan Ombudsmana Savunucusu’na Lokpal ofisine gelen herkes doğrudan başvurabilmektedir. şikâyetler, elden tüm şikâyetleri, ne şikayette bulunabilir. mektupla veya e- şekilde gönderilirse maille ya da Lokpal ofisi telefonla tarafından kabul ulaştırılabilmektedir edilir. Harekete Şikayetleri altında ya da Halk Savunucusu, Hindistan’da, Commonwealth Geçme Federal Meclis veya kendi inisiyatifiyle Lokpal şikayet Ombudsmanı şikayet Şekli Savunma veya bir şikâyeti üzerine üzerine ya da resen Komitesinin talimatı veya bir iddiayı soruşturmalar soruşturmalar başlamak üzerine ve Silahlı aldıktan sonra başlatabilmektedir. üzere harekete kuvvetlerin bir üyesinin harekete geçebilir. geçmektedir. temel haklarının veya Innere Führung (liderlik ve sivil eğitim) ilkelerinin ihlal edildiğini gösteren durumlarda resen harekete geçmektedir. Kanada’da parlamento ile doğrudan ilişkili ombudsman kurumları, federal düzeyde değil eyalet statüsünde kurulmuştur. Şehir ve belediye seviyesinde ombusdmanlar da vardır. Kanada’daki federal hükümet, 1978'de Pierre Trudeau bir ombudsman sağlanacak bir tasarıyı yürürlüğe koydu, ancak açıklanması zor nedenlerden ötürü hiçbir zaman önlem alınmadı. O zamandan beri federal hükümet belirli amaçlar için vatandaşlarının şikâyetlerini gidermek için beş bağımsız kurumu kurdu. Bunlar: Resmi Diller Komiseri, Düzeltici Araştırmacı, Gizlilik Komiseri, Bilgi Edinme Komiseri, ve Kamu Şikâyet Komisyonu'dur. Bu ofislerin beşinin de şikâyetleri almasına ve çözüm önerileri vermesine rağmen, sadece üçü ombudsman kavramının dört temel özelliğine sahip olmaları anlamında yasal olarak ombudsman olarak adlandırılabilir. Ancak asıl sorun, beş ofise hepsinin bir araya gelmesine rağmen, her yıl federal düzeyde alınan binlerce idari karar ve eylemin sadece çok küçük bir kısmını kapsamasıdır. Bu nedenle, Kanada’da farklı sektörlerde (Askeri, Eşit Fırsatlar, Dil, Cezaevi Hizmetleri, Polis, Çevre, Bilgi ve Gizlilik ve klasik parlamento) ombudsmanlık kurumları olduğunu işaret etmek gerekir. Ayrıca ülkede özel sektör kökenli finans ve bankacılık ombudsmanları da vardır. 148 Almanya’da, anayasanın 45.B maddesi’nde 1956 tarihli Federal Almanya Cumhuriyeti Savunma Ombudsmanlık Kurumu Yasası (Gesetzüber den Wehrbeauftragterdes Deutschen Bundestages) ile ilgili kanun çıkarılıp kurulmuştur. Kurumun görev alanı Almanya Silahlı Kuvvetleri’nde olmasına rağmen seçilebilmek için askeri bilgisi ve tecrübesi şart yoktur. Ayrıca 35 yaşı doldurulmuş olmak gereklidir ve ombudsman ne federal meclis üyesi ne de bir devlet memuru özel bir görev üstlenir. Savunma Ombudsmanı federal meclis üyeleri tarafından gizli oylamada yenilenebilir 5 senelik bir dönem olmak üzere seçilmektedir. Nitekim, federal meclis üyelerinin çoğunluğunun onayı alınmak şartıyla federal meclis başkanı tarafından ombudsman görevinden alınabilmektedir. Almanya Silahlı Kuvvetlerin’deki Askerler kurum içerisindeki bürokratik yolu takip etmeden ve doğrudan ombudsmana başvurabilme hakkı sahip iken; ombudsman, şikayetleri altında ya da federal meclis veya savunma komitesinin talimatı üzerine ve silahlı kuvvetlerin bir üyesinin temel haklarının veya Innere Führung (liderlik ve sivil eğitim) ilkelerinin ihlal edildiğini gösteren durumlarda resen harekete geçme hakkı sahiptir. Güney Afrika’da ilk ombudsmanlık kurumu veya benzer kuruluş, 1979 yılında kuruldu ve bu kuruma “Genel Avukatı (The Advocate-General)” adı verildi. 1994 tarihli Güney Afrika Cumhuriyeti Halk Savunucusu Yasası (Public Protector Act, 1994) ayrımcılık ile mücadele ve kitlesel insan hakları ihlallerini önlemek ve kamusal kaynakların kötüye kullanımı ortadan kaldırmak amacıyla kurulmuştur. Güney Afrika vatandaşlardan cinsiyet ayrımı gözetilmeksizin; belirli bir ofise sahip olmak için uygun ve dürüst biri; ve ulusal mevzuatın öngördüğü diğer şartlara uymak nitelenen kişi ulusal meclisin tavsiyesi üzerine, devlet başkanı tarafından 7 yıl için atanmaktadır. Görev süresi bittiğinde yeniden atanma imkanı izin verilmemektedir. Bunun neticesinde, Halk Savunucusu’nun kötü davranışı, yetersizlik veya becerisizlik nedeniyle meclis üyelerinin en az üçte ikisinin destekleyici oyu ile azledilebilmektedir. Yine de Devlet Başkanı, Halk Savunucusu çıkarmak için ulusal meclis komitesinin başlatılmasından sonra istediği zaman Halk Savunucusu’nu görevden alabilmektedir. Güney Afrika’da herhangi bir kişi Halk Savunucusu’na şikâyetler, elden mektupla veya e-maille ya da telefonla ulaştırılabilmektedir. Halk Savunucusu ise, şikayetleri beklemeden kendi inisiyatifiyle veya bir iddiayı aldıktan sonra harekete geçebilir. 149 Hindistan’da federal düzeyde tüm devleti kapsayan bir ombudsmanlık kurumu kurulması defalarca parlamento tarafından reddedildikten sonra nihayet 2018 yılında alınan kararla ombudsman yasası kabul edildi ve 2019’da ilk Lokpal Başkanı atandı. Uygulanmakta olan 2013 tarihli Hindistan Ombudsmanlık Kurumu Yasası (The Lokpal And Lokayuktas Act, 2013) ile Lokpal 5 yıl veya yetmiş yaş ulaşana kadar cumhurbaşkanı tarafından atanmaktadır. Bir dönem daha atanma hakkı bulunmamaktadır. Atanacak Lokpal, Baş Adaleti veya Yüksek Mahkeme’nin hakimi olan ya da yolsuzlukla mücadele politikası, kamu idaresi, ihtiyat, sigorta ve bankacılık da dahil olmak üzere finans, hukuk ve yönetim ile ilgili konularda yirmi beş yıldan az olmamak üzere özel bilgi ve uzmanlığa sahip, kusursuz bir bütünlüğe ve olağanüstü kabiliyete sahip bir kişidir. Lokpal Başkanı veya herhangi bir üye, en az yüz parlamento üyesi tarafından imzalanan bir dilekçe ile cumhurbaşkanı tarafından kendisine yapılan atıfta bulunularak, Anayasa Mahkemesi'nden sonra yapılan hatalı davranışlar nedeniyle başkanın emriyle görevinden alınabilir. Şikayette bulunan kişileri, başvuru formu henüz bildirilmemiş olmasına rağmen, Lokpal Ofisi’ne gelen tüm şikâyetleri, ne şekilde gönderildiyse şikâyetleri almaya karar verildi. Hindistan’da, Lokpal şikayet üzerine soruşturmalar başlatabilmektedir. Avustralya’da ilk ombudsmanlık kurumu 1971 yılında Batı Avustralya eyaletinde hayata geçirilmiştir. Ardından, Avustralya’daki Commonwealth Ombudsmanı ise 1976 tarihli Avustralya Commonwealth Ombudsmanlık Kurumu Yasası (Ombudsman Act 1976) ile kuruldu ve Mart 1977’de uygulanmaya başlamıştır. Commonwealth Ombudsmanı, Genel Vali tarafından yenilenebilir 7 senelik bir görev süresi için atanmaktadır. Yine de Genel Vali, bir ombudsmanı, parlamentonun her meclisi tarafından aynı Genel Kurul sırasında ona sunulan, uygunsuz davranış veya fiziksel veya zihinsel yetersizlik nedeniyle ombudsman azledilebilir. Avustralya’da, tüm devlet kurumları ombudsmanın yetki alanı içindedir. Commonwealth Ombudsmanı aynı zamanda Savunma Kuvvetleri, Göçmen, Posta Endüstrisi, Hukuk Yaptırma, Mesleki Eğitim ve Öğretim Öğrenci Kredileri, Yurtdışı Öğrenciler ve Özel Sağlık Sigortası Ombudsmanı'dır. Bu çerçevede, Commonwealth Ombudsmanı’na sözlü veya yazılı olarak herkes doğrudan şikayette bulunabilir. Üstelik şikayet etmek tereddüt eden veya yapamayan biri varsa, başkasından onun adına şikayette bulunmasını isteyebilir. Onun 150 adına hareket eden kişi onun yasal vasisi veya yasal temsilcisi değilse, “Başka Bir Kişinin Benim Adıma Davranması İçin İzin” formu doldurarak ombudsmanla iletişime geçebilir. Ombudsman, isimsiz veya “bilgi uçuran” şikayetleri de kabul eder. Commonwealth Ombudsmanı şikayet üzerine ya da resen soruşturmalar başlamak üzere harekete geçmektedir. 2. SEÇİLMİŞ ÜLKELERDEKİ YEREL OMBUDSMANLARIN KARŞILAŞTIRILMASI Aynı ülkelde bulunan eyaletler ve bölgeler farklı isimler kullanarak ombudsmanlık kurumu temsil edebilmektedir. Yalnızca isimleri değil, kurulma tarihleri ve kuruluş yasalarından göreve gelme şekline, görev süresinden görevden alınma şekline, ombudsmana başvuru yollarından harekete geçme şekline kadar farklılıklar gösterebilmektedir. Her eyalet/bölge kendi parlamentosuna göre ombudsmanın unsurları benimsemiştir. Avustralya’da bütün eyaletlerde ombudsmanlık kurumu federal ombudsman kurulmadan önce hayata geçirildi ve aynı isim ile bilinmektedir. Hindistan’da Federal Ombudsmanı (Lokpal)’ın yanında, eyaletlerde (Lokayukta veya Upa-Lokayuktalar) ülkenin neredeyse yarısında kuruldu. Federal Almanya’da, 16 eyaletten 5 tanesi ombudsmanlık kurumunu benimsenmiş ve yerel ombudsmanlar “Bürgerbeauftragter” “Vatandaşların Komiseri” adı verilmiştir. Kanada’da, bütün eyaletlerde ve Yukon bölgesi’nde ombudsmanlık kurumu 1967’den beri kurulmaya başlanmıştır. Güney Afrika Cumhuriyeti’nin tablo’da yer almamasının sebebi, Federal Ombudsman “ Halk Savunucusu” bütün eyaletlerde temsil edilmektedir. Öyleyse, her eyalette bulunan ombudsman Federal Ombudsman gibi görevini sürdürmektedir. Aşağıdaki tablo’da, detaylı bir şekilde bütün unsurları incelenecektir. Tablo 10: Seçilmiş Ülkelerdeki Yerel Ombudsmanların Karşılaştırılması. Kanada Almanya Hindistan Avustralya Kurumların Adı -Ombudsman Vatandaşların Lokayukta (Bütün -Parlamento (Alberta, Ontario, Komiseri eyaletlerde ve Komiseri (Batı Manitoba, Yukon, “Bürgerbeauftragter” bölgelerde) Avustralya) Nova Skotia) -Ombudsman -Ombud (Yeni (Victoria, Brunswick) Queensland, - Halk Savunucusu Tasmanya, Güney (Quebec), Avustralya, Yeni 151 -Ombudsperson Güney Galler) (KuzeyBatı Bölgeleri, Britanya Kolumbiyası) Kurulması ve -1967 tarihli -3 Mayıs 1974 tarihli -1970 tarihli Orissa -1971 tarihli Batı Kuruluş Yasası Alberta Rheinland-Pfalz Lokayukta yasası. Avustralya Ombudsman Ombudsmanı ve -1971 tarihli Parlamento Yasası ve Yeni Ulusal Polis Maharashtra Komiserliği yasası Brunswick Komiseri Yasası . Lokayukta yasası. -1972 tarihli Güney Ombuds Yasası. -5 Nisan 1995 tarihli -1973 tarihli Avustralya -1968 tarihli Mecklemburg Rajasthan Ombudsman yasası Quebec Halk Vorpommern Lokayukta ve -1973 tarihli Savunucusu Dilekçe ve Up-Lokayukta Victoria Yasası. Ombudsmanlık yasası. Ombudsman yasası -1970 tarihli Yasası (PetBüG -1973 tarihli Bihar -1974 tarihli Yeni Manitoba ve Nova Mecklemburg Lokayukta yasası. Güney Galler Skotia Vorpommern) -1981 tarihli Ombudsman yasası Ombudsman -15 Mayıs 2007 Madhya Pradesh -1978 tarihli Yasaları. tarihli Thüringen Lokayukta yasası. Tasmanya -1975 tarihli Ombudsmanlık -1983 tarihli Ombudsman yasası Ontario Thuringian Yasası Himachal Pradesh -2001 tarihli Ombudsman (ThürBüBG) Lokayukta yasası. Queensland yasası. -23 Şubat 2016 -1983 tarihli Andra Ombudsman yasası. -1978 tarihli tarihli Baden- Pradesh Lokayukta Saskatchewan Württemberg yasası “Ombudsman ve Ombudsmanı -1985 tarihli Assam Çocuk Avukatı” Yasası. Lokayukta ve Upa- yasası. Lokayukta yasası. -1996 tarihli Britanya Kolumbiyası Ombudsperson yasası. Göreve Gelme -Ombudsman, Vatandaşların Genellikle Genellikle eyalet Şekli Yasama Meclisinin komiseri ilgili Hindistan’da ombudsmanlar, tavsiyesi üzerine parlamento Lokayuktalar, eyaletteki Valisi, Konseydeki üyelerinin Cumhurbaşkanı Başbakanının veya Teğmen-Vali çoğunluğuyla gizli adına Yüksek iki Meclisinin tarafından atanır. oy kullanarak seçilir. Mahkeme Baş tavsiyesi üzerine, (Alberta, Yeni Adalet Divanı ve atama belgesinde Brunswick, Yasama belirtilen koşullar Ontario) Meclisindeki uyarınca -Yürütme Muhalefet Lideri ile atanmaktadır. Konseyindeki istişareden sonra ya Komiser, Yasama da böyle bir liderin Meclisi üyelerinin yokluğunda, bu en az üçte ikisi meclisin muhalefet tarafından yapılan üyeleri tarafından Yasama Meclisinin seçilen bir kişi Vali önerisi üzerine, veya Teğmen Vali yetkileri tarafından atanır. uygulamak ve görevlerini yerine getirmek üzere Yasama Meclis tarafından bir Ombudsman görevlendirir. (Yukon) -Meclis'teki Teğmen Vali, Ayrıcalıklar ve Seçimler Meclis Daimi Komitesi'nin 152 tavsiyesi üzerine, Manitoba Eyaleti için Ombudsman olarak bir Kanada vatandaşı atanmaktadır. -Başbakan tarafından Millet Meclisi üyelerinin üçte ikisi onayı şart ile “Halk Savunucusu” atanmaktadır. (Quebec) Görev Süresi 4 yıllık (Ontario) 6 yıllık (Thüringen, 5 yıllık (Andhra 5 yıllık (Tasmanya, 5 yıllık (Alberta, Mecklenburg- Pradesh, Haryana, Queensland, Batı Yukon Vorpommern, Rajhastan, Assam, Avustralya). Yeni İskoçya, Schleswig-Holstein) Maharashtra, 7 yıllık (Yeni Quebec, 8 yıllık (Rheinland- Karnataka, Bihar, Güney Galler). KuzeyBatı Pfalz, Baden- Himachal 10 yıllık (Victoria) Bölgeleri, Württemberg) Pradeş,…) veya 67 -Güney Saskatchewan) yaş gelene kadar Avustralya’da ise 6 yıllık (Britanya (Assam), veya 70 65 yaşına geldiği Kolumbiyası, yaş gelene kadar gün. Manitoba) (Himachal Pradeş) 7 yıllık (Yeni 6 yıllık (Madhya Brunswick) Pradesh, Uttar Pradesh,..) Tekrar -Yenilenebilir bir -Yenilenebilir bir -Yenilenemez bir -Yenilenebilir bir Atanma/Seçilme görev süresi görev süresi görev süresi görev süresi İmkanı (Ontario, Quebec, (Rheinland-Pfalz, (Madhya Pradesh, (Tasmanya, KuzeyBatı Mecklenburg- Bihar) Queensland, Yeni Bölgeleri, Yukon, Vorpommern, Güney Galler) Manitoba, Britanya Thüringen, Baden- -Yenilenemez Kolumbiyası, Württemberg) (Victoria, Güney Saskatchewan) Avustralya) -Yenilenemez bir görev süresi (Yeni Brunswick) Görevden a-Yasama Parlamentonun salt Lokayukta veya Avustralya Alınma Şekli Meclisinin çoğunluğunu ya da Up-Lokayukta, eyaletlerinde, bu tavsiyesi üzerine, birinin isteği üzerine hatalı davranış veya koşullardan biri Konseydeki görevinden yetersizlik Ombudsman Teğmen Vali alınabilir. nedeniyle Vali azledilebilir: Ombudsmanı tarafından ofisten (a) 65 yaşına geldiği herhangi bir kaldırılabilir. gün, veya zamanda sakatlık, Lokayukt, Yasama (b) Görevlerin görev ihmali, Meclisinin toplam dışında herhangi bir suistimal veya iflas üyeliğinin ücretli işe girerse, nedeniyle askıya çoğunluğunun veya alabilir veya desteklediği (c) Yasama görevinden Madhya Pradesh Konseyinin veya alabilir. Yasama Meclisinin Yasama Meclisinin b-Halk bir adresinden bir üyesi veya başka Savunucusu, Millet sonra verilen bir eyaletin ya da Meclis Başkanı'na Vali'nin emri Milletvekilliğinin yazılı olarak dışında ve Parlamento bildirimde çoğunluğunun üçte Meclisinin bir üyesi bulunmak suretiyle ikisinden az olarak seçilmeye istediği zaman olmamak üzere aday gösterilmesi istifa edebilir. görevinden halinde veya alınmaz. (d) Valiliğe yazılı olarak yazı ile yazıyı istifa ettirirse 153 ve vali istifayı kabul edilirse. (e) iflas etmek veya iflasla ilgili yasalardan yararlanmak için borçlu olarak başvurmak; veya (f) suçlanabilir bir suçtan mahkum edilmiş veya bir suçtan hapis cezasına çarptırılmışsa; veya (g) bu eyalet Parlamentosu’nun veya herhangi bir Milletler Topluluğu’nun veya Milletler Topluluğu’nun üyesi olmak veya Milletler Topluluğu Bölgesi Yasama Meclisi üyesi olmak; veya (h) Valinin görüşüne göre, görevlerini tatmin edici bir şekilde yerine getirme konusunda zihinsel veya fiziksel olarak yeteneksiz hale gelir. Ayrıca, Vali, Ombudsmanın kaldırılmasını isteyen her iki Parlamento’daki bir adresin sunulması üzerine Ombudsmanı görevden alabilir. Genel Nitelikler Kanada vatandaşı Alman vatandaşı Yüksek Yasalarda olmalıdır. olmalıdır. 25 yaşı Mahkemenin Belirlenmedi Ombudsman, doldurulması Hakimi olan veya başka hiçbir devlet gereklidir (Baden- Yargıtay’ın Baş dairesine sahip Württemberg) yargıç olan bir kişi olamaz veya Lokayukta olmaya herhangi bir hak olacaktır. ticaret, iş veya meslek yürütemez. Başvuru Ombudsmana Almanya’da ikamet Şikâyette bulunan Şikayetçiler, Yolları yapılan her şikâyet eden her kişi yazılı bir kişi, doğrudan telefon, e-mail veya yazılı olarak veya sözlü olarak internet aracılığıyla posta yoluyla yapılmalıdır. başvuru yapma şikâyet formu doğrudan (Alberta, Ontario, hakkına sahiptir. doldurarak talep Ombudsmana Britaniya Bunlar telefon, faks, edebilirler. iletebilmektedir. Kolumbiyası, ), e-posta veya posta Şikâyetçiler, Ombudsmanların ayrıca telefon, e- yoluyla ofise formu/mektubu web sayfalarında da posta, faks, veya ulaştırabilir. şahsen veya tescilli kolayca şikayette Ombudsman web Şikâyetler posta posta ile Lokayukta bulunabilirler. siteleri aracılığıyla veya faks ile ofisinin evrak Ombudsmana gönderilirse, el memuruna 154 şikayetleri yazısı ile imzalanmış iletebilirler. Andhra ulaştırmak imkan bir imza gereklidir. Pradesh, Madhya vardır. Bu tür Ayrıca Thüringen Pradesh, Delhi, vb. şikayetler bir kişi ve Mecklenburg- gibi bazı eyaletler, ya da bir grup Vorpommern formdaki bazı yapılabilir. eyaletlerinde her ücretleri talep yerinden farklı etmektedir. Ancak, şehirlerde anket Karnataka, Haryana günleri vardır. Tek ve Goa gibi birçok şart, şikâyetçinin adı eyalet talepler ve sorununun açık ücretsiz olarak olmasıdır. kabul edilmektedir. Schleswig- Holstein’de ise dilekçeler e-posta gönderilemez, verilen çevrimiçi dilekçe formu kullanılarak imzalanmalı veya gönderilmelidir. Harekete Geçme Ombudsman, Vatandaşların Belli bir şikâyette Avustralya eyalet Şekli etkilenen herhangi komiseri bağımsızdır bulunmadan, 'kendi Ombudsmanları, bir kişi veya ve kendi hareketi' yetkilerini kendi Meclis üyesi inisiyatifiyle kullanarak belirli inisiyatifleriyle tarafından harekete geçebilir bir konu hakkında veya şikayetçilerden etkilenen herhangi veya vatandaşlar, bir soruşturma şikayet alarak bir kişi veya eyalet parlamentosu, başlatabilir. soruşturma Ombudsman’ın “Petitionsausschuss” yapabilirler. kendi hareketinden veya eyalet şikâyette hükümeti tarafından bulunduğu şikâyet istendiğinde hareket hakkında böyle bir edebilir. soruşturma yapabilir. Kanada’da ülke çapında federal bir ombudsmanlık kurumu oluşturulmamasına rağmen, eyalet ve bölge düzeylerinde kurum 1960 yıllardan itibaren farklı tarihler ve isimlerle kurulmaya başlayıp yasaları yürürlüğe girmiştir. Bunlardan bazıları: 1967 tarihli Alberta Ombudsman Yasası ve Yeni Brunswick Ombuds Yasası, 1968 tarihli Quebec Halk Savunucusu Yasası, 1970 tarihli Manitoba ve Yeni İskoçya Ombudsman Yasaları, 1978 tarihli Saskatchewan “Ombudsman ve Çocuk Avukatı” yasası, 1975 tarihli Ontario Ombudsman yasası, 1996 tarihli Britanya Kolumbiyası Ombudsperson yasası’dır. Kamu yönetiminde meydana gelen yolsuzluk, kötü yönetim, rüşvet ve vatandaşların şikayetleri gidermek amacıyla ilgili eyalet hükümetleri veya meclisleri ombudsman atar veya seçer: Ombudsman, Yasama Meclisi’nin tavsiyesi üzerine Konseydeki Teğmen-Vali tarafından atanır (Alberta, Yeni Brunswick, Ontario); Yukon bölgesinde Yürütme Konseyi’ndeki Komiser, Yasama Meclisi üyelerinin en az üçte ikisi tarafından yapılan Yasama Meclisinin önerisi üzerine, yetkileri uygulamak ve 155 görevlerini yerine getirmek üzere Yasama Meclisi tarafından bir ombudsman görevlendirir. Quebec’te ise Başbakan tarafından Millet Meclisi üyelerinin üçte ikisi onayı ile “Halk Savunucusu” atanmaktadır. Meclis'teki Teğmen Vali, Ayrıcalıklar ve Seçimler Meclis Daimi Komitesi'nin tavsiyesi üzerine, Manitoba Eyaleti için Ombudsman olarak bir Kanada vatandaşı atamaktadır. Görev süreleri farklılık göstermekte 4 ile 7 sene arasında değişmektedir. Yeni Brunswick’te yenilenemez 7 yıllık bir görev süresi iken sırada 6 yıllık (Britanya Kolumbiyası, Manitoba), 5 yıllık (Alberta, Yukon, Nova Skotia, Quebec, KuzeyBatı Bölgeleri, Saskatchewan) ve 4 yıllık (Ontario) yenilenebilir görev süreleri uygulanmaktadır. Nitekim, çeşitli durumlardan ötürü ombudsman azledilebir. Yasama Meclisinin tavsiyesi üzerine, Konseydeki Teğmen Vali ombudsmanı herhangi bir zamanda sakatlık, görev ihmali, suistimal veya iflas nedeniyle askıya alabilir veya görevinden alabilir. Halk Savunucusu, Millet Meclis Başkanı'na yazılı olarak bildirimde bulunmak suretiyle istediği zaman istifa edebilir. Konseydeki Teğmen Vali, oy kullanan meclis üyelerinin 2/3 oyu ile taşınan meclisin kararı üzerine, ombudsman görevden alabilir veya askıya alabilir. Ayrıca vatandaşlar şikayette bulunduğu zamanda, ombudsmana yapılan her şikâyet yazılı olarak yapılmalıdırlar (Alberta, Ontario, Britaniya Kolumbiyası,…), üstelik telefon, e-posta, faks, veya ombudsman web siteleri aracılığıyla ombudsmana şikayetleri ulaştırma imkanı vardır. Bu tür şikayetler bir kişi ya da bir grup tarafından yapılabilir. Federal Almanya’da 16 eyaletten şu anda, beş eyalette, Mecklenburg- Vorpommern, Rheinland-Pfalz, Schleswig-Holstein, Thüringen ve Baden-Württemberg, ombudsmanlık kurumu bulunmaktadır. Almanya’da yerel ombudsmanlara “Bürgerbeauftragter” “Vatandaşların Komiseri” adı verilmiştir. Öyle ise 3 Mayıs 1974 tarihli Rheinland-Pfalz Ombudsmanı ve Ulusal Polis Komiseri Yasası, 5 Nisan 1995 tarihli Mecklemburg Vorpommern Dilekçe ve Ombudsmanlık Yasası (PetBüG Mecklemburg Vorpommern), 15 Mayıs 2007 tarihli Thüringen Ombudsmanlık Thüringen Yasası (ThürBüBG), 23 Şubat 2016 tarihli Baden-Württemberg Ombudsmanı Yasası görev sürmektedir. Vatandaşların komiseri ilgili parlamento üyelerinin çoğunluğuyla gizli oy kullanarak yenilenebilir 6 yıllık (Thüringen, Mecklenburg-Vorpommern, Schleswig-Holstein) veya 8 yıllık (Rheinland-Pfalz, Baden-Württemberg) bir görev süresi olmak üzere seçilir. Ancak, parlamentonun salt 156 çoğunluğunu ya da birinin isteği üzerine görevinden alınabilir. Almanya’da ikamet eden her kişi yazılı veya sözlü olarak başvuru yapma hakkına sahiptir. Bunlar telefon, faks, e- posta veya posta yoluyla ofise ulaştırabilirler. Şikâyetler posta veya faks ile gönderilirse, el yazısı ile imzalanmış bir imza gereklidir. Schleswig-Holstein’de ise dilekçeler e-posta gönderilemez, verilen çevrimiçi dilekçe formu kullanılarak imzalanmalı veya gönderilmelidir. Ayrıca Thüringen ve Mecklenburg-Vorpommern eyaletlerinde her yerinden farklı şehirlerde anket günleri düzenlenmektedir. Tek şart, şikâyetçinin adı ve sorununun açık olmasıdır. Vatandaşların komiseri bağımsızdır ve kendi inisiyatifiyle harekete geçebilir veya vatandaşlar, eyalet parlamentosu, “Petitionsausschuss” veya eyalet hükümet tarafından istendiğinde hareket edebilmektedir. Hindistan’da federal ombudsman yasası erken çıkarılmadığı için 1970’ten itibaren eyalet düzeyinde eyalet ve bölge ombudsmanları “Lokayukta” adıyla kurulmaya başlamıştır. Hindistanın ilk Lokayukta 1970 yılında Orissa'da kuruldu ve son zamanlarda 20'den fazla eyalette Lokayukta oluşturulup kurulmaya devam etmektedir. Parlamento’ya bağlı gösteren işlevleri, yasaları zaman devam ettikçe kabul edilip yürürlüğe girmektedir. 1970 tarihli Orissa Lokayukta yasası, 1971 tarihli Maharashtra Lokayukta yasası, 1973 tarihli Rajasthan Lokayukta ve Up-Lokayukta yasası, 1973 tarihli Bihar Lokayukta yasası, 1981 tarihli Madhya Pradesh Lokayukta yasası, 1983 tarihli Himachal Pradesh Lokayukta yasası, 1983 tarihli Andra Pradesh Lokayukta yasası, 1985 tarihli Assam Lokayukta ve Upa-Lokayukta yasası,… uygulamaya giren bazı eyalet ombudsmanlardandır. Genellikle Hindistan’da atanacak Lokayuktalar, Cumhurbaşkanı adına Yüksek Mahkeme Baş Adalet Divanı ve Yasama Meclisindeki Muhalefet Lideri ile istişareden sonra ya da böyle bir liderin yokluğunda, bu meclisin muhalefet üyeleri tarafından seçilen bir kişi Vali veya Teğmen Vali tarafından 5 yıllık (Andhra Pradeş, Assam, Haryana, Rajhastan, Maharashtra, Karnataka, Bihar, Himachal Pradeş,…) veya 6 yıllık (Madhya Pradesh, Uttar Pradesh,..) görev süresiyle atanmaktadır. Ayrıca belirli bir yaşa ulaşılana kadar 67 yaş (Assam) ve 70 yaş (Himachal Pradeş) Lokayukta görevde kalabilir. Lokayuktalar, hatalı davranış veya yetersizlik nedeniyle Vali tarafından ofisten kaldırılabilir. Lokayukt, Yasama Meclisinin toplam üyeliğinin çoğunluğunun desteklediği Madhya Pradesh Yasama 157 Meclisinin bir adresinden sonra verilen Vali'nin emri dışında ve çoğunluğunun üçte ikisinden az olmamak üzere görevinden alınmaz. Ancak Hindistan vatandaş ve Yüksek Mahkemenin Hakimi olan veya Yargıtay’ın Baş yargıç olan bir kişi Lokayukta olmaya hak olacaktır. Görev süresince belli bir şikâyette bulunmadan, 'kendi hareketi' yetkilerini kullanarak belirli bir konu hakkında bir soruşturma başlatabilir. Şikâyette bulunan bir kişi, doğrudan internet aracılığıyla web sayfası’ndaki şikâyet formu doldurarak talep edebilirler. Yine de şikâyetçiler, formu/mektubu şahsen veya tescilli posta ile Lokayukta ofisinin evrak memuruna iletebilirler. Andhra Pradesh, Madhya Pradesh, Delhi, vb. gibi bazı eyaletler, formdaki bazı ücretleri talep etmektedir. Ancak, Karnataka, Haryana ve Goa gibi birçok eyalet talepler ücretsiz olarak kabul edilmektedir. Avustralya’da “Ombudsman” adı altında bilinen eyalet ombudsmanlar, Commonwealth Ombudsmanı kurulmadan önce Batı Avustralya’dan başlayarak hayata geçirilmiştir. 1971 tarihli Batı Avustralya Parlamento Komiserliği yasası, 1972 tarihli Güney Avustralya Ombudsman yasası, 1973 tarihli Victoria Ombudsman yasası, 1974 tarihli Yeni Güney Galler Ombudsman yasası, 1978 tarihli Tasmanya Ombudsman yasası ve 2001 tarihli Queensland Ombudsman yasası ile bütün eyaletlerinde ombudsmanlık kurumu bulunmaktadır. Yenilenebilir 5 yıllık (Tasmanya, Queensland, Batı Avustralya) ve 7 yıllık (Yeni Güney Galler) bir dönem için atanmakta iken, Güney Avustralya’da ise, ombudsman görevinden alınmadığı takdirde 65 yaşına geldiği gün sona erecek bir süre için atanmaktadır. Ayrıca Victoria ve Güney Avustralya ombudsmanların görev süreleri yenilenemez. Genellikle eyalet ombudsmanlar, eyaletteki valisi, başbakanının veya iki meclisinin tavsiyesi üzerine, atama belgesinde belirtilen koşullar uyarınca atanmaktadır. Avustralya eyaletlerinde, bu koşullardan biri ombudsman azledilebilir: 65 yaşına geldiği gün; görevlerin dışında herhangi bir ücretli işe girerse; Yasama Konseyinin veya Yasama Meclisinin bir üyesi veya başka bir eyaletin ya da Milletvekilliğinin Parlamento Meclisinin bir üyesi olarak seçilmeye aday gösterilmesi halinde; iflas etmek veya iflasla ilgili yasalardan yararlanmak için borçlu olarak başvurmak; suçlanabilir bir suçtan mahkum edilmiş veya bir suçtan hapis cezasına çarptırılmışsa; bu eyalet parlamentosunun veya herhangi bir Milletler Topluluğu’nun veya Milletler Topluluğu’nun üyesi olmak veya Milletler Topluluğu 158 Bölgesi Yasama Meclisi üyesi olmak; veya Valinin görüşüne göre, görevlerini tatmin edici bir şekilde yerine getirme konusunda zihinsel veya fiziksel olarak yeteneksiz hale gelir. Ayrıca, Vali, ombudsmanın kaldırılmasını isteyen her iki Parlamento’daki bir adresin sunulması üzerine ombudsmanı görevden alabilir. Avustralya eyalet ombudsmanları, kendi inisiyatifleriyle veya şikayetçilerden şikayet alarak soruşturma yapabilirler. Şikayetçiler, telefon, e-mail veya posta yoluyla doğrudan ombudsmana iletebilmektedir. Ombudsmanların web sayfalarında da şikayet formu doldurarak kolayca şikayette bulunabilirler. 159 SONUÇ Kamu yönetimini denetlemek için bağımsız otorite sahibi üst seviye bir kamu görevlisi tarafından yönetilen bir kurum olan ombudsman, modern demokratik devletin bir özelliği ve standardı haline geldi. İlk olarak bir kamu devlet organını adlandırmak için bu terimi kullanan İsveç Kralı XII. Şarl’tır. Kral bunu beş yıllık bir sürgün süresinde Osmanlı İmparatorluğu'nun kurumlarını gözlemledikten sonra yapmıştır. Kral, 1713’te, ev hapsinde tutulduğu Timurtaş kalesinden “Kralın En Yüksek Ombudsmanı”nı kuran yönetmeliği imzaladı. Bu yeni memurun rolü, İsveç'teki hakimlerin, subayların ve memurların ülke yasalarını ve onlar için ortaya konan kuralları takip etmesini sağlamaktı. Birinci ve İkinci Dünya Savaşı ardından, dünyada, kamu yönetimi ve kamu özgürlükleri alanında önemli değişiklikler olmuş ve uluslararası seviyede ombudsmanlık müessesesi giderek yaygınlaşmıştır. İsveç’te 19. Yüzyılın başında doğan ve idarenin denetim türlerinden birisi olan ombudsmanlık kurumu diğer denetim usullerinin eksikliklerini tamamlayıcı ve denetimin etkinliğini artırıcı bir fonksiyon üstlenmektedir. Başvuru süreci basit, hızlı ve ücretsizdir. Yürütme organı karşısında bağımsızdır. Nitekim, 2000 yıllara gelindiğinde, ulusal, bölgesel ve yerel seviyelerde hatta üniversitelerde, derneklerde ve özel sektörlerde yüz elli’den fazla ülke ombudsmanlık kurumunu kurdu ve bunlar halen görevlerini yürütmektedir. Birleşmiş Milletler’in temel ilkelerine uymak amacıyla 2018’de diğer ülkelerde olduğu gibi Hindistan Federal Ombudsmanını kabul etti ve 2019’da ilk Lokpal atandı. Federal Almanya ise 1956’da federal ombudsman olmamasına rağmen Savunma ombudsmanı kuruldu ve Almanya Silahlı Kuvvetleri’nde görevini sürdürmektedir. Güney Afrika Cumhuriyeti ve Avustralya’da parlamentoya bağlı federal ombudsmanlar bağımsız ve ücretsiz bir şekilde vatandaşların şikayetlerini gidermek için çalışmaktadır. Kanada’da farklı sektörlerde ombudsman kurumları bulunmaktadır. Parlamento ile doğrudan ilişkili ombudsman kurumları, federal düzeyde değil yalnızca eyalet statüsünde kurulmuştur. Bu farklı ülkelerde ombudsmanlık kurumu üzerinde yapılan çalışmalar sonucunda, birçok seviyede farklılıklar olduğunu görünüyor. Bu farklılıklar ya ülkenin 160 resmi diline göre ya da kurumun oynayacağı role göre uyarlanan kurumun adından anlaşılabilir. Genellikle yasama organlar tarafından belirlenen ombudsmanların görevi ve nitelikleri, ya parlamento üyeleri tarafından seçilir ya da parlamento önerisi üzerine cumhurbaşkanı tarafından atanmaktadır. Görev süreleri ve yenileme olasılığı da devletten devlete değişiklik göstermektedir. Atama süresi en az üç yıl veya belirli bir emeklilik yaşına kadardır. Göreve atanabilecek veya seçilebilecek görevlinin nitelikleri ve personel sayısıyla ilgili devletlerin yasalarında yer almaktadır. Ombudsmanlık ofisleri, neyi ve kimi soruşturabilecekleri ile soruşturdukları davaları takip etme kapasiteleri bakımından farklılık gösterir. Görevlerinden nasıl ve ne zaman alınabileceğini neredeyse büyük fark göstermemektedir. Bunlar: Kötü davranış, yetersizlik veya becerisizlik, istifa etme, görev süresi sona ermesi…vs gibi durumlardır. Ombudsmanlar harekete geçmeden önce, yasaların belirlediği unsurlara göre hareket etmek zorundadırlar. Şikayetçiler ise ombudsmana başvurmadan önce ilgili kurumla sorununu çözmeye çalışmalıdır. Ayrıca, ombudsmana olayın gerçekleştiği tarihten itibaren iki yıl içinde şikâyette bulunmalıdır, aksi halde özel durumlar haricinde incelemeye alınmayacaktır. Ombudsmanlara ulaşan şikayetlerin soruşturulması için kamu belgelerine, arşivlerine rahatça ve sınırsız bir şekilde erişme yetkisi vardır. Öyleyse istediği dosyaya ulaşabilme, yöneticileri çağırabilme, gerekirse birimleri denetleyebilme gibi geniş yetkilerin sahibidir. Ombudsmanlar görev halindeyken, devlet memuru veya parlamento üyesi olamazlar ve başka bir kurumun görevi üstlenmezler. Ombudsmanın gerçekleştirdiği faaliyetleri medyaya ve kamuoyuna açık bir şekilde bildirmelidir; parlamentoya ise yıllık faaliyetlerini sunmalıdır. İsveç ombudsmanlık kurumu kuruluşundan bu yana, birçok ülkede kurumunun önemi ve avantajları vatandaşlarının günlük hayatlarında faydalanmaktdır. Federal devletlerde üniter devletlerde de olduğu gibi, vatandaşları ya Federal Ombudsmanlık Kurumu’na ya da bağlı Yerel Ombudsmanı’na şikayet ederek idare ile bulunduğu anlaşmazlıklar çözebilir ve hakkını koruyabilmektedir. Ombudsmanlar ise yalnızca anlaşmazlıklar cözmek değil diğer denetim türlerinin eksikliklerini tamamlamak ve yönetimine uygun çözüm önermede de bulunabilir. Federal devletlerde, Federal Ombudsmanlar ve Yerel Ombudsmanlar aynı hedeflere ulaşmaya çalışmaktadırlar. 161 Kamu yönetiminde şeffaflık, vatandaşlarının haklarını korumak, şikayetlere yeni çözüm bulma yöntemleri, idare ile vatandaş ilişkilerinde uyum sağlamak,…vs. Bütün demokratik ülkelerde, insan hakları korumasında ombudsmanlık kurumu bir araç haline gelmiştir. Kurumun gösterdiği başarıları bütün dünyaya biliniyor ve gelecekte yeni ülkelerde kurulacağını ve yeni yöntemler yaratacağını da dikkat çekmektedir. 162 KAYNAKLAR Kitaplar AVŞAR B. Zakir, Ombudsman (Kamu Hakemi) Türkiye için bir Model Önerisi, Hak-İş Eğitim Yayınları, Ankara, 1999. AVŞAR B. Zakir, Ombudsman İyi Yönetilen Türkiye İçin Kamu Hakemi, Asıl Yayın Dağıtım, Ankara, 2007. AVŞAR B. Zakir, Ombudsman İyi Yönetilen Türkiye İçin Kamu Hakemi, Hayat Yayınları, Ankara, 2012. BESSELINK Leonard, Human Rights Commissions and Ombudsman Offices National Experiences throughout the World, Kluwer Law International, University of Amsterdam, 2001. BİLGİN Murat, KOÇAK Konur Alp, Karşılaştırmalı Anayasa Çalışmaları, Tbmm Araştırma Merkezi Yayınları, Yayın No: 4, Ankara Haziran 2012. BİNDU Rohatgi, Role Of Lokayukta In Combating Corruption And Maladministration With Special Reference To The Kerala Lokayukta Act 1999, Corruption And Human Rights In India 2(1st Ed.,2011) Oxford University Press, 2011. BRYNARD Dirk, South African Public Protector Institution, Ed. Roy Gregory and Philip Giddings, Writing Wrongs: The Ombudsman in six continents IOS Press, pp299-314, Amsterdam 2000. CARNEY Gerard, The Constitutional Systems of the Australian States and Territories, Cambridge University Press, New York, 2006. DEMİRAL Gamze Yudum, Uluslararası Uygulamalar Işığında Kamu Denetçiliği (Ombudsmanlık) Kurumu ve Türkiye’de Uygulanabilirliği, Devlet Bütçe Uzmanlığı Araştırma Raporu, Ankara, 2009. DIAW Mariteuw Chimere, The Ombudsman Story: A Case Study İn Public Oversight, Natural Justice And State Transformation, Research Gate, August 2007. GİFFORD Donald, Understanding the Australian Legal Sistem, Cavendish Publishing (Australia) Pty Limited, Sydney, 1997. HARMANCI Mehmet, Almanya Ülke Araştırması, Türkiye Kalkınma Bankası A.Ş. Matbaası- Araştırma Müdürlüğü, Ankara, 2005. KAYA Havvana Yapıcı, YILDIZ Ahmet, Karşılaştırmalı Hükümet Sistemleri: Parlamenter Sistem (Almanya, Güney Afrika, Hindistan, İngiltere, İtalya ve Japonya Örnekleri), TBMM Araştırma Merkezi Yayınları, Yayın No: 8, Ankara, 2015. 163 ÖZDEN Kemal, Ombudsman (Kamu Denetçisi) Ve Türkiye’deki Tartışmalar, Seçkin Yayıncılık, Birinci Baskı, Ankara, 2010. PARLAK Bekir, CANER Cantürk, Karşılaştırmalı Siyasal Ve Yönetsel Yapılar, Orion Kitabevi, 3. Baskı, Ankara, 2013. PARLAK Bekir, DOĞAN Kadir Caner, Karşılaştırmalı Ombudsman İncelemeleri, Seçkin Yayıncılık, Birinci Baskı, Ankara, Aralık 2016. PARLAK Bekir, Kamu Yönetimi Sözlüğü, MKM Yayıncılık, Bursa 2011. REIF Linda C., The International Ombudsman Yearbook, Kluwer Law International, Vol. 1, Hague, 1997. REIF Linda C., The Ombudsman, Good Governance and the International Human Rights System, International Studies in Human Rights, Springer-Science+Business Media, B.V. Drodecht 2004. ŞAHİN Muhammed Serkan, Kamu Denetçiliği (Ombudsmanlık) ve Uygulama Örnekleri, Astana Yayınları, 1.Baskı, Ankara, 2015. T.C. Devlet Personel Başkanlığı, Federal Almanya Kamu Yönetimi ve Kamu Personel Sistemi, Ankara, Kasım 2015. TEMİZEL Zekeriya, Yurttaşın Yönetime Karşı Korunmasında Bağımsız Bir Denetim Organı: Ombudsman, Kent Basımevi, İstanbul, 1997. WAGHMARE Oshoneesh, lnstitution of Ombudsman-A Legislative and Judicial Outlook, NALSAR University of Law, Hyderabad, Telangana, 2015. Makaleler ACHENEJE Babai Tom “A Critical Assessment of the Role Public Complaints Commission (Ombudsman) in National Development” University Of Nigeria Nsukka, Department Of Public Administration And Local Government, Research Publication, Nigeria, April 2001. AKINCI Abdulvahap, USTA Sefa “Kamu Yönetiminde Hesap Verebilirlik Mekanizması Olarak Ombudsmanlık Kurumu: Almanya Örneği” Journal of Human Sciences, 13(2), 2735-2749, y.y 2016. AKPOMUVIRE Mukoro “The Ombudsman Phenomenon In African States Public Services” Department of Local Government Studies Obafemi Awolowo University Ile-Ife, Osun State, Nigeria, 2016. file:///C:/Users/ASUS/Downloads/adetiba_challenges_2016.pdf, Erişim Tarihi: 05.09.2019. ALİ Abdi Jibril “The Role of the Ethiopian Ombudsman Institution in Good Governance” Abo Academy-School of Law, University of Addis Ababa, Ethiopya, t.y. 164 ARKLAN Ümit “Bir Kamu Denetim Sistemi Olarak Ombudsman ve Türkiye’de Uygulanabilirliği” Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, Konya, 2001. AVŞAR B. Zakir, AVCI Kadriye “Sağlık Ombudsmanı” Kamu Denetçiliği Kurumu- Ombudsman Akademik , YIL: 3 Sayı: 6, 2017. BAĞLI Mehmet Selim “Alman Yerel Yönetim Yapısı” Türk İdare Dergisi, Sayı: 473, Aralık 2011. BAYER Çağrı “Vergi Ombudsmanlığı” Selçuk Üniversitesi Adalet Meslek Yüksekokulu Dergisi,S. 1, s.101-136, Konya, 2018. BINI R. A. “Ombudsman as a Watchdog of Administration in India” International Journal of Science and Research (IJSR) ISSN (Online): 2319-7064 Index Copernicus Value (2016): 79.57 | Impact Factor (2015). DE LA CUBA Pablo Moscoso “The statehood of ‘collapsed’ states in Public International Law” Agenda Internacional, Pontificia Universidad Católica del Perú, Año XVIII, N° 29, pp. 121-174 ISSN 1027-6750, 2011. DEMİR Konur Alp “Contributions Of Independent Public Administrative Audit System To Turkish Family Structure: Family Ombudsman Recommendation” Uluslararası Medeniyet Çalışmaları Dergisi Volume III/ Issue I ISSN: 2548- 0146, Nevşehir, t.y. DEMİR Konur Alp “Kamu Denetçiliği Kurumu’nun Türkiye’ye Sağlayacağı Katkılar ve İşlevselliği Üzerine Tartışmalar” Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi İİBF Dergisi - Bahar / Spring 2014 - Yıl / Year 1 - Sayı / Issue 1, 2014. DEMİR Leyla, KALENDER Rabia “Ombudsmanlık Kurumunun Avrupa Birliği ve Ombudsmanlık Kurumunun Avrupa Birliği Ve Türkiye’deki Konumu” Genç Hukukçular Hukuk Okumaları,y.y, t.y. DOĞAN Kadir Caner “Hindistan Ombudsmanı: Yapısal-Kurumsal ve İşlevsel Yönleri” Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 43. Sayı Ocak 2015. DOĞAN Kadir Caner “Karşılaştırmalı Bir Perspektifle Kanada, Endonezya ve Güney Kore Ombudsmanları: Yapısal-Kurumsal Ve İşlevsel Değerlendirme” Social Sciences Studies Journal (SSSJournal), Vol: 4, Issue: 13, pp.258-268, 2018. ERKUL Hüseyin, KARA Hüseyin, ŞİMŞEK Savaş “ABD ve Almanya Yerel Yönetimlerinin Karşılaştırılması” Yönetim Bilimleri Dergisi, Cilt / Volume: 14, Sayı / N: 27, pp.: 33-58, 2016. EROL Mesut “Kanada’da Mahkemelerin Bağımsızlığı ve Hakim Teminatı” TBB Dergisi, Sayı 86, 2009. FENDOĞLU Hasan Tahsin “Kamu Denetçiligi (Ombudsmanlık)” Stratejik Düşünce Enstitüsü (SDE), Ankara, Aralık 2010. 165 GÜNEŞ Mehmet “Almanya ve Türkiye’deki Yerel Yönetimlere Karşılaştırmalı Bir Bakış” Savunma Bilimleri Dergisi 8, yy, 2009. GÜNGÖR Mustafa “Kolluk Kuvvetlerinin Sivil Gözetimi: Kuzey İrlanda Polis Ombudsmanlığı Örneği” İnönü Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, Volume/Cilt 7, Number/Sayı 1, İstanbul, 2018. KAYA Emre “Ombudsmanlık Kavramı ve Dünyada Ombudsmanlık Uygulamaları” International Journal Of Disciplines Economics & Administrative Sciences Studies, Vol 4, Issue:8, Pp:153-173, Ankara 2018. KAYGISIZ Ümmühan “Üniversitelerde Uyuşmazlık Çözümü Aracı Olarak Kampüs Ombudsmanlığı: Öğrencilerin Algılarını Ölçmeye Yönelik Bir Analiz” Kamu Denetçiliği Kurumu-Ombudsman Akademik, YIL: 4 SAYI: 8, SS: 125-140 ISSN: 2148-256X, 2018. KAYMAK Ahmed “Federalizm ve Federal Devlet” Sosyal Bilimler Araştırma Derneği, HAK-PAR PM Üyesi, 2016. MAN Fuat “Birleşik Krallık’ta Kamu Denetçiliği: Parlamento ve Sağlık Hizmetleri Ombudsmanı” Priene Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, C:1,S:1, Haziran 2017. MONTESH Moses “The Functionning Of Ombudsman (Public Protector) ın South Africa: Redress and Checks And Balances?” Transylvanian Review of Administrative Sciences, No.28E SI, 2009, p194-208. NAIDOO Vinothan “The Politics Of Anti-Corruption Enforcement İn South Africa” Journal of Contemporary African Studies, 31(4): 2013, pp523-542. ÖZDEMİR Hakan “Anayasa Yargısı Bakımından Fransa ile Almanya’nın Karşılaştırılması” Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt/Volume: 7, Sayı/Number:2, Aralık/December 2018. ÖZER Mehmet Akif, ISKANDAROV Shokhrukh “Kamu Yönetiminin Denetiminde Ombudsman Uygulaması: Kırgızistan Örneği” Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi-Özel Sayı, Ankara, Aralık 2016. ÖZERDEM Füsun “Dünyada Yükseköğretim Sisteminde Ombudsmanlık Kurumunun Gelişimi ve Türk Yükseköğretim Sisteminde Ombudsmanlık Sisteminin Getirilmesine Dair Öneriler” Elektronik Siyaset Bilimi Araştırmaları Dergisi, Cilt:9 Sayı:1, 2018. Petitions Committee of the German Bundestag “Cooperation Of The Petitions Committee Of The German Bundestag With Other Petitions Committees And Ombudsmen” Occasional Paper #51 November 1994, ISSN 7116349. ROWAT Don “Time For A Federal Ombudsman” Politics and Gouvernmental Journal, Canadian Parliamentary Review, Wellington Street, Vol 18 no 4, winter 1995-96. 166 SANDFORD Mark “The Local Government Ombudsman” House of Commons Library, Briefing Paper, Number 04117, 17 July 2017. SARGUTAN Erdal “Hindistan Sağlık Sistemi” Ülkelerin Karşılaştırmalı Sağlık Sistemleri, yy, ty, SEVİNÇ İsmail “Kamu Yönetiminin Denetlenmesinde Yeni Bir Yöntem Olarak Ombudsmanlık Kurumunun Uygulanabilirliği” Süleyman Demirel Üniversitesi- İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, C.20, S.4, s.99-121, Y.2015. SEZEN Seriye “Ombudsman: Türkiye İçin Nasıl Bir Çözüm?” Amme İdare Dergisi, Cilt 34, sayı 4, yy, 2001. SHARMA Giridhar “Implementation of Ombudsman Plan in India“ Shri S.B. Nangia for Ashish Publishing House, yy, 1981. SNİDERT Thomas.R., KİDANETT Won “Combating Corruption through International Law in Africa: A Comparative Analysis” Cornell International Law Journal 40(1), Pp692-748, 2013. SOYUPEK Yusuf “Türk Yasama Organı Bünyesinde Kamu Denetçiliği Kurumu Tartışmaları” Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, Cilt 1, Sayı 1, 2014. ŞAHİN Engin, ŞABAPLI Mehmet “Dünyada ve 2010 Anayasa Değişikliği Sonrası Türkiye’de Genel Özellikleriyle Ombudsmanlık” Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt: 9 Sayı: 42 Volume: 9 Issue: 42, 2016. ŞAHİN Ramazan “Ombudsman Kurumu ve Türkiye’de Kurulmasının Türkiye’nin Demokratikleşmesi ve Avrupa Birliği Üyeliği Üzerine Etkileri” Türk İdare Dergisi, Sayı: 468, Düzce, Eylül 2010. YILDIRIM Arzu “Yerel Yönetim Ombudsmanının Türkiye’de Uygulanabilirliği Üzerine Genel Bir Değerlendirme” Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 2, Sayı: 2/2, Haziran 2014. Diğer Yayınlar AĞYEL Şahnur, Türkiye’de Ombudsmanlık Kurumunun Oluşturulma Gerekçeleri ve Kamu Kurumlarında Halkla İlişkiler Faaliyetleri İle İlişkisi, (Yüksek Lisans Tezi), Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Halkla İlişkiler Anabilim Dalı, 2007. AYDOĞDU Ömer, Ombudsmanlık, Kırıkkale Üniversitesi , Ankara, Aralık- 2017. BEYCE Atanur, Vergi Sorunlarının Çözümünde Kamu Denetçiliği Kurumu’nun İşlevi, (Yüksek Lisans Tezi), Bursa: Bursa Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2012. 167 BİNİCİ Murat, Kanada Yargı, Mağdur Destek ve Adli Yardım Sistemi, Mağdur Hakları Daire Başkanlığı, Ankara, 2017. BURKE Jason, Lokpal bill to create Indian anti-corruption watchdog approved, The Guardian, 18/12/2013, http://www.theguardian.com/world/2013/dec/18/lokpal- bill-indian-anti-corruption-watchdog-approved, Erişim tarihi: 17.07.2019. CAN İsmail, Almanya’da Devletin Yapısı ve Vergi Sisteminin Anayasal Temelleri, yy, yt. ÇELİK Tekin, Kanada Yerel Yönetimler, Dokuz Eylül Üniversitesi-Araştırma Ödevi, İzmir 2015. DEMİRCİ Murat, Ombudsmanlık Kurumu ve Türkiye’de Uygulanabilirliği, (Yüksek Lisans Tezi), Kars: Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2013. DENİZ Yusuf, Türk İdare Hukuku Açısından Kamu Denetçiliği Kurumunun (Ombudsmanlık), (Doktora Tezi), Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2014. DOĞAN Kadir Caner, Karşılaştırmalı Ülke İncelemeleri Bağlamında Türk Kamu Yönetiminde Ombudsmanın Uygulanabilirlik Analizi, (Doktora Tezi), Bursa: Bursa Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2014. ERDOĞAN Oğuzhan, Ombudsmanlık Kurumu ve Türkiye’de Uygulanabilirliği, (Yüksek Lisans Tezi), Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2010. GÖKÇE Ali Fuat, Dünyadan Örnek Hükümet Sistemleri, Adaleti Savunanlar Stratejik Araştırmalar Merkezi Derneği, 2018. Indian Journal of Public Administration, Vol. XXXV No. 1-177-179, Jan-Mar, 1989. JAİN Mahavir P., JAİN Singh N., Principles of Administrative Law, Lexis Nexis Butterworths Wadhwa Nagpur, gj H/B Enlarged Edi. 2011, Vol.2, p.2689. KURUÜZÜM İrfan, Ombudsman Kurumu, Türkiye’de Uygulanabilirliği ve Kültür Ve Turizm Sektörü İçin Bir Uygulama Model Önerisi, (Doktora Tezi), İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2008. LATİF Khan Kehkashan, The Functioning Of The Lokayukta In The National Capital Territory Of Delhi, (Phd Thesis), India: Aligarh Muslim University Public Administration, 2013. NADAROĞLU Halil, VARKAN Nezih, Yerel Yönetimler, T.C Anadolu Üniversitesi Yayını No: 1650, Açıköğretim Fakültesi Yayını No: 863, Eskişehir, Ağustos 2005. 168 NADIM Asrar, Lokpal Bill: key provisions of the amended legislation, (18/12/2013), http://www.ndtv.com/cheat-sheet/lokpal-bill-key-provisions-of-the-amended- legislation-544801, Erişim tarihi: 19.07.2019. OLUCHI Nwachukwu, The Effect Of Administrative Justice On Workers’ Performance, Department of Public Administration and Local Government, University of Nigeria Nsukka, Enugu. Nd., ty. OLUMIDE Frederick Adetiba, The Challenges Of Curbing Corruption In A Democracy: The Case Of The Public Protector And Nkandla, Master Thesis of Sociology in the Faculty of Arts and Social Sciences, Stellenbosch University, March 2016. ÖZER Ömer Faruk, Türkiye Cumhuriyeti Kamu Denetçiliği Kurumunun Örgütsel ve İşlevsel Analizi, (Yüksek Lisans Tezi), Aydın: Adnan Menderes Üniversitesi, 2015. SANI Ishaq Mohammed, The Role Of The Public Complaınts Commission In Protecting Worker’s Rights Against Administrative Injustice And Maladiınistraton In Nigeria, Thesis in Master of Laws, Ahmadu Bello University, Zaria, Nigeria, June 2011. SHANKAR Megha, Lokpal and Lokayukta in India, https://www.academia.edu/1982825/Lokpal_and_Lokayukta_in_India Erişim tarihi: 17.07.2019. T.C. Sidney Başkonsolosluğu Ticaret Ataşeliği, Avustralya’nın Genel Ekonomik Durumu ve Türkiye İle Ekonomik-Ticari İlişkileri, Sidney, 15 Ağustos 2016. URAL Sami Sezai, Hak ve Özgürlüklerin Korunması Bağlamında Bireysel Başvuru, (Doktora Tezi), İstanbul: İstanbul Kültür Üniversitesi, 2013. ZADEH Ali Zounuzy, International Law And The Criteria For Statehood, Master Thesis Public International Law, Tilburg University Faculty of Law-Department of International and European Law, ty . ZEUNER Gwendolyn, The Ombudsman in Germany, Sociology of Human Rights and the Ombudsman, Marco Alberto Quiroz Vitale, 2016. Diğer Kaynaklar Australia’s Constitution With Overview And Notes By The Australian Government Solicitor. Chhattisgarh Lokaayog Adhyadesh, 2002. Commonwealth Ombudsman Act 1976. Federal Almanya Cumhuriyeti Anayasası. Mecklenburg -Vorpommern Toprak Anayasası. Nigeria Public Complaints Commission Act 1975. Petitions- Und Bürgerbeauftragtengesetz - Petbüg M-V. 169 Provisions Concerning The Right of Petition (German Bundestag). South Africa Constitutional & Legislative Mandate Of The Public Protector. South Australia Ombudsman Act 1972. The Assam Lokayukta And Upa-Lokayukta Act, 1985. The Alberta Ombudsman Act. The Andhra Pradesh Lokayukta Act, 1983. The Bihar Lokayukta Act, 2011. The British Columbia Ombudsperson Act 1996. The Constitution Of India. The Constitution Of Somalia. The Constitution Of The Republic Of South Africa, 1996. The Delhi Lokayukta & Upa –Lokayukta Act, 1995. The Federal Democratic Republic of Ethiopia Ombudsman Act. The Haryana Lokayukta Act, 2002. The Himachal Pradesh Lokayukta Act, 2014. The Karnataka Lokayukta Act, 1984. The Lokpal And Lokayuktas Act, 2013. The Madhya Pradesh Act , 1981. The Maharashtra Act No. Xlvı Of 1971 The Manitoba Ombudsman Act. The New Brunswick Ombudsman Act. The New South Wales Ombudsman Ombudsman Act 1974. The Northwest Ombudsman Act. The Nova Scotia Ombudsman Act. The Ombudsman And Children’s Advocate Act. The Ontario Ombudsman Act. The Quebec Public Protector Act. The Queensland Ombudsman Act 2001. The Rajasthan Lokayukta And Up-Lokayukta Act, 1973. The Tasmania Ombudsman Act 1978. The Western Australia Parliamentary Commissioner. The Yukon Ombudsman Act. Elektronik Kaynaklar http://assamlokayukta.gov.in Erişim Tarihi: 15.08.2019. http://dergipark.gov.tr/download/article-file/376257 Erişim Tarihi: 06.06.2019. http://dergipark.gov.tr/download/article-file/561040 Erişim Tarihi: 06.06.2019. http://hukukbir.com/gelismis-dunya-ulkelerinde-yurutme/ Erişim Tarihi: 15.05.2019. http://legisquebec.gouv.qc.ca Erişim Tarihi: 12.05.2019. http://lokayukta.rajasthan.gov.in Erişim Tarihi: 15.08.2019. 170 http://politikaakademisi.org/2013/03/12/siyasal-sistemler-almanya/ Erişim Tarihi: 22.06.2019. http://tarihlervekulturler.blogcu.com/guney-afrika-cumhuriyetinin-kurulusu-ve- tarihi/5008659 Erişim Tarihi: 23.05.2019. http://worldpopulationreview.com/countries/germany-population/ Erişim Tarihi:25.06.2019. http://www.aso.org.tr/wp-content/uploads/2017/09/guneyafrika.pdf Erişim Tarihi: 23.05.2019. http://www.buergerbeauftragter-mv.de/index.phtml?Aktion=view Erişim Tarihi: 30.07.2019. http://www.cgd.org.tr/index.php?Did=2194 Erişim Tarihi: 13.05.2019. http://www.cografya.gen.tr/siyasi/devletler/avustralya.htm Erişim Tarihi:12.06.2019. http://www.governor.sa.gov.gov.au/node/14 Erişim Tarihi: 17.05.2019. http://www.hcourt.gov.au/about/role-of-the-high-court Erişim Tarihi: 08.05.2019. http://www.landesrecht-mv.de Erişim Tarihi: 28.06.2019. https://books.google.co.in/books?isbn=8121210550http://www.landtag.Itsh.de/beauftra gte/bb Erişim Tarihi: 17.06.2019. http://www.lokpal.gov.in Erişim Tarihi: 22.08.2019. http://www.mfa.gov.tr/kanada-ekonomisi.tr.mfa Erişim Tarihi: 09.06.2019. http://www.ombudsman.wa.gov.au Erişim Tarihi: 14.05.2019. http://www.ombudsman.wa.gov.au Erişim Tarihi: 28.07.2019 http://www.persmin.nic.in/argp Erişim Tarihi: 04.06.2019. http://www.revparl.ca/english/index.asp?param=155 Erişim Tarihi: 28.07.2019 http://www.stuttgarter-zeitung.de Erişim Tarihi: 18.08.2019. http://www.turkhukuksitesi.com/makale_1197.htm Erişim Tarihi: 09.08.2019. Httpas://insamer.com/tr/guney-afrika_895.html Erişim Tarihi: 21.06.2019. https://cubben.com/upload/files/2017/12/1Rwh2znFnziLf2HI4tRP_12_c4e5810d348bcb b2c707b9a82788289_file.pdf Erişim Tarihi: 30.05.2019. https://diebuergerbeauftragte.rlp.de/icc/assisto Erişim Tarihi: 19.06.2019. https://electionsetdemocratie.ca/le-systeme-politique-du-canada Erişim Tarihi: 24.05.2019. https://en.wikipedia.org/wiki/Ombudsmen_in_Australia Erişim Tarihi: 06.05.2019. 171 https://hukukmarket.com/image/contentspdf/138419.pdf Erişim Tarihi: 04.08.2019. https://islamansiklopedisi.org.tr/guney-afrika-cumhuriyeti Erişim Tarihi: 23.05.2019. https://keydifferences.com/difference-between-lokayukta-and-lokpal.html Erişim Tarihi: 08.08.2019. https://lawctopus.com/academike/institution-ombudsman-legislative-judicial-outlook/ Erişim Tarihi: 01.07.2019. https://lokayukta.maharashtra.gov.in Erişim Tarihi: 23.08.2019. https://player.slideplayer.biz.tr/7/1975716/data/images/img7.jpg Erişim Tarihi: 18.07.2019. https://protecteurducitoyen.qc.ca Erişim Tarihi: 25.06.2019. https://www.academia.edu/16991963/%C3%9Cniter_Devlet_ve_Siyasal_Sistemler Erişim Tarihi: 16.06.2019. https://www.academia.edu/7356939/G%C3%BCney _Afrika_Cumhuriyeti Erişim Tarihi: 02.06.2019. https://www.aph.gov.au/About_Parliament Erişim Tarihi: 06.06.2019. https://www.australia.gov.au Erişim Tarihi: 08.07.2019. https://www.australia.gov.au/about-government/how-government-works/local- governement Erişim Tarihi: 11.07.2019. https://www.buergerbeauftragter-bw.de/information/jahresbericht-1 Erişim Tarihi: 01.08.2019. https://www.buergerbeauftragter-thueringen.de/der-buergerbeauftragte/haeufig- gestellte-fragen-faq/ Erişim Tarihi: 04.08.2019. https://www.bundestag.de/en/parliament/commissioner Erişim Tarihi: 02.08.2019. https://www.docsity.com/it/ombudsman-in-germany Erişim Tarihi: 10.07.2019. https://www.dunyaatlasi.com/kanada-ulke-profili/ Erişim Tarihi: 08.05.2019. https://www.dw.com/tr/alman-ekonomisi-2018 Erişim Tarihi: 02.08.2019. https://www.gesetze-im-internet.de/wehrbbtg/__7.html Erişim Tarihi: 02.08.2019. https://www.gg.gov.au/governor-generals-role Erişim Tarihi: 25.08.2019. https://www.gov.uk/government Erişim Tarihi: 15.06.2019 https://www.hukukihaber.net/mevzuat/iste-ombudsman-yetkileri-ve-ombudsmanliğin- farkli-uygulamalari-h3353.html Erişim Tarihi: 20.05.2019. 172 https://www.iol.co.za/the-star/news/understanding-south-africas-different-courts-and- their-functions-17616140 Erişim Tarihi: 30.07.2019. https://www.judiciary.org.za/index.php./about-us/100-high-court Erişim Tarihi: 08.05.2019. https://www.lawfarm.in Erişim Tarihi: 19.06.2019. https://www.lokayuktakerala.gov.in Erişim Tarihi: 07.08.2019. https://www.mevzuatdergisi.com/2010/03a/03.html Erişim Tarihi: 16.08.2019. https://www.ombudsman.ab.ca Erişim Tarihi: 11.07.2019. https://www.ombudsman.gov.au/what-we-do/Can-we-help-you Erişim Tarihi: 12.06.2019. https://www.ombudsman.mb.ca Erişim Tarihi: 25.06.2019. https://www.ombudsman.on.ca/ Erişim Tarihi: 08.06.2019. https://www.ombudsman.qld.gov.au Erişim Tarihi: 28.07.2019. https://www.ombudsman.sa.gov.au Erişim Tarihi: 28.07.2019. https://www.ombudsman.sk.ca Erişim Tarihi: 01.07.2019. https://www.ombudsman.tas.gov.au/for-agencies Erişim Tarihi: 06.08.2019. https://www.ombudsman.vic.gov.au/ Erişim Tarihi: 27.07.2019. https://www.peo.gov.au/learning/fact-sheets/prime-minister.html Erişim Tarihi: 25.08.2019. https://www.policeombudsman.org/About-Us/History-of-the-Office Erişim Tarihi: 15.06.2019. https://www.turkcebilgi.com/avustralya Erişim Tarihi: 21.05.2019. www.indembassy.org Erişim Tarihi: 18.08.2019. www.judiciary.org.za Erişim Tarihi: 15.07.2019. 173 EKLER 174 ÖZGEÇMİŞ ÖZGEÇMİŞ Adı-Soyadı Boubacar Houdy BARRY Doğum Yeri ve Yılı Dalaba (GİNE) 1991 Bildiği Yabancı Diller Fransızca İngilizce ve Düzeyi İyi Orta Eğitim Durumu Başlama - Bitirme Yılı Kurum Adı Lise 2008 2011 Behanzen Lisesi Lisans 2011 2014 Labe Üniversitesi-Kamu Yönetimi Yüksek Lisans 2017 2020 Bursa Uludağ Üniversitesi-Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Doktora Çalıştığı Kurum (lar) Başlama - Ayrılma Yılı Çalışılan Kurumun Adı 1. 2. Üye Olduğu Bilimsel ve Mesleki Kuruluşlar Katıldığı Proje ve Toplantılar Yayınlar Diğer İletişim (e-posta) : boubacarhoudybarry@gmail.com Tarih İmza Adı Soyadı 175