Uluda!l üniversitesi Iktisat ve Idari Billmler Dergisi CIIt VI, Sayı 2, Kasım 1985 FILISTtN SORUNU 'NUN ORTAYA ÇIKIŞI Davut DURSUN* ÖZET Filistin Sorunu, XX. yüzyılın başından bu yana Ortadoğu 'nun ve uluslararası siyasi sistemin en ö nemU sorunlarından birisidir. Bu sorunun ortaya çıkmasında si- yonizmin, büyük devletlerin yardımlarının, Filistindeki Ingiliz manda yönetiminin ve Il. Dünya SavaŞı sonunda kurulmuş olan uluslararası siyasi sistemin rolü büyük tür. Ortadoğudaki çatışmaların ana sebebi olan Filistin sorunu çözümlenmeden Orta- doğu 'da barışı sağlamak ve korumak imkansız gibidir. Anayurtlarından kovulmuş milyonlarca FilistinUnin ülkelerine dönmeleri ve kendi kaderlerini belirlemeleri acil çözüm bekleyen sorundur. RES UME La Naissence de la Ouestion Palestinienne Depuis le debut du XX'~me siecle, La Question Palestinienne est une des plus importantes des questions au Moyen-Orient et dans le systeme international politique. A sa naissence de cette question certains elemenis ont joue un role im- portent. Ces sont: le sionisme, l'aide des grands d'Etats, l'alegement de l'adminis- tration du mandat anglais, et le system e international politique qui a ete {onde ala {in du II'eme Guerre Mondiale. Cette question est au coeur des disputes se deroulant sans arret dans le .ll!oyen Orient. Si, elle n'avait pas ete conclue, le combat en question y aurait dure sans m ettre {in jamais. GİRİŞ İçinde yaşadığımız çağın sonlarında yazılacak uluslararası ilişkilerdeki sorun- larla ilgili kitapların ilk sayfalarında Filistin sorununa raslamamız hiç de şaşırtıcı ol- mayacaktır. Zira geçen yüzyılın sonlarından bu yana sadece Ortadoğu bölgesini değil uluslararası sistemi de yakından ilgilendiren en önemli sorunlardan biri Filistin sorunu olmuştur. Filistin sorunu, çok yönlü özellikleri olan, çeşitli faktörlerin etkisi altında or- taya çıkan ve gelişen, tarihi süreç içinde farklı nitelikler kazanan bir uluslararası so- * Araş. Gör.; Uludağ Univ. lk tisadi ve Idari Bilimler Fakültesi. -193- run olarak algılanmalı ve bu özellikleriyle ortaya konmalıdır. Filistin sorununun, ya- rım yüzyıllık bir süre içinde çeşitli faktörlerin etkisi altında ortaya çıktığı söylene- bilir. Söz konusu faktörleri belirlemeden önce sorunu tanımlamak yerinde olur. Fi- listin sorunu nedir? Filistin sorunu, yüzyıllardır üzerinde yaşadıklan kendi öz ülkelerinden, ulus- lararası sisteme yönveren batı ülkelerinin desteğiyle buraya gelip yerleşmiş siyonist- ler tarafından kovulmuş 3.5 milyon kadar filistinlinin ülkelerine dönme ve " kendi kaderlerini çizme" uğraşılannın oluşturduğu bir sorunlar bütünüdür. Filistin soru- nunun özünü, kendi ülkelerinde işgalciler tarafından kovulmuş insaniann bir ölüm ve kalım mücadelesi ve ülkelerine dönme savaşı oluşturmaktadır. Sorunun bu biçi- miyle ortaya çıkması yarım yüzyıllık bir süre içinde siyonizm, büyük devletlerin des- te~i, manda yönetiminin kolaylıkları ve uluslararası sistemin yardımları gibi faktör- lerin etkisiyle ortaya çıkmıştır . Filistin sorununun ortaya çıkışını bu faktörlere gö- re, önce Filistin 'in tarihini genel hatlarıyla ele alarak, incelemeye çalışacağız . Filistin 'in Tarihi Doğuda Akdeniz, batıda ürdün, kuzeyde Lübnan ve Suriye ve güneyde de Si- na yarımadası ile çevrili olan Filistin, Ortado~unun en eski yerleşme yerlerinden bi- ridir1. Bu bölgenin en eski sakinleri Kenanilerdir. Yahudiler buraya M.ö . 13. yüz- yılda Mısır 'dan gelip yerleşmişlerdir2 . Romalı Titüs, M.S. 70 yılında bu bölgeyi iş­ gal etmiş ve Hıristiyanlarla Yahudiler arasındaki çatışmaya son vererek Yahudileri bölgeden çıkarmıştır3 • Hıristiyanlık Roma İmparatorluğu 'nun resmi dini olunca Kudüs ve çevresinin burada bulunmas; sebebiyle bölgenin önemi dini amaçlarla art· mıştır. Müslümanların Filistinle ilgilenmeleri erken yıllarda başlamış bulunuyor. İlk Halife Ebu Bekir (632-634), bölgedeki Bizans egemenli~ine son verirken (634), Halife ömer (634-644) Kudüs şehrini İslam Devleti 'nin sınırlarına katmakta geç kalmamıştır (638)4 • Bu tarihten itibaren, Haçlıların bir yüzyıl süren egemenlikleri hesaba katılmazsa, XX. yüzyılın başlarına kadar müslümanların elin_de kalmıştır. Filistin bölgesi XVI. yüzyılın başlarında (1516) Osmanlı yönetimine geçmiş ve 1. Dünya Savaşına kadar Osmanlı egemenli~inde kalmıştır . 1 799'da buraya sal- dıran N. Bonaparte 'ın orduları başarılı o lamamışlardır. Mısır valisinin oğlu İbrahim Paşa, Suriye ile birlikte Filistini de işgal etmiş ve birkaç yıl bölgeyi elinde tutmuş­ tur. 1. Dünya Savaşı başladığında Filistin Osmanlı Devleti 'nin sınırları içinde bulu- nuyordu. Osmanlılar Filistin cephesinde İngilizlerle savaşmışlar ve savaşta yenilme- leri üzerine bolgeden çekilerek İngiltere'nin egemenliğini kabul etmişlerdir. Filis· tin 'in İngiltere 'nin egemenli~ine girmesi ile birlikte yeni bir dönem başlamış oldu. İngiltere Filistin 'de önce askeri bir yönetim kurmuş, savaş sonrasında Milletler Ce- miyeti burasını İngiltere'nin mandasına vermiştir. Filistin'de İngiliz manda yöne- ı Bk. Karasapan, Celal Tevfik, Filistin ve Şark ül-Vrdün, Cilt: I-Il, İstanbul, ı942, s. 3·5. 2 Pardo, David, Le Probleme Palestinien et sa Solu tion, İstanbul, ı936, s. 27. 3 Bk. Karasapan, a.g.e., ı, s. 82-85;Pardo, a .g.e., s. 27. 4 Bk. Karasapan, a.g.e., ı, s. 87-89. -194 - timi 1948'e kadar sürmüş ve İngiltere'nin buradaki manda yönetimine son verdiği gün İsrail Devleti kurulmuştur. Osmanlı yönetiminde Filistin sorunu diye bir sorun yoktur. Filistin sorunu . nun uluslararası bir sorun olarak ortaya çıkması bu bölgenin İngiliz egemenliğine girmesiyle birlikte başlamıştır. İngiliz egemenliğindeki Filistin'in bir sorun olarak ortaya çıkışını etkileyen çeşitli faktörlerin bulunduğunu yukanda belirtmiştik. Bu faktörleri sıra ile incelemeye çalışalım. Filistin Sorununun Ortaya Çıkmasında Etken Olan Faktörler Çeşitli faktörler üzerinde durulabilir. Bizce Filistin sorununun bir uluslararası sorun olarak ortaya çıkmasında dört önemli faktör e tken olmuştur. Bunlar: Siyo- nizm faktörü, büyük devletlerin desteği faktörü , manda yönetiminin etkisi ve ulus- lararası sistem faktörü. A- Siyonizm Faktörii: Geçen yüzyılın sonlarına doğru ortaya çıkan "siyonizm" kavramı, "Yahudi- lerin bir millet olarak Filistin 'e tekrar yerleşmek için yaptıkları teşkilatlı gayret- ten doğan bir harekettir" .5 "Sion" ya da "zion", Yahudilerin Kudüs şehrine ver- dikleri bir isimdir. Siyon , önceleri sadece Kudüs iç in kullanılırken daha sonra tüm Filistin için kullanılmaya başlanmıştır. Siyonizmin, Yahudi diye bilinen toplumun bağımsız ve egemen bir siyasi birim biçiminde Filistin 'de yeniden yerleştirilmesini içeren bir sömürgeleştirme hareketi anlamına dönüşmesi6 ile birlikte gerçekleştiri­ len örgütlü siyasi, iktisadi ve diğer tüm faaliyetler Filistin sorununun ortaya çıkma­ sında şu veya bu şekilde katkıda bulunmuşlardır. Siyonizm, geçen yüzyılın sonlarına doğru uluslar aşırı bir örgüt olarak örgüt- lenmiş ve Yahudilerin Filistine göçünü sağlamak için çeşitli faaliyetlerde bulunmuş­ tur. Siyonizmin uluslar aşırı bir örgüt olarak ortaya çıkmasında Dr. T. Herzl'ın payı büyüktür. Dr. Herzl, 1896 'da yayınladığı Yahudi Devleti adındaki kitabında siyoniz- min teorik temellerini atmıştır. Yazar, Yahudilere ulusal bir yurt edinmek amacıyla Arjantin ya da Filistin e göç etmelerini tavsiye etmiştir 7 • XIX. yüzyılın sonlarına doğru Yahudilerin siyonizme yönelik çabaların dört alanda gelişme göstermiş olduğu görülür. Bunlar : a) Siyonist diplomasisi alanında. Yahudi Devleti için siyonistler uluslararası garantiler elde etmeğe çalışıyorlardı. b) Değişik ülkelerde bulunan Yahudilerin asimilasyonuna karşı durma çalış­ maları . c) Filistin'de bulunan Yahudilerin korunmaları için dünya çapında destek sağlama çalışmaları. 5 Karasapan, a.g.e., ll, s. 32; Bk. Cumalıo~lu , Fehmi, "Siyonizm Nedir?", Milli Gazete, 1 Ocak 1984. 6 Bk. Herrmann, Klaus J. ; "Siyasal Siyonizm ve Anti-Semitizm üstüne Tarih· sel Perspektifler", Siyonizm ue ]rk çılık Içinde, Ankara, AOSBF Yayınları, No: 511, 1982, s. 220-221. 7 Bk. Hollstein, Walter; Filistin Sorunu: Filistin Çatışmasının Sosyal Tarihi, Çev.: Cemal A. Ertuğ , İstanbul, 1975, s. 40. -195 - d) Siyonizmin gerçekleştirilmesi için bütün Yahudileri içine alacak bir Siyo- nist örgüt kurma çalışmaları8 . 1897 'de Basel'de toplanan Birinci Siyonistler Kongresi , siyonizm hareketinin amaçlarının netleştiği, hedef olarak Filistin'e göçün kabul edildiği, Yahudi sorunu- nun özünde bir Yahudi Devleti 'nin kurulmasının bulunduğunun ortaya çıktığı bir toplantı olması bakımından önemlidir. Kongrede şu kararlar alınmıştır: i. Filistinin Yahudi çiftçi, zanaatkar ve müteşebbislerle iskan edilmesinin te şv iki. ii. Yerel ve genel toplantılada yahudiliğin geliştirilmesi ve örgütlendirilrnesi. nı. Yahudi ulusal bilincinin geliştirilmesi ve teşvik edilmesi9 • Bu kararlar doğrultusunda gelişen Siyonist faaliyetler Filistin sorununun orta- ya çıkmasında en fazla payı bulunan öğe olarak karşımıza çıkıyorlar. Burada anlat- mamızın imkansız olduğu Siyonist faaliyetlerin amaçlarını şu şekilde özetlemek mümkündür: (a) Filistin 'de yerleşme, (b) Filistin'de bağımsız bir Yahudi Devleti kurmak için uluslararası onay ve destek sağlama ve (c) bütün Yahudileri birleştire­ cek bir Siyonist örgüt yaratma1 0 • Siyonist amaçlar doğrultusunda Basel Kongre- sinden itibaren Filistine Yahudi göçü başlamış, Siyonist örgüt oluşturulmuş, müs- takbel Yahudi Devleti için uluslararası alanda büyük devletlerin deste~ kazanılmış­ tır. Siyonizm ideolojisi Filistin sorununun sebebi ve aynı zamanda müsebbibidir. B- Büyük Devletlerin Siyonizme Desteği: Filistin sorununun ortaya çıkmasında etken olan ikinci önemli faktör büyük devletlerin Siyonizme sağladıklan destektir . Uluslararası alanda, uluslararası sisteme yön veren büyük siyasi güçlerin desteği olmadan pek az hareket başarıya ulaşmıştır. Uluslararası alanda ortaya çıkan bütün büyük sorunların özünde büyük devletlerin çıkarlan sebebiyle sağladıkları desteğin payı büyüktür. Filistinde siyonist arnaçiann gerçekleşmesi için büyük devletler yardımcı olmuşlardır. Büyük devletlerin bölgede- ki ilk destekleri aynlıkçı ve ulusçu akımlara sağladıkları yardım şeklinde ortaya çık­ mıştır. İbrahim Paşa zamanında (1832-1840) Filistin'de katolik ve protestan misyo- ner okulları açılmış ve bu okullar ulusçu düşüncelerin merkezleri olmuşlardır 1 1 • A.B.D., İngiltere ve Fransa 'nın destek ve yardım sağladıkları ulusçu düşüncelerin, Araplann Osmanlı Devletine karşı harekete geçmelerinde ne derece önemli rol oy- nadıklarını biliyoruz 1 2 . Yirminci yüzyılın ilk yarısındaki uluslararası sisteme egemen en güçlü dev- letler olan İngiltere ve Fransa, L Dünya Savaşı yıllarında siyonizme resmi destek sağlamışlardır. Emperyalist sömürge politikaları izleyen bu ülkeler Osmanlı Devleti- ni parçalamak ve aralarında paylaşmak için çeşitli resmi faaliyetlerde bulunuyorlar- dı. Yahudilerle görüşme halinde bulunan İngiltere'nin temsilcisi Sir Mark Sykes ile 8 Hollstein, a .g.e., s . 25. 9 Bk. öke, Mim Kemal, Siyonizm ve Filistin Sorunu (1880-1914), İstanbul, 1982, s_- 47. Ayrıca; Karasapan, a.g.e ., 11, s. 41; Hollstein, a.g.e. , s. 67. 10 Hollsteın, a .g.e ., s. 104. ll Bk. Flory,. Maurice ve Man tran, Robert ; Les Regimes Po liti ues Des Pays Ara bes, Parıs, 1968, s. 68-69. q 12 Bk. Kürkçüoğlu, ömer; Osmanlı Devletine Karşı Arap Bağımsızlık Hareketi (1908-1918), Ankara, AüSBF Yay., 1982 (bütünü). -196- Fransa'nın temsilcisi M.F. George Picot arasında imzalanan Sykes-Picot Antıaşması (1916 Mart), Osmanlı topraklarını İngiltere, Fransa ve Rusya arasında bölüştürüyor ve Filistin için uluslararası bir statü öngörüyorrlu 1 3 • Siyonistler bu düzenlemeyi be- nimsemediklerinden antlaşma unutulmuştur. İngiltere ile ilişkilerini sürdüren Siyonistlerin lideri Edmond De Rothshild, İngiliz yönetiminin desteğini almayı başardı. İngiltere Dışişleri Bakanı James Balfour'un 2 Kasım 1917'de Rotschild 'e gönderdiği mektup, İngiltere'nin Filis· tin 'de Yahudi halkının ulusal yurdunun kuruluşunu olumlu karşıladığını açıklı· yordu ki , bu bildiri savaş sırasında Siyonistlere sağlanan en büyük yardım olmuş­ tur1 4. İngiltere 'nin savaş yıllarında Filistin'de ulusal Yahudi yurdunun kurulmasını kabul etmesi ve siyonistlere destek sağlamasının çeşitli sebepleri üzerinde durula- bilir. Herşeyden önce İngiltere , Almanya ve Avusturya 'da etkin olan Siyonistleri bu yolla kendi tarafına kazanmış oldu. Mali kurumları denetimleri altında tutan Yahu- dilerden istifade ettiği düşünülebilir. Ayrıca, daha da önemlisi, Süveyş kanalını de- netimi altında tutmak iç in Filistin 'de dost bir halkın bulunması da İngiliz çıkarları için önem arzediyordu ı 5 • Aşağıda görüleceği gibi savaştan sonra Filistin 'de kurulan İngiliz manda yö- netimi Siyonistlere olan desteğini sürdürmüştür. II. Dünya Savaşından sonra Siyo- nistlere açık destek ABD'den gelmeye başlamış ve ABD'nin yardım ve gayretleri sonunda BM aracılığıyla Filistin 'de İsrail Devleti kurulmuştur. C- Filistin'de Manda Yönetimi ve Soruna Etkisi: 1. Dünya Savaşında Osmanlı Devletinden koparılarak İngiltere'nin mandasına verilen Filistindeki İngiliz mandası , açıkça Siyonistlerin amaçlarına uyacak şekilde ve burada bir u lusal Yahudi yurdu kurulması amacıyla düzenlenmiştir. Manda bel- gesinin 2. , 3., 4. ve 6. maddeleri açıkça Siyonist amaçlara hizmet edecek şekilde düzenlenmiştir ' 6 . Kurulan sivil yönetirnde Yahudiler önemli görevlere getirilmiş , Siyonistlerin her alanda örgütlenmelerine, toprak alımlarına, dışarıdan göçedip gel- melerine müsamaha gösterilmiştir. Siyonistler kısa zamanda iktisadi , siyasi ve mali gücü ele geçirmişlerdir. 1920 'lerde Yahudilerin e linde Filistin topraklarının % 2.47'si bulunuyor iken 1945'lerde bu oran% 5.67 'ye yükselmiştir. Bu 650.000 dönümden 1.491.699 dö- nüme yükseldiklerini göstermektedir ki, bu gelişme manda yönetiminin müsamaha- ları ile gerçekleşmiştir ı 7 • 13 Aynı eser, s. 101-102; Karasapan, a.ı,:.e., 1, 152-153. 14 Balfour Bildirisi için b k. Kürkçüoğlu, a.ı,:.e. , 221 vd.; Pardo, a.ı:.e., s. 18; Flory-Mantran, a.g.e., s. 419 ; Türkkan, Faiz; Filistin Sorunu ue Ortadoğu, Ankara, 1973, s. 59. 15 Bk. Mansfeild, Peter; Osmanlı Sonrası Türkiye ue Arap Dünyası, Türkçesi: Nuran Olken, İstanbul, 1975, s. 65. 16 Manda belgE.sinin 2. maddesi şu şekildedir: "Mandater devlet, başlangıçta tasrih edildiği üzere, Yahudi Milli Yurdunun kurulmasını temin edecek şe· kilde memle keti siyasi, idari ve iktisadi şartlarla techiz etmekten ( ... ) mesul olacaktır". 17 Bk. Hadawi, Sami ve Lehn, Walter; "Siyonizm ve Filistin Toprakları", Siyo- nizm ue /rkç ılık /çinde, s. 75-77. - 197- Filistin 'deki manda yönetimi Filistin 'in toprak/mülkiyet yapısını yerli halkın aleyhine bozulmasına rıza göstermekle kalmamış demografik yapının da Araplann aleyhine Siyonistlerin lehine bozulmasına yardımcı olmuştur. Filistin'de 31 Aralık 1922'de İngilizler tarafından yapılan ilk nüfus sayımında nüfusun % 89'unun (673.388) Arap, % ll'inin (83.974) Yahudi olduğu belirlenmiştir18 . Bu duruma göre manda yönetiminin kurulduğu ilk yıllarda Yahudi nüfusu Filistin nüfusunun % 10-ll'ini, Yahudilerin ellerinde bulunan toprak miktarı da toplam toprağın % 2.5 'ini teşkil etmekteydi. Nüfus ve topraktaki bu oranlar İngiliz manda yöneti- minin son bulduğu Mayıs-1948 'de tahminierin üstünde değişmiştir. Manda yönetimi döneminde Filistin'e legal yollarla 235 .441, illegal yollarla 88.530 kişi olmak üzere toplam 323.951 Yahudi gelip yerleşmiştir 1 9 • Toprak ve nüfus yapısında görülen bu değişmelerin İngiliz manda yönetimi sayesinde gerçekleştiğini söylemeye gerek yoktur. Böylece manda yönetimi Filistin 'de Siyonistlerin yerleşip kökleşmelerine ve Filistin sorununun ortaya çıkmasına önemli ölçüde katkıda bulunmuştur. Manda yönetiminin Siyonistlerin lehine olan uygulamalarına yerli halkın genel grevlerle ce- vap vermelerinin fazla bir önemi olmamıştır. Arap ayaklanmalannın en uzunu ve şiddetiisi olan 1936 'da başlayan ve üç sene süren genel grevler sonunda İngiliz man- da yönetimi Yahudi göçünü sınırlandırmak zorunda kalmışsa da Siyonist güçler bu sınırı delmesini ABD sayesinde başarmışlardır. D· Uluslararası Sistemin Filistin Sorununa Etkisi: Filistin sorununun uluslararası bir sorun olarak ortaya çıkmasında, belki de en büyük pay, uluslararası sistemin olsa gerektir. 1. Dünya Savaşı sonunda kurulan Av- rupa merkezli ve çok kutuplu uluslararası sistem, Il. Dünya Savaşını önleyemediğin­ den Il. Dünya Savaşının bütün dünyadaki etkileri altında yıkılmış ve savaş sonrasın­ da yeni bir uluslararası sistem ortaya çıkmıştır. Il. Dünya Savaşının galipleri ABD ve SSCB, savaş sonrasında kurulan yeni uluslararası sistemin mimarlan olarak dünya banşını korumak, güvenliği sağlamak ve kurulu sistemi sürdürmek için dünya ülke- lerini Birleşmiş Milletler örgütünde ·örgütleyerek yeni uluslararası sisteme şekil ver- mişlerdir. Savaş sonrasının iki kutuplu uluslararası sistemi, Filistin sorununun orta- ya çıkmasında önemli bir fonksiyon görmüştür. Savaş yıllannda ABD ile ilişkiye giren Siyonistlere ABD destek verınede geri durmadı. Savaş yıliann da, Filistin 'e Yahudi göçü sınıriandınidığı için, nisbeten sa- kin geçti. Savaştan sonra dominyonlarını tasfiye eden İngiltere Filistin'deki karma- şık yapıdan kurtulamaymca sorunu BM'e havale etmek zorunda kaldı. Filistinli yerli halk, doğal olarak bağımsızlık istederken Siyonistler de bağımsız bir devlet olarak örgütleornek amacını taşıyorlardı. Filistinli yerli halk Siyonistlerin bölgede devlet kurmalanna karşı çıkıyorlardı. Savaş sonrası uluslararası sistemin güvenlik örgütü BM, Filistin sorunu ile ilgili 18 Hadawi ve Lehn, a .g.m ., Siyonizm ve !rkçılık , s. 66~7. 19 Bk. Rchedat, M. Chafic; "Les Problemes Des Refugies ou L 'Imperialism Derriere le Drame Des Refugies palestiniens", Conference Des Juristes Afro· Asiatiques; 7·10 Nov. 1957, Damas, s . 163; Said, Edward, Filistin'in Sorunu, Türkç esi: Alev Alatlı , İstanbul, 1985, s. 130 vd. - 198 - olarak bir özel komite (UNSCOP: UN Special Commite on Palestine) kurarak soru- nu bu korniteye havale etti. UNSCOP iki plan hazırladı; ço~unluk planı, Filistin 'in Araplarla Yahudiler arasında taksim edilmesini ve Kudüs 'ün de uluslararası bir statü- ye sokulmasını, Azınlık Planı ise Kudüs başkunt olmak üzere federatif bir devlet kurulmasını öngörüyordu. Araplar her iki planı reddettiler, Yahudiler ise Ço~unluk Planını şartlı olarak kabul ettiler. Alt komisyonlarda yapılan çalışmalardan sonra Ço~unluk Planı 29 Kasım 1947 'de BM Genel Kurulu 'nda onaylandı ve ı3'e karşı 33 oyla Filistin 'in taksimi kararı kabul edildi2 0 • Taksim kararına göre Filistin Araplar ile Yahudiler arasında paylaştırılıyordu. Yahudi Devletine 405.000 Arap ve 558.000 Yahudinin yaşadı~ı ı4 . ıOO kilometre- karelik bir yer , Arap Devletine de 804.000 arap ve ıo.OOO Yahudinin yaşadığı ı 1.500 kilometrekarelik bir yer ayrılıyordu2 ı. Dünyada ilk kez, dünya barışını korumak amacı ile kurulmuş olan bir uluslar- arası kuruluş, bölgede yaşayan yerli halka hiçbir şey sormadan, onların istek ve ar- zularını dikkate almadan, bölge ve halkla hiçbir ilgisi bulunmayan devletlerin oyla- rıyla bir devlet yaratılmış oluyordu2 2 • Tarafların rızalarına ve isteklerine dayanmayan bu kararın bölgeye barış getir- meyece~i ve fiyasko ile neticeteneceği açıktı. Taksim kararının BM'de kabul edilme- sinin hemen arkasından Filistin 'de yerli halkla Yahudiler arasında çatışmalar başladı. İrgun, Haganah, Stern gibi Siyonist tedhiş örgütlerinin katliamları Filistin'i kan gö - lüne döndürürken korku ve tedirginlik içindeki halk ülkelerini terk edip komşu ülke- lerde solu~u alınara başladı. Çatışmalar ve karışıklıklar karşısında bir şey yapama- yan İngiltere 14 Mayıs ı948'de manda yönetimine son verip buradan çekilince aynı gün İsrail Devleti 'nin kurulduğu dünyaya ilan edildi. İsrail Devleti 'nin kuruluşu ile birlik te Araptarla Siyonistler arasında başlayan çarpışmalarda Siyonistler hızla genişlemiş ve BM'in kendilerine tanıdı~ı arazilerle yetinmeyerek bölgenin % 80 'ini ele geçirmişlerdir. Filistin 'de yaşayan 750.000 Arap halktan ı65.000'i burada kalıp di~erleri yüzyıllardır üzerirıde yaşadıkları yer· lerini terkederek komşu ülkelere sığınmak zorunda kalmışlardır. Ocak ı947 'den ı 950'ye kadar toplam 805.000 Filistin li yerli Arap, yaşadığı yeri terkederek göç- men durumuna düşmüş ve çeşitli ülkelerde sefaJet içinde yaşamak zorunda bırakıl· mışlardır2 3 • SONUÇ Yirminci yüzyıl, imparatorlukların da~ıldı~ı. uluslararası sisteme küçüklü bü- yüklü onlarca devletin dahil olduğu, bununla paralel olarak uluslararası sorunların da çokça görüldüğü bir yüzyıldır. Günümüzün uluslararası bölgesel sorunların başın- 20 Karara aleyhte oy veren ülkeler: Afganistan, Küba, Mısır, Yunanistan, Hin- distan, tran, Irak, Lübnan, Pakistan, Suudi Arabistan, Suriye, Türkiye ve Yemen. Oylamada çekimser kalan ülkeler: Arjantin, Şili, Çin , Kolombiya, Salvador, Etyopya, İngiltere, Honduras, Meksika ve Yugoslavya. 21. Türkkan, a.g.e., s. 54; Hollstein, a.g.e.~ s. 218. 22 Bk. Çandar, Cengiz ; Direnen Filistin, Istanbul, 1976, s. 23 . 23 Bk. Rchedat, a .g.m ., s. 167. - 199 - da yer alan Ortadoğu sorununun temelinde yatan Filistin sorununun ortaya çıkma­ sında etken olan pel~ çok faktör bulunmakla birlikte Siyonizm, büyük devletlerin desteği , manda yönetiminin siyonizmin lehine olan düzenlemeleri ve II. Dünya Sa- vaşı sonunda kurulan uluslararası sistem faktörleri en önemli olarak ortaya çıkmış­ lardır . Emperyalist ve sömürgeci amaçlarla Filistin 'e yerleşen Siyonistler, büyük devletlerin yardımları, tedhiş ve terör politikaları ile amaçlarına ulaşıp yüzlerce yıl­ dır üıerinde yaşayan Filistin halkını kovdukları yerde İsrail Devletini kurmaları ile Filistin sorunu dünya uluslararası ilişkiler sisteminin gündeminin baş köşesine yer- leşmiş ve o tarihten bu yana da bulunduğu yerden hiç aşağıya inmemiştir. Halkın rızaları, istek ve arzuları dikkate alınmadan, sadece bir grup insanı tatmin etmek için, dünya banşını sağlamak amacı ile kurulan BM'nin yarattığı İsrail Devleti, Filis- tin sorununu çözr.1emiş, tam aksine iyice ortaya çıkmasına ve uluslararası kamu- oyuna mal olmasına sebep olmuştur. Bilmek gerekir ki, bir halkın en doğal hakkı atalarından kendilerine intikal eden toprak üzerinde bağımsız olarak yaşama ve ken- di kaderini belirleme hakkıdır. Filistin halkı bu hakka sahip olmadıkça sorunun çö- zünlü yolunda hiçbir adım atılmış olamaz. KAYNAKLAR Cumalıoğlu , Fehmi; "Siyonizm Nedir?", Milli Gazete, 1 Ocak 1984. Çandar, Cengiz;Direnen Filistin, İstanbul, 1976. Flory, Maurice ve Mantran, Robert; Les Regimes Politiques Des Pay s Arobes, Paris, 1968. Hadawi, Sami ve Lahn, Walter; "Siyonizm ve Filistin Topraktan", Siyonizm ue Irk- çılık /çinde, Ankara, 1982. Herman n, Klaus J. ; "Siyasal Siyonizm ve Anti-Semitizm üstüne Tarihsel Perspektif- ler", Siyonizm ue /rkçılık Içinde, Ankara, 1982. Hollstein , Walter; Filistin Sorunu: Filistin Çatışmasının Sosyal Tarihi, Çeviren : Ce- malA. Ertuğ, İstanbul, 1975. Karasapan, Celal Tevfik; Filistin ue Şark ül-Urdün, Cilt: I-II, İstanöul, 1942. Kürkçüoğlu, Ömer; Osmanlı Devletine Karşı A rap Bağımsızlık Hareketi ( 1908- 1918) , Ankara, 1982. Mansfıeld, Peter; Osmanlı Sonrosı Türkiye ve Arap Dünyası, Türkçesi: Nuran Olken, İstanbul, 197 5. Öke, Mi m Kemal ;Siyonizm ve Filistin Sorunu ( 1880-1914), İstanbul, 1982. Rchedat, M. Chafıc; "Les Problemes Des Defugies ou l'imperialsm Derriere le Drame Des Refugies Palestiniens" , Con{erence Des Juristes A(ro-Asiatiques, 7-10 Nov. 1957, Damas. Said, Edward; Filistin 'in Sorunu, Türkçesi: Alev Alatlı, İstanbul, 1985. Türkkan, Faiz; Filistin Sorunu ue Ortadoğu, Ankara, 1973. - 200 -