   
 
T.C. BURSA ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ 
TIP FAKÜLTESİ 
GÖZ HASTALIKLARI ANABİLİM DALI 
 
 
ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ’NDEKİ ASİSTAN 
DOKTORLARIN FAKOEMÜLSİFİKASYON CERRAHİSİ ÖĞRENİM 
EĞRİLERİNİN RETROSPEKTİF OLARAK DEĞERLENDİRİLMESİ 
 
 
Dr. Zeynep Zahide GÜLLÜLÜ 
 
UZMANLIK TEZİ 
 
BURSA-2021 
 
 
 
 
T.C. BURSA ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ 
TIP FAKÜLTESİ 
GÖZ HASTALIKLARI ANABİLİM DALI 
 
ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ’NDEKİ ASİSTAN 
DOKTORLARIN FAKOEMÜLSİFİKASYON CERRAHİSİ ÖĞRENİM 
EĞRİLERİNİN RETROSPEKTİF OLARAK DEĞERLENDİRİLMESİ 
 
Dr. Zeynep Zahide GÜLLÜLÜ 
 
UZMANLIK TEZİ 
 
Danışman: Prof. Dr. Ahmet Tuncer ÖZMEN 
 
BURSA-2021 
 
İÇİNDEKİLER 
 
 
Özet ........................................................................................................ii 
İngilizce Özet...................................................................................................iii 
Giriş ................................................................................................................ 1 
Gereç ve Yöntem........................................................................................... 13 
Bulgular…….................................................................................................. 18 
Tartışma ve Sonuç........................................................................................ 31 
Ekler...............................................................................................................40
EK-1: Tablolar ve Şekiller Dizini..................................................................... 40 
EK-2: Kısaltmalar........................................................................................ 41 
Kaynaklar...................................................................................................... 42 
Teşekkür....................................................................................................... 49 
Özgeçmiş...................................................................................................... 50  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 i 
 
 
ÖZET 
 
 
Amaç: Kliniğimizdeki asistan doktorların katarakt cerrahisi öğrenim eğrilerinin 
ve cerrahi sonuçlarının geriye dönük olarak incelenmesi 
Gereç ve Yöntem: Eylül 2019 ile Ocak 2021 tarihleri arasında, uzman doktor 
gözetiminde asistan doktorlar tarafından fakoemülsifikasyon cerrahisi yapılan 
301 hastanın 339 gözü geriye dönük olarak tarandı. Üç asistan doktorun 
cerrahiye başlangıç vakaları (n=83) ve sonraki vakaları (n=256), demografik 
özellikler, cerrahi risk faktörleri, ameliyat tamamlama oranları, cerrahi 
sırasında ve sonrasında gelişen komplikasyonlar, cerrahi sonuçları ve en iyi 
düzeltilmiş görme keskinlikleri (EİDGK) açısından karşılaştırıldı. Komplikasyon 
gelişen ve gelişmeyen hastalar karşılaştırılarak cerrahi risk faktörleri 
belirlenmeye çalışıldı. 
Bulgular: Demografik özellikler, ve cerrahi risk faktörleri açısından başlangıç 
vakaları ile sonraki vakalar arasında istatistiksel olarak fark saptanmadı. 
Başlangıç vakalarındaki genel komplikasyon oranı %19,3 bulundu. Sonraki 
vakalarda bu oran, %6,2’ye geriledi. Komplikasyon oranlarındaki azalma 
istatistiksel olarak anlamlıydı. Ameliyat tamamlama oranları %66,3’ten, 
%96,9’a yükseldi. Ameliyat sonrası görme keskinliğindeki artış iki grupta da 
istatistiksel olarak anlamlı artış gösterdi. Komplikasyon gelişen ve gelişmeyen 
gözlerdeki EİDGK artış oranları arasında istatistiksel anlamlı fark bulunmadı. 
Buna karşın ek oküler hastalığı olan gözlerdeki EİDGK artışı, oküler hastalığı 
olmayan gözlerdeki artışa oranla anlamlı olarak düşük bulundu. 
Sonuç: Cerrahi yeterliliğin, cerrahi deneyim arttıkça geliştiği görülmüştür. 
Kliniğimizdeki asistanların katarakt cerrahisi eğitimi hasta güvenliği, cerrahi 
sonuçlar ve öğrenim eğrisi açısından literatüre benzerdir. 
Anahtar kelimeler: katarakt, asistan eğitimi, öğrenim eğrisi, 
fakoemülsifikasyon eğitimi 
 ii 
 
SUMMARY 
 
 
RETROSPECTIVE EVALUATION OF PHACOEMULSIFICATION SURGERY 
LEARNING CURVES OF RESİDENTS AT ULUDAĞ UNIVERSITY MEDICAL 
FACULTY 
Purpose: To retrospectively evaluate the cataract surgery learning curves and 
surgical results of residents in our clinic. 
Materials and Methods: 339 eyes of 301 patients who underwent 
phacoemulsification surgery by residents under the supervision of a senior 
surgeon between September 2019 and January 2021 were retrospectively 
screened. The beginning cases (n=83) of the three resident were compared 
with their subsequent cases (n=256) in term of demographic characteristics, 
preoperative risk factors, surgical completion rates, occuring complications 
during or after surgery, surgical results, and best corrected visual acuity 
(BCVA). Risk factors were tried to be determined by comparing patients with 
and without complications. 
Results: Demographic characteristics and preoperative risk factors were not 
statistically different between the beginning cases and subsequent cases. The 
overall complication rate in initial cases was 19.3%. In subsequent cases, this 
rate declined to 6.2%. The decrease in complication rates was statistically 
significant. Surgery completion rates increased from 66.3% to 96.9%. The 
increase in postoperative visual acuity increased significantly in both groups. 
There was no statistically significant difference in BCVA increase in 
complicated and non-complicated eyes. In contrast, the increase in BCVA in 
eyes with additional ocular diseases was significantly lower than in eyes 
without ocular disease. 
Conclusion: It has been observed that surgical competence improves with 
increasing surgical experience. Cataract surgery training of residents in our 
 iii 
 
clinic is similar to the literature in terms of patient safety, surgical results and 
learning curves. 
Keywords: cataract, resident training, learning curve, phacoemulsification 
training
 iv 
 
GİRİŞ 
 
 
Katarakt 
 
Dünya Sağlık Örgütü’nün 2020’de yayınladığı son rapora göre 1 milyar 
insanın önlenebilecek veya henüz çözülmemiş bir görme bozukluğu vardır. 
Görme bozukluğunun sebepleri arasında ilk sırayı kırma kusurları alırken, 
katarakt ikinci sırada yer alır ve 65,2 milyon insanı etkilemektedir (1). Dünya 
Sağlık Örgütü’ne göre körlüğün tanımı görme keskinliğinin 3/60’ dan daha kötü 
olmasıdır. Katarakt küresel olarak körlüğün başlıca nedeni olmaya devam 
etmektedir (2). 
Katarakt, görme bozukluğuna sebep olan ve herhangi bir sebeple 
meydana gelmiş lensteki opaklaşma olarak tanımlanır. Morfolojik veya 
etiyolojik faktörlere göre sınflandırılmaktadır. Etyolojiye göre kataraktlar: 
konjenital, gelişimsel ve jüvenil, senil, patolojik, travmatik, komplike ve 
sekonder kataraktlar olarak sınıflandırılırlar. Topografik yapılarına göre: 
ön/arka subkapsüler, kortikal, nükleer ve miks olarak isimlendirilir. Edinilmiş 
kataraktlar ise: senil, patolojik, travmatik, komplike ve sekonder kataraktlar 
olarak gruplandırılar (3-5). 
 
Senil Katarakt 
 
En sık görülen katarakt tipidir. Nüfusun hem artması hem de 
yaşlanmasının bir sonucu olarak dünya çapında körlük yükü artmaktadır. 
Günümüzde katarakt cerrahisinin yaygın yapılmasına rağmen, özellikle 
gelişmekte olan ülkelerde kabaca 20 milyon insan bilateral katarakt nedeniyle 
kördür (6). 
Yaşla birlikte lenste bir takım değişiklikler meydana gelir. Kristallerin 
(lens proteinleri) kimyasal modifikasyonu ve proteolitik bölünmesi, yüksek 
molekül ağrılıklı protein agregatların oluşumuyla sonuçlanır. Lens nükleer 
proteinlerinin kimyasal modifikasyonu da opaklığı artırır, öyle ki lens ilerleyen 
 1 
 
yaşla birlikte giderek sarı veya kahverengi olabilir. Senil katarakt morfolojik 
özelliğine göre: nükleer, kortikal ve arka subkapsüler katarakt olarak 3’e ayrılır. 
 
Nükleer Katarakt 
 
Lens yaşlandıkça, periferden yeni lif katmanları eklenir. Lens nükleusu 
sıkışır ve sertleşir bu nükleer skleroz olarak adlandırılır ve ilerlemesiyle 
katarakt gelişir. Aynı zamanda ürokrom pigmenti birikimine bağlı rengi sararak 
koyulaşır ve ileri evrede kahverengi görülür. Nükleer skleroz yıllar içinde yavaş 
ilerler. İlerlediği zaman renk ayrımını bozar ve tipik olarak uzak mesafede 
görmeyi daha fazla etkiler. 
 
Kortikal Katarakt 
 
Merceğin korteksi, en yeni lens liflerinden yapılmıştır. Korteks 
nükleusa göre daha az kompakttır. Bu sebeple aşırı hidrasyona daha yatkındır 
(7). Yaşlanmayla birlikte lensin korteksi içinde, erken dönemde vakuoller ve 
radyal opasiteler (periferik kama şeklinde) gelişebilir. İlerlediği zaman hastalar 
ışık saçılmalarına bağlı kamaşmadan şikayet ederler. Lensin tamamen 
opaklaştığı, su çekerek şiştiği ve beyaz görüldüğü katarakt ise matür katarakt 
olarak adlandırılır. 
 
Subkapsüler Katarakt 
 
Bu katarakt, esas olarak arka kapsülün hemen önündeki merkezi arka 
kortekste meydana gelen granüler opasitelerdir. Daha genç hastalarda mevcut 
olabilirler. Retroilluminasyonla görülür ve ileri evrede kalsifiye plak haline 
gelebilirler. Plağın kapsüle sıkı yapışık olması, cerrahide aspirasyon sırasında 
arka kapsulün rüptüre olmasına neden olabilir. Arka subkapsüler katarakt 
radyasyon ve steroid’e bağlı oluşabileceği gibi, diabetes mellitus, yüksek 
myopi, retinal dejenerasyonlar (retinitis pigmentosa) ile ilişkili olabilir (8).  
 
 2 
 
Miks katarakt 
 
Genellikle katarakt tek tip olarak başlar, patofizyolojik sürecin 
ilerlemesiyle miks hale gelir. Miks katarakt varlığında, hastaların görme 
keskinliğindeki azalma daha fazladır ve ilerlemiş bir kataraktın olduğundan söz 
edilebilir. 
Daha az rastlanan diğer yaşla ilişkili katarakt türleri arasında: polar 
katarakt, ön kapsüler katarakt, yılbaşı ağacı kataraktı ve kataraktın 
ilerlemesiyle gelişen, matür ve hipermatür katarakt sayılabilir. 
 
Katarakt Cerrahisi ve Tarihçesi 
 
Kataraktın tarihçesi 3000 yıl öncesine dayanır ve ilk olarak Mısırlılar 
tarafından tanınmıştır. M.Ö. 800 yılında Hintli Circa’nın sivri bir cisimle ön 
kamaraya girerek opak lensi vitreus içine düşürdüğü bilinmektedir. Mil çekme 
olarak bilinen bu teknik günümüze ulaşmış en eski tıp kaynaklarından olan 
Celsus’un ‘‘De Medicine’’ denilen eserinde yer almıştır. İbni Sina tarafından da 
uygulanmıştır (9). 
Fransız Jacques Daviel 1748’de, lens kapsülünü delip, kataraktlı lensi 
iris arkasındaki pozisyonundan düşürerek alt korneal kesiden ekstrakte eden 
ilk kişidir. Bu tarihteki ilk ekstrakapsüler katarakt ekstraksiyonu (EKKE) olarak 
kabul edilebilir. Albert Von Graefe’nin geliştirdiği özel bir katarakt bıçağı ile üst 
limbustan yaptığı kesi düzgün yara iyileşmesine, postoperatif enfeksiyonların 
ve iris prolapsusunun azalmasına katkı sağlamıştır. 1753'te Samuel Sharp ilk 
belgelenmiş intrakapsüler katarakt ekstraksiyonunu (İKKE) gerçekleştirmiştir. 
Lens kapsülü dahil tüm lensi büyük bir limbal kesiden çıkarmış ve kataraktı 
gözden çıkarmak için başparmağını kullanmıştır (9).  
Katarakt cerrahisinde lokal anestezi Karl Kolker’in 1884’te göze kokain 
damlatmasıyla sağlanmıştır. Hermann Knapp aynı maddenin retrobulber 
enjeksiyonu ile elde edilen retrobulber anesteziyi devreye sokmuştur. Van Lint 
ise 1914’te ilk kez akineziyi gündeme getirmiştir (9). 
 3 
 
İlk göz içi lens (GİL) Harold Ridley tarafından 1949’da yerleştirilmiş. 
Komplikasyonlar sebebiyle başarısız sonuçlar alan Ridley’in göz hekimliği 
ruhsatı elinden alınmıştır (10). 
Pearce 1972’de ekstrakapsüler katarakt ekstraksiyonu (EKKE) 
yöntemini uygulamaya sokmuştur. İKKE tekniğinde görmeyi azaltan 
postoperatif enfeksiyon, büllöz keratopati, retina dekolmanı, kistoid maküla 
ödemi gibi komplikasyonların fazla görülmesi EKKE’ye geçişte rol oynamıştır 
(9). 
Dr. Charles Kelman 1967’de fakoemülsifikasyon (Fako) yöntemini ilk 
defa tanıtmış ve uygulamıştır (11). Ön kamaraya 3 mm’lik bir kesiden girilerek 
ultrasonik enerji ile lens nükleusunun parçalamış ve göz içinden çıkarmak için 
irigasyon aspirasyon (İ/A) sistemini kullanmıştır. 
Daha sonra katlanabilir göz içi lensler, sürekli dairel kapsüloreksis, 
şeffaf korneal kesiler, viskoelastik maddeler, hidrodiseksiyon ve 
hidrodelineasyon gibi yeniliklerin gündeme gelmesi ile fako tekniği geliştirilmiş 
ve günümüzde dünyada en çok tercih edilen katarakt cerrahisi olmuştur (12). 
 
Fakoemülsifikasyon 
 
Antisepsi 
 
Antiseptik uygulamadan önce göze topikal anestetik madde damlatılır. 
Konjonktival keseye %5’lik povidon iyodür damlatılır. Perioküler cilt %10’luk 
povidon iyodür veya klorheksidin solüsyonu ile temizlenir ve etki göstermesi 
için en az 3 dk beklenir. Kirpikler ve göz kenarları cerrahi sahadan 
uzaklaştırılarak steril, yapışkan örtü ile örtülür. 
 
Anestezi 
 
Topikal Anestezi: Proparakain veya tetrakain içeren damlalar ile 
sağlanır. İntrakamaral koruyucu içermeyen %1’lik lidokain ile desteklenebilir 
(13). Akinezi oluşturmaz. 
 4 
 
Subtenon Anestezi: Konjonktiva ve tenonda küçük bir açıklık 
oluşturularak, skleral yüzeyde künt diseksiyon yapılır ve künt bir kanül 
yarımıyla 1-2 ml %2’lik lidokain uygulanır. Akinezi için anestezik madde hacmi 
ve bekleme süresi arttırılmalıdır. 
Peribulber Anestezi: Cilt veya konjonktivadan, 25 mm’lik 25 gauge (G) 
iğne ile %2’lik lidokain veya bupivakain, 2-5 ml kadar peribulber alana enjekte 
edilir. İyi bir analjezi ve akinezi sağlar. 
Retrobulber Anestezi: Retrobulber kanama, optik sinir hasarı, beyin 
sapı anestezisi, intramenenjiyel enjeksiyon gibi ciddi komplikasyonları olabilir. 
Bunun yanında peribulber blok ile karşılaştırıldığında katarakt cerrahisinde 
etkinlik olarak üstünlüğü bulunmamaktadır. 
Genel Anestezi: Çocuklar, tedirgin kişiler, demans veya kooperasyon 
kurulamayan hastalar, başında tremoru olan hastalar gibi bazı hasta 
gruplarında tercih edilir. İntraoküler basıncı düşürmesi avantaj sağlayabilir. 
Eğitim esnasında rahat konuşmaya olanak vererek rahat bir öğrenim sürecine 
olanak tanır. 
 
Cerrahi Teknik 
 
Skleral, limbal veya korneal kesi yapılarak ön kamaraya girilir. Yan 
kesiler, ana kesiye 60 derece uzaklıkta veya birbirlerine 180 derece açıda 
olacak şekilde 2 adet oluşturulur. Ana kesinin eni, kullanılan elciğin ucunun 
çapı ile ilgilidir. Standart fako ucu 19G’dir. Basamakları düzgün oluşturulmuş 
çok düzlemli korneal kesiler genellikle sütürsüz kapanabilir. Ana kesi 
superiordan veya temporalden yapılabilir. Temporal kesiler cerrahi indüklenen 
astigmatizmayı azaltırken endoftalmi riskini arttırabilirler (14). 
Ön kamaraya viskoelastik madde (VEM) enjekte edilir. Kohesiv, 
dispersiv veya adaptif olabilirler. Kohesivler hacim oluşturmak için kullanılır ve 
kapsüloreksis sırasında ön kamarayı korur. Dispersivler endoteli kaplar ve 
korurlar. Adaptifler ise her ikisinin özelliklerini gösterirler. ‘Yumuşak kabuk 
tekniği’ (soft-shell) ön kamaraya dispersiv viskoelastik verilerek endotel 
korunurken, bunun altına lens yüzeyine koheziv viskoelastik enjeksiyonu 
 5 
 
yapılmasına verilen isimdir. Özellikle endotel dekompansasyonu riski yüksek 
gözlerde tercih edilir. 
Devamlı eğiriliği olan kapsüloreksis oluşturmak için öncelikle kapsül 
kistotom iğnesiyle merkeze yakın bir noktadan perfore edilerek flep oluşturulur. 
Daha sonra kistotom, kıvrılmış hipodermik iğne veya kapsül forsepsi 
yardımıyla; merkezi, yuvarlak ve 5-5,5 mm çapında bir kapsüloreksis yapılır.  
Kapsüloreksis tamamlandıktan sonra nükleus ve korteksin, kapsül ile 
arasındaki bağları gevşetmek için hidrodiseksiyon uygulanır. Ön kapsül hafifçe 
yukarıya kaldırılarak, sıvı yavaş bir şekilde lens periferine verilir. Kırmızı refle 
iyiyse sıvının nukleusun arkasından dolaştığı görülür. Bu işlem nukleusun 
kolay ve güvenli bir şekilde döndürülmesini sağlar. Nukleusun ve epinukleusun 
ayrılması için kanül midperifere yerleştirilerek sıvı verilir. Bu işleme 
hidrodelineasyon denilir.  
Fakoemülsifikasyon ucu ile ana kesiden ve parçalayıcı ile yan kesiden 
ön kamaraya girilir, yüzeyel korteks parçaları aspire edilir. Bu işleme traşlama 
denilir. Daha sonra kullanılacak fako tekniğine göre lensi oyma (sculpting) 
veya yarma (chop) işlemleri ile nükleus parçalara ayrılarak emülsifiye edilir. 
Korteks materyalin aspirasyonu için bimanuel veya koaksiyel İ/A 
sistemi kullanılır. Ekvatordaki kortikal materyal, düşük aspirasyon değerleri ile 
kapsüler kese merkezine hareketlendirilir ve yüksek aspirasyonla emilir.  
Korteks temizlendikten sonra tekrar VEM verilerek kapsüler kese 
şişirilir. Korneal kesi duruma göre genişletilir. Kartuş içine yerleştirilen GİL 
enjektör sistemi ile göze enjekte edilir. Daha sonra VEM, İ/A ile temizlenir. 
Korneal kesiler dengeli tuz solüsyonu ile stromal hidrasyon (ödemlendirme) 
yapılarak kapatılır. Subkonjonktival veya intrakamaral antibiyotik (sefuroksim) 
proflaksisi ile ameliyat sonlandırılır. 
 
Fakofragmantasyon Teknikleri 
 
Başlıca 3 adet nukleus bölme tekniği mevcuttur. 
‘Chip and flip’ (yont ve döndür): Bu yöntem genellikle bölünmesi zor 
yumuşak kataraktlarda tercih edilir. Nukleus santralden yontmaya başlanır ve 
 6 
 
180 derece döndürülerek derin, lens çapına yakın bir oluk oluşturulur. Nukleus 
ikiye bölünür. Yarım nukleus parçası fako ucunun karşına alınarak vakumla 
tutulur. Parçanın emülsifikasyonu esnasında döndürülmesini kolaylaştırmak 
için bir alet kullanılır. 
Divide and conquer (böl ve fethet): Genellikle yeni başlayan cerrahlara 
öğretilen tekniktir. Nukleus santrali oyulur (sculpting). Fako ucu, oyuk 
merkezinin derinine yardımcı bir yarıcı alet ile beraber yerleştirilir ve lens ikiye 
bölünür. Nukleus 90 derece çevrilerek ilk yarığa dik ikinci bir oyuk oluşturulur 
ve lens 4 çeyrek parçaya bölünür. Bu yönteme ‘4 kadran’ yöntemi de denilir. 
Chop teknikleri: Horizontal veya vertikal chop tekniği ile nukleusun 
yarıcı yardımıyla parçalara ayrılmasıdır. Her iki teknik için de fako ucu vakum 
yardımıyla nükleusa gömülerek lens sabitlenir. Horizontal chop için yarıcı 
periferden santrale fako ucuna doğru çekilerek lens bölünür. Vertikal chop için 
yarıcı nükleusa fako ucuna yakın bir mesafeden saplanır ve fako ucu yukarı 
çekilirken yarıcı ile aşağı doğru kuvvet uygulanır. Kullanıldığı teknikler: ‘fako 
chop’, ‘quick chop’, ‘stop and chop’ ve ‘nükleer chop’.  
 
Fakoemülsifikasyon Cerrahisi Komplikasyonları 
 
          İntraoperatif komplikasyonlar 
a) Arka kapsül rüptürü  
b) Yetersiz lens korteks temizliği  
c) İris travması-persistan iris prolapsusu  
d) Lens parçacıklarının vitreusa düşmesi (lens drop) 
e) Kesi yeri problemleri-descement dekolmanı  
f) Suprakoroidal hemoraji  
g) Zonül diyalizi 
h) Kapsüloreksis kenarı yırtılması veya perifere kaçması 
i) Termal yanık  
 
 
 
 7 
 
Postoperatif Komplikasyonlar 
 
Erken dönem 
 
a) Kesi yeri sızdırması 
b) Kornea ödemi ve descement kırışıklığı 
c) Göz içi basınç (GİB) yükselmesi 
d) İnflamasyon-üveit 
e) Ön kamarada vitreus  
f) GİL desantralizasyonu 
g) Endoftalmi  
h) Kapsüler blok 
 
Geç dönem 
 
a) Büllöz keratopati 
b) Arka kapsül opasifikasyonu 
c) Endoftalmi 
d) Kistoid maküler ödem 
e) Retina dekolmanı  
f) GİL dislokasyonu 
g) Kapsüler fibrozis 
 
Arka Kapsül Rüptürü 
Arka kapsül rüptürü (AKR) görmeyi tehdit eden intraoperatif bir 
komplikasyondur. Hidrodiseksiyon, fakoemülsifikasyon, korteksin temizliği, 
arka kapsülün cilalanması ve göz içi lensinin yerleştirilmesi esnasında AKR 
meydana gelebilir. 
Arka kapsül rüptürü gelişimi, ek cerrahi prosedürler, artmış 
postoperatif takip ziyaretleri ve sonuç görmeyi etkileyebilecek yüksek 
postoperatif komplikasyon insidansı ile ilişkilidir (15). AKR, sağlık sistemi 
üzerinde önemli bir maliyet yükü oluşturur (16). 
 8 
 
Cerrahi kapalı bir ortamda gerçekleştirildiği için her kapsüler rüptür 
vitreus kaybıyla (VK) sonuçlanmayabilir. Bu durumu erken tanımak ve göz 
içindeki aletleri çıkarmadan durum değerlendirmesi yapmak gerekir. Kapsüler 
yırtığın genişlemesini ve VK’yı önlemek için dispersiv VEM enjeksiyonu faydalı 
olur (17). AKR değişik tablolarla sonuçlanabilir. Hyaloid zar perfore olmamışsa 
vitreus bütünlüğü korunacak ve lens materyali vitreusa düşmeyecektir. Eğer 
hyaloid zar perfore olmuş ise VK ile beraber lens materyali vitreye düşebilir. 
Bulgular, ön kamaranın aniden derinleşmesi veya sığlaşması ve anlık 
pupilla genişlemesi şeklinde olabilir. Periferde açık kırmızı bir refleksin ani ve 
geçici görünümü, önceden hareketli olan nükleusun döndürülmesinde 
yetersizlik, fako ucunun nükleusa gömülmesinde ani zorluk, lensin bir 
kutbunun aşırı devrilmesi, lensin ön vitröz boşluğa kısmi inişi de AKR’nin bir 
işareti olabilir. Kapsüldeki yırtık veya vitre direkt olarak görülebilir (15). 
Kapalı odacıklı modern cerrahi tekniklerle sağlanan kontrol, komplike 
olmayan bir vakaya benzer bir nihai görsel sonuca izin verebilir. Vitreus kaybı 
olsun veya olmasın, yanlış yönetilen bir AKR, rutin katarakt cerrahisiyle ilişkili 
mükemmel sonucu olumsuz yönde etkileyebilir. 
Bu komplikasyon için risk faktörleri çeşitli çalışmalarda farklı bulunmuş 
olsa da artan yaş, glokom varlığı, diyabetik retinopati, matür / beyaz katarakt, 
travmatik katarakt, psödoeksfoliyasyon (PE), fakodonezis, küçük pupil, aksiyel 
uzunluğun 26.0 mm veya üzerinde olması, α-bloker doksazosin, düz 
yatamama, intravitreal enjeksiyon öyküsü ve operasyonları gerçekleştiren 
acemi cerrahlar risk faktörü olarak sayılabilir (18, 19). 
 
Zonül Diyalizi 
Lens zonüllerinin, lense veya siliyer cisim bazal membranına yapışma 
yerinden ayrılmasıdır. Risk faktörü olarak Marfan sendromu, 
psödoeksfoliasyon, homosistinüri sayılabilir (20). İrido-fakodonezis, asimetrik 
ön kamara derinliği gibi bulgular lens zonüllerinin zayıf olduğunu gösteren 
önemli ipuçlarıdır (21). Ameliyat sırasında zonül diyalizi kapsüloreksis, 
hidrodisseksiyon, nükleus fakoemülsifikasyonu, İ/A, veya GİL yerleştirilmesi 
 9 
 
sırasında gelişebilir. Erken fark edilmesi ve ek diyalizden kaçınılması önem 
taşır. Vitre kaybını önlemek için VEM tampon amacıyla kullanılabilir. Ön 
kamarada vitre varlığında düşük akım hızlı veya susuz ön vitrektomi kullanılır. 
Dört saat kadranını geçmeyen zonüller diyalizde (ZD) kapsül içine GİL 
yerleştirme imkanı vardır. Kapsül germe halkası kullanılarak 150 dereceye 
kadar olan ZD’de kapsül içi lens yerleştirmek mümkün olmaktadır (22). 180 
dereceye kadar olan zonül diyalizinde sulkusa GİL yerleştirilmesi veya 180 
dereceden fazla diyaliz varlığında GİL fiksasyonu tercih edilmelidir. 
Lens Parçacıklarının Vitreusa Düşmesi 
Nükleus veya epinükleus materyalinin vitreus içine kaybı genellikle 
fakoemülsifikasyon aşamasında meydana gelmektedir. Bunun yanı sıra 
hidrodiseksiyon sırasında basınçla verilen sıvı, lens ve arka kapsül arasında 
sıkışarak AKR’ye ve total olarak lensin vitreusa düşmesine sebep olabilir. 
Düşen parçanın büyüklüğüne bağlı olarak inflamasyon, korneal ödem, glokom, 
kistoid makuler ödem (KMÖ), retina dekolmanı (RD) ve görme kaybı meydana 
gelebilir. Nükleusun vitreusa düştüğü hastalarda dikkatli bir ön vitrektomi 
yapılarak kalan lens materyali temizlendikten sonra cerrahi sonlandırılmalı 
veya imkan varsa pars plana vitrektomi (PPV) aynı seansta yapılarak düşen 
lens materyali vitreden çıkarılmalıdır (23). Vitreusa düşen lens materyali 
miktarı fazla ise operasyondan sonra birkaç gün içinde vitreoretinal cerrahiye 
yönlendirilmelidir. Kalan lens parçası küçük ise hasta takip edilebilir.  
 
Cerrahi Eğitim 
Fakoemülsifikasyon, tüm dünyada katarakt için kabul gören standart 
cerrahidir (24). Cerrahi beceri transferi, oftalmolojik eğitimin temel bir 
bileşenidir. Fakoemülsifikasyonda yeterlilik, bir katarakt cerrahı için temel bir 
gerekliliktir. Fakoemülsifikasyon için öğrenme eğrisi oldukça diktir. Yapılan 
birçok çalışma, başarılı bir cerrahi ve eğitimin ölçüsü olarak görsel sonuç, 
komplikasyon ve vaka tamamla oranları üzerine yoğunlaşmıştır (25-27). 
 10 
 
Cerrahi yeterliliği tanımlayan sabit göstergeler olmamakla birlikte asistanların 
oftalmolojik cerrahideki yeterliliğine ilişkin yeni, geçerli, güvenilir ve 
uluslararası uygulanabilir değerlendirme araçları ve bunların geliştirilmesi 
üzerine çalışmalar mevcuttur (28-31). Altı farklı değerlendirme türü: (a) wet-
lab; (b) insan güvenilirliği analizi; (c) sonuç verileri ve komplikasyon oranları; 
(d) küresel derecelendirme ölçekleri ve prosedüre özgü kontrol listeleri; (e) 
hareket analizi; ve (f) simülasyondur. 
Accreditation Council for Graduate Medical Education (ACGME), 
uzmanlık alanlarının bir wet-lab veya cerrahi simülatöre sahip olmasını 
gerektiğini bildirir (32). Wet-lab, aletler ve mikroskop kullanımı için fiziksel 
tekrarlama sunsa da; insan, domuz, keçi ve tavşan gözleri arasında büyük 
farklılıklar vardır (33). Sanal simülatörler cerrahi eğitim amaçlı, özellikle 
kapsüloreksis öğretmek için kullanılmaktadır (34). Özellikle cerrahi verimliliği 
arttırmak için eğitim müfredatına simülatör eklemenin faydası vardır (35). 
ACGME, asistanların 3 yıllık uzmanlık eğitimi süresince birincil cerrah olarak 
en az 86 katarakt ameliyatı, 4 glob travması onarımı, 5 keratoplasti, 10 glokom, 
10 şaşılık, 10 vitreoretinal ve 28 okuloplasti prosedürü gerçekleştirmesi 
gerektiğini bildirir (36). Diğer taraftan The Royal Collage of Ophthalmologist 
(RCOphth) asistanların, 7 yıllık uzmanlık eğitiminin ilk 2 yılında 50, sonunda 
ise minimum 350 fakoemülsifikasyon cerrahisini tamamlamasını önermektedir 
(37). Bununla birlikte, bu minimum sayılar güvenli katarakt cerrahı 
yetiştirilmesinde başarı ve yeterliliği sağlamayabilir.  
Cerrahi becerilerin sürekli gelişimi için objektif geri bildirim önemlidir. 
Cerrahi video kayıt cihazları, dünya genelindeki göz ameliyathanelerinde 
halihazırda bulunmaktadır ve veriler genellikle standart uygulama olarak 
toplanmaktadır. Yeni geliştirilen hareket analizi teknolojileri ile cerrahın 
yeterlilik ölçümleri ve geliştirilebilir yönleri objektif olarak 
değerlendirilebilmektedir (38). 
Asistanları fakoemülsifikasyona başlatmak için üç genel yaklaşım 
vardır: rutin sıralarına göre cerrahi adımları gerçekleştirme (sıralı eğitim), 
vakanın sonundan başlayarak (ters eğitim) veya yeterlilik elde edilene kadar 
vaka başına yalnızca bir cerrahi manevra yapma ve bir sonraki manevraya 
 11 
 
geçme (modüler eğitim) (39, 40). Daha az kullanılan bir yöntem, asistanın 20-
30 dakika gibi belirli bir süre içinde mümkün olduğunca ilerlemesini 
sağlamaktır (41). Bir diğer metot belirli sayıda fakoemülsifikasyon cerrahisi 
asiste edildikten sonra, eğitmen gözetiminde baştan sona tüm aşamaların aynı 
seansta (one-step) gerçekleştirilmesidir (42). Hangi yöntemin daha etkin ve 
güvenilir olduğuna dair kesin kanıt yoktur. 
Fakoemülsifikasyon için asistanları eğitmenin en güvenli ve en etkili 
yöntemlerini belirlemek aktif bir araştırma alanıdır. Mikrocerrahi becerilerini 
geliştirmek, zaman ve özveri gerektirir. Fakoemülsifikasyon uygulamasında 
asistanların öğrenme eğrisi üzerine çalışmalar cerrahi yeterlilik ve etkinliğe 
ulaşmak için 70-80 fakoemülsifikasyon vakası gerektiğini göstermiştir (43, 44). 
Hem öğretim programları hem de hastaların güvenliğinin ölçülmesi, 
asistanların cerrahi performansının izlenmesini ve değerlendirilmesini 
gerektirir. Kliniğimizde asistanların ameliyathane pratiğinde katarakt cerrahisi, 
açık glob yaralanmalarının onarımı ve oküloplastik prosedürlerin bir bölümü 
yer almakla birlikte en temel cerrahi eğitim fakoemülsifikasyondur. Biz de 
çalışmamızda kliniğimizdeki asistan doktorların aldığı fakoemülsifikasyon 
eğitiminin etkinliği ve güvenilirliğinin belirlenmesi ve geliştirilmesine katkı 
sağlamak amacıyla, asistanların fakoemülsifikasyon cerrahisi sonuçlarını ve 
öğrenim eğrilerini retrospektif olarak inceledik.   
 12 
 
GEREÇ VE YÖNTEM 
 
 
Bu çalışmada Bursa Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Göz Hastalıkları 
Anabilim Dalı polikliniğine başvurarak katarakt tanısı alan, Eylül 2019 - Ocak 
2021 tarihleri arasında uzman doktor eşliğinde veya gözetiminde asistan 
doktorlar tarafından fakoemülsifikasyon cerrahisi yapılan hastaların elektronik 
dosyaları (Mia-Med) retrospektif olarak incelendi.  
Çalışmamız Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Klinik Araştırmalar Etik 
Kurulu tarafından 24.02.2021 tarihinde ve 2021-4/34 nolu karar ile uygun 
görüldü ve tüm çalışma boyunca Helsinki Deklarasyonu Bildirgesi’ne sadık 
kalındı. 
Çalışmaya 12 aylık cerrahi rotasyonunu bu tarihler arasında 
tamamlayan üç asistan doktorun ameliyat ettiği, asistan karnesinde kaydı 
bulunan 301 hastanın 339 gözü dahil edildi. Asistan karnesinde kaydı 
bulunmayan iki hasta çalışmadan dışlandı. Asistan doktorların ameliyat ettiği 
kataraktlar içerisinde; lükse/sublükse lens, iridofakodonezis, açık glob 
yaralanması, keratoplasti veya glokom cerrahisi geçiren ve konjenital kataraktı 
olan hastalar bulunmamaktaydı. 
Hastalara rutin olarak preoperatif poliklinik muayeneleri sırasında; 
otorefraktometre ölçümü, Snellen eşeli ile en iyi düzeltilmiş görme keskinliği 
(EİDGK) muayenesi, biomikroskopik muayene, Goldmann aplanasyon 
tonometrisi ile GİB ölçümü, fundus muayenesi, optik biometri (Lenstar LS 900) 
ile oküler biometri ölçümü, optik koherens tomografi (OKT) (Heidelberg 
Spectralis, HRA + OCT, Heidelberg Engineering, Germany) ile makula ve 
retina sinir lifi tabakası (RSLT) kalınlık değerlendirmesi yapıldı. Fundusun 
değerlendirilemediği hastalarda B-scan ultrasonografi kullanıldı. Muayene 
bulguları, kataraktın tipi, eşlik eden sistemik ve oküler hastalıkları, geçirilmiş 
cerrahi ve travmalar, kullandığı ilaçlar, intravitreal enjeksiyon öyküsü ve 
yetersiz pupil dilatasyonu not edildi. Uzman doktor tarafından cerrahi risk 
faktörlerine göre zorluk düzeyi (basit/zor) belirlendi ve ameliyat listesine alındı. 
 13 
 
Ameliyat sonrası 1. gün; ön segment ve fundus muayenesi yapıldı. 
Korneal ödem varlığı, desme dekolmanı varlığı, korneal kesilerin durumu, ön 
kamara reaksiyonu, GİL santralizasyonu, GİB, korneal sütür varlığı, ön 
kamarada vitreus varlığı, endoftalmi veya retina dekolmanı varlığı not edildi. 
Ameliyat sonrası 10. gün muayenesinde ek olarak Snellen eşeli ile 
görme keskinliği muayenesi ve gerek görüldüğü taktirde OKT ile makula 
değerlendirilmesi yapıldı. 
Ameliyat sonrası 1. ay muayenesinde ek olarak otorefraktometri ile 
refraksiyon ölçümleri, EİDGK, makuler OKT ile kistoid makuler ödem ve RSLT 
kalınlığı değerlendirmesi yapıldı. 
Üç asistan doktorun ilk ve son vakaları vaka tamamlama oranları ve 
gözetmen uzman eşliğinde vaka yapmaya başladığı zamanlar göz önüne 
alınarak ayrıldı. Asistan doktorlar; cerrah 1, cerrah 2 ve cerrah 3 olarak 
isimlendirildi. Cerrah 1 için ilk 26 vaka ve sonraki 75 vaka, cerrah 2 için ilk 31 
vaka ve sonraki 81 vaka, cerrah 3 için ilk 26 vaka ve sonraki 100 vaka olarak 
ayırım yapıldı. Cerrahların kendi vakaları içindeki ve toplamdaki ilk ve son 
vakaları; vaka tamamlama oranları, cerrahi sırasındaki komplikasyon oranları, 
komplikasyon tipleri, komplikasyon gelişen aşamalar, GİL pozisyonu, post 
operatif komplikasyonlar, görme keskinliği artış oranları, preoperatif risk 
faktörleri de göz önüne alınarak karşılaştırıldı. Cerrahi sonuçlar değerlendirildi 
ve preoperatif risk faktörleri belirlenmeye çalışıldı. 
 
Standart Asistan Eğitimi  
Katarakt ameliyatı videoları, ameliyathanede bulunan mikroskop 
görüntüleme platformları ve standart video kayıt cihazı kullanılarak rutin olarak 
kaydedilmektedir. Ameliyat videoları daha sonra eğitmen uzman ve asistan 
doktorlar tarafından izlenerek değerlendirilmekte; geliştirilmesi gereken 
aşamalar, kaçınılması gereken durumlar belirlenerek sonraki ameliyatlar için 
öneriler verilmektedir. Eğitiminin standardizasyonu için asistanlar, fiili olarak 
dahil oldukları ameliyatları, asistan karnesine rutin olarak, kronolojik şekilde 
kaydetmektedirler. Fakoemülsifikasyon cerrahisi için; hangi aşamaların primer 
olarak gerçekleştirildiği, ameliyatın kendileri tarafından tamamlanıp 
 14 
 
tamamlanmadığı, ameliyat edilen hasta adı, protokol numarası, taraf ve 
ameliyat sırasında karşılaşılan zorluklar, komplikasyonlar ve geliştiği aşamalar 
not edilir.  
Kliniğimizde fakoemülsifikasyon eğitimi alan asistan doktorların, 
ameliyathaneye girmeden önce Türk Oftalmoloji Derneği (TOD) bünyesinde 
bulunan cerrahi simülatörde (EyeSi) eğitim alması gerekmektedir. Bunun yanı 
sıra Kitaro kit ile dry-lab çalışmaları yapılmaktadır. Ameliyathane rotasyonu 12 
aydır. İlk ay katarakt cerrahisini asiste eden asistan doktorlar antisepsi, 
sterilizasyon, preoperatif hazırlık, anestezi, gözün örtülmesi gibi aşamaları 
öğrenir. İkinci aydan itibaren fakoemülsifikasyon cerrahisinin; korneal kesi, 
kapsüloreksis, hidrodiseksiyon, fakoemülsifikasyon, korteks temizliği, İ/A, GİL 
yerleştirilmesi, viskoelastik madde temizlenmesi ve korneal ödemlendirme gibi 
aşamalarından bir kısmını eğitmen uzman eşliğinde primer olarak yapar. İkinci 
ayın sonunda eğitmen tarafından yeterli görülen asistan doktor, 
değerlendirmede cerrahi risk düzeyi düşük olan, seçilmiş hastalarda cerrahinin 
tüm aşamalarını sıralı olarak aynı seansta eğitici uzman eşliğinde primer 
cerrah olarak tamamlar. Bu sistem yukarıda belirtilen modüler eğitimin sıralı 
şekilde uygulanmış (step-by-step) şekline benzer fakat modülasyon eğitmen 
uzmana göre değişir ve genellikle vaka başına tek bir aşamayla sınırlı kalmaz. 
Tüm aşamalar tamamlanmadan önce de eğitmen uzmanın yeterli gördüğü 
asistan doktorlar baştan sona fakoemülsifikasyon cerrahisini gerçekleştirebilir 
(one-step). Bu yöntem modüler ve one-step yaklaşımın bir kombinasyonu 
sayılabilir. Bu süreçte eğitmen uzman ameliyatta steril şekilde bulunur, asiste 
eder, sözel talimatlar verir, asistanı fiili olarak yönlendirir veya gerekli 
gördüğünde vakayı devralabilir. Fakoemülsifikasyon teknikleri içerisinde 
güvenlik düzeyi yüksek olan ‘divide and conquer’ yeni başlayan asistanlara 
öğretilir. Cerrahi alet manevraları geliştikten sonra ‘fako-chop’ teknikleri 
öğretilir. Asistan doktorlar ameliyathanede 4-5 aylık bir tecrübeye 
ulaştıklarında 25-30 fakoemülsifikasyon cerrahisinin aşamalarını kısmi olarak 
yapmış veya bütünüyle tamamlamış olurlar. Bu ilk aşamadır. Sonraki aşamada 
eğitmen uzman tarafından cerrahi yeterliliğe eriştiği görülen asistanlar, 
 15 
 
ameliyat odasında bulunan uzman gözetiminde cerrahi yapmaya 12 ay süresi 
bitinceye dek devam ederler.  
 
Cerrahi Teknik 
Ameliyat öncesi pupilla dilatasyonu için hastalara 5 dakika ara ile üç 
kez %1,0 siklopentolat (Sikloplejin, Abdi İbrahim İlaç), %0,5 tropikamid 
(Tropamid, Bilim İlaç) ve %2,5 fenilefrin (Mydfrin, Alcon) damlatıldı. Topikal 
anestezi %0,5 proparakain (Alcaine, Alcon) ile yapılır ve endoftalmi proflaksisi 
için %5 povidon iodin damlatılır en az 3 dakika beklenir. Göz kapakları ve 
periokuler bölge %10’luk batikonla silinirek steril olarak örtülmesini takiben 
blefarosta ile kapak açıklığı sağlanır. Saat 2-3 ve 9-10 kadranları arasından 
45° 20G (MVR) bıçak ile yan girişler yapılır. Ön kamaraya önce dispersif 
(Viscoat, Alcon, %3 Na Hyaluronate, %4 Na Chondroitin Sulfate) sonra kohezif 
(Protectalon, VSY Biotechnolgy, %1,6 Na Hyaluronate) viskoelastik madde 
verilir ve standart olarak ‘soft-shell’ tekniği uygulanır. Kistotom yardımıyla ön 
kapsül perfore edilerek flep oluşturulduktan sonra yan girişten, 23G kapsül 
forsepsi yardımıyla 5-5,5mm çapında kesintisiz kenarlı dairesel kapsüloreksis 
oluşturulur. Ana giriş 2,2 mm 45° üçgen slit bıçak kullanılarak, biplanar korneal 
şeffaf kesi şeklinde kornea superiordan (saat 12) yapılır. Lensin 
hidrodiseksiyonu takiben nükleus fakoemülsifikasyon cihazı (Alcon Infiniti / 
Alcon Centurion / D.O.R.C. Eva) probu ve yarıcı yardımıyla ‘divide and 
conquer’, ‘fako-chop’ veya ‘flip-chop’ yöntemi kullanılarak parçalanıp aspire 
edilir. Epinükleus aspirasyonu sonrası, bimanüel irrigasyon aspirasyon (İ/A) ile 
korteks temizliği yapılır. Gerekli ise arka kapsüle cilalama (polish) uygulanır. 
Kapsüler kese ve ön kamara kohezif VEM ile doldurulur. Korneal kesi 
genişletilerek kartuşuna yüklenmiş 3 parçalı GİL (Acrysof, MA60AC Alcon 
veya Sensar AR40e, Johnson and Johnson) lens enjektörü yardımıyla kapsül 
kesesi içine enjekte edilir. Göz dışında kalan ikinci haptik, çevirici yardımıyla 
çevrilerek GİL kapsül içine alınır. Bimanuel İ/A ile VEM temizlenir. Kesi 
sızdırmazlığı stromal hidrasyonla (dengeli tuz solüsyonu) sağlanır. Ön 
kamaraya profilaktik 0,1mg / 0,1ml sefuroksim verilerek operasyon 
sonlandırılır. 
 16 
 
İstatistiksel Analiz 
Verinin normal dağılım gösterip göstermediği Shapiro-Wilk testi ile 
incelenmiştir. Tanımlayıcı istatistikler nicel veri için ortalama ve standart 
sapma, nitel veri için frekans ve yüzde olarak belirtilmiştir. Normal dağılım 
göstermeyen veri için iki grup karşılaştırmalarında Mann-Whitney U testi 
kullanılmıştır. Tekrarlı ölçümlerin gruplar arasında karşılaştırılmasında 
başlangıç ölçüme göre yüzde değişim değeri (yüzde değişim=(son ölçüm – ilk 
ölçüm) / ilk ölçüm) hesaplanarak yapılmıştır. Ayrıca grup içi karşılaştırmasında 
Wilcoxon İşaret Sıra testi kullanılmıştır. Kategorik verinin analizinde Pearson 
Ki-kare testi, Fisher’in Kesin Ki-kare testi ve Fisher-Freeman-Halton testi 
kullanılmıştır. Anlamlılık düzeyi α=0,05 olarak belirlenmiştir. Verinin istatistiksel 
analizi IBM SPSS 23.0 (IBM Corp. Released 2015. IBM SPSS Statistics for 
Windows, Version 23.0. Armonk, NY: IBM Corp.) istatistik paket programında 
yapılmıştır.  
 17 
 
BULGULAR 
 
 
Çalışmaya göz hastalıkları uzmanlık eğitiminde üç yılını tamamlamış 
3 asistan doktorun, Eylül 2019 ve Ocak 2021 tarihleri arasında uzman doktor 
eşliğinde veya gözetiminde fakoemülsifikasyon cerrahisini yaptıkları 341 
gözün 339’u (301 hastanın 339 gözü) dahil edildi. Hastaların yaşları 14 ile 89 
arasında değişmekte olup ortalama yaş 65,45 ± 10,33 idi. Hastaların 158’i 
kadın (%46,6), 181’i erkek (%53,4) idi (Tablo 1). Asistan doktorlar; cerrah 1, 2 
ve 3 olarak isimlendirildi. Cerrah 1 toplam 101 göz, cerrah 2 toplam 112 göz, 
cerrah 3 ise 126 göz ameliyat etti.  
Asistanlar tarafından ameliyat edilen gözlerdeki katarakt tipleri içinde 
en sık %41,5 ile nükleer katarakt yer aldı. Onu %30 ile arka subkapsüler 
katarakt ve %14,7 ile kortikal katarakt izledi (Tablo 2). 
 
Tablo 1: Demografik özellikler 
 Cerrah 1 Cerrah 2 Cerrah 3 Total 
Yaş 
64,81 ± 8,34 65,9 ± 9,64 63,8 ± 12,04 65,4 ± 10,33 
Ort ± SS 
Kadın / Erkek  46 / 55  55 / 57  57 / 69  158 / 181  
%  45,5 / 54,5 49,1 / 50,9 45,2 / 54,8 46,6 / 54,3 
Sağ / Sol 44 / 57  59 / 53  68 / 58  171 / 168 
% 43,6 / 56,4 52,7 / 47,3 54,0 / 46,0 50,4 / 49,6 
Preop GK  
0,17 ± 0,16 0,19 ± 0,19 0,18 ± 0,13 0,18 ± 0,16 
Ort ± SS 
Ort: Ortalama, SS: Standart sapma, Preop: preoperatif, GK: Görme Keskinliği 
 18 
 
 
Tablo 2: Katarakt tipleri 
Katarakt tipi Sayı 
Nükleer 141 
Arka subkapsüler  102 
Kortikal 50 
Matür 9 
Ön polar  1 
Arka polar  1 
Yılbaşı ağacı 1 
Miks 34 
Total 339 
 
Herhangi bir sistemik hastalığı olmayan hasta sayısı 110 (%32,4)’dur. 
Diğer 229 hastanın bir veya daha fazla sistemik hastalığı bulunmaktadır (Tablo 
3). Gözlerin 135’inin (%39,82) ek bir oküler hastalığı bulunmamaktadır. 
Katarakta ek olarak en az 1 oküler hastalığı olan göz sayısı 204’tür (%60,17). 
Glokom, psödoeksfoliyasyon, Fuchs endotelyal distrofisi, kornea guttata, 
korneal skar ve pterjiyum gibi hastalıklar önsegment-glokom başlığı altında 
toplandı. Diyabetik retinopati (DRP), yaşa bağlı makula dejenerasyonu 
(YBMD), epiretinal membran (ERM), ven dal okluzyonu (VDO), makuler delik, 
miyopik dejenerasyon gibi hastalıklar retinal hastalık başlığı altında toplandı. 
İzole optik atrofiler ve görmeyi azaltan diğer patolojiler görme keskinliğini 
azaltan diğer sebepler başlığı altında ve oküloplastik problemler ise diğer 
başlığı altında toplanarak gruplandırıldı. Bu ek hastalıkların dağılımı Tablo 4’te 
verilmektedir. Vakaların %75,8’i için zor kalan %24,2’si basit olarak preoperatif 
düzey belirlenmişti. Fakoemülsifikasyon cerrahisi öncesinde 67 (%19,8) gözün 
intravitreal enjeksiyon öyküsü mevcuttu. Gözlerden 43’ünün (%12,6) pupiller 
dilatasyonu zayıftı. Cerrahların ilk-son vakaları arasında ve cerrahların kendi 
aralarında; preoperatif özellikler (yaş, taraf, cinsiyet, düzey, dilatasyon, 
intravitreal enjeksiyon öyküsü, preop görme keskinliği) ve gruplandırılmış ek 
 19 
 
oküler hastalıklar açısından istatistiksel anlamlı fark bulunmamaktadır 
(p>0,05). 
 
Tablo 3: Sistemik hastalıklar 
Sistemik Hastalık Vaka sayısı 
Yok 110 
Hipertansiyon 117 
Diyabet 132 
Astım/KOAH 15 
Benign prostat hipertrofisi 3 
Mental problemler  6 
Kifoz veya pozisyonel problemler 3 
Tremor 3 
Üveit ilişkili romatizmal hastalık 3 
Diğer  25 
 
Tablo 4: Ek oküler hastalık dağılımı 
 İlk Son Total 
 n (%) n (%) n (%) 
Ön segment - 
12 (14,5) 32 (12,5) 44 (13) 
glokom 
Retinal hastalık 35 (42,2) 132 (51,6) 167 (49,3) 
Üveit - 4 (1,6) 4 (1,2) 
Travma veya 
- 7 (2,7) 7 (2,1) 
vitrektomi öyküsü 
GK azaltan diğer 
1 (1,2) 6 (2,3) 7 (2,1) 
patolojiler 
Diğer 1 (1,2) 4 (1,6) 5 (1,5) 
n: Vaka sayısı 
 
 20 
 
Ortalama ameliyat sonrası takip süresi 2,3 ± 2,5 aydır. Takip aralığı 0 
ile 14 ay arasında değişmekle birlikte ortanca değer 1 aydır. Dokuz hastanın 
fakoemülsifikasyon cerrahisi genel anestezi altında yapıldı. Geri kalan 
ameliyatlarda topikal veya peribulber anestezi ile uygulandı. Gözlerden 36’sına 
(%10,6) katarakt ameliyatı retina hastalıkları sebebiyle vitreoretinal cerrahiyle 
birlikte yapıldı. Pars plana vitrektomi uzman doktor tarafından yapıldı. Kombine 
vakalardan sadece 1’i ilk vakaların içinde yer aldı. Kombine cerrahi uygulanan 
36 gözden 2’sinde (%5,6) komplikasyon gelişirken, sadece fakoemülsifikasyon 
cerrahisi yapılan 303 gözden 30’unda (%9,9) komplikasyon gelişti. 
Komplikasyon oranları arasında istatistiksel anlamlı farklılık bulunmadı 
(p=0,554). 
Cerrah 1 için vaka tamamlama oranı %73,1’den %96’ya, cerrah 2 için 
%64,5’ten %96,3’e, cerrah 3 için %61,5’tan %98’e yükseldi (Tablo 5). 
 
Tablo 5: İlk ve son vakalardaki ameliyat tamamlama oranları 
Cerrahi asistan İlk Son Toplam 
 tarafından p 
tamamlandı mı? n (%) n (%) n (%) 
Hayır 7 (26,9) 3 (4,0) 10 (9,9) 
Cerrah 1 0,003 
Evet 19 (73,1) 72 (96,0) 91 (90,1) 
Hayır 11 (35,5) 3 (3,7) 14 (12,5) 
Cerrah 2 
Evet 20 (64,5) 78 (96,3) 98 (87,5) 
Hayır 10 (38,5) 2 (2,0) 12 (9,5) 
Cerrah 3 <0,001 
Evet 16 (61,5) 98 (98,0) 114 (90,5) 
Hayır 28 (33,7) 8 (3,1) 36 (10,6) 
Total 
Evet 55 (66,3) 248 (96,9) 303 (89,4) 
 
 21 
 
Komplikasyon oranları ilk vakalarda cerrah 1, 2, 3, için sırasıyla %15,4, 
%22,6 ve %19,3 olarak bulundu. Son vakalarda bu oranlar sırasıyla %2,7, 
%9,9 ve %6’ya düştü (Tablo 6). Cerrah 1 (p=0,037), cerrah 3 (p=0,049) ve 
toplam (p<0,001) için istatistiksel olarak anlamlı fark bulunmaktadır. 
Cerrahların tüm vakalarındaki komplikasyon oranları sırasıyla; %5,9, %13,4, 
%8,7 olup aralarında istatistiksel olarak anlamlı fark yoktur (p=0,168). Genel 
komplikasyon oranı %9,4’tür. Komplikasyon oranlarının vaka sayısıyla birlikte 
azalma eğrisi Şekil 1’de gösterilmiştir.  
 
Tablo 6: Komplikasyonların ilk ve son vakalarda cerrahlara göre dağılımı 
İlk Son 
 Komplikasyon p 
n (%) n (%) 
Var 4 (15,4) 2 (2,7) 
Cerrah 1 0,037 
Yok 22 (84,6) 73 (97,3) 
Var 7 (22,6) 8 (9,9) 
Cerrah 2 0,118 
Yok 24 (77,4) 73 (90,1) 
Var 5 (19,2) 6 (6) 
Cerrah 3 0,049 
Yok 21 (80,8) 94 (94) 
Var 16 (19,3) 16 (6,2) 
Total < 0.001 
Yok 77 (80,7) 240 (93,8) 
 
 22 
 
Dekatlara göre komplikasyon oranları
45
40
35
30
25
20
15
10
5
0
10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 110
Vaka Sayısı
Ortalama Cerrah 1 Cerrah 2 Cerrah 3
 
Şekil 1: Cerrahların komplikasyon oranlarına göre öğrenim eğrileri 
 
Komplikasyon tipleri detaylı olarak incelendiğinde cerrah 1 ve 3’ün ilk 
vakaları ve son vakaları arasında komplikasyon tipi açısından anlamlı farklılık 
bulunmamaktadır (p>0,05). Cerrah 2’nin ilk 31 vakasından 5’inde lens 
parçaları vitreye düşerken, bu komplikasyon sonraki vakalarda gelişmemiştir 
(p=0,014) (Tablo 7). Genel olarak değerlendirildiğinde komplikasyon tipi 
tecrübeyle birlikte istatistiksel anlamlı olarak değişmektedir (p=0,030) (Tablo 
8). Vitre kaybı oranları Tablo 9’ da verilmiştir. Cerrah 2 (p=0,026), cerrah 3 
(p=0,033) ve total (p<0,001) için VK’daki azalma, istatistiksel olarak anlamlı 
bulunmuştur. Genel VK %6,2’dir. Cerrahların arasında istatistiksel anlamlı fark 
bulunmamıştır (p=0,302). Bunlara ek olarak 3 vakada 90 dereceden az zonül 
diyalizi varlığı sebebiyle kapsül germe halkası konulmuştur. Kapsüloreksiste 
perifere uzanma veya ön kapsülde yırtık 11 (%3,24) hastada görülmüştür.  
 
 
 23 
 
Komplikasyon %
Tablo 7: Komplikasyon tiplerinin cerrahların ilk ve son vakalarına göre 
dağılımı 
Komplikasyon Cerrah 1 Cerrah 2 Cerrah 3 
Tipi 
İlk  Son  İlk  Son  İlk Son  
AKR 2 1 - 3 1 3 
AKR ve VK 2 1 2 3 4 3 
ZD ve VK - - - 2 - - 
Lens drop - - 5 - - - 
Toplam  4 2 7 8 5 6 
AKR: arka kapsül rüptürü, VK: vitre kaybı, ZD: zonül diyalizi 
 
 
Tablo 8: İlk ve son vakalar arasında komplikasyon tipleri farklılığı 
İlk Son Toplam 
Komplikasyon 
p 
Tipi 
n (%) n (%) n (%) 
AKR 3 (3,6) 7 (2,7) 10 (2,9) 
AKR ve VK 8 (9,6) 7 (2,7) 15 (4,4) 
ZD ve VK - 2 (0,7) 2 (0,5) 0,030 
Lens Drop 5 (6,0) - 5 (1,4) 
Toplam 16 (19,2) 16 (6,2) 32 (9,4) 
AKR: arka kapsül rüptürü, VK: vitre kaybı, ZD: zonül diyalizi, n: vaka sayısı 
 
Tablo 9: Vitre kaybının cerrahların ilk ve son vakalarındaki dağılımı  
Cerrah 1 Cerrah 2 Cerrah 3 Toplam 
VK 
İlk / Son İlk / Son İlk / Son İlk / Son 
n 2 / 2 6 / 4 4 / 3 12 / 9 
% 7,7 / 2,7 19,4 / 4,9 15,4 / 3,0 14,5 / 3,5 
p 0,272 0,026 0,033 <0,001 
VK: vitre kaybı, n: vaka sayısı 
 
 24 
 
Tüm komplikasyonlar birlikte değerlendirildiğinde en sık komplikasyon 
gelişen cerrahi aşama fakoemülsifikasyondur. Komplikasyonların %56,3’ü bu 
aşamada meydana gelmiştir. Onu İ/A aşaması takip etmiştir. Bu aşamada 9 
komplikasyon gelişmiş ve bunların 2/3’ü son vakaların içinde meydana 
gelmiştir (Tablo 10). Deneyim arttıkça komplikasyonlar fakoemülsifikasyon 
aşamasındaki komplikasyonlar azalıp, İ/A aşamasındakiler artmaktadır fakat 
istatistiksel açıdan fark bulunmamıştır (p=0,399). Fakoemülsifikasyon 
aşamasında meydana gelen 18 komplikasyon içinde sadece 4 (22,2) vakada 
VK gelişmezken, bu hastalar son vakaların içinde yer almıştır. İrrigasyon 
aspirasyon aşamasında görülen 9 komplikasyonun 3’ünde (%33,3) VK 
olmamıştır. Beş vakada GİL yerleştirilmesi sırasında AKR görülmüştür. Bu 
hastaların 3’ünde (%60) VK meydana gelmemiştir. 
 
Tablo 10: İlk ve son vakalardaki komplikasyon gelişen aşamaların dağılımı 
İlk Son Total 
Aşama p 
n (%) n (%) n (%) 
Fakoemülsifikasyon 11 (68,8) 7 (43,7) 18 (56,3) 
İrrigasyon-aspirasyon 3 (18,7) 6 (37,6) 9 (28,1) 0,399 
GİL yerleştirme 2 (12,5) 3 (18,7) 5 (15,6) 
GİL: Göz içi lens  
 
Komplike olan vakaların asistanlar tarafından eğitmen uzman 
müdahelesi gerekmeden tamamlanma oranları; cerrah 1 için %16,6 (n=1), 
cerrah 2 için %20 (n=3), cerrah 3 için %36,3 (n=4) ve toplamda %25’tir. 
Toplam 339 göz içinde 306 gözün GİL’i kapsül içine, 30 gözün GİL’i 
sulkusa yerleştirilmiştir. Üç gözden 2’si komplike olduğu için, 1 göz yüksek 
miyop olduğu için afak bırakılmıştır. GİL ilk vakalar içinde 15’inde (%18,1), son 
vakalar içinde 15’inde (%5,9) sulkusa yerleştirilmiştir. Sulkusa lens yerleştirme 
oranı istatistiksel anlamlı olarak azalmıştır (p=0,001) (Tablo 11).  
 
 25 
 
Tablo 11: Göz içi lens pozisyonu 
GİL yeri İlk  Son  Total  p 
Kapsül içi  66 240 306 
Sulkus 15 15 30 0,001 
Afak 2 1 3 
 
On hastada ikincil cerrahi gereksinimi olmuştur (Tablo 12). Bir hastaya 
korteks bakiyesi temizliği, 2 hastaya GİL repozisyonu, 1 hastaya ikincil GİL 
yerleştirilmesi, 5 hasta PPV yapılırken, 1 hastada da PPV ikincil GİL 
yerleştirilmesi ile birlikte yapılmıştır. PPV yapılan hastalardan ikisi nükleus 
parçasının vitreye düşmesi sebebiyle opere edilmiştir. Nükleusun vitreye 
düşmesi sebebiyle afak kalan bir hastada PPV ve iris fiksasyonlu ikincil GİL 
implantasyonu postoperatif ikinci gün yapılmıştır. İkincil PPV gerektiren 
hastalardan birisi proliferatif diyabetik retinopati sebebiyle kombine cerrahi 
yapılmış olan bir hastadır ve traksiyonel retina dekolmanı sebebiyle 60 gün 
sonra tekrar opere edilmiştir. Down sendromlu, diğer gözü RD sebebiye 
vitrektomize olan bir hastaya vitre kaybı ile komplike fakoemülsifikasyon 
cerrahisinden 180 gün sonra gelişen RD sebebiyle PPV yapılmıştır. Diyabetik 
retinopatisi mevcut olan komplike fakoemülsifikasyon cerrahisi geçiren bir 
hastaya vitre hemorajisi sebebiyle postoperatif 60. günde PPV yapılmıştır.  
 
Tablo 12: İkincil cerrahi sebepleri 
İkincil cerrahi  Vaka sayısı 
Korteks bakiyesi temizliği 1 
GİL repozisyonu 2 
İkincil GİL yerleştirilmesi 1 
PPV 5 
PPV + GİL  1 
GİL: Göz içi lens, PPV: Pars plana vitrektomi 
 
 26 
 
Korneal kesi 18 hastada sütüre edilmiştir. Ameliyat sonrası 22 hastada 
diyabetik makuler ödem, 5 hastada kistoid makula ödemi (Irvine Gass), 1 
hastada vitre endotel teması (vitreus wick), 2 hastada korteks bakiyesi, 2 
hastada GİL pozisyon bozukluğu, 2 hasta retina dekolmanı, 3 hastada 
diyabetik vitre hemorajisi (VH), 3 hastada posterior kapsüler opasifikasyon, 
kombine cerrahi geçiren 1 hastada da glokom görülmüştür. Endoftalmi veya 
büllöz keratopati gelişen hasta olmamıştır. 
Katarakta ek oküler hastalığı bulunan 204 gözün komplikasyon oranı 
%11,3 olarak, ek oküler hastalığı olmayan 135 gözdeki komplikasyon oranı 
%6,7 olarak tespit edilmiştir (p=0,155). Yine psödoeksfoliyasyon sendromu 
(PE) olan 12 hastadan 2’sinde ve fuchs heterokromisi ve/veya kornea guttatası 
bulunan 5 hastadan 2’sinde komplikasyon gelişmiştir (p>0,05). Benzer şekilde 
sistemik hastalık varlığı, glokom, retinal hastalıklar, üveit, geçirilmiş travma 
veya arka segment cerrahisi, katarakt tipi, zayıf dilatasyon veya intravitreal 
enjeksiyon öyküsü varlığı da preoperatif risk faktörü olarak bulunamamıştır 
(p>0,05). 
Ortalama preoperatif görme keskinliği 0,17 ± 0,16’dır. Postoperatif 
görme keskinliği 0,53 ± 0,34’tür. Görme keskinliğindeki artış istatistiksel olarak 
anlamlıdır (p<0,001). Postoperatif EİDGK verisi 327 hastanın mevcut olup 0,5 
ve üzerinde görme keskinliği olan hasta sayısı 204 (%62,3) altında kalanlar 
123 (%37,6) hastadır. İlk vakalar ve son vakalar arasındaki görme keskinliği 
(GK) artışı da kendi içinde anlamlı olup (p<0,001) karşılaştırıldığında 
istatistiksel anlamlı farklılık bulunmamıştır (p=0,201) (Şekil 2). 
 
 27 
 
Şekil 2: İlk ve son vakalardaki görme keskinliği artışları 
 
 
Komplikasyon olmayan gözlerdeki GK artışı (p<0,001) ve komplike 
olan gözlerdeki GK artışı (p=0,001) arasındaki fark istatistiksel olarak anlamlı 
bulunmamıştır (p=0,430). (Şekil 3) 
 
Şekil 3: Komplikasyon olan ve olmayan vakalardaki görme keskinliği artışları 
 
 28 
 
Retinal hastalığı olan ve olmayan grup karşılaştırıldığında ise retinal 
hastalığı olanlarda ve olmayanlarda istatistiksel anlamlı GK artışı (p<0,001) 
görülmüş fakat retinal hastalığı olanlardaki GK artışı, retinal haslığı 
olmayanlara göre anlamlı olarak düşük kalmıştır (p=0,010). (Şekil 4) 
 
Şekil 4: Retinal hastalığı olan ve olmayanlardaki görme keskinliği artışları 
 
 
Oküler hastalığı olmayan gözlerin preoperatif GK ortalaması 0,19 ± 
0,14 ile postoperatif EİDGK ortalaması 0,72 ± 0,27’ ye çıkmıştır (p<0,001). Ek 
oküler hastalığı bulunan gözlerin GK ortalaması 0,15 ± 0,17’den postoperatif 
0,40 ± 0,32’ye yükselmiştir (p<0,001). Artış oranları karşılaştırıldığında 
istatistiksel anlamlı fark bulunmuştur (p=0,015) (Şekil 5). 
 
 29 
 
Şekil 5: Ek oküler hastalık varlığına göre görme keskinliği artışları 
 
 
  
 30 
 
TARTIŞMA VE SONUÇ 
 
 
Fakoemülsifikasyon, oftalmoloji asistanları tarafından eğitimlerinin bir 
parçası olarak öğrenilen önemli bir cerrahi tekniktir. Asistan programları, 
öğretim teknikleri ve eğitim süreçleri açısından farklılık gösterir. Asistanlar 
kaçınılmaz olarak kendi becerilerini kişiselleştirilmiş bir hızda geliştirirler; buna 
rağmen, oftalmoloji uzmanlık eğitim programları özel eğitim kılavuzlarına sahip 
olmalı ve asistanların fakoemülsifikasyon konusunda yetkinliklerini uygun 
şekilde geliştirmelerini garanti altına almak için gerekli minimum sayıda 
ameliyat sağlamalıdır. Öğretim yöntemlerinin gözden geçirilmesi, bir asistanın 
ortalama 70 ameliyat yaptıktan sonra komplikasyon oranlarının düştüğünü 
göstermiştir (43, 44). Bizim çalışmamızda komplikasyon oranlarındaki ilk 
anlamlı düşüş ilk 25-30 vakadan sonra tespit edilmiştir. 
Amerikada 2013’te asistanlar ve yeni mezunlar üzerinde yapılan geniş 
çaplı bir anket çalışmasında asistanların fakoemülsifikasyon cerrahisine 
%18'inin birinci yıl, %61’nin ikinci yıl ve %21’nin üçüncü yılda başladıkları 
bildirilmiştir (45). Asistan eğitmenleri tarafından cevaplanan başka bir ankette 
asistanların %75’inin ilk yılda fakoemülsifikasyon cerrahisini asiste ettikleri 
bildirilmiştir (46). Cerrahi eğitim sürecinde tamamlanan fakoemülsifikasyon 
sayısı asistanların %11'i için 100'den az, %47'si için 101-150, %26'sı için 151-
200 ve %16'sı için 200'ün üzerinde olduğu tespit edilmiştir. Farklı kliniklerdeki 
asistanlara ve hatta aynı kliniklerdeki farklı asistanlara verilen cerrahi eğitimle 
ilgili çok sayıda kontrolsüz değişken göz önüne alındığında, katarakt 
cerrahisini başlatmak için en uygun zamanın veya asistanlık sırasında 
gerçekleştirilecek optimal vaka sayısının olup olmadığını belirlemek zordur. 
Kliniğimizde uzmanlık eğitiminin üçüncü yılını tamamlayan asistan doktorlar 
ameliyathane rotasyonuna geçer ve cerrahi eğitim sürecine başlar. Her asistan 
cerrahi rotasyonu süresince yaklaşık 100 civarında katarakt cerrahisi yapar. 
Bu çalışmaya dahil edilen 3 asistan doktor da cerrahiye üçüncü yıldan sonra 
 31 
 
başlamış ve en azı 103 vaka olmak üzere 112 ve 126 vaka yapmışlardır. 
Primer cerrah olarak tamamlanan vaka sayısı ise sırasıyla; 91, 98, 114’tür. Bu 
sayırlar ACGME’nin önerdiği asgari sayının üzerinde olsa da RCOphth 
tarafından önerilen sayının altındadır. Çalışmanın tarih aralığı göz önüne 
alındığında, Koronavirüs hastalığı 2019 (COVİD-19) pandemisi sebebiyle 
ameliyathane çalışma düzenindeki değişiklik ve rutin ameliyatların 3 ay süreyle 
durdurulması sonucu vaka sayıları ve eğitim süreci etkilenmiştir.  
Çalışmaya dahil edilen asistanlar ameliyathane rotasyonuna 
geçmeden önce cerrahi simülatör (EyeSi) ile 2 saatlik fakoemülsifikasyon 
eğitimini tamamlamışlardır. Cerrahi simülatörlerin kullanımının 
yaygınlaşmasıyla eğitim sürecinin hızlanacağı ve cerrahi performansın 
artacağı düşünülmektedir. Simülatör eğitimi almış ve almamış 12 asistanın ilk 
25 vakasını karşılaştıran bir çalışmada, simülatör kullanımının vaka sürelerini 
ve komplikasyon oranlarını azalttığı bildirmiştir. Simülatör kullanmayan grupta 
komplikasyon oranı %24,6 kullanan grupta %8 bulunmuştur (47). Simülatör 
eğitimi 30 saat sürmüştür. Bizim pratiğimizde simülatör eğitimi 2 saat ile kısıtlı 
kalmıştır. Cerrahi simülatör eğitimin süresinin arttırılması komplikasyon 
oranlarının düşürülmesinde faydalı olabilir. Bununla birlikte mevcut simülatör 
eğitimlerinin gerçek komplikasyon oranlarını azaltmayabileceği fakat daha düz 
bir öğrenim eğrisine daha hızlı ulaşılabildiğini gösteren çalışmalar mevcuttur 
(48, 49). 
Eğitim modelleri karşılaştıran sınırlı sayıda çalışma vardır. Son 
adımlar ilk adımlardan manuel olarak daha basittir ve daha az devralma 
sürecine yol açtıkları için tersten eğitim yararlı olabilir (50-52). Ek olarak, 
vakanın sonuna doğru meydana gelen bir komplikasyon genellikle erken bir 
komplikasyona göre görmeyi daha az tehdit eder. Tek bir çalışma, asistanları 
modüler ve sıralı eğitime randomize etmiştir (42). Modüler eğitim uygulayan 
asistanların 2-3 kat daha yüksek AKR ve VK riski olduğunu bildirmiştir. 
Kliniğimizde uygulanan eğitim metodunun, sıralı ve modüler sistemin 
birleşiminden oluşan modifiye bir metot olduğunu söyleyebiliriz. İngiltere’de 
yapılan bir ankette modüler eğitim, çoğu son cerrahi adımlardan başlamak 
 32 
 
üzere, %61 oranında öğretildiğini ortaya koymuştur (53). Avustralya'da yapılan 
bir anket ise asistanların %80-90'ının ters eğitimle başladığını göstermiştir 
(54). Bizim çalışmamız da benzer şekilde son aşamalarda meydana gelen 
komplikasyonların VK’ya daha az yol açtığını ve özellikle başlangıç döneminde 
en sık komplikasyon gelişen aşamanın ilk aşamalardan fakoemülsifikasyon 
olduğunu göstermiştir.  
Yulan ve ark. (27) modüler eğitim modeliyle eğitilen 4 asistanın ilk ve 
son 30 vakasını değerlendirmiş, vaka tamamlama oranlarını ilk 30 için %79,2 
olarak açıklamıştır. İlk vakalarda AKR oranının %10,8, VK’nın %8,3 ve drop 
nükleusun %1,7 olduğu ve bu oranların son 30 vakada %1,7, %0,8 %0’a 
düştüğü bildirilmiştir. Bu çalışmada fakoemülsifikasyon aşamaları 5 bölüme 
ayrılmış ve her bölümden 30 komplikasyonsuz vaka tamamlayan asistanın 
diğer bölüme geçmesine izin verilmiştir. Beş bölümü de bu şekilde tamamlayan 
asistan eğitmen gözetiminde primer cerrah olarak vakaların tamamını 
yapmaya başlamıştır. Tamamlama oranları da bu aşamaya gelen asistanın ilk 
30 vakası için değerlendirilmiştir. Bizim çalışmamızda tamamlama oranları 
modüler eğitim aşamasını kapsamaktadır ve ilk vakalar için %66,3 son vakalar 
için %96,9 olarak bulunmuştur. Bizim çalışmamızda modüler eğitim 
aşamasının, bu çalışmaya göre kısa ve hızlı geçilmiş olması komplikasyon 
oranlarının nispeten fazla olmasına sebep olmuş olabilir.  
Kliniğimizdeki uygulamaya benzer şekilde dünyada asistanların çoğu 
fakoemülsifikasyon cerrahisine “böl ve fethet” tekniğini öğrenerek başlar ve 
ardından ‘chop’ tekniklerine geçerler (55-57). İngiltere’de yapılan bir anket, 
fakoemülsifikasyon cerrahisine asistanların %73'ünün ‘böl ve fethet’ tekniği ile 
başladığını göstermiştir (53). İki kıdemli asistanla yapılan bir çalışmada 120 
vaka ‘böl ve fethet’ ve ‘chop’ teknikleri için randomize edilmiş ve sonuçta ‘chop’ 
tekniğinin ameliyat süresini ve kümülatif harcanan enerjiyi azalttığı, 
komplikasyon oranları ve görsel sonuçların ise benzer olduğu bildirilmiştir (58). 
‘Chop’ tekniklerinin daha az komplikasyon oranıyla ilişkili olduğuna dair kanıt 
çok azdır. Veriler acemi bir cerrahın ‘böl ve fethet’ kadar güvenli bir şekilde 
 33 
 
başka bir tekniği uygulayabileceğini gösterene kadar, bu muhtemelen 
asistanlar tarafından öğrenilen ilk yöntem olarak kalacaktır.  
Ünal (59) ve arkadaşlarının yaptığı bir çalışmada asistanların yaptığı 
fakoemülsifikasyon cerrahisinde topikal anestezi ve retrobulber anestezi 
arasında komplikasyon oranları ve cerrahi sonuçlar açısından fark görülmedi 
bildirilmiştir. Kliniğimizde asistanların özellikle ilk 20-30 vakası için peribulber 
anestezi tercih edilmektedir. Daha sonraki vakalarda hastaya göre topikal, 
intrakamaral veya peribulber anestezi tercih edilebilmektedir. Çalışmamızda 9 
hasta oküler olmayan sebeplerden ötürü genel anestezi altında ameliyat 
edilmiştir. 
Komplikasyon oranlarının izlenmesi sadece asistan eğitiminin etkili 
olmasını sağlamaya yardımcı olmakla kalmaz, aynı zamanda asistanın mezun 
olduktan sonra güvenli ve yeterli bakım sağlayabileceğini de gösterir. 
Literatürde AKR ve VK oranı %0,66 ve %27,4 arasında değişmektedir (60, 61).  
Kaplowitz ve ark. (44) asistanların komplikasyon oranlarını değerlendiren 44 
çalışmayı incelemiş ve AKR oranının (VK olsun veya olmasın, çünkü bu 
genellikle açıkça belirtilmemiştir) önemli ölçüde değişmekle birlikte ortalama 
%5,71 ± 3,58 olduğunu bildirmiştir. AKR’nin geliştiği en sık aşamanın, %53 ile 
fakoemülsifikasyon olduğu bildirilmiştir. Çalışmamızda literatür ile uyumlu 
olarak genel komplikasyon oranı %9,4 ve VK oranı %6,4 olarak bulunmuştur. 
Fakoemülsifikasyon %56,3 ile bizim çalışmamızda da komplikasyonun en sık 
geliştiği aşama olmuştur. Bunlarla birlikte çalışmamızda endoftalmi ve büllöz 
keratopati görülmemiştir. İki hastada (%0,58) postoperatif RD gelişmiştir. Birisi 
VH’si sebebiyle kombine cerrahi yapılmış olan diyabetik bir hastada görülen 
traksiyonel RD’dir. Diğeri ise Down sendromlu ve diğer gözünden RD 
sebebiyle vitrektomi geçirmiş bir hastanın matür katarakt bulunan gözünden 
geçirdiği AKR ve VK ile komplike katarakt cerrahisinden sonra 180 gün sonra 
gelişen RD’dir. On yıllık takip süresine sahip 4458 asistan vakasının 
değerlendirildiği bir çalışmada RD oranı %0,76 olarak bildirilmiştir (62).   
 34 
 
Melega ve ark. (63) 2020 Aralık’ta 10 asistanın fakoemülsifikasyon 
cerrahisi öğrenim sürecindeki cerrahi sonuçlarını farklı dönemlerine göre 
değerlendiren benzer bir çalışma yayınlanmıştır. Bu çalışmada 10 asistanın 
ortalama AKR ve VK insidansı: ilk 10 vaka için %12,75, sonraki 30 vaka için 
%16,9 ve son 40 vaka için %9,5 olarak bulunmuştur. Çalışmamızdaki 
asistanların benzer dönemleri incelendiğinde ortalama AKR ve VK oranları ilk 
10 vaka için %23,3, sonraki 30 vaka için %6,6 ve sonraki 40 vaka için ortalama 
%4,16 olarak bulunmuştur. Çalışmamızda ilk 10 vaka için daha yüksek olan 
komplikasyon oranlarının sonraki vakalar için hızlı bir şekilde daha düşük 
seviyelere ulaştığı sonuç olarak daha dik ve hızlı bir öğrenim eğrisi çizildiği 
görülmüştür.  Türkiye’den Mangan ve ark. (64), 2 asistanın vakalarını (n=180) 
deneyime göre 3 gruba ayırmış, genel AKR oranın %8,8 olduğunu; en yüksek 
komplikasyon oranının (%20) ise asistanların 30. ve 60. vakaları arasında 
olduğunu bildirmişlerdir. Bunun sebebini, ilk 30’ar vakadaki uzman 
müdahelesinin %75 gibi yüksek bir oranda olması ve bunun ikinci grupta 
azalmasıyla açıklamışlardır. Asistanların yardımsız vaka tamamlama oranı 
%50 olarak bildirilmiştir. Benzer şekilde Lee ve ark.(65), çalışmalarında % 
47'lik bir tamamlama oranı Dooley ve O’Brien (51), ise % 42'lik bir tamamlama 
oranı bildirmişlerdir. Bizim çalışmamızda bu oran ilk 30’ar vaka için ortalama 
%66,3 ve genel olarak %89,4 olup daha yüksek bulunmuştur. Türkiye’de 
Erdoğan ve ark.(66) tarafından yayınlanan fakoemülsifikasyon öğrenme 
dönemi ile ilgili makalede AKR ve nükleusun vitreye düşmesi oranları sırasıyla 
%10,6 ve %2,7 olarak bildirilmiştir ve bizim çalışmamız ile benzerdir. 
Literatürde bulunan en düşük AKR ve VK oranına sahip çalışma 
İngiltere’den Baxter ve ark.(61) 3 asistanın eğitim sürecini prospektif olarak 
değerlendirdikleri pilot çalışmadır. Asistanların ilk 6 aylık (21 hafta) periyotta 
yoğun bir şekilde her gün katarakt cerrahisi yapmalarını sağlamış en az 150 
vakaya ulaşmaları istenmiştir. Sonraki 6 aylık periyotta da en az 100 vaka 
yapmaları istenmiş ve en az vaka yapan asistan 291 vaka yapmıştır. Sonuç 
olarak üç asistan da hedeflenen değerlere ulaşmış ve ilk 60 vaka için %1,11 
olan komplikasyon oranı, 12 ayın sonunda %0,66’ya düşmüştür. Bu 
çalışmadaki düşük komplikasyon oranlarında, büyük ölçüde yoğunlaştırılmış 
 35 
 
eğitim programının payı olmakla birlikte buna ek olarak, düşük riskli hasta 
seçimi ve 50 saatlik simülatör eğitiminin de etkisi olabileceği kanaatindeyiz. 
Operatif komplikasyonları ölçmenin sakıncaları arasında çeşitli 
tanımlar ve risk faktörleri bulunur. Örneğin, bazı çalışmalar ek oküler 
hastalıkları olanları, bazıları travmatik kataraktları veya fakodonezisi olan 
vakaları hariç tutarken, çoğu bunu yapmaz. Bir randomize çalışmada, vakaları 
asistanlara atamak için resmi bir risk faktörü sınıflandırma skoru kullanan grup 
ile kullanmayan grup karşılaştırılmış ve AKR oranı ilk grupta beş kat daha 
düşük bulunmuştur (67). Al-Jindan ve ark. (68) fakoemülsifikasyon cerrahisi 
asistanlar tarafından yapılmış 200 gözü çalışmamıza benzer şekilde risk 
faktörlerine (küçük pupilla, beyaz katarakt, yumuşak ve çok sert nükleus, 
yüksek miyopi gibi) göre resmi skorlama olmadan basit ve zor olarak 
derecelendirilmiş ve %66’sının basit %34’ünün zor olduğu bildirilmiştir. Basit 
vakalarda (%12,9), basit olmayan vakalara (%26,5) kıyasla komplikasyon 
oranı daha düşük bulunmuştur. Bizim çalışmamızda da benzer şekilde 32 
komplikasyonun 7’si kolay 25’i zor vakalarda meydana gelmiştir. Fakat 
komplikasyon oranları kolay vakalar (%8,5) ve zor vakalar (%9,7) için 
istatistiksek olarak anlamlı farklılık göstermemiştir. Farklı olarak zor vakalar 
%75,8 ile büyük çoğunluğu oluşturmuştur. Bunun birinci sebebi referans 
merkezi olan hastanemize ek sistemik ve oküler hastalıkları olan hastaların 
yönlendirilmesidir. Çalışmanın büyük kısmını kapsayan periyottaki COVİD-19 
önlemleri kapsamında rutin ameliyatların ve poliklinik başvurularının durması 
ve azalması sebebiyle asistan eğitimi için yeterli sayıda, düşük risk taşıyan 
katarakt hastasının bulunamaması ise diğer bir nedendir. Rutar ve ark. (69) ve 
Blomquist ve ark. (55) da sert nükleus veya zayıf zonüller (PE veya travma), 
katarakt tipi (arka polar, matür), gibi zorluk faktörlerinin varlığında asistanların 
gerçekleştirdiği ameliyatlarda komplikasyon oranında artış bildirmişlerdir. 
Çalışmamızda zor vakaların büyük çoğunluğu oluşturması ve resmi bir risk 
faktörü skoru sınıflandırması kullanılmamış olması komplikasyon oranlarının 
artmasına sebep olmuş olabilir. Buna rağmen yaş, cinsiyet, taraf, katarakt tipi, 
retinal hastalık, glokom, PE varlığı, Fuchs, sistemik hastalık varlığı, intravitreal 
enjeksiyon öyküsü, vitrektomi geçirmiş olmak, zayıf dilatasyon gibi faktörler 
 36 
 
çalışmamız için istatistiksel olarak anlamlı risk faktörleri olarak bulunmamıştır. 
Çalışmamıza dahil edilen PPV ile kombine uygulanan fakoemülsifikasyon 
cerrahisinin de asistanların komplikasyon oranlarını arttırmadığı görülmüştür. 
Asistanlar seçilmiş kombine vakaların fakoemülsifikasyon cerrahisini güvenle 
gerçekleştirebileceği görülmüştür.  
RCOphth asistanların yeterli sayıda cerrahi vaka (özellikle katarakt 
prosedürleri) gerçekleştirmesi, çok çeşitli klinik durumları (örneğin beyaz 
katarakt, küçük pupil) deneyimlemesinin önemli olduğunu, böylece çeşitli 
vakaları ve komplikasyonları yönetme tekniklerini öğrenmesini önermektedir. 
Asistanları komplikasyonların üstesinden gelmeye hazırlamanın, cerrahi 
becerilerin gelişimi için önemli bir alan olduğunu aşikardır. Asistan başına yıllık 
100 katarakt vakasının düştüğü İngiltere’de yapılan bir ankette 7 yıllık uzmanlık 
eğitimi sonunda dahi asistanların yalnızca %40’ının vitre kaybıyla başa çıkma 
konusunda kendilerine güvendiklerini bildirmiştir (70). Başka bir araştırma 350 
vakayı tamamlamış asistanların dahi sadece %18’inin destek almadan vitre 
kaybını yönetmekte rahat hissettiğini bildirmiştir (71). Bunun sebebi gözetmen 
uzmanın vakayı devralması sonucu asistana az deneyim sunulması olabilir. 
Bu nedenle tek başına artan cerrahi sayılar yetersiz olabilir. Al-Jindan ve ark 
(68) çalışmasında komplikasyon gelişen vakaların asistan doktorlar tarafından 
tamamlanma oranlarını %15 olarak bildirilmiştir. Bizim çalışmamızda bu oran 
literatürden daha yüksek olup %25’tir. Bu vakaların hepsi son vakalar içinde 
yer almaktadır.  
Fakoemülsifikasyon cerrahisi için görsel sonuçları belirlemenin bir yolu 
20/40 veya daha iyi görme keskinliğine sahip olan vakaların oranını 
belirlemektir. Kaplowitz ve ark. 19 çalışmanın ortalamasını alarak, asistan 
vakalarının %87.4 ± 5.8'inin en az 20/40 görmeye sahip olduklarını belirlemiştir 
(44). Bu oran bizim çalışmamızda %62,3’tür. Kötü görsel sonuç için en önemli 
iki risk faktörü ek oküler hastalıklar ve perioperatif komplikasyonlardır. Mevcut 
veriler, en az 20/40 görme keskinliğe ulaşamamanın en olası nedeninin bir 
oküler hastalık varlığı olduğunu göstermektedir (44). Bizim çalışmamız da 
bunu kanıtlar niteliktedir. Çalışmamızda görme keskinliği 20/40 altında kalan 
 37 
 
123 hastanın 112’sinin ek oküler hastalığı bulunmaktadır. Bunlardan 106’sının 
(%86,1) retinal hastalığı, 8’inin de glokomu mevcuttur. Arka segment 
cerrahisiyle birlikte kombine cerrahi yapılan 36 gözden 35’i de bu grupta yer 
almıştır. Komplike olan 36 gözden 17’sinin EİDKG 20/40 altında kalmış olup, 
bunların içinden sadece 3’ünün ek oküler hastalığı bulunmamaktaydı ve vitre 
kaybı gelişmiş olan vakalardı. Lens parçasının vitreusa düştüğü 5 hastadan, 
takip edilen bir hastada EİDGK 0,8’e çıktı ve bu grupta yer almadı. Takip edilen 
diğer hastanın geçirilmiş retinal ven dal oklüzyonu mevcut olup el hareketi 
düzeyinde görmektedir. Kalan 3 hasta ise oküler hastalığı olmayan ve drop 
nükleus sebebiyle PPV yapılan hastalardır. Diğer çalışmalardan farklı olarak 
çalışmamızda postoperatif GK artış yüzdeleri değerlendirildi ve komplikasyon 
gelişen ve gelişmeyen gruplardaki görme keskinliği artışları karşılaştırıldığında 
istatistiksel anlamlı fark olmadığı görüldü. Buna karşın oküler hastalığı olan 
grupta, oküler hastalığı olmayan gruba göre artışın anlamlı olarak düşük 
kaldığı görüldü.  
Çalışmamızın başlıca kısıtlılığı çalışmanın geriye dönük ve dosya 
tarama yöntemi ile elde edilmiş olmasıdır. Ayrıca, birden fazla eğitmen 
uzmanın çalışmaya katılmış olması, cerrahi süresi ve harcanan kümülatif 
enerji gibi parametrelerin değerlendirilmemesi, cerrahi eğitimin modülasyonu 
ve uzman tarafından vakanın devralınması için bir standardın olmaması, 
preoperatif cerrahi risk değerlendirmesinde resmi bir puanlama sistemi 
kullanılmamış olması ve takip süresinin kısa olmasıdır.  
 Özetle Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Göz Hastalıkları Anabilim 
Dalı bünyesinde asistanların aldığı fakoemülsifikasyon cerrahisi eğitimi 
uluslararası standartlarla uyumlu olup, komplikasyon oranları literatür ile 
benzerdir ve hasta güvenliğini tehdit etmez. Bir yıllık süreyi kapsayan cerrahi 
eğitim ile üç asistan da benzer komplikasyon oranları ile hızlı bir öğrenim eğrisi 
çizmiştir. İlk vakaları ve son vakaları arasında komplikasyon oranlarında veya 
vitre kayıplarında belirgin azalma kaydedilmiştir. Asistanların 
fakoemülsifikasyon cerrahilerinin görsel sonuçları tatmin edicidir. 
Komplikasyon gelişen gözlerde dahi iyi görsel sonuçlar elde etmek 
 38 
 
mümkündür. Zayıf son görme keskinliği çoğunlukla eşlik eden oküler 
hastalıklarla ilişkilidir. Arka segment cerrahisi ile kombine katarakt cerrahisi 
asistanlar tarafından benzer komplilasyon oranlarıyla gerçekleştirilmiştir ve 
eğitiminin bir parçası olabilir. Matür katarakt, küçük pupil, PE, vitrektomi 
öyküsü gibi risk faktörü olan gözlerin katarakt cerrahileri de deneyim sahibi 
asistanlar tarafından güvenle gerçekleştirilebilmektedir. Bununla birlikte 
preoperatif cerrahi risk değerlendirmesi ve düşük riskli vakalarla eğitime 
başlanması hasta güvenliği için kaçınılmazdır. Katarakt cerrahisi eğitim 
metotlarının hiçbirinin diğerine üstünlüğü kesin olarak kanıtlanmış değildir. 
Yine de başlangıç programı olarak yoğunlaştırılmış cerrahi eğitim ve ters 
modüler sistemin uygulanması faydalı olabilir. Cerrahi simülatörlerin 
kullanımının arttırılması öğrenim eğrisini kısaltabilir. ACGME ve RCOphth 
tarafından minimum cerrahi sayılar önerilmiş olsa da vaka sayısı temelli 
yaklaşımdan ziyade kalite ve yeterliliğin kanıtlanması için sonuçların objektif 
ölçüm ve değerlendirilmesinin yapılması gerekmektedir. Türkiye’de 
asistanların cerrahi eğitimiyle ilgili sınırlı sayıda çalışma yapılmıştır.  
Sonuç olarak katarakt cerrahisi, oftalmoloji eğitiminde deneyim 
kazanılması gereken zorlu cerrahi prosedürlerden biri olmaya ve asistanların 
cerrahi eğitiminde ilk sırada yer almaya devam etmektedir. Cerrahi sonuçların 
incelenmesi, hasta güvenliğinden ödün vermeden kaliteli ve yeterli eğitim 
sağlamaya yardımcı olmaktadır. Eğitim programlarının iyileştirilmesi, ulusal 
standart bir müfredatın belirlenmesi ve eğitimin akreditasyonu için geniş çaplı, 
randomize kontrollü ve prospektif çalışmalara ihtiyaç vardır. 
 
 
 
 
 39 
 
TABLOLAR VE ŞEKİLLER 
 
 
Tablo-1: Demografik özellikleri 
Tablo-2: Katarakt tipleri 
Tablo-3: Sistemik hastalıklar 
Tablo-4: Ek oküler hastalık dağılımı 
Tablo-5: İlk ve son vakalardaki ameliyat tamamlama oranları 
Tablo-6: Komplikasyonların ilk ve son vakalarda cerrahlara göre dağılımı 
Tablo-7: Komplikasyon tiplerinin cerrahların ilk ve son vakalarına göre 
dağılımı 
Tablo-8: İlk ve son vakalar arasında komplikasyon tipleri farklılığı  
Tablo-9: Vitre kaybının cerrahların ilk ve son vakalarındaki dağılımı 
Tablo-10: İlk ve son vakalardaki komplikasyon gelişen aşamaların dağılımı 
Tablo-11: Göz içi lens pozisyonu 
Tablo-12: İkincil cerrahi sebepleri 
Şekil-1: Cerrahların komplikasyon oranlarına göre öğrenim eğrileri 
Şekil-2: İlk ve son vakalardaki görme keskinliği artışları 
Şekil-3: Komplikasyon olan ve olmayan vakalardaki görme keskinliği artışları 
Şekil-4: Retinal hastalığı olan ve olmayanlardaki görme keskinliği artışları 
Şekil-5: Ek oküler hastalık varlığına göre görme keskinliği artışları 
  
 40 
 
KISALTMALAR 
 
 
EİDGK: En iyi düzeltilmiş görme keskinliği 
GİL: Göz içi lens 
EKKE: Ekstrakapsüler katarakt ekstraksiyonu 
İKKE: İntrakapsüler katarakt ekstraksiyonu 
İ/A: İrrigasyon/aspirasyon 
G: Gauge 
VEM: Viskoelastik madde 
GİB: Göz içi basınç 
AKR: Arka kapsül rüptürü 
VK: Vitre kaybı  
ZD: Zonül diyalizi 
KMÖ: Kistoid makuler ödem 
RD: Retina dekolmanı 
PPV: Pars plana vitrektomi 
ACGME: Accreditation Council for Graduate Medical Education 
RCOphth: The Royal Collage of Ophthalmologist 
OKT: Optik kohorens tomografi 
RSLT: Retina sinir lifi tabakası 
VH: Vitre hemorajisi 
GK: Görme keskinliği 
COVİD-19: Koronavirüs hastalığı 2019 
 
  
 41 
 
KAYNAKLAR 
 
 
1. Bourne RRA, Flaxman SR, Braithwaite T, Cicinelli MV, Das A, Jonas 
JB, et al. Magnitude, temporal trends, and projections of the global prevalence 
of blindness and distance and near vision impairment: a systematic review and 
meta-analysis. Lancet Glob Health. 2017;5(9):e888-e97. 
2. Khairallah M, Kahloun R, Bourne R, Limburg H, Flaxman SR, Jonas JB, 
et al. Number of People Blind or Visually Impaired by Cataract Worldwide and 
in World Regions, 1990 to 2010. Invest Ophthalmol Vis Sci. 2015;56(11):6762-
9. 
3. Özçetin H. Lens ve hastalıkları.  Klinik göz hastalıkları2003. p. 104. 
4. Haargaard B, Wohlfahrt J, Rosenberg T, Fledelius HC, Melbye M. Risk 
Factors for Idiopathic Congenital/Infantile Cataract. Investigative 
Ophthalmology & Visual Science. 2005;46(9):3067-73. 
5. West SK, Valmadrid CT. Epidemiology of risk factors for age-related 
cataract. Surv Ophthalmol. 1995;39(4):323-34. 
6. Lee CM, Afshari NA. The global state of cataract blindness. Curr Opin 
Ophthalmol. 2017;28(1):98-103. 
7. Kinoshita JH. Mechanisms initiating cataract formation. Proctor Lecture. 
Invest Ophthalmol. 1974;13(10):713-24. 
8. Fishman GA, Anderson RJ, Lourenco P. Prevalence of posterior 
subcapsular lens opacities in patients with retinitis pigmentosa. Br J 
Ophthalmol. 1985;69(4):263-6. 
9. Özçetin H BaD. Katarakt tedavisinin tarihçesi. In: Özçetin H, editor. 
Katarakt ve tedavisi’nde. İstanbul: Scala Yayıncılık; 2005. p. 95-118. 
10. Ridley H. Further observations on intraocular acrylic lenses in cataract 
surgery. Trans Am Acad Ophthalmol Otolaryngol. 1953;57(1):98-106. 
11. Kelman CD. The history and development of phacoemulsification. Int 
Ophthalmol Clin. 1994;34(2):1-12. 
12. Shepherd JR. Small incisions and foldable intraocular lenses. Int 
Ophthalmol Clin. 1994;34(2):103-12. 
 42 
 
13. Masket S, Gokmen F. Efficacy and safety of intracameral lidocaine as 
a supplement to topical anesthesia. J Cataract Refract Surg. 1998;24(7):956-
60. 
14. Taban M, Behrens A, Newcomb RL, Nobe MY, Saedi G, Sweet PM, et 
al. Acute endophthalmitis following cataract surgery: a systematic review of 
the literature. Arch Ophthalmol. 2005;123(5):613-20. 
15. Chakrabarti A, Nazm N. Posterior capsular rent: Prevention and 
management. Indian J Ophthalmol. 2017;65(12):1359-69. 
16. Ryburn C, Patnaik JL, Miller DC, Alexander J, Lynch AM, Davidson RS, 
et al. What Is the Cost of a Posterior Capsule Rupture Complication? 
Ophthalmic Surg Lasers Imaging Retina. 2020;51(8):444-7. 
17. Akura J, Hatta S, Kaneda S, Ishihara M, Matsuura K, Tamai A. 
Management of posterior capsule rupture during phacoemulsification using the 
dry technique. J Cataract Refract Surg. 2001;27(7):982-9. 
18. Narendran N, Jaycock P, Johnston RL, Taylor H, Adams M, Tole DM, 
et al. The Cataract National Dataset electronic multicentre audit of 55 567 
operations: risk stratification for posterior capsule rupture and vitreous loss. 
Eye. 2009;23(1):31-7. 
19. Shalchi Z, Okada M, Whiting C, Hamilton R. Risk of Posterior Capsule 
Rupture During Cataract Surgery in Eyes With Previous Intravitreal Injections. 
Am J Ophthalmol. 2017;177:77-80. 
20. Cionni RJ, Osher RH, Marques DM, Marques FF, Snyder ME, Shapiro 
S. Modified capsular tension ring for patients with congenital loss of zonular 
support. J Cataract Refract Surg. 2003;29(9):1668-73. 
21. Nath M, Odayappan A, Tripathy K, Krishnamurthy P, Nachiappan S. 
Predicting zonular strength based on maximum pupillary mydriasis in patients 
with pseudoexfoliation syndrome. Med Hypotheses. 2021;146:110402. 
22. Jacob S, Agarwal A, Agarwal A, Agarwal S, Patel N, Lal V. Efficacy of 
a capsular tension ring for phacoemulsification in eyes with zonular dialysis. J 
Cataract Refract Surg. 2003;29(2):315-21. 
 43 
 
23. Gurunadh VS, Banarji A, Ahluwalia TS, Upadhyay AK, Patyal S. 
Management of Nucleus and IOL Drop. Med J Armed Forces India. 
2008;64(4):315-6. 
24. Gogate P. Comparison of various techniques for cataract surgery, their 
efficacy, safety, and cost. Oman J Ophthalmol. 2010;3(3):105-6. 
25. Hennig A, Schroeder B, Kumar J. Learning phacoemulsification. 
Results of different teaching methods. Indian J Ophthalmol. 2004;52(3):233-4. 
26. Blomquist PH, Rugwani RM. Visual outcomes after vitreous loss during 
cataract surgery performed by residents. Journal of Cataract & Refractive 
Surgery. 2002;28(5):847-52. 
27. Yulan W, Yaohua S, Jinhua T, Min W. Step-by-step phacoemulsification 
training program for ophthalmology residents. Indian Journal of 
Ophthalmology. 2013;61(11):659-62. 
28. Bharucha KM, Adwe VG, Hegade AM, Deshpande RD, Deshpande MD, 
Kalyani VKS. Evaluation of skills transfer in short-term phacoemulsification 
surgery training program by International Council of Ophthalmology -
Ophthalmology Surgical Competency Assessment Rubrics (ICO-OSCAR) and 
assessment of efficacy of ICO-OSCAR for objective evaluation of skills 
transfer. Indian J Ophthalmol. 2020;68(8):1573-7. 
29. Golnik C, Beaver H, Gauba V, Lee AG, Mayorga E, Palis G, et al. 
Development of a new valid, reliable, and internationally applicable 
assessment tool of residents' competence in ophthalmic surgery (an American 
Ophthalmological Society thesis). Trans Am Ophthalmol Soc. 2013;111:24-33. 
30. Cremers SL, Lora AN, Ferrufino-Ponce ZK. Global Rating Assessment 
of Skills in Intraocular Surgery (GRASIS). Ophthalmology. 2005;112(10):1655-
60. 
31. ICO. Surgical Assessment Tool: ICO-OSCAR  [Available from: 
http://www.icoph.org/downloads/ICO-OSCAR-Phaco.pdf. 
32. ACGME. ACGME Program Requirements for Graduate Medical 
Education in Ophthalmology 2013 [Available from: 
http://icoph.org/downloads/ACGMEophthalmology.pdf. 
 44 
 
33. Feudner EM, Engel C, Neuhann IM, Petermeier K, Bartz-Schmidt KU, 
Szurman P. Virtual reality training improves wet-lab performance of 
capsulorhexis: results of a randomized, controlled study. Graefes Arch Clin 
Exp Ophthalmol. 2009;247(7):955-63. 
34. McCannel CA, Reed DC, Goldman DR. Ophthalmic surgery simulator 
training improves resident performance of capsulorhexis in the operating room. 
Ophthalmology. 2013;120(12):2456-61. 
35. Sikder S, Tuwairqi K, Al-Kahtani E, Myers WG, Banerjee P. Surgical 
simulators in cataract surgery training. Br J Ophthalmol. 2014;98(2):154-8. 
36. ACGME. Case Log Information: Ophthalmology Review Committee for 
Ophthalmology 2021 [Available from: 
https://acgme.org/Portals/0/PFAssets/ProgramResources/OPH_CaseLogInfo
.pdf?ver=2021-01-28-153137-763. 
37. RCOphth. Guide for delivery of Ophthalmic Specialist Training (OST) 
2018 [Available from: https://www.rcophth.ac.uk/wp-
content/uploads/2018/09/RCOphth-Guide-for-delivery-of-OST-version-3.5-
June-2018.pdf. 
38. Balal S, Smith P, Bader T, Tang HL, Sullivan P, Thomsen ASS, et al. 
Computer analysis of individual cataract surgery segments in the operating 
room. Eye (Lond). 2019;33(2):313-9. 
39. Benjamin L. Training in surgical skills. Community Eye Health. 
2002;15(42):19-20. 
40. McHugh JA, Georgoudis PN, Saleh GM, Tappin MJ. Advantages of 
modular phacoemulsification training. Eye. 2007;21(1):102-3. 
41. Benjamin L. Further ideas to speed up early surgical training. Eye 
(Lond). 2009;23(2):488. 
42. Tzamalis A, Lamprogiannis L, Chalvatzis N, Symeonidis C, Dimitrakos 
S, Tsinopoulos I. Training of Resident Ophthalmologists in Cataract Surgery: 
A Comparative Study of Two Approaches. J Ophthalmol. 2015;2015:932043. 
43. Randleman JB, Wolfe JD, Woodward M, Lynn MJ, Cherwek DH, 
Srivastava SK. The resident surgeon phacoemulsification learning curve. Arch 
Ophthalmol. 2007;125(9):1215-9. 
 45 
 
44. Kaplowitz K, Yazdanie M, Abazari A. A review of teaching methods and 
outcomes of resident phacoemulsification. Surv Ophthalmol. 2018;63(2):257-
67. 
45. Yeu E, Reeves SW, Wang L, Randleman JB. Resident surgical 
experience with lens and corneal refractive surgery: survey of the ASCRS 
Young Physicians and Residents Membership. J Cataract Refract Surg. 
2013;39(2):279-84. 
46. Rowden A, Krishna R. Resident cataract surgical training in United 
States residency programs. J Cataract Refract Surg. 2002;28(12):2202-5. 
47. Adnane I, Chahbi M, Elbelhadji M. [Virtual simulation for learning 
cataract surgery]. J Fr Ophtalmol. 2020;43(4):334-40. 
48. Pokroy R, Du E, Alzaga A, Khodadadeh S, Steen D, Bachynski B, et al. 
Impact of simulator training on resident cataract surgery. Graefes Arch Clin 
Exp Ophthalmol. 2013;251(3):777-81. 
49. Belyea DA, Brown SE, Rajjoub LZ. Influence of surgery simulator 
training on ophthalmology resident phacoemulsification performance. J 
Cataract Refract Surg. 2011;37(10):1756-61. 
50. Mamalis N. Teaching surgical skills to residents. J Cataract Refract 
Surg. 2009;35(11):1847-8. 
51. Dooley IJ, O'Brien PD. Subjective difficulty of each stage of 
phacoemulsification cataract surgery performed by basic surgical trainees. J 
Cataract Refract Surg. 2006;32(4):604-8. 
52. Kloek CE, Borboli-Gerogiannis S, Chang K, Kuperwaser M, Newman 
LR, Lane AM, et al. A broadly applicable surgical teaching method: evaluation 
of a stepwise introduction to cataract surgery. J Surg Educ. 2014;71(2):169-
75. 
53. Alexander P, Matheson D, Baxter J, Tint NL. United Kingdom national 
cataract training survey. J Cataract Refract Surg. 2012;38(3):533-8. 
54. Haward RN, Webster DL. Teaching cataract surgery to trainees in the 
operating theatre. Clin Exp Ophthalmol. 2016;44(3):222-3. 
 46 
 
55. Blomquist PH, Sargent JW, Winslow HH. Validation of Najjar-Awwad 
cataract surgery risk score for resident phacoemulsification surgery. J Cataract 
Refract Surg. 2010;36(10):1753-7. 
56. Taravella MJ, Davidson R, Erlanger M, Guiton G, Gregory D. 
Characterizing the learning curve in phacoemulsification. J Cataract Refract 
Surg. 2011;37(6):1069-75. 
57. Badoza DA, Jure T, Zunino LA, Argento CJ. State-of-the-art 
phacoemulsification performed by residents in Buenos Aires, Argentina. J 
Cataract Refract Surg. 1999;25(12):1651-5. 
58. Gross FJ, Garcia-Zalisnak DE, Bovee CE, Strawn JD. A comparison of 
pop and chop to divide and conquer in resident cataract surgery. Clin 
Ophthalmol. 2016;10:1847-51. 
59. Ünal M, Yücel I, Sarici A, Artunay Ö, Devranoglu K, Akar Y, et al. 
Phacoemulsification with topical anesthesia: Resident experience. Journal of 
Cataract & Refractive Surgery. 2006;32(8):1361-5. 
60. Carricondo PC, Fortes AC, Mourão Pde C, Hajnal M, Jose NK. Senior 
resident phacoemulsification learning curve (corrected from cure). Arq Bras 
Oftalmol. 2010;73(1):66-9. 
61. Baxter JM, Lee R, Sharp JA, Foss AJ. Intensive cataract training: a 
novel approach. Eye (Lond). 2013;27(6):742-6. 
62. Khatibi A, Naseri A, Stewart JM. Rate of rhegmatogenous retinal 
detachment after resident-performed cataract surgery is similar to that of 
experienced surgeons. Br J Ophthalmol. 2008;92(3):438. 
63. Melega MV, Pessoa Cavalcanti Lira R, da Silva IC, Ferreira BG, Assis 
Filho HLG, Martini AAF, et al. Comparing Resident Outcomes in Cataract 
Surgery at Different Levels of Experience. Clin Ophthalmol. 2020;14:4523-31. 
64. Mangan MS, Atalay E, Arıcı C, Tuncer İ, Bilgeç MD. Comparison of 
different types of complications in phacoemulsification surgery learning curve 
according to the number of operations performed. TJO. 2016;46(1):7-10. 
65. Lee JS, Hou CH, Yang ML, Kuo JZ, Lin KK. A different approach to 
assess resident phacoemulsification learning curve: analysis of both 
completion and complication rates. Eye (Lond). 2009;23(3):683-7. 
 47 
 
66. Erdoğan H Tİ, Arıcı MK, Özdemir Z, Topalkara A. .  2002;32:680-686. 
Evaluation of Phacoemulsification Results in Learning Period. Turk J 
Ophthalmol. 2002;32:680-6. 
67. Tsinopoulos IT, Lamprogiannis LP, Tsaousis KT, Mataftsi A, 
Symeonidis C, Chalvatzis NT, et al. Surgical outcomes in phacoemulsification 
after application of a risk stratification system. Clin Ophthalmol. 2013;7:895-9. 
68. Al-Jindan M, Almarshood A, Yassin SA, Alarfaj K, Al Mahmood A, 
Sulaimani NM. Assessment of Learning Curve in Phacoemulsification Surgery 
Among the Eastern Province Ophthalmology Program Residents. Clin 
Ophthalmol. 2020;14:113-8. 
69. Rutar T, Porco TC, Naseri A. Risk factors for intraoperative 
complications in resident-performed phacoemulsification surgery. 
Ophthalmology. 2009;116(3):431-6. 
70. Rodrigues IA, Symes RJ, Turner S, Sinha A, Bowler G, Chan WH. 
Ophthalmic surgical training following modernising medical careers: regional 
variation in experience across the UK. BMJ Open. 2013;3(5). 
71. Turnbull AM, Lash SC. Confidence of ophthalmology specialist trainees 
in the management of posterior capsule rupture and vitreous loss. Eye (Lond). 
2016;30(7):943-8. 
  
 48 
 
TEŞEKKÜR 
 
 
Tezimin hazırlanmasında ve öğrenim sürecimde kıymetli bilgi, tecrübe ve 
desteğini benden esirgemeyen değerli hocam Prof. Dr. Ahmet Tuncer 
Özmen’e saygı ve teşekkürlerimi sunarım. Uzmanlık eğitimim süresince bilgi 
ve deneyimlerini aktaran sayın hocalarım anabilim dalı başkanı Prof. Dr. 
Mehmet Baykara, Prof. Dr. Ahmet Âli Yücel, Prof. Dr. Selim Doğanay, Doç. Dr. 
Meral Yıldız, Doç Dr. Özgür Yalçınbayır, Doç. Dr. Berna Akova, Doç. Dr. 
Sertaç Argun Kıvanç, Doç. Dr. Esin Söğütlü Sarı ve Uzm. Dr. Gamze Uçan 
Gündüz’e şükran ve minnetlerimi sunarım. Tezimin istatistik verilerinin 
hazırlanmasında bana yardımcı olan sayın Doç. Dr. Güven Özkaya’ya 
teşekkür ederim. Beraber çalışmaktan mutluluk duyduğum araştırma görevlisi 
arkadaşlarıma, servis, poliklinik ve ameliyathanedeki hemşire, teknisyen, 
sekreter, personel olmak üzere tüm Uludağ Göz Ailesi’ne teşekkür ederim. 
Ayrıca hekimlik mesleğini bana sevdiren ve beni hayatımın her alanında 
destekleyen aileme çok teşekkür ederim. 
 
  
 49 
 
ÖZGEÇMİŞ 
 
 
27/10/1991 tarihinde Bursa’da doğdum. İlk ve ortaokulu Özel Tan Okulları’nda, 
lise eğitimimi Özel Tan Fen Lisesi’nde tamamladım. 2009 yılında başladığım 
Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden 2015 yılında mezun oldum. 2016 Nisan 
Tıpta Uzmanlık Sınavı’nda Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Göz Hastalıkları 
ihtisasını kazandım. 07/2016 tarihinden bu yana Uludağ Üniversitesi Göz 
Hastalıkları Anabilim Dalı’nda araştırma görevlisi olarak çalışmaktayım. 
 50