Bursa Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 

Bursa Uludağ Journal of Economy and Society 

Aralık/December (2023), 42 (2):157-182 

e-ISSN: 2750-9190 

http://www.uludag.edu.tr/iibfdergi 

Makale Geliş Tarihi/Article Received:  04.10.2023 

Makale Kabul Tarihi/Article Accepted: 04.12.2023 

Makale Türü/Article Type  

Araştırma Makalesi/Research Article 

 

157 

 

Suriyeli Mülteciler ve Zenofobik Algı Yönetimi Bağlamında Sosyal Medyanın 

Etkileri; İstanbul Tarlabaşı’nda Dom Çingeneleri 

 

Fatih Uğur Biber1 

 

Öz 

2010 yılında başlayan, 2011’de şiddetlenen olaylarla Ortadoğu bir kere daha kan gölüne dönerken Suriye’de 

başlayan iç savaştan kaçan milyonlarca masum insan da komşu ülkelere doğru kaçmaya başlar. Bu insanların 

büyük kısmı Türkiye’ye gelirken bazıları da Ürdün’e sığınır. Türkiye’de “misafir” olarak isimlendirilen bu 

insanların sayısı arttıkça ve geri dönüşlerinin artık mümkün olmadığı ortaya çıktıkça medya ve özellikle de 

sosyal medya mecraları üzerinden kara propaganda ve bilgi kirliliği yaratılırken nefret söylemleri ve yabancı 

düşmanlığıyla körüklenen eylemler de ortaya çıkmaya başlar. Bu süreçte Türkiye’nin neredeyse her tarafına 

yayılmış Suriyelilerle farklı çatışma ortamları yaşanırken İstanbul’da Tarlabaşı bölgesine sığınan Dom çingeneleri 

ise hem çingene ve hem de mülteci olmanın sıkıntılarını katlanarak yaşamaya başlarlar. Bakış açıları, yaşam 

biçimleri, geleneksel tutum ve davranışlarıyla diğer mültecilerden ayrılan Dom çingeneleri kendi dünyalarında 

yaşamaya çabalarken aslında sosyal hayattan uzaklaşmakta ve bu davranışlarıyla da sosyal yalnızlık ve 

izolasyona itilmektedirler. Böylece komün hayatı yaşamaya başladıkları izbe ve harabe evlerde Dom çingeneleri 

hayatta kalmaya çalışırken bir yandan da mümkün olduğunca sosyal hayattan uzak durmaya çalışırlar. Dom 

çingeneleri genellikle çadırlarda, izbe ve terk edilmiş yerlerde yaşayan insanlar olduğundan Tarlabaşı’ndaki yeni 

komün hayatları onlar açısından farklı değildir; ancak çingene olmanın ötesinde mülteci ya da Suriyeli olarak 

nitelemeler hayatlarını zora sokmaktadır. Şehrin karmaşasında komün hayatı yaşamak, sosyal toplum tarafından 

görünmez olmak, devlet ve yerel yönetimlerce rahatsız edilmemek, geri gönderilmek korkusundan uzak 

yaşamak ve kendi klasik izole hayatlarını gelenekleriyle devam ettirmek isteyen Dom çingeneleri bu maksatla 

İstanbul’un en heterojen bölgesi olan Tarlabaşı’na gelmişlerdir. Bu çalışma kapsamında Suriye’den kaçıp gelen 

sığınmacıların yaşadıkları kronolojik bir tarihi sistem içerisinde verilmeye çalışılırken genelde geçici koruma 

altındaki Suriyeliler ve özelde de Tarlabaşı’nda yaşayan Dom çingenelerinin hayatları ve özellikle sosyal medya 

üzerinden kendilerine yönelik saldırılar, nefret söylemi ve yabancı düşmanlığı kavramları üzerinde durulacaktır. 

Anahtar kelimeler: Geçici koruma altındaki suriyeliler, dom çingeneleri, tarlabaşı, nefret söylemi, yabancı 

düşmanlığı. 

 

 

 

 

                                                           

1  Sorumlu yazar/Corresponding author: Doktora Öğrencisi Fatih Uğur Biber, Girne Amerikan Üniversitesi İletişim Fakültesi 

Communication and Media Management, fatihugurbiber@gmail.com, ORCID: 000-0002-4122-222X 

Atıf/Citation: Biber, F. U. (2023). Suriyeli mülteciler ve zenofobik algı yönetimi bağlamında sosyal medyanın etkileri; İstanbul 

Tarlabaşı’nda Dom çingeneleri. Bursa Uludağ Journal of Economy and Society, 42(2), 157-182. 
 

http://www.uludag.edu.tr/iibfdergi
https://orcid.org/000-0002-4122-222X


Bursa Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 

Bursa Uludağ Journal of Economy and Society, 2023, 42(2):157-182 

 

158 

Syrian Refugees and the Influences of the Social Media in the Context of 

Xenophobic Perception Management; Dom Gypsies in Istanbul Tarlabaşı 

Abstract 

As soon as the armed conflicts break out in the Middle East in 2010 intensifying in 2011 that geography once more 

turns out to be a bloody spot and the millions of innocent people escaping from the civil war in Syria head for the 

neighboring countries. Most of these people run towards Turkey, and some take refuge in Jordan. Those people 

taken refuge in Turkey are firstly named as “misafir” in Turkey. On the other hand the more the number of the 

refugees increase the more problems start coming to the surface since the possibility of the refugees turning back 

to their own country is hardly possible. Then the black propaganda and the disinformation appear as well as the 

hate speech/discourse and the xenophobic approaches. Thus the Syrian refugees spread all over Turkey start 

experiencing different conflicts, and the problems. On the other hand the Dom gypsies of Syria being the refugees 

as well as being the gypsies experience the problems doubly. While Dom gypsies, who differ from other refugees 

with their perspectives, lifestyles, traditional attitudes and behaviors, try to live in their own world, they actually 

move away from social life and are pushed into social loneliness and isolation with these behaviors. While trying 

to survive in their ruined and desserted flats with the communal life, thet also try to keep themselves away from 

the sopcial life if possible. Since Dom gypsies are people who generally live in tents, isolated and abandoned 

places, their new commune life in Tarlabaşı is no different for them; however, being described as refugees or 

Syrians beyond being gypsies makes their lives difficult. Dom gypsies, who wanted to live a communal life in the 

chaos of the city, be invisible to the social community, not be disturbed by the state and local governments, live 

away from the fear of being sent back, and continue their classical isolated life with their traditions, have come to 

Tarlabaşı being the most heterogeneous region of Istanbul, for this purpose. This research will focus on the 

chronological events of the refugees after the Syrian civil war up to day, but mainly deal with the Dom gypsies’ 

lives, the hate speech and xenophobic approaches against them,  living at Tarlabaşı province. 

Keywords: Syrian refugees, dom gypsies, tarlabaşı, hate speech, xenophobia. 

 

1. Giriş 

Muhammed Bouazzi isimli sokak satıcısının işporta tezgahının elinden alınmasıyla başlayan ve Arap 

Baharı olarak Mısır, Libya, Fas, Bahreyn, Ürdün, Cezayir, Lübnan, Suriye başta olmak üzere bütün 

Ortadoğu’yu etkileyen olaylar 17 Aralık 2010 tarihinde başladı. Ardından Tunuslular sokaklara 

dökülüp protestolara başlayınca hükümet istifa etti, ardından yeni bir yönetim işbaşına geldi. Bu 

ülkelerde orta ve daha alt sınıftan insanlar sokaklara çıkmaya başladılar ve bu hareket Tunus, Mısır, 

Libya ve Yemen’de hükümetlerin devrilmesine yol açtı. Suriye’de ilk şaşırtıcı hareketse duvarlara 

“Halk rejimin devrilmesini istiyor”  yazan iki öğrenciyle 15 Mart 2011’de başladı (Coştan and Yaylı, 

2020; 2086).  İlk başlarda bu hareketin totaliter rejimlerin hüküm sürdüğü baskıcı ülkelerde eşitsizlik 

ve sosyal adaletsizliğe ve gittikçe ağırlaşan ekonomik şartlara karşı yapıldığı düşünüldü. Öte yandan 

zengin petrol ve doğalgaz yataklarının bulunduğu Ortadoğu coğrafyasının bazı Batılı güçler 

tarafından da karıştırıldığı ve provoke edildiği de ortaya çıktı. 2011 yılında Suriye’de kaos ve karmaşa 

ortamının ortaya çıkmasının hemen ardından binlerce Suriyeli de ülkelerini terk ederek Türkiye 

sınırına doğru yola çıktılar. Esad rejimi ülkedeki rejim karşıtı gösterileri ağır askeri tedbirlerle 

bastırmaya kalkınca da kaçınılmaz olarak ülkede iç savaş ortaya çıktı. O dönemde merkezi yönetimin 

güç kaybetmeye başlamasıyla birlikte Suriye’de mahalli pek çok örgütlenmeler ve dini ve etnik tabana 

yayılan terörist organizasyonlar da hâkimiyet kurdukları bölgelerde kendini göstermeye başladı 

(Coştan and Yaylı, 2020; 2081). 2012 yılından itibaren evrensel insan haklarına yönelik suçlardaki 

korkutucu artış ülkede insani yardımlara yönelik ihtiyaç ve talebi de ortaya çıkarttı. Türkiye bir 

yandan bu kanlı sorunu diplomasi ve görüşmeler vasıtasıyla çözmeye çalışırken bir yandan da coğrafi 

ve kültürel yakınlık, inanç ekseni ve ülkelerini terk ederek Türk sınır kapılarına yönelen Suriyelilere 



Bursa Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 

Bursa Uludağ Journal of Economy and Society, 2023, 42(2):157-182 

 

159 

yönelik insani duygular nedeniyle ve uyguladığı “açık kapı stratejisine” bağlı olarak sınır kapılarını 

ve kontrol noktalarını savaşın sona ermesiyle birlikte bu insanların ülkelerine geri dönecekleri 

düşüncesiyle bu insanlara sonuna kadar açtı.  

Türkiye böylece bu insanlara “geçici ikamet izni/temporary residence permit” sağlarken ulusal ya da 

uluslararası hukukta yeri ve benzeri olmayacak bir şekilde onları da “misafir/guest” (Carcél, 2022; 15) 

olarak isimlendirdi. Esasında “Suriyeli mülteciler” ve “misafir/guest” olgusu ile bu insanlara sağlanan 

gerçek resmi statü tamamen birbirinden farklı ve resmi anlamlar taşımaktadır. “Soğuk Savaş 

sonrasında yaşanan en kötü insanlık dramı” (Berti, 2015;41)  olarak adlandırılan Suriye iç savaşı 2011 

yılından başlayarak ve şartların iyiden iyiye ağırlaşması ve katlanılmaz hale gelmesiyle 2016’da 

yoğunlaşarak yaklaşık 4.800.000 Suriyeli insanı mülteci konumuna sokmuştur (US Department of 

State Case No F-2015-09834 DOC C06138428, dated 02.28.207; Sensitive but Unclassified).  Bu 

durumun en kötü yanı ise ekonomik çöküş riskini göze alamayacak pek çok Ortadoğu ülkesinin 

bulunduğu bu coğrafyada askeri güçle ekonomik gücün yoksullukla başa baş gitmesidir (Kartveit ve 

Jumbert, 2014;10) Şartların bu kadar zorlu olduğu bu coğrafyada istikrar ve güven hariç, kaos, 

karmaşa, ihtilaf, çatışma ve savaş gibi olumsuz pek çok şey vardır (Vertovec, 2023;4). Böyle olunca da 

bu bölgede yaşayan insanlar çoğunlukla bölge dışında yaratılan belirsizlik, kargaşa, gerginlik ve 

çatışma ortamında yaşamak zorundadırlar (AFAD, 2014; 11). Sözkonusu karmaşa,kargaşa ve çatışma 

ortamında yaşamaya çalışanlardan birisi de genel anlamda “çingene” ıolarak adlandırılan ve 

Suriye’den kaçtıktan sonra İstanbul’un Tarlabaşı bölgesine yerleşen Dom çingeneleridir. Hindistan’da 

yaşayan Domba denilen grupla ilgili oldukları düşünülen Dom çingeneleri 7-10. Yüzyılda İran 

üzerinden Ortadoğu’ya gelmişler ve ağırlıklı olarak Suriye’ye yerleşmişlerdir. Hint-Avrupa dil 

ailesine bağlı Domari denilen bir dil konuşan ve nüfusları yaklaşık 5 milyon kadar olan Dom 

çingeneleri sosyal hayattan uzak olmaları, hayatlarını genellikle çalgıcılık, sepetçilik, demircilik, 

kalaycılık, falcılık, dilencilik, hurdacılık, at arabacılığı yaparak kazanmakta, yerleşim merkezlerinden 

uzak yerlerde yaşamayı tercih etmekte, meskûn mahallere girme konusunda imtina etmekte, 

çocuklarını genellikle okula göndermemektedir. Suriye krizi sonrasında İstanbul Tarlabaşı’nda terk 

edilmiş sahipsiz izbe evlere yerleşen Dom çingeneleri de aynı özellikleri taşımakta, aynı geleneksel 

işleri yapmakta, çocuklarını genellikle okula göndermezken konar göçer hayatları yerine altyapıdan 

yoksun yerlerde yaşamakta ve genellikle İstanbul’daki küçük ölçekli sanayi tesisleri, merdiven altı 

atölyeler ve işyerleri için ucuz işgücü olarak algılanmaktadırlar. 

 

2. Türkiye ve Ortadoğu 

Türkiye’nin Ortadoğu’ya yönelik dış siyaseti ve yaklaşımı çok eski ve tarihsel geleneklere dayalıdır. 

Cumhuriyet öncesi dönemde aynı topraklarda yerleşmiş bulunan Osmanlı İmparatorluğu tarih 

boyunca bölgenin en büyük devletlerinden birisi olduğundan (Dora, 2014; 123) esasında Ortadoğu 

coğrafyasıyla ilgili çok büyük bir strateji de planlamış durumdaydı. Bu stratejinin temelinde ilk olarak 

Osmanlı’nın güç ve refahının Anadolu’nun birliğine ve ardından da Anadolu’nun refah ve 

güvenliğinin Ortadoğu siyaseti ve coğrafyasının bütünlüğüne bağlı olması yatmaktaydı. Soğuk Savaş 

sürecinde Türk dış politikasının özellikleri ise esas olarak Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği 

(SSCB)’nin çevreleme ilkesine ve Arap milliyetçiliğine ve her ne kadar Batılı müttefikleri bunu 

reddetse de Ortadoğu’nun petrol yataklarına girişi koruma esasına dayanmaktaydı (Altınışık, 

2009;173). Öte yandan Osmanlı’nın ardından genç Türkiye Cumhuriyeti devleti özellikle Soğuk Savaş 

döneminde bazı siyasi sebeplerle tarihi, fiziki ve kültürel bağlarının bulunduğu Doğu ve Ortadoğu 

coğrafyasını uzun süre görmezden geldi, ihmal etti. Durum böyle olunca da sürecin dinamikleri Arap 

dünyasıyla Türkiye’yi farklı kutuplara itmiş oldu (Seker; 2010; 24). Bu da Türkiye’nin değişen yeni 



Bursa Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 

Bursa Uludağ Journal of Economy and Society, 2023, 42(2):157-182 

 

160 

dünya düzeninde iki kutup arasında kalmasına, bocalamasına da sebep oldu. Ortadoğu 

coğrafyasındaki ülkelerin yaşadığı travmatik olaylar ve değişen küresel şartlar böylece ülkenin kimlik 

tartışmalarını ve dış politikasını da etkiledi (Yüksel, 2019; 9). 

Türkiye geleneksel olarak Batı merkezli bir dış siyaset benimsemiş durumdadır. Ortadoğu’yla ilgili 

sorunlar da Türkiye’nin ekonomiden güvenliğe menfaatlerini doğrudan etkilemiş durumdadır. Bu 

anlamda 2000’li yılların başında “transit göç ülkesi” durumunda olan Türkiye (İçduygu ve Aksel, 

2013; 170) sorunlara kayıtsız bir dış siyaset yürütemeyeceğini görmüş durumdadır. Her şeyden önce 

bilinmesi gereken ilk nokta Türkiye’nin bölgeye yönelik dış siyasetinin stratejik olmasıdır ve bu da 

karşılıklı güven ve karşılıklı saygıya dayanmaktadır (Al-Ghazzi ve Kraidy, 2013; 2350 ve Volk, 

2013;12, Cirlig, 2013;1). 2000’li yıllardan itibaren Adalet ve Kalkınma Partisi (AK Parti) tarafından 

benimsenen yeni bakış açısıyla birlikte Türk dış politikasındaki geleneksel roller terk edilmiş ve 

cumhuriyetin ilk yıllarında uygulanan “önleyici” dış politikaya tamamen zıt bir anlayış geliştirilmiş 

(Taş, 2022;724) ve yeni roller benimsenmeye başlanmıştır (Mengüaslan, 2016; 88). Böylece 

Ortadoğu’ya yönelik yeni bir bakış açısıyla birlikte Batılı müttefiklerin bakış açısına da uygun yeni bir 

yol bulunmaya çalışılmış, Ortadoğu coğrafyasına daha çok önem akdedilmiş ve işbirliği yolları 

aranmıştır (Danforth, 2018, 84-85). Tamamıyla yeni kendi dış politikasını ortaya koyma çabasında olan 

AKP hükümeti (Altunışık ve Martin, 2011; 570) proaktif ve yeni bir düzen inşa edici dış politika 

benimsemiştir (Telatar, 2015;493) ve bu da pek çok bakımdan liberal ve reform paketleri uygulamayı 

seven Turgut Özal’ın dış siyasetine benzemektedir (Raptopoulos, 2004;5 ve Köse, 2013;171).  

Dönemin Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu’na ve onun siyaset vizyonuna göre 

“stratejik derinlik” ve “komşularla sıfır sorun” yaklaşımı (Aras, 2009;128) yeni Türk dış politikasının 

da bu süreçte temelleri (İnaç ve Hadji, 2022; 311) olarak adlandırılır (Murinson, 2012;4 ve Islam, 2021; 

180). Türkiye’nin Batılı ve İslam kimliklerini “dengelemek/uyumlamak” (Danforth, 2018; 90) olarak da 

adlandırılan bu bakış açısı Türkiye’ye o dönemde etrafındaki bütün sorunlarda “komşularla sıfır 

sorun” ilkesine bağlı olarak aktif rol ve misyon üstlenme gibi sorumluluklar da verecektir (Dufner ve 

Berthold, 2010; 2 ve Davutoğlu; 2004; 551-560). Bu durum teoriye göre ayrıca komşularla en üst 

düzeyde işbirliği ve entegrasyon da sağlayacaktır (Günay ve Renda, 2014; 55) Bazılarınca bu durum 

“Yurtta sulh, cihanda sulh” ilkesine bağlı olarak barış temalı bir yaklaşım olarak da değerlendirilir 

(Perthes, 2010; 2). Uluslararası dünyada aktif bir rol oynamak isteyen AKP hükümetiyle birlikte 

(Raptopoulos, 2004; 2) Türkiye’nin bölgede düzen kurucu aktör olarak imajını sağlamlaştırmak için 

“hükümetin muhafazakar demokrat kimliğiyle merkezi bir güç olduğunu ileri süren” çok büyük 

çabalar gösterdiği de ortaya çıkmıştır (Grigoriadis, 2010; 4 ve Kardaş, 2021; 3) ve bu sadece bölgesel 

bir güç olmanın ötesindedir (Efegil, 2016;51, Grigoriadis, 2010; 5 ve Schmid, 2018;2). Öte yandan Arap 

Baharı’na bağlı karışıklıklar daha ortaya çıkmadan önce de Suriye siyasi karmaşa, ekonomik 

istikrarsızlık, devam eden iç çatışmalar, yaptırımlar ve yatırımlara yönelik devlet baskılarıyla anılan 

ve istikrarsızlıklarıyla ön plana çıkan bir ülkedir (Cordesman, 2012; 30, Balcer, 2014; 25 ve Larrabee ve 

Nader, 2013; 2) ve Türkiye bu ülkeden gelecek mültecilere kapılarını açacaktır. 

 

3. Türkiye’nin bölgeye yönelik sosyal ve ekonomik tedbirleri 

911 km'lik Suriye sınırıyla geçici koruma altındaki Suriyelilerin mali yükünün büyük bir kısmını 

omuzlayan Türkiye, Mart 2011'den itibaren derhal farklı şehirler geçici barınma merkezleri kurmaya 

başlamış, 10 ilde 20 geçici koruma merkezi tesis etmiştir. Bu geçici korunma merkezleri ve 

barındırdıkları mülteci sayısı ise Şanlı Urfa Akçakale (27.527) (AFAD, 2016; 12), Şanlı Urfa 

(Ceylanpınar (24.696), Kilis Elbeyli Beşiriye (16.194), Kahraman Maraş (14.956), Kilis Öncüpınar 



Bursa Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 

Bursa Uludağ Journal of Economy and Society, 2023, 42(2):157-182 

 

161 

(13.989), Şanlı Urfa Harran (13.861), Gazi Antep Nizip-I (11.534), Adıyaman (10.251), Adana Sarıçam 

(10.147), Gazi Antep İslahiye (9.668), Osmaniye Cevdetiye (8.739), Gazi Antep Karkamış (7.437), 

Malatya Beydağı (7.047), Gazi Antep Nizip-II ( 5.104), Hatay Apaydın (4.650), Hatay Yayladağı-II 

(3.476), Hatay Yayladağı-I (3.258), Mardin Midyat (3.035), Hatay Altınözü-II (2.791), Hatay Altınözü-I 

(1.519) (AFAD, 2016) ; 11) şeklindedir. Suriye krizinin başlamasıyla birlikte Türkiye geçici koruma 

statüsü altında bu insanları kabul etmeye hazır olduğunu ve ilk etapta ortaya çıkacak ekonomik 

maliyeti karşılama konusunda gönüllü olduğunu ortaya koydu. Öte yandan Türkiye gittikçe artan 

mülteci sayısıyla birlikte özellikle soruna çözüm bulma iddiasında olan ülkelerden sürdürülebilir 

sorumluluk paylaşımı ve sınırlı imkanlarla çözülemeyecek sorunlara yönelik yardım talebinde de 

bulundu. Bilindiği üzere global ekonomik güçlükler büyük göçmen/mülteci kütleleriyle birlikte 

dünyanın her yerinde kendini göstermektedir. Özellikle bu mülteciler/göçmenlerle onlara ev sahipliği 

yapanlar finansal anlamda en büyük zorluğu çekenler olmakta, gittikçe artan mülteci akınıyla birlikte 

özellikle son dönemde yaşanan Covid-19 pandemisi de uluslararası camiayı insanlık dramı bu durum 

karşısında bile mali anlamda daha temkinli davranmaya itmiştir. Mültecilerin ve ev sahibi ülke olarak 

Türkiye’nin taleplerinin karşılanması halinde sürecin sonunda mülteciler ülke ekonomisine ve 

gelişimine de katkı olarak değerlendirildiğinden “Geride hiç kimseyi bırakmamak” prensibi ve 

“Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri” doğrultusunda mültecilerin olumlu katkılarını en üst düzeye 

çıkarabilmek amacıyla Türkiye gibi ev sahibi ülkeleri devamlı surette desteklenmesi gerekmektedir; 

ancak bu desteğin Batılı ülkelerce karşılandığı da pek söylenemez. Böylece Türkiye askeri tehditler ve 

güvenlik kaygıları dışında bu noktada ilk etapta üç önemli unsuru hedeflemiş görünmektedir; geçici 

koruma kapsamındaki Suriyelilerin, uluslararası koruma başvuru sahiplerinin ve statü sahiplerinin 

korunmasına katkıda bulunmak; her ev için sağlık, eğitim, sosyal hizmetlerin yanı sıra belediye 

hizmetleri ve yerel çözümler, kapsayıcılık ve hizmetlere erişimin desteklenmesi; tarımsal faaliyetler ve 

işletme için QR kodları kullanarak uyum, el sanatlarını geliştirmek, kendine yeterlilik ve çözümleri 

teşvik etmek (Göç İdaresi Başkanlığı, 2023; 18-19 ve https://www.kizilay.org.tr/Haber/ 

HaberArsiviDetay/5912). 

Mülteci krizi ve ev sahibi2 ülkenin insani ve ulusal güvenliği ele alınacak olursa hep söylendiği üzere 

iyi sınırlar iyi komşuluklar/dostluklar geliştirir. Bir ülkenin devlet olabilmesi için önce toprağa, sonra 

da nüfus, egemenlik ve hukuki kişiliğe sahip olması gerekir. Böyle olunca da güvenlik kavramı 

(Buzan, Waever ve Wilde, 1998; 3)  nüfus olgusundan ortaya çıkar. Bu da “insan güvenliği” olarak 

bilinen ev sahibi ülke insanlarının her türlü güvenliğiyle ilgili bir sorundur (Alhelou, 2021. Böylece 

sınır güvenliği kavramı da ön plana çıkar ve bu sadece belli bir toprak parçasını korumak değil, aynı 

zamanda o ülke insanlarını da korumak anlamındadır. Bu noktada ortaya çıkabilecek suçların 

tamamına ise organize suç, ulus ötesi suçlar ve ulus ötesi terörizm de denmektedir ve göç veren 

devletlerde3 ülkeyi, içinde yaşayanları ve mülteci olarak gelenleri bu tehditlerden korumak son derece 

önemlidir. Suriyeli mültecilerin Avrupa ülkelerindeki durumlarıyla mukayese edildiğinde, 

aralarındaki kültürel, dinsel, sosyal benzerlikler ve değer manevi bağlar nedeniyle çoğunluğu alt 

sınıflardan oluşan Suriyeli mültecilerin Türkiye'ye uyumu bir ölçüde daha kolay görünmektedir. 

Böyle bir benzerliği özellikle Türkiye’nin sınır hattında geçici koruma merkezleri açılan Hatay, Şanlı 

Urfa, Kahraman Maraş, Adıyaman gibi illerde rahatlıkla ve açıkça görmek mümkündür. 

Geçici koruma kapsamındaki Suriyelilerin Türkiye’ye geldikleri şehirler ağırlıklı olarak Halep (%35.7), 

Idlib (%20.9), Rakka (%10.9), Lazkiye (%9.2), Hama (%7.5), Hasiçi (5.4), Deir ez-Zor (%3.9), Şam (%3.8), 

Homs (%1.7), Suveyde (%0.4), Daraa (0.3), Kuneytire (%0.1) ve Tartus (%0.1) olmuştur. Öte yandan 

                                                           

2  Bu ifade mültecileri kabul eden ülke (host) anlamında kullanılmıştır. 

3  Bu ifade göç veren ülke (failed state) anlamında kullanılmaktadır. 



Bursa Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 

Bursa Uludağ Journal of Economy and Society, 2023, 42(2):157-182 

 

162 

mültecilerin sınır kapılarından geçmeye başlamasıyla birlikte ağırlıklı olarak ekonomik, güvenlik, 

sosyal hayat ve dış politikayla ilgili çatışmalar, sorunlar, beklenmedik problemler de gün yüzüne 

çıkmaya başlamıştır. O güne kadar güvenlik odaklı bir yaklaşıma sahip olan Türkiye, özellikle 

bölgedeki Suriye karışıklığından sonra moral odaklı bir yaklaşıma yönelmiştir. Bir bakıma “Yurtta 

sulh, cihanda sulh” prensibinden ayrılan Türkiye, bölgede güçlü bir ülke olarak, bölgesel arabulucu 

rolü üstlenerek Ortadoğu’ya açılan kapı olarak başlangıçta Ortadoğu’da farklı bir politika izliyormuş 

gibi görünmektedir. Mülteci krizi gibi insani sorunların çözümüne mekik diplomasisi ve etkin kriz 

yönetimiyle katkı sağlayan, Suriyeli mültecilerin koruyucusu olan (Alterman ve Barnett, 2013;5), 

ayrıca muhtemel bir rol model haline gelen (Sever, 2020;7) ve stratejik ve politik bir oyuncu olan 

(Donelli, 2018;6). Türkiye'de sokaktaki sıradan insanın görmezden geldiği bir eksik nokta 

bulunmaktadır. Mültecinin neden geldiğini anlamak, uluslararası korumaya ihtiyacı olup olmadığını 

görmek burada temel sorundur. Cevap “Evet” ise sorumluluk devletin ve kamuoyunundur. Değilse, 

her ülkenin kendi göç politikaları vardır ve mülteciyi geri gönderir; ancak uluslararası korumanın 

ayrımcılığı çok incelikli ve önemli bir husustur. Öte yandan şehir hayatı, geçici koruma merkezlerinde 

yaşamaktan çok daha zor olmasına rağmen mültecilerin büyük bir kısmı aşağıdaki nedenlerden 

dolayı şehirlere taşınmayı seçmiştir (Türkay, 2019; 10); 

a) Mülteci sayısının koruma kamplarının kapasitesinden fazla artması 

b) Akrabaların sağladığı iş, ulaşım, kiralık ev gibi olanaklar, aile ilişkileri ile maddi güç 

c) Türkiye'de yasa dışı yollardan bulunan Suriyelilere yönelik kısıtlama ve ödenek verilmemesi 

Halen ağırlıklı olarak İstanbul Tarlabaşı’nda yaşamakta olan Dom çingeneleri ise bu kategoriden biraz 

ayrılmaktadır. Suriyelilerin çoğunlukla ekonomik güçlerine bağlı olarak şehrin banliyölerinde ve 

gettolarında yaşamaya başlamasıyla “kentsel yerleşim bölgeleri” kavramı ortaya çıkmıştır (Savran ve 

Sat, 2019; 286). İstanbul şehrinin neredeyse merkezi sayılan Beyoğlu Tarlabaşı’nda da söz konusu 

Dom çingeneleri kendi kentsel yerleşim bölgesini yaratmış, şehrin kalbinde; ancak sosyal hayattan 

uzak bir komün hayatına başlamıştır. Türkiye'deki büyük şehirlerde yaşayan ve o şehrin kamusal 

alanlarını Türk halkıyla paylaşan Suriyelilerin insani güvenlik, temel ihtiyaçlardan uzaklık ve fiziksel 

özgürlük alanlarında doğrudan veya algısal birçok güvenlik tehdidiyle karşı karşıya kaldıkları 

anlaşılmaktadır. Aynı güvenlik tehditlerini yaşayanlar arasında Dom çingeneleri de vardır. Tüm 

bunlara ek olarak onurlu bir yaşam sürme hakkı da hem bu insanlar hem de şehrin yerel vatandaşları 

tarafından zaman zaman dile getirilen insani güvenlik konuları arasında yer almaktadır (Bachelard, 

1964; 67). Böylece misafir ile ev sahibi arasında karşılıklı bir güvensizlik ve hoşnutsuzluk ortamı 

ortaya çıkmaktadır. Bugün özellikle İstanbul’da ortaya çıkan durum budur. AFAD'ın 2016 yılı kayıt 

bazlı verilerine göre geçici koruma merkezleri dışında İstanbul'da yaşayan geçici koruma altındaki 

Suriyelilerin nüfusu ise 393.135'tir (AFAD, 2016; 16). Bu sayı 14 Eylül 2023 itibarıyla 523.235 olmuştur.  

Geçici koruma kapsamındaki Suriyelilerin büyük çoğunluğu çadır ve konteynerlerden oluşan geçici 

koruma merkezlerinde yaşamayı ve kalmayı tercih etmemektedir (Erdoğan, 2014;19). Bu şehirlerin 

birçoğunun hâlihazırda çeşitli yapısal sorunlarla karşı karşıya olduğu göz önüne alındığında çok 

sayıda geçici koruma altındaki Suriyelinin gelişi yoksulluğun artmasına ve kamu hizmetlerine 

erişimde eğitim, sağlık hizmetleri, ulaşım, barınma, istihdam gibi pek çok soruna yol açmıştır. 

Türkiye'deki geçici koruma kapsamındaki Suriyelilerin en önemli özelliklerinden biri de özellikle 2013 

yılından itibaren “kent mültecilerine” dönüşmüş olmalarıdır (Topalakcı, 2019; 14). Bunlar arasındaki 

Tarlabaşı’nda yaşayan Dom çingeneleri herhangi bir statüye sahip olmadan düzensiz göçmen olarak 

bölgede bulunduklarından devletin başta eğitim ve sağlık olmak üzere hiçbir altyapı hizmetinden 

faydalanmamaktadırlar. Bu durumda bütün risklerine ve öldürücü sonuçlarına rağmen merdiven altı 

sağlık merkezlerinde çözüm aranmaktadır. Öte yandan Türkler ve Suriyeliler arasında en önemli 



Bursa Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 

Bursa Uludağ Journal of Economy and Society, 2023, 42(2):157-182 

 

163 

benzerlikler dinsel, entelektüel ve kültürel, dilsel benzerlikler, gelenek ve göreneklerdeki benzerlikler, 

sanatsal, müzikal ve tiyatral benzerlikler ile etnik ilişkilerdir. Aslında güvenlik kaygıları nedeniyle 

gittikleri ülke ve o ülkenin vatandaşlarıyla etnik ve dini köken benzerlikleri gibi kültürel bağların ve 

benzerliklerin yüksek olması, o ülkenin vatandaşları ile mülteciler arasındaki uyumu kolaylaştırmakta 

ve iki toplum arasında daha az sorun yaşanmasına neden olmaktadır.  

Kültürel yakınlık, kültür ve sosyal yaşam benzerlikleri başlangıçta toplumsal kabul için ilk günlerde 

Türkiye’de olduğu üzere önemli bir etken gibi görünse de ülkede mültecilerin kalış sürelerinin uzun 

sürmesi, mülteci sayısının artması, Türkiye'de toplumsal ve siyasal koşulların değişmesi karşılıklı 

algıların ve karşılıklı anlayışların değişimini ve dönüşümünü de olumsuz yönde tetiklemektedir. 

Günümüzün dijital teknolojisinde modern iletişim ve enformasyon medyası olarak adlandırılan 

Twitter, Facebook ve Instagram gibi sosyal medya mecralarının ortalama takipçileri için “yabancı” ya 

da “öteki” olarak nitelendirilen örneğin Tarlabaşı’nda Bülbül, Kocatepe, Kalyoncukulluk, Bostan, 

Çukur, Şehit Muhtar Mahallesi’nde yaşayan Dom çingeneleri konusunda ortaya koyduğu yabancı 

düşmanlığı (zenofobi) ve karşılıklı saygı ve acıma duygusuyla birlikte hoşgörü kültürünü de tahrip 

eden ve başta hukuk, insan hakları, kültür, eğitim ve siyaset olmak üzere pek çok farklı alanı da 

ilgilendiren ayrımcı ve dışlayıcı diliyle nefret söylemi (Garcia, Paz Rebello ve Deogracias, 2021; 118) 

bu insanlarla ev sahibi toplumun sağlıklı ortamlarda karşılaşmalarını engellemekte ve bu insanlar 

“Bize gelecekte pek çok sıkıntı yaratacak insanlardır. Suriyeliler hepimize yük. Suriyeliler kendi 

memleketlerini koruyamayan insanlardır. Ucuz iş gücü olarak görülen zavallılardır. Tamamen 

yardımlarla yaşayan dilencilerdir.” şeklinde empatiden antipatiye ve nefrete giden bir sürece 

girilmektedir. 2023 Eylül itibarıyla 2.064 milyar aktif Facebook kullanıcısı olduğu, Facebook’un aylık 

3.88 milyar aktif kullanıcısı bulunduğu, Instagram ve TikTok’la birlikte bunun 2 milyar 960 milyon 

aktif aylık kullanıcı olduğu, Temmuz 2023’de Instagram kullanıcı sayısının aktif olarak günlük 55 

milyon 700 bin olduğu düşünülecek olursa bilginin ya da bilgi kirliliğinin (dezenformasyonun) ve 

kara propagandanın ne kadar hızlı, kolay, etkili ve sarsıcı yayıldığı da anlaşılabilir. 

Öte yandan toplumsal kabulün sürdürülebilirliği için (Özütürk 2019; 59) dinamik ve çok incelikli bir 

göç yönetiminin kurulması ve toplumsal desteğin alınması hayati önem taşımaktadır. Mültecilerin 

Türkiye'de kalış sürelerinin artması muhtemelen Türk toplumunun ekonomik, sosyal, kültürel, 

psikolojik, siyasi ve güvenlik tutumlarını doğaldır ki doğrudan etkilemektedir. Geçici koruma 

kapsamındaki Suriyelilerin ilk gelmeye başladıkları dönemde Türkiye'nin geçicilik ve misafirperverlik 

üzerine inşa ettiği mülteci politikasını kalıcılığın kabulüne ve uyum politikalarına entegre 

edilmesinin, değişmesinin ve yeniden düzenlenmesinin önemi ortadadır. Böylece her iki toplum da 

karşı taraftan rahatsız olmaya başlamış, Türkiye'ye ilk mülteci akınının başlangıcındaki atmosferin 

aksine her iki taraf ve özellikle de Suriyelileri kapalı bir toplum olmaya yöneltmiştir. Bu süreçte 

Surişyelilerin ve özellikle Dom çingenelerinin yaşadıkları olumsuzluklar şu şekilde özetlenebilir 

(Shaherhawasli ve Güvençer, 2021; 8); 

1- İyi dileklerle karşılama ve sempati; Mülteci akınının başladığı ilk dönemde Türkiye'ye gelen 

Suriyeliler, Suriye'de yaşadıkları mağduriyet nedeniyle özellikle TV haberleri ve yaratılan imaj 

sonrasında kendilerine sempati duyan ve empati yapan Türk halkından ve Türk yardım 

kuruluşlarından çok olumlu destek gördüler. 

2- Doğrudan ve sözlü huzursuzluk/rahatsızlık: Türkiye'de Suriyelilerin sayısının beklenmedik şekilde 

artmasının ardından huzursuzluk ve rahatsızlık hissi direkt görülmeye ve hissedilmeye başlandı. İş ve 

emek rekabeti, kiralık mülklerdeki suni fiyat artışları, ucuz işgücü, sokaklardaki Suriyeli dilenciler, 

farklı dil, farklı yaşam biçimi, farklı kültürel bakış açıları, çok eşlilik, kadın ve çocuk istismarı, etnik 

köken bazı şehirlerdeki mezhepsel kutuplaşmalar, bazı Suriyelilerin karıştığı taciz olayları, yüksek 



Bursa Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 

Bursa Uludağ Journal of Economy and Society, 2023, 42(2):157-182 

 

164 

sesle konuşmak, rahatsız edici şekilde müzik çalmak gibi sosyal hayata yabancılık ya da parklarda ve 

sokaklarda yaşanan hijyen sorunları Türk halkını mültecilerden uzaklaştırmıştır (AFAD, 2014: 79) 

3- Ayrımcılık ve ötekileştirme: Ayrımcılık önyargıyla bağlantılıdır. Ayrımcılığın kadın, engelli, çocuk, 

erkek, farklı kültür, farklı din, etnik köken, inanç, yaşam biçimi, giyim tarzı, renk, ırk gibi farklı 

biçimlerinden bahsetmek mümkündür. Kendi gettolarını, parklarıyla kendi mahallelerini, 

süpermarketleriyle kendi mahallelerini yaratan mültecilerin kapalı devre yaşam tarzı ülkedeki her iki 

toplumu da sosyal ve iş ihtiyaçları dışında birbirinden uzaklaştırmış ve birbirlerine karşı “öteki” 

haline getirmiştir. Bu da toplumsal temas hipotezine göre ev sahibi insanlarla göç eden Suriyeliler 

arasında çatışma ortamını kuvvetlendirmiş, çatışma ihtimalini yükseltmiştir (Hewstone ve Greenland; 

2000; s. 140). 

4- Doğrudan hedef gösterme: Fiziksel saldırıların ve özellikle Covid-19 korona virüs döneminin 2020 

ve sonrasında ciddi bir artış göstermesiyle birlikte, çoğunluğu 18-30 yaş arası erkekler tarafından 

gerçekleştirilen fiziksel saldırıların sayısı da büyük ölçüde artmıştır. Benzer şekilde Suriyeli 

mültecilerin bir kısmı, giderek daha fazla parasal zorluklarla karşı karşıya kaldıklarından küçük, 

yerleşim merkezlerinden uzak, harabe, izbe ve mobilyasız, çoğunluğunda altyapı (elektrik, su, 

doğalgaz) ve temel ihtiyaçlar (TV, buzdolabı, çamaşır makinesi, vb.) yoksun evlerde yaşamaktadırlar. 

Türk toplumunun en azından ilk etapta Suriyeli mültecilere yönelik son derece yüksek bir “kabul” ve 

“dayanışma” gösterdiği açıktır. Bunlarla ilgili ciddi kaygıların olduğu da bu süreçte aynı derecede 

açık bir gerçektir. Burada altı çizildiği gibi “yüksek düzeyde ancak kırılgan destek”, bu endişe ve 

kaygılar nedeniyle ilk etapta “hoşgörüye” dönüşmüş, sonar da yerini kaygı,, endişe, tepkiye 

bırakmıştır. 2011 yılında çözüldüğü düşünülen krizin mülteci sayısının artması, savaşın 

sonlanmaması gibi nedenlerle uzaması ve mülteci sayısının kısa sürede milyonları aşması nedeniyle 

ülkede Türk toplumunun kaygıları artarken dayanışma duygularının da zayıfladığı gözlemlenmiştir. 

Türkiye göçmenlerden oluşan kitlesel grupların uyum sürecini düzenlemeye çalışırken, ev sahibi 

halkın, yani Türk halkının rahatsızlığını kontrol altına almak da o derece zorlaşmıştır. Öte yandan 

Türkiye'de yaz aylarının gelmesiyle birlikte Suriyeliler deniz kenarlarında, otoparklarda, ormanlarda, 

rekreasyon alanlarında, sokaklarda vb. kamusal alanlarda daha fazla görünür olmuşlar ve bu durum 

sosyal medya üzerinden kışkırtılan bireyler üzerinden uyumu azaltan, hoşgörüyü ortadan kaldıran, 

çatışma ve kargaşa ortamını şiddetlendiren yapısıyla (Yazar, 2022;75) sıradan vatandaşlar için yeni bir 

rahatsızlık sebebi yaratmıştır (Türkay, 2019; 57). Türk insanı tarafından özellikle dile getirilen başlıca 

huzursuzluklar bu şekilde kitlesel insani hareketlenmelerde ortaya çıkan temel kaygılar; zorbalık ve 

taciz, şiddet, hırsızlık (Sert ve Turhan, 2019; 547), huzursuzluk ve gürültü, mülk işgali, evlilik ve aile 

düzeninin bozulması, maddi ve ekonomik zarar, işini kaybetme, suç oranlarının artması, kamu 

hizmetlerinin bozulması ve milli kimliğin yozlaşması (İrdem, Zengin, Gören ve Uzun, 2020;83) olarak 

adlandırılabilir.  

Türk kamuoyunun Suriyelileri ilk kabulü ve sempatisi zamanla bazı tereddütler ve bazı 

hassasiyetlerle birlikte yavaş yavaş değişmeye başlamıştır. Eğitim, sağlık, belediye gibi kamu 

hizmetlerindeki yetersizlikler, iş kaybı gibi ekonomik kaygılar (geçici koruma kapsamındaki 

Suriyelilere düşük ücret ödenmesi veya kendi pazarlarını açıp işletmeleri vb.), Suriyelilerin 

doldurması, özellikle İstanbul ve Kocaeli bölgesi gibi sanayinin gelişmiş olduğu kentlerde işgücüne 

olan talep, kira maliyeti, uygun/ucuz fiyatlı kiralık mülk bulmanın zorluğu (Zengin, 2012; 30), kişisel 

güvenlik, kamu düzeni, çeşitli ortamlarda yaşanan gerginlikler, toplumlararası gerilim gibi güvenlik 

kaygıları Türk toplumunu geçici korumakapsamındaki Suriyelilerden uzak tutan sebeplerdir (Tunca 

ve Karadağ, 2018; 56); ancak ucuz işgücünün maliyetleri düşürdüğü, vasıfsız işgücü ihtiyacını 

karşılayarak tam kapasitede üretimi artırdığı, yeni istihdam yaratarak yatırımcı/nitelikli personel 



Bursa Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 

Bursa Uludağ Journal of Economy and Society, 2023, 42(2):157-182 

 

165 

sayısına katkı sağladığı da iddia edilmektedir (Ekinci, 2022; 1102). Mültecilerin yerleştikleri kentlerde 

karşı karşıya kaldıkları insani güvenlik durumlarının yanı sıra, kentte mültecilerin varlığı kent 

sakinleri tarafından sıklıkla mülteciye kültürel mesafe, demografik kaygıların ortaya çıkması, iş kaybı 

olarak dile getirilmektedir. Ayrıca gelir kaybı, ekonomik kaygılar, mültecilerin içinde bulunduğu 

toplumda meydana gelen bazı hastalıkların sebebi de hep mülteciler olarak gösterilmektedir. 

Mülteciler çeşitli suçların artmasının ve mültecilere yönelik genel bir güvensizliğin nedeni olarak bir 

risk faktörü ve/veya güvenlik tehdidi olarak da algılanmaktadır (Coşkun ve Kılınç, 2019;17). 

Türk insanında Suriyeli mültecilere yönelik değişmeye başlayan olumlu hava, sempati yerine ortaya 

çıkan gergin ve tepkisel davranışların temelinde özellikle 2018 sonrasında ortaya çıkan ekonomik kriz 

ve bunun yarattığı işsizlik,, “Ne iş olsa yaparım. Ne ücret verirseniz kabulümdür.” diyen çaresiz bir 

anlayış, bu mültecilerin her türlü vergiden muaf oldukları, kendilerine Türk vatandaşlığı verildiği, 

sınavlardan muaf olarak üniversitelere ya da devlet memurluklarına kabul edildikleri, ayrıca elektrik, 

su ve doğal gaz için devlete ödeme yapmadıkları yönündeki yaygın anlayış, böylece savaştan 

etkilenmiş insanların ekonomik olarak etkiledikleri Türk insanına yönelik olumsuz etkileri (Özütürk, 

2019; 76) bulunmaktadır. İlk Suriyeli göç hareketinden bu yana 12 yıl geçmesine rağmen önyargıların 

yarattığı tepkisel ortam ise iki toplumun sosyal ve kamusal hayatta tam anlamıyla gerçekleşmemesi 

nedeniyle geçerliliğini sürdürmektedir (Akalın, 2018;2 ve Demirdağ, 2018; 22 ve Ersaydı, 2012;137). 

Avrupa Birliği’nden çıkmış Büyük Britanya yanında pek çok ülke de ağır enflasyon, işsizlik, resesyon 

ve bazı sektörlerde durma noktasına gelen sanayi faaliyetleriyle mücadele etmektedir ve bu durum 

gelişmekte olan ülkelerde sosyal adaletsizlikler, gelir dağılımındaki dengesizlikler gibi sebeplerle 

daha da büyürken (Vertovec, 2023; 22-23) ucuz iş gücü, sigortasız ve güvencesiz vasıfsız mülteci 

çalıştırma meselesi gündemdeki yerini korumaktadır. Geçici koruma kapsamındaki Suriyelilere 

yönelik ilk etapta uzun vadeli stratejiler geliştirilmemesi, haklarının ne olduğu konusunda yaşanılan 

sıkıntılar, statülerinin uluslararası mülteci hukukunda benzeri olmayan bir şekilde “misafir/guest” 

veya “neighbor/komşu” olarak belirlenmesi, “immigrant/göçmen” ya da “refugee/mülteci” olarak 

isimlendirilmemesi, “geçici korunma altındaki misafirler/guests under temporary protection” olarak 

belirtilmesi de sıkıntı yaratmıştır (Akbulut, 2021; 27). Bazı Suriyelilere Türk vatandaşlığının verilmesi, 

ayrıca geçici koruma merkezlerinde barındırılan bazı Suriyelilere verilen seyahat özgürlüğü de 

“tehlikeli Suriyeli” imajının yaratılmasına neden olmuştur. 2019 yerel seçimleri sonrasında el 

değiştiren bazı belediye başkanlıklarıyla ilgili olarak Suriyelilere verilen sözlerin tutulması ya da 

ortaya çıkan sonucun kabahatinin Suriyelilerin omuzlarına yüklenmesi de başka bir sıkıntı 

yaratmıştır. Okullarda ve özellikle de hastanelerde ortaya çıkan kalabalık ve izdihamın sebebinin de 

Suriyeliler olduğu düşüncesi başka bir sıkıntı kaynağı olmuştur (Balcılar, 2016; 51).  

 

4. Nefret söylemi, prekarizasyon, suriyeli mülteciler ve dom çingeneleri  

Suriyelilerin Türkiye’ye gelişinin ardından özellikle İstanbul gibi sanayi ve istihdam fırsatlarının çok 

daha yüksek olduğu merkezlerde yeni bir kavram daha sık duyulur hale gelmiştir. “Güvencesiz” 

anlamına gelen “peracious” kelimesi kısaca güvenden yoksun, istikrarsız, güvencesiz, belirsiz ve riskli 

anlamına gelir. Prekarya olmak, herhangi bir mesleki gelişim duygusundan yoksun, performans 

odaklı yaşam tarzlarına bağlı olmak demektir. Böylece ilk kez 1980'li yıllarda Fransız sosyologlar 

tarafından geçici ve mevsimlik işçileri tanımlamak için kullanılan prekarya kavramı, daha sonra 

ekonomik, sosyal ve felsefi bir tartışma zemini haline gelmiştir (Standing, 2022;13). Öte yandan işini 

kaybeden bütün Türk vatandaşları işlerini kaybetmelerinin tek nedeni olarak neredeyse geçici koruma 

kapsamındaki Suriyelileri görmektedir (Orsam, Ocak 2015; 26). Çünkü prekarya orta sınıf bile değildir 

ve orta sınıfın sahip olduğu öngörülebilir kalıcı maaş, statü ve çeşitli haklara da sahip değildir 



Bursa Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 

Bursa Uludağ Journal of Economy and Society, 2023, 42(2):157-182 

 

166 

(Standing, 2022; 20). Klasik anlamda güvenceli çalışan kişi uzun vadeli, istikrarlı, güvenceli, sendikalı, 

toplu sözleşmeli ve sabit zamanlı çalışırken prekarya bunların hiçbirine sahip değildir (Demir ve 

Güner, 2021; 1912) ve bugün özellikle merdiven altı atölyelerde, tarımsal alanlarda ve hayatın pek çok 

alanında bu Suriyeli insanlar prekarya kimliğiyle hayata tutunmaya çalışmaktadırlar. Bu insanlar 

çoğunlukla 8 saatten fazla çalışmakta ve düşük ücret almaktadır. Stabil bir durumları, maddi, 

güvenceleri ya da maaşları da yoktur. İstanbul’a ve Tarlabaşı’na gelme sebepleri de genellikle metruk 

binalara yönelik ucuz kiralar ve nispeten iş bulma şanslarının yüksek olmasıdır. Öte yandan 

geleneksel işçi sınıfı ve orta sınıfın kazanılmış haklarına rağmen prekaryanın emeklerinin karşılığında 

maddi hakkı yoktur. Güvencesiz, geçici, parçalanmış ve toplumsal olarak dışlanmış prekarya bugün 

ağırlıklı olarak çocuk işçiler, düzensiz ve kaçak işçiler, yaşlılar için kullanılsa da bugün tam karşılığı 

neredeyse geçici koruma altındaki Suriyeliler olmuştur. Özellikle Dolapdere-Tarlabaşı hattında ve 

genellikle merdiven altı olarak ifade edilen atölyelerde sigortasız ucuz işçi olarak istihdam edilen, 

güvenceleri olmayan ve çok düşük ücretlerle çalıştırılan Dom çingeneleri bu gruptadır. 

Dom çingenelerini Türkiye’ye sığınmış diğer Suriyelilerden ayıran en önemli özellik geçici koruma 

merkezlerinde kalmayı tercih etmemeleri, Gazi Antep, Şanlı Urfa ve Hatay gibi bazı sınır şehirlerinde 

toplumsal hayattan uzak kendi yerleşim merkezlerini kurmaya çalışmaları, İstanbul’a gelen Dom 

çingenelerinin ise homojenlikten uzak özellikleriyle İstanbul Tarlabaşı’na yerleşmeleri ve 

resmimakamlarla mümkün olan en alt seviyede iletişime geçmiş olmalarıdır. Bu görüntüleri klasik 

anlamda bütün çingeneler için de geçerli olan bir tür “sanal gerçeklik” hali gibidir. Okula 

gönderilmeyen çocuklar, doğum sonrası kaydı tutulmayan bebekler, sigortasız ve güvencesiz 

çalıştıkları için resmi devlet kayıtlarında olmayan isimler, yerel yönetimlerin genellikle su, elektrik ve 

doğalgaz gibi ihtiyaçları karşılamadığı harabe evlerde yaşanılan hayatlar nedeniyle yerel 

yönetimlerden de uzak hayatlar bu insanların tipik özellikleridir.  

Bu süreçte Tarlabaşı’ndaki Dom çingeneleri sadece barınmak için ev ya da araba almakla ilgili borçlar 

değil, hayatlarını idame ettirebilmek ve evlerinin temel ihtiyaçlarını karşılayabilmek için de sürekli 

artan ve devamlı katlanan borçlarla yaşamak zorunda kalmaktadır. Bu bağlamda büyük şehirlere göç 

eden ve gettolarla kapalı bir hayat sürdüren bu insanlar kendi çevreleriyle bu anlamda sıkı bir iletişim 

halindeyken dışarıya da bir o kadar kendilerini kapatmaktadırlar. Bugün İstanbul Tarlabaşı’nda 

yaşayan Domların hiçbirisi Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı değildir. Çok daha düşük ücretlerle 

vasıfsız iş gücüolarak ekonomik hayatın rekabet şartlarını aşağıya çeken ve vasıflı Türk işçilerinin de 

doğaldır ki tepkisini çeken bu durum sinirlerin gerilmesine de neden olmaktadır. Vasıfsız olmaları 

nedeniyle Dom çingenelerinin İstanbul Tarlabaşı’nda ya da civardaki sanayi bölgelerinde resmi bir iş 

bulmaları da söz konusu değildir. Konargöçer bir hayattan Tarlabaşı’na gelmelerinin ardından 

yerleşik bir hayata zorunlu olarak geçen Domlar bunun yarattığı sosyal sorumluluk ve zorunluluklar 

da başa çıkmaya çalışmaktadır; ancak toplumun genel anlamda çingenelere bakış açısı, geçici koruma 

kapsamındaki Suriyelilere yönelik genellikle olumsuz hava ve sosyal medyanın körüklediği nefret 

söylemi ve yabancı düşmanlığı (zenofobi) ise bir kişi ya da gruba yönelik olması, bireyin ya da bağlı 

olduğu grubun özelliklerinin olumsuz olarak nitelendirilmesi ve söz konusu grubun kamuoyunda 

pek de olumlu görülmemesi nedeniyle (Demirbaş, 2017; 2697) Dom çingenelerini fazlasıyla 

etkilemektedir. Tarlabaşı’nda yaşayan çingeneler de bundan fazlasıyla etkilenmektedir.  Her ne kadar 

yerel yönetimlerin bölgeye yönelik “kayıtsızlığı” ve şehrin keşmekeşliği içerisinde yaratılan atmosfer 

Dom çingenelerinin görünmezliğinin artmasına neden olsa da devlet güvencesi olmadan, bazılarınca 

“öteki” olarak değerlendirildikleri, potansiyel suçlu olarak görüldükleri, toplumsal hayatın dışına 

itilmiş kişiler olarak nitelendirilmeleri onların hayatını fazlasıyla etkilemektedir.  

Genellikle geleneksel medya araçları tarafından gündem yapılan bazı konular ya da haber başlıkları 

üzerinden üretilen ve bilgi kirliliğine neden olan sosyal medyadaki pek çok program, haber, klip vb. 



Bursa Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 

Bursa Uludağ Journal of Economy and Society, 2023, 42(2):157-182 

 

167 

yanında takipçi, okuyucu, dinleyici yorumları da son derece etkilidir ve takipçilerin bu sayfalar 

vasıtasıyla yürüttükleri etkileşim ve iletişim de haber kaynağı kadar etkili ve zararlı olmaktadır. Her 

ne kadar sosyal medya kuruluşları bunlarla ilgili olarak bazı önleyici tedbirler almış olsalar da 

bunların çok etkili olduğu söylenemez. Bireysel hakların güvence altına alındığı, toplumsal barış ve 

huzurun gerçekleşmesinde önemli bir eğitim enstrümanı olarak değerlendirilmesi gereken internet 

yayınlarında sosyal medya üzerinden yürütülen aşağılayıcı, değersizleştirici, düşmanlaştırıcı, şiddet 

ve baskıya maruz bırakan, ayrıca dışlayıcı ve ötekileştirici yayınlar ev sahibi vatandaşların da bu 

insanlardan kaçınılmaz olarak uzak durmasına neden olmaktadır. Türkiye'deki geçicikoruma 

kapsamındaki Suriyeli nüfusunun büyük çoğunluğu genç ve eğitimsiz kişilerden oluşmaktadır. Bu 

mülteciler iş bulabilirlerse güvencesiz olarak düşük ücretlerle çalışmakta ve yoksulluk sınırının 

altında yaşamaktadır. Bugün Türkiye'de kesin sayı bilinmemekle birlikte pek çok 15 yaş altı Suriyeli 

çocuğun farklı alanlarda işgücü piyasasına dâhil edildiği bilinmektedir. Bu çocuk işçileri özellikle 

merdiven altı olarak adlandırılan küçük sanayi işletmelerinde, çeşitli tekstil atölyelerinde ve 

küçük/büyük ölçekli sanayi sitelerinde görmek mümkündür. Suriyeli ailelerin Türkiye'nin farklı 

kentlerine dağılmış olması ve çok sayıda çocuk sahibi olmaları, kentlerde çocuk işçiliği sorununu 

artırmakta ve çocuk işçiliğinin yaygınlaşmasına neden olmaktadır (Ebrem, 2020;85).  

Çocuk işçiliğinin kullanılması ve sömürülmesi Türkiye'de yeni bir olgu olmasa da bu sömürü ve ucuz 

işgücü özellikle Suriyelilerin Türkiye'ye gelmesinden sonra katlanarak artmıştır. Türkiye'de çocuk 

işçiliği ağırlıklı olarak pamuk, fındık, narenciye, yer fıstığı ve bakliyat alanlarında, mevsimlik tarım 

işçisi olarak tarımda, mobilya, tuğla, ayakkabı, deri giyim, tekstil, madencilik ve otomotiv sanayi başta 

olmak üzere sanayide görülmektedir. Bu çocuklar sokaklarda mendil ve çiçek satmak, araba yıkamak, 

geri dönüşüm malzemeleri toplamak, dilenmek, zorla dilendirilmek, özellikle küçük esnaf 

lokantalarında çalışmak ve belki de en kötüsü terör örgütleri ve silahlı mafya örgütleri tarafından 

kaçırılarak zorla çalıştırılmak suretiyle ve maalesef seks işçisi (Ördek, 2017;57) olarak kullanılmaktadır 

(Dedeoğlu, Bayraktar ve Çetinkaya, 2019; 2590). Kozmopolit yapısı ve nüfus yoğunluğuyla İstanbul 

bu konuda merdiven altı ve güvencesiz çalıştırma, eğitim ve sosyal hizmetlerden istifade edememe, 

dışlanma korkusu, sosyal izolasyon, çaresizlik, tükenmişlik ve değersizleştirme gibi pek çok olumsuz 

ögeyi barındırmaktadır. Böylece prekarizasyonun yarattığı yoksulluk, yoksunluğun, güvensiz 

yaşamın, sömürünün, dışlanmanın ve derin mağduriyetin ete kemiğe bürünmüş hali olarak ortaya 

çıkmaktadır. Dayanışma ağları zayıflayan ve izole edilen bireyler olarak Suriyeliler (Ezgin, 2022;214), 

güvencesizleşmede kaçınılmaz olan ucuz emeğin ve güvencesiz çalışmanın omurgası olarak 

görülmektedir (Adar, 2018; 20-25). 

 

5. Türkiye’deki dom çingeneleri 

Ülkelerini bırakmak zorunda kalan 4.000.000'dan fazla Suriyeli mülteci doğal olarak bütün dünyada 

olduğu gibi Türkiye’de de medyanın ilgisini çekmiştir. “Kaçakçılar, yoksul kadınlar ve çocuklar” 

(Akalın; 2018; 62) gibi birçok potansiyel haberin yer aldığı medyanın böylesine sıcak bir konuyla 

ilgilenmemesi ise söz konusu değildir (Akalın; 2018; 62). Örneğin “Yetim, dilenciler, evsizler” gibi 

başlıklar altında Hürriyet gazetesi bir sayısında “Suriyelilerin %10'u kamplarda, % 90'ı sokakta” 

başlığını atmıştır (Hürriyet, 20 Haziran 2016). Böylece medyanın dışlayıcı açıklamaları ve söylemleri 

de olumsuz yaklaşımların bir diğer kaynağını teşkil etmiştir. Dolayısıyla haberlerin çoğunluğu 

mağdur odaklı olumsuz haberler ya da neredeyse her gün olumsuz rahatsızlıkların kaynağı olarak 

kamuoyunun karşısına çıkmıştır (Göker ve Keskin; 2015; 231). Mülteciler ise milliyetleri bağlamında 

değerlendirildiğinde geldikleri ülkede çeşitli nedenlerle huzur bulamayan, can, mal ve namus derdine 

düşen, hayatları risk altında olan mağdur kişilerdir. Bu bakımdan mültecilik hem çıkış noktası (failed 



Bursa Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 

Bursa Uludağ Journal of Economy and Society, 2023, 42(2):157-182 

 

168 

state) hem de varış ülkesi (host state) açısından ikili bir mesele ve gerilimle yoğrulmuş toplumsal bir 

sorundur (Göker ve Keskin; 2015; 231). Aynı minvalde olmak üzere Suriyeli mültecilere yönelik kamu 

hizmetlerinin başında gelen sağlık politikalarının yapılandırılması, etkin uygulanması ve mevcut 

durumun tespiti/işletilmesine ilişkin bilgilerin doğru ve zamanında kamuoyuyla paylaşılması büyük 

önem taşımaktadır. Bu durum öncelikle geçici koruma altındaki Suriyelilerin yaşadığı, onların fiziksel 

ve ruhsal sağlıklarını tehdit eden, zorlu yaşam koşullarıyla karşı karşıya kalan bir durum; ancak 

yetkili kurumların ülke halklarının günlük yaşamlarında belirsizlik, aksama, tedirginlik veya bilgi 

kirliliği yaratmaması/yaymaması için bir zorunluluktur. Sağlıklı bir bilgi akışı sağlanamadığında 

Suriyeli mültecilerin kendi iletişim ağları üzerinden medyada “sağlıksız” haberlerini yaymaları 

kaçınılmazdır (Tılıç ve Bal; 2020; 37). 

Özellikle 2017 yılından sonra bazı medya organları, sosyal medyada sınır dışı etme hashtag'inin yanı 

sıra Suriyeliler konusunu da kışkırtıcı yayınlara başlamış, parklarda, deniz kenarlarında yaşanan 

olumsuz davranışlar gibi abartılı sahneler, rahatsız edici fotoğraflarla kamuoyuna sunulmuştur 

(Akalın, 2018; 19).  Geçici koruma kapsamındaki Suriyelilere yönelik olumsuz algının ortadan 

kaldırılması için medyada Suriyeli ailelerin hikâyelerini anlatan haber ve belgesellerin yayımlanması, 

çeşitli kamu spotları aracılığıyla Suriyeli ailelere yönelik olumsuz yaklaşımın ortadan kaldırılması 

toplumsal uyum açısından uygun olacaktır. Kavram kargaşalarını engellemek, bilgi kirliliğini 

önlemek ve sağlıklı bilgi akışını temin etmek amacıyla medya ortamlarında göç olgusuna insani bir 

çerçevede yaklaşılmalı, göçün insani boyutuna yer verilmeli ve ülkelerinden başka yerlere göç etmek 

zorunda kalan insanların karşılaştığı zorluklara değinilmelidir. Bu anlamda Türkiye'nin bölgede 

kendi güvenliğini sağlamaya yönelik girişimlerine odaklanmak, sınır güvenliği ve insan güvenliği de 

medyanın üstlenmesi gereken sorumluluklar arasında olmalıdır (İrdem, Zengin, Gören ve Uzun, 2020; 

83). Bu bağlamda medyanın uzaktan haber yapması engellenmeli, sahadan daha güvenilir bilgi ve 

veri paylaşımına izin verilmelidir. Söz konusu prosedürler azaltılmalı, medyanın faaliyet alanı 

genişletilmeli ve yerel medya mensuplarının çatışma bölgelerinde çalışmalarının önündeki engeller 

kaldırılmalıdır (İrdem, Zengin, Gören ve Uzun, 2020; 84). Suriye’den kaçarak Türkiye’ye sığınan 

mülteciler arasında ilginç bir grup ise Suriye ve Ürdün’de de azınlık olarak değerlendirilen Dom 

çingeneleridir. Çok küçük bir uzman, akademisyen ya da araştırmacı grup tarafından ilgi gösterilip 

haklarında çalışmalar yapılan bu mültecilerin can, mal ve namus derdine düştüklerinde geldikleri 

Ürdün haricinde ikinci ülke ise Türkiye olmuştur. Bu fakir ve ekonomik olarak devamlı maddi sıkıntı 

yaşayan mülteciler diğer bütün çingene grupları gibi şehirlerde yaşamak yerine genellikle şehirlerin 

varoşlarında ya da terk edilmiş, yıkılıp harabeye dönmüş binalarda, altyapısı bulunmayan izbe ve 

metruk yerlerde yaşamayı tercih ederken şehirlere gelenlerse genellikle terk edilmiş metruk yerlerde 

kalabalık aileler olarak yaşamayı tercih ederler. Klasik anlamda sokaklarda mülteci olarak pek fark 

edilmeyen bu fakir insanlar özellikle Ortadoğu coğrafyasında “"Bari Murra" ve Hindistan’da 

Sanskritçe "Dom" olarak adlandırılırken ayrıca "Roman", "gypsy", "gypsy", “çingene”, cingane” (Keser, 

2018;340) gibi adlarla da anılırlar.  

Örneğin Kıbrıs’ta da bugün bu insanlar genellikle “cingane”, “gacı”, “gurbet”, “cigani”, “ole”, “gori”, 

“fellah”, “fello”, gullufi, “çilinciri” gibi isimlerle bilinmektedirler (Keser, 2018;340) ve bütün bu 

ifadeler genellikle bir aşağılamayı ifade eder. Ortadoğu coğrafyasında ve Türkiye’de tanınan ve 

bilinen bazı müzisyenler dışında sosyal hayata pek karışmayan, genellikle sosyal hayatın dışına itilen 

ve önyargılarla yaklaşılan Dom çingeneleri ev sahibi toplumla iletişimi azaltan kültürel farklılıkları, 

yaşam tarzları, hayata bakış açıları ve kendilerine has özellikleri nedeniyle genel kurallara uyma 

konusunda da sorun yaşayan insanlardır ve genellikle başına buyruk yaşamaktan hoşlanırlar. 

Genellikle şehirlerin etrafında ve şehir merkezinden uzakta yaşamayı tercih eden Domlar zaman 

zaman konargöçer bir hayat yaşamaları nedeniyle “Yörük” olarak da değerlendirilirler (Suliman ve 



Bursa Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 

Bursa Uludağ Journal of Economy and Society, 2023, 42(2):157-182 

 

169 

Açıkgöz, 2022;277). Çadırları ve at arabaları hem çalışma mekânları, hem seyahat araçları 

durumundadır ve genellikle hayatlarını da kâğıt toplayıcılığı, “ihtiyaç temelli bir geçinme stratejisi” 

(Fırat, 2022; 1469) olarak gıda, giyim ve ev eşyası toplayıcılığı, hurdacılık, dilencilik ya da 

kamuoyundaki genel kanıya paralel olarak (Sert ve Turhan, 2019; 557) Tarlabaşı’ndakiler gibi 

müzisyenlik yaparak kazanırlar. Yabancı düşmanlığı (zenofobi) ve sosyal medyanın ötekileştirici 

(Aldamen, 2023; 4-5) nefret söylemi bağlamında pasifleştirilen, sinikleştirilen ve sessizleştirilen Dom 

çingeneleri sosyal hayatın katılımcı ruhuna aykırı ve toplumsal bütünlüğe zarar veren bu durum 

karşısında iyice içlerine kapanmaktadır.  

İstanbul Tarlabaşı’nda yaşayan Domların dışında bugün Suriye’den kaçan büyük bir Dom mülteci 

grubu da Ürdün’de yerleşmiş durumdadır. Bu bölgede “Barri Murra” olarak adlandırılan bu 

mülteciler de diğerleri gibi hayatın zorluklarına karşı bir yaşam mücadelesi vermektedir. Bu 

mültecilerin karşılaştıkları en büyük zorluk da Ortadoğu’daki çatışma ortamının yarattığı kaos 

yanında devamlı yaşadıkları kendilerine yönelik önyargılı yaklaşımlardır. Bunda şüphesiz medyanın 

ve özellikle son dönemde sosyal medyanın ortaya attığı ve tahammülsüzlüğün ve hoşgörüsüzlüğün 

dışa vurumu olarak da adlandırılabilecek olan ve nefret suçunun tetikleyicisi olan nefret söylemi 

(Demirbaş, 2017;2695) ve yabancı düşmanlığı (zenofobi) ön plandadır. Konargöçer hayatları dışında 

genellikle bakla ve kahve falıyla ilgili falcılık, kâhinlik, sepetçilik, çalgıcılık ve kriminal suçlarla anılan 

ve bölgede başıboş ve zararlı insanlar olarak değerlendirilen, etnik kimlik yanında “öteki” olarak 

adlandırılan bu ayrımcılıktan beslenen nefret söylemi karşısında Dom çingeneleri bu nedenle 

istihdam ve iş bulma konusunda çok büyük engellerle karşılaşmaktadırlar. Bu durum Türkiye ve 

Ürdün için de aynıdır. Durum böyle olunca da Domların herhangi bir düzenli işte çalışmaları ve 

düzenli bir gelir elde edebilmeleri neredeyse imkânsız gibidir. 7-10. Yüzyılda Güney Asya’dan 

geldikleri düşünülen (Tarlan ve Foggo, 2019;15)  Domlar kamuoyu tarafından olumsuz bir azınlık 

grup olarak değerlendirildikleri için okula gitmiş ve eğitimini devam ettirmiş bir Dom üyesi parmakla 

gösterilecek kadar azdır ve bu işsizlikle de doğru orantılıdır. Suriye’de iç savaşla birlikte karmaşa ve 

kaos ortamının iyice şiddetlenmesiyle Domlar da yaşadıkları ülkeyi terk ederek Ürdün ve Türkiye’ye 

yönelirler. Şehir merkezlerine gelmeyen, yerel halkla karşılaşmak istemeyen Dom çingeneleri aynı 

hareket tarzını İstanbul Tarlabaşı’nda da sergilemektedir.  

Bu insanların özellikle medyada ve son dönemde sosyal medyada korku ve endişe yaratan nefret 

söylemine ve olumsuz bakış açısına yönelik olarak “çingene”, Dom”, “dilenci” gibi farklı ve olumsuz 

isimlerle nitelendirilmesi hayatlarını daha da kötüleştirirken toplumsal hayatın dışına itmekte ve 

onları daha da marjinal bir grup haline getirmektedir. İlginç olan nokta ise Ürdün’de diğer mültecilere 

verilen ülkede kalma hakkı, vatandaşlık hakkı, serbestçe sınırlardan geçme hakkı, eğitim ve iş bulma 

hakkı gibi bazı hakların Domlara verilmemesi, görmezden gelinmesi ya da bürokratik engellemelerle 

bunların durdurulmasıdır. Sosyal medyada Domların bazen “Suriyeli mülteciler”, bazen de 

“çingeneler” olarak adlandırılması istihdam kaybı, işsizlik, su sıkıntısı, enflasyon, kira artışı, eğitim ve 

sağlık hizmetlerinden yararlanma ve kişisel güvenlik bağlamında tepkili Ürdünlülerin bu insanlara 

daha da çok olumsuz yaklaşmasına neden olur. Domların hem mülteci ve hem de çingene olması ise 

başlı başına bir sorun yaratır. Suriye krizi sonrasında Türkiye’ye gelen Domlardan bir kısmı halen 

Hatay, Kilis, Osmaniye, Adana, Mersin, Kahraman Maraş, Şanlı Urfa, Adıyaman, Mardin, Batman, 

Diyarbakır, İzmir, Kayseri ve Gazi Antep’te yaşamaktadır. Kesin sayı bilinmemekle birlikte 

Türkiye’de yaklaşık 50.000 Suriyeli Dom bulunmaktadır ve bunların bir kısmı da İstanbul 

Tarlabaşı’ndadır (Ergün, Tosun ve Powers, 2018;6-7).  

Edebiyatçı Gönül Kıvılcım’ın bir mahalleden çok bir sürgün kasabasına benzettiği Tarlabaşı, 

İstanbul’da Levantenlerin ve gayrimüslimlerin yaşadıkları bir mahalleyken cumhuriyetin ilanıyla 

birlikte elçiliklerin başkent Ankara’ya taşınması, İkinci Dünya Savaşı sürecinde Varlık Vergisi 



Bursa Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 

Bursa Uludağ Journal of Economy and Society, 2023, 42(2):157-182 

 

170 

uygulaması, ardından 6/7 Eylül 1955 olayları (Keser, 2012; 185) ve son olarak da Kıbrıs’ta 21 Aralık 

tarihinde başlayan ve Kıbrıs tarihine Kanlı Noel (Keser, 2019; 179) olarak geçen dönemin ardından 

bölgede yaşayanların buradan ayrılmaya başlamasıyla kaderine terk edilen bir mahalle olur. Bölgenin 

mimarisi hemen yakınlardaki Cadde-i Kebir (İstiklal) Caddesi’ndeki konutlarla neredeyse bire bir 

aynıdır. İstanbul’un Beyoğlu ilçesine bağlı olan Tarlabaşı bölgesi uzun bir zamandır her anlamda 

büyük bir değişim geçiren bir yerleşim merkezi olarak bilinmektedir. Tarlabaşı 1960 sürecinin 

ardından bütün ülkeyi saran gecekondulaşmayla birlikte bölgeye gelenlerin işgal ettikleri metruk 

binalarla da anılır. Özellikle fırsatçı işgalciler ya da evlerini tahliye eden ev sahiplerince satış için 

kendilerine vekâlet verilen bazı hukukçuların daha önce geniş ailelerin ikamet ettiği apartman 

dairelerini bölerek tek odalı bekâr evleri haline getirmesiyle birlikte Anadolu’dan çalışmaya gelen ve 

şehrin yeni ucuz iş gücünü oluşturan bekâr erkeklerle başlayan süreç bölgenin nüfusuyla birlikte 

demografik yapısı ve kültürel altyapısını tamamen değiştirir.  

1980 yılında dönemin İstanbul Belediyesi tarafından Tarlabaşı Caddesi’nde bulunan yaklaşık 368 

yapının yıkılarak bugünkü Tarlabaşı Bulvarı’nın inşa edilmesiyle birlikte tahrip edilen kent dokusu ve 

bölgenin mimari özelliklerini taşıyan tescilli binaların yıkılmasıyla mahalle tamamen şehirden 

koparak içine kapanmış bir getto haline dönüşür. Bu süreçte açılan 36 metre genişliğindeki yolla 

birlikte 168’i kültürel varlık olarak tescilli bina da dâhil toplam 368 yapı da yıkılır (Kepenek, 2021;162). 

Şehir merkezine yakınlığı yanında işgal edilebilecek muhtemel binaların bulunması ve genellikle alt 

gelir gruplarına hitap etmesi nedeniyle tercih edilen bu çok kültürlü bölge son yıllarda çeşitli 

ülkelerden mülteci, göçmen ya da mültecinin barınma merkezi ya da Avrupa’ya geçiş için bekleme 

noktası haline gelmiştir. Bu bölge 5366 Sayılı “Yıpranan Tarihi ve Kültürel Taşınmaz Varlıkların 

Yenilenerek Korunması ve Yaşatılarak Kullanılması Hakkında Kanun” çerçevesinde kapsamında 2006 

yılında Bakanlar Kurulu kararı ile Yenileme Alanı olarak ilan edilmiş ve proje Beyoğlu Belediyesi ile 

Kültür ve Turizm Bakanlığı işbirliğinde yürürlüğe girmiştir. Bölge bugün itibarıyla çingenelerin, 

Afrikalı ve ağırlıklı olarak Nijeryalı göçmenlerin/mültecilerin, Özbeklerin, Afganların ve özellikle 

fuhuş piyasasının içinde olan çeşitli grupların mekân olarak kullandıkları şehrin merkezinde her türlü 

altyapıdan yoksun izbe ve metruk binalarıyla şehrin keşmekeşinden istifade etmek isteyenlerin 

yaşadığı bir yerleşim biridir.    Bu araştırmanın temelini oluşturan Dom mültecileri de İstanbul’da 

ağırlıklı olarak 6/7 Eylül 1955 ve 1963 Kıbrıs olaylarının ardından Rumların ve Yunanların terk 

ettikleri ve gittikçe daha da harabe halini alan ve metruklaşan İstanbul’un Beyoğlu semtinde Tarlabaşı 

olarak bilinen mahalledeki apartmanlarda yaşamayı tercih etmişlerdir. 

 

6. Tarlabaşı’nda dom çingeneleri 

Suriye’den kaçtıktan sonra İstanbul’a gelen ve Tarlabaşı’na yerleşen Dom çingenelerinin bölgeye 

gelme ve burada yerleşme sebepleri de bölgenin terk edilmiş ya da başkalarınca sahiplenilmiş 

yapılarla dolu olmasıdır. Ucuz iş gücü kaynağı olmaları sebebiyle ekonomik sıkıntı da yaşayan 

çingeneler çok düşük kiralarla buldukları bu terk edilmiş evlerde yaşamayı tercih ederken daha 

önceden bölgeye gelip yerleşmiş olan farklı etnik köken ve uluslardan insanların arasında kaynayıp 

kaybolmayı da göz önünde tutmaktadırlar. Türkiye’yi geçiş noktası olarak düşünen ve İstanbul 

üzerinden çeşitli Avrupa ülkelerine gitmeyi hedefleyen oturma izni/vize almış çeşitli üçüncü dünya 

ülkesi vatandaşları yanında çeşitli şekillerde ve kaçak olarak bölgeye gelmiş olanlar da bu bölgede 

kalmaktadır. Tarlabaşı cami, sinagog, kilise ve havraları yanında çeşitlietnik kökenden insanlarıyla ve 

homojenlikten uzak bu yapısıyla sosyal, ekonomik ve kültürel çeşitliliği bir arada yaşamakta, belediye 

altyapı hizmetlerinin ikinci planda kalması sebebiyle her türlü sorunla başbaşa kalmaktadır. Esasında 

bu karmakarışık etnik yapısıyla Tarlabaşı kalabalığın içinde yalnızlığın yaşandığı bir tezatlar bölgesi 



Bursa Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 

Bursa Uludağ Journal of Economy and Society, 2023, 42(2):157-182 

 

171 

olarak da adlandırılabilir. Dom çingeneleri şu anda bölgedeki en kalabalık sığınmacı/mülteci grubu 

olarak da bilinmektedir. Bu noktadan değerlendirildiğinde Türkiye’nin en büyük şehrinde ve 

inanılmaz bir hızla akıp giden hayatın içinde bazen mülteci/çingene karmaşasıyla farkına bile 

varılmıyormuş hissi veren bu insanlar Türkiye’deki Suriyeliler arasında en farklı grubu da 

oluştururlar. Bölgedeki yerel yönetimlerin ve bazı devlet yetkililerinin bu bölgeye yönelik mekânsal 

kayıtsızlığı (doğalgaz, su, elektrik vb.) yanında bölgedeki yeme-içme ve konaklama tesislerinin 

yoğunluğu ve özellikle merdiven altı atölyelerin varlığı da Domların görünmezliğini arttırmaktadır.  

İlginç bir nokta ise kriminal konularla ilgilidir ve mültecilerin büyük bir çoğunluğunda Suriyelilerin 

mağdur olduğu herhangi bir durumda polis ya da hukuk çevreleri bu konuda ağırdan almayı, 

geçiştirmeyi ya da göz ardı etmeyi tercih ederken merkezinde Suriyelilerin olduğu tersi bir durumda 

ise görevlerini en mükemmel şekilde yapmak suretiyle kişiye en ağır cezanın verilmesini sağlamak 

gibi bir yol izlemektedirler. Örneğin kısaca “Suriyeli” olarak tanımlanan bu insanlar “kavgacı, kirli ve 

ahlaksız” (Akbulut, 2021; 28), “tembel, sırtımızda yük ve dilenci” (Turgut, Ekitli ve Çam, 2020; 50), 

“vatanını savunmayan nankörler, toprağına ihanet edenler, vatanını ihanet ve kalleşlikle satan 

insanlar” (Güleryüz, 2021; 78 ve 86) olarak nitelendirilmektedir. Bugün bireyin düşüncelerini 

fazlasıyla etkileme gücüne sahip sosyal medyada özellikle Domlara karşı yürütülen ve önyargıyla 

beslenen yaklaşım bu gruba maddi ve manevi zarar verirken esasında birey üzerinden bütün grup 

üyelerine gözdağı vermek amaçlanmaktadır ve genellikle ön plana çıkartılansa yaşam biçimleri ya da 

kültürel altyapıları/geçmişleri değil bu insanların rahatsız edici davranışları olmaktadır. Genellikle 

hurda ve kâğıt toplayıcılığı yapan, Beyoğlu İstiklal Caddesi’nde müzik yapmaya çalışan “İstanbul’un 

ötekileri” ya da “Tarlabaşı’nda en alttakiler” olarak da adlandırılan Domlar bu bağlamda çok sık farklı 

tacizler ve nefret söylemine bağlı tehditler almaktadır. 

Nefret, öfke ve dışlayıcı söylemlerin hiçbir denetime tabi olmadan ortaya atıldığı sosyal medya 

mecralarında genellikle “suç”, “tehdit ve gerginlik”, “hırsız”, “yankesici”, “şiddet”, çalmak”, “olay”, 

tehlike ve kavga”, “provokasyon” gibi kelimeler yanında “Suriyeli avı” (Doğan, 2015; 169), “Suriyeli 

gerginliği”, “Suriyelilere öfke”, “Suriyeli krizi” (Doğan, 2015; 151) gibi ifadelerle “öfkeli kalabalık” ya 

da “kızgın gruplar” gibi nitelemelerle olumsuz subliminal mesajlar veren görüntülerle, zaman zaman 

imalarla ya da farklı dil ve kurgularla, imajlarla ve alt kodlarla (Sarı, 2019; 26) yansıtılan ve durum 

normalleştirilen bu insanlar aynı şekilde “Suriyeliler” ile başlayan her cümlede bu grubun tamamı için 

genellemeler yapılmakta ve “Suriyeliler çok gürültücü ve kavgacı. Suriyeliler sabaha kadar asla 

yatmazlar. Suriyeliler kokuyor. Suriyeliler suça yatkındır. Suriyeli kadınlar fuhuş yapıyor. Suriyeliler 

çocuklarını disipline edemiyor” (Akbulut, 2021; 28) ve “Suç oranları arttı, pisler, çalıyorlar. Geçen 

tatilde yeni ayakkabılar aldım; ayakkabılarım camide çalındı.” (Taş ve Tekkanat, 2018; 87) denilerek 

suçlanırken ve ironik bir şekilde mülteciler arasında suç oranları çok daha düşük olmasına rağmen 

hepsi fuhuş, kriminal suç, soygun, hırsızlık, mala zarar verme ve el koyma (Erdoğan, 2014;20) ile 

özdeşleştirilmektedir ve toplumda böyle bir önyargı ve algı söz konusudur (Özdemir, 2017; 117). 

İletişim etiği açısından haber değeri taşımayan; ancak haber değerini göreceli olarak artıran 

olumsuzluklar üzerine oturan olumsuz sosyal medya haberleri de doğaldır ki takipçinin ilgisini 

çekmekte, öte yandan kişideki olumsuz yaklaşımları da pekiştirmektedir. İlginç bir nokta ise kriminal 

bir suça karışan herhangi bir Suriyeli kişiyle ilgili olarak ana akım TV kanalları yanında 

kullanıcılarına muazzam bir kullanım alanı sağlayan sosyal medyada da suç işleyen kişinin isminin 

verilmemesi ve genel olarak “Suriyeli hırsız, Suriyeli suçlu, Suriyeli katil zanlısı” gibi bütün 

mültecileri kapsayan ve zan altında bırakan bir yaklaşımın sergilenmesidir.  Bu durum tam da 

Amsterdam Üniversitesi öğretim üyesi Teun A. van Dijk’in “…Bizimle ilgili olumlu şeyler söyle. 

Onlarla ilgili olumsuz şeyler söyle… Bizimle ilgili olumsuz şeyler söyleme. Onlarla ilgili olumlu şeyler 

söyleme… Bizimle ilgili olumlu şeyleri vurgula. Onlarla ilgili olumsuz şeyleri vurgula. Bizimle ilgili 



Bursa Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 

Bursa Uludağ Journal of Economy and Society, 2023, 42(2):157-182 

 

172 

olumsuz şeyleri es geç. Onlarla ilgili olumlu şeyleri es geç…” (Dijk, 2000; 44) şeklindeki vurgusuna ve 

tespitine aynen uymaktadır.  

Tarlabaşı’nda hem mülteci ve hem de çingene etiketiyle yaşayan Domlar da bu açıdan en çok 

etkilenenlerdendir. Enformatik ve medyatikleştirilmiş sosyal yapıda enformasyonun yerine geçen ve 

kültürler arası iletişimi engelleyerek ya da zorlaştırarak yapılan sosyal medya iletimleriyle tek yanlı 

olarak körüklenen, zaman ve mekândan bağımsız olarak kullanıcıya tartışma imkânı veren ve bu 

durumu kitleselleştirerek meşrulaştıran (Alp, 2016; 147) bu nefret söylemi ve yabancı düşmanlığına 

paralel olarak Tarlabaşı’nda yaşayan Domlar önyargıdan kaynaklı olumsuz davranışlar ve aşağılayıcı 

sözlerle karşılaşmaktadırlar. Bu süreçte yerel halkın uzun süredir devam eden sessizliği kırılarak 

misafir söyleminin devam etmesi üzerine olumsuz yorumlar yapılmış, Türkiye'deki ekonomik kriz, 

işsizlik, geçici koruma kapsamındaki Suriyelilerin Türkiye'ye gelmesiyle birlikte olumsuz tutum ve 

davranışlar da kendini göstermeye başlamıştır. Mültecilerin kamu hizmetlerinden yararlanmaya 

başlaması, siyasetçilerin ötekileştirici söylemleri, konunun siyasallaştırılması, bir hegemonya aracı ya 

da ideolojik bir aygıt olarak da bilinen medyanın ötekileştirici ve dışlayıcı dili, ayrıca dijital 

platformların özel blogları, çevrimiçi programları, dijital ve çevrimiçi farklı program ve oyunları 

yanında Facebook, Instagram ve Twitter gibi tek yanlı iletişim egemenliği kuran ve bugün artık 

geleneksel medyanın gündem oluşturma ve gündem belirleme gücünü de üstlenen sosyal medya 

mecralarında ortaya çıkan yabancı düşmanlığı (zenofobi) ve dijital teknolojiyle büyük kitlelere ulaşan 

nefret söylemi ve genel anlamda temel hak ve özgürlüklere (Demirbaş, 2017;2695) yönelik bir 

olumsuzluk olarak aşağılama, nefret, önyargı, hakaret ve suiistimalle yoğrulan (Alp, 2016; 150) nefret 

söyleminin toplumsal katmanlarda ciddi yer bulmaya başlaması toplumsal kutuplaşmayı arttırmıştır. 

Buna ilaveten Dom çingeneleriyle ilgili bilinen yanlış algıların bilgi üretme ve bunlar üzerinden 

iletişim sağlama ve sonuçta bir yargıya varma noktasında son derece etkili olan sosyal medya 

aracılığıyla yayılması (Akbulut, 2021; 31), fiziki ve psikolojik zarar gören bireylerin ötesinde o kişinin 

ait olduğu gruba yönelik aşağılayıcı davranışlar (Demirbaş, 2017;2701) ve bunların sonucunda 

kaçınılmaz olarak toplumsal katmanlar arasında yaşanan gerginliklerin gittikçe artması durumu daha 

da zorlaştırmıştır. 

Örneğin halen Facebook’ta bulunan ve “Bunlar tehlikeli insanlar. Buralara girmek ölüm demektir. 

Buraya girilemez.” türünden Tarlabaşı’nı ve “Tehlikeli değil, eğlenceliyiz.” diyen Tarlabaşı’nda 

yaşayan Dom çingenelerini hedef göstermek kışkırtıcılığın ötesinde toplumsal barışı da tehdit eden bir 

unsurdur.  Bu durum Tarlabaşı’nda yaşayan insanların daha kapalı bir hayat sürmesine, daha da 

gettolaşmasına ve kendi işporta tezgâhları, sokak satıcıları, kahvehaneleri, kendi içlerinde işbirliği ve 

yardımlaşma, evler arasında çekilen iplerde çamaşır kurutma, sokakların çocuklara tahsis edildiği, 

mahallede kendine has uygulanan kurallar gibi kendi mahalle kültürünü yaratmasına neden 

olmaktadır (Tsavdaroglou, 2020; 235). Örneğin Tarlabaşı Dayanışma Grubu tarafından sınır 

kapılarında ya da kontrol noktalarında bekleyen veya Türkiye’ye gelip de kalacak yer bulamayan bu 

Suriyelilere yönelik bir çağrı yapılır. Ardından bütün İstanbul sathında yürütülen bir kampanyayla 

sahip olduğu mülkünü kira almadan ya da çok küçük bir fiyatla kiralamak isteyenler tespit edilir, 

yardımsever vatandaşlardan karyoladan battaniyeye kadar toplanır ve imkânlar ölçüsünde bölgeye 

Suriyelilerden bir kısmı yerleştirilir (Arıcan, 2020; 221). Bölgede kendi ayakları üzerinde durmaya 

çalışan ve mümkün olduğunca bölge dışına çıkmamaya özen gösteren çingeneler Tarlabaşı’nın 

tarihten gelen kötü imajı ve olumsuz geçmişi nedeniyle de son derece dezavantajlı durumdadır. 

Zaman zaman bölgeye farklı basın-yayın kuruluşlarından programcılar gelip bölgenin güvenli ve 

tehlikeden uzak olduğunu belirtseler de bu imaj bugüne kadar değiştirilememiştir. 

Öte yandan iletişim teknolojisinin bütün dünyayı sarıp sarmaladığı ve dünyanın artık sınırları 

olmayan “evrensel köy” durumuna geldiği bir süreçte “yabancı”, “öteki” ya da “mülteci” kavramları 



Bursa Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 

Bursa Uludağ Journal of Economy and Society, 2023, 42(2):157-182 

 

173 

sosyal hayatın her alanında karşılaşılan bir durum olurken Türkiye’ye yönelik Suriyeli akını da farklı 

kültürlere sahip insanları sosyal hayatın içine kaynaştırmaya başlar. Bu süreçte ülkeye gelen en farklı 

grup olarak kimlik eksenli kutuplaştırma ve ayrıştırmaların merkezinde olan ve asırlardır komün 

hayatı yaşayan Dom çingeneleri/mültecileri ise geleneksel özellikleri bağlamında toplumsal hayattan 

uzak kalırken “kentsel yoksulluk alanı” olarak nitelendirilebilecek Tarlabaşı’nın kendine has olumsuz 

özellikleri içerisinde yeni bir olumsuzluk ve tereddüt sayfası açar. 2022 itibarıyla 16 milyonu aşkın 

nüfusa sahip İstanbul’da son derece kozmopolit Tarlabaşı bölgesine gelen Domlar burada hayatın 

içine karışmakla birlikte “öteki” olarak güven vermediğinden ya da korku, gizem ve şüphe yaratan 

“yabancı” olarak algılandığından ve genel anlamda çingenelere yüklenen pek çok olumsuz 

etkilemeler nedeniyle hedef gösterilmektedir. Aynı şekilde Domlara yönelik olumsuz genellemeler, 

çarpıtmalar, abartmalar yanında “hırsız, torbacı, kötü, saldırgan, çıkarcı, tembel, saygısız, terbiyesiz, 

gaspçı, fitne fesat, güvenilmez, kötü” (Alp, 2016; 160) gibi etiketlemeler, çeşitli küfürler, hakaretler ve 

aşağılamalarla yok sayılan bu insanlar ayrıca düşmanca yaklaşımlar ve doğal kimliklerine yönelik 

nefret ve aşağılama ögeleriyle de sosyal medyada yabancı düşmanlığına maruz kalırlar. Suriye’deki 

çatışma ortamının ardından kaçınılmaz olarak parçalanan bazı gruplar ise 5-15 aileden oluşan 

koruyucu komün hayatının dışında (Tarlan, 2016; 18) kaldıklarından tehdit ve tehlikelere daha fazla 

maruz kalmaktadır. Bu insanlara yönelik nefret söylemi ve yabancı düşmanlığı genel olarak aşağıdaki 

başlıklar çerçevesinde ortaya çıkar; 

a. Değersizleştirmeye yönelik nefret söylemi 

b. Pasifleştirmeye yönelik nefret söylemi 

c. Dışlamaya yönelik nefret söylemi 

d. İtibarsızlaştırmaya yönelik nefret söylemi 

e. Aşağılamaya yönelik nefret söylemi 

f. Sinikleştirmeye yönelik nefret söylemi 

İş bulma, istihdam, kendi mesleklerini icra edebilme, çocukların eğitim hayatı, sosyal aktivitelere 

katılım sağlama gibi farklı alanlarda bu kendisini bariz bir şekilde gösterir (Alp, 2016; 160). Bölgenin 

mimari dokusunu ve çoklu kültür ortamını tamamen ortadan kaldıran kentsel dönüşüm yanında 

eğitimsizlikten mustarip olan bölgede Dom çingeneleri ekonomik güçlükler yaşarken hızlı, ucuz ve 

basit özellikleriyle sosyal medya mecralarında ayrıştırıcı ve ötekileştirici suçlamalara maruz 

kaldıklarından bu süreçte güvensizlik ve yalnızlık sarmalına da evrilmektedirler. Bu bağlamda 

İstanbul Tarlabaşı’nda yaşayan Domların kesin sayısı bilinmemekle birlikte bölgedeki mülk 

sahiplerinin, aracıların ya da daha önceki işgalcilerin bu insanlara ev kiralama konusunda gönülsüz 

davranmaları ya da Domların kira ödeyecek güce sahip olmamaları (Kaya, Kurtuluş ve Yükseker, 

2022; 145) nedeniyle yaşlı, genç, ihtiyar, erkek, kadın, engelli, evli ya da bekâr pek çok Dom çingenesi 

elektrik, doğalgaz ve su gibi altyapı hizmetlerinden yoksun, rutubet ve nem kaplamış, tek odalı 

evlerde (Arıcan, 2020; 221) hijyen şartlarından uzak ve potansiyel bulaşıcı ve salgın hastalık 

tehlikelerine açık bir hayat sürdürmektedirler. Öte yandan bazılarınca “yerleşimin olmadığı yerleşim 

merkezi” ya da “şehrin keşmekeşinde bir konteynır” (https://tarlabasi.wordpress.com/2009/10/29/the-

developers-dream-the-neighbors%E2%80%99-nightmare_tarlabasi-istanbul/) olan Tarlabaşı’nda 

yaşayan farklı etnik kökenlerden, ülkelerden ya da gruplardan sığınmacılar, mülteciler ya da 

yerleşikler arasında kendiliğinden ortaya çıkan işbirliği ve dayanışma söz konusudur. Maddi gücü el 

vermeyen insanlara yardımcı olmak, hastalarına sahip çıkmak, ortak yemek hazırlamak, çamaşır 

yıkamak ya da sıradan ev işlerini birlikte yapmak gibi hayatın içinde pek çok konu gerekli hallerde 

birlikte çözülmektedir. Her ne kadar bölgede Suriye’den gelen Dom çingenelerinin sayısı fazla olsa da 

sosyal yapıda herhangi bir etnik topluluğun ya da grubun egemen olduğu bir durum söz konusu 

https://tarlabasi.wordpress.com/2009/10/29/the-developers-dream-the-neighbors%E2%80%99-nightmare_tarlabasi-istanbul/
https://tarlabasi.wordpress.com/2009/10/29/the-developers-dream-the-neighbors%E2%80%99-nightmare_tarlabasi-istanbul/


Bursa Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 

Bursa Uludağ Journal of Economy and Society, 2023, 42(2):157-182 

 

174 

değildir (Tsavdaroglou, 2020; 240). Bu durumdan en az rahatsızlık duyanlar arasında ise inanç ekseni 

ya da etnik kökenle ilgili ayrımcılığın hissedilmemesi nedeniyle Domlar gelmektedir.  

Öte yandan toplumsal ayrımcılığa bağlı olarak dışlanan ve hedef gösterilen bu insanlara yönelik bu 

antipati zaman-mekân ve yabancı üçlemesinde güven olgusunun zedelenmesiyle, sosyal medyanın 

yabancı düşmanlığı (zenofobi) söylemleriyle ve hedef göstermelerle iyice şiddetlenmektedir. Bugün 

Facebook, Twitter ve Instagram gibi sosyal medya platformlarına yüklenen ve defalarca tekrarlanan 

fiziksel şiddet yanında psikolojik şiddet de içeren her türlü olumsuz, rahatsız edici ve aşağılayıcı 

görüntüler, haber ve klipler neredeyse aynı anda Daily Motion, Google Video, Vimeo, Metacafe, Vine, 

Scorp ve YouTube gibi çevrimiçi internet ağlarında, içerik paylaşım sitelerinde ya da buna bağlı özel 

kanallarda da kamuoyuyla paylaşılmaktadır. Söz konusu bu ağlarda nefret söylemi ve Suriyelilere 

yönelik yüzlerce yayın bulmak mümkündür.4 Öte yandan “Halkı kin ve düşmanlığa alenen tahrik 

etme”, “Halkı yanıltıcı bilgiyi alenen yayma” suçlamalarıyla “ambargoTV”, “Ajans Muhbir”, “Aykırı” 

ve “Haber Report” gibi sosyal medya hesaplarının yöneticileriyle birlikte gözaltına alınan Ambargo 

TV'nin İran kökenli çalışanı Ramin Saeidi (https://www.odatv4.com/guncel/umit-ozdag-odatvye-

acikladi-ambargo-tv-itirafi-kim-bu-ramin-saeidi-120003141) dışında “Aykırı” sosyal medya sayfasının 

Genel Yayın Yönetmeni Batuhan Çolak ile Ajans Muhbir'in yöneticisi Süha Çardaklı da tutuklananlar 

arasındadır. Aynı dönemde gözaltına alınanlardan “Karargâh Haberler” ve “Mülteci Haberler” 

twitter hesabının sahipleri ise serbest bırakılır. 

Bu konuyla ilgili ulusal ya da uluslararası hukukun tam manasıyla verimli ve randımanlı çalışmaması 

ve platformların oto-kontrol ya da sansür/engelleme uygulamaları yeterli olmadığından kişiler 

rahatça istedikleri görüntü, haber, klip ya da görüntüyü paylaşabilmektedir. Mekân-zaman 

bağımsızlığı içinde herkesin söz hakkının olduğu ve uzman olmasına gerek olmadığı ve yerleşik 

kuralların uygulanmadığı sosyal medyanın kışkırttığı nefret söylemi ve buna bağlı yabancı 

düşmanlığı tarafından tetiklenen tutumlar çerçevesinde şiddete maruz kalan, taciz edilen Dom 

çingeneleri ise genellikle kayıt dışı ve düzensiz göçmen statüsünde olduğundan bunları görmezden 

gelmekte, yaşadıklarına karşı sessiz kalmakta, adli mercilere müracaat etmeyi düşünmemekte, çok az 

sayıda çingene ise buna tepki göstermektedir. Örneğin Ekim 2014’de dilencilik yaptıkları gerekçesiyle 

bu insanların toplanması ve sınır boylarındaki geçici koruma merkezlerine gönderilmesi 

(https://t24.com.tr/haber/81-ilin-valiliklerine-suriyeli-dilencileri-kamplara-toplayin-talimati,266309), 

2023 Eylül itibarıyla YouTube’da bu insanlarla ilgili olumsuz öge içeren görüntü sayısı 

belirlenemezken “Suriyeli hırsız Show Haber muhabirine saldırdı.” haberi 30 Nisan 2022 sonrasında 

219.214 defa seyredilirken 10 Mayıs 2016’da yayımlanan “Suriyeli çocuktan ibretlik hareket” başlıklı 

görüntü 22 Ekim 2017’ye kadar 3.393.698 defa izlenmiştir (Kurt, 2019;9). “Suriyeli Hırsız” ifadesi 

Google arama motorunda 120.000, “Tarlabaşı’nda Suriyeliler” kavramı 65.000 ve “Suriyeli Mülteciler” 

kavramı 630.000 sonuç vermektedir ve bunların büyük kısmı aşağılayıcı ve olumsuz ifadelerle 

doludur. Facebook’ta yayınlanan ve Suriyeli yaşlı bir kadını çocuk kaçıran kişi olarak aktaran görüntü 

de bu minvalde değerlendirilmelidir.  

Ayrıca çaldığı çuvallarda onlarca çeyizlik eşya çıkan “Suriyeli hırsızı yakaladım.”, “Avrupa’nın rahatı 

için Türkiye’nin huzurunu bozan katil, hırsız, uğursuz parazitler”, “Hırsız, arsız, uğursuzlar ülkesi 

Suriye”, “Hepsi hırsız bunların; Suriyeli pislikler” diyen Facebook paylaşımları, “Kuyumcuya giren 

Suriyeliler 16 yüzük çaldı.”, Karavanımıza giren pislik hırsız”, “Trabzon’da Suriyeli lokantacıyla 

                                                           

4  Örneğin Birgül Taşdelen tarafından 26 Haziran 2019-26 Ocak 2020 arasında Twitter’da yapılan bir araştırmada “Barbarlar, 

istilacılar, bayraksızlar, vatansızlar, pis Araplar, vatan kaçkını hainler, Esad’ın çöpleri, kafa kesenler, atom bombasını ahk 

edenler” denilerek toplam 778 tweet atılmış, bunlar 109 defa da retweet edilmiştir. Aynı şekilde Haziran 2019-Ocak 2020 

arasında Suriyelilere yönelik nefret söylemi içeren toplam 1.555 tweet tespit edilmiştir (Taşdelen, 2020; 566). 

https://t24.com.tr/haber/81-ilin-valiliklerine-suriyeli-dilencileri-kamplara-toplayin-talimati,266309),%202023%20Eylül%20itibarıyla%20YouTube'da%20bu%20insanlarla%20ilgili%20olumsuz%20öge%20içeren%20görüntü%20sayısı%20belirlenemezken
https://t24.com.tr/haber/81-ilin-valiliklerine-suriyeli-dilencileri-kamplara-toplayin-talimati,266309),%202023%20Eylül%20itibarıyla%20YouTube'da%20bu%20insanlarla%20ilgili%20olumsuz%20öge%20içeren%20görüntü%20sayısı%20belirlenemezken
https://t24.com.tr/haber/81-ilin-valiliklerine-suriyeli-dilencileri-kamplara-toplayin-talimati,266309),%202023%20Eylül%20itibarıyla%20YouTube'da%20bu%20insanlarla%20ilgili%20olumsuz%20öge%20içeren%20görüntü%20sayısı%20belirlenemezken


Bursa Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 

Bursa Uludağ Journal of Economy and Society, 2023, 42(2):157-182 

 

175 

Kuveytli müşteri kavga etti. Ayırmaya çalışan Türk Suriyeliyi öldürdü.”, “Suriyeli dükkân açtı; ne 

ruhsat var ne izin.”, “Birçoğu elini kolunu sallayıp geliyor. Bir kısmının ne amaçla geldiği belli değil, 

terörist olabilir, bir kısmı ajan olabilir, hırsız olabilir, uçkuru zayıf olabilir, katil olabilir. Bunların kim 

ve nasıl insanlar olduklarına alanlarında yazılı değil. Şimdi ben bunları söyledim diye ırkçı diye 

suçlanabilirim. Ben bunu söyledim diye ‘Müslüman değil misin?’ diyen de olur.”, “Suriyeli muhacir 

hırsız kardeşlerimiz marketi donlarına doldurmuş”, “Türkiye’nin başına bela olan Suriyeliler çetesi”, 

“Ne idüğü belirsiz, hırsız, ajan, beleşçi, kaçkını içimize sindirdik.”, “Afgan katiller Suriyeli hırsız 

gaspçılar. Acil boşaltın İstanbul’u yetti canımıza.”, “Sınırdaki mülteciler daha kolay geçiyor sınırı... 

Yani bir Suriyeli kadar değerin yok.”, “Akşama kadar çalıştığım mağazaya onlarca Suriyeli gelip 

dileniyor.”, “Devlet buraları bize verdi deyip Türklere saldırıyorlar.” Şeklinde devam eden binlerce 

Facebook, Twitter ve Instagram paylaşımları (https://www.facebook.com/enbuyuklideratatrk/photos/ 

a.480062108747227/2122217841198304/?locale=tr_TR) bilerek ya da bilmeyerek, kasıtlı ya da masumane 

yabancı düşmanlığını körüklemekte ve nefret söylemiyle körüklenen sokaktaki şiddeti de kaçınılmaz 

olarak artırmaktadır. Şüphesiz bu noktada yerel yönetimlere ve devletin yetkili birimlerine de çok 

büyük bir görev ve sorumluluk düşmektedir. Örneğin Göç İdaresi Başkanlığı, Afet ve Acil Durum 

Yönetimi Başkanlığı (AFAD), doğrudan İçişleri Bakanlığı, özellikle İstanbul Valiliği bu konuda 

vatandaşın kafasındaki soruları ve şüpheleri ortadan kaldıracak cevapları net ve anlaşılır bir şekilde 

ortaya koymalı, tereddütlere neden olacak ve toplumsal huzuru bozacak yaklaşımlara müsaade 

etmemelidir. Örneğin bu Suriyelilerin elektrik, su, telefon ücreti ödemedikleri ya da herhangi bir 

işletme açtıklarında ruhsat ücreti ve vergi ödemedikleri, devletin bütün imkânlarından rahatça ve 

ücretsiz faydalandıkları yönündeki kafa karıştırıcı durum net olarak ortaya konmalıdır. Ayrıca 

güvenlik, asayiş ve emniyet anlamında huzursuzluk yaratan Suriyelilere yönelik verilecek adil, hızlı 

ve emsal teşkil edecek cezalar yanında bunların derhal sınır dışı edilmesi de vatandaşa direkt ya da 

subliminal mesajlar olarak kamu spotlarıyla verilmelidir. 

Aynı çerçevede sosyal medyada doğrudan bu çingenelerle ilgiliolarak “Taksim’de dilenci istilası”, “ 

Taksim’de turist avcısı dilenciler”, “Taksim’de dilendikten sonra içki âlemi yapan Suriyeli”, 

“Suriyeliden Taksim’de provokatif afiş”, “Taksim’de laf atma kavgası”, “Taksim’de dilencilik yapan 

Suriyeli aile”, “Metrobüste Suriyeli dilenci avı”, “Terör saldırısıyla dalga geçen göçmenler”, 

“Ankara’da Suriyeli mülteci gerginliği”, “İstanbul’un bu mahallesinde herkes Suriyeli”, “İstanbul’da 

lüks Suriye gettosu”, “İstanbul’da küçük Suriye”, “Genç Ganalılar Suriyelilerden rahatsız”, “Suriyeli 

gençlerle Türk gençler tartıştı, ortalık karıştı.”, “Taksim’de Suriyelilerin şok eğlencesi”, “Suriyelilerin 

taciz dayağı”, “Suriyeli racon kesti. ‘Bize laf atanı keseriz.’ dedi.”, Suriyeli-mahalleli çatışması 

korkuttu.”, “Suriyeliler ellerinde döner bıçakları savaşa gider gibi yürüdü.”, “Silahlı ve döner bıçaklı 

saldırganlar” başlıklı görüntüler binlerce defa seyredilir ve paylaşılırken İstanbul Esenler’de yapılan 

bir sokak röportajında bir vatandaşın Suriyelileri neden ülkede istemediğini anlattığı “Ben muz 

yiyemiyorum, Suriyeliler yiyor ve kilolarca muz alıyor.” sözlerinin ardından Facebook, Twitter ve 

Instagram hesaplarından muz yerken çekilen görüntülerini yayınlayan İstanbul’daki Suriyeliler ise 

büyük tepki çeker ve bu olayın hemen ardından harekete geçen İçişleri Bakanlığı Göç İdaresi 

Başkanlığı bu şekilde video çektiklerini tespit ettikleri adli işlemlerin ardından geri gönderme 

merkezlerine sevk edilen 45 Suriyeliyi derhal sınır dışı etme kararı alır. Görüldüğü üzere 

provokasyonlara son derece açık bir konu olan Suriyeliler konusu özellikle toplumsal barış ve huzur 

konusunda eylem yapmayı planlayan art niyetli kişiler ve örgütler tarafından da kaşınmaktadır. Bu 

durum ülkede çaresizce yaşamaya çalışan kendi halinde mültecileri de çok zor durumda 

bırakmaktadır.  Bu baskı ve zorlayıcı davranışlar karşısında göç etmeyi düşünen Tarlabaşı’ndaki Dom 

çingeneleri ise gidecek yerlerinin olmaması, Suriye’ye dönüşün ise neredeyse imkânsızlığı nedeniyle 

bölgeden ayrılamamanın çaresizliğini de yaşamaktadır.    



Bursa Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 

Bursa Uludağ Journal of Economy and Society, 2023, 42(2):157-182 

 

176 

7. Sonuç 

Suriye’deki iç savaşın ardından Türkiye’ye sığınan ve önceleri sınır hattındaki geçici koruma 

merkezlerinde tutulan geçicikoruma kapsamındaki Suriyelilerden büyük bir kısmı daha sonraki 

süreçte çeşitli sebeplerle farklı şehirlere gitmeyi tercih etmişlerdir. Bunlar arasında Dom çingeneleri de 

bulunmaktadır ve sayıları tespit edilemeyen bir grup Dom çingenesi de İstanbul’un kentsel dönüşüm 

planında yer alan ve tarihi evleriyle bilinen Tarlabaşı’nı kendilerine mesken tutmuşlardır; ancak 

ülkenin farklı yerlerinde yaşayan Suriyelilere olduğu gibi bu mültecilere de TV ve basın-yayın 

organları haricinde özellikle sosyal medya platformları üzerinden nefret söylemi ve yabancı 

düşmanlığı pompalanmaktadır. Kimlik üzerinde şekillenen ve önyargıyla harmanlanarak “öteki” 

olarak değerlendirilen bu mültecilere aydınlanma aracı ya da toplumsal bir kuvvet olarak 

değerlendirilen medya üzerinden yürütülen zaman zaman sistematik bu aşağılayıcı ve dışlayıcı 

yaklaşımlar özellikle son dönemde Facebook, Instagram ve Twitter üzerinden de çok yaygın olarak 

devam ettirilmektedir. Yasalardaki boşluklar yanında adı geçen medya kuruluşlarının da etkin ve 

hızlı tedbirler almaması nedeniyle de bilgi çöplüğüne dönen sosyal medya böylece yabancı 

düşmanlığının da ana kaynaklarından birisini teşkil eder.  

Siyasal, ekonomik, sosyoekonomik ve şüphesiz sosyopolitik olarak tam manasıyla karmaşık bir 

sorunlar yumağı olan mülteci sorunu içerisinde mültecilere ve özellikle hem mülteci hem çingene 

etiketleri yapıştırılmış Domlara yönelik değersizleştirme yaklaşımları ise kısa vadede çözülecek 

türden değildir. Her ne kadar bazı sivil toplum örgütleri psikolojik ve ekonomik yaraları sarmaya 

çalışsa da bu çok da yeterli değildir. Bugün halen İstanbul Tarlabaşı ve bu çingenelere yönelik olarak 

İstanbul Bilgi Üniversitesi Göç Çalışmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi tarafından kurulan ve 

ağırlıklı olarak “göç ve yoksullukla mücadele merkezli” çalışması hedeflenen Tarlabaşı Toplum 

Merkezi ve Tarlabaşı Toplumunu Destekleme Derneği gibi sivil toplum örgütlenmeleri söz konusu 

olsa da bütün iyi niyetleri ve gayretlerine rağmen toplumsal duyarlılık, yerel yönetimlerin desteği ve 

devletin yardımı olmadan sorunlara tam anlamıyla çözüm bulmaları mümkün olamamaktadır.  

Devlet mültecilere her türlü sosyal hizmeti (sağlık, eğitim gibi) vermeye çalışmakla birlikte 

İstanbul’da yaşayan Dom çingenelerinin devletle ilişki konusunda isteksiz davranmaları, geri 

gönderilirim korkusu ve yarattıkları gettolardan çıkmama konusundaki tercihleri de durumu daha da 

kötüleştirmektedir. Kentsel dönüşüm planına giren bölgeyle ilgili olarak yerel yönetimlerin de ne 

zaman yıkılacağı belli olmamakla birlikte bu bölgeye hizmet götürmediği, örneğin çöplerin 

toplanmadığı ya da yol, kaldırım çalışmalarının bulunmadığı da bilinmektedir. Ulusal bazda nefret 

söylemiyle ilgili etkin tedbirler alınabilmesi için etkili bir veri toplama sisteminin tesis edilmesi, bu 

verilerin toplanması ve değerlendirilmesi aşamasında sadece kolluk kuvvetleri değil, aynı zamanda 

ilgili sivil ve resmi kurum ve kuruluşlardan da destek alınması, konuyla ilgili farkındalık yaratıcı 

programlar ve kamu spotları hazırlanması, gelir geçer popülist yaklaşımlar ve sansasyonel/asparagas 

haberler/programlar konusunda kamuoyunun dikkatini çekmek maksadıyla çalışmalar başlatılması, 

“öteki” olarak adlandırılan insanlarla ilgili kucaklayıcı yaklaşımlar sergilenmesi, her ne kadar 

saniyeler içinde milyonlarca kişiye ulaşan sosyal medya mesajlarının ve bunları ortaya atan sahte 

kimlikler ve profillerin tespit edilmesi, takip edilmesi ve kısıtlanması kolay olmasa da medya ve 

özellikle sosyal medyaya yönelik yapıcı kuralların ve yaptırımların uygulamaya geçirilmesi, özellikle 

kolluk kuvvetleri ve mültecilere yönelik çalışmalar yapan kurumlarda konuyla ilgili eğitimler 

düzenlenmesi, nefret söylemi ve yabancı düşmanlığı konusunda hukuki düzenlemelerin yapılması 

uygun olacaktır. Öte yandan sosyal statüleri tam olarak belirlenememiş, sığınmacı/mülteci 

sarmalındaki bu insanlara siyasal aktörlerin “kardeşlerimiz” ya da “misafirlerimiz” gibi yaklaşımları 

her ne kadar insani açıdan kulağa hoş gelse de bunun yerel ve uluslararası hukukta bir karşılığı 

yoktur ve ortada kavramlarla ilgili bir belirsizlik vardır. Ana akım medya unsurları ve basın-yayın 



Bursa Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 

Bursa Uludağ Journal of Economy and Society, 2023, 42(2):157-182 

 

177 

kuruluşlarına yönelik şüphesiz hukuki düzenlemeler, yaptırımlar getirmek söz konusudur; ancak 

bunu sosyal medya platformlarına uygulamak şimdilik mümkün görünmemektedir. Bu durum 

dışlayıcı, ötekileştirici, yanlı ve bu insanları değersizleştirici “biz ve ötekiler” kısır döngüsünün bir 

süre daha devam edeceğinin de açık bir göstergesidir. 

 

Kaynakça 

Adar, Aslın Şahinkaya, “Türkiye’de Yeni Prekarya Suriyeli İşgücü mü?” Çalışma ve Toplum, 2018, No 1, s.13-36  

AFAD, 2013 Yılı Suriyelilerin Konakladığı Geçici Barınma Merkezlerindeki Harcama ve Maliyet Analizi Raporu, 

TC Başbakanlık Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı, Ankara, 2014 

AFAD, Syrian Women in Turkey, TC Başbakanlık Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı Ankara, 2014 

AFAD, Suriyeli Misafirlerimiz Kardeş Topraklarında 2016; Güvenli Liman Türkiye, TC Afet ve Acil Durum 

Yönetimi Başkanlığı, 2016, Ankara  

Akalın, Kadir, Gazetelerdeki Suriyeli Sığınmacı Temsili; Öne Çıkarma ve Çerçeveleme Yaklaşımları ile İçerik Analizi, 

TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 

Ankara, 2018  

Akbulut, Ezgi, Misafirlikten Ötekiliğe Suriyeli Mülteciler ve İnsan Hakları; Sultanbeyli Örneği, Maltepe Üniversitesi, 

Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul, Ocak 2021 

Aldamen, Yasmin, “Xenophobia and Hate Speech towards Refugees on Social Media: Reinforcing Causes, 

Negative Effects, Defense and Response Mechanisms against That Speech”, Societies, Yıl 2023, Sayı 83, Cilt 

13, s. 1-26 

Alhelou, Hind, Racist Securitization of Refugees, Syrian Refugees in Lebanon: A Case Study, Cairo American 

University, 2021 

Alp, Hakan, “Çingenelere Yönelik Nefret Söyleminin Ekşi Sözlük’te Yeniden Üretilmesi”, İlef Dergisi, Yıl 2016, 

Cilt 3, Sayı 2, s. 143-172 

Alterman, Jon B., and Barnett, Carolyn, “Turkey, Russia,and Iran in the Middle East”, The Turkey, Russia, Iran 

Nexus, Editör Samuel J. Brannen, Center for Strategic and International Studies, Kasım 2013, s. 4-11 

Altınışık, Meliha B., “Worldviews and Turkish Foreign Policy in the Middle East”, New Perspectives on Turkey, 

2009, No 40, s. 171-194  

Aras, Bülent, “The Davutoğlu Era” Insight Turkey, Yaz 2009, Cilt 11, No 3, s. 127-142. 

Arıcan, Alize, “Care in Tarlabaşı amidst Heightened Inequalities, Urban Transformation and Coronavirus”, 

Radical Housing Journal, Aralık 2020, Cilt 2, Sayı 2, s.219-228 

Bachelard, Gaston, the Poetics of Space, Beacon Press Books, 1964 

Balcer, Adam, “Arap Baharı İçin Bir İlham Kaynağı Olarak Türkiye; Fırsatlar ve Sorunlar”, Arap Baharı ve Türkiye 

Modeli Tartışmaları, Editör M. Akif Kireççi, Asem Publication, Ankara, 2014 

Balcılar, Mehmet, Türkiye’deki Suriyeli Mültecilerin Sağlık Durumu Araştırması, AFAD, WHO and Turkish 

Ministry of Health, Ankara, 2016,  

Berti, Benedetta, “The Syrian Refugee Crisis: Regional and Human Security Implications”, Strategic Assessment, 

Cilt 17, No. 4, Ocak 2015, s. 41-53 

Buzan, Barry, Waever, Ole and Wilde De, Jaap, Security; a New Framework for Analysis, Boulder; Lynne Rienner 

Publishers, 1998.  

Carcél, Juan A. Roche, “Images of Syrian Refugees in Transit through Minefields in Turkey, 2011–2015”, Visual 

Anthropolgy, Yıl 2022, Sayı 1, Cilt 35, s. 5-36  

Cirlig, Carmen Christina, “Turkey’s Regional Power Aspirations”, Library of the European Parliament, 6 Mayıs 2013 

 



Bursa Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 

Bursa Uludağ Journal of Economy and Society, 2023, 42(2):157-182 

 

178 

Cordesman, Anthony H., Energy Risks in North Africa and the Middle East, Center for Strategic and International 

Studies, Washington DC, Mart 2012 

Coşkun, Bezen and Kılıç, Tuğçe, “Sınır Kentlerindeki Suriyelilerin ve Yerleşik Halkın Güvenlik Algıları; Gazi 

Antep, İzmir ve Szeged Örneği”, Göç Dergisi, Cilt 6, No 1, s. 11-36  

Coştan, Ufuk and Yaylı, Hasan, “Suriyeli Mülteciler özelinde Türkiye’nin Güvenlik Politikaları”, Journal of Social 

Mentality and Researcher Thinkers, 2020, Cilt 6, No 37, s. 2081-2096 

Danforth, Nicholas, “Ideology and Pragmatism in Turkish Foreign Policy from Atatürk to the AKP”, Turkish 

Policy Quarterly, 2008, Cilt 7, No 3, s. 83-96 

Davutoğlu, Ahmet, Stratejik Derinlik; Türkiye’nin Uluslararası Konumu, Küre Yayınları, İstanbul, 2004 

Dedeoğlu, Saniye, Bayraktar, Sinem Sefa and Çetinkaya, Özgür, “Yoksulun Umudu Çocuk; Türkiye’de Tarım 

İşçisi Suriyeli Çocuklar, Çalışma ve Toplum, 2019, No 4, s. 2585-2610 

Demirbaş, Timur, “Nefret Söylemi ve Nefret Suçları”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 19, 

Özel Sayı 2017, s. 2693-2701 

Demirdağ, Zeynep Sümeyye, Suriyeli Mülteci Krizini Yönetmede Türkiye’deki Ulusal Sivil Toplum Kuruluşlarının 

Rolü, Marmara Üniversitesi, Yayımlanmamış Yükek Lisans Tezi, İstanbul, 2018 

Dijk, Teun A. van, Ideology and Discourse; A Multidisciplinary Introduction, Pompeu Fabra University, 2000, s. 44-45. 

Doğan, Evin, Televizyon Haberlerinde Nefret Söylemi; Suriyeli Sığınmacılar Örnek Olayı, İstanbul Üniversitesi 

Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2015 

Dora, Zühal Karakoç, “International Migrants as a Matter of Security; Open Door Policy and Syrians in Turkey”, 

Güvenlik Bilimleri Dergisi, November 2020, Cilt 9, No 2, s. 501-524 

Dufner, Ulrike and Berthold, Marc, “Foreign Policy of Turkey in the Middle East; Values, Interests, Goals”, 

Heinrich Böll Stiftung Report, 2010, s.4  

Donelli, Federico, “Syrian Refugees in Turkey; A Security Perspective”, New England Journal of Public Policy, 2018, 

Cilt 30, No 2, s. 1-9 

Ebrem, İlker Salih, “Toplumsal Güvenlik ve Türkiye’deki Suriyeli Sığınmacılar”, Euroasia Journal of Social Sciences 

and Humanities, 2020, Cilt 7, Sayı 7, s. 78-91  

Efegil, Ertan, “AKP Hükümetinin Ortaadoğu Politikası ve ABD Yönetimiyle Batılı Uzmanların Eleştirileri”, 

Akademik Bakış, Cilt 9, No 18, Yaz 2016, s. 45-58 

Ekinci, Gül, “Doğrudan Yabancı Yatırım; Suriyeli Mülteciler ve Pazarı Motive Eden Faktörler”, İşletme 

Araştırmaları Dergisi, 2022, Cilt 14, No 1, s. 1096-1116 

Erdoğan, Murat, “Türkiye’deki Suriyeli Mültecilerle Birlikte Yaşamanın Çerçevesi”, Editör Esen, Adem ve 

Duman, Mehmet, Türkiye’de Geçici Koruma Altındaki Suriyeliler; Tespitler ve Öneriler, Dünya Yerel Yönetim 

ve Demokrasi Akademisi Vakfı, İstanbul, Kasım 2019, s. 131-150 

Erdoğan, M.Murat, Syrians in Turkey; Social Acceptance and Integration Research, Hacettepe Üniversitesi Göç ve 

Siyaset Araştırmaları Merkezi, Kasım 2014 

Erdoğan, Kaya, Yükseker, D., “İstanbul’da Göçmenlerin Mekana Yerleşme ve Tutunma Dinamikleri; Beyoğlu  

 Örneği”, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Türkiye’nin Göç Siyaseti Özel Sayısı 2, Yıl 2022, s. 135-

156 

Ergün, Ebru, Tosun, Salih, and Powers, Chloe, Tarlabaşı İstanbul’da Tarlabaşı Toplum Merkezi’nden Destek Alan 

Suriyeli Kentsel Mültecilerin İhtiyaç Tespiti Raporu, Tarlabaşı Toplum Merkezi, İstanbul, 2018, s. 1-32 

Ersaydı, Bahar Senem Çevik, “Restoring Regional Humiliation; Mending the Psychological Wounds of the 

Middle East”, Akademik Ortadoğu, 2012, Cilt 6, No 2, s. 135-155 

Ezgin, Emre, “Akışkan Modern Dünyada Prekaryalaşma: Baumancı Bir Bakış”, Anemon Muş Alparslan Üniversitesi 

Sosyal Bilimler Dergisi, 2022, Cilt 10, No 1, s. 213-230 

Fırat, Muhammed, “Dom Kadınlarda Enformel Bir Geçinmme Stratejisi; Toplayıcılık”, Hacı Bektaş Veli Üniversitesi 

Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 12, Sayı 3, Eylül 2022, s. 1469-1480 



Bursa Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 

Bursa Uludağ Journal of Economy and Society, 2023, 42(2):157-182 

 

179 

Garcia, Salvadore Gomez, Maria Antonia Paz Rebello ve José Cabeza San Deogracias, “Newsgames against Hate 

Speech in the Refugee Crisis”, Comunicae, 2021, Cilt 29, Sayı 67, s. 117-127 

Ghazzi, Omar Al and Kraidy, Marwan M., “Neo-Ottoman Cool 2-Turkish Nation Branding and Arabic Language 

Transnational Broadcasting”, 2013, Cilt 7, No 10, s. 2341-2360 

Göç İdaresi Başkanlığı, Türkiye Ülke Bölümü 2023-2025; Bölgesel Mülteci ve Dayanıklılık Planı, Ankara, 2023  

Göker, Göksel, Keskin, Savaş, “ Haber Medyası ve Mülteciler; Suriyeli Mültecilerin Türk Yazılı basınındaki 

Temsili”, İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, Gazi Üniversitesi İletişim Fakültesi, Sonbahar 2015, No 41, s. 

229-256 

Güleryüz, Zeynep, Yerli Halk ve Suriyeli Sığınmacıların Birnbirlerine Karşı Tutumları Üzerine Bir Alan Araştırması; 

Hatay Antakya Örneği, Karamanoğlu Mehmet Bey Üniversitesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 

Karaman, 2021 

Günay, Defne and Renda, Kaan, “Usages of Europe in Turkish Foreign Policy towards the Middle East” Journal of 

Balkan and Near Eastern Studies, 2014, Cilt 16, No 1, s. 47-67 

Grigoriades, Ioannis N., “The Davutoğlu Doctrine and Turkish Foreign Policy”, Hellenic Foundation for  

European and Foreign Policy, Middle East