TÜRKİYE'DE YAYILIŞ GÖSTEREN ALYSSUM L. SEK. GAMOSEPALUM (HAUSSKN.) DUDLEY TÜRLERİ ÜZERİNDE MORFOLOJİK, ANATOMİK VE PALİNOLOJİK ARAŞTIRMALAR Aylin YILMAZ i T.C. BURSA ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ TÜRKİYE'DE YAYILIŞ GÖSTEREN ALYSSUM L. SEK. GAMOSEPALUM (HAUSSKN.) DUDLEY TÜRLERİ ÜZERİNDE MORFOLOJİK, ANATOMİK VE PALİNOLOJİK ARAŞTIRMALAR Aylin YILMAZ 0000-0003-2131-3279 Doç. Dr. Gül KUŞAKSIZ (Danışman) DOKTORA TEZİ BİYOLOJİ ANABİLİM DALI BURSA – 2023 Her Hakkı Saklıdır ii TEZ ONAYI Aylin YILMAZ tarafından hazırlanan “TÜRKİYE'DE YAYILIŞ GÖSTEREN ALYSSUM L. SEK. GAMOSEPALUM (HAUSSKN.) DUDLEY TÜRLERİ ÜZERİNDE MORFOLOJİK, ANATOMİK VE PALİNOLOJİK ARAŞTIRMALAR” adlı tez çalışması aşağıdaki jüri tarafından oy birliği ile Bursa Uludağ Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Biyoloji Anabilim Dalı’nda DOKTORA TEZİ olarak kabul edilmiştir. Danışman: Doç. Dr. Gül KUŞAKSIZ Başkan : Aaaaa. Dr. Aaaaaaaa AAAAAAAA İmza 000-000-000-000 Aaaaaaaaa Üniversitesi, Aaaaaaaaaaaa Fakültesi, Aaaaaaaa Aaaaaaaaaaa Anabilim Dalı Üye : Aaaaa. Dr. Aaaaaaaa AAAAAAAA İmza 000-000-000-000 Aaaaaaaaa Üniversitesi, Aaaaaaaaaaaa Fakültesi, Aaaaaaaa Aaaaaaaaaaa Anabilim Dalı Üye : Aaaaa. Dr. Aaaaaaaa AAAAAAAA İmza 000-000-000-000 Aaaaaaaaa Üniversitesi, Aaaaaaaaaaaa Fakültesi, Aaaaaaaa Aaaaaaaaaaa Anabilim Dalı Üye : Aaaaa. Dr. Aaaaaaaa AAAAAAAA İmza 000-000-000-000 Aaaaaaaaa Üniversitesi, Aaaaaaaaaaaa Fakültesi, Aaaaaaaa Aaaaaaaaaaa Anabilim Dalı Üye : Aaaaa. Dr. Aaaaaaaa AAAAAAAA İmza 000-000-000-000 Aaaaaaaaa Üniversitesi, Aaaaaaaaaaaa Fakültesi, Aaaaaaaa Aaaaaaaaaaa Anabilim Dalı Yukarıdaki sonucu onaylarım Prof. Dr. Hüseyin Aksel EREN Enstitü Müdürü ../../…. iii B.U.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü tez yazım kurallarına uygun olarak hazırladığım bu tez çalışmasında;  tez içindeki bütün bilgi ve belgeleri akademik kurallar çerçevesinde elde ettiğimi,  görsel, işitsel ve yazılı tüm bilgi ve sonuçları bilimsel ahlak kurallarına uygun olarak sunduğumu,  başkalarının eserlerinden yararlanılması durumunda ilgili eserlere bilimsel normlara uygun olarak atıfta bulunduğumu,  atıfta bulunduğum eserlerin tümünü kaynak olarak gösterdiğimi,  kullanılan verilerde herhangi bir tahrifat yapmadığımı,  ve bu tezin herhangi bir bölümünü bu üniversite veya başka bir üniversitede başka bir tez çalışması olarak sunmadığımı beyan ederim. 08 / 01/ 2023 Aylin YILMAZ iv TEZ YAYINLANMA FİKRİ MÜLKİYET HAKLARI BEYANI Enstitü tarafından onaylanan lisansüstü tezin/raporun tamamını veya herhangi bir kısmını, basılı (kâğıt) ve elektronik formatta arşivleme ve aşağıda verilen koşullarla kullanıma açma izni Bursa Uludağ Üniversitesi’ne aittir. Bu izinle Üniversiteye verilen kullanım hakları dışındaki tüm fikri mülkiyet hakları ile tezin tamamının ya da bir bölümünün gelecekteki çalışmalarda (makale, kitap, lisans ve patent vb.) kullanım hakları tarafımıza ait olacaktır. Tezde yer alan telif hakkı bulunan ve sahiplerinden yazılı izin alınarak kullanılması zorunlu metinlerin yazılı izin alınarak kullandığını ve istenildiğinde suretlerini Üniversiteye teslim etmeyi taahhüt ederiz. Yükseköğretim Kurulu tarafından yayınlanan “Lisansüstü Tezlerin Elektronik Ortamda Toplanması, Düzenlenmesi ve Erişime Açılmasına İlişkin Yönerge” kapsamında, yönerge tarafından belirtilen kısıtlamalar olmadığı takdirde tezin YÖK Ulusal Tez Merkezi / B.U.Ü. Kütüphanesi Açık Erişim Sistemi ve üye olunan diğer veri tabanlarının (Proquest veri tabanı gibi) erişimine açılması uygundur. Danışman Adı-Soyadı Öğrencinin Adı-Soyadı Tarih Tarih İmza İmza Bu bölüme kişinin kendi el yazısı ile okudum Bu bölüme kişinin kendi el yazısı ile okudum anladım yazmalı ve imzalanmalıdır. anladım yazmalı ve imzalanmalıdır. v ÖZET Doktora Tezi TÜRKİYE'DE YAYILIŞ GÖSTEREN ALYSSUM L. SEK. GAMOSEPALUM (HAUSSKN.) DUDLEY TÜRLERİ ÜZERİNDE MORFOLOJİK, ANATOMİK VE PALİNOLOJİK ARAŞTIRMALAR Aylin YILMAZ Bursa Uludağ Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Biyoloji Anabilim Dalı Danışman: Doç. Dr. Gül KUŞAKSIZ Bu çalışma 2011 – 2021 yılları arasında Anadolu’da Alyssum L. cinsinin Gamosepalum (Hausskn.) Dudley seksiyonunda yer alan örnekler üzerindeki morfolojik, anatomik ve palinolojik araştırmalara dayanmaktadır. Arazi çalışmalarında 12 tür toplanmıştır. Bunlar Alyssum tetrastemon Boiss., A. lepidoto – stellatum (Hausskn. & Bornm.) Dudley, A. paphlogonicum (Hausskn.) Dudley, A. thymops ( Hub. – Mor. & Reese) Dudley, A. baumgartnerianum Bornm., A. sulphureum Dudley & Hub.–Mor., A. corningii Dudley, A. harputicum Dudley, A. niveum DudleyA. lycanicum (Schulz) Dudley, A. nezaketiae Aytaç & H. Duman ve A. kaynakiae Yılmaz türüdür. Bu türlerden A. baumgartnerianum ve A. sulphureum dışındakiler Türkiye için endemiktir. Türlerin gövde, yaprak, çiçek, meyve ve tohum özellikleri saptanarak betimleri yapılmış ve bu özelliklere dayanan yeni bir ayrım anahtarı hazırlanmıştır. Türlerin morfolojik özellikleri dışında anatomik ve palinolojik özellikleri de belirlenmiştir. Anahtar Kelimeler: Alyssum, Anatomi, Gamosepalum, Morfoloji, Palinoloji, SEM 2023, xvi + 174 sayfa. vi ABSTRACT PhD Thesis MORPHOLOGICAL, ANATOMICAL AND PALYNOLOGICAL INVESTIGATIONS ON THE ALYSSUM L. SECT. GAMOSEPALUM (HAUSSKN.) DUDLEY SPECIES DISTRIBUTED IN TURKEY Aylin YILMAZ Bursa Uludağ University Graduate School of Natural and Applied Sciences Department of Biology Supervisor: Doç. Dr. Gül KUŞAKSIZ The study is based on morphological, anatomical and palynological investigations of species Alyssum L. sect. Gamosepalum collected from Anatolia between 2011 – 2021. Twelve species were collected during field studies. These are Alyssum tetrastemon Boiss., A. lepidoto – stellatum (Hausskn. & Bornm.) Dudley, A. paphlogonicum (Hausskn.) Dudley, A. thymops ( Hub. – Mor. & Reese) Dudley, A. baumgartnerianum Bornm., A. sulphureum Dudley & Hub.–Mor., A. corningii Dudley, A. harputicum Dudley, A. niveum DudleyA. lycanicum (Schulz) Dudley, A. nezaketiae Aytaç & H. Duman and A. kaynakiae Yılmaz. These species are endemic to Turkey, except A. baumgartnerianum and A. sulphureum. The stem, leaf, flower, fruit and seed characteristics of the species were determined and described, and a new distinction key was prepared based on these features. Apart from the morphological features of the species, anatomical and palynological features were also determined. Key words: Alyssum, Anatomy, Gamosepalum, Morphology, Palynology, SEM 2023, xvi + 174 pages. vii TEŞEKKÜR Tezimin her aşamasında bilgi birikimi ve anlayışı ile bana destek olan danışmanım Doç. Dr. Gül Kuşaksız’ a, ayrıca tez çalışmam süresince desteğini esirgemeyen emekli öğretim üyesi Prof. Dr. Gönül Kaynak’ a teşekkür ederim. Doktora çalışmamda beni destekleyen Yılmaz ve Meriçlioğlu ailelerine en içten sevgi ve saygılarımı sunarım. Varlıkları ile desteklerini her zaman yanımda hissettiğim değerli eşim Prof. Dr. Özer Yılmaz, kızlarım Evrim Ada Yılmaz ve İdil Maya Yılmaz’a sonsuz teşekkürler. Aylin YILMAZ 08/ 01/ 2023 viii İÇİNDEKİLER Sayfa ÖZET................................................................................................................ vi ABSTRACT................................................................................................. … vii ÖNSÖZ ve TEŞEKKÜR .................................................................................. viii SİMGE ve KISALTMALAR DİZİNİ............................................................... x ŞEKİLLER DİZİNİ........................................................................................... xii ÇİZELGELER DİZİNİ..................................................................................... xvi 1.GİRİŞ............................................................................................................. 1 2. KURUMSAL TEMELLER.......................................................................... 3 3. MATERYAL ve YÖNTEM......................................................................... 9 3.1. Örneklerin Toplanması............................................................................. 9 3.2. Türlerin Teşhisi ve Morfolojik Özelliklerin Belirlenmesi……………… 9 3.3. Örneklerin Taramalı Elektron Mikroskobu’nda (SEM) İncelenmesi…... 10 3.4. Anatomik Özelliklerin Belirlenmesi…………………………………. … 10 3.5. Palinolojik Özelliklerin Belirlenmesi…………………………..……….. 10 4. BULGULAR………………………………………………………...…...... 11 4.1. Morfolojik Özellikler………………………………………………….... 12 4.1.1. Alyssum tetrastemon Boiss. Ann. Sci. Nat. Bot. 2. 17: 153 (1842) /akkuduzotu……………………………………………………………….. .... 12 4.1.2. Alyssum lepidoto-stellatum (Hausskn. & Bornm.) T.R.Dudley J. Arn. Arb. 45(1): 70 (1964) / yıldızkevkesi……………………………….. .... 22 4.1.3. Alyssum paphlagonicum (Hausskn.) T.R.Dudley J. Arn. Arb. 45(1): 71 (1964) / kokarkuduzotu............................................................................... 32 4.1.4. Alyssum thymops Boiss. (Hub.-Mor. & Reese) T.R.Dudley J. Arn. Arb. 45(1): 71 (1964) / kekikkevkesi............................................................... 42 4.1.5. Alyssum baumgartnerianum Bornm. ex Baumg. Jahresb. Kaiser Franz Josef-Land. Gymn. Oberrealsch. Baden bei Wien 48: 6 (1911) / elkuduzotu.. 52 4.1.6. Alyssum sulphureum T.R.Dudley & Hub.-Mor. J. Arn. Arb. 45(1): 74 (1964) / acıkuduzotu......................................................................................... 61 4.1.7. Alyssum corningii T.R.Dudley J. Arn. Arb. 45(1): 72, t. 3, f. 1-11 (1964) / elkevkesi.............................................................................................. 71 4.1.8. Alyssum harputicum Dudley in J. Arn. Arb. 45(1): 76, t. 4, f. 1-12 (1964) / harputkevkesi....................................................................................... 81 4.1.9. Alyssum niveum T. R. Dudley J. Arn. Arb. 45(1): 78, t. 3, f. 12-20 (1964) / akkevke................................................................................................ 84 4.1.10. Alyssum nezaketiae Aytaç & H. Duman Israel J. Bot. 48: 317 (2001) / nezaketkevkesi……………………….……………………………... 94 4.1.11. Alyssum kaynakiae Yılmaz Nordic J. Bot. 30(2): 190 (2012) / sultankevkesi................................................................................................... 104 4.1.12. Alyssum lycaonicum (O. E. Schulz) T. R. Dudley J. Arn. Arb. 45(1): 79 (1964) / konyakuduzotu................................................................................ 113 4.2. Anatomik Özellikler……………..………………………………………. 123 4.2.1. Kök…………………………………………………………………….. 123 4.2.2. Gövde…………………………………………………………………... 123 4.2.3. Yaprak………………………………………………………………….. 124 4.3. Palinolojik Özellikler…………………………………………………….. 136 ix 4.3.1. Alyssum tetrastemon / akkuduzotu……………………………………. 136 4.3.2. Alyssum lepidoto-stellatum / yıldızkevkesi………………….………… 138 4.3.3. Alyssum paphlagonicum / kokarkuduzotu………………………...…… 140 4.3.4. Alyssum thymops / kekikkevkesi…………………………………..…... 142 4.3.5. Alyssum baumgartnerianum / elkuduzotu……………………….…..… 144 4.3.6. Alyssum sulphureum / acıkuduzotu………………...……………..…… 146 4.3.7. Alyssum corningii / elkevkesi…………………………………….…… 148 4.3.8. Alyssum niveum / akkevke………………………………………….….. 150 4.3.9. Alyssum nezaketiae / sultankevkesi…………………………….….….. 152 4.3.10. Alyssum kaynakiae / sultankevkesi…………………………………... 154 4.3.11. Alyssum lycaonicum / konyakuduzotu…………………………….…. 156 5. TARTIŞMA ve SONUÇ................................................................................ 158 KAYNAKLAR………………………………................................................... 170 ÖZGEÇMİŞ………………………………........................................................ 174 x SİMGELER ve KISALTMALAR DİZİNİ Simgeler Açıklama cm Santimetre km Kilometre m Metre mm Milimetre Kısaltmalar Açıklama ANK Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi Herbaryumu, Türkiye BAU Alyssum baumgartnerianum BULU Uludağ Üniversitesi Fen – Edebiyat Fakültesi Herbaryumu, Türkiye BM British Museum Herbaryumu, İngiltere COR Alyssum corningii E Royal Botanic Garden Edinburgh Herbaryumu, İngiltere G Cenevre Herbaryumu, İsviçre GAZI Gazi Üniversitesi Fen Fakültesi Herbaryumu, Türkiye JE Friedrich Schiller Üniversitesi Herbaryumu, Almanya K Kew Herbaryumu, İngiltere KAY Alyssum kaynakiae LE Leningrad Herbaryumu, Rusya LEP – STE Alyssum lepidoto – stellatum LYC Alyssum lycaonicum NIV Alyssum niveum NEZ Alyssum nezaketiae OXF Oxford Üniversitesi Herbaryumu, İngiltere PAPH Alyssum paphlagonicum Sek. Seksiyon SEM Taramalı Elektron Mikroskobu (Scanning Electron Microscope) SUL Alyssum sulphureum TET Alyssum tetrastemon THY Alyssum thymops W Wien Herbaryumu, Avusturya xi ŞEKİLLER DİZİNİ Sayfa Şekil 4.1. Doğada A. tetrastemon ................................................................. 13 Şekil 4.2. A. tetrastemon türünün G herbaryumundaki tip örneği................ 14 Şekil 4.3. A. tetrastemon türünün gövde yüzeyi SEM fotoğrafları.............. 15 Şekil 4.4. A. tetrastemon türünün gövde yaprağı alt yüzeyinin SEM fotoğrafları….........................................................................….. 16 Şekil 4.5. A. tetrastemon türünün gövde yaprağı üst yüzeyinin SEM fotoğrafları…...........................................................................… 17 Şekil 4.6. A. tetrastemon türünün sepal ve petal iç yüzeylerinin SEM fotoğrafları…............................................................................... 18 Şekil 4.7. A. tetrastemon türünün sitilüs ve meyve yüzeylerinin SEM fotoğrafları…..........................................................................…. 19 Şekil 4.8. A. tetrastemon türünün tohum yüzeyinin SEM fotoğrafları........ 20 Şekil 4.9. A. tetrastemon türünün yayılış haritası........................................ 21 Şekil 4.10. Doğada A. lepidoto-stellatum...................................................... 23 Şekil 4.11. A. lepidoto-stellatum türünün G herbaryumundaki isotip örneği 24 Şekil 4.12. A. lepidoto-stellatum türünün gövde yüzeyi SEM fotoğrafları………..............................................................…….. 25 Şekil 4.13. A. lepidoto-stellatum türünün gövde yaprağı alt yüzeyinin SEM fotoğrafları…………………………………………………….... 26 Şekil 4.14. A. lepidoto-stellatum türünün gövde yaprağı üst yüzeyinin SEM fotoğrafları…………………………………………………….... 27 Şekil 4.15. A. lepidoto-stellatum türünün sepal ve petal iç yüzeylerinin SEM fotoğrafları..................................................................................... 28 Şekil 4.16. A. lepidoto-stellatum türünün sitilüs ve meyve yüzeylerinin SEM fotoğrafları..................................................................................... 29 Şekil 4.17. A. lepidoto-stellatum türünün tohum yüzeyinin SEM fotoğrafları……….....................................................................… 30 Şekil 4.18. A. lepidoto-stellatum türünün yayılış haritası................................ 31 Şekil 4.19. Doğada A. paphlagonicum............................................................. 33 Şekil 4.20. A. paphlagonicum türünün G herbaryumundaki tip örneği............ 34 Şekil 4.21. A. paphlagonicum türünün gövde yüzeyi SEM fotoğrafları.......... 35 Şekil 4.22. A. paphlagonicum türünün gövde yaprağı alt yüzeyinin SEM fotoğrafları…….............................................................................. 36 Şekil 4.23. A. paphlagonicum türünün gövde yaprağı üst yüzeyinin SEM fotoğrafları……………………………………………………….. 37 Şekil 4.24. A. paphlagonicum türünün sepal ve petal iç yüzeylerinin SEM fotoğrafları………………………………………….….…............ 38 Şekil 4.25. A. paphlagonicum türünün sitilüs ve meyve yüzeylerinin SEM fotoğrafları……………………………………………………….. 39 Şekil 4.26. A. paphlagonicum türünün tohum yüzeyinin SEM fotoprafları..... 40 Şekil 4.27. A. paphlagonicum türünün yayılış haritası..................................... 41 Şekil 4.28. Doğada A. thymops......................................................................... 43 Şekil 4.29. A. thymops türünün gövde yüzeyi SEM fotoğrafları...................... 44 Şekil 4.30. A. thymops türünün gövde yaprağı alt yüzeyinin SEM fotoğrafları...................................................................................... 45 xii Şekil 4.31. A. thymops türünün gövde yaprağı üst yüzeyinin SEM fotoğrafları..................................................................................... 46 Şekil 4.32. A. thymops türünün sepal ve petal iç yüzeylerinin SEM fotoğrafları..................................................................................... 47 Şekil 4.33. A. thymops türünün sitilüs ve meyve yüzeylerinin SEM fotoğrafları.................................................................................... 48 Şekil 4.34. A. thymops türünün tohum yüzeyinin SEM fotoğrafları............... 49 Şekil 4.35. A. thymops türünün yayılış haritası............................................... 50 Şekil 4.36. Doğada A. baumgartnerianum....................................................... 52 Şekil 4.37. A. baumgartnerianum türünün G herbaryumundaki tip örneği..... 53 Şekil 4.38. A. baumgartnerianum türünün gövde yüzeyi SEM fotoğrafları... 54 Şekil 4.39. A. baumgartnerianum türünün gövde yaprağı alt yüzeyinin SEM fotoğrafları………………………………………..…………….. 55 Şekil 4.40. A. baumgartnerianum türünün gövde yaprağı üst yüzeyinin SEM fotoğrafları……………………………………………………… 56 Şekil 4.41. A. baumgartnerianum türünün sepal ve petal iç yüzeylerinin SEM fotoğrafları………………………………………..………. 57 Şekil 4.42. A. baumgartnerianum türünün sitilüs ve meyve yüzeylerinin SEM fotoğrafları........................................................................... 58 Şekil 4.43. A. baumgartnerianum türünün tohum yüzeyinin SEM fotoğrafları……........................................................................…. 59 Şekil 4.44. A. baumgartnerianum türünün yayılış haritası.............................. 60 Şekil 4.45. Doğada A. sulphureum................................................................... 62 Şekil 4.46. A. sulphureum türünün G herbaryumundaki holotip örneği.......... 63 Şekil 4.47. A. sulphureum türünün gövde yüzeyi SEM fotoğrafları............... 64 Şekil 4.48. A. sulphureum türünün gövde yaprağı alt yüzeyinin SEM fotoğrafları…................................................................................ 65 Şekil 4.49. A. sulphureum türünün gövde yaprağı üst yüzeyinin SEM fotoğrafları…................................................................................. 66 Şekil 4.50. A. sulphureum türünün sepal ve petal iç yüzeylerinin SEM fotoğrafları..…............................................................................... 67 Şekil 4.51. A. sulphureum türünün sitilüs ve meyve yüzeylerinin SEM fotoğrafları..…............................................................................... 68 Şekil 4.52. A. sulphureum türünün tohum yüzeyinin SEM fotoğrafları.......... 69 Şekil 4.53. A. sulphureum türünün yayılış haritası.......................................... 70 Şekil 4.54. Doğada A. corningii……………………………………………... 72 Şekil 4.55. A. corningii türünün G herbaryumundaki isotip örneği….........… 73 Şekil 4.56. A. corningii türünün gövde yüzeyi SEM fotoğrafları……............ 74 Şekil 4.57. A. corningii türünün gövde yaprağı alt yüzeyinin SEM fotoğrafları..................................................................................... 75 Şekil 4.58. A. corningii türünün gövde yaprağı üst yüzeyinin SEM fotoğrafları…..…........................................................................... 76 Şekil 4.59. A. corningii türünün sepal ve petal iç yüzeylerinin SEM fotoğrafları….............................................................................… 77 Şekil 4.60. A. corningii türünün sitilüs ve meyve yüzeylerinin SEM fotoğrafları…............................................................................… 78 Şekil 4.61. A. corningii türünün tohum yüzeyinin SEM fotoğrafları............. 79 Şekil 4.62. A. corningii türünün yayılış haritası……………..……............... 80 xiii Şekil 4.63. A. harputicum türünün G herbaryumundaki isotip örneği............ 82 Şekil 4.64. A. harputicum türünün yayılış haritası…………………………. 83 Şekil 4.65. Doğada A. niveum………………………………………………. 85 Şekil 4.66. A. niveum türünün G herbaryumundaki holotip örneği………… 86 Şekil 4.67. A. niveum türünün gövde yüzeyi SEM fotoğrafı………………. 87 Şekil 4.68. A. niveum türünün gövde yaprağı alt yüzeyinin SEM fotoğrafları................................................................................... 88 Şekil 4.69. A. niveum türünün gövde yaprağı üst yüzeyinin SEM fotoğrafları……......................................................................…. 89 Şekil 4.70. A. niveum türünün sepal ve petal iç yüzeylerinin SEM fotoğrafları….…........................................................................... 90 Şekil 4.71. A. niveum türünün sitilüs ve meyve yüzeylerinin SEM fotoğrafları….….......................................................................... 91 Şekil 4.72. A. niveum türünün tohum yüzeyinin SEM fotoğrafları…............ 92 Şekil 4.73. A. niveum türünün yayılış haritası….……………....................... 93 Şekil 4.74. Doğada Alyssum nezaketiae………………………..................... 95 Şekil 4.75. A. nezaketiae türünün E herbaryumundaki isotip örneği…......... 96 Şekil 4.76. A. nezaketiae türünün gövde yüzeyi SEM fotoğrafları……........ 97 Şekil 4.77. A. nezaketiae türünün gövde yaprağı alt yüzeyinin SEM fotoğrafları................................................................................... 98 Şekil 4.78. A. nezaketiae türünün gövde yaprağı üst yüzeyinin SEM fotoğrafları…............................................................................... 99 Şekil 4.79. A. nezaketiae türünün sepal ve petal iç yüzeylerinin SEM fotoğrafları…............................................................................... 100 Şekil 4.80. A. nezaketiae türünün sitilüs ve meyve yüzeylerinin SEM fotoğrafları.….............................................................................. 101 Şekil 4.81. A. nezaketiae türünün tohum yüzeyinin SEM fotoğrafları…...... 102 Şekil 4.82. A. nezaketiae türünün yayılış haritası………......................…… 103 Şekil 4.83. A. kaynakiae türünün BULU herbaryumundaki isotip örneği..... 105 Şekil 4.84. A. kaynakiae türünün gövde yüzeyi SEM fotoğrafları................ 106 Şekil 4.85. A. kaynakiae türünün gövde yaprağı alt yüzeyinin SEM fotoğrafları…...........................................................................… 107 Şekil 4.86. A. kaynakiae türünün gövde yaprağı üst yüzeyinin SEM fotoğrafları…............................................................................... 108 Şekil 4.87. A. kaynakiae türünün sepal ve petal iç yüzeylerinin SEM fotoğrafları.............................................................................….. 109 Şekil 4.88. A. kaynakiae türünün sitilüs ve meyve yüzeylerinin SEM fotoğrafları..…............................................................................. 110 Şekil 4.89. A. kaynakiae türünün tohum yüzeyinin SEM fotoğrafları........... 111 Şekil 4.90. A. kaynakiae türünün yayılış haritası……………….....……..… 112 Şekil 4.91. Doğada A. lycaonicum………………………….......................... 114 xiv Şekil 4.92. A. lycaonicum türünün BM herbaryumundaki isotip örneği…… 115 Şekil 4.93. A. lycaonicum türünün gövde yüzeyi SEM fotoğrafları……...... 116 Şekil 4.94. A. lycaonicum türünün gövde yaprağı alt yüzeyinin SEM fotoğrafları…............................................................................... 117 Şekil 4.95. A. lycaonicum türünün gövde yaprağı üst yüzeyinin SEM fotoğrafları...............................................................................… 118 Şekil 4.96. A. lycaonicum türünün sepal ve petal iç yüzeylerinin SEM fotoğrafları…............................................................................... 119 Şekil 4.97. A. lycaonicum türünün sitilüs ve meyve yüzeylerinin SEM fotoğrafları.................................................................................. 120 Şekil 4.98. A. lycaonicum türünün tohum yüzeyinin SEM fotoğrafları….... 121 Şekil 4.99. A. lycaonicum türünün yayılış haritası……....................……… 122 Şekil 4.100. A. tetrastemon türünün anatomik kesitlerinin fotoğrafları…….. 125 Şekil 4.101. A. lepidoto-stellatum türünün anatomik kesitlerinin fotoğrafları….….....................................................................…. 126 Şekil 4.102. A. paphlagonicum türünün anatomik kesitlerinin fotoğrafları… 127 Şekil 4.103. A. paphlagonicum türünün anatomik kesitlerinin fotoğrafları… 128 Şekil 4.104. A. baumgartnerianum türünün anatomik kesitlerinin fotoğrafları…..........................................................................…. 129 Şekil 4.105. A. sulphureum türünün anatomik kesitlerinin fotoğrafları…..…. 130 Şekil 4.106. A. corningii türünün anatomik kesitlerinin fotoğrafları………... 131 Şekil 4.107. A. niveum türünün anatomik kesitlerinin fotoğrafları………….. 132 Şekil 4.108. A. nezaketiae türünün anatomik kesitlerinin fotoğrafları…….… 133 Şekil 4.109. A. kaynakiae türünün anatomik kesitlerinin fotoğrafları………. 134 Şekil 4.110. A. lycaonicum türünün anatomik kesitlerinin fotoğrafları…..…. 135 Şekil 4.111. A. tetrastemon türünün polen fotoğrafları……………….……... 137 Şekil 4.112. A. lepidoto-stellatum türünün polen fotoğrafları…………..…… 139 Şekil 4.113. A. paphlagonicum türünün polen fotoğrafları…………....……. 141 Şekil 4.114. A. thymops türünün polen fotoğrafları……………….…......….. 143 Şekil 4.115. A. baumgartnerianum türünün polen fotoğrafları…………..…. 145 Şekil 4.116. A. sulphureum türünün polen fotoğrafları………………….….. 147 Şekil 4.117. A. corningii türünün polen fotoğrafları………..……….….…... 149 Şekil 4.118. A. niveum türünün polen fotoğrafları………………….……..... 151 Şekil 4.119. A. nezaketiae türünün polen fotoğrafları…………….….……... 153 Şekil 4.120. A. kaynakiae türünün polen fotoğrafları……………………..... 155 Şekil 4.121. A. lycaonicum türünün polen fotoğrafları………………….….. 157 Şekil 5.1. Gamosepalum seksiyonunda türler arası moleküler ilişkiler….. 159 xv ÇİZELGELER DİZİNİ Sayfa Çizelge 5.1. Gamosepalum seksiyonundaki türler arasında gövde şeklinin, tüy örtüsünün ve gövde boyunun karşılaştırılması…………………... 160 Çizelge 5.2. Gamosepalum seksiyonundaki türler arasında gövde şeklinin, tüy örtüsünün ve gövde boyunun karşılaştırılması………………….. 161 Çizelge 5.3. Gamosepalum seksiyonundaki türler arasında sepal boyutunun, sepal iç yüzey ve dış yüzey tüy örtüsünün karşılaştırılması…….. 162 Çizelge 5.4. Gamosepalum seksiyonundaki türler arasında petal renginin, petal boyutunun, petal iç yüzey tüylülüğünün karşılaştırılması…. 163 Çizelge 5.5. Gamosepalum seksiyonundaki türler arasında meyve boyutunun ve meyve şeklinin karşılaştırılması………………………………. 164 Çizelge 5.6. Gamosepalum seksiyonundaki türler arasında meyve tüy örtüsünün, sitilus boyunun ve sitilus tüy örtüsünün karşılaştırılması…………………………………………………… 165 Çizelge 5.7. Gamosepalum seksiyonundaki türler arasında tohum şeklinin, tohum renginin ve tohum yüzey deseninin karşılaştırılması……… 167 Çizelge 5.8. Gamosepalum seksiyonundaki türler arasında palinolojik özelliklerin karşılaştırılması………………………………………. 167 xvi 1. GİRİŞ Brassicaceae familyasında yer alan Alyssum L. cinsi Amerika, Avrupa, Asya ve Kuzey Afrika’da yayılış göstermektedir. Türler genellikle kuru habitatlarda, çoğu zamanda dağlık alanlarda yetişmektedir. Alyssum cinsinin çeşitlilik merkezi Doğu Akdeniz bölgesidir (Dudley 1964). Alyssum cinsinin Avrupa’da 70 (Ball ve Dudley, 1996), Yunanistan’da 38 (Hartvig, 2002), Kıbrıs Adası’nda 9 (Meikle, 1977), Irak’da 21 (Townsend, 1980) ve Türkiye Florası’nda 93 türü bulunur (Davis, 1965; Davis vd., 1988; Yıldırımlı, 2009). Son yıllarda Türkiye Florası üzerinde yapılan araştırmalarda A. dudleyi N. Adıgüzel & R. D. Reeves (Adıgüzel ve Reeves, 2002), A. nezaketiae Aytaç & H. Duman (Aytaç ve Duman, 2000), A. mughlaei Orcan (Orcan, 2006) ve A. kaynakiae Yılmaz (Yılmaz, 2012) bilim dünyası için yeni türler olarak betimlenmiştir. Ayrıca A. obovatum (C.A. Meyer) Turc. (Orcan, 1999), A. heterotrichum Boiss. (Ünal ve Behçet, 2003), A. lenense Adams (Orcan ve Mısırdalı, 2000), A. penjwinensis Dudley (Orcan, 2002) ve A. idaeum Boiss. (Orcan ve Binzet, 2006) Türkiye Florası’na eklenmiştir. Yapılan bu çalışmalarla tür sayısı 102’ye ulaşmıştır. Endemizm oranı yaklaşık olarak % 55’tir. Alyssum cinsindeki bazı türler nikel biriktirme özelliğine sahip olduğu için ekolojik açıdan önemlidir. Ağır metaller nedeniyle kirlenmiş topraklarda yaşamaya uyum gösteren ve metal biriktirebilen bu türler, fitoremediasyonda kullanılabilecek bitki lerdir (Babaoğlu vd., 2004). Ayrıca bazı Alyssum türleri park ve bahçelerde süs bitkisi ve erozyon çalışmalarında kullanılmaktadır (Kürşat vd,. 2008). Türkiye Florası için Alyssum cinsinin revizyonunu yapan Dudley (1965), tüm türleri 5 seksiyon altında ele almıştır. Buna göre Meniocus (Desv.) Hooker seksiyonunda 7 takson (3’ü endemik), Psilonema (Meyer) Hooker seksiyonunda 2 takson, Alyssum seksiyonunda 43 takson (19 endemik), Gamosepalum (Hausskn.) Dudley 10 takson (8 endemik) ve Odontarrhena (Meyer) Hooker 40 takson (26 endemik) bulunmaktadır. 1 Çalışma konusu olarak Alyssum sek. Gamosepalum’un seçilmesiyle amaçlanan hedefler şu şekilde sıralanabilir: 1) Türkiye Florası’ndaki tür teşhis anahtarını floraya eklenen yeni taksonları da dahil ederek teşhis anahtarını yenilemek 2) Teşhis anahtarı yapılmasına katkı sağlayacak morfolojik özelliklerin belirlenmesi yanında anatomik ve palinolojik özelliklerini de belirlemek 3) Endemik taksonları tip lokalitelerinden yeniden toplamak ve olası yeni yayılış alanlarını belirlemek 4) Bu çalışmadan sonra yapılacak Türkiye’deki Alyssum cinsinin revizyonu için katkı sağlamak. 2 2. KURAMSAL TEMELLER 2.1. Brassicaceae (Hardalgiller) Familyasının Sistematik Durumu Cronquist'e (1968) göre Capparales takımında yer alan Brassicaceae familyası, APG (2002) sisteminde Brassicales takımına aktarılmıştır. Buna göre Brassicaceae familyası Magnoliatae (Angiospermae) bölümü, Dicotyledonae sınıfı, Dilleniidae altsınıfı, Brassicales takımı içerisinde yer almaktadır. 2.2. Brassicaceae (Hardalgiller) Familyasının Genel Özellikleri Brassicaceae (Cruciferae) O. E. Schulz Nat. Pflanzenfam 17b: 227 – 656 (1936). Bir, iki veya çok yıllık otsular, nadiren de çalılar. Gövde; otsu, bazı besin depolayan gövdeler farklılaşmıştır. Yapraklar; almaşlı, nadiren karşılıklı, basit, bazen parçalı, aya şekli çok çeşitlilik gösterir, stipül yoktur. Çiçek durumu; genellikle rasem, spika ya da korimboz durumunda. Çiçek; erdişi, bilateral veya nadiren zigomorf simetrili (Iberis ve Teesdalia), alt durumlu ve genelde brakte ve brakteol yoktur. Temel çiçek yapısı oldukça kararlı ve familyaya özgüdür. Sepaller; 4, serbest, iki dairede dizilmiştir. Petaller; 4, nadiren hiç yok (Lepidium) serbest, aya ve tırnak belirgin şekilde farklıdır. Stamenler; 6, iki dairede dizilmiş, 2’ si kısa 4’ü uzun (tetradinam), 4 uzun stamen içte 2 kısa stamen dışta dizilmiştir, filamentler genellikle kanatlı, ek yapılı ya da dişlidir. Nektaryumlar; stamenlerin tabanının etrafında çeşitli şekilde dizilmiştir. Anter filamentin tepesine sırttan bağlı, boyuna açılır. Pistil; 1, ovaryum üst durumlu, 2 karpelli ve genellikle yalancı bir bölmeyle (septum) ayrılan iki lokuluslu, az ya da çok ovüllü, plasentasyon parietal, stilus tek ya da kaybolmuş, stigma 2, kapitat. Meyve kapsül; silikva (boyu eninin 3 katından fazla) veya silikula (boyu eninin 3 katından az), bu tip meyveler tabandan yukarı doğru açılır, bazen de lomentum veya nuks tipidir. Tohumda embriyonun radikula kısmı kıvrılmış olarak kotiledonların yanında veya sırt tarafında yer almıştır. Tohum ıslakken çoğu zaman müsilajlıdır (Dudley, 1964; Davis, 1965). 3 Kozmopolit bir familya olan Brassicaceae üyelerinin çoğu kuzey ılıman kuşakta, özellikle Akdeniz Havzası, Orta ve Güneybatı Asya’da yayılış göstermektedir. Tropiklerde ve Güney Yarıkürede tür sayısı azdır. Bu güne kadar Brassicaceae familyasına ait yaklaşık 350 cins ve 3.000 kadar tür tanımlanmıştır (Yıldız ve Aktoklu, 2010). Brassicaceae familyası yurdumuzda 93 cins ile temsil edilmektedir (Al-Shehbaz vd., 2007). Akdeniz Havzası’nda 113 cins ve 625 tür bulunur. Cinslerden 21’i (% 17), türlerden ise 284’ü (% 45) endemiktir. İran-Turan fitocoğrafik bölgesinde 62’si (% 42) endemik olan 147 cins ve bu cinslere ait 524 (% 60) endemik olan 874 tür bulunur (Yıldız ve Aktoklu, 2010). 2.3. Alyssum L. Cinsinin Genel Özellikleri Alyssum L., Sp. PI. 2: 650. 1753; Gen. PI. ed. 5. 293. 1754. Sinonim: Meniocus Desv. Jour. Bot. Appl. 3: 173. 1814. Ptilotrichum Meyer in Ledebour, Fl. Alt. 3: 50. 1831. Lektotipus: Alyssum montanum L. "Habitat in Helvetia" (LINN no. 828: 12). Tek yıllık, iki yıllık veya steril gövdeli çok yıllık bitkilerdir. Çiçekli gövdeler genellikle sık yapraklıdır. Tüy örtüsü az ya da çok, dallanmış ya da dallanmamış ışınlı bazen sublepidot ya da lepidot yıldız tüydür, bazen de basit kılsı tüy görülür. Yapraklar basit, tam, yaklaşık 20 mm uzunluğunda, kalıcı ve şişkin tabanlı değildir. Çiçek durumu rasem, korimboz, panikulat, umbellat ya da subumbellattır. Pediseller dik ve yükselici, yayık ve karşılıklı, eğri ve s şeklinde, aşağı doğru kıvrık ya da yay şeklinde ve geriye kıvrıktır. Çiçek tomurcuğu dikey eliptiktir. Kaliks uzamıştır. Sepaller 4, serbest, tek şekilli ya da iki şekilli veya birbiri içine giren örtü tüyünden birleşik gibi görünür (seksiyon: Gamosepalum), torba gibi şişkin değil ama bazen meyvada şişkin ve kalıcıdır. Petaller 4, genellikle sarı, bazen beyazımsı ya da nadiren kırmızımsı pembe, obovat ya da spatulat, obtus, bifid ya da emarginat, tırnağa doğru daralmış, bazen tırnak 4 küçük dişli nadiren de tabanda ek yapılıdır. Uzun filamentler 4, tek taraflı ya da iki taraflı kanatlı, serbest ya da nadiren kanatlar boyunca birleşik, genellikle farklı şekillerde dişli, ek yapılı ya da dişsiz, kanatsız ve ek yapısızdır. Kısa filamentler 2, kanatlı ya da kanatsız, genellikle birleşik ya da serbest ek yapılı ya da dişlidir. Nektaryumlar 4, her bir kısa flamentin iki tarafında, dik ve saplı, küremsi, üçgensi bazen de lopludur. Anterler eliptik ya da üçgensi, iç yüzden açılan, ortadan bağlı, obtus ya da uçta sivri, bazen de filamentin uç kısımları uzamıştır. Pistiller çiçek tablası üzerinde sapsız, ya da nadiren kısa saplıdır. Stilus farklı uzunluklarda, ince ya da kalın, genellikle tabanda genişlemiş, kalıcıdır. Silikula geniş perdeli, açılır ya da nadiren açılmaz, tüysüz, tek şekilli ya da iki şekilli tüy örtüsüne sahiptir, nadiren papilloz ya da setalıdır, genellikle pedisellerle aynı yönde tutunmuştur, belirgin yalancı perdeyle ayrılan iki lokulusludur. Her lokulusta 1 – 6 (– 8) ovül bulunur, genellikle apikal ya da belirgin şekilde lateral plasentasyon görülür, valvalar basık, her iki tarafta eşit şekilde şişkin ya da eşit şekilde şişkin değildir. Tohumlar kanatlı ya da kanatsız, çoğu zaman musilajlıdır (Dudley, 1964; Dudley, 1965). Çalışma konumuz ile ilgili olan kaynaklar aşağıdaki gibi özetlenebilir: Dudley (1964), Alyssum cinsi içinde yer alan Meniocus, Psilonema, Alyssum, Gamosepalum, Tetradenia ve Odontarrhena seksiyonları için teşhis anahtarına ve türlerin betimlerine vermiştir. Dudley (1965), Türkiye’de yetişen ve 5 seksiyonda altında toplanan 89 türü taksonomik değerlendirmesini yapmış, türlerin betimlerini ve yayılışlarını vermiştir. İnceoğlu ve Karamustafa (1977), Ankara ve çevresinde yetişen Brassicaceae ailesinde yer alan bazı taksonların (Alyssum blepharocarpum Dudley & Hub – Mor., A. murale Waldst. & Kit., A. pateri Nyar., A. sibiricum Willd. ve A. umbellatum Desv.) polen morfolojileri ile ilgili araştırma yapmıştır. 5 Davis ve diğerleri (1988), Alyssum hirsutum Bieb. var. caespitosum Dudley, A. pogonocarpum A. Carlström taksonlarının Türkiye’deki varlıklarını göstermiş ve bu taksonların deskripsiyonları ile yayılışlarını vermişlerdir. Orcan (1993), Eskişehir çevresinde yetişen Alyssum cinsine ait 19 takson belirlemiştir. Bu çalışmada A. obtusifolium Steven ex DC., A. dasycarpum Steph. ex Willd. var. minus Dudley ve A. minus (L.) Rothm. var. collinum (Brot.) taksonları Türkiye için yeni kayıt olarak verilmiştir. Vural ve İnce (1994), Kahramanmaraş Engizek Dağları’ndan toplanan A. pateri Nyar. ve A. praecox Boiss. & Ball. türlerinin polen morfolojisini çalışmışlardır. Orcan ve Mısırdalı (2000), A. lenense türünün Türkiye için yeni kayıt olduğunu belirtmişlerdir. Aytaç ve Duman (2000), Çankırı çevresinden toplanan örnekleri yeni bir tür A. nezaketiae Aytaç & H. Duman olarak isimlendirmişlerdir. Orcan (2002), A. penjwinensis Dudley türünü Türkiye için yeni tür kaydı olarak vermiştir. Adıgüzel ve Reeves (2002), Balıkesir, Bursa ve Kütahya çevresinden toplanan örnekleri yeni bir tür A. dudleyi N. Adıgüzel & R.D. Reeves olarak isimlendirmişlerdir. Serpentin alanlarda yayılış gösterdiğini belirlemişlerdir. Ünal ve Behçet (2003), A. heterotrichum Boiss. türünü Türkiye için yeni tür kaydı olarak vermiştir. Orcan ve Binzet (2003), Odontarrhena seksiyonunda yer alan A. obtusifolium Steven ex DC. türünün anatomik ve palinolojik özelliklerini belirlemişlerdir. 6 Babaoğlu ve diğerlerine göre (2004), Türkiye’de yetişen ve nikel metalini biriktirme özelliği ile ekolojik değeri olan bazı Alyssum türlerinin protein profilleri SDS – PAGE yöntemi ile çalışılarak akrabalık ilişkileri araştırılmıştır. Ayrıca bu çalışmada yer alan Alyssum türlerinin RAPD – PCR yöntemi ile genetik yakınlıkları belirlenmiştir. Orcan ve Binzet (2004), endemik A. floribundum Boiss. & Balansa türünün normal bireyleri ve Aphididae böcek türünün bitkinin morfolojik, anatomik ve palinolojik özellikleri üzerinde meydana getirdiği değişiklikleri incelemişler ve farklılıkları belirlemişlerdir. Kandil (2005), Gamosepalum seksiyonunda yer olan ve endemik A. harputicum Dudley türünün kromozom sayısını belirlemiş ve morfolojik, anatomik, palinolojik özelliklerini vermiştir. Orcan ve Binzet (2006), A. idaeum Boiss. & Heldr. türü Türkiye Florası için yeni tür kaydı olarak vermiştir. Orcan (2006), Marmaris çevresinden toplanan örnekleri yeni bir tür A. mughlaei Orcan olarak isimlendirmişlerdir. Babaoğlu Aydaş (2008), nikelin çevreden temizliği için kullanılabilecek bir bitki türü olmaya aday olan ağır metal biriktirme özelliğine sahip A. corsicum türünün doku kültüründe yetiştirilen örnekleriyle nikel birikimini belirlemiştir. Orcan ve Binzet (2009), Mersin çevresinden toplan örnekleri yeni bir tür A. misirdalianum Orcan & Binzet olarak isimlendirmişlerdir. Yılmaz (2011), Bursa çevresinde Alyssum cinsine ait 17 taksonun yetiştiğini belirlemiştir. Ayrıca bu çalışmada tespit edilen bu türlerin gövde, yaprak, meyve gibi kısımlarının mikromorfolojik özellikleri SEM ile belirlenmiştir. 7 Kavousi ve diğerleri (2011), Alyssum tetrastemon Boiss., A. harputicum T. R. Dudley, A. lepidoto-stellatum (Hausskn. & Bornm.) T. R. Dudley, A. paphlagonicum (Hausskn). T. R. Dudley, A. niveum T. R. Dudley, A. sulphureum T. R. Dudley & Hub.-Mor., A. corningii T. R. Dudley and A. thymops (Hub.-Mor. & Reese) T. R. Dudley türlerinin Türkiye dışında Horasan (İran) çevresinde de yetiştiklerini bildirmişlerdir. Yılmaz (2012), Denizli ve Burdur çevresinden toplanan örnekleri yeni bir tür A. kaynakiae Yılmaz olarak isimlendirmişlerdir. Nazari ve diğerleri (2014), Gamosepalum seksiyonunun Iran’da yetişen türlerinin gövde anatomilerini çalışmışlardır. Karabacak ve diğerleri (2016), Amasya çevresinden toplanan örnekleri yeni bir tür A. amasianum Karabacak & A. Duran olarak isimlendirmişlerdir. Baygeldi (2018), A. linifolium Stephan ex. Willd. var. teheranicum Bornm., A. simplex Rudolph, A. trichocarpum T.R. Dudley & Hub.Mor., A. armenum Boiss., A. praecox Boiss. & Bal., A. lepidoto-stellatum (Hausskn. & Bornm.) T.R. Dudley, A. sulphureum T.R. Dudley & Hub.-Mor., A. murale Waldst. & Kit., subsp. murale ve A. pateri Nyar. subsp. pateri taksonlarının palinolojik özelliklerini belirlemiştir. Gedik (2018), Elazığ çevresinde yayılışı olan A. strigosum Banks ve Sol, A. szovitsianum Fisch. & C. A. Mey., A. linifolium Steph. ex Willd., A. desertorum Stapf. ve A. hirsutum Bieb. türlerinin karyolojik özelliklerini belirlemiştir. 8 3. MATERYAL ve YÖNTEM 3.1. Örneklerin Toplanması Bu çalışmanın konusu olan Alyssum tetrastemon, A. lepidoto – stellatum, A. paphlagonicum, A. thymops, A. baumgartnerianum, A. sulphureum, A. corningii, A. harputicum, A. niveum, A. nezaketiae, A. kaynakiae ve A. lycaonicum türlerine ait olan örnekler 2011-2021 yılları arasında Anadolu’dan toplanmıştır. Arazi çalışmaları türlerin çiçeklenme ve meyve dönemlerine dikkat edilerek Nisan – Temmuz ayları arasında gerçekleştirilmiştir. Toplanan örneklerin bir kısmı anatomik çalışmalar için %70’lik etil alkole alınmış olup bir kısmı ise herbaryum örneği haline getirilmiştir. Tüm örnekler BULU’da saklanmaktadır. 3.2. Türlerin Teşhisi ve Morfolojik Özelliklerin Belirlenmesi Türlerin doğru bir şekilde tayin edilebilmesi için başta Türkiye Florası (Dudley, 1965) olmak üzere Avrupa Florası (Tutin vd., 1968), Kıbrıs Florası (Meikle, 1977), Irak Florası (Townsend, 1980) ve diğer floristik ve taksonomik eserlerden (Dudley 1964; Dudley, 1965) faydalanılmıştır. Her bir birey için gövde şekli, gövde tüy örtüsü, gövde yaprak şekli, taban yaprak şekli, çiçek durumu, sepal şekli, sepal tüy örtüsü, petal şekli, petal tüy örtüsü, meyve şekli, sitilus tüy örtüsü, tohum şekli özellikleri belirlenmiş, gövde, yaprak, sepal, petal, meyva ve sitilus ölçümleri yapılmıştır. Ölçülebilen her bir karakter için en az 20 – 30 ölçüm yapılmıştır. Ölçümler için OLYMPUS SZ 51 stereomikroskobu kullanılmıştır. 3.3. Örneklerin Taramalı Elektron Mikroskobu’nda (SEM) İncelenmesi Taramalı elektron mikroskobu (SEM) incelemeleri için örneklerin gövde, yaprak, petal, sepal, meyve, tohum ve polenleri, üzerinde yapışkan karbon bant bulunan alüminyum 9 tutuculara yerleştirilmiştir. Sonra hazırlanmış olan bu örnekler BAL – TEC SCD 005 kaplama cihazı kullanılarak Altın – Palladium ile 250 saniye süre ile kaplanmıştır. Bursa Uludağ Üniversitesi Fen – Edebiyat Fakültesi Mikroskopi Laboratuvarı’nda bulunan CARL ZEISS / EVO 40 taramalı elektron mikroskobu kullanılarak 20 – 30 kV’da incelenmiş ve fotoğraflanmıştır. 3.4. Anatomik Özelliklerin Belirlenmesi Etil alkol içerisinde saklanan örneklerin kök, gövde ve gövde yapraklarından jilet yardımıyla enine kesitler alınmıştır. Alınan kesitler Gliserin-jelatin kullanılarak sabit preparatlar haline getirilmiştir. Preparatlar LEICA DM 4000M kameralı mikroskobu ile incelenmiş ve fotoğraflanmıştır. 3.5. Palinolojik Özelliklerin Belirlenmesi Palinolojik gözlemler Wodehouse metoduna (Wodehouse, 1935) göre yapılmıştır. Bu yönteme göre anterler stereo mikroskop altında çiçeklerden ayrılmış ve temiz bir lam üzerine aktarılmıştır. Yağların uzaklaştırılması amacıyla üzerine %90’lık etil alkolden damlatılarak iğne yardımıyla ezilmiş ve ısıtıcı üzerinde alkol buharlaşıncaya kadar bekletilmiştir. Boya maddesi olarak içerisine Bazik-fuksin ilave edilmiş Gliserin- jelatinden bir miktar alınmış, polenlerin üzerine konulmuş ve Gliserin-jelatinin erimesi sağlanmıştır. Polenlerin homojen dağılması amacıyla temiz bir iğne yardımıyla karıştırılmıştır. Hava kabarcığı kalmayacak şekilde lamel ile kapatılmıştır. Hazırlanan preparatlar LEICA DM 4000M kameralı mikroskobu ile görüntülenmiş ve fotoğrafları çekilmiştir. Her bir tür için en 30 adet polenin uzunluğu, genişliği, kolpus sayısı, kolpus uzunluğu, kolpus genişliği, kolpuslar arası uzaklık, ekzin ve intin tabakalarının kalınlığı gibi özellikleri incelenmiş ve ölçümleri yapılmıştır. 10 4. BULGULAR Türkiye’de yayılış gösteren Gamosepalum seksiyonuna ait 12 takson belirlenmiştir. Bu taksonlar A. tetrastemon, A. lepidoto – stellatum, A. paphlagonicum, A. thymops, A. baumgartnerianum, A. sulphureum, A. corningii, A. harputicum, A. niveum, A. nezaketiae, A. kaynakiae ve A. lycaonicum olup teşhis anahtarı aşağıdaki gibidir: 1. Petaller beyaz ……………………………………………………………………...… 2 1. Petaller sarı ya da açık sarı ……………………………………………………...…... 5 2. Petaller belirgin şekilde mor damarlı, sitilus yoğun tüylü ........................................... 3 2. Petallerde mor damarlar belirgin değil, sitilus seyrek tüylü ……..…………………. 4 3. Meyve yoğun yarıpulsu ve yıldız tüylü, sitilus 1.5 – 2 mm …………….. tetrastemon 3. Meyve yoğun yıldız tüylü, sitilus 2 – 3 mm ……….……………..………... thymops 4. Meyve genişliği 2 – 2,5 mm’ye kadar, gövde yaprakları yarıpulsu ve yıldız tüylü ...……………………………………………………………………. lepidoto – stellatum 4. Meyve genişliği 3 – 3,5 mm, gövde yaprakları yıldız tüylü ………… paphlagonicum 5. Tüy örtüsü iki şekilli (yıldız tüylü ve pulsu tüylü) …………………………………. 6 5. Tüy örtüsü tek şekilli (pulsu tüylü)………………….………………………………. 8 6. Petal genişliği 1 – 1,5 mm, meyve 4 - 5 × 2,5 – 3,5 mm …………………... corningii 6. Petal genişliği 1,5 – 2 mm, meyve 5 - 6 × 3 – 4 mm …….......…………………….... 7 7. Petal tırnak üzerinde seyrek tüylü, sitilus seyrek tüylü veya tüysüz, meyve pulsu tüylü ……..……………………………………………………..………….……... sulphureum 7. Petal aya üzerinde yoğun yıldız tüylü, sitilus yoğun yıldız tüylü meyve yıldız tüylü ………………………………………………………...……………. baumgartnerianum 8. Bitki yastıkçık oluşturur …………………………………………………….……… 9 8. Bitki yastıkçık oluşturmaz ……...…………..……………………...………………. 10 9. Sepaller düşücü, sitilus tüylü ……………………………………………...….. niveum 9. Sepaller kalıcı, sitilus tüysüz …….……..……………………………...… lycaonicum 10. Sepal 3 – 4 × 1,5 – 2 mm, petaller seyrek tüylü ya da tüysüz …..………. nezaketiae 10. Sepal 4 – 5,5 × 2 – 3 mm, petaller tüylü …………………………………….……. 11 11. Petaller 3 – 8 × 1 – 2 mm ………………………………………………… kaynakiae 11. Petaller 4,5 – 5 × 1,5 – 2 mm …………………………………...……… harputicum 11 4.1. Morfolojik Özellikler 4.1.1. Alyssum tetrastemon Boiss. Ann. Sci. Nat. Bot. 2. 17: 153 (1842) / akkuduzotu Tipus: [Turkey] Cilicia, Akdagh, 1837, Aucher 279 (holo. G!) [iso. K!]. Betimi: Çok yıllık yastıkçık oluşturan bitkiler. Verimli gövdeler 2,5 – 20 cm, tabandan kıvrılarak dikleşen yükselici. Gövde tüy örtüsü ışınları eşit olmayan dallanmış, 8 – 12 ışınlı yıldız tüylü. Verimli gövde yaprakları 4 – 15 × 1 – 3 mm, kaşıksı – ters mızraksı, hafifçe sivri uçlu, tüy örtüsü yaprak üst yüzeyinde 4 – 8 ışınlı, ışınları eşit olmayan yıldız tüylü, alt yüzeyde ışın sayısı 6 – 16. Verimsiz gövdeler 0,5 – 2 cm. Verimsiz gövde yaprakları şeritsi tersmızraksı, sivri, 6 – 8 × 1 – 2 mm. Verimli ve verimsiz gövdeler yeşil. Çiçek durumu korimboz, sık ve yoğun çiçekli. Sepaller, oval, sivri, 3 – 3,5 × 1,5 – 2 mm. Sepal içi tüy örtüsü yoğun, tüyler tek şekilli, bir veya 2 ışının belirgin şekilde çok uzun olduğu ışınları eşit olmayan yıldız tüylü. Sepal üst yüzey tüy örtüsü yoğun ışınları eşit olmayan yıldız tüylü. Petaller beyazımsı, mor damarlı, genişçe kaşıksı, tepe ortasında kısa girintili, aya ortasında daralmış, 4,5 – 6 × 1,5 – 2 mm, tırnak üzerinde yoğunlaşan, ışınları eşit olmayan yıldız tüylü. Uzun filamentler 3,5 – 4 mm, boyuna kadar birleşik kanatlı. Kısa filamentler 3 – 3,5 mm, uzunluğunun ¼ üne kadar kanatlı. Meyve 3 – 4,5 × 2,5 – 3,5 mm, dairemsi ya da yumurtamsı, küt veya hafif girintili, her iki tarafı da eşit şekilde şiş değil, tüy örtüsü yoğun, çok ışınlı dallanmış yıldız tüylü ve yarı pulsu tüylü. Sitilus, 1,5 – 2 mm, alt yarısında tüy örtüsü yoğun, çok ışınlı dallanmış yıldız tüylü ve yarı pulsu tüylü. Tohum, 1,5 – 2 × 1,3 – 1,7 mm, kanatsız, yumurtamsı, açık kahverengi, tohum yüzeyi kollikulat – papillat (Şekil 4.1 – 9). Çiçeklenme: Mayıs – Haziran 12 Şekil 4.1. Doğada Alyssum tetrastemon. A) Habitat B) Genel görünüm 13 Şekil 4.2. A. tetrastemon türünün G herbaryumundaki tip örneği. 14 Şekil 4.3. A. tetrastemon türünün gövde yüzeyi SEM fotoğrafları. A) Genel görünüm B) Tüylerin yakından görünümü 15 Şekil 4.4. A. tetrastemon türünün gövde yaprağı alt yüzeyinin SEM fotoğrafları. A) Genel görünüm B) Tüylerin yakından görünümü 16 Şekil 4.5. A. tetrastemon türünün gövde yaprağı üst yüzeyinin SEM fotoğrafları. A) Genel görünüm B) Tüylerin yakından görünümü 17 Şekil 4.6. A. tetrastemon türünün sepal ve petal iç yüzeylerinin SEM fotoğrafları. A) Sepal B) Petal 18 Şekil 4.7. A. tetrastemon türünün sitilüs ve meyve yüzeylerinin SEM fotoğrafları. A) Sitülüs B) Meyve 19 Şekil 4.8. A. tetrastemon türünün tohum yüzeyinin SEM fotoğrafları. A) Genel görünüm B) Yakın görünüm 20 Şekil 4.9. A. tetrastemon türünün yayılış haritası Yetişme ortamı: Step, ekilmemiş tarlalar ve taşlık alanlarda 950 ile 1800 metreler arasında yetişmektedir. Türkiye’deki Yayılışı: İç Anadolu ve Güney Anadolu, Endemik. İncelenen örnekler: ANKARA: Ankara – Konya yolu, Ahiboz’a 5 km, 26. 05. 1978, A. Baytop 39872 (ISTF!) ANKARA: Şereflihisar – Ankara, Şereflihisar Vayvayköy yol ayrımından 1 km, 950 m 10. 06. 1988, N. ve E. Özhatay 9236 (ISTF!) ANTALYA: Geyik Da., 1800 m, Heldreich 1036 (G!) YOZGAT: Boğazkale – Yozgat, Yozgat’a 37 km kala, 1205 m, 21 v 2019, A. Yılmaz ve Ö. Yılmaz 08 / 2019 (BULU!) YOZGAT: Boğazkale – Yozgat, Yozgat’a 35 km kala, 1200 m, 13 vii 2019, A. Yılmaz ve Ö. Yılmaz 33 / 2019 (BULU!) 21 4.1.2. Alyssum lepidoto-stellatum (Hausskn. & Bornm.) T.R.Dudley J. Arn. Arb. 45(1): 70 (1964) / yıldızkevkesi Tipus: [Turkey B6 Sivas] in declivibus apricis inter Siwas et mt. Yyldisdagh, 1300- 1400 m, 6 vi 1890, Bornmüller 1671 (G!) [BM! K!] Betimi: Çok yıllık küçük yastıkçık oluşturan bitkiler. Verimli gövdeler 2 – 6,5 cm, kısa yükselici. Gövde tüy örtüsü yoğun, ışınları eşit olmayan dallanmış, 8 – 16 ışınlı yıldız tüylü. Verimli gövde yaprakları, 4 – 10 × 1 – 2,5(3) mm, kaşıksı – ters yumurtamsı, sivri uçlu, tüy örtüsü yaprak üst yüzeyinde 10 – 18 ışınlı, ışınları eşit olmayan dallanmış yıldız tüylü ve yarı pulsu tüylü, alt yüzey tüy örtüsü daha yoğun. Verimsiz gövdeler 1 – 2,5 cm. Verimsiz gövde yaprakları 3 – 8 × 0,5 – 1 mm, şeritsi kaşıksı, sivri. Verimli ve verimsiz gövdeler gümüşi renkli. Çiçek durumu korimboz, kısa ve az çiçekli, 7 – 15 × 7 – 15 mm. Pediseller çiçekte 2 – 3 mm. Sepaller, darca oval, sivri, 2,5 – 3 × 1 – 1,5 mm. Sepal içi tüy örtüsü yoğun, dallanmış ışınlı, ışın boyları eşit olmayan yıldız tüylü. Sepal üst yüzey tüy örtüsü yoğun yıldız ve ince çatalsı, kabarcıklı tüylü. Petaller beyaz, genişçe kaşıksı, tepe ortasında kısa girintili ya da tam, aya ortasında daralmış, 4,5 – 5 × 1 – 2,5 mm, petal iç yüzey tırnak üzerinde yoğunlaşmış dallanmış ışınlı, ışın boyları eşit olmayan yıldız tüylü. Uzun filamentler 3 – 3,5 mm yarıya ya da ¾ üne kadar birleşik kanatlı. Kısa filamentler 2,5 – 3 mm, tabanda kısa dişli. Meyve 3 – 4 × 2 – 2,5 mm, oval, küt, valvalar eşit şekilde şiş değil, tüy örtüsü yoğun, çok ışınlı dallanmış yıldız tüylü ve yarı pulsu tüylü. Sitilus, 2 – 2,5 mm, ½ ya da ¾ üne kadar seyrek tüy örtüsüne sahip, çok ışınlı dallanmış, ışınları eşit olmayan yıldız tüylü. Tohum, 2 – 2,3 × 1 – 1,5 mm kanatsız, yumurtamsı, açık kahverengi, tohum yüzeyi kollikulat (Şekil 4.10 – 18). Çiçeklenme: Mayıs – Haziran 22 Şekil 4.10. Doğada A. lepidoto-stellatum. A) Habitat B) Genel görünüm 23 Şekil 4.11. A. lepidoto-stellatum türünün G herbaryumundaki isotip örneği. 24 Şekil 4.12. A. lepidoto-stellatum türünün gövde yüzeyi SEM fotoğrafları. A) Genel görünüm B) Tüylerin yakından görünümü 25 Şekil 4.13. A. lepidoto-stellatum türünün gövde yaprağı alt yüzeyinin SEM fotoğrafları. A) Genel görünüm B) Tüylerin yakından görünümü 26 Şekil 4.14. A. lepidoto-stellatum türünün gövde yaprağı üst yüzeyinin SEM fotoğrafları. A) Genel görünüm B) Tüylerin yakından görünümü 27 Şekil 4.15. A. lepidoto-stellatum türünün sepal ve petal iç yüzeylerinin SEM fotoğrafları. A) Sepal B) Petal 28 Şekil 4.16. A. lepidoto-stellatum türünün sitilüs ve meyve yüzeylerinin SEM fotoğrafları. A) Sitülüs B) Meyve 29 Şekil 4.17. A. lepidoto-stellatum türünün tohum yüzeyinin SEM fotoğrafları. A) Genel görünüm B) Yakın görünüm 30 Şekil 4.18. A. lepidoto-stellatum türünün yayılış haritası Yetişme ortamı: Kalkerli step alanlar ve tepeler, 1300 – 1607 metreler arasında yetişmektedir. Türkiye’deki Yayılışı: İç Anadolu, Doğu Anadolu ve Doğu Karadeniz. İncelenen örnekler: ANKARA: Kalecik, Yakın köyü civarı, 28 iv 1971, M. Kılınç 148 (ANK!) ANKARA: Koçhisar yolu, 137. Km, 25 iv 1953, H. Birand 1424 (ANK!) GÜMÜŞHANE: Eski Gümüşhane, 1400 m, 4 vi 1969, A. ve T. Baytop 15400 (ISTF!) KONYA: Tuz Gölü NW'si, 15 v 1954, H. Birand 226 (ANK!) MALATYA: Environs de Derindeh, 13 vii 1906 Post 91! (G!) MALATYA: Gürün – Darende, 1600 m, 19 vi 1954, Davis 21861 (ANK!) SİVAS: 15 km SW Şarkışla, 15 vi 1939 H. Reese & A. Huber - Morath (G!) SİVAS: Şarkışla – Pınarbaşı, 1374 m, 22 v 2019, A. Yılmaz ve Ö. Yılmaz 09 / 2019 (BULU!) SİVAS: kapaklıpınar – Pazarsu, 1607 m, 22 v 2019, A. Yılmaz ve Ö. Yılmaz 10 / 2019 (BULU!) 31 4.1.3. Alyssum paphlagonicum (Hausskn.) T.R.Dudley J. Arn. Arb. 45(1): 71 (1964) / kokarkuduzotu Tipus: [Turkey A5 Kastamonu] in montosis supra Kissiltscha pr. Tossia, 24 v 1892, Sintenis 3865 (G!) [BM! K!] Betimi: Çok yıllık bitkilerdir. Verimli gövdeler 2,5 – 9 cm, yükselici. Gövde tüy örtüsü yoğun ışınları eşit olmayan dallanmış, 8 – 16 ışınlı yıldız tüylü. Verimli gövde yaprakları 5 – 13 × 1 – 3 mm, kaşıksı, sivri uçlu, tüy örtüsü yaprak üst yüzeyinde 6 – 12 ışınlı, dallanmış, ışınları eşit olmayan yıldız tüylü, alt yüzeyde ışın sayısı 6 – 16. Verimsiz gövdeler 1,5 – 3 cm. Verimsiz gövde yaprakları 4 – 6 × 1 – 1,5 mm, kaşıksı, sivri, Verimli ve verimsiz gövdeler yeşil. Çiçek durumu korimboz, sık çiçekli, 1 – 1,5 cm, meyvede 1,5 – 2,5 cm. Sepaller 2,5 – 4 × 1 – 2 mm, tersyumurtamsı, sivri, kenarları zarımsı. Sepal içi tüy örtüsü yoğun, dallanmış ışınlı, ışın boyları eşit olmayan yıldız tüylü. Sepal üst yüzey tüy örtüsü yoğun ışınları eşit olmayan yıldız tüylü. Petaller 4 – 5,5 × 1 – 1,5 mm, beyaz, genişçe kaşıksı, tepe ortasında kısa girintili, aya ortasında daralmış, tırnak kenarları üstte hafif dişli, petal iç yüzey tırnak üzerinde yoğunlaşmış dallanmış ışınlı, ışın boyları eşit olmayan yıldız tüylü. Uzun filamentler 2,5 – 3,5 mm, ½ sine kadar kanatlı. Kısa filamentler 2 – 2,5 mm, tabanda tırnaklı. Meyve 4 – 4,5 × 3 – 3,5 mm, oval ya da ters yumurtamsı, küt, her iki tarafıda eşit şekilde şişkin, tüy örtüsü yoğun, çok ışınlı dallanmış yıldız tüylü ve yarı pulsu tüylü. Sitilus, 2 – 3 mm, ½ ya da ¾ üne kadar seyrek, ışınları eşit olmayan dallanmış yıldız tüylü. Tohum, 1,5 – 2 × 1,2 – 1,5 mm, darca kanatlı, yumurtamsı, açık kahverengi, tohum yüzeyi kollikulat – papillat (Şekil 4.19 – 27). Çiçeklenme: Mayıs – Haziran 32 Şekil 4.19. Doğada A. paphlagonicum. A) Habitat B) Genel görünüm 33 Şekil 4.20. A. paphlagonicum türünün G herbaryumundaki tip örneği. 34 Şekil 4.21. A. paphlagonicum türünün gövde yüzeyi SEM fotoğrafları. A) Genel görünüm B) Tüylerin yakından görünümü 35 Şekil 4.22. A. paphlagonicum türünün gövde yaprağı alt yüzeyinin SEM fotoğrafları. A) Genel görünüm B) Tüylerin yakından görünümü 36 Şekil 4.23. A. paphlagonicum türünün gövde yaprağı üst yüzeyinin SEM fotoğrafları. A) Genel görünüm B) Tüylerin yakından görünümü 37 Şekil 4.24. A. paphlagonicum türünün sepal ve petal iç yüzeylerinin SEM fotoğrafları. A) Sepal B) Petal 38 Şekil 4.25. A. paphlagonicum türünün sitilüs ve meyve yüzeylerinin SEM fotoğrafları. A) Sitülüs B) Meyve 39 Şekil 4.26. A. paphlagonicum türünün tohum yüzeyinin SEM fotoğrafları. A) Genel görünüm B) Yakın görünüm 40 Şekil 4.27. A. paphlagonicum türünün yayılış haritası Yetişme ortamı: Açık taşlık alanlarda 800 ile 1540 metreler arasında yetişmektedir. Türkiye’deki Yayılışı: İç ve Doğu Anadolu, Batı Karadeniz. Endemik. İncelenen örnekler: ANKARA: Ayaş dağları, Thymus birliği, 31 v 1975, Y. Akman 724 (ANK!) BOLU: Mudurnu, Uluhan, 1400 m, 31 v 1976, Y. Akman 9223 (ANK!) ÇANKIRI: Čakmakli dere, 800-900 m, 6 vi 1929 Bornmüller 13789 (G!) ÇANKIRI: Ditionis oppidi Čankri, 8 – 900 m, 10 vi 1929 Bornmüller 13790 (G!) KAYSERİ: Steppe Pinarbaşi, Pazarviran, serpentinschutt 5 km westlich Pinarbasi, 1540 m, 22 vi 1950 A. Huber-Morath 10989 (G!) KAYSERİ: Yeşilhisar – Niğde, 1137 m, 23 v 2019 A. Yılmaz ve Ö. Yılmaz 13 / 2019 (BULU!) KONYA: NW Salzsee, 1955, Birand 226 (G!) NİĞDE: Niğde, Araplı geçidi, 1283 m, 23 v 2019, A. Yılmaz ve Ö. Yılmaz 14 / 2019 (BULU!) SİVAS: 30 km S Sivas, gegen Ulaş, 17 vi 1939 H. Reese (G!) 41 4.1.4. Alyssum thymops Boiss. (Hub.-Mor. & Reese) T.R.Dudley J. Arn. Arb. 45(1): 71 (1964) / kekikkevkesi Tipus: [Turkey C5 Niğde] Steppe bei Bor, 10 vi 1937, Reese [holo. Hub.-Mor.! iso. E!]. Betimi: Çok yıllık bitkiler. Verimli gövdeler 2,5 – 13 cm, hafif yükselici. Gövde tüy örtüsü ışınları eşit olmayan dallanmış, 8 – 16 ışınlı yıldız tüylü. Verimli gövde yaprakları 4 – 15 x 1-2 mm, şeritsi – tersmızraksı, hafifçe sivri uçlu, tüy örtüsü yaprak üst yüzeyinde 6 – 10 ışınlı, ışınları eşit olmayan, dallanmış yıldız tüylü, alt yüzeyde tüy örtüsü daha yoğun ışın sayısı 6 – 16. Verimsiz gövdeler 0,5 – 1,5 cm. Verimsiz gövde yaprakları 4,5 – 8 × 0,5 – 1 mm, şeritsi tersmızraksı, sivri. Verimli ve verimsiz gövdeler gümüşi yeşil renkli. Çiçek durumu korimboz. Çiçek durumu meyvede belirgin şekilde uzamış, 1,4 – 3,7 cm, pediseller yukarı doğru. Sepaller, 3 – 3,5 × 1 – 1,5 mm, kenarları zarımsı, yumurtamsı, sivri. Sepal içi tüy örtüsü yoğun, dallanmış ışınlı, ışın boyları eşit olmayan yıldız tüylü. Sepal üst yüzey tüy örtüsü yoğun ışınları eşit olmayan yıldız tüylü. Petaller 4 – 5 × 1 – 1,5 mm, beyaz, hafif mor damarlı, darca kaşıksı, küt, aya ortasında daralmış, tırnak kenarları hafifçe dişli, petal iç yüzey tırnak üzerinde yoğunlaşmış dallanmış ışınlı, ışın boyları eşit olmayan yıldız tüylü. Uzun filamentler 3 – 3,5 mm, uzunluğunun 2/3 üne kadar kanatlı. Kısa filamentler 2,5 – 3 mm, tabanda tırnaklı. Meyve 3 – 4 × 2,5 – 3,5 mm, dairemsi küt veya hafif girintili, her iki tarafı da eşit şekilde şiş değil, tüy örtüsü ışınları eşit olmayan, dallanmış ışınlı yıldız tüylü. Sitilus, 2 – 3 mm, alt yarısı yoğun tüy örtüsüne sahiptir, dallanmış ışınlı, ışın boyları eşit olmayan yıldız tüylü. Tohum, 1,5 – 2 × 1,3 – 1,7 mm, kanatsız, yumurtamsı, kahverengi, tohum yüzeyi kollikulat – papillat (Şekil 4.28 – 35). Çiçeklenme: Haziran 42 Şekil 4.28. Doğada A. thymops. A) Habitat B) Genel görünüm 43 Şekil 4.29. A. thymops türünün gövde yüzeyi SEM fotoğrafları. A) Genel görünüm B) Tüylerin yakından görünümü 44 Şekil 4.30. A. thymops türünün gövde yaprağı alt yüzeyinin SEM fotoğrafları. A) Genel görünüm B) Tüylerin yakından görünümü 45 Şekil 4.31. A. thymops türünün gövde yaprağı üst yüzeyinin SEM fotoğrafları. A) Genel görünüm B) Tüylerin yakından görünümü 46 Şekil 4.32. A. thymops türünün sepal ve petal iç yüzeylerinin SEM fotoğrafları. A) Sepal B) Petal 47 Şekil 4.33. A. thymops türünün sitilus ve meyve yüzeylerinin SEM fotoğrafları. A) Sitilus B) Meyve 48 Şekil 4.34. A. thymops türünün tohum yüzeyinin SEM fotoğrafları. A) Genel görünüm B) Yakın görünüm 49 Şekil 4.35. A. thymops türünün yayılış haritası Yetişme ortamı: Step ve ekilmiş alanlarda 900 – 1550 metreler arasında yetişmektedir. Türkiye’deki Yayılışı: İç Anadolu. Endemik. İncelenen örnekler: NİĞDE: Niğde – Ulukışla, Ulukışla’ya 11 km kala, 1523 m, 23 v 2019, A. Yılmaz ve Ö. Yılmaz 15 / 2019 (BULU!) NİĞDE: Niğde – Ulukışla, Ulukışla’ya 6 km kala, 1488 m, 23 v 2019, A. Yılmaz ve Ö. Yılmaz 16 / 2019 (BULU!) 50 4.1.5. Alyssum baumgartnerianum Bornm. ex Baumg. Jahresb. Kaiser Franz Josef- Land. Gymn. Oberrealsch. Baden bei Wien 48: 6 (1911) / elkuduzotu Lektotipus: Lebanon, Dschebel Baruk ad nives; 2100 m, 15 vi 1910, Bornmüller 11405 (G!) [BM! E! K! W!] Betimi: Gevşek gövdeli, toprak üstüne yayılan çok yıllık bitkiler. Verimli gövdeler 4 – 10 cm, yükselici. Gövde tüy örtüsü yoğun, ışınları eşit olmayan dallanmış, 12 – 16 ışınlı yıldız tüylü. Verimli gövde yaprakları 6 – 20 × 2 – 3 mm, ters mızraksı, hafifçe sivri uçlu ya da küt, tüy örtüsü yaprak üst yüzeyinde 6 – 12 ışınlı, ışınları boyları eşit olmayan, dallanmış ışınlı yıldız tüylü, alt yüzeyde tüy örtüsü daha seyrek. Verimsiz gövdeler 0,5 – 2 cm. Verimsiz gövde yaprakları tersmızraksı, hafif sivri. Verimli ve verimsiz gövdeler yeşil. Çiçek durumu korimboz. Sepaller 3 – 4 × 1 – 2 mm, yumurtamsı, küt, kenarları zarımsı. Sepal içi merkezde yoğunlaşmış, seyrek dallanmış ışınlı, ışın boyları eşit olmayan yıldız tüylü. Sepal üst yüzey tüy örtüsü yoğun ışınları eşit olmayan yıldız tüylü ve pulsu tüylü. Petaller 5 – 6 × 1.5 – 2 mm, sarı, kaşıksı, tepe ortasında kısa girintili ya da küt, tırnak kenarları hafifçe dişli, petal iç yüzeyi tüy örtüsü aya üzerinde yoğunlaşmış, ışın boyları eşit, 8 – 16 ışınlı kabarcıklı, basık yıldız tüylü. Uzun filamentler 4,5 – 6 mm, boyunun yarısına kadar birleşik tırnaklı kanatlı. Kısa filamentler 4 – 5 mm, uzunluğunun 2/3 üne kadar ayrık dişli. Meyve dairesel veya tersyumurtamsı 5 – 6 × 3 – 4 mm, girintili, her iki tarafıda eşit şekilde şiş değil, tüy örtüsü yoğun, 12 – 18 ışınlı, kabarcıklı, yıldız tüylü. Sitilus, 4 – 5 mm, ½ yada 2/3 üne kadar tüy örtüsüne sahip, çok ışınlı dallanmış yıldız tüylü. Tohum, 1,5 – 2 × 1,5 – 2 mm, kanatsız, yumurtamsı ya da dairesel, koyu kahverengi, tohum yüzeyi kollikulat – papillat (Şekil 4.36 – 44). Çiçeklenme: Mayıs – Haziran 51 Şekil 4.36. Doğada A. baumgartnerianum. A) Habitat B) Genel görünümü 52 Şekil 4.37. A. baumgartnerianum türünün G herbaryumundaki tip örneği. 53 Şekil 4.38. A. baumgartnerianum türünün gövde yüzeyi SEM fotoğrafları. A) Genel görünüm B) Tüylerin yakından görünümü 54 Şekil 4.39. A. baumgartnerianum türünün gövde yaprağı alt yüzeyinin SEM fotoğrafları. A) Genel görünüm B) Tüylerin yakından görünümü 55 Şekil 4.40. A. baumgartnerianum türünün gövde yaprağı üst yüzeyinin SEM fotoğrafları. A) Genel görünüm B) Tüylerin yakından görünümü 56 Şekil 4.41. A. baumgartnerianum türünün sepal ve petal iç yüzeylerinin SEM fotoğrafları. A) Sepal B) Petal 57 Şekil 4.42. A. baumgartnerianum türünün sitilus ve meyve yüzeylerinin SEM fotoğrafları. A) Sitilus B) Meyve 58 Şekil 4.43. A. baumgartnerianum türünün tohum yüzeyinin SEM fotoğrafları. A) Genel görünüm B) Yakın görünüm 59 Şekil 4.44. A. baumgartnerianum türünün yayılış haritası Yetişme ortamı: Kireç taşlı alanlar ve yamaçlarda 1300 – 2100 metreler arasında yetişmektedir. Türkiye’deki Yayılışı: Güney ve İç Anadolu. İncelenen örnekler: ANTALYA: Bereket Da. (Çalbali Da.) Pestalozza (G!) ANTALYA: Çobanlar köyü yaylası, Delieğrik mevkii, 1800 – 2000 m, 19 vii 1981, H. Sümbül 1106 (ANK!) ANTALYA: Karadağ, Feslikan yaylası çevresi, 3 vi 2019, A. Yılmaz ve Ö. Yılmaz 23 / 2019 (BULU!) ADANA: Karaisali, Koca Çukur Yayla NW ob Pozantı, 1750 m, 29 vi 1959, A. Huber – Morath 16226 (G!) ESKİŞEHİR: Alpu, Bozan, Bozan verici çevresi, A. Yılmaz ve Ö. Yılmaz 01 / 2021 (BULU!) KARAMAN: Karaman – Ermenek, Yelibel Dağ, 2020 m, 10 vi 1948, A. Huber – Morath 16880 (G!) 60 4.1.6. Alyssum sulphureum T.R.Dudley & Hub.-Mor. J. Arn. Arb. 45(1): 74 (1964) / acıkuduzotu Tipus: [Turkey B6 Malatya] Kalkmergelhügel ostlich ob Darende, 1000-1050 m, 28 vi 1953, Huber-Morath 11969 (holo. Hub.-Mor.!) [ iso. E!]. Betimi: Toprak üstüne yayılan, yarı çalımsı çok yıllık bitkiler. Verimli gövdeler 5 – 15 cm, yükselici. Gövde tüy örtüsü yoğun, pulsu tüylü. Verimli gövde yaprakları 8 – 15 × 1,5 – 3 mm, ters mızraksı, şeritsi ters mızraksı, hafifçe sivri uçlu, tüy örtüsü yaprak üst yüzeyinde çok ve dallanmış ışınlı yıldız tüylü, pulsu ve yarı pulsu tüylü, alt yüzeyde yoğun pulsu tüylü. Verimsiz gövdeler 1 – 2 cm. Verimsiz gövde yaprakları tersmızraksı, hafif sivri. Verimli ve verimsiz gövdeler yeşilimsi boz renkli. Çiçek durumu korimboz. Sepaller, 4 – 5 × 2 – 3 mm, yumurtamsı, sivri. Sepal içi tüy örtüsü yoğun, seyrek dallanmış ışınlı, ışın boyları eşit olmayan yıldız tüylü. Sepal üst yüzey tüy örtüsü yoğun ışınları eşit olmayan yıldız tüylü ve pulsu tüylü. Petaller 6 – 6,5 × 1.5 – 2 mm, sarı, genişçe kaşıksı, tepe ortasında kısa girintili ya da küt, tüy örtüsü aya ile tırnak arasında çok seyrek yıldız tüylü. Uzun filamentler 4,5 – 5 mm, boyunun ½ veya 2/3’üne kadar birleşik tırnaklı kanatlı. Kısa filamentler 4 – 4,5 mm, uzunluğunun ½ sine kadar ayrık dişli. Meyve 5 – 6 × 3,5 – 4 mm, oval, hafif girintili, kenarları basık merkezde şişkin, yoğun pulsu tüylü. Sitilus, 3 – 4 mm, tüysüz veya seyrek pulsu tüylü. Tohum 2,5 – 3 × 2 – 2,5 mm, kanatsız, yumurtamsı, açık kahverengi, tohum yüzeyi kollikulat (Şekil 4.45 – 53). Çiçeklenme: Mayıs – Haziran 61 Şekil 4.45. Doğada A. sulphureum. A) Habitat B) Genel görünümü 62 Şekil 4.46. A. sulphureum türünün G herbaryumundaki holotip örneği. 63 Şekil 4.47. A. sulphureum türünün gövde yüzeyi SEM fotoğrafları. A) Genel görünüm B) Tüylerin yakından görünümü 64 Şekil 4.48. A. sulphureum türünün gövde yaprağı alt yüzeyinin SEM fotoğrafları. A) Genel görünüm B) Tüylerin yakından görünümü 65 Şekil 4.49. A. sulphureum türünün gövde yaprağı üst yüzeyinin SEM fotoğrafları. A) Genel görünüm B) Tüylerin yakından görünümü 66 Şekil 4.50. A. sulphureum türünün sepal ve petal iç yüzeylerinin SEM fotoğrafları. A) Sepal B) Petal 67 Şekil 4.51. A. sulphureum türünün sitilus ve meyve yüzeylerinin SEM fotoğrafları. A) Sitilus B) Meyve 68 Şekil 4.52. A. sulphureum türünün tohum yüzeyinin SEM fotoğrafları. A) Genel görünüm B) Yakın görünüm 69 Şekil 4.53. A. sulphureum türünün yayılış haritası Yetişme ortamı: Step ve kalkerli alanlarda 1000 – 1650 metreler arasında yetişmektedir. Türkiye’deki Yayılışı: İç Anadolu, Güneydoğu ve Doğu Anadolu. İncelenen Örnekler: MALATYA: Mergelhügel 2 km westl. ob Darende, an der strasse nach Gürün, 1090m, 28 vi 1953 A. Huber - Morath 11970 (G!) MALATYA: Darende – Gürün, 2 km w Drende, 1090 m, 9 vii 1981, Max Nydegger, 16787 (G!) MALATYA: Darende – Gürün, 10 km n Darende, 1350 m, 10 vii 1981, Max Nydegger 16795 (G!) MALATYA: Mergelhügel nördlich ob dem Dorf Darende, 950 – 980 m, 20 vi 1949, A. Huber – Morath, 9252 (G!) MALATYA: Gürün – Darende, 1156 m, 22 v 2019, A. Yılmaz ve Ö. Yılmaz 11 / 2019 (BULU!) NEVŞEHİR: Cappadocia, Entre Derindeh et Kavak agnatch, 14 vii 1906, B. Post, 52 (G!) 70 4.1.7. Alyssum corningii T.R.Dudley J. Arn. Arb. 45(1): 72, t. 3, f. 1-11 (1964) / elkevkesi Tipus: [Turkey C4 Konya] Konya to Sultanhani, 18 km from Konya, 1050 m, 16 vi 1962, Dudley, D. 35911 (Hb. Hub.-Mor.!) [holo. E! iso. A!] Betimi: Yarı çalımsı, gevşek ve seyrek dallanmış çok yıllık bitkiler. Verimli gövdeler 3,5 – 13 cm. Gövde tüy örtüsü, ışınları eşit olmayan, dallanmış, 12 – 18 ışınlı yıldız tüylü. Verimli gövde yaprakları 5 – 10 × 1 – 2,5 mm, şeritsi ters mızraksı, sivri uçlu, tüy örtüsü yaprak üst yüzeyinde 12 – 18 ışınlı, ışınları boyları eşit olmayan, dallanmış ışınlı yıldız tüylü, alt yüzeyde tüy örtüsü yoğun yarı pulsu tüylü. Verimsiz gövdeler 0,5 – 1,5 cm. Verimsiz gövde yaprakları tersmızraksı, hafif sivri. Verimli ve verimsiz gövdeler yeşilimsi boz renkli. Çiçek durumu yoğun çiçekli, korimboz. Sepaller, 2 – 3 × 1 – 1,5 mm, darca yumurtamsı, sivri, kenarları zarımsı. Sepal içi tüy örtüsü yoğun, seyrek dallanmış ışınlı, ışın boyları eşit olmayan yıldız tüylü. Sepal üst yüzey tüy örtüsü yoğun ışınları eşit olmayan yıldız tüylü ve yarı pulsu tüylü. Petaller 3 – 4 × 1 – 1,5 mm, sarı, kaşıksı, tepe ortasında küt, tırnak kısmında hafifçe genişlemiş, tüy örtüsü sadece tırnak üzerinde seyrek, dallanmış ışınlı, ışın boyları eşit olmayan yıldız tüylü. Uzun filamentler 2 – 2,5 mm, ½ veya 2/3 üne kadar birleşik darca kanatlı. Kısa filamentler 1,8 – 2,2 mm, tabanda kısa dişli. Meyve 4 – 5 × 2,5 – 3,5 mm, dairesel veya tersyumurtamsı, tepede hafifçe girintili, kenarları basık merkezde belirli şekilde şişkin, yoğun ve iki şekilli tüy örtüsüne sahip, yarı pulsu ve 12 – 18 ışınlı, kabarcıklı, yıldız tüylü. Sitilus, 1,5 – 3 mm, ½ ya da 2/3 üne kadar yoğun tüy örtüsüne sahip, 10 – 16 ışınlı, ışın boyları eşit olmayan dallanmış ışınlı yıldız tüylü. Tohum 1,5 – 1,7 × 1,5 – 1,7 mm, kanatsız, dairesel, açık kahverengi, tohum yüzeyi kollikulat (Şekil 4.54 – 62). Çiçeklenme: Haziran 71 Şekil 4.54. Doğada A. corningii. A) Habitat B) Genel görünümü 72 Şekil 4.55. A. corningii türünün G herbaryumundaki isotip örneği. 73 Şekil 4.56. A. corningii türünün gövde yüzeyi SEM fotoğrafları. A) Genel görünüm B) Tüylerin yakından görünümü 74 Şekil 4.57. A. corningii türünün gövde yaprağı alt yüzeyinin SEM fotoğrafları. A) Genel görünüm B) Tüylerin yakından görünümü 75 Şekil 4.58. A. corningii türünün gövde yaprağı üst yüzeyinin SEM fotoğrafları. A) Genel görünüm B) Tüylerin yakından görünümü 76 Şekil 4.59. A. corningii türünün sepal ve petal iç yüzeylerinin SEM fotoğrafları. A) Sepal B) Petal 77 Şekil 4.60. A. corningii türünün sitilus ve meyve yüzeylerinin SEM fotoğrafları. A) Sitilus B) Meyve 78 Şekil 4.61. A. corningii türünün tohum yüzeyinin SEM fotoğrafları. A) Genel görünüm B) Yakın görünüm 79 Şekil 4.62. A. corningii türünün yayılış haritası Yetişme ortamı: Step alanlarda 1050 – 1500 metreler arasında yetişmektedir. Türkiye’deki Yayılışı: İç Anadolu. Endemik. İncelenen örnekler: AKSARAY: Sultanhanı, Yeşiltömek çevresi, 962 m, 24 v 2019, A. Yılmaz ve Ö. Yılmaz 21 / 2019 (BULU!) KONYA: Sarayönü civarı, v 1943, H. Birand (ANK!) NİĞDE: Valley of Kamechly-Chai, 1500 m, 16 vi 1856, Balansa 493 (G!) 80 4.1.8. Alyssum harputicum Dudley in J. Arn. Arb. 45(1): 76, t. 4, f. 1-12 (1964) / harputkevkesi Tipus: [Turkey B7 Elazig] Kharput in summo monte Kisil Depe, 10 v 1889, Sintenis 323 (holo. G!) [iso. K! W!]. Betimi: Yarı çalımsı, yükselici, dik veya sürünücü, çok yıllık bitkiler. Verimli gövdeler, 4 – 12 cm. Gövde tüy örtüsü, pulsu tüylü. Verimli gövde yaprakları 7 – 13 × 1 – 2 mm, şeritsi veya şeritsi-tersmızraksı, sivri uçlu, tüy örtüsü 0,2 – 0,3 mm çapında yoğun pulsu tüylü. Verimsiz gövdeler 0,5 – 2 cm. Verimsiz gövde yaprakları 4 – 7 × 0,5 – 1 mm, şeritsi veya şeritsi-tersmızraksı, sivri uçlu. Verimli ve verimsiz gövdeler gümüşi renkli. Çiçek durumu yoğun çiçekli, korimboz. Sepaller, 4 – 4,5 × 1,5 – 2 mm, darca yumurtamsı, sivri, kenarları zarımsı. Sepal içi tüy örtüsü seyrek kısa ışınlı yıldız tüylü. Sepal üst yüzey tüy örtüsü yoğun yarı pulsu ve ışın sayısı fazla yıldız tüylü. Petaller 4,5 – 5 × 1,5 – 2 mm, sarı, kaşıksı, tepe ortasında küt veya hafif girintili, aya kısmında şekilde genişlemiş, tüy örtüsü sadece tırnak üzerinde çok yoğun pulsu veya yarı pulsu tüylü. Uzun filamentler 4 – 4,5 mm, 2/3 üne kadar birleşik darca kanatlı. Kısa filamentler 3,5 – 4 mm, tabanda kısa dişli. Ovaryum dairesel yoğun lepidot tüylü. Sitilus, 2,5 – 3 mm tabanda pulsu tüylü (Şekil 4.63 – 64). Çiçeklenme: Mayıs 81 Şekil 4.63. A. harputicum türünün G herbaryumundaki isotip örneği. 82 Şekil 4.64. Alyssum harputicum türünün yayılış haritası Yetişme ortamı: Step alanlarda yetişmektedir. Türkiye’deki Yayılışı: Doğu Anadolu. Endemik. İncelenen örnekler: TÜRKİYE: 1950, A. Huber – Morath 11760 (G!) 83 4.1.9. Alyssum niveum T. R. Dudley J. Arn. Arb. 45(1): 78, t. 3, f. 12-20 (1964) / akkevke Tipus: [Turkey B3 Eskişehir] distr. Sivrihisar, nordostlich von Yaka Pinar, 18 v 1941, Romieux (holo. Hb. Hub.-Mor.!). Betimi: Yastıkçık oluşturan çok yıllık bitkiler. Verimli güvdeler, 0,5 – 3 cm. Gövde tüy örtüsü yoğun pulsu tüylü. Verimli gövde yaprakları ters mızraksı ya da kaşıksı, sivri uçlu, 3,5 – 10 × 1,5 – 3 mm, tüy örtüsü alt ve üst yüzeyde aynı, yoğun 0,25 – 0,5 mm çapında pulsu tüylü. Verimsiz gövde yaprakları 4 – 10 × 1,5 – 3 mm, ters yumurtamsı, ters mızraksı, hafif sivri. Verimli ve verimsiz gövdeler boz renkli. Çiçek durumu yoğun çiçekli, korimboz. Sepaller, 3 – 3,5 × 1 – 2 mm, darca yumurtamsı, sivri, kenarları zarımsı. Sepal içi tüy örtüsü tek şekilli, seyrek, merkezde yoğunlaşmış, dallanmış, ışın boyları eşit olmayan yıldız tüylü. Sepal üst yüzey tüy örtüsü yoğun pulsu tüylü. Petaller 5 – 7 × 1,5 – 2 mm, sarı, kaşıksı, tepe ortasında küt, aya ile tırnak arasındaki kenarlar dişli, iç yüzey tüy örtüsü çok seyrek, aya üzerinde birkaç adet kısa ışınlı, kabarcıklı yıldız tüylü veya yarıpulsu tüylü. Uzun filamentler 4 – 4,5 mm, kanatsız. Kısa filamentler 3,8 – 4,2 mm tabanda kısa dişli. Meyve 4 – 7 × 3 – 5 mm, oval ya da tersyumurtamsı, tepede girintili, her iki tarafıda eşit şekilde şişkin, tüy örtüsü yoğun, 0,2 – 0,3 mm çapında pulsu tüylü. Sitilus, 1 – 3 mm, tamamı yoğun pulsu tüylü. Tohum, 2 – 2,5 × 1,8 – 2,3 mm, kanatsız, dairesel, kahverengi, tohum yüzeyi kollikulat – papillat (Şekil 4.65 – 73). Çiçeklenme: Mayıs 84 Şekil 4.65. Doğada A. niveum. A) Habitat B) Genel görünümü 85 Şekil 4.66. A. niveum türünün G herbaryumundaki holotip örneği. 86 Şekil 4.67. A. niveum türünün gövde yüzeyi SEM fotoğrafı. 87 Şekil 4.68. A. niveum türünün gövde yaprağı alt yüzeyinin SEM fotoğrafları. A) Genel görünüm B) Tüylerin yakından görünümü 88 Şekil 4.69. A. niveum türünün gövde yaprağı üst yüzeyinin SEM fotoğrafları. A) Genel görünüm B) Tüylerin yakından görünümü 89 Şekil 4.70. A. niveum türünün sepal ve petal iç yüzeylerinin SEM fotoğrafları. A) Sepal B) Petal 90 Şekil 4.71. A. niveum türünün sitilus ve meyve yüzeylerinin SEM fotoğrafları. A) Sitilus B) Meyve 91 Şekil 4.72. A. niveum türünün tohum yüzeyinin SEM fotoğrafları. A) Genel görünüm B) Yakın görünüm 92 Şekil 4.73. A. niveum türünün yayılış haritası Yetişme ortamı: Kalkerli step alanlarda 840 – 930 metre yüksekliklerde yetişmektedir. Türkiye’deki Yayılışı: İç Anadolu. Endemik. İncelenen örnekler: ESKİŞEHİR: Alpu, Bozan, Bozan verici çevresi, 17 v 2021, A. Yılmaz ve Ö. Yılmaz 01 – 2 / 2021 (BULU!) ESKİŞEHİR: Sivrihisar, Yeşilköy çevresi, 848 m, 20 v 2019, A. Yılmaz ve Ö. Yılmaz 01 / 2019 (BULU!) ESKİŞEHİR: Sivrihisar, Yeşilköy – Ertuğrul, 943 m, 20 v 2019, A. Yılmaz ve Ö. Yılmaz 02 / 2019 (BULU!) ESKİŞEHİR: Sivrihisar, Ertuğrul doğusu, 896 m, 20 v 2019, A. Yılmaz ve Ö. Yılmaz 03 / 2019 (BULU!) ESKİŞEHİR: Sivrihisar, Sivrihisar – Emirdağ, Aşağıkepen çevresi, 930 m, 17 v 2021, A. Yılmaz ve Ö. Yılmaz 02 / 2021 (BULU!) 93 4.1.10. Alyssum nezaketiae Aytaç & H. Duman Israel J. Bot. 48: 317 (2001) / nezaketkevkesi Tipus: Turkey A4 ÇANKIRI: Çankırı – Ilgaz from Çankırı 3 km, 650 – 700 m, 5 vii 1995, H. Duman 5804 & Z. Aytaç [E!] Betimi: Çok yıllık, dik gövdeli yarı çalımsı bitkiler. Verimli gövdeler 3 – 10 cm. Gövde tüy örtüsü yoğun pulsu tüylü, pulsu tüylerin çapı 0,4 – 0,7 mm. Verimli gövde yaprakları 5 – 19 × 1,5 – 5 mm, ters yumurtamsı ya da kaşıksı, küt veya hafif sivri uçludur, tüy örtüsü alt ve üst yüzeyde aynı, 0,25 – 0,5 mm çapında yoğun üst üste dizilmiş pulsu tüylü. Verimsiz gövdeler 0,5 – 2 cm, yaprakları ters yumurtamsı ya da kaşıksı. Verimli ve verimsiz gövdeler boz, gümüşi renkli. Çiçek durumu az çiçekli, korimboz, boyu çiçekte 1,5 – 2,5 cm, pedisel boyu çiçekte 2 – 3 mm. Sepaller 3 – 4 × 1,5 – 2 mm, oval ya da darca yumurtamsı, sivri, kenarları zarımsı. Sepal içi tüy örtüsü merkezde yoğunlaşmış, seyrek, dallanmış ışınlı, ışın boyları eşit olmayan yıldız tüylü. Sepal üst yüzey tüy örtüsü yoğun pulsu tüylü. Petaller 5 – 5,5 × 2 – 2,5 mm, sarı, kaşıksı, tepe ortasında hafif girintili, aya ile tırnak arası kenarları tam, tüy örtüsü seyrek aya üzerinde genelde bir veya birkaç adet yarı pulsu tüy veya pulsu tüylü. Uzun filamentler 3,5 – 4 mm, iki yanda birleşik darca kanatlı. Kısa filamentler 2,5 – 3 mm, tabanda kısa dişli. Meyve 3 – 5 × 3 – 4,5 mm, dairesel tepede hafif girintili, her iki tarafıda eşit şekilde şişkin değil, tüy örtüsü seyrek, 0,2 – 0,25 mm çapında pulsu tüylü. Sitilus, 1,5 – 2,5 mm, sadece tabanda seyrek yarı pulsu tüylü. Tohum, 2 – 2,5 × 2 – 2,5 mm, darca kanatlı, dairesel, açık kahverengi, tohum yüzeyi kollikulat – papillat (Şekil 4.74 – 82). Çiçeklenme: Mayıs 94 Şekil 4.74. Doğada A. nezaketiae. A) Habitat B) Genel görünümü 95 Şekil 4.75. A. nezaketiae türünün E herbaryumundaki isotip örneği. 96 Şekil 4.76. A. nezaketiae türünün gövde yüzeyi SEM fotoğrafları. A) Genel görünüm B) Tüylerin yakından görünümü 97 Şekil 4.77. A. nezaketiae türünün gövde yaprağı alt yüzeyinin SEM fotoğrafları. A) Genel görünüm B) Tüylerin yakından görünümü 98 Şekil 4.78. A. nezaketiae türünün gövde yaprağı üst yüzeyinin SEM fotoğrafları. A) Genel görünüm B) Tüylerin yakından görünümü 99 Şekil 4.79. A. nezaketiae türünün sepal ve petal iç yüzeylerinin SEM fotoğrafları. A) Sepal B) Petal 100 Şekil 4.80. A. nezaketiae türünün sitilus ve meyve yüzeylerinin SEM fotoğrafları. A) Sitilus B) Meyve 101 Şekil 4.81. A. nezaketiae türünün tohum yüzeyinin SEM fotoğrafları. A) Genel görünüm B) Yakın görünüm 102 Şekil 4.82. A. nezaketiae türünün yayılış haritası Yetişme ortamı: Jipsli step alanlarda 650 – 915 metreler arası yükseklikte yetişmektedir. Türkiye’de ki Yayılışı: Batı Karadeniz. Endemik. İncelenen örnekler: ÇANKIRI: Çankırı – Yapraklı, Karatekin Üniversitesi yol ayrımı, 915 m, 20 v 2019, A. Yılmaz ve Ö. Yılmaz 04 / 2019 (BULU!) 103 4.1.11. Alyssum kaynakiae Yılmaz Nordic J. Bot. 30(2): 190 (2012) / sultankevkesi Tipus: Türkiye. C2 Denizli: Çameli, Üzümlü – Çameli, Kirazlıyayla çıkışı, 36°58′35″N, 29°14′20″E, 890 m a.s.l., 9 May 2010, Ö. Yılmaz 87/10 – 1 (Holotip, BULU; Isotip BULU, ANK). Betimi: İki yıllık, dik gövdeli yarı çalımsı bitkiler. Verimli gövdeler, 1,5 – 13 cm. Gövde tüy örtüsü yoğun pulsu tüylü, pulsu tüyler 0,25 – 0,3 mm çapında. Verimli gövde yaprakları 4 – 10 × 1 – 2,5 mm, şeritsi ya da şeritsi ters mızraksı, hafif sivri uçludur veya tam, tüy örtüsü alt ve üst yüzeyde aynı, 0,3 – 0,4 mm çapında yoğun üst üste dizilmiş pulsu tüylü. Verimsiz gövdeler 0,5 – 1,5 cm, gövde yaprakları ile aynı şekilli. Verimli ve verimsiz gövdeler boz, gümüşi renkli. Çiçek durumu seyrek çiçekli, korimboz, pedisel boyu çiçekte 1 – 3 mm. Sepaller 2,5 – 5,5 × 1 – 3 mm, oval ya da yumurtamsı, sivri, kenarları zarımsı. Sepal içi tüy örtüsü çok seyrek, ışın boyları eşit olmayan yıldız tüylü ve yarıpulsu tüylü. Sepal üst yüzey tüy örtüsü yoğun pulsu tüylü. Petaller 3 – 8 × 1 – 2 mm, açık sarı, kaşıksı, tepe ortasında hafif girintili yada tam, tırnak kenarları tam, petal içi tüy örtüsü petalin tam ortasında yoğunlaşmış, pulsu tüylü. Uzun filamentler 3,5 – 4 mm, tamamına ya da 2/3 üne kadar birleşik darca kanatlı. Kısa filamentler 3 – 3,5 mm, kanatsız. Meyve 4 – 4,5 × 3 – 3,5 mm, oval ya da dairesel, tepede hafif girintili, her iki tarafı da eşit şekilde şişkin, tüy örtüsü yoğun, 0,2 – 0,25 mm çapında pulsu tüylü. Sitilus, 1,5 – 3 mm, tüy örtüsü seyrek, yarı pulsu tüylü. Tohum 1,5 – 2 × 1,5 - 2 mm, darca kanatlı, dairesel ya da yumurtamsı açık kahverengi, tohum yüzeyi kollikulat – papillat (Şekil 4.83 – 90). Çiçeklenme: Nisan – Mayıs 104 Şekil 4.83. A. kaynakiae türünün BULU herbaryumundaki isotip örneği. 105 Şekil 4.84. A. kaynakiae türünün gövde yüzeyi SEM fotoğrafları. A) Genel görünüm B) Tüylerin yakından görünümü 106 Şekil 4.85. A. kaynakiae türünün gövde yaprağı alt yüzeyinin SEM fotoğrafları. A) Genel görünüm B) Tüylerin yakından görünümü 107 Şekil 4.86. A. kaynakiae türünün gövde yaprağı üst yüzeyinin SEM fotoğrafları. A) Genel görünüm B) Tüylerin yakından görünümü 108 Şekil 4.87. A. kaynakiae türünün sepal ve petal iç yüzeylerinin SEM fotoğrafları. A) Sepal B) Petal 109 Şekil 4.88. A. kaynakiae türünün sitilus ve meyve yüzeylerinin SEM fotoğrafları. A) Sitilus B) Meyve 110 Şekil 4.89. A. kaynakiae türünün tohum yüzeyinin SEM fotoğrafları. A) Genel görünüm B) Yakın görünüm 111 Şekil 4.90. A. kaynakiae türünün yayılış haritası Yetişme ortamı: Pinus brutia ormanlarının açık alanlarında 890 – 1060 metreler arası yükseklikte yetişmektedir. Türkiye’deki Yayılışı: Güneybatı Anadolu. Endemik. İncelenen örnekler: BURDUR: Gölhisar – Altınyayla, Gölhisar çıkışı , 933 m a.s.l., 25 Nisan 2010, Ö. Yılmaz 51/10 – 1, R. Daşkın (BULU!). BURDUR: Gölhisar – Altınyayla, İbecik yol ayrımı çevresi, 978 m a.s.l., 26 Nisan 2010, Ö. Yılmaz 60/10 – 1, R. Daşkın (BULU!). BURDUR: Gölhisar – Altınyayla, 10. km, 1060 m a.s.l., 26 Nisan 2010, Ö. Yılmaz 61/10 – 1, R. Daşkın (BULU!). BURDUR Gölhisar – Altınyayla, Gölhisar çıkışı, 7 Mayıs 2017, A. Yılmaz ve Ö. Yılmaz 11/17 (BULU!). BURDUR Gölhisar – Altınyayla, Kargılı çevresi, 7 Mayıs 2017, A. Yılmaz ve Ö. Yılmaz 12/17 (BULU!). DENİZLİ: Yeşilüzümlü – Çameli, Kirazyayla çıkışı, 7 Mayıs 2017, A. Yılmaz ve Ö. Yılmaz 10/17 (BULU!). 112 4.1.12. Alyssum lycaonicum (O. E. Schulz) T. R. Dudley J. Arn. Arb. 45(1): 79 (1964) / konyakuduzotu Tipus: [Turkey C5 Konya] Steppe bei Korasch in Lykaonien, 1400 m, vi 1906, Siehe 274 [holo. B! iso. BM!]. Betimi: Yastıkçık oluşturan çok yıllık bitkiler. Verimli gövdeler, 2,5 – 9 cm. Gövde tüy örtüsü yoğun pulsu tüylü, pulsu tüyler 0,6 – 0,9 mm çapında. Verimli gövde yaprakları 5 – 10 × 1 – 2 mm, şeritsi ya da şeritsi – ters mızraksı, hafif sivri uçludur, tüy örtüsü üst yüzeyde yoğun yarı pulsu tüylü, alt yüzeyde yoğun 0,8 – 1 mm çapında yoğun üst üste dizilmiş pulsu tüylü. Verimsiz gövde yaprakları 3 – 5 × 1 – 1,5 mm, şeritsi ya da şeritsi – ters mızraksı. Verimli ve verimsiz gövdeler boz, gümüşi renkli. Çiçek durumu korimboz, boyu çiçekte 1,5 – 3,5 cm. Sepaller 4 – 7 mm, birleşik, belirgin şekilde şişkin ve meyvede kalıcı. Sepal içi tüy örtüsü iki şekilli, tüm iç yüzeyde yayılmış, dallanmış ışınlı, ışın boyları eşit olmayan ince yapılı yıldız tüylü ve yarıpulsu tüylü. Sepal üst yüzeyi yoğun pulsu tüylü. Petaller 7 – 8 × 2,5 – 3 mm, sarı, kaşıksı, aya kısmında belirgin şekilde genişlemiş, tırnak kenarları tam, tepe ortasında girintili, tüy örtüsü tırnak üzerinde yoğunlaşmış yıldız tüylü. Uzun filamentler 5 – 6 mm, ½ veya 2/3 üne kadar birleşik kanatlı, kanadın üst kısmı dişli. Kısa filamentler 4,5 – 5 mm, 1/3 üne kadar ayrık tırnaklı. Meyve 5 – 6 × 4 – 5 mm, hafif yumurtamsı veya dairesel, tepede hafif girintili veya tam, kenarları basık merkezde her iki tarafı da eşit şekilde şişkin, tüy örtüsü yoğun, 0,4 – 0,5 mm çapında düzgün yapılı kabarcıklı pulsu tüylü. Sitilus, 4 – 5 mm, tüysüz. Tohum 2 – 2,5 × 2 – 2,5 mm, kanatsız, dairesel veya yumurtamsı, açık kahverengi, tohum yüzeyi kollikulat (Şekil 4.91 – 99). Çiçeklenme: Haziran 113 Şekil 4.91. Doğada A. lycaonicum. A) Habitat B) Genel görünümü 114 Şekil 4.92. A. lycaonicum türünün BM herbaryumundaki isotip örneği. 115 Şekil 4.93. A. lycaonicum türünün gövde yüzeyi SEM fotoğrafları. A) Genel görünüm B) Tüylerin yakından görünümü 116 Şekil 4.94. A. lycaonicum türünün gövde yaprağı alt yüzeyinin SEM fotoğrafları. A) Genel görünüm B) Tüylerin yakından görünümü 117 Şekil 4.95. A. lycaonicum türünün gövde yaprağı üst yüzeyinin SEM fotoğrafları. A) Genel görünüm B) Tüylerin yakından görünümü 118 Şekil 4.96. A. lycaonicum türünün sepal ve petal iç yüzeylerinin SEM fotoğrafları. A) Sepal B) Petal 119 Şekil 4.97. A. lycaonicum türünün sitilus ve meyve yüzeylerinin SEM fotoğrafları. A) Sitilus B) Meyve 120 Şekil 4.98. A. lycaonicum türünün tohum yüzeyinin SEM fotoğrafları. A) Genel görünüm B) Yakın görünüm 121 Şekil 4.99. A. lycaonicum türünün yayılış haritası Yetişme ortamı: Kuru step alanlarda 1200 -1646 metre yükseklikte yetişmektedir. Türkiye’deki Yayılışı: İç Anadolu. Endemik. İncelenen örnekler: KARAMAN: Sartavul-Karaman geçidi, 27 v 1974, R. Çetik 3741 (ANK!) KARAMAN: Karaman to Mut, 14 vi 1950 H. Reese (G!) KARAMAN: Pinus pallasiana – Wald, Steppe, 11 km südlich Karaman, an der Strasse nach Mut, 1350 m, 6 vii 1964, A. Huber – Morath, 17034 (G!) KARAMAN: Ayrancı – Koraş, Yenikuyu – Buğdaylı yol ayrımı, 1328 m, 23 v 2019, A. Yılmaz ve Ö. Yılmaz 17 / 2019 (BULU!). KARAMAN: Kavaközü – Koraş, 1646 m, 23 v 2019, A. Yılmaz ve Ö. Yılmaz 18 / 2019 (BULU!). KARAMAN: Koraş çevresi, 1631 m, 23 v 2019, A. Yılmaz ve Ö. Yılmaz 19 / 2019 (BULU!). KARAMAN: Ayrancı – Divle, Ayrancı barajı çevresi, 1232 m, 24 v 2019 A. Yılmaz ve Ö. Yılmaz 19 / 2019 (BULU!). KONYA: Gökçeköy civarı, 1200 m, 1 vi 1978, M. Vural 872 (ANK!) 122 4.2. Anatomik Özellikler 4.2.1. Kök Taksonların incelenen kök enine kesitlerinde, sekonder gelişim gözlenmiştir. En dışta parçalanmış olarak, çok katlı ve koyu renkli hücrelerden oluşan bir periderm dokusu bulunur. Peridermin altında kollenkima bulunur, kollenkima 2 – 4 sıra genellikle dikdörtgenimsi hücrelerden oluşur. Kollenkima dokusunun altında korteks yer alır, korteks 3-8 sıra parankima hücrelerinden oluşmuştur, bu hücreler genellikle dairesel bazen düzensiz şekillidir. Korteks hücreleri arasında boşluklar gözlenmiştir. Korteksin altında floem yer alır, 10 – 20 katmanlı hücrelerden oluşmuştur. Floemden sonra ksilem yer alır, ksilemde trake hücreleri dağınık şekilde yer almıştır. Alyssum baumgartnerianum, A. lycaonicum, A. nezaketiae, A. sulphureum, A. thymops türlerinde ksilem dokusunda bir veya daha fazla sıra halinde sklerenkima dokusu yer almaktadır (Şekil 4.100 – 110). 4.2.2. Gövde Taksonların gövde enine kesit incelemelerinde, sekonder gelişim gözlenmiştir, en dışta epidermis yer alır, oval – dikdörtgenimsi yapılı tek sıralı hücrelerden oluşmuştur, aralarında stomalar bulunmaktadır. Epidermisin üst yüzeyinde ince bir kütikül tabakası bulunur. Epidermisin üzerinde de trikomlar yer almaktadır. Epidermisin altında korteks dokusu bulunur. Korteks, 4 – 8 sıralı oval veya dairesel parankimatik hücrelerden meydana gelmektedir. Parankima hücreleri aralarında hücre arası boşluklar bulunmaktadır. Korteksin altında endodermis yer alır, endodermis tek sıra dikdörtgenimsi, oval veya yuvarlak hücrelerden oluşmuştur. Ardından ksilem ve floem yapıları bulunur. Ksilem ve floem hücreleri aralarında sklerenkima yer alır, böylelikle gövde de sürekli bir halka yapı görülür. Ksilem ve floem arasında vasküler kambiyum gözlenmiştir. Merkezde genelde dairesel ve oval şekilli parankima hücrelerinden oluşan öz bölgesi bulunmaktadır (Şekil 4.100 – 110). 123 4.2.3. Yaprak İncelenen taksonların gövde yapraklarından alınan enine kesitlerde, tüy örtüsünün hemen altında tek sıralı epidermis ve epidermisin üzerinde ince bir kütikül tabakası tespit edilmiştir. Alt ve üst epidermis hücrelerinin oval veya dairesel şekilli farklı büyüklüklerdeki hücrelerden oluştuğu saptanmıştır. Alt ve üst epidermis hücreleri arasında stomalar gözlenmiştir. Yaprağın alt ve üst yarısında da mezofil tabakası yer alır ve bu tabakada palizat ve sünger parankiması gözlenmiştir. Merkezde iletim demeti, ksilem ve floem bulunur. İletim demeti parankima hücreleri ile sarılmıştır (Şekil 4.100 – 110). Kök enine kesitlerinde periderma (pe), kollenkima (kl), korteks (ko) ve ksilem (ks); gövde enine kesitlerinde, epiderma (ep), korteks (ko), floem (fl), ksilem (ks) ve öz (öz); yaprak enine kesitlerinde üst epiderma (üp), alt epiderma (ae), iletim demetleri (id), palizat parankiması (pl) ve sünger parankiması (sp) şekiller üzerinde gösterilmiştir. 124 Şekil 4.100. A. tetrastemon türünün anatomik kesitlerinin fotoğrafları. A) Kök B) Gövde C) Yaprak (Yılmaz 33 / 2019 BULU) 125 Şekil 4.101. A. lepidoto-stellatum türünün anatomik kesitlerinin fotoğrafları. A) Kök B) Gövde C) Yaprak (Yılmaz 9 / 2019 BULU) 126 Şekil 4.102. A. paphlagonicum türünün anatomik kesitlerinin fotoğrafları. A) Kök B) Gövde C) Yaprak (Yılmaz 13 / 2019 BULU) 127 Şekil 4.103. A. thymops türünün anatomik kesitlerinin fotoğrafları. A) Kök B) Gövde C) Yaprak (Yılmaz 15 / 2019 BULU) 128 Şekil 4.104. A. baumgartnerianum türünün anatomik kesitlerinin fotoğrafları. A) Kök B) Gövde C) Yaprak (Yılmaz 23 / 2019 BULU) 129 Şekil 4.105. A. sulphureum türünün anatomik kesitlerinin fotoğrafları. A) Kök B) Gövde C) Yaprak (Yılmaz 11 / 2019 BULU) 130 Şekil 4.106. A. corningii türünün anatomik kesitlerinin fotoğrafları. A) Kök B) Gövde C) Yaprak (Yılmaz 21 / 2019 BULU) 131 Şekil 4.107. A. niveum türünün anatomik kesitlerinin fotoğrafları. A) Kök B) Gövde C) Yaprak (Yılmaz 02 / 2019 BULU) 132 Şekil 4.108. A. nezaketiae türünün anatomik kesitlerinin fotoğrafları. A) Kök B) Gövde C) Yaprak (Yılmaz 04 / 2019 BULU) 133 Şekil 4.109. A. kaynakiae türünün anatomik kesitlerinin fotoğrafları. A) Kök B) Gövde C) Yaprak (Yılmaz 51 / 2010 BULU) 134 Şekil 4.110. A. lycaonicum türünün anatomik kesitlerinin fotoğrafları. A) Kök B) Gövde C) Yaprak (Yılmaz 17 / 2019 BULU) 135 4.3. Palinolojik Özellikler 4.3.1. Alyssum tetrastemon / akkuduzotu Alyssum tetrastemon türünün polen ölçümlerinin sonuçları şu şekildedir; polenler izopolardır, polar eksen (P) için ölçülen en küçük ve en büyük değer 22,67 – 28,49 µm’dir, ortalama P değeri 25,33 ± 1,72 µm’dir. Ekvatoral eksen (E) için ölçülen en küçük ve en büyük değer 20,48 – 22,79 µm’dir, ortalama E değeri 21,54 ± 0,75 µm’dir. P/E oranı 1,18, polen şekli subprolat. Polen boyutu, küçüktür. Amb şekli daireseldir. Polenler trikolpattır, kolpuslar uzun ve sınırları belirgindir, kolpus boyu (Clg) 19,87 ± 1,37 µm, kolpus genişliği (Clt) 2,73 ± 0,53 µm’dir. Kolpuslar arası uzaklık (Mezokolpium) 11,18 ± 1,50 µm’ dir. Ekzin kalınlığı (ex) 1,35 ± 1,20 µm, intin kalınlığı (in) 0,80 ± 0,09 µm olarak belirlenmiştir. Polen ornemantasyonu retikulat – mikroretikulattır (Şekil 4.111). 136 Şekil 4.111. A. tetrastemon türünün polen fotoğrafları. A) Ekvatoral görünüş (Wodehouse) B) Polar görünüş (Wodehouse) C) Ornemantasyon (SEM) (Yılmaz 08 / 2019 BULU) 137 4.3.2. Alyssum lepidoto-stellatum / yıldızkevkesi Alyssum lepidoto-stellatum türünün polen ölçümlerinin sonuçları şu şekildedir; polenler izopolardır, polar eksen (P) için ölçülen en küçük ve en büyük değer 26,92 – 30,69 µm’dir, ortalama P değeri 29,18 ± 1,07 µm’dir. Ekvatoral eksen (E) için ölçülen en küçük ve en büyük değer 20,55 – 25,36 µm’dir, ortalama E değeri 22,57 ± 1,13 µm’dir. P/E oranı 1,29, polen şekli subprolat. Polen boyutu, küçüktür. Amb şekli daireseldir. Polenler trikolpattır, kolpuslar uzun ve sınırları belirgindir, kolpus boyu (Clg) 23,28 ± 2,50 µm, kolpus genişliği (Clt) 3,10 ± 1,10 µm’dir. Kolpuslar arası uzaklık (Mezokolpium) 13,85 ± 0,55 µm’ dir. Ekzin kalınlığı (ex) 1,29 ± 0,13 µm, intin kalınlığı (in) 0,78 ± 0,08 µm olarak belirlenmiştir. Polen ornemantasyonu retikulat – mikroretikulattır (Şekil 4.112). 138 Şekil 4.112. A. lepidoto-stellatum türünün polen fotoğrafları. A) Ekvatoral görünüş (Wodehouse) B) Polar görünüş (Wodehouse) C) Ornemantasyon (SEM) (Yılmaz 09 / 2019 BULU) 139 4.3.3. Alyssum paphlagonicum / kokarkuduzotu Alyssum paphlagonicum türünün polen ölçümlerinin sonuçları şu şekildedir; polenler izopolardır, polar eksen (P) için ölçülen en küçük ve en büyük değer 23,96 – 27,87 µm’dir, ortalama P değeri 26,08 ± 1,14 µm’dir. Ekvatoral eksen (E) için ölçülen en küçük ve en büyük değer 21,68 – 23,09 µm’dir, ortalama E değeri 22,30 ± 0,60 µm’dir. P/E oranı 1,17, polen şekli subprolat. Polen boyutu, küçüktür. Amb şekli daireseldir. Polenler trikolpattır, kolpuslar uzun ve sınırları belirgindir, kolpus boyu (Clg) 20,92 ± 0,60 µm, kolpus genişliği (Clt) 2,54 ± 0,40 µm’dir. Kolpuslar arası uzaklık (Mezokolpium) 13,03 ± 1,12 µm’ dir. Ekzin kalınlığı (ex) 1,16 ± 0,21 µm, intin kalınlığı (in) 0,66 ± 0,06 µm olarak belirlenmiştir. Polen ornemantasyonu retikulattır (Şekil 4.113). 140 Şekil 4.113. A. paphlagonicum türünün polen fotoğrafları. A) Ekvatoral görünüş (Wodehouse) B) Polar görünüş (Wodehouse) C) Ornemantasyon (SEM) (Yılmaz 12 / 2019 BULU) 141 4.3.4. Alyssum thymops / kekikkevkesi Alyssum thymops türünün polen ölçümlerinin sonuçları şu şekildedir; polenler izopolardır, polar eksen (P) için ölçülen en küçük ve en büyük değer 25,37 – 30,17 µm’dir, ortalama P değeri 27,72 ± 1,43 µm’dir. Ekvatoral eksen (E) için ölçülen en küçük ve en büyük değer 19,74 – 21,84 µm’dir, ortalama E değeri 20,67 ± 0,53 µm’dir. P/E oranı 1,34, polen şekli prolat. Polen boyutu, küçüktür. Amb şekli daireseldir. Polenler trikolpattır, kolpuslar uzun ve sınırları belirgindir, kolpus boyu (Clg) 23,02 ± 3,01 µm, kolpus genişliği (Clt) 3,47 ± 0,51 µm’dir. Kolpuslar arası uzaklık (Mezokolpium) 10,92 ± 0,90 µm’ dir. Ekzin kalınlığı (ex) 1,15 ± 0,14 µm, intin kalınlığı (in) 0,72 ± 0,11 µm olarak belirlenmiştir. Polen ornemantasyonu retikulat – mikroretikulattır (Şekil 4.114). 142 Şekil 4.114. A. thymops türünün polen fotoğrafları. A) Ekvatoral görünüş (Wodehouse) B) Polar görünüş (Wodehouse) C) Ornemantasyon (SEM) (Yılmaz 16 / 2019 BULU) 143 4.3.5. Alyssum baumgartnerianum / elkuduzotu Alyssum baumgertnerianum türünün polen ölçümlerinin sonuçları şu şekildedir; polenler izopolardır, polar eksen (P) için ölçülen en küçük ve en büyük değer 27,76 – 37,69 µm’dir, ortalama P değeri 33,79 ± 2,83 µm’dir. Ekvatoral eksen (E) için ölçülen en küçük ve en büyük değer 29,25 – 29,86 µm’dir, ortalama E değeri 29,47 ± 0,27 µm’dir. P/E oranı 1,15, polen şekli subprolat. Polen boyutu, ortadır. Amb şekli daireseldir. Polenler trikolpattır, kolpuslar uzun ve sınırları belirgindir, kolpus boyu (Clg) 27,67 ± 0,47 µm, kolpus genişliği (Clt) 2,33 ± 0,24 µm’dir. Kolpuslar arası uzaklık (Mezokolpium) 13,75 ± 0,73 µm’ dir. Ekzin kalınlığı (ex) 1,55 ± 0,45 µm, intin kalınlığı (in) 0,76 ± 0,14 µm olarak belirlenmiştir. Polen ornemantasyonu retikulattır (Şekil 4.115). 144 Şekil 4.115. A. baumgartnerianum türünün polen fotoğrafları. A) Ekvatoral görünüş (Wodehouse) B) Polar görünüş (Wodehouse) C) Ornemantasyon (SEM) (Yılmaz 23 / 2019 BULU) 145 4.3.6. Alyssum sulphureum / acıkuduzotu Alyssum suphureum türünün polen ölçümlerinin sonuçları şu şekildedir; polenler izopolardır, polar eksen (P) için ölçülen en küçük ve en büyük değer 36,97 – 41,46 µm’dir, ortalama P değeri 38,78 ± 1,70 µm’dir. Ekvatoral eksen (E) için ölçülen en küçük ve en büyük değer 24,25 – 29,76 µm’dir, ortalama E değeri 25,93 ± 2,19 µm’dir. P/E oranı 1,50, polen şekli prolat. Polen boyutu, ortadır. Amb şekli daireseldir. Polenler trikolpattır, kolpuslar uzun ve sınırları belirgindir, kolpus boyu (Clg) 30,69 ± 3,71 µm, kolpus genişliği (Clt) 4,09 ± 0,71 µm’dir. Kolpuslar arası uzaklık (Mezokolpium) 13,10 ± 1,25 µm’ dir. Ekzin kalınlığı (ex) 1,96 ± 0,22 µm, intin kalınlığı (in) 0,74 ± 0,19 µm olarak belirlenmiştir. Polen ornemantasyonu mikroretikulattır (Şekil 4.116). 146 Şekil 4.116. A. sulphureum türünün polen fotoğrafları. A) Ekvatoral görünüş (Wodehouse) B) Polar görünüş (Wodehouse) C) Ornemantasyon (SEM) (Yılmaz 11 / 2019 BULU) 147 4.3.7. Alyssum corningii / elkevkesi Alyssum corningii türünün polen ölçümlerinin sonuçları şu şekildedir; polenler izopolardır, polar eksen (P) için ölçülen en küçük ve en büyük değer 25,38 – 33,23 µm’dir, ortalama P değeri 30,17 ± 3,10 µm’dir. Ekvatoral eksen (E) için ölçülen en küçük ve en büyük değer 20,48 – 20,57 µm’dir, ortalama E değeri 20,52 ± 0,07 µm’dir. P/E oranı 1,47, polen şekli prolat. Polen boyutu, küçüktür. Amb şekli daireseldir. Polenler trikolpattır, kolpuslar uzun ve sınırları belirgindir, kolpus boyu (Clg) 22,89 ± 2,22 µm, kolpus genişliği (Clt) 2,40 ± 0,47 µm’dir. Kolpuslar arası uzaklık (Mezokolpium) 11,74 ± 1,26 µm’ dir. Ekzin kalınlığı (ex) 1,10 ± 0,05 µm, intin kalınlığı (in) 0,75 ± 0,09 µm olarak belirlenmiştir. Polen ornemantasyonu retikulat – mikroretikulattır (Şekil 4.117). 148 Şekil 4.117. Alyssum corningii türünün polen fotoğrafları. A) Ekvatoral görünüş (Wodehouse) B) Polar görünüş (Wodehouse) C) Ornemantasyon (SEM) (Yılmaz 21 / 19 BULU) 149 4.3.8. Alyssum niveum / akkevke Alyssum niveum türünün polen ölçümlerinin sonuçları şu şekildedir; polenler izopolardır, polar eksen (P) için ölçülen en küçük ve en büyük değer 28,03 – 31,32 µm’dir, ortalama P değeri 29,58 ± 1,06 µm’dir. Ekvatoral eksen (E) için ölçülen en küçük ve en büyük değer 18,55 – 21,10 µm’dir, ortalama E değeri 19,90 ± 0,83 µm’dir. P/E oranı 1,49, polen şekli prolat. Polen boyutu, küçüktür. Amb şekli daireseldir. Polenler trikolpattır, kolpuslar uzun ve sınırları belirgindir, kolpus boyu (Clg) 22,86 ± 1,79 µm, kolpus genişliği (Clt) 3,04 ± 0,21 µm’dir. Kolpuslar arası uzaklık (Mezokolpium) 13,10 ± 1,50 µm’ dir. Ekzin kalınlığı (ex) 1,11 ± 0,14 µm, intin kalınlığı (in) 0,71 ± 0,08 µm olarak belirlenmiştir. Polen ornemantasyonu mikroretikulattır (Şekil 4.118). 150 Şekil 4.118. A. niveum türünün polen fotoğrafları. A) Ekvatoral görünüş (Wodehouse) B) Polar görünüş (Wodehouse) C) Ornemantasyon (SEM) (Yılmaz 127 / 2010 BULU) 151 4.3.9. Alyssum nezaketiae / nezaketkevkesi Alyssum nezaketiae türünün polen ölçümlerinin sonuçları şu şekildedir; polenler izopolardır, polar eksen (P) için ölçülen en küçük ve en büyük değer 24,80 – 29,51 µm’dir, ortalama P değeri 27,48 ± 1,30 µm’dir. Ekvatoral eksen (E) için ölçülen en küçük ve en büyük değer 18,20 – 23,15 µm’dir, ortalama E değeri 21,28 ± 1,49 µm’dir. P/E oranı 1,29, polen şekli subprolat. Polen boyutu, küçüktür. Amb şekli daireseldir. Polenler trikolpattır, kolpuslar uzun ve sınırları belirgindir, kolpus boyu (Clg) 20,84 ± 0,12 µm, kolpus genişliği (Clt) 2,88 ± 0,74 µm’dir. Kolpuslar arası uzaklık (Mezokolpium) 11,70 ± 1,52 µm’ dir. Ekzin kalınlığı (ex) 1,34 ± 0,16 µm, intin kalınlığı (in) 0,85 ± 0,11 µm olarak belirlenmiştir. Polen ornemantasyonu retikulattır (Şekil 4.119). 152 Şekil 4.119. A. nezaketiae türünün polen fotoğrafları. A) Ekvatoral görünüş (Wodehouse) B) Polar görünüş (Wodehouse) C) Ornemantasyon (SEM) (Yılmaz 05 / 2019 BULU) 153 4.3.10. Alyssum kaynakiae / sultankevkesi Alyssum kaynakiae türünün polen ölçümlerinin sonuçları şu şekildedir; polenler izopolardır, polar eksen (P) için ölçülen en küçük ve en büyük değer 32,08 – 42,05 µm’dir, ortalama P değeri 36,72 ± 3,85 µm’dir. Ekvatoral eksen (E) için ölçülen en küçük ve en büyük değer 20,40 – 26,33 µm’dir, ortalama E değeri 23,55 ± 2,14 µm’dir. P/E oranı 1,56, polen şekli prolat. Polen boyutu, küçüktür. Amb şekli daireseldir. Polenler trikolpattır, kolpuslar uzun ve sınırları belirgindir, kolpus boyu (Clg) 28,61 ± 4,37 µm, kolpus genişliği (Clt) 2,25 ± 0,28 µm’dir. Kolpuslar arası uzaklık (Mezokolpium) 14,10 ± 1,15 µm’ dir. Ekzin kalınlığı (ex) 1,11 ± 0,12 µm, intin kalınlığı (in) 0,60 ± 0,04 µm olarak belirlenmiştir. Polen ornemantasyonu retikulattır (Şekil 4.120). 154 Şekil 4.120. Alyssum kaynakiae türünün polen fotoğrafları. A) Ekvatoral görünüş (Wodehouse) B) Polar görünüş (Wodehouse) C) Ornemantasyon (SEM) (Yılmaz 51 / 10 BULU) 155 4.3.11. Alyssum lycaonicum / konyakuduzotu Alyssum lycaonicum türünün polen ölçümlerinin sonuçları şu şekildedir; polenler izopolardır, polar eksen (P) için ölçülen en küçük ve en büyük değer 23,81 – 36,93 µm’dir, ortalama P değeri 32,41 ± 3,33 µm’dir. Ekvatoral eksen (E) için ölçülen en küçük ve en büyük değer 23,34 – 26,42 µm’dir, ortalama E değeri 25,31 ± 1,05 µm’dir. P/E oranı 1,28, polen şekli subprolat. Polen boyutu, orta büyüklüktedir. Amb şekli daireseldir. Polenler trikolpattır, kolpuslar uzun ve sınırları belirgindir, kolpus boyu (Clg) 24,96 ± 3,69 µm, kolpus genişliği (Clt) 3,55 ± 1,11 µm’dir. Kolpuslar arası uzaklık (Mezokolpium) 12,42 ± 1,89 µm’ dir. Ekzin kalınlığı (ex) 1,40 ± 0,24 µm, intin kalınlığı (in) 0,80 ± 0,10 µm olarak belirlenmiştir. Polen ornemantasyonu retikulat – mikroretikulattır (Şekil 4.121). 156 Şekil 4.121. A. lycaonicum türünün polen fotoğrafları. A) Ekvatoral görünüş (Wodehouse) B) Polar görünüş (Wodehouse) C) Ornemantasyon (SEM) (Yılmaz 20 / 2019 BULU) 157 5. TARTIŞMA ve SONUÇ Bu çalışmada Alyssum cinsinin Gamosepalum seksiyonunda yer alan 12 türün (A. tetrastemon, A. lepidoto – stellatum, A. paphlagonicum, A. thymops, A. baumgartnerianum, A. sulphureum, A. corningii, A. niveum, A. nezaketiae, A. kaynakiae, A. lycaonicum) morfolojik, anatomik ve palinolojik özellikleri belirlenmiştir. Türkiye Florası’na (Dudley, 1965) göre Gamosepalum seksiyonunda yer alan A. harputicum yapılan arazi çalışmalarında tekrar toplanamamıştır. A. harputicum türü üzerindeki incelemelerimiz yalnızca Cenevre Botanik Bahçesi Herbaryumun’daki (G) tip örneği ve bu herbaryumdaki diğer örnekler üzerinde yapılabilmiştir. Bu nedenle A. harputicum türü üzerinde anatomik ve palinolojik çalışma yapılamamıştır. Gamosepalum seksiyonu içinde yer alan diğer bir tür, Orcan ve Binzet (2009) tarafından Fındıkpınarı (Mersin) çevresinden toplanarak tanımlanan Alyssum misirdalianum Orcan & Binzet türüdür. Yan Li ve diğerlerine göre (2015), Alyssum cinsi üzerinde yaptıkları moleküler filogenetik çalışma sonucunda A. misirdalianum türünün orjinal çalışmada belirtildiği gibi A. corningii türüne değil, Alyssum seksiyonunda yer alan A. praecox ve A. aurantiacum türleri ile yakın ilişkili olduğu sonucuna varmışlardır (Şekil 5.1). Bu nedenle A. misirdalianum türü de bu çalışmaya dahil edilmemiştir. Türkiye Florası’na göre (Dudley, 1965) Gamosepalum seksiyonunda yer alan Alyssum tetrastemon, A. lepidoto – stellatum, A. paphlagonicum, A. thymops, A. corningii, A. harputicum, A. niveum ve A. lycaonicum türleri endemiktir. A. nezaketiae ve A. kaynakiae sonradan floraya eklenmiştir (Aytaç ve Duman, 2000; Yılmaz, 2012). Sonuç olarak Gamosepalum seksiyonundaki 12 türden 10’u Türkiye için endemiktir. Kavousi ve diğerleri (2011), İran’daki Gamosepalum seksiyonu ile ilgili yaptıkları çalışmada Alyssum paphlagonicum, A. tetrastemon, A. corningii, A. niveum, A.thymops ve A. harputicum türlerini Horasan çevresinde de yetiştiğini rapor etmişlerdir. Vaghefi ve diğerleri (2015), İran‘daki Gamosepalum seksiyonun revizyonu sırasında A. corningii, A. sulphureum, A. tetrastemon, A. harputicum and A. thympos türlerinin 158 varlığını kanıtlayamadıklarını ve bunların muhtemelen A. lanceolatum türünün varyasyonları olduklarını bildirmişlerdir. Şekil 5.1. Gamosepalum seksiyonunda türler arası moleküler ilişkiler (Yan vd. 2015’den değiştirilerek alınmıştır) A) trnL-F B) ITS 159 Türkiye’deki Gamosepalum seksiyonunda yer alan türlerin morfolojik karşılaştırmaları şu şekildedir: Alyssum niveum ve A. lycaonicum türleri bu seksiyonda yer alan diğer tüm türlerden yastıkçık oluşturmaları ile ayrılmaktadır (Çizelge 5.1). Gövde tüy örtüsü, Alyssum sulphureum, A. niveum, A. nezaketiae, A. kaynakiae ve A. lycaonicum türlerinde pulsu tüylü, A. tetrastemon, A. lepidoto – stellatum, A. paphlagonicum, A. thymops, A. corningii ve A. baumgartnerianum türlerinde yıldız tüylüdür. Çizelge 5.1. Gamosepalum seksiyonundaki türler arasında gövde şeklinin, tüy örtüsünün ve gövde boyunun karşılaştırılması Takson Gövde şekli Gövde tüy örtüsü Gövde boyu (cm) TET Yükselici Işın boyları eşit olmayan 2,5 – 20 dallanmış yıldız tüylü LEP – STE Yükselici Işın boyları eşit olmayan 2 – 6,5 dallanmış yıldız tüylü PAPH Yükselici Işın boyları eşit olmayan 2,5 – 9 dallanmış yıldız tüylü THY Yükselici Işın boyları eşit olmayan 2,5 – 13 dallanmış yıldız tüylü BAU Yükselici Işın boyları eşit olmayan 4 – 10 dallanmış yıldız tüylü SUL Yükselici pulsu tüylü 5 – 15 COR Yükselici Işın boyları eşit olmayan 3,5 – 13 dallanmış yıldız tüylü HAR Yükselici pulsu tüylü 4 – 12 NIV Yastıkçık pulsu tüylü 0,5 – 3 NEZ Yükselici pulsu tüylü 3 – 10 KAY Yükselici pulsu tüylü 1,5 – 13 LYC Yastıkçık pulsu tüylü 2,5 – 9 160 Alyssum thymops ve A. sulphureum türleri, uzun şeritsi yaprakları ile diğer türlerden farklıdır. A. tetrastemon, A. lepidoto – stellatum, A. paphlagonicum, A. baumgartnerianum, A. corningii, A. niveum, A. nezaketiae, A. kaynakiae ve A. lycaonicum türlerinin gövde yaprak şekil ve boyutları farklılık göstermektedir (Çizelge 5.2) Çizelge 5.2. Gamosepalum seksiyonundaki türler arasında gövde yaprak şeklinin gövde yaprak boyutlarının karşılaştırılması Takson Gövde yaprak şekli Gövde yaprak boyutları (mm) TET kaşıksı – tersmızraksı 4 – 15 × 1 – 3 LEP – STE kaşıksı – tersyumurtamsı 4 – 10 × 1 – 2,5(3) PAPH kaşıksı 5 – 13 × 1 – 3 THY şeritsi - tersmızraksı 4 – 15 × 1-2 BAU tersmızraksı 6 – 20 × 2 – 3 SUL tersmızraksı, şeritsi - tersmızraksı 8-15 x 1,5 – 3 COR şeritsi - tersmızraksı 5-10 × 1 – 2,5 HAR şeritsi ya da şeritsi - tersmızraksı 7 – 13 × 1 – 2 NIV tersmızraksı ya da kaşıksı 3,5 - 10 × 1,5 – 3 NEZ tersyumurtamsı ya da kaşıksı 5 - 19 × 1,5 – 5 KAY şeritsi ya da şeritsi - tersmızraksı 4 - 10 × 1 – 2,5 LYC şeritsi ya da şeritsi - tersmızraksı 5 - 10 × 1 – 2 Alyssum lycaonicum türü, sepallerinin birleşik ve şişkin olması ile diğer türlerden farklıdır. Gamosepalum seksiyonundaki diğer türlerin sepal morfolojilerine bakıldığında belirgin bir farklılık gözlemlenmemiştir. Sepal iç yüzey tüylülüğü Gamosepalum seksiyonu için ayırt edici karakterlerden biridir ve ilk defa bu çalışmada mikromorfolojik olarak çalışılmış ve SEM ile görüntülenmiştir. İncelenen türler arasında A. kaynakiae, seyrek, kısa ışınlı yıldız ve yarıpulsu tüy örtüsü ile, A. lycaonicum ise uzun ışın boyları, eşit olmayan yıldız tüy ve yarı pulsu tüy örtüsü ile diğer türlerden farklılık gösterir. A. tetrastemon, A. lepidoto – stellatum, A. paphlagonicum, A. thymops, A. baumgartnerianum, A. sulphureum, A. corningii, A. niveum ve A. sulphureum türlerinde benzer olup ışın boyları eşit olmayan yıldız tüyler gözlenmiştir (Çizelge 5.3). 161 Çizelge 5.3. Gamosepalum seksiyonundaki türler arasında sepal boyutunun, sepal iç yüzey ve dış yüzey tüy örtüsünün karşılaştırılması Takson Sepal boyutu (mm) Sepal iç yüzey tüy örtüsü Sepal dış yüzey tüy örtüsü TET 3- 3,5 × 1,5 – 2 ışın boyları eşit olmayan ışın boyları eşit olmayan dallanmış yıldız tüylü dallanmış yıldız tüylü LEP – STE 2,5 - 3 × 1 – 1,5 ışın boyları eşit olmayan ince yapılı kabarcıklı, ışınları dallanmış yıldız tüylü eşit olmayan yıldız tüylü PAPH 2,5 - 4 × 1 – 2 ışın boyları eşit olmayan ışın boyları eşit olmayan dallanmış yıldız tüylü dallanmış yıldız tüylü THY 3- 3,5 × 1 – 1,5 ışın boyları eşit olmayan ışın boyları eşit olmayan dallanmış yıldız tüylü dallanmış yıldız tüylü BAU 3 - 4 × 1 – 2 seyrek ışın boyları eşit ışın boyları eşit olmayan olmayan dallanmış yıldız dallanmış yıldız tüylü ve pulsu tüylü tüylü SUL 4 - 5 × 2 – 3 seyrek ışın boyları eşit ışın boyları eşit olmayan olmayan dallanmış yıldız dallanmış yıldız tüylü ve pulsu tüylü tüylü COR 2 – 3 × 1 – 1,5 seyrek ışın boyları eşit ışın boyları eşit olmayan olmayan dallanmış yıldız dallanmış yıldız tüylü ve pulsu tüylü tüylü HAR 4 – 4,5 × 1,5 – 2 seyrek kısa ışınlı yıldız yoğun yarı pulsu ve ışın sayısı tüylü fazla yıldız tüylü NIV 3 – 3,5 × 1 – 2 seyrek ışın boyları eşit yoğun pulsu tüylü olmayan dallanmış yıldız tüylü NEZ 3 – 4 × 1,5 – 2 seyrek ışın boyları eşit yoğun pulsu tüylü olmayan dallanmış yıldız tüylü KAY 2,5 – 5,5 × 1 – 3 Seyrek yıldız ve yarıpulsu yoğun pulsu tüylü tüylü LYC 4 – 7 ışın boyları eşit olmayan yoğun pulsu tüylü yıldız tüylü ve yarıpulsu tüylü Alyssum tetrastemon, A. lepidoto – stellatum, A. paphlagonicum, A. thymops türlerinin petallerinin beyaz olmasıyla diğer taksonlardan farklıdır. Bu grup içinde de A. tetrastemon ve A. thymops petallerindeki belirgin mor damarları ile diğer iki türden 162 ayrılır. Gamosepalum seksiyonunda yer alan türlerin petal iç yüzey tüylülüğü de ilk defa bu çalışma ile mikromorfolojik olarak incelenmiş olup türler arasında belirgin farklılıklar tespit edilmiştir (Çizelge 5.4). Çizelge 5.4. Gamosepalum seksiyonundaki türler arasında petal renginin, petal boyutunun, petal iç yüzey tüylülüğünün karşılaştırılması Takson Petal rengi Petal boyutu (mm) Petal iç yüzey tüylülük TET beyaz, belirgin mor 4,5 – 6 × 1.5 – 2 tırnak üzeri yoğun yıldız damarlı tüylü LEP – STE beyaz 4,5 – 5 × 1 – 2,5 tırnak üzeri yoğun yıldız tüylü PAPH beyaz 4 – 5,5 × 1 – 1,5 tırnak üzeri yoğun yıldız tüylü THY beyaz, belirgin mor 4 – 5 × 1 – 1,5 tırnak üzeri yoğun yıldız damarlı tüylü BAU sarı 5 – 6 × 1.5 – 2 aya üzerinde kabarcıklı basık kısa ışınlı yıldız tüylü SUL sarı 6 – 6,5 × 1.5 – 2 aya ile tırnak arasında çok seyrek yıldız tüylü COR sarı 3 – 4 × 1 – 1,5 tırnak üzeri seyrek yıldız tüylü HAR sarı 4,5 – 5 × 1,5 – 2 tırnak üzerinde yoğun pulsu ve yarı pulsu tüylü NIV sarı 5 – 7 × 1,5 – 2 aya üzerinde çok seyrek (birkaç adet) kısa ışınlı yıldız tüylü NEZ sarı 5 – 5,5 × 2 – 2,5 aya üzerinde çok seyrek (birkaç adet) yarı pulsu tüylü veya tüysüz KAY açık sarı 3 – 8 × 1 – 2 aya ve tırnak arasında yoğunlaşmış pulsu tüylü LYC sarı 7 – 8 × 2,5 – 3 tüysüz 163 Alyssum cinsinde meyve şekli, tüylülüğü, sitilus boy ve tüylülüğü önemli ayırt edici karakterlerdendir (Dudley, 1965). Meyve A. tetrastemon, A. lepidoto – stellatum, A. paphlagonicum, A. thymops ve A. corningii türünde yıldız tüylü ve yarı pulsu tüylü, A. baumgartnerianum sadece yıldız tüylü, A. sulphureum, A. niveum, A. kaynakiae, A. nezaketiae ve A. lycaonicum türlerinde ise sadece pulsu tüylüdür. Gamosepalum seksiyonunda yer alan türlerin sitilus özellikleri Çizelge 5.6’da verilmiştir. Çizelge 5.5. Gamosepalum seksiyonundaki türler arasında meyve boyutunun ve meyve şeklinin karşılaştırılması Takson Meyve boyutu (mm) Meyve şekli TET 3 – 4,5 × 2,5 – 3,5 dairemsi ya da yumurtamsı LEP – STE 3 – 4 × 2 – 2,5 oval PAPH 4 – 4,5 × 3 – 3,5 oval ya da dairesel THY 3 – 4 × 2,5 – 3,5 dairesel BAU 5 - 6 × 3 – 4 Dairesel veya tersyumurtamsı SUL 5 – 6 × 3,5 – 4 oval COR 4 - 5 × 2,5 – 3,5 dairesel veya tersyumurtamsı HAR - - NIV 4 - 7 × 3 – 5 mm oval veya tersyumurtamsı NEZ 3 - 5 × 3 – 4,5 mm dairesel KAY 4 – 4.5 × 3 – 3.5 oval veya dairesel LYC 5 - 6 × 4 – 5 Dairesel veya hafif yumurtamsı Meyve tüy örtüsü Taramalı Elektron Mikroskobu ile ayrıntılı incelenmiş ve Türkiye Florası’na göre bu karakterde farklılıklar gözlenmiştir. Dudley (1965) Alyssum tetrastemon meyvesinin sadece yıldız tüylü olduğunu belirtmiş, ancak bu çalışmada meyvede yarıpulsu tüyler de gözlenmiştir. Dudley (1965) A. lepidoto – stellatum, A. paphlagonicum ve A. thymops türlerinin meyve tüylerini batıcı pulsu tüylü olarak rapor etmiştir. Ancak bu çalışmada meyvenin yıldız ve yarıpulsu tüylü olduğu görülmüştür. Yine Dudley (1965) A. baumgartnerianum türünün yarıpulsu ve pulsu tüylü olduğunu belirtmiş, ancak bu çalışmada yoğun kabarcıklı yıldız tüylü olduğu gözlenmiştir (Çizelge 5.6). 164 Çizelge 5.6. Gamosepalum seksiyonundaki türler arasında meyve tüy örtüsünün, sitilus boyunun ve sitilus tüy örtüsünün karşılaştırılması Takson Meyve tüy örtüsü Sitilus boyu (mm) Sitilus tüy örtüsü TET yoğun dallanmış ışınlı 1,5 – 2 alt yarısında yoğun yıldız yıldız tüylü ve yarıpulsu ve yarıpulsu tüylü tüylü LEP – STE yoğun dallanmış ışınlı 2 – 2,5 ½ ya da ¾ üne kadar yıldız tüylü ve yarıpulsu seyrek yıldız tüylü tüylü PAPH yoğun dallanmış ışınlı 2 – 3 ½ ya da ¾ üne kadar yıldız tüylü ve yarıpulsu seyrek yıldız tüylü tüylü THY yoğun dallanmış ışınlı 2 – 3 alt yarısında yoğun yıldız yıldız tüylü ve yarıpulsu tüylü tüylü BAU yoğun kabarcıklı yıldız 4 – 5 1/2 ya da 2/3’ üne kadar tüylü seyrek yıldız tüylü SUL pulsu tüylü 3 – 4 tüysüz ya da seyrek pulsu tüylü COR yoğun kabarcıklı yıldız 1,5 – 3 ½ ya da 2/3’ üne kadar tüylü ve yarıpulsu tüylü yoğun yıldız tüylü HAR - 2,5 – 3 tabanda pulsu tüylü NIV yoğun pulsu tüylü 1 – 3 yoğun pulsu tüylü NEZ seyrek pulsu tüylü 1,5 – 2,5 Tabanda seyrek pulsu tülü KAY pulsu tüylü 1,5 – 3 seyrek yarıpulsu tüylü LYC pulsu tüylü 4 – 5 tüysüz Gamosepalum seksiyonundaki A. tetrastemon, A. lepidoto – stellatum, A. paphlagonicum, A. thymops, A. baumgartnerianum, A.sulphureum, A. corningii, A. niveum, A. nezaketiae, A. kaynakiae, A. lycaonicum türlerinin tohumlarının morfolojik ölçüm ve gözlemleri yapılmış, tohum yüzeyleri Taramalı Elektron Mikroskobu ile incelenmiştir. A. tetrastemon, A. lepidoto – stellatum, A. thymops, A. sulphureum türleri yumurtamsı şekilli, A. baumgartnerianum, A. kaynakiae, A. lycaonicum yumurtamsı ya da dairesel şekilli, A. corningii, A. niveum ve A. nezaketiae türleri dairesel şekillidir. İncelenen türlerde tohum yüzeylerinin kollikulat – papillat ve sadece kollikulat şeklinde 165 olduğu görülmüştür. A. tetrastemon, A. paphlagonicum, A. thymops, A. bumgartnerianum, A. niveum ve A. kaynakiae türlerinin tohum yüzeyleri kollikulat – papillattır. A. lepidoto – stellatum, A. sulphureum, A. corningii, A. nezaketiae ve A. lycaonicum türlerinin tohum yüzeyleri sadece kollikulattır. Aktürk ve Yılmaz (2022) yaptıkları çalışmada A. kaynakiae türünün tohum yüzeyi desenini retikülat - papillat vermişlerdir. Bu çalışmada A. kaynakiae türünün tohum yüzey deseninin kollikulat – papillat olduğu tespit edilmiştir. Bülbül ve diğerlerine göre (2019) A. baumgartnerianum türünün tohum yüzey desenini rügoz olarak vermişlerdir, bu çalışmada bu türün tohum yüzey deseninin kollikulat – papillat olduğu karar tespit edilmiştir (Çizelge 5.7). Anatomik çalışmaların sonuçlarına göre Gamosepalum seksiyonundaki türler arasında kök, gövde ve yaprak enine kesitlerinde belirgin farklar gözlenmemiştir. Alyssum kaynakiae türünün kök enine kesitleri incelendiğinde sekonder gelişim gösterdiği görülmüştür. Aktürk ve Yılmaz (2022) ise A. kaynakiae türünün kök yapısının primer yapıda olduğunu rapor etmişlerdir. A. baumgartnerianum, A. lycaonicum, A. nezaketiae, A. sulphureum, A. thymops ve A. kaynakiae türlerinde ksilem dokusunda bir veya daha fazla sıra halinde sklerenkima dokusu yer alırken, A. tetrastemon, A. lepidoto – stellatum, A. paphlagonicum, A. corningii ve A. niveum türlerinde sklerenkima dokusuna rastlanmamıştır. Tez çalışmasında elde edilen sonuçların, Kayabaş (2021) tarafından çalışmada A. nezaketiae gövde ve yaprak anatomisi bulguları ile uyumlu olduğu görülmüştür. 166 Çizelge 5.7. Gamosepalum seksiyonundaki türler arasında tohum şeklinin, tohum renginin ve tohum yüzey deseninin karşılaştırılması Takson Tohum şekli Tohum rengi Tohum yüzey deseni TET yumurtamsı açık kahverengi kollikulat – papillat LEP – STE yumurtamsı açık kahverengi kollikulat PAPH yumurtamsı açık kahverengi kollikulat – papillat THY yumurtamsı kahverengi kollikulat – papillat BAU yumurtamsı veya dairesel koyu kahverengi kollikulat – papillat SUL yumurtamsı açık kahverengi kollikulat COR dairesel açık kahverengi kollikulat HAR - - - NIV dairesel kahverengi kollikulat – papillat NEZ dairesel açık kahverengi kollikulat KAY yumurtamsı veya dairesel açık kahverengi kollikulat – papillat LYC yumurtamsı veya dairesel açık kahverengi kollikulat Palinolojik çalışmalara göre incelenen tüm türlerin polenleri trikolpattır. Polar eksen (P), Ekvatoral eksen (E), P/E değeri, polen şekli, kolpus boyu (Clg) ve eni (Clt), mezokolpium, ekzin ve intin değerleri, ornemantasyon farklılık göstermektedir (Çizelge 5.8). Çizelge 5.8. Gamosepalum seksiyonundaki türler arasında palinolojik özelliklerin karşılaştırılması Takson Polar Eksen (P) (µm) Ekvatoral Eksen (E) (µm) P/E Polen Şekli Min. Maks. Ort. Min. Maks. Ort. TET 22,67 28,49 25,33 ± 1,72 20,48 22,79 21,54 ± 0,75 1,18 Subprolat LEP – STE 26,92 30,69 29,18 ± 1,07 20,55 25,36 22,57 ± 1,13 1,13 Subprolat PAPH 23,96 27,87 26,08 ± 1,14 21,68 23,09 22,30 ± 0,60 1,17 Subprolat THY 25,37 30,17 27,72 ± 1,43 19,74 21,84 20,67 ± 0,53 1,34 Prolat BAU 27,76 37,69 33,79 ± 2,83 29,25 29,86 29,47 ± 0,27 1,15 Subprolat SUL 36,97 41,46 38,78 ± 1,70 24,25 29,76 25,93 ± 2,19 1,50 Prolat COR 25,38 33,23 30,17 ± 3,10 20,48 20,57 20,52 ± 0,07 1,47 Prolat NIV 28,03 31,32 29,58 ± 1,06 18,55 21,10 19,90 ± 0,83 1,49 Prolat NEZ 24,80 29,51 27,48 ± 1,30 18,20 23,15 21,28 ± 1,49 1,29 Subprolat KAY 32,08 42,05 36,72 ± 3,85 20,40 26,33 23,55 ± 2,14 1,56 Prolat LYC 23,81 36,93 32,41 ± 3,33 23,34 26,42 25,31 ± 1,05 1,28 Subprolat 167 Çizelge 5.8. Devam Takson Kolpus (µm) Mezokolpium Polen duvarı Clg Clt (µm) Ekzin (µm) İntin (µm) TET 19,87 ± 1,37 2,73 ± 0,53 11,18 ± 1,50 1,35 ± 1,20 0,80 ± 0,09 LEP – STE 23,28 ± 2,50 3,10 ± 1,10 13,85 ± 0,55 1,29 ± 0,13 0,78 ± 0,08 PAPH 20,92 ± 0,60 2,54 ± 0,40 13,03 ± 1,12 1,16 ± 0,21 0,66 ± 0,06 THY 23,02 ± 3,01 3,47 ± 0,51 10,92 ± 0,90 1,15 ± 0,14 0,72 ± 0,11 BAU 27,67 ± 0,47 2,33 ± 0,24 13,75 ± 0,73 1,55 ± 0,45 0,76 ± 0,14 SUL 30,69 ± 3,71 4,09 ± 0,71 13,10 ± 1,25 1,96 ± 0,22 0,74 ± 0,19 COR 22,89 ± 2,22 2,40 ± 0,47 11,74 ± 1,26 1,10 ± 0,05 0,75 ± 0,09 NIV 22,86 ± 1,79 3,04 ± 0,21 13,10 ± 1,50 1,11 ± 0,14 0,71 ± 0,08 NEZ 20,84 ± 0,12 2,88 ± 0,74 11,70 ± 1,52 1,34 ± 0,16 0,85 ± 0,11 KAY 28,61 ± 4,37 2,25 ± 0,28 14,10 ± 1,15 1,11 ± 0,12 0,60 ± 0,04 LYC 24,96 ± 3,69 3,55 ± 1,11 12,42 ± 1,89 1,40 ± 0,24 0,80 ± 0,10 Çizelge 5.8. Devam Takson Ornemantasyon TET Retikulat - Mikroretikulat LEP - STE Retikulat - Mikroretikulat PAPH Retikulat THY Retikulat - Mikroretikulat BAU Retikulat SUL Mikroretikulat COR Retikulat - Mikroretikulat NIV Mikroretikulat NEZ Retikulat KAY Retikulat LYC Retikulat - Mikroretikulat Aktürk ve Yılmaz göre (2022), Alyssum kaynakiae türünün polen verileri bu çalışmadaki veriler ile uyumludur. Başer ve diğerlerine göre (2018) A. lepidoto – stellatum ve A. sulphureum türlerinin polenleri incelenmiştir. A. lepidoto – stellatum türü subprolat, polar eksen 30,06 µm, 168 ekvatoral eksen 22,57 µm, kolpus uzunluğu 23,28 µm, kolpus genişliği 1,00 µm, ekzin kalınlığı 0,97 µm, intin kalınlığı 0,54 µm ve ornemantasyonu retikulat olarak verilmiştir. Bu çalışmada ise A. lepidoto – stellatum türü subprolat, polar eksen 29,18 µm, ekvatoral eksen 22,57 µm, kolpus uzunluğu 23,28 µm, kolpus genişliği 3,10 µm, ekzin kalınlığı 1,29 µm, intin kalınlığı 0,78 µm, ornemantasyon mikroretikulat – retikulattır. Yine aynı çalışmada A. sulphureum türü subprolat, polar eksen 30,90 µm, ekvatoral eksen 24,21 µm, kolpus uzunluğu 24,58 µm, kolpus genişliği 1,54 µm, ekzin kalınlığı 1,30 µm, intin kalınlığı 0,49 µm, ornemantasyon retikulat şeklinde açıklanmıştır. Bu çalışmada ise A. sulphureum türü polen özellikleri prolat, polar eksen 38,78 µm, ekvatoral eksen 25,93 µm, kolpus uzunluğu 30,69 µm, kolpus genişliği 4,09 µm, ekzin kalınlığı 1,96 µm, intin kalınlığı 0,74 µm, ornemantasyonun mikroretikulat olduğu tespit edilmiştir. Alyssum tetrastemon ve A. thymops türü bu çalışmada morfolojik açıdan yakın türler olup, polen özellikleri açısından değerlendirdiğimizde polen şekli ve polen ölçüm verileri birbirinden farklıdır. Buna göre A. tetrastemon türünün P/E değeri 1,18, polen şekli subprolat, A. thymops türünün ise P/E değeri 1,34 polen şekli prolattır. Morfolojik olarak yakın A. lepidoto – stellatum ve A. paphlagonicum türlerinin polen ölçüm değerleri incelendiğinde farklılık göstermektedir. Polen ornemantasyonu A. paphlagonicum türünde retikulat, A. lepidoto – stellatum türünde ise mikroretikulat olarak belirlenmiştir. Bu iki yakın tür diğer polen özellikleri açısından da farklılıklar göstermektedir. Yakın olan türlerden Alyssum niveum ve A. kaynakiae türleri arasında da polen özellikleri karşılaştırıldığında A. niveum polen ornemantasyonunun mikroretikulat, A. kaynakiae türün de ise polen ornemantasyonunun retikulat olması ile belirgin olarak farklıdır. Diğer palinolojik özelliklere bakıldığında bu iki türün birbirinden kolayca ayrılabildiği gözlemlenmiştir. 169 KAYNAKLAR Adıgüzel, N., & Reeves, R. D. (2002). A new nickel-accumulating species of Alyssum (Cruciferae) from Western Turkey. Edinb. J. Bot., 59, 215 – 219. https://doi.org/10.1017/S0960428602000033 Aktürk, C., & Yılmaz, Ö. (2022). Morphological, Anatomical, Palynological and Karyological Studies on Endemic Alyssum kaynakiae (Brassicaceae) from Southwest Region of Turkey. Phytotaxa, 555 (3), 231-240. https://doi.org/10.11646/phytotaxa.555.3.2 Aytaç, Z., & Duman, H. (2000). A new species of Alyssum L. (Cruciferae) from Central Anatolia. Isr. J. Plant Sci., 48, 317 – 320. Babaoğlu, S., Açık, L., Çelebi, A., & Adıgüzel, N. (2004). Molecular Analysis of Turkish Alyssum L. (Brassicaceae) Species by Rapd-pcr and Sds-page methods. G.U. Journal of Science, 17(3), 25 – 33. Babaoğlu Aydaş, S. S. (2008). Doku kültüründe yetiştirilen Alyssum corsicum (Brassicaceae) bitkisinde Nikel birikiminin belirlenmesi ve moleküler analizi. Doktora Tezi. Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. 144 s. Ball, P. W., & Dudley T.R. (1996). Alyssum L. in: Flora Europaea, (Eds.): Tutin, T. G. et al. 1, 359 – 369. Başer, B., Baygeldi, Z., & Şahin, B. (2018). Pollen Morphologıes of Alyssum L. (Brassıcaceae) Genus Some Taxa. Bitlis Eren University Journal of Science and Technology. 8(2), 60-68. https://doi.org/10.17678/beuscitech.402885 Baygeldi, Z. (2018). Türkiye'de yayılış gösteren Alyssum L. (Brassicaceae) cinsine ait bazı taksonların polen morfolojileri. Yüksek Lisans Tezi, Bitlis Eren Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Bitlis. Bülbül, A. S., Varlık, K., Armağan, M., & Arslan, A. (2019). Fruits, seeds and pollen morphology of Turkish Alyssum L. (Brassicaceae) and their taxonomic value. Fresenius Environmental Bulletin. 28(3/2019), 2199-2219. Cronquist, A. (1968). The Evolution and Classification of Flowering Plants. Houghton Mifflin, Boston, (2), 272 – 273. Davis, P.H., Mill, R.R., & Kit Tan (eds). (1988). Flora of Turkey and the East Aegean Islands. Edinburgh: Edinburgh University Press., Vol. 10 (1), 48. Davis, P.H. (1965). Cruciferae in Flora of Turkey and the East Aegean Islands 1, 248. Edinburgh: Edinburgh University Press. 170 Dudley, T. R. (1964). Synopsis of the genus Alyssum. J. Arnold Arbor., 45(3), 358 – 373. Dudley, T. R. (1965). Alyssum L. in Flora of Turkey and the East Aegean Islands, Ed.: Davis, P. H., Edinburgh: Edinburgh University Press., 1, 362 – 409. Gedik, G. (2018). Elazığ'da yayılış gösteren bazı Alyssum L. (Brassicaceae) türlerinin karyolojik özellikleri. Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü. Elazığ. Hartvig, P. (2002). Alyssum L. in Flora Hellenica, (Eds.): Strid, A., Tan K. A. R. G. Gantner Verlag K. G., 2, 199 – 224. İnceoğlu, Ö., & Karamustafa, F. (1977). The pollen Morphology of Plants in Ankara Region II. Cruciferae. Commun. Fac. Sci. Univ. Ankara Ser. C, Sci. Nat., 21(6), 111 – 118. Kandil, A. (2005). Alyssum harputicum Dudley’in morfolojik, anatomik, polen ve kromozal özellikleri bakımından araştırılması. Yüksek Lisans Tezi. Fırat Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. 27 s. Karabacak, O., Duran, A., & Çelik, M. (2016). Alyssum amasianum (Brassicaceae), a new species from North Anatolia, Turkey, Turk J Bot 40, 402-411. https://doi.org/10.3906/bot-1508-2 Kavousi, K., Duman, H., Nazarı, Z., & Jouharchı., M. R. (2011). The Genus Alyssum Section Gamosepalum In Iran Acta Botanica Hungarica 53(1–2), 145–149. Kayabaş, A. (2021). Micromorphological considerations on Alyssum nezaketiae Aytaç & H. Duman (Brassicaceae), endemic to gypsum habitats from Turkey: An electron microscopic study. 84(10), 2462-2471. https://doi.org/10.1002/jemt.23874 Kürşat, M., Civelek, Ş., & Kandil, A. (2008). Alyssum harputicum Dudley’in (Brassicaceae) Morfolojik, Anatomik ve Polen Özellikleri ile Kromozom Sayısı Bakımından Araştırılması. Fırat Üniv. Fen ve Müh. Bil. 20 (2), 205 – 215. Li, Y., Feng, Y., Lv, G., Liu, B., & Qi, A. (2015). The phylogeny of Alyssum (Brassicaceae) inferred from molecular data. Nordic Journal of Botany 33: 715–721. https://doi.org/10.1111/njb.00588 Meikle, R. D. (1977). Alyssum L. in Flora of Cyprus, The Herbarium, Royal Botanic Gardens, Kew, 1, 134 – 141. Nazari, Z., Ejtehadi, H., & Kavousi, K. (2014). Taxonomy of Alyssum sect. Gamosepalum on the basis of anatomical properties. 56, 179-184. https://doi.org/10.1556/abot.56.2014.1-2.13 171 Orcan, N. (1993). Eskişehir çevresi Alyssum türleri üzerinde sistematik ve morfolojik araştırmalar. Doktora tezi, Anadolu Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir. Orcan, N. (1999). A new Alyssum record for the Flora of Turkey. Israel J. Pl. Sci., 47, 291 – 294. Orcan, N., & Mısırdalı, H. (2000). Alyssum lenense Adams (Brassicaceae): A new record for the flora of Turkey. Bot. Chron., 13, 409 – 412. Orcan, N. (2002). Alyssum penjwinensis Dudley (Brassicaceae): A new record for the flora of Turkey. Bot. Chron., 15, 31 – 34. Orcan, N. & Binzet, R. (2003). The anatomical and palynological properties of Alyssum obtusifolium Steven ex DC. (Brassicaceae). Doga, Turkish Journal of Botany, 27(1):63- 68. Orcan, N. & Binzet, R. (2004). A study of Alyssum florubindum (Brassicaceae). Phytologia Balcanica, 10(2 – 3), 217 – 225. Orcan, N. (2006). Alyssum mughlaei (Brassicaceae) a new species from Southwest Anatolia. Nord. J. Bot., 23: 703 – 705. https://doi.org/10.1111/j.1756-1051.2003.tb00446.x Orcan, N. & Binzet, R. (2006). A new record for the Flora of Turkey: Alyssum idaeum Boiss. & Heldr. Pak. J. Bot., 38, 931 – 933. Orcan N., & Binzet R. (2009). Alyssum misirdalianum (Brassicaceae), a new species from Southern Turkey. Novon 19(4), 494–496. https://doi.org/10.3417/2007142 Townsend, C. C. (1980). Alyssum L. in Flora of Iraq, Ministry of Agriculture and Agrarian Reform, Baghdad, 4(2), 959 – 984. Tutin, T.G., Heywood, V.H., Burges, N.A., Valentine, D.H., Walters, S.M. & Webb, D.A. (1968). Flora Europaea. v: 1-5. Cambridge: Cambridge Univ Press.. Ünal, M., & Behçet, L. (2003). A new record for Turkey from East Anatolia: Alyssum heterotrichum Boiss. Turk. J. Bot., 27, 505 – 507. Vaghefi, S. S. M., Assadi, M., & Sheidai, M., (2015). A Revision of Alyssum L. Section Gamosepalum (Hausskn.) Dudley (Brassicaceae), in Iran. J. Genet. Resour., 1(2), 65- 72. https://doi.org/10.22080/jgr.2015.1166 Vural, C., & İnce, A. (1994). Kahramanmaraş Engizek Dağlarındaki bazı endemik bitkilerin polen morfolojisi XII. Ulusal Biyoloji Kongresi, Edirne, 267-271. Yıldırımlı, Ş., (2009). Alyssum L. in Flora of Turkey and the East Aegean Islands. Edinburgh: Edinburgh University Press. Vol. 11 (supplement 2), Ed.: Güner, A., Özhatay, N., Ekim, T., Başer, K. H. C., pp: 35 – 37. 172 Yıldız, B., & Aktoklu, E. (2010). Brassicaceae: Bitki Sistematiği, İlkin Karasal Bitkilerden Bir Çeneklilere, Editörler: Yıldız, B., Aktoklu, E., Palme, s. 245 – 246. Yılmaz, A. (2011). Bursa ve çevresinde yayılışı olan Alyssum L. taksonları üzerinde taksonomik araştırmalar. Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Bursa. Yılmaz, Ö. (2012). Alyssum kaynakiae sp. nov. (sect. Gamosepalum, Brassicaceae) from southwest Anatolia, Turkey. Nordic Journal of Botany, 30: 190–194. https://doi.org/10.1111/j.1756-1051.2011.01402.x Wodehouse, R. P. (1935). Pollen Grains. Hafner Publishing Company, New York. 173 ÖZGEÇMİŞ Adı Soyadı : Aylin YILMAZ Doğum Yeri ve Tarihi : 31. 05. 1984 Yabancı Dil : İngilizce Eğitim Durumu Lise : Bursa Osmangazi Gazi Anadolu Lisesi, 2002. Lisans : Uludağ Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Biyoloji Bölümü, 2008. Yüksek Lisans : Uludağ Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Biyoloji Anabilim Dalı, 2011. Çalıştığı Kurum/Kurumlar : Bursa Altın Dergisi Dershanesi, 2008 – 2009. Bursa Zeka Vadisi Dershanesi, 2009 – 2010. İnterlab Laboratuvar Ürünleri A.Ş., 2016 – 2021. İletişim (e-posta) : ayliny@uludag.edu.tr Yayınları : Aktürk, C., Özerkan, M., Yılmaz, A., Kaynak, G., & Yılmaz, Ö., (2022). A New Distribution Area of Angelica archangelica L. (Apiaceae) Around Uludağ (Bursa) and Its Micromorphological, Anatomical, Palynological Properties. Journal of Biological & Environmental Sciences , vol.16, no.47, 22-32. Daşkın, R., Yılmaz, A., Yılmaz, Ö., & Kaynak G. (2010). The contributions to micromorphological characters of Alyssum dudleyi from Turkey and its geographical distribution. Botany 2010, July 31 – August 4 Providence Rhode Island, USA, Scientific Abstracts, p.126. Yılmaz, Ö., Daşkın, R., Yılmaz, A., & Kaynak, G. (2010). Bursa Çevresinde Yetişen Bazı Lokal Endemiklerin IUCN Kırmızı Liste Sınıfları Ve Ölçütleri’ne Göre Doğadaki Durumları İle İlgili Veriler. Ekoloji Sempozyumu, 5–7 Mayıs Aksaray, Özetler kitabı, s. 155. Yılmaz, Ö., Kaynak, G., Daşkın, R., & Meriçlioğlu, A. (2011). Dianthus goekayi (Caryophyllaceae), a new species of Turkey. Ann. Bot. Fennici 48, 74 – 78. Yılmaz, Ö., Yılmaz, A., & Kaynak, A. G., (2019). Yerel Endemik Erodium somanum H. Peşmen (Geraniaceae) İçin Kadriye (Bursa) Çevresinden Yeni Bir Yayılış Alanı. Eskişehir Teknik Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi C- yaşam Bilimleri ve Biyoteknoloji (Online) , vol.8, no.1, 1-5. 174