YALOVA ERĠKLĠ YAYLASININ EKOLOJĠK TEMELLĠ TURĠZM PLANLAMA KRĠTERLERĠNĠN VE EKO LOJĠK TEMELĠ TURĠZM ETKĠNLĠKLERĠNĠN ARAġ TIRILMASI Pelin ÖZER T.C. BURSA ULUDAĞ ÜNĠVERSĠTESĠ FEN BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ YALOVA ERİKLİ YAYLASININ EKOLOJİK TEMELLİ TURİZM PLANLAMA KRİTERLERİNİN VE EKOLOJİK TEMELİ TURİZM ETKİNLİKLERİNİN ARAŞTIRILMASI Pelin ÖZER ORCID ID: 0000-0001-7136-1530 Dr. Öğretim Üyesi Zeynep PĠRSELĠMOĞLU BATMAN ORCID ID: 0000-0003-2145-2682 (DanıĢman) YÜKSEK LĠSANS PEYZAJ MĠMARLIĞI ANABĠLĠM DALI BURSA– 2019 ÖZET Yüksek Lisans YALOVA ERĠKLĠ YAYLASININ EKOLOJĠK TEMELLĠ TURĠZM PLANLAMA KRĠTERLERĠNĠN VE EKOLOJĠK TEMELLĠ TURĠZM ETKĠNLĠKLERĠNĠN ARAġTIRILMASI Pelin ÖZER Bursa Uludağ Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı Danışman: Dr. Öğretim Üyesi Zeynep PĠRSELĠMOĞLU BATMAN KüreselleĢen ve teknolojinin hızla ilerlediği günümüzde denize dayalı turizm anlayıĢı yerini doğayla iç içe ve doğal ve kültürel kaynak değerlerini korumaya yönelik ekolojik temelli turizm türlerine bırakmaktadır. Doğayı koruma ve çevreye duyarlı turizm türleri günümüzde daha fazla ihtiyaç haline gelmiĢtir. Bu çalıĢmada amaç, Yalova ili Erikli Yaylasının ekolojik temelli turizm potansiyelini ortaya koyup, planlama kriterleri geliĢtirmektedir. Bu çalıĢmada, Yalova ili, Çınarcık ilçesi, TeĢvikiye beldesine bağlı Erikli Yaylası‟nın doğal ve kültürel kaynaklarının ortaya çıkarılarak alan üzerindeki doğal bitki örtüsünü ve doğal kaynakları koruyarak ve yapılan turizm türlerinin belirlenmesi ile alana zarar vermeden uygulanabilir farklı ekolojik temelli turizm çeĢitlerini ortaya koymak hedeflenmiĢtir. ÇalıĢmanın materyali Yalova ili sınırları içerisinde bulunan önemli turistik ve rekreasyonel potansiyele sahip Erikli Yaylası olarak belirlenmiĢtir. ÇalıĢmanın yöntemi ise 4 aĢamada gerçekleĢtirilmiĢtir. Alanın mevcut durumu ortaya konulmuĢtur. Ġkinci aĢamada kullanıcı anketi yapılmıĢtır. Üçüncü aĢamada hem anketlerden elde edilen veriler hem de mevcut alan kullanımından elde edilen veriler ile SWOT analizi gerçekleĢtirilmiĢtir. ÇalıĢmanın son aĢamasında SWOT analizi ile elde edilen veriler uzman grup tarafından likert ölçeğinde değerlendirilmiĢtir. Elde edilen sonuçlar doğrultusunda alanı % 73,2 oranında günübirlik tercih eden ziyaretçilerin, % 22,7 oranla en çok tercih edilmesinin sebebi alanın doğal güzellikleri için ziyaret ettikleri ve % 41,6 oranında tercih edenlerin alan üzerinde ki faaliyetlerin ise alana ekonomik yarar sağlayacağını belirtmiĢlerdir. Alan da yapılan mevcut turizm faaliyetleri ve ziyaretçilerin beklentileri göz önünde bulundurulduğunda % 51,2 oranında ki ziyaretçilerin alanda ki doğal yapının bozulacağını düĢünmektedir. Anket verileri ve mevcut alan verileri ile yapılan SWOT analizi verilerine göre gerçekleĢtirilen uzman değerlendirmesi sonucu alanın dört mevsim kullanılabilmesi en güçlü veri iken yoğun kullanımlar ile ortaya çıkacak baskılar en önemli tehtit olmuĢtur. Anahtar Kelimeler: Ekolojik Temelli Turizm, Erikli Yaylası, Yalova 2019, viii + 117 sayfa. i ABSTRACT MSc Thesis AN INVESTĠGATĠON OF CRĠTERĠA OF ECOLGY-BASED TORUSĠM PLANĠNG AND ECOLOGY BASED TOURĠSM ACTĠVĠTĠES ĠN ERĠKLĠ HĠGH PLATEAU ĠN YALOVA Pelin ÖZER Bursa Uludağ University Graduate School of Natural and Applied Sciences Department of Landscape Architecture Supervisor: Assist prof. Dr. Zeynep Pirselimoğlu BATMAN Globalization and rapid advances of technology today, sea-based tourism the understanding of the place of nature based tourism to protect ecologically and exposes the types of natural and cultural resource values. Nature conservation and environmentally sensitive types of Tourism nowadays has become a necessity more. The purpose of this study, Yalova Plateau Ecological Plum-based tourism potential of present and developing planning criteria. In this study, Yalova, çınarcık district, connected to the Contemporary Resort plateau natural and cultural resources of Plum on the field uncovered by natural vegetation, and preserving natural resources and tourism, the determination of the types can be applied without damaging the field with different ecological-based tourism aimed to uncover the types of. Yalova province located within the boundaries of the study material, important tourist and recreational potential Plateau has been identified as Plum. The method of the study was carried out in 4 phases. The current state of the field outlined. In the second stage, the user reviewed the questionnaire. In the third stage, the data obtained from both surveys, conducted a SWOT analysis with the data obtained in both the current land use. The data obtained with the study in the final stages of the SWOT analysis by the expert group were evaluated on a Likert scale. The results obtained in accordance with field % 73,2 visitors who prefer outpatient, % 22,7 compared to the most preferred reason for the natural beauty of the area they visit, and % 41.6 of those who preferred the activities on the work area of the field that would be of economic benefit to stated. Considering the expectations of existing tourism activities and visitors of the area % 51,2 considers that the natural structure of the area that visitors may be disrupted. Conducted SWOT analysis of existing survey data with field data and expert assessment is performed according to the result of the data area is data that can be used in all four seasons while with the most powerful has been the most important threat to the pressures that will arise during intensive use. Key words: Ecology-Based Tourism, Erikli High Palteau, Yalova 2019, viii + 117 pages. ii TEŞEKKÜR ÇalıĢmalarımın her aĢamasında önerileri ilebeni yönlendiren ve her aĢamasında sabırla yanımda olan değerli hocam ve danıĢmanım Sayın Prof, Dr. Öğr. Üyesi Zeynep PĠRSELĠMOĞLU BATMAN‟a ve saygı değer hocalarım Prof. Dr. Murat ZENCĠRKIRAN, Doç. Dr. Aysun ÇELĠKve Doç. Dr. Elvan ENDER‟e ve anket sonuçlarının değerlendirilmesinde teknik destek sağlayan Uludağ Üniversitesi Peyzaj Mimarlığı Bölümü Öğretim Üyesi Sayın Doç. Dr. Nilüfer SEYĠDOĞLU AKDENĠZ‟e gösterdikleri anlayıĢ ve her türlü yardımları için teĢekkürlerimi veĢükranlarımı sunuyorum. ÇalıĢmalarımın tüm sürecinde, manevi desteklerini esirgemeyen, bana güç veren, azim ve Ģevkle beni her daim destekleyen, sabırla ve sevgiyle bu tezin oluĢmasında katkı sağlayan Canım KardeĢim Volkan ÖZER‟e, Sevgili Annem Perihan ÖZER ve Sevgili Babam Vedat ÖZER‟e sonsuz teĢekkür, sevgi ve saygılarımı sunarım. Pelin ÖZER iii İÇİNDEKİLER Sayfa ÖZET.................................................................................................................................. i ABSTRACT ...................................................................................................................... ii TEġEKKÜR ..................................................................................................................... iii KISALTMALAR DĠZĠNĠ ................................................................................................ vi ġEKĠLLER DĠZĠNĠ ......................................................................................................... vii GRAFĠKLER DĠZĠNĠ………….. .................................................................................. viii 1. GĠRĠġ………………. ................................................................................................... 1 2. KURAMSAL TEMELLER .......................................................................................... 4 2.1. Turizm Kavramı ......................................................................................................... 4 2.2. Ekolojik Temelli Turizm ............................................................................................ 7 2.3. Yayla Turizmi .......................................................................................................... 10 2.3.1. Yayla ve Yaylacılık ............................................................................................... 10 2.3.2. Yayla YerleĢimleri ................................................................................................ 13 2.3.3. Yaylalarda Yasal Boyut ........................................................................................ 15 2.3.4. Yayla Turizminin DoğuĢu ve GeliĢimi ................................................................. 17 2.3.5. Yayla Turizmi ve Yaylalarda Yapılan Diğer Turizm ÇeĢitleri ............................. 18 2.3.6. Yaylalarda Turizm Çevresel Etkileri .................................................................... 22 2.3.7. Yaylalarda Turizm Ekonomik Etkileri .................................................................. 24 2.3.8. Yaylalarda Turizm Kültürel Etkileri ..................................................................... 24 2.3.9. Yaylalarda Turizm ve Planlama YaklaĢımı .......................................................... 25 2.3.10. Dünyada Yaylalar Ve Turizm ............................................................................. 28 2.3.11. Türkiye‟de Yaylalar ve Turizm ........................................................................... 29 2.3.12. Ülkemizde Yayla Turizminin GeliĢimi Ġçin Kültür ve Turizm Bakanlığı Tarafından Yapılan ÇalıĢmalar ....................................................................................... 31 3.MATERYAL VE YÖNTEM ....................................................................................... 34 3.1. Materyal ................................................................................................................... 34 3.2. ÇalıĢma Alanın Konumu .......................................................................................... 35 3.2.1. AraĢtırma Alanının Genel Özellikleri ................................................................... 36 3.3. AraĢtırma Alanının Doğal Özelikleri ....................................................................... 37 3.3.1. Jeomorfolojik Özellikleri ...................................................................................... 37 3.3.2. Jeolojik Özellikleri ................................................................................................ 38 3.3.3. Toprak Yapısı ........................................................................................................ 40 3.3.4. Hidrolojik Yapısı ................................................................................................... 41 3.3.5. Doğal Bitki Örtüsü ................................................................................................ 44 3.3.6. Ġklim ...................................................................................................................... 46 3.4. Sosyo-Kültürel ve Ekonomik Yapısı ..................................................................... 46 3.4.1. Nüfus ..................................................................................................................... 46 3.4.2.UlaĢım .................................................................................................................... 46 3.4.3.Ekonomik yapı ....................................................................................................... 48 3.4.4. Tarihi ve kültürel yapı ........................................................................................... 48 3.5. Yöntem ..................................................................................................................... 49 3.5.1. Ziyaretçi Anket ÇalıĢmaları .................................................................................. 49 3.5.2. SWOT Analizi ....................................................................................................... 50 3.5.3. Likert Ölçeği ve Uzman Anketi ÇalıĢmaları ......................................................... 51 4. BULGULAR ............................................................................................................... 55 4.1. Alana Ait Gözlem ve Anket ÇalıĢmaları Bulguları ................................................. 55 iv 4.1.1. Erikli Yaylası Kullanıcılarının Sosyo-Ekonomik Yapı Analizi Ġle Ġlgili Bulgular ......................................................................................................................................... 52 4.1.2. Erikli Yaylası Ziyaretçilerinin Alan Üzerindeki Kullanım Durumları Ġle Ġlgili Bulgular ........................................................................................................................... 54 4.1.3. Erikli Yaylası Kullanıcılarının Alan Üzerindeki Rekreasyonel ve Turistik Potansiyeli Ġle Ġlgili Bulgular .......................................................................................... 65 4.1.4. Erikli Yaylası Kullanıcılarının Alan Üzerindeki Rekreasyonel ve Turistik Açıdan Memnuniyet/Memnuniyetsizlik Kriterleri Ġle Ġlgili Bulgular ......................................... 70 4.2. SWOT Analizi ÇalıĢmaları Bulguları ..................................................................... 80 4.1.1. Erikli Yaylası Uzman Anketi SWOT Analizi Ġçinde Güçlü Yönleri Ġle Ġlgili Bulgular ........................................................................................................................... 83 4.1.2. Erikli Yaylası Uzman Anketi SWOT Analizi Ġçinde Zayıf Yönleri Ġle Ġlgili Bulgular ........................................................................................................................... 85 4.1.3. Erikli Yaylası Uzman Anketi SWOT Analizi Ġçinde Fırsatlar Ġle Ġlgili Bulgular. 88 4.1.4. Erikli Yaylası Uzman Anketi SWOT Analizi Ġçinde Tehditler Ġle Ġlgili Bulgular……… ............................................................................................................... 92 5. TARTIġMA ve SONUÇ ............................................................................................. 94 KAYNAKLAR ............................................................................................................. 102 EKLER .......................................................................................................................... 109 EK 1. Ziyaretçi Anket Formu........................................................................................ 110 EK 2. Uzman Anket Formu .......................................................................................... 114 ÖZGEÇMĠġ .................................................................................................................. 120 v KISALTMALAR DİZİNİ Kısaltmalar Açıklama SPSS Statistical Package Program for Social Sciences UNWTO BirleĢmiĢ Milletler Dünya Turizm Örgütü US & FCS ABD ve Yabancı Ticaret Hizmeti WTO Dünya Ticaret Örgütü BDT BağımsızDevletlerTopluluğu TIES The International Ecotourism Society (Uluslararası Ekoturizm Derneği ABD Amerikan BirleĢik Devleti WWFDünya Doğayı Koruma Vakfı TB Turizm Bakanlığı M.Ö. Milattan Önce vi ŞEKİLLER DİZİNİ Sayfa ġekil 2.1. Sektörel ve Sektörler arası planlamalarda Ekolojik Planın Yeri. ................... 26 ġekil 3.1. SWOT Analizi Olası Kombinasyonlar. ......................................................... 48 ġekil 3.2. ÇalıĢma Alanının Coğrafi Konumu. ............................................................... 34 ġekil 3.3. Yalova Ġli Eğim Durumu Haritası. .................................................................. 36 ġekil 3.4. Yalova Ġli Jeoloji Haritası. .............................................................................. 37 ġekil 3.5. Yalova Ġli Hidrografya Haritası. ..................................................................... 39 ġekil 3.6. Yalova Erikli Yaylası Çifte ġelaleler. ............................................................. 40 ġekil 3.7. Çınarcık-TeĢvikiye(Yalova), Erikli Yaylası Dipsiz Göl. ................................ 41 ġekil 3.8. Çınarcık-TeĢvikiye(Yalova), Erikli Yaylası. .................................................. 42 ġekil 3.9. Yalova Aylık Sıcaklık Ölçüm Periyodu. ........................................................ 44 ġekil 3.10 . ÇalıĢma AkıĢ Diyagramı..…………………………………………………55 ġekil 4.1. Erikli Yaylası Kullanıcılarının alana gelmesini etkileyen faktörler ............... 62 ġekil 4.2. Erikli Yaylası Kullanıcılarının alan üzerindeki genel kullanım tercihleri ...... 64 ġekil 4.3. Erikli Yaylası‟nda Yapılan Rekreasyonel Faaliyetlerin Alana Yararları ....... 65 ġekil 4.4. Erikli Yaylası‟nda Yapılan Rekreasyonel Faaliyetlerin Alana Yararları ....... 66 ġekil 4.5. Erikli Yaylası‟nın Geçim Kaynakları ............................................................. 68 ġekil 4.6. Erikli Yaylası‟nda Rekreasyonel ve Turistik Açıdan Yapılan Festivaller ...... 69 ġekil 4.7. Erikli Yaylası‟nda Rekreasyonel ve Turistik Açıdan Eksik Yönleri………..72 ġekil 4.8. Erikli Yaylası‟nda Rekreasyonel ve Turistik Faaliyetleri…………………...75 ġekil 4.9. Erikli Yaylası‟nda Rekreasyonel Beklentileri ................................................ 76 ġekil 4.10. Erikli Yaylası‟nda Rekreasyonel ve Turistik Faaliyet Özellikleri ................ 78 ġekil 4.11. Erikli Yaylası‟nda Rekreasyonel ve Turistik Faaliyet Önerileri................... 79 ġekil 4.12. Uzman Anketi Meslek Dağılımı ................................................................... 82 ġekil 4.13. Uzman Anketi Güçlü Yönler Yüksek Değer Ortalaması .............................. 84 ġekil 4.14. Uzman Anketi Zayıf Yönler Yüksek Değer Ortalaması ............................... 87 ġekil 4.15. Uzman Anketi Fırsatlar Yüksek Değer Ortalaması ...................................... 91 ġekil 4.16. Uzman Anketi Tehditler Yüksek Değer Ortalaması ..................................... 93 vii ÇİZELGELER DİZİNİ Sayfa Çizelge 3.1. Likert ölçekleme modeli tepki türü; Onaylama Düzeyi (BeĢ Düzeyli Cevap Kategorisi). ...................................................................................................................... 49 Çizelge 3.2. 5‟li Likert Ölçeği Değerlendirmesi. ............................................................ 50 Çizelge 3.3. Erikli Yaylasının Bazı Merkezlere Uzaklığı. .............................................. 45 Çizelge 4.1. Erikli Yaylası Kullanıcılarının Sosyo-Ekonomik Yapısı. ........................... 53 Çizelge 4.2. Erikli Yaylası kullancılarının alan üzerindeki kullanım Özellikleri ........... 56 Çizelge 4.3.Erikli Yaylası ve Çevresi SWOT Analizi .................................................... 80 Çizelge 4.4. Uzman Anketi Güçlü Yönler ...................................................................... 83 Çizelge 4.5. Uzman Anketi Zayıf Yönler ....................................................................... 85 Çizelge 4.6. Uzman Anketi Fırsatlar ............................................................................... 88 Çizelge 4.7. Uzman Anketi Tehditler ............................................................................. 92 viii 1. GİRİŞ Birçok alanda değiĢim ve geliĢmelerin yaĢandığı günümüzde teknolojinin geliĢmesi ve ilerlemesi ile beraber turizm açısından da önemli değiĢimler yaĢanmaktadır. Ülkemizde daha çok turizm türü olarak kabul görmüĢ olan deniz-kum-güneĢ ağırlıklı olan düĢünce anlayıĢı, sosyo-kültürel bilincin artmasıyla beraber yerelden küresele farklılık göstererek yerini ekolojik temelli turizm anlayıĢına bırakmaya baĢlamıĢtır. Turizm politikasının bütün bir yıl, dört mevsime yayılması ile kırsal alanlara büyük bir yöneliĢ baĢlamıĢtır. Bu yöneliĢ ile turizm etkinliklerinde büyük bir çeĢitlilik ve değiĢimin olması ile bu alanlar üzerinde turistik kullanımlar artmaya baĢlamıĢtır. Bu durumun sonucunda geliĢen taĢıma kapasitesinin sınırını aĢma durumu ortaya çıkmıĢtır. Böylelikle yapılacak turizm ve rekreasyonel amaçlı planlamalarda doğal değerleri, kültürel ve tarihi çevreleri oluĢturan öğeler arasındaki iliĢkilerin dengelenmesi ön planda tutulmalıdır (Çetin 2010). Kırsal bölgeler (kumsallar, nehirler, dağlık bölgeler, çöllerve deniz kenarları, kumsallar vb.) dıĢ mekanetkinlikleri açısından son yıllarda tercih edilen alanlar haline gelmiĢtir. Bu etkinlikler fiziksel etkinlikler (aktif eğlenceler, çoğunlukla yürüyüĢ, bisiklet, tırmanma, su sporları, pony trekking gibi dıĢ mekan etkinlikleri), hobi ve pratik ilgiler (fotoğraf, resim, sanat, aĢçılık gibi) olarak tanımlanmaktadır. Kırsal alanlarda aile veya gruplarla yapılabilen, teknolojinin daha düĢük olduğu, ekonomik olarak ise daha uygun etkinlikler geleneksel veya geçmiĢten günümüze kadar ulaĢmıĢ etkinlikler olarak tanımlanmıĢtır. Günümüzde ortaya çıkan rekreasyonel etkinlikler daha aktif ve macera dolu, teknoloji açısından yüksek teknolojiye sahip, ekonomik olarak ise daha yüksek ücretler ile bireysel olarak yapılabilen, kentlerle daha çok bağlantılı, yeteneklere dayalı etkinliklerdir (Topay 2003, Roberts ve Hall 2001, Vennesland ve Nybakk 2013). 1 Doğal alanlarda yapılacak olan turistik ve rekreatif etkinlikleri koruma-kullanım ilkesi temel alınarak planlanmalıdır. Bu doğrultuda kaynakların bozulmamıĢlığını temel alan, onları kullanırken koruyan ve sonucunda kaynakların sürdürülebilirliğini sağlayan ekolojik temelli turizm planlama yaklaĢımı dikkate alınmalıdır (Batman ve ark. 2016, Batman 2013). Doğada yapılan turizm çeĢitlerinin, toplumda turizm bilincinin geliĢebilmesi adına turizm kaynaklarında ilerleme göstermesi gerekmektedir. Birçok ülkenin önemli gelir kaynağı sayılan ekoturizm, bölge halkının refahını arttırmak adına fırsat niteliği olsa da insan nüfusunun hızla artması, doğal kaynakların giderek hızla tükenmesi ile insan yaĢamını ve dünyadaki doğal dengenin bozulması gibi tehlikelerden biridir. Son yıllarda alternatif turizme karĢı çevre duyarlı turizmi ve tabiatı koruma bilinci öne çıkmıĢtır. Toplum bilincindeki bu değiĢiklikler sürdürülebilir ekoturizm planlamalarının giderek artmasına neden olmaktadır. Kırsal alanlarda ekonominin geliĢebilmesi, kırsal nüfusun yeni bir bakıĢ açısı yönünden bir kalkınma sağlamaktadır. UNWTO‟nun tanımına göre „Sürdürülebilir bir turizmin geliĢimi, çevresel kaynakların en iyi Ģekilde kullanılmasını sağlamalı, ziyaret edilen toplulukların sosyo-kültürel yapısına, gelenekselliğine saygı göstermeli, bütün ilgi gruplarına adil bir Ģekilde dağıtılan sosyo-ekonomik faydalar ile tutarlı ve uzun vadeli ekonomik faaliyetler ortaya koymalıdır. Ekonomik tutarlılık, yöre halkının refahı, biyolojik çeĢitliliğin korunması, sosyal eĢitlik, ziyaretçi memnuniyeti, fiziki bütünlük, yetkinin yerele doğru dağıtılması, kaynakların etkili kullanımı, toplumun genelinin refah ve mutluluğu ve istihdam kalitesi sürdürülebilir ekoturizmin geliĢim kriterleri arasında yer almaktadır (Anonim 2013). Son yıllarda, turizm amaçlı planlamalarda alanın mevcut durumunu ortaya koymak ve turizm stratejileri belirlemek için yapılan çalıĢmalarda SWOT analizlerinden faydalanıldığı görülmektedir. 2 Bu çalıĢmada amaç, Yalova ili Erikli Yaylasının ekolojik temelli turizm potansiyelini ortaya koyup, planlama kriterleri geliĢtirmektir. Bu amaçla;  Yalova Erikli Yaylasının doğal ve kültürel kaynaklarının belirlenmesi,  Ekolojik temelli turizm potansiyelini belirlemek amacıyla alandaki ekolojik temelli turizm çeĢitlerini ve yapılacak etkinliklerin neler olduğunun belirlenmesi,  Ekolojik turizm planlaması uzman ve turist anketi ile SWOT (güçlü Yönler, zayıf yönler, fırsatlar, tehditler) ölçütlerinin oluĢturulması ve Likert yöntemi ile ölçütlerin derecelendirilmesi,  Erikli Yaylasının ekolojik temelli turizm stratejilerini belirlemek,  Belirlenen stratejiler, uzman görüĢleri ve turist istekleri doğrultusunda alan için uygun etkinliklerin belirlenmesi hedeflenmektedir. 3 2. KURAMSAL TEMELLER 2.1. Turizm Kavramı Turizm sektörü geniĢ bir yelpazeye sahip olup, çok fazla alternatifi vardır. Bu yüzden turizm türleri belli kriterlere göre farklı Ģekillerde sınıflandırılabilmektedir (Sarkım 2007). Turizm türleri; amaçlarına göre, gelir seviyelerine göre, yaĢ gruplarına göre, sosyo-ekonomik durumuna göre, ulaĢtırma araçlarına göre, mevsimlere göre, konaklama Ģekline göre, turistin hareket yönüne göre, kiĢi sayısına göre, organizasyon Ģekline göre vb. çeĢitli sınıflandırmaların yapıldığı görülmektedir. Ancak bu çalıĢmada turizm türleri, daha genel olması nedeniylebeĢ farklı kritere göre oluĢturmuĢ olduğu sınıflandırma temel alınarak incelenmiĢtir (Sayılan 2007). Buna göre turizm türleri aĢağıdaki gibidir;  Ġç Turizm: Turistin kendi yaĢadığı ülke sınırları çerçevesinde gerçekleĢtirdiği turizm türüdür.  DıĢ Turizm: Turistin kendi ülke sınırları dıĢında gerçekleĢtirdiği turizm türüdür. aktif ve pasif dıĢ turizm Ģeklinde kendi içerisinde ayrılmaktadır.  Aktif DıĢ Turizm: Ülkeye dıĢarıdan yabancı turistlerin gelmesiyle oluĢan ve ülkeye döviz giriĢini sağlayan turizm türüdür.  Pasif DıĢ Turizm: Turistlerin kendi ülkeleri dıĢındaki yabancı ülkelere seyahat etmesi ile oluĢan ve ülkenin döviz kaybetmesine sebep olan turizm türüdür (Gülbahar 2009). Turizm faaliyetlerine katılan ziyaretçilerin yaĢlarına göre turizm çeĢitleri aĢağıdaki gibi sınıflandırılmaktadır (Polat 2017);  Gençlik Turizmi: 15/24 yaĢ arasında bireylerin aile bireyleri olmadangerçekleĢtirdiği turizm çeĢididir.  YetiĢkin Turizmi: 25/64 yaĢ arasında bireylerin gerçekleĢtirdiği turizm çeĢididir.  Üçüncü YaĢ Turizmi: 65 yaĢın üzerindeki bireylerin gerçekleĢtirdiği turizm türüdür. 4 Turizm faaliyetlerine katılan kiĢilerin sayısına göre turizm türleri aĢağıda belirtilmiĢtir (Ovalı 2007);  Bireysel Turizm: Katılanların ferdi olarak gerçekleĢtirdiği turizm türüdür.  Grup Turizmi: Farklı grupların bir araya gelerek gerçekleĢtirdiği turizm türüdür.  Kitle Turizmi: Doğal kaynaklara dayalı ve ülkeler arası „charter‟ hava yollarının tercih edildiği, her Ģey dahil konsept paket olarak tatil köyü ve sahil otellerinin konaklamaların kullanıldığı turizm türüdür. Turizm faaliyetlerine katılan turistlerin sosyo-ekonomik durumları çerçevesindeki turizm çeĢitleri Ģu Ģekildedir (Cengiz 2002);  Sosyal Turizm: DüĢük maddi olanaklara sahip olan bireylerin ve ailelerinin grup ya da yalnız tatil olarak gerçekleĢtirdikleri turizm türüdür.  Geleneksel (Orta Sınıf) Turizm: Yüksek maddi olanaklara sahip olan bireylerin geleneksel tatil anlayıĢını benimseyen turizm türüdür.  Lüks Turizm: Yüksek gelirli bireylerin pahalı tercihlerde bulunduğu turizm türüdür. Amaçlarına göre incelendiğinde birçok turizm türüne rastlanılmaktadır. Bu turizm çeĢitlerinden baĢlıca olanları ise aĢağıdaki gibidir (Anonim 2018, Kocapınar 2003, Köroğlu ve ark. 2012, Cengiz 2002);  Av Turizmi: Av turizmi, sayıca fazla veya yeterli olan ve doğal ortamlarında ki hayvan türlerin avlanmasına izin verilerek, kontrollü bir biçimde ve avlanma kuralları çerçevesinde yapılan bir turizm Ģeklidir.  Deniz Turizmi: Deniz, kum ve güneĢ üçlüsünden faydalanabilme amaçlı bireylerin gerçekleĢtirdiği turizm türüdür.  Sağlık Turizmi: Tedavi amacı ile gerçekleĢtirilen turizm türüdür.  Kongre Turizmi: ĠĢ turizmi altında da incelenebilecek olan bu turizm türünde, özellikle konferans, seminer, uluslararası fuar ve benzeri gibi etkinliklere katılmak amacıyla yapılan aktiviteler söz konusudur. 5  KıĢ Turizmi: KıĢ mevsiminde özellikle dağ ve dağcılık üzerine gerçekleĢtirilen turizm türüdür.  Ġnanç Turizmi: Dini yönden önemli sayılan veya kutsal sayılan yerlerin ziyaret edilmesine yönelik gerçekleĢtirilen turizm türüdür.  ĠĢ Turizmi: Meslek gereği yapılan, turistik amaç taĢımayan seyahat türüdür.  Doğa Turizmi: Doğa ve doğayla ilgili olguların, bu alanları ziyaret etmek için temel güdülenme olduğu doğal alanlara yapılan seyahattir. Doğal kaynakların zarar görmeden, uygun bir Ģekilde, kullanımını sağlarken ziyaretçilerin de eğlenme-dinlenme ve yenilenmelerine imkan sağlar (Erdoğan 2016). Genel olarak ise kırsal mekanlara yapılan rekreasyonel ve macera turu spor faaliyetlerinide kapsayan seyahatleri ifade eder (Köroğlu ve ark. 2012).  Ekoturizm: Doğa çevreye olumsuz en az etkide bulunan ve yerel topluluğa ekonomik fayda sağlayan turizm türüdür. BaĢka bir tanımla, doğa temelli olup, bio çeĢitliliğin korunmasına katkı sağlayan, yenilenemez kaynakların minumun derecede kullanılmasında katkı sağlayan turizm çeĢitidir (Cengiz 2002).  Spor Turizmi: Herhangi bir spor faaliyetinin gerçekleĢtirilmesine yönelik olan turizm türüdür. Golf turizmi, rafting, rüzgar, dağcılık, paraĢüt gibi çok sayıda turizm türü bu baĢlık altında değerlendirilebilir.  Yayla Turizmi: Kentlerin gürültüsünden ve hızından uzak, sakin ve doğa ile iç içe olan yaylalara yönelik dinlenme, eğlenme veya spor gibi amaçlarla gerçekleĢtirilen turizm faaliyetleridir.  Karavan Turizmi: Karavan ile gerçekleĢtirilen turizm türüdür.  Kültür Turizmi: Ġnsanların düĢündüğü, yaptığı ve oluĢturduğu unsurları kapsamaktadır. Belli bir coğrafyada yaĢayan insanların dünden bugüne taĢıdığı maddi ve manevi varlıkları, değerleri, tutumları ve anlayıĢlarını ifade eden kültürel miras, turizm bakımından da önemli kitleye sahiptir. Ġnsanlar günümüzde deniz, güneĢ veya eğlenceye yönelik turizm faaliyetlerinin yanında artık kültürel mirası öğrenme amacıyla da turizme hizmet etmektedir (Kocapınar 2003). Ziyaretçilerin sık sık tarihi çevreye ve deneyime kendilerini kaptırmayı istemelerinden dolayı deneyimsel turizm olarak da nitelenen kültür turizmi insanların geçmiĢten bugüne kadar biriktirmiĢ olduğu deneyimlerin, 6 geleneklerin, mekanların, kutlamaların, sanat formlarının, her birinin turizm olgusu içerisinde sunulmasıdır (Çetin 2010). Turizm endüstrisinde, aynı 1950‟li yıllarda ortalama 25 milyon kiĢi, 2000‟li yıllarda ise 700 milyon kiĢiye ulaĢan turist sayısı aynı yıllarda, 2,1 milyar dolar olan dünya turizm gelirleri, 28 kat artıĢla, 477 milyar dolara ulaĢmıĢtır. Dünyada turizm sektöründe 350 milyon insan istihdam edilmekte ve uluslararası sermaye yatırımlarının yaklaĢık % 9‟u turizm alanında yapılmaktadır. UNWTO açıklamıĢ olduğu verilere göre, 2015 yılında uluslararası turist sayısı yüzde 4,4 oranında artarak 1 milyar 184 milyon civarında seyretmiĢtir. 2015'te bir önceki yıla göre 50 milyon daha fazla kiĢi seyahat etmiĢtir. 2010 yılından bugüne her yıl yüzde 4 ve üzeri oranda turist sayısı artıĢ göstermiĢtir (Garda ve Temizel 2016). 2.2. Ekolojik Temelli Turizm Alternatif turizm kavramsal olarak bir turizm olmamakla birlikte, kullanım kolaylığı nedeniyle bazı turizm çeĢitlerinin hepsine verilen genel bir baĢlık olarak kabul edilebilir. Bu nedenle alternatif olarak ortaya çıkan turizm türleri ekolojik temelli turizm ana baĢlığı altında değerlendirilmiĢtir. Ekolojik temelli turizm yaklaĢımı, bozulmamıĢlık, koruma-kullanma dengesi ve sürdürülebilirlik kavramının bir süreç halinde ele alındığı ve birbirleriyle bağlantılı olarak geliĢen bir süreç olarak değerlendirilmektedir (Pirselinoğlu 2013, Pirselinoğlu, Demirel ve Kurdoğlu 2015). Bu kavramların geliĢimiyle ortaya çıkan etkinlikler ve bu etkinliklere yönelik alan kullanım yaklaĢımlarıekolojik temelli turizm planlama yaklaĢımı olarak ifade edilebilir. Ekolojik temelli turizm bilimsel Eğitsel Turizm, Doğal Temelli Turizm, Kültürel Turizm, Etkinlik temelli turizm çeĢitlerini kapsayan turizm çeĢidi olarak sınıflandırılmıĢtır (Pirselimoğlu Batman 2013). 7 Doğa temelli turizmde, doğal ve kültürel çevrenin koruma ve geliĢimi önemli bir model olarak değerlendirilir. Doğa temelli turizm planlamasında ekolojik sistemler öncelik alınarak bölgesel ölçekte sosyal ve ekonomik kalkınma ilkeleri uygulanarak gerçekleĢtirilir (Acuner ve Tayfun 2016). Bu turizm sınıfı içerisinde bulunan ekoturizm in kökeni Yunanca „oikos‟ (ev) ve „logos‟ (kelime)‟a uzanan, organizmaların çevre ile iliĢkisini inceleyen ve bilim olarak adlandırılan kelimelerden türemiĢtir. Ekoloji doğal olarak biyolojik toplulukların korunması ve toplulukların kültürüne karĢı saygı duyulmasını da gerektirmektedir. Buradan hareketle, ekoturizm, ev sahibi bölgenin farklı özelliklerinin en az hasar görmesini sağlayacak ziyaret etkinliklerini ifade etmektedir (Demir ve Çevirgen 2006). Ġlk olarak „ekoturizm‟ terimi Hektor CEBALLOS-LASCURAIN ile genel kullanıma girmiĢtir. Ancak Fennell (1999) bir çalıĢmasında, ekoturizm kavramının temelinin Hetzer tarafından 60‟lı yıllarda oluĢturulduğunu ileri sürmektedir. Hetzer‟in bu çalıĢmasında ekoturizm, birbirini etkileyen turist, çevre ve kültür arasındaki karıĢık iliĢkiyi açıklamak için kullanılmıĢtır (Fennell 2003). Ekoturizm de kitle turizmine karĢı turist sayısını azaltarak ve turizmi tüm yıla yayarak çevreye karĢı olan baskıyı azaltmak, tahribatı düzeltmek için değil, önlemek için planlar yapmak ve uzun vade de ekonomik çıkarları gözetmek daha ön plandadır. Ekoturizm ilkelerini uygulayan veya bu aktivitelere katılanların doğaya duyarlı, korumacı bir yaklaĢım sergilemeleri ve aĢağıdaki turizm ilkelerini kabul etmeleri gerekmektedir. Bu ilkeler (Ünal 2009);  Fiziksel, sosyal, davranıĢsal ve psikolojik etkilerin minumum seviyeye indirilmesi,  Kültürel ve çevresel farkındalık ve saygının oluĢturulması,  Hem ziyaretçiler hem de yerel toplum için olumlu deneyimlerin sağlanması,  Koruma açısından doğrudan finansal karın sağlanması,  Hem yerel halk hem de özel sektör için finansal faydalar oluĢturmak,  Ziyaretçilere, ülkenin çevresel, politik ve sosyal kültürüne dayalı duyarlılığın oluĢturulması yönünde değerli deneyimler iletmek, 8  DüĢük etkili tesisler tasarlamak, inĢa etmek ve iĢletmek,  Kendi toplumundakı yöre halkının haklarını ve manevi inançlarını tanımak ve bunları güçlendirmek için bunlarla iĢbirliğinde çalıĢmaktır. Ekoturizm etkilerinin bilimsel olarak değerlendirilmesinin geliĢimi, ekoturizmin olumlu ve olumsuz sosyal, ekonomik ve çevresel etkilerinin ve yerel toplumun bu konuya duyarlılığının anlaĢılması bu turizm türünün olmazsa olmazıdır (Diamantis 1999). Turizm çeĢitlerinin ya da herhangi bir ekonomik faaliyetin etkileri 3 kategoriye bölünebilir: Dolaylı, dolaysız ve tesir edilmiĢ. Ġyi yönetilirse, ekoturizm, gelirin yerel halka yeniden dağıtılmasına ve yerel alanlarda baĢka dolaylı kazançların elde edilmesine yardımcı olabilir. Çevre, ekoturizmin geliĢtiği doğal varlıktır; eğer ekoturizm iyi geliĢtirilmez ve yönetilmezse, sürdürülebilirlik kavramının tamamını sarsan olumsuz çevresel etkilerle sonuçlanabilir. Hassas bölgeye ekoturist ziyaretinin zamanlaması, kullanım-etki iliĢkisine göre ekoturizm, çevre kaynak sisteminde itici güç olabilir. Çevresel olarak ekoturizmden, doğal alanların ve bölgelerin korunmasına destek ve motivasyon verilmesi beklenmektedir. Ekoturizmin sebep olduğu olumlu etkilerin aynı zamanda hem maddi hem de fiziksel formda olduğu bilinmektedir. Doğayı korumak, çevresel bozulmayı en aza indirmek, biyoçeĢitliliğin korunması ve iyileĢtirilmesi, turizmin faaliyet gösterdiği bölge için gösterdiği çabalardan bazılarına örnek olabilir. Yerel toplumun sömürülen ve parçalanmıĢ olmaması, ekoturizm planlaması ve geliĢmesi için yerel halkın katılımı da önemlidir (Israngkura 1996). Ekolojik temelli olan ziyaretçilerin amacına ve yapıldığı alana göre adlandırılan turizm türlerinden biride yayla turizmidir. 9 2.3. Yayla Turizmi Türkiye yaylaları bozulmamıĢ yapısı ile geçmiĢten günümüze gelen ve otantik bir yaĢam biçimi sunan tabiat varlıkları olarak değerlendirilebilir. Yaylalar temiz havası, her mevsimde farklı renk kompozisyonları, fauna ve florası, suları, doğal güzelliği ve mikro kliması ileyayla turizminin geliĢmesi bakımından önemli bir yere sahiptir (YeĢiltaĢ 2009). 2.3.1. Yayla ve Yaylacılık Yayla kelimesi, yazaylarında hava değiĢimi ve dinlenme amacıyla yararlanılan yüksek kesimler içinde kullanılır. Örneğin; Bursa‟nın Kirazlı, Bolu‟nun Abant, Gerede‟nin Esentepe, Adana‟nın Bürücek yaylalarında yazın kentlerden gelenler çoğunluktadır. Kasaba ve kent halkının yazın sıhhi, turistik, sportif ve çeĢitli faaliyetleri için çıktıkları yerlere de yayla adı verilmektedir. Günümüzde kimi yaylaların tatil köyü niteliği aldığı ve turizm yönünden geliĢmeler gösterdiği izlenmektedir (Emiroğlu 1977). Yapılan tanımlardan da anlaĢılacağı gibi yayla kelimesi ülkemizde, köy insanının yazları eğlenmek, dinlenmek, hayvanlarına otlatmak amacıyla çıktıkları, orman içinde ya da orman sınırı üzerindeki alanlarda kurulmuĢ yerleĢim yerlerini temsil etmektedir. Yayla tanımına giren yerleĢim yerlerinin özellikleri ülkemizin farklı bölgelerine göre de değiĢmektedir. Bazı yaylalara sadece tarım ve hayvancılık için çıkılırken bazılarına da ise sportif, turistik veya sağlık nedenleri ile çıkılmaktadır. Bu da yayla tanımının değiĢik Ģekillerde yapılmasına neden olmaktadır (Öztan 1985). Terim olarak yayla, akarsuların derin halde parçalanmıĢfakat üstünde düz alanların belirgin olarak bulunduğu alanlardır. Farklı yer Ģekilleri, yükseltisi ve uygun doğal bitki örtüsü ile uygun bir alana sahiptir. Ekonomik açıdan yayla yerleĢmeleri geçmiĢ yıllardan bu yana Anadolu insanı için önemli mevsimsel yerleĢmelerdir (Doğanay 2011). 10 Yayla, dağ ve yamaç gibi farklı yüksekliklerde; göçebe, yarı göçebe, köy ve Ģehirde yaĢayan çeĢitli faaliyetler yapılan alanlardır. Yayla faaliyetleri hayvancılıkla uğraĢan insanların otlaklardan yararlanması için yaĢadıkları yerden daha yüksek yerlere mevsimsel olarak yerleĢmesi faaliyeti sonucu ortaya çıkmıĢtır (AltmıĢ 1994). Yaylalar son dönemlerde rekreasyonel alanlar olarak kullanılsa da, yörede yaĢayanların hayvanlarını otlatmak, yazın sıcağından uzaklaĢmak ve ekonomik faaliyetlerini gerçekleĢtirmek amacıyla genellikle bahar ve yaz aylarında kullandıkları yerlerdir (Uluçeçen 2011). Günümüzde artık yaylalara yaĢlı ve çocukların daha fazla çıktığı gözlemlenmektedir. Genç kesimlerin kent iĢ istihdamından yararlanması ve yaĢam biçimlerinin değiĢmesi ile beraber yaylacılık kavramının (hayvanların otlatılması, tarım vb..) azalmasına neden olmakla beraber yaz sıcaklarında vakit geçirecek alanlara dönüĢmesine yol açmıĢtır (Doğanay 2011). Yayların iklimi ve sahip olduğu otlakları hayvan yetiĢtirme açısından, hayvanlar üzerinde sağlıklı etkilere yol açmaktadır. Ġnsanlar açısından da havası ve bitki örtüsü düĢünüldüğünde olumlu faydalar sağlamaktadır. Coğrafi olarak ele alındığında yüksek dağların arasında yer yer açılan düz vadilerdir. Yaylalar rakım yönünden 3 grupta incelenmiĢtir (DaĢçı ve Çomaklı 2006); a. Alçak Yaylalar: 900/1200 m yükseklikde tarım yapılan sınırlı yaylalardır. Otlak zamanı ortalama140-160 gündür. Bu tip yaylalara Ege, Marmara, Akdeniz ve Trakya yaylaları gibi. b. Orta Yaylalar: 1200/1600 m yükseklikte tarımın yapıldığı ormansınırları içerisinde bulunan yaylalardır. Otlatma zamanı 100-140 gündür. Bu tip yaylalara Ġç Anadolu bölgesi yaylaları gibi. c. Yüksek Yaylalar: 1600 m yükseklikten fazla ve orman sınırları içerisinde olan yaylalardır. Otlatma zamanı 60-80 gündür. Bu tip yaylalara Doğu Anadolu bölgesi örnektir. 11 Son yıllarda bu sınıflandırma tatil ve dinlenme amacıyla, hem tatil, hem de hayvancılık amacıyla ve sadece hayvancılık amacıyla kullanılan yaylalar olarak kullanım biçimlerine göre ortaya koyulmuĢtur (Anonim, 2018). Yaylacılık ise geçimini topraktan sağlayan insanların hayvanlarının daha doğal otlamalarını sağlamak, daha fazla hayvansal gıda üretebilmek ve ekonomik açıdan faaliyet sağlayabilmek amacıyla, bahar ve yaz aylarında daimi yerleĢim yerlerini geçici olarak terk ederek vadiler, ovalar ve dağ eteklerinden yaylalara çıkarak tarımsal faaliyet sağlamalarıdır. Daimi yerleĢim yerlerinden daha yüksek rakıma sahip yaylalara ulaĢım eski dönemlerde hayvanlarla sağlanırken günümüzde yayla ulaĢımında kullanılan yollar düzenlenerek ulaĢımın motorlu araçlarla yapılabilmesi sağlanmıĢtır (DaĢçı ve Çomaklı 2006). Yaylacılık, daimi yerleĢik grupların, yani yerel halkın gerçekleĢtirmiĢ olduğu mevsimlik faaliyetlerdir. Yaylacılık faaliyetinde bulunan yerel halk daimi yerleĢim yerlerinde yapmıĢ oldukları faaliyetleri, ekonomik açıdan yaylacılık olarak irdelenir. Tarım ve hayvancılık yapan bu yöre insanı hayvanlarının daha iyi ürün verebilmesini bu faaliyetlerle sağlar. Bu iklim bölgelerinde sıcaklık artıĢıyla hayvanlarıyla beraber dağ, otlak, çayır, mera gibi yükseklere giderler. Yaylaya çıkan insanların daimi yerleĢim yerlerinin haricinde yaylalarda da yerleĢim sağladıkları evleri vardır. Eski dönemlerden günümüze kadar gelen ve bir gelenek halini almıĢ yaylacılığın ortaya çıkıĢ nedenlerinin baĢında ekonomik sebepler gelir. Hayvanlarının doğal alanlarda otlamasını sağlayarak ekonomik açıdan daha tasarruf sağlamaktadırlar. Eski dönemlerden gelen bu gelenek kaybolmaya yüz tutmasına rağmen günümüzde hala devam etmektedir. Coğrafik bölgelere göre değiĢiklik gösteren yaylacılık özellikleri, bitki örtüsü, Ģenlikleri, yiyecekleri ile beraber bir kültür oluĢturmuĢtur. Yaylalar, 1990 yılından sonra turizme açılarak turistik beklentilerle ve kültürel öğelerle günümüzde talepleri arttırmıĢtır (Anonim 2013). Ülkemizde yaylacılık 3 tipte gözlemlenmiĢtir (Anonim 2011);  Göçebe Yaylacılık; Bu tip yaylacılık küçükbaĢ hayvancılığı kapsayan, belli bir yer ve konuta sahip olmayan ve hava durumu, otlanma durumuna göre sık sık 12 yer değiĢtirilen yaylacılık tipidir. Daha çok Akdeniz bölgesine ait yaylacılık tipidir.  Sabit Yaylacılık; Bu tip yaylacılık belli bir köye mensup insanların yıllın belli dönemlerinde hayvanlarını alarak çıktıkları ve bir süre kaldıktan sonra yaylayı terk etmeleri ile gerçekleĢtirilen yaylacılık çeĢididir.  Tarımla Kombine Edilen Yaylacılık: Bu tip yaylacılık özelliği gösteren yaylacılık sabit yaylacılıkla benzer özellikler gösterir. Sabit yaylacılıktan ayıran özelliği hayvancılığın yanı sıra tarımla da uğraĢılan yaylacılık tipi olmasıdır. Yaylacılık olayı ülkemizde çok geniĢ faaliyetleri içermektedir. Yaylaların tipik uğraĢısı haline gelen tarım ve hayvancılık olayı Doğu Karadeniz yaylalarında herhangi bir gelir sağlamaktan çıkmıĢ, sadece insanların kıĢlık gereksinimlerini karĢılayacak kadar bahçe tarımı ve 1-2 büyük baĢ hayvan besleme olayına dönüĢmüĢtür (Emiroğlu 1977). 2.3.2. Yayla Yerleşimleri Doğal peyzaj özellikleri taĢıyan alanların kültürel peyzaj özellikleri taĢıyan alanlara dönüĢtürülmesi yerleĢmelerle yapılabilmektedir. Bu nedenle yerleĢmelerin nasıl oluĢup geliĢtiği ve zaman içinde değiĢime uğrama sebepleri araĢtırılmaktadır. YerleĢmelerin değiĢim geliĢimine zemin hazırlayan coğrafi faktörlerdir (Özgen 2010). Yaylacılar, yaylalarda „oba‟ denen topluluklar halinde yaĢarlar. Oba halkı, genellikle aynı köyün insanları arasından oluĢur. Kimi obalarda ise iki, üç kat hatta dört ayrı köyün insanlarının evleri olabilmektedir. Yaylacıların yaĢadıkları yerleĢim birimlerine “dam” denir. Bu kulübeler aynı düzende, iki-üç dönümlük bir arsa içinde yapılmıĢtır. Etrafında taĢ veya tahtadan yapılmıĢ çitler bulunan bu arsalarda kıĢ için köye indirilecek çayırlar yetiĢtirilir. Karadeniz arkası ve bilhassa Batı Karadeniz dolaylarında çatma tarzında tomrukların üst üste konmasıyla doğan yayla evi tipi olan „gelik‟ adı verilen barınaklar vardır (AltmıĢ 1994). 13 Türkiye‟de ekonomik açıdan faaliyet gösterebilmesi için yerleĢmeler sürekli ya da geçici olarak iki gruba ayrılmaktadır. Tarım ve hayvancılığın ekonomik açıdan yürütülebilmesi için yılın belli dönemlerinde ki sezonluk yerleĢmelere geçici yerleĢmeler denir. Tarım ve hayvancılıkla uğraĢan bu yerleĢmelere Ege bölgesinde Çiftlik, Karadeniz bölgesinde Canik, Akdeniz bölgesinde Oba, Doğu Anadolu bölgesinde Mezra veya benzerine Ağıl denilmektedir. Ekonomisinin tarım ve hayvancılığa dayalı olan yazlık ve kıĢlık yerleĢmelere sahip, yerleĢmeye yakın genelde de aynı otlakların kullanıldığı, daimi yaĢadıkları yer ile iletiĢimin ve ulaĢımın devam ettiği, büyükbaĢ hayvanların sayısının daha fazla olduğu geniĢ alanlara ise yayla yerleĢim alanları denir (Anonim 2017). Yaylalarda yerleĢim özellikleri yörelerde farklılıklar göstermiĢ olsa da yayla evleri genelde Ģekil olarak aynıdır. Yaylalarda genelde tek katlı yan yana olan evler görülmektedir. Ailelerin yaĢayan birey sayısı, hayvanları ve ekonomik yapısına göre bu evler farklılık göstermektedir. Bazı yaylarda alt katları ahır olarak kullanılan iki katlı evler bulunmaktadır. Yayla evlerinin yapımında kullanılan malzemeler birçok farklı çeĢittedir. Eski dönemlerde evlerin duvarlarına taĢ, çamur, hatıl ve kerpiç kullanımları vardı. Sonrasında „perdü‟ denilen ağaç türünün balta ile kırılmasıyla oluĢan tahtalarla duvarların üzeri kaplanmakta ve en üste toprak yayılmaktaydı. En yaygın olarak görülen malzeme taĢtır. Bunun yanı sıra kerpiç, ağaç ve çadır benzeri naylon malzeme kullanılan evler bulunmaktadır. Yayla evlerinin çatıları ise toprak damlardan oluĢmaktadır (Doğanay 2011). Özellikle Doğu Karadeniz Bölgesi‟nde Turizm Bakanlığınca 1990 yılından itibaren “Turizmin ÇeĢitlendirilmesi ve Diğer Bölgelere de YaygınlaĢtırılması” kapsamında baĢlatılan çalıĢmalar, yayla alanlarının „yayla turizm merkezleri‟ ne dönüĢmesini sağlayarak, bu alanlara ulaĢım olanağı sağlanması yanında her türlü alt yapı hizmetlerinin götürülmesini de sağlamıĢtır. Turizm Bakanlığınca ilan edilen Yayla Turizm Merkezleri yanında diğer yaylalarda baĢlayan turizm amaçlı hareketlilik, geleneksel yayla yaĢamının biçim ve içeriğinin de sorgulanmasını beraberinde getirmiĢtir (Yalçınalp 2005). 14 Yaylalara ulaĢım sorunu yapılan yüksek nitelikli yollar ile kolaylıkla yaylalara taĢınması ve daha kolay kullanılması nedeniyle tuğla, briket ve betonarmeye ciddi bir yönelim olmuĢtur. Bugün, bölge yaylalarının birçoğunda köydeki yerel mimari özellikleri taĢımayan binaları görmek mümkündür. Ekonomik gereksinmelerden ve doğal Ģartların zorlamasından doğan ve daha çok kırsal nüfusun geleneksel bir alıĢkanlığı haline gelmiĢ olan yaylaya çıkma, dinlenme unsurunu bünyesinde bulundurmasıyla artık sadece kırsal kesim insanının değil kent insanının da rekreasyon sahası haline gelmiĢ ve yapılan modern ikincil konutlarla turizm yönünden de önemli geliĢmeler gösterdiği izlenmektedir (AltmıĢ 1994). 2.3.3. Yaylalarda Yasal Boyut Yayla alanları hazine arazileri ve devlet ormanı olmasına rağmen kullanımı köyler arasında paylaĢılmıĢtır. Ormanlardan ve hazine arazilerinden yararlanma geleneği bireysel ve köy düzeninde toplumsal mülkiyet biçimleri yaratmıĢtır Yaylalar, hukuki açıdan hazine arazileridir. Tapu kayıtları bakımından tescil dıĢı yerler olup devletin hüküm vetasarrufundadır. Köy tüzel kiĢiliğinin (muhtar ve köy ihtiyar heyeti) emrine tahsil edilen bu alanlar muhtarın inisiyatifiyle oluĢturulmuĢ tahsis belgesi ile köylünün kullanımına sunulmuĢtur. Yaylalarda özel mülkiyet yoktur. Yaylalar, Türk Hukuk Sisteminde „kamu malları „ içine girmekte ve orta malı olarak nitelendirilmektedir. Bu sahaların mülkiyete konu olması ancak imar planlarının hazırlanmasına bağlıdır. Mülkiyet açısından yaylalar, köylülerin kullanımına verilmiĢ, hazineye ait arazilerdir. Tapuları yoktur. Yüzyıllardır kullanım sonucu, her evin yapı alanı, bahçesi ve otlağının sınırları, o köy insanlarınca bilinir ve güvence altındadır. O köyden olmayan insanların, köyden ya da yayladan yer satın almasına köy halkıizin vermez.1858 tarihi Arazi Kanunu‟nun 104.maddesinde yaylalar, metruk arazi olarak tanımlanmıĢtır. 3402 sayılı kanunun 16.maddesinin b fıkrasına göre orta malı olarak sayılan yaylaların sınırları ölçülür, yüzölçümü hesaplanır, parsel numarası verilir ve özel sicile kaydedilir (Bakırcı 1992). 15 Orman alanları 6831 sayılı orman kanunun 1. maddesinde yer alan ‘Tabii olarak yetişen ve emekle yetiştirilen ağaç ve ağaççık toplulukları yerleriyle birlikte orman sayılır.’ hükmü ile tanımlanmaktadır. Aynı kanunun 27. maddesinde yer alan ‘Devlet ormanlarından kesilecek veyaherhangi bir sebeple devrilmiş veya kesilmiş ağaçlardan, hangilerinin diplerinin ve hangi ürün çeşidinin kimler tarafından numaralanıp damgalanacağına, orman mahsullerinin kesim, imal, toplama, koruma ve satış icaplarına göre nakil, istif ve ölçme işlerine, nakliye tezkerelerinin tanzim ve kullanılmasına ait şekil ve esaslar Orman Genel Müdürlüğünce tayin ve tespit olunur’ maddesi ile orman alanlarında bulunan ağaçların kesim kararlarının hangi kurum tarafından yapılabileceğitanımlanmıĢtır. Bahsi geçen maddeden açık Ģekilde anlaĢılacağı gibi Orman Genel Müdürlüğü izni dıĢında hangi amaçla olursa olsun orman alanlarından ağaç kesmek ve ağaçlara zarar vermek yasaktır (Fural ve Poyraz 2017). Yayla alanlarına; Çevre Düzeni Planı, Nazım Ġmar Planı ve Uygulama Ġmar Planı ile çözüm getirmek mümkün değildir. ġöyle ki: Ġmar planı, belli büyüklükteki alanlarda yapılacak alt ve üst yapı kriterlerini belirlemek, çevreyle uyumlu yapılaĢmayı yönlendirmek amacıyla yapılmaktadır. Ancak yaylaların çoğunluğu kadimden beri kullanılan, devletin hüküm ve tasarrufu altındaki yerlerdir. Bu nedenle kalıcı yapılaĢmaya yönelik yapı yapılamayacağından imar planı hangi ihtiyaca cevap verecektir. Alternatif turizm hareketlerinin yönlendirilmesi, turizmin bütün bir yıla yayılması ve çeĢitlendirilmesi politikası kapsamında, 2634 sayılı Turizmi TeĢvik Kanunu‟nun 7.maddesi uyarınca yayla alanlarında yapılacak imar planlarında aĢağıdaki konular saptanmıĢtır (Bakırcı 1992);  Devletin hüküm ve tasarrufu altındaki yayla alanlarında mülkiyete bağlıolarak ruhsat verilmemesi dolayısıyla, yapılanma izni verilemez. Çevre Düzeni Planı yapılarak bu aĢılamaz.  Geçici barınma alanları olan yaylaların amacı dıĢında (turistik tesis, konut gibi) kullanılmasıköy halkı dıĢındakilere kullanım hakkıtanınmaması,  Bu tür yapılaĢmanın kimin tarafından denetleneceği konusunda net bir hüküm bulunmamaktadır. 16 2.3.4. Yayla Turizminin Doğuşu ve Gelişimi Yılın sıcak zamanlarında yaylalarda besleyici bitkileri hayvanlara yedirerek pazardadeğerli olanæ hayvansalæ ürünleriæ eldeæ etmekæ amacıylaæ ortayaæ çıkanæ yaylacılık kavramı mevcutaduzunæ yıllaræ sürenæ biræ değiĢimæ sonucuæ ulaĢmıĢtır. Ünlüæ tarihçiæ Braudelæ (1990),æ buæ oluĢumuæ Ģuæ Ģekildeæ açıklamaktadır: „‟”„Geriyeæ doğruæ nereyeæ bakarsanızæ bakınæ yaylayaæ göçmeæ olayıæ uzunæ biræ evriminæ sonu, æbelkiæ deæ erkenæ yapılmıĢæ biræ iĢæ bölümüdür. Kimiæ insanlar, æyardımcılarıæ veæ köpekleriyleæ birlikteæ sürüleriæ giderler, æyaylaæ otlaklarıylaæ ovaæ otlaklarıæ arasındaæ gidipæ gelirler. Buæ iniĢæ çıkıĢlaræ doğalæ veæ kaçınılmazæ biræ zorunluluk, æçeĢitliæ yüksekliklerdekiæ otlaklarıæ biræ sırayaæ göreæ kullanma zorunluluğudur‟ (Braudel 1990). Leıdenfrost ve Parcher (1969)‟a göre; yaylacılığınæ temeliæ (M.Ö.æ1700‟de)æ Kuzeyæ Avrupa'nınæ veæ Kuzeyæ Asya‟nınæ ağaçsızæ steplerinde, æyaylaæ çadırlarıæ ileæ bozukæ Melezæ veæ Çamæ (P.æ cembra)æ ormanlarındaæ kısmenæ deæ yaylalarınæ yapraklaæ örtülü mıntıkalarında atılmıĢtır. Yazarlara göre; o zamanki yaylacılık bugünkünün tam tersiymiĢ. BaĢlangıçta yaĢantının aslı yaylacılık ve otlakçılıkmıĢ. Alçaklarda kıĢlamak ise arzulanmayan bir zorunlulukmuĢ (Leıdenfrost ve Parcher 1969). Leıdenfrost ve Parcher (1969)‟a göre; yaylacılık hakkında tarihi devreye ait ilk bilgiyi, Yunanlı ve Romalı yazarlar vermektedir. Bu bilgilere göre; „Batı Roma Ġmparatorluğu‟nun yıkılmasıyla, Romalı üst tabaka kayboldu. Kuzey ve Batı‟da Cermen halkları Alp havzasına göç ettiler ve oradaki mevcut ekonomiyi ıslah ettiler. Ülkeye kendi politik ve ekonomik kurallarını hâkim kıldılar. Bu kurallar bugün dahi Orta Avrupa halkının ve ekonomisinin karakterinde kendini göstermektedir.‟ (Leıdenfrost ve Parcher 1969). Defne (1955)‟e göre; ülkemizde ilk yaylacılık ve kıĢlak hayatı kayıtlarına, Selçuklular zamanında rastlanmaktadır (Defne 1955). Emiroğlu (1977)‟da, Anadolu‟ya yaylacılığın Türkler tarafından getirildiğini iddia etmektedir. Emiroğlu (1977), yerleĢik hayata geçen Türklerin, arada bir yan göçebe hayat geçirdiklerini, bu sırada yaylacılık geleneğinin doğduğunu söylemektedirler (Emiroğlu 1977). 17 1858 tarihli Arazi Kanunnamesi‟ne kadar yaylacılık faaliyetlerin de devletin müdahalesi olmamıĢtır. Osmanlı devletinde bu tarihe kadar her eyalet ve hatta sancak için farklı hazırlanan kanunnamelerde hayvan sayım, yaylak, otlak ve kıĢlak vergilerine ait hükümler vardır. Fakat bu durum yayla yaĢantısını düzenlemekten öte sadece devletin toplayacağı vergilerin miktarıyla ilgilidir. Yaylanın devletæ müdahalesindenæ uzakæ durumu tkendineæ özgüæ birçokæ özelliğiæ içermesineæ veæ çeĢitliæ geleneklerinæ doğmasınaæ nedenæ olmuĢtur. 1858 tarihli Arazi Kanunnamesi‟nde yeræ alanæ meralaræ hakkındakiæ düzenlemelerleæ 98.æ maddedeæ „Meralarınæ sınırlandırılmasıæ veæ bunlarınæ hiçbiræ suretleæ geniĢletilmeæ veyaæ daraltılmaæ yolunaæ gidilmemesi‟ kayıtæ altınaæ alınmıĢtır. 100.æ maddedeæ iseæ „Biræ köyünæ merasındaæ ancakæ oæ köyeæ aitæ hayvanlarınæ müteakipæ dölleriyleæ beraberæ otlatılabileceği, æhariçtenæ hayvanæ sokulamayacağı‟ belirtilmiĢtir (Defne 1955). Sonrasında Osmanlı döneminde ve Cumhuriyet döneminde yaylak, mera ve kıĢlaklar hakkında düzenlemelerde bulunulmuĢtur. Fakat bu düzenlemeler sonucunda da mera, yaylak ve kıĢlaklar sağlıklı bir yapıya kavuĢamamıĢtır. Yaylalar en büyük yapısal değiĢimi son yıllarda yaĢamaktadır. Yayla yollarının yapılması, birçok yaylaya elektriğin getirilmesi ve hatta bazı yaylalara telefon bağlanması sonucu yaylalar, artık hayvan otlatmaya dayalı olan ekonomik faaliyetlerin yapıldığı alanlar özelliğini yitirmektedir. Hayvancılıkla hiçbir ilgisi olmadığı halde, Ģehir sıcaklarından kaçıp, yaylanın temiz ve serin havasına sığınmak isteyenlerin, yaylaları birer yazlık yere dönüĢtürmektedir. Bu dönüĢüm, yeni yasal düzenlemeleri gerektirdiği gibi çeĢitli ekonomik, kültürel ve çevresel değiĢikliklere de yol açmaktadır (Emiroğlu 1977). 2.3.5. Yayla Turizmi ve Yaylalarda Yapılan Diğer Turizm Çeşitleri Turizm Bakanlığı tarafından 1990 yılında baĢlatılan yayla turizmi ile ilgili çalıĢmalar, yayla turizm merkezi projesinden sonra hızlı geliĢim göstermiĢtir. 1990‟dan sonra yaylalar rekreasyonel kullanımlar ile beraber turizm hareketliliğinin odağı haline geldiği gözlemlenmektedir. Yaylalara olan ilgi yayla turizmi ile ilgili bilimsel çalıĢmaların yapılmasına neden olmuĢtur. Yapılan çalıĢmalar değerlendirildiğinde ortaya çıkan rekreasyonel hareketlilik yayla turizmi olarak tanımlanmaktadır. GeçmiĢ turizm 18 uygulamaları ile yayla turizminin kıyaslaması ve 1990 sonrasında merkezi hükümetin baĢlattığı „yayla turizm projesi‟ üzerinde yoğunlaĢtığı görülmektedir. „1990 sonrasında yayla turizm projesi ile 26 yayla turizm merkezi olarak ilan edilmiĢtir. Ġlan edilen bu yaylaların, planlı bir Ģekilde turizme kazandırılması ve koruma kullanma dengesinin kurulması hedeflenmektedir (Gökçe ve Ark. 2017). Bu turizm çeĢitlerinden biri olan yayla turizmi ülkemizde yayla odaklı turizm geliĢimi yerine, yaylaların; diğer turizm çeĢitlerini destekleyici unsur olarak değerlendirilmektedir (Tekin 2008). Yayla turizmi ile turistler alıĢıldık tatil anlayıĢı yerine temiz hava içeren doğal ortamlarda zaman geçirmek isteyenlerin yaylara giderek yaptıkları ziyaretlerdir. Türkiye‟de kültür çeĢitliliği açısından yayla hayatı önemli bir yere sahiptir. Türkiye‟nin yaylaları geçmiĢten gelen ve günümüze ayak uyduran yaĢam tarzına göre gizem ve çekiciliği olan yerlerdir. Bu özellikler ile yaylalar, turizm sektöründe daha fazla ilgi çekici hale gelmektedir (Tekin 2008). Yayla turizminden sonra yaylalarda yapılan baĢlıca turizm türleri;  Kültür turizmi; Yeni kültürleri tanıma isteği ile beraber geçmiĢteki kültürleri merak etme duygusuna da dayanan, bireylerin kendi kültürlerinin eğlence yönleri ile beraber farklı grupların kültürlerinin de açık olan turizm faaliyetlerinin bütünüdür. Kültürel turizm, insanların kültürel anlam taĢıyan yerleri görmek, kaybolmaya yüz tutmuĢ yaĢam tarzlarını öğrenmek ve görmek, kültürel değerleri koruyabilmek için yaptıkları gezilerdir (KodaĢ ve Eröz 2012).  Botanik turizmi; Farklı iklimlerin, farklı endemik bitki türlerini doğal ortamında görmek için yapılan botanik turizmi Türkiye‟nin birçok yerinde geliĢme göstermektedir (Çelik 2018).  Sağlık turizmi; æ Kısacaæ tedaviæ amacıæileæ yapılanæ seyahatlerdir. æ BaĢkaæ biræ ifadeyle,æ sağlıkæ turizmi,æ fizikæ tedaviæ veæ rehabilitasyonæ gereksinimiæ olanlarlaæ birlikteæ uluslararasıæ hastaæ potansiyeliniæ kullanarakæ sağlıkæ kuruluĢlarınınæ büyümesineæ olanakæ sağlayanæ turizmæ türüdür.æ Sağlıkæ turizmiæ hastalarınæ veæ hastaæ ailelerininæ rahatlığınıæ sağlamakæ içinæ tıbbiæ seçenekleriæ sunmayıæ hedeflemektedir (Özsarı ve 19 Karatana 2013).æ GeliĢmiĢæ ülkelerdekiæ eğitimæ veæ refahæ seviyesininæ yüksekæ olmasınaæ paralelæ olarakæ sağlıkæ hizmetleriæ sunumuæ daæ yüksekæ maliyetliæ olmaktadır.æ GeliĢmiĢæ ülkelerdeæ yaĢlananæ nüfusunæ sağlıkæ ihtiyaçlarıæ veæ sağlıkæ giderlerininæ payıæ heræ geçenæ günæ artmaktadır.æ Sosyalæ güvenlikæ maliyetlerininæ artanæ giderleriæ sosyalæ güvenlikæ kurumlarınıæ zorlamaktadır (Mueller ve Kaufmann 2001). Buæ sıkıntılarıæ aĢmakæ için, æ geliĢmiĢæ ülkelerdeæ bulunanæ sosyalæ güvenlikæ kurumlarıæ veæ özelæ sigortaæ kurumlarınınæ kaliteliæ tıbbiæ hizmetæ sunanæ veæ yakındaæ yeræ alanæ ülkelerleæ paketæ anlaĢmalaræ yaparakæ sağlıkæ hizmetleriniæ düĢükæ maliyetliæ almaæ çabalarıæ görülmektedir (Topuz 2012).æ    Sonæ yıllarda, æülkemizinæ deæ geliĢmiĢæ ülkelerdekiæ nitelikliæ sağlıkæ hizmetleriyleæ rekabetæ edebilecekæ düzeydeæ sağlıkæ hizmetleriæ sunmasındanæ dolayıæ ülkemizeæ dünyanınæ dörtæ biræ yanındanæ tedaviæ amacıylaæ turistleræ gelmektedir.æ Özellikleæ 1990'lıæ yıllaræ sonrasındaæ ülkemizdeæ kamuæ sağlıkæ hizmetlerineæ ilavetenæ özelæ sektörünæ deæ sağlıkæ hizmetlerineæ ciddiæ yatırımlaræ yaptığıæ görülmüĢtür.æBuæ geliĢmeleræ sonucunda, æAvrupaæ standartlarıylaæ yarıĢabilecekæ düzeydeæ özellikleæ büyükæ illerdeæ özelæ sağlıkæ kuruluĢlarıæ artmayaæ baĢlamıĢtır.æYapımæ veæ iĢletmeæ bakımındanæ yüksekæ maliyetleriæ olanæ sözæ konusuæ sağlıkæ tesislerininæ yurtdıĢıæ pazarlaraæ açılmasıæ buæ maliyetlerinæ azaltılmasıæ açısındanæ giderekæ zorunluæ biræ durumæ almaktadır (Sonğur ve Top 2013)æ Ayrıca,æ ülkemizinæ coğrafiæ konumuæ veæ sağlıkæ sektöründekiæ yetiĢmiĢæ veæ eğitimliæ insanæ gücüæ sağlıkæ turizminde Türkiye'nin önemli avantajları arasındadır (Ġçöz 2007).  Sosyal Turizm; Sosyal ve kitleæ turizmi, æ satınæ almaæ gücüæ azæ yaæ daæ sınırlıæ halkæ gruplarınınæ özelæ bazıæ önlemæ veæ teĢviklerleæ turizmæ veæ satınæ almaæ olayınaæ katılmalarıdır. æBaĢkaæ biræ deyiĢleæ sosyalæ turizm, æ geliræ düzeyiæ veæ satınæ almaæ gücüæ zayıfæ halkæ gruplarınınæ turizmæ faaliyetlerindenæ yararlanabilmeleriæ içinæ yapılanæ çalıĢmalarınæ toplamıdır. Sosyalæ turizmæ 1950'lerdenæ beriæ hızlıæ biræ geliĢimæ içerisindedir. Sosyalæ turizmæ olayınaæ ilkæ defaæ Ġngiltere'deæ rastlanmıĢtır. æ Thomasæ Cookæ tarafındanæ 1840æ yılındaæ kurulanæ ilkæ seyahatæ acentesiæ veæ organizatörlüğü, æ sosyalæ turizmæ olayınınæ baĢlangıcıæ kabulæ edilmektedir (Dinçer 1997).æ 1936æ yılındaæ Belçikaæ veæ Fransa'daæ ücretliæ tatilinæ yasallaĢması, æ sosyalæ turizmiæ biçimlendirmiĢtir. Günümüzdeæ sosyalæ turizmæ ileæ ilgiliæ çalıĢmalaræ ikiæ noktadaæ 20 toplanmaktadır. æ Bunlardanæ birincisi,æ turizmæ faaliyetlerineæ katılacaklarınæ maddiæ olanaklarınıæ arttırmakæ yaæ daæ olanakæ yaratıcıæ teĢvikleræ getirmektir.æ Ġkincisiæ iseæ turizmæ arzınıæ talebeæ uygunæ biræ seviyedeæ bulundurmaktır (Dumitru 2009).æ Türkiye'deæ sosyalæ turizm,æ 1960æ yılındaæ ücretliæ yıllıkæ izinæ hakkınınæ yürürlüğeæ girmesiyleæ baĢlamıĢtır.æ Ġklimæ Ģartlarıæ veæ doğalæ yapınınæ bölgelereæ göreæ farklılığı,æ sosyalæ turizminæ geliĢtirilmesiæ açısındanæ uygunæ bulunmaktadır.æ Ancakæ sosyalæ turizminæ ekonomiyeæ istenenæ katkıyıæ sağlayabilmesi adına farklı teĢvik edici önlemler alınması gerekmektedir (Ġçöz 2007).  Dağ ve KıĢ Turizmi; Ülkemizde son yıllardaæ geliĢmeæ eğilimineæ girenæ dağæ turizmini, æ doğaylaæ baĢæ baĢaæ kalmak,æ doğayıæ tanımayaæ çalıĢmakæ veæ maceraæ yaĢamakæ amacıylaæ yapılanæ biræ turizmæ çeĢidiæ olarakæ tanımlayabiliriz.æ Dağcılık,æ dağlardaæ yürüyüĢæ veæ kampæ kurmanınæ yanıæ sıraæ tırmanmaæ sporunuæ daæ kapsayanæ biræ doğaæ sporudur.æ Türkiye,æ farklıæ yüksekliklerde,æ zenginæ floraæ veæ faunasıæ olanæ ormanlaraæ sahiptir (Dumitru 2009).æ Ayrıcaæ zenginæ avæ veæ yabanæ hayatıæ olanæ dağlarıylaæ hemæ kıĢæ turizmi, æhemæ deæ dağæ turizmiæ veæ dağcılıkæ sporunuæ sevenleræ içinæ olağanüstüæ çekicilikleræ sunmaktadır.æTürkiye'yiæ heræ yılæ dünyanınæ çeĢitliæ yerlerindenæ çokæ sayıdaæ turistæ dağæ tırmanıĢıæ veæ yürüyüĢüæ içinæ ziyaretæ etmektedir (Kızılırmak 2006).æ KıĢæ turizminiæ tanımlamakæ gerekirse;æ belirliæ yüksekliktekiæ dağlarda,æ kayakæ sporunuæ yapmayaæ müsaitæ karæ Ģartlarınınæ veæ eğimliæ alanlarınæ uygunæ olduğuæ destinasyonlaraæ yapılanæ seyahatlerinæ yanındaæ konaklama,æ yeme- içme,æ dinlenme,æ eğlenmeæ veæ gezme-görmeæ gibiæ aktivitelerdenæ deæ yararlanmayıæ kapsayanæ veæ yılınæ belirliæ dönemlerindeæ gerçekleĢtirilenæ faaliyetæ veæ iliĢkiler bütünüdür (Hacıoğlu ve Avcıkurt 2008).  Gençlik Turizmi; Gençlerin seyahat etmeleri,æ kiĢilikleriniæ geliĢtirmelerinde,æ yeniæ yerleriæ veæ yaĢamlarıæ öğrenmelerindeæ veæ sosyalæ iliĢkileriniæ artırmadaæ enæ etkinæ yollardanæ biridir.æ Turizmæ iseæ seyahatæ etmeyiæ veæ seyahatæ ederkenæ öğrenmeyiæ sağlayanæ biræ etkinliktir (Horak ve Weber 2000).æ Gençlikæ turizmiæ maddiæ olanaklarıæ sınırlıæ veæ genellikleæ eğitiminiæ sürdürmekteæ olanæ gençæ nüfusunæ kendilerineæ sunulanæ indirimliæ ulaĢımæ veæ konaklamaæ olanaklarınıæ değerlendirerekæ oluĢturduklarıæ seyahatleræ kapsamındaæ eleæ alınmaktadır.æ Gençlikæ kampları,æ izciæ kampları,æ sporæ kamplarıæ gençæ nüfusunæ hemæ eğlenmeæ veæ dinlenme,æ hemæ deæ 21 değiĢikæ kültürleriæ veæ yerleriæ tanımalarıæ açısındanæ cazipæ olanæ turizmæ faaliyetleri arasındadır (Ġçöz 2007).  Üçüncü YaĢ Turizmi; Belirli yaĢın üzerindeæ bulunanæ veæ genellikleæ çalıĢmaæ hayatınıæ bitirmiĢæ (emekli)æ bireylerinæ bulunduklarıæ yerdenæ ayrılarakæ değiĢikæ ülkelereæ yönelikæ yaptıklarıæ seyahatleræ buæ kapsamdaæ yeræ almaktadır.æ Buægruptakiæ bireyler,æ seyahatæ edilecekæ bölgelerdeæ uygunæ iklimæ koĢulları,æ ucuzluk,æ sağlıkæ hizmetlerininæ yaygınlığı,æ bölgeyeæ ulaĢımæ kolaylığıæ gibiæ bazıæ olanaklaraæ önem vermektedirler (Hacıoğlu ve Avcıkurt 2008).  Ġnanç Turizmi; Kutsal yerlerin buæ dinlereæ mensupæ turistlerceæ ziyaretæ edilmesinin, æolgusuæ içerisindeæ değerlendirilmesiæ „inançæ turizmi‟æ olarakæ tanımlanmaktadır. Dinlerinæ rehberleri,æ diniæ mekanların,æ kutsalæ Ģehiræ veæ tapınaklarınæ inananlarıæ tarafındanæ ziyaretæ edilmesiniæ Ģartæ koyarken,æ aynıæ zamandaæ ekonomikæ biræ hareketæ baĢlatmıĢlardır.æ Bununæ sonucuduræ ki, æ günümüzeæ kadaræ geçenæ süreçte,æ buæ Ģehiræ veæ tapınaklarınæ bulunduğuæ ülkeler,æ buæ ziyaretlerdenæ sürekliæ faydaæ sağlamıĢlardır.æ Özellikleæ Hristiyanæ Avrupa‟daæ teokrasininæ etkiliæ veæ egemenæ olduğuæ dönemlerdeæ kutsalæ Ģehirlerdeæ görülenæ zenginlikæ veæ refah,æ egemenæ gücünæ buæ merkezlerdeæ bulunmasıæ veæ eldeæ ettiğiæ zenginliğiæ buæ merkezlereæ yatırmasıæ yanında,æ biræ ölçüdeæ buæ çeĢitæ diniæ seyahatlerden doğmuĢtur (Kaya 1999). 2.3.6. Yaylalarda Turizm Çevresel Etkileri DeğiĢen zaman ve toplum düĢünceleri turizm algısını da 50-60 yıllık süreçte belli araĢtırmaların konusu olmuĢtur. Turizmin sosyal, ekonomik etkilerinin yanı sıra çevresel etkileride olumlu ve olumsuz yönleriyle araĢtırma konularına dâhil olmuĢtur. Daha çok ekonomik geliĢime ihtiyaç duyan kırsal alanlarda ve yayla yerleĢmelerinde yaĢayan halkın görüĢlerine önem verilmesi gerekmektedir. Çevresel etkilerin olumlu yönleri arttırarak, olumsuz yönlerinin azaltılması yapılan turizm faaliyetlerinin sürdürülebilir bir geliĢim sağlamasına neden olacaktır. Yayla gibi kırsal alanlarda yapılan turizm faaliyetleri yöre halkının bakıĢ açısını ve turizm algısını değiĢtiren bir olgudur (Özdemir 2017). 22 Turizme açılan noktaların doğal çevre üzerinde oluĢturduğu olumlu ve olumsuz etkilerin değerlendirilmesine yönelik yapılan çalıĢmalar turizmin çevresel etkilerini ortaya koymaktadır. Özellikle yayla gibi kırsal alanların hassas ekosistemlerde oluĢan çevre sorunları daha çok dikkat çekmekte ve daha yok edici etkilere sahip olduğu söylenebilir (Gökçe ve Ark. 2015). Yaylalarımızdaki doğal güzellikleri tehdit eden önemli bir etken, aynı zamanda akarsularımızı, kentlerimizi ve denizlerimizi de tehdit etmektedir. Bilindiği gibi yaylalar yükseklerde bulunurlar. Onlara dünyamızın çatısını oluĢtururlar demek yanlıĢ olmaz. Buralarda baĢlayan herhangi bir kirlenme geniĢleyerek aĢağıya doğru ilerleyecektir. Tüketim toplumunun yaĢayıĢ biçimi doğal olarak yaylacıları da etkilemiĢtir. Daha önceleri kullandıkları ürünleri kendi yaptıkları kaplarda saklayan yaylacılar, artık ambalaj teknolojisinin bir kere kullanıldıktan sonra atılan ürünlerini kullanmaktadır. Anadolu‟da „Su bütün pislikleri temizler‟ diye bir anlayıĢ vardır. Bu anlayıĢ gereği kırsal kesimlerde çöpler akarsulara atılır. Bu anlayıĢın günümüzdeki uygulaması sonucu dere yataklarında, salça kutularından, pet ĢiĢelere, karton kutulardan cam ĢiĢelere, tekerlekten çeĢitli plastik atıklara kadar birçok artığa rastlanmaktadır. Bunun yanında deterjanlı suların ve kanalizasyonların akarsulara verilmesi, daha kaynaktan baĢlayan bir kirlenmenin göstergesidir (Defne 1995). Bir baĢka zarar da ağaçtan soymuk -yalamuk- almaktır. Yaylacılar, bu iĢlemi ya ağaç dikili iken ya da ağacı yıkmak suretiyle yaparlar. Bu iki yöntem de aynı ölçüde zararlıdır. Çünkü dikili olan ağaç, kısa bir süre sonra sekonder zararlıların saldırısına uğramakta ve yok olmaktadır. Ülkemizde henüz hayvancılık faaliyetlerinin planlanmamıĢ olması nedeniyle, otlaklarımız kapasitelerini oldukça aĢan bir otlatmaya konu olmaktadır. Bu durum, iki türlü yıkıma yol açmaktadır (Kızılırmak 2006). 23 2.3.7. Yaylalarda Turizm Ekonomik Etkileri GeliĢmekte olan turizm sektörü ülke ekonomisinde de oldukça önemli rol oynamaktadır. Ülke ekonomisinin olumlu etkileri turizm faaliyetlerini daha cazip hale getirmektedir. Ülkenin maruz kaldığı ekonomik sıkıntıların çözümünde turizmin ekonomiye kattığı değerler çıkıĢ noktası özelliği taĢımaktadır. Turizm sektörünün ülke ekonomilerine gelir etkisi, ödemeler dengesine etkisi, iĢgücü çarpanı etkisi, ihracat ve gelir, Yurtiçinde ithalat etkisi, dağılımını düzenleyici etkisi, ekonomik geliĢme ve döviz geliri yaratması, istihdam artısı ve yeni iĢ olanakları yaratması, küçük ölçekli isletmeleringeliĢtirilmesi, hayat standardının ve kalitesinin yükseltilmesi gibi etkileri görülmektedir (Bilgici 2014). Ülkemizde ki kaynakları etkin kullanmak, kalkınma seviyelerini arttırmak, turist sayısını ve turizm gelirini arttırmak nedeni ile turizm faaliyetleri gün geçtikçe daha önem kazanmaktadır. Bu sebeple ülke ekonomisine makro anlamda katkı sağlamaktadır. Bölge ölçeğinde ise mikro anlamda ön plana çıkmaya baĢlamasıalternatif turizm arayıĢlarını beraberinde getirmiĢtir. Bununla beraber yayla turizmi, alternatif turizm faaliyetleri içerisinden büyük bir önem taĢımaktadır. Yaylaların 1990 sonrası turizme açıldığını ve alıĢılmıĢ yaĢam biçimine ek olarak turizm beklentilerine de karĢılık verecek Ģekilde düzenlemeler yapılmıĢtır. Dolayısıyla yaylalara yönelik talep artmıĢtır. Yaylalar hızla kıĢ turizminin daha çok ilgi odağı haline gelecektir. Böylelikle yaylaların bütün yıl boyunca turizmde kullanımı mümkün olacaktır (Bilgici ve IĢık 2018). 2.3.8. Yaylalarda Turizm Kültürel Etkileri Türkiye‟de turizm faaliyetlerinin en yoğun yaĢandığı alanlar olan kırsal alanlar, kırsal turizm çeĢitleri ile kırsal bölgeleri bir kalkınma aracı olarak görmektedir. Bilindik turizm faaliyetlerinden daha çok yörenin doğal, kültürel ve tarihsel değerleri geleneksel dokunun ve yaĢam biçiminin bozulmadan turizm faaliyetleri içinde yer alması önemli bir faktördür. Kültürel kaynakların çeĢitliliği ile koruma-kullanma dengesine özen gösterilmesini gerektirir (Karacan ve ark. 2016). 24 2.3.9. Yaylalarda Turizm ve Planlama Yaklaşımı Günümüzde bütünæ alanæ kullanımları, æekolojik temelli turizmikorumaæveæ ekonomikæ yaĢamæ gibiæ ikiæ çeliĢkiliæ boyutæ arasındaæ kalmaktadır. Su,æ havaæ veæ toprakæ gibiæ doğalæ kaynakların,æ floraæ veæ faunanınæ kesinlikle korunmasıgerekliliğini savunurken ekonomik yaĢam ile çeliĢebilmektedir. Bu çeliĢki ancak koruma-kullanma dengesinin kurulmasıile giderilmelidir (Vanlier 1998). Doğal kaynakların korunması, üzerindeki olumsuz yüklerin azaltılması veya ortadan kaldırılması, kaynakların kendilerini yenileyebilme özelliğinin sağlanması amacıyla yapılan planlama çalıĢmalarına „ekolojik planlama‟ denilmektedir (Yıldız 2006). Ekolojikturizm planlamasındaæamaç; æ sosyalæ veæ ekonomikæ planlamalarlaæ birlikte,æ alanæ kullanımlarınınæ etkileriniæ belirleyerek,æ olumsuzæ etkileriniæ enæ azaæ indirmek,æ doğalæ kaynaklarıæ koruyupæ geliĢtirmekæ veæ alanæ kullanımlarıæ içinæ optimumæ biræ uyumæ sağlamaktır (Yılmaz ve ark. 2000). Ġnsanæ veæ çevresiæ arasındakiæ iliĢkilereæ yönelikæ planlamadaæ ekolojikæilkelereæuymaæ veæ onlarıæ dikkate alma zorunluluğu vardır. Ekolojik koĢullarıön planda tutan planlamalarda ekolojik planlama genel olarak aĢağıdaki ilkelerin göz önünde tutulmasında yarar vardır (Altan 1990);  Ġnsanæ veæ fizikselæ çevreæ ileæ ekosistemæ birbiriniæ etkileyenæ veæ sınırlayanæ faktörlerdir.  Ġnsanæ veæ onunæ fizikselæ çevresiæ ikiæ ayrıæ öğediræ veæ mümkünæ olduğuncaæ eĢitæ olarakæ değerlendirilmelidir. æĠnsanæ belliæ biræ mantıkæ ileæ bilerekæ çevresiniæ kullanıræ veæ biçimæ verir, æ bunaæ karĢıæ çevreæ sadeceæ reaksiyonæ gösterir.  Buæ nedenleæ sürekliæ giriĢimæ içindeæ olanæ insan, temelli turizmæ sisteminæ değiĢimindenæ veæ geliĢimindenæ sorumludur.  Ġnsan, æplanlamaæ ileæ tasarladığıæ veæ gerçekleĢtirmeyiæ düĢündüğüæ aktivitelerleæ ekosistemæ düzeniniæ etkileræ (insanæ isteklerininæ niteliğiæ biræ taraftaæ veæ fizikselæ çevreninæ yetenekleriæ diğeræ taraftaæ olmakæ üzereæ birlikteæ ekolojik temelli turizmæ iliĢkiæ sisteminiæ oluĢtururlar).  Buæ nedenleæ insanınæ planlamadakiæ giriĢimæ olanaklarıæ sınırlıdır.æ Buæsınırıæ fizikselæ çevreninæ olanaklarıæ veæ kaldırmaæ kapasiteleriæ belirler. 25 Ekolojik temelli turizm planlamasıæ heræ Ģeydenæ önceæ biræ alandaæ yapılanæ çeĢitliæ sektörelæ planlaræ düzeyininæ üzerineæ çıkarakæ sektörleræ arasıæ etkiliæ nitelikteæ bir plandır (ġekil 2.1) (Yılmaz ve ark. 2000). SEKTÖRLER DÜZEYĠNDE SEKTÖRLERARASI PLANLAMALAR ETKĠLĠ PLANLAR Tarımsal Planlama Rekreasyonel Turizm Planlama UlaĢım Planlama Diğer Planlamalar Şekil 2.1. Sektörel ve sektörler arası planlamalarda ekolojik planın yeri (Yılmaz ve a rk. 2000) 26 ÇeĢitli Alan Kullanımlarını Dengeli Biçimde Koordine Eden Bölgesel Planlar Ekolojik Planlama Sosyal Planlama Ekonomik Planlama Ekolojik planlamayı, æsektörelæplanlardanæ farklıæ olarakæ sektörleræ arasındaæ dengeliæ biræ kullanımıæ gerçekleĢtirmeyiæ amaçæ ediniræ veæ bunuæ gerçekleĢtirirkenæ doğalæ potansiyelinæ korunmasınaæ dikkatæ eder (Altan 1990). Buæ nedenleæ ekolojik temelli turizmæ planlaması,æ sosyalæveæ ekonomikæ planlarlaæ birlikteæ dikkateæ alınmaktadır.æ Ġlke,æ doğalæ kaynaklarınæ korunmasıæ veæ geliĢtirilmesidir.æ Buæ daæ biræ alandaæ mevcutæ veæ planlananæ tümæ alanæ kullanımıæ biçimlerininæ çevreyeæ veæ kendiæ aralarındakiæ olumsuzæ etkileriæ mümkünæ olduğuncaæ azaltmasıæ ileæ sağlanır.æ Ekolojikæ temelli turizmæ olarakæ yapılacakæ olanæ planlamada,æöncelikleæ diğeræ sektörlerleæ ilgiliæ mevcutæ veæ planlananæ alanæ kullanımlarınınæ neleræ olduklarıbelirlenerek,æ buæ kullanımlarınæ etkiæ alanları,æ bunlarınæ ekolojik temelli turizmæ bakımındanæ birbirleriæ ileæ çakıĢtığıæ alanlardakiæ çeliĢkileriæ veæ olumsuzæ etkileriæ belirlenir ve değerlendirilir. Doğu Karadeniz Bölgesi‟nde bulunan yaylalarda ve dağlık alanlarda yapılacak olan „ekolojik rekreasyon ve turizm planlama yaklaĢımı‟, yayla turizminin en önemli özelliği olan özgün doğal ve kültürel çevre değerlerinin bozulmadan turizm etkinliklerinin geliĢtirilmesi, bu etkinliklerin dikkatli yerel koĢullarla uyumlu bir planlamaya dahil edilmesi ve disiplin altına alınarak desteklenmesi ile mümkün olabileceği anlayıĢını oluĢturmaktadır. Aynı zamanda 1987 yılından günümüze kadar Turizm Bakanlığı‟nca yapılan plan ve programlar doğrultusunda geliĢtirilmeye çalıĢılan yayla turizm‟inin, yaylaların sahip olduğu doğal ve kültürel değerler üzerindeki etkilerini araĢtırarak ve bu yenilenemez değerleri koruyarak kullanmaya yönelik ekolojik temelli planlama kararları oluĢturmaktadır. Bu yörelerin kapsamlıbir etüdü ve geleceğe yönelik projeksiyonlarını içeren planlama çalıĢmaları yapılırken Ģu faktörler göz önünde bulundurulmalıdır (Altan 1990);  Doğalæ varlıklarınæ Ģimdikiæ veæ gelecektekiæ kullanımæ yoğunlukları,  ġimdikiæ kullanımınæ çevreæ bozulmasıæ iĢaretleriniæ veriyoræ olupæ olmaması,  Çevreæ peyzajınınæ doğalæ niteliğiæ veæ orayıæ kullananæ yaæ daæ kullanacakæ insanæ veæ araçlarınæ etkileriniæ absorbeæ edebilmeæ yeteneği,  Çevreæ doğasınınæ erozyonaæ uğrayabilmeæ veæ bilimselæ değerininæ zararæ görmeæ ihtimali,  Motorluæ araçlaæ alanaæ yaæ daæ yakınınaæ ulaĢabilmeæ olanağıæ veæ ulaĢımæ yoğunluğu,  Yaylayıæ kullananæ yerelæ halkæ ileæ ziyaretçilerinæ buæ alanlaæ ilgiliæ görüĢleri önem kazanmaktadır. 27 Bu yaklaĢımda; öncelik olarak, doğal çevreyi koruma amacı ele alınmakta bununla birlikte rekreasyon ve turizmi geliĢtirme amaçları da ortaya konmaktadır. Bu yaklaĢım ile bir yandan bakir doğal çevre değerlerinin korunması sağlanacakken, diğer yandan da yerel koĢullara uygun gerçekçi plan yapılabilmesi mümkün olacaktır. 2.3.10. Dünyada Yaylalar Ve Turizm Ġlk çağlarda bazı insanlar, nyardımcılarıæ veæ köpekleriyleæ birlikteæ sürüleriæ gütmekæ amacıyla, æyaylaæ otlaklarıylaæ ovaæ otlaklarıæ arasındaæ gidipæ gelmekteydiler. æBuæ iniĢæ çıkıĢlaræ doğalæ veæ kaçınılmazæ biræ zorunluluk, æ çeĢitliæ yüksekliktekiæ otlaklarıæ biræ sırayaæ göreæ kullanmaktan kaynaklanmaktadır (Kızılırmak 2006). O dönemlerdeki yaylacılık faaliyetleri bugünkü yaylacılığın tam tersi bir durumdaydı. BaĢlangıçta yaĢantının temeli yaylacılık ve otlakçılıktı. Alçak alanlarda kıĢlamak ise arzulanmayan bir zorunluluktu. Ancak vadilerde yaĢam koĢullarının düzelmesi ve tarımın geliĢmesiyle insanlar yüksek yerlerden aĢağıdaki bölgelere inerken, dağlık yörelerdeki kendilerine ait ortak mülkiyet halindeki yaylalarını terk etmemiĢ ve bugünkü yaylacılığın ve dağ ekonomisinin temelini atmıĢlardır. Yaylacılık hakkında tarihi devreye ait bilgiyi, Yunanlı ve Romalı yazarlar vermektedir. Bu bilgilere göre Batı Roma Ġmparatorluğunun yıkılmasıyla, Romalı üst tabaka kaybolmuĢtur. Kuzey ve batıda Cermen halkları Alp havzasına göç ederek ve oradaki mevcut ekonomiyi ıslah ederek, ülkede kendi politik ve ekonomik kurallarını hâkim kılmıĢlardır. Bu kurallar, bu gün dahi Orta Avrupa halkının ekonomisinin karakterinde kendisini göstermektedir. 17. yüzyılın sonları ve 18. yüzyılın baĢlarında bazı bilginler yaylacılığın ülkeleri için ekonomik etkileri ve önemi üzerinde durmuĢlardır. 19. yüzyılda ise, Avusturya, Bavyera, Fransa ve Ġtalya gibi ülkeler yaylacılığın geliĢmesi üzerinde durma ihtiyacını hissetmiĢlerdir. Bu geliĢmeler sonucu 19. yüzyılın sonunda ve 20. yüzyılın baĢlarında yaylacılık konusunda bilimsel çalıĢmalar görülmeye baĢlanmıĢtır (Kızılırmak 2006). 28 2.3.11. Türkiye’de Yaylalar ve Turizm Tarihi, arkeolojik, doğal ve rekreasyonel konumların geniĢ yelpazesi, artı sıcak konukseverlik geleneği ile Türkiye her çeĢit turist bütçesine ve zevkine hitap eden bir ülkedir. En çok turist çeken bölgeler: Ġstanbul; Ġzmir – Ege köylerinin ve arkeolojik mekânların merkezi; modern baĢkent Anakara ile Merkez Anadolu; Kapadokyanın antik kaya-Ģehirleri ve Konya – efsanevi semazenler Ģehridir. Türkiye aynı zamanda Akdeniz‟in turkuaz sahillerinin, güneĢli plajlarının, temiz mavi sularının; Karadeniz bölgesinin bozulmamıĢ plajları ve balıkçı köylerinin; Doğu Anadolunun muazzam dağlarının ve antik uygarlıkların kalıntılarının ziyaretçileri (tatilcileri) ile de meĢhurdur. Türkiye‟deki ABD ve Yabancı Ticaret Hizmeti (US &FCS) nin yapılan piyasa raporuna göre Türkiye‟nin ekoturizm potansiyeli, nispeten iyi geliĢmiĢ korunan alanları, geniĢ canlı çeĢidi, kültürel, tarihi ve arkeolojik mekânları, ileri düzey altyapı sistemi, Avrupa pazarına bağıntılı istikrar ve yakınlıkla ilgilidir. Bu rapora göre, Türkiye‟de turizm ve turizmle ilgili aktivitelerde artıĢ yaĢanmaktadır. Hükümet, ekoturizm faaliyetlerini ülkede turizm aktivitelerini çeĢitlendirecek ve ülke geneline dağıtacak bir fırsat olarak görmektedir. Ayrıca Turizm Bakanlığı, çeĢitli projelerin geliĢtirilmesini desteklemektedir ve 1990‟ların ortalarından baĢlayarak ekoturizm kapsamında özel ilkeler belirlemiĢtir (Bulut ve Akpınar 2010). Ülkemizde yoğun kullanılan kıyı Ģeritlerine alternatif olarak geliĢen turizm alanlarının baĢında yaylalar gelmektedir. Türklerde yaylaların önemli bir yeri vardır. Ülkemizde yaylacılık ve kıĢlak hayatıyla ilgili ilk yazılı kayıtlar Selçuklular zamanına rastlamaktadır. YerleĢik hayata geçen Türkler‟in bir yarı göçebe hayatı geçirdiklerini, bu sırada Türkler arasında yaylacılık geleneğinin doğduğu söylenebilir. Ülkemizdeki yaylacılığın hukuki yönden geliĢimi ise Ģu Ģekildedir. Bu durum yayla yaĢantısını düzenlemekten öte sadece devletin toplayacağı vergilerin miktarlarıyla ilgilidir. 2858 tarihli arazi kanunnamesinde yer alan meralar hakkındaki düzenlemeler ile 98. maddede meraların sınırlandırılması ve bunların hiçbir suretle geniĢletilme ve daraltma yoluna gidilmemesi kayıt altına alınmıĢtır. 100. maddede ise bir köyün merasında ancak o köye ait hayvanların otlayabileceği, hariçten hayvan giremeyeceği belirtilmiĢtir. 29 Gerek Osmanlı döneminde gerekse, Cumhuriyet döneminde mera, yaylak ve kıĢlaklar hakkında çeĢitli düzenlemeler yapılmıĢtır (Yılmaz ve ark. 2000). Yaylalar sayısal olarak çok fazla bir düzeye ulaĢabilirken, aynı zamanda da Türkiye‟nin her bölgesinde yoğundur. Yaylaların sayıca fazla olmasının temelinde, Türkiye‟nin yüksek bir ülke olması en önemli etkendir. Türkiye kuzeyde ve güneyde iki eski platform arasında, güney doğu Avrupa‟dan Asya‟ya uzanan genç dağlar kuĢağı üzerindedir. Türkiye‟ye ait fiziki bir haritaya bakıldığı zaman dikkati çeken özelliklerden bir tanesi, çok yüksek yüzey Ģekilleri yani reliefi farklı bir ülke olduğu görülmektedir (Defne 1995). Türkiye‟de 1000 metreden daha yüksek alanlar bütün toprakların yarıdan fazlasını (% 55,5) meydana getirmektedir. 2000 metreden yüksek alanların kapladığı alan ise, Türkiye topraklarının % 10‟unudur. Bununla beraber, 2000 m‟yi aĢan yüksekliğe sahip alanlar, artık ekim alanı olmaktan hemen hemen çıkmaktadır. Bu seviye aynı zamanda, Türkiye‟deki sürekli yerleĢme alanın üst sınırı olarak da alınabilmekte, daha yükseklerde, ancak yaz aylarında sürüleriyle yaylacılığa çıkan insan guruplarına rastlanmaktadır (Atalay 2008). Yaylaların kapladıkları alan, bunların dağılıĢı ülke genelinin yarısından fazlasını geçer. Bu derecede geniĢ alan üzerindeki milyonlarca insanın faaliyetleri de oldukça önemlidir. Türkiye‟nin bütün köy ve kasabalarının, hatta Ģehirlerinin birer yaylaya sahip olup olmadıkları incelendiğinde, yaklaĢık olarak % 80‟inin bir veya birden fazla yaylaya sahip olduğu bir gerçeği görülmektedir. GeniĢ bir dağılıĢ gösteren ve sayısı çok olan yaylalar, Türkiye‟nin her tarafında aynı yapı ve karakterde değildir. Yaylalar, en kurak bölümlerden Konya Ovası gibi, en nemli orman içlerinde Doğu Karadeniz Bölgesi, orman üstü dağ kasabalarınada Toroslar ve Karadeniz Dağları ve Doğu Anadolu‟daki yüksek platolara kadar her yerde bulunur. Böylece sadece ne reliefi, ne iklim, ne toprak ne de bitki örtüsü yaylanın oluĢumunda doğrudan etkide bulunmaz. Buna bağlı olarak Ģartlar ne olursa olsun, köyün geçim sahasına eklenebilecek ve köy halkının geçiminin bir bölümünü sağlayabilecek her yer; ister köyün bitiĢiğinden baĢlasın yayla olma 30 niteliğini gösterir. Bu Ģartlar içinde Türkiye‟de yaylalar farklılıklar gösterebilen bir geçim sahası veiskân noktası olmak gibi özellikler taĢımaktadır (Kızılırmak 2006). 2.3.12. Ülkemizde Yayla Turizminin Gelişimi İçin Kültür ve Turizm Bakanlığı Tarafından Yapılan Çalışmalar Kültür ve turizm bakanlığının yapmıĢ olduğu „Türkiye Turizm Stratejisi 2023 Master Planı‟ doğrultusunda turizmi çeĢitlendirme planları içerisinde bulunan turizm türlerinin geliĢtirilmesi turizm sezonunu bütün bir yıla yayılması turizm ürününün çeĢitlenmesine bağlı olduğunu vurgulamıĢtır. Bu kapsamda öncelikli olarak belirlenen turizm türleri desteklenerek geliĢmeleri amaçlanmıĢtır. Turizm Bakanlığı Turizm Stratejisi 2023 Master Planı doğrultusunda (Anonim 2007);  Ülkemizde eko-turizm ve yayla turizmi gibi doğa temelli turizm türlerinin geliĢtirilmesine yönelik turizm altyapısının geliĢtirilmesi ve niteliğinin arttırılması,  Doğa temelli turizmin yapılacağı yörelerde ortaya koyulacak senaryolar çerçevesinde, ana tur güzergâhlarının, varıĢ noktalarının, ara ve alt istasyon noktalarının belirlenmesi ile planlama çalıĢmalarının yönlendirilmesi,  Yaylaların yoğun kullandığı alanlarda spot merkezler ya da aks olarak öncelikliturizm geliĢme/eylem bölgelerinin belirlenmesi,  Kamu, özel sektör ve sivil toplum kuruluĢları iĢbirliği ile agro-turizm, maceraturizmi, mağara turizmi, spor turizmi etkinliklerinin gerçekleĢtirilmesi için eylem planlarının hazırlanması,  Yerel halka, turiste sunulacak ürünlerin, hediyelik eĢyaların yapımı, servis, kalite, pansiyonculuk eğitimini ve iĢletmelerin yönetimi hakkında eğitimlerin verilmesi,  Etnografik ve ekolojik özellikler taĢıyan ürünlerin müze evlerde sergilenmesi,  Alana giriĢte kabul noktaları oluĢturulması, bu alanlarda ziyaretçilere farklıve alternatif güzergâhları ve yöresel etkinlikleri gösteren haritaların sunulması,  Doğa turizmi için kullanılacak alanlarda, çeĢme, wc, barınak, mesafe ve yönlevhalarının gibi donatı elemanlarının tamamlanması, 31  Trekking rotalarının Küresel Yer Belirleme (GPS) Sistemi ile uydulara tanıtılması,  Alanlar içerisinde yeni taĢıt yolu açılmamasını sağlamak,  Kitle turizmine yönelik kullanılacak alanlarda; fiziksel planlama çalıĢmalarına altlık oluĢturacak kadastro çalıĢmalarının tamamlanması, daha sonra orman ve mera sınırlarınıntespiti ile beraber 1/25000, 1/5000 ve 1/1000 ölçekli imar planlarının hazırlanması,  Doğa turizm amaçlı olarak seçilen alanlarda güzergah üzerinde yer alanmağara, Ģelale, ilginç ağaç ve kaya oluĢumu, sportif alanlar, kamping alanları vb. çekiciliklerin baĢta ulaĢım olmak üzere gerekli altyapılarının tamamlanarak çevre düzenlemelerinin yapılması,  Yörenin genel özelliklerinin araĢtırılmasına olanak sağlayan ve bilimsel anlamdaortaya çıkmasını sağlayacak araĢtırma istasyonları ve bilim müzelerinin kurulması,  Turizmin geliĢim sağladığı alanlarda yer alan eko-turizm alanlarının alan yönetim planlarının oluĢturulması hedeflenmiĢtir. Turizm Bakanlığı Turizm Stratejisi 2023 Master Planı hedefleri doğrultusunda Yayla Turizmi kapsamında turizmin çeĢitlendirilmesi amacı ileturizm etkinliklerine yönelik planlama çalıĢmaları yapılacaktır. Bölgede, mevcutta bulunan konaklama kapasitesi kültür ve ekoturizme yönelik yapılacak olan planlamalar artırılacaktır. Bölgede oto karavan ve kampçılığın geliĢmesi için planlama çalıĢmaları yapılacağı hedeflenmiĢtir. Ülkemizde yaylaların eğlenme, dinlenme amacı ile kullanımı yaylacılık kadar eski olmasına rağmen yaylaların turizme açılması oldukça geç olmuĢtur. Ülkemizde yayla turizmine yönelimi devletin teĢvik etmesiyle 1990 yılında baĢlamıĢtır. Turizm bakanlığı Doğu Karadeniz Bölümü‟nde 12 yaylayı turizm merkezi ilan ederek teĢvik kredileriyle yatırımcıları yaylalara çekmeyi amaçlamıĢtır. Turizm merkezi ilan edilen ilk yaylalardan bazıları; Giresun- BektaĢ, Çaykara-Uzungöl, Akçaabat-Karadağ, Tonya – Tonya-Erikbeli yaylaları bunlardan bazılarıdır. 1991 yılında 12 yaylanın jeolojik etütleri ve çevre düzeni planlarının hazırlanması iller bankasına verilmiĢtir. Turizm bakanlığıyla ortak yürütülen çalıĢma sonucunda 12 yaylanın 1/25.000 ölçekli çevre düzeni planları 32 hazırlanmıĢtır. Bu planlarda tüm yapıların geleneksel yapılaĢmayla uyumlu olmasına, en fazla 2 katlı olmasına dikkat edilmiĢ, spor tesisleri, kamp alanlarında, yürüyüĢ yollarıda düzenlenmiĢtir (Kızılırmak 2006). 33 3.MATERYAL VE YÖNTEM 3.1. Materyal Bu çalıĢmanın materyalini Yalova‟nın Çınarcık ilçesine bağlı TeĢvikiye beldesinde 700 rakım yüksekliğinde bulunan, doğal ve sosyo-kültürel değerlere sahip Erikli Yaylası oluĢturmaktadır. Alanın doğal ve kültürel özelliklerinin ortaya çıkarılmasında ve bunların Yayla Turizmi ve Ekolojik Temelli Turizm üzerindeki etkilerinin tespit edilmesi için öncelikle alanda literatür taraması, gözlem yapılarak alan değerlendirilmiĢtir. Ġl ve Ġlçe Belediyeleri, Ġl Çevre ġehircilik Müdürlüğü, Ġl Orman Genel Müdürlüğü, Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü, Ġl Kültür ve Turizm Müdürlüğü ile görüĢmeler yapılmıĢ ve çevresi için, mevcut veplanlanan çalıĢmalar hakkında kaynaklar ve haritalar, yeĢil-mavi yol haritası, hidrografya haritası, temin edilmiĢtir. Daha sonra alanda yapılan sörveyler ve incelemeler yapılarak alan fotoğraflanmıĢtır. 3.2. Çalışma Alanın Konumu Şekil 3.3. ÇalıĢma alanının coğrafi konumu (ġekil: Pelin ÖZER) 34 Çınarcık Ġlçesi‟nin TeĢvikiye beldesi, Armutlu Yarımadası ve Samanlı Dağları‟nın eteklerine dağılmıĢ olan ve Türkiye‟nin kuzeybatısında ve Marmara Bölgesi‟nin güneydoğu kesiminde, 28° 45' ve 29° 35' doğu boylamları, 40° 28' ve 40° 45' kuzey enlemleri arasında yer almaktadır (ġekil 3.3). Kuzeyinde ve batısında Marmara Denizi, doğusunda Kocaeli Ġli, güneyinde Bursa Ġli ile Gemlik Körfezi yer alır. Ġlçenin denizden yüksekliği 30 metre, en yüksek noktası 921 metredir. Yüzölçümü 174 km2‟dir (Anonim 2019). Yalova ilinde bulunan yoğun kullanıma sahip ve Ģenliklere ev sahipliği yapan Delmece Yaylasından sonra gelen Erikli Yaylası, çevresinde bulunan Dipsiz Göl, Çifte ġelaleler, Erikli ġelalesi ve Kent Ormanı farklı turizm çeĢitlerine olanak sağlamasıyla bu alanı gerek Yayla turizm bilincinin arttırılması, gerek turizm çeĢitliliği potansiyelini arttırmak amacı ile belirlenmiĢtir. Alanın hala doğal ve kültürel değerlerinin bozulmamıĢ olması ve bunları koruyarak sürdürülebilir ve bilinçli turizm alanlarının kullanılma bilinci oluĢturulması amaçlanmıĢtır (Anonim 2019). 3.2.1. Araştırma Alanının Genel Özellikleri Yalova‟nın en çok tanınan yaylaları arasında olan Eriki Yaylası, TeĢvikiye beldesinin güneyinde, denizden 700 m yüksekliktedir. Erikli Yaylası TeĢvikiye sahilden 10 km içeride, yolun tamamı asfalt ve geniĢ düz bir alanı kaplayan doğal özellik ve güzelliklere sahip bir yayladır. Alanda çam, meĢe, kestane ve ıhlamur ağaçlarından oluĢan çeĢitli ağaç türleri bulunmaktadır. Çevresinde ise Dipsiz Göl olarak bilinen derin bir krater gölünün bulunduğu ve bir içme su kaynağı vardır. Ayrıca bölgede bulunan Delmece Yaylası ile arasında doğal yürüyüĢ parkuru bulunmaktadır. ÇeĢitli doğal güzellikleri gözlemleyerek ulaĢabileceğiniz trekking ve bisiklet parkurları gibi seçenekler sunması bakımından çok ilgi çeken bir alandır. Aralarında 10 km mesafe olan Delmece yaylası ve Erikli yaylası yürüyüĢ parkurlarına olanak sağlamaktadır. Su DüĢen ġelalesi, Kent Ormanı, Erikli Çifte ġelaleler, Dipsiz Göl gibi ilgi gören doğal değerlere sahip olan 35 yaylaya da ulaĢımın kolay olanak sağlaması tercih edilir bir alan haline getirmiĢtir. 400 dönüm olan Delmece yaylası üzerinde 60 ahĢap ve 20 kagir yapı bulunması bölgeye kültürel ve ekonomik katkı sağlamaktadır. 100 dönüm olan Erikli Yaylası üzerinde ise 5 ahĢap yapı bulunmaktadır. Mülkiyet durumu: 50 dönüm 2/ B ve 50 dönüm orman arazisidir (Anonim 2008). 3.3. Araştırma Alanının Doğal Özelikleri 3.3.1. Jeomorfolojik Özellikleri Erikli-TeĢvikiye (Yalova) bölgesinin, kıyıları girintili ve çıkıntılı bir özellik göstermemektedir. Ġlçenin, doğu kıyı düzlükleri dıĢında dağlık bir araziye sahiptir. TeĢvikiye ilçesinin Eğim durumu incelendiğinde toplam alanın yaklaĢık % 40‟ını, % 30 ve üstü eğimli alanların kapladığı belirtilmiĢtir (ġekil 3.4). Ġlin güney % 30 ve üstü eğime sahip kısımları ise ormanlardan oluĢmaktadır. YaklaĢık % 19‟luk bir kısmı % 0-5 eğimli alanlar, % 18‟lik bir kısmı % 20-30 eğimli alanlar ve % 11‟lik bir kısmı da % 15- 20 eğimli alanları oluĢturmaktadır (Anonim 2012). Şekil 3.4.Yalova ili eğim durumu haritası (Yalova Belediyesi, Kent Müzesi) 36 3.3.2. Jeolojik Özellikleri Erikli-TeĢvikiye (Yalova) bölgesinde Paleozoyik‟ten bugüne kadar farklı dönemleri temsil eden çeĢitli litoloji birimleri yüzeylemektedir. Temelde Prekambriyen-Alt Paleozoyik yaĢlı olduğu düĢünülen Pamukova metamorfitleri bulunmaktadır (ġekil 3.5). Bununla birlikte daha az metamorfizma gösteren Alt Triyas-Kretase yaĢlı Ġznik metamorfitleri yer almaktadır (Anonim 2006). Şekil 3.5.Yalova ili jeoloji haritası (Yalova Belediyesi, Kent Müzesi) 37 Erikli-TeĢvikiye (Yalova) bölgesinde Litoloji birimleri göz önüne alındığında, 1 Metaformit, 6 Formasyon, 1 Granit ve 1 Kuvaterner Çökelleri olmak üzere 9 adet birim görülmektedir. Bunlar; Tortul kayaçlar (TaĢköprü Formasyonu, Bakacak Formasyonu, Kılıç Formasyonu, Yalakdere Formasyonu ve kireçtaĢı üyesi, Kuvaterner - güncel yaĢlı alüvyonlar), Mağmatik kayaçlar (Ġncebel Formasyonu ve tüf üyesi,Sarısu Formasyonu, Fıstıklı Graniti), Metamorfik kayaçla (Pamukova Metamorfitleri) (Anonim 2006). AraĢtırma alanı, Yalakdere (Yalakdere Formasyonu) – Çınarcık (Kuvaterner Çökelleri) arasındaki güney bölümünü oluĢturmaktadır (Anonim 2014). Çınarcık güneyinde kalan bölgede dağlık alanlar ve etek düzlükleri arasında geçiĢ belirsizliği gösterir. Yüksek dağlık alanların ve en üst bölümlerin aĢınım yüzeylerinin oluĢturduğu düzlükler görülür. Bu özelliği ile dağlık alan ve en üst yüksek plato görünümü sunar. Çınarcığın güney kesimlerinde ki Neojen dönem yaĢındaki kaya topluluklarının oluĢturduğu alanlarda bu tip düzlükler hafif eğimli yüzeyler Ģeklinde kuzeydoğuya doğru alçalırlar. Dağlık kütlelerde dandritik paternli akarsu bölgeleri görülür. Yayvan vadi tabanlarına yerleĢmiĢ olan akarsuların talveg eğim seviyesi en üst düzlüklerde düĢüktür. Daha alt seviyede kalan etek düzlükleri arasında kalan yamaç bölgelerinde ise akarsular daha dik ve daha yoğun yamaçlı kerkit vadileri içinde daha yüksek talveg eğimi izlenir. Morfolojik kırılmaların çok olduğu vadi yamaçlarında, kütle hareketlerinin de fazla yoğun görüldüğü bölgelerdir (Anonim 2012). 3.3.3. Toprak Yapısı Yalova‟nın güney bölge yamaçlarının tamamı Samanlı Dağları ile çevrilidir. Yer yer akarsu vadileriyle kırılmıĢ uzantılar görülür. Yalova ve Gemlik sınırında bulunan BeĢpınar Tepesi (926 m) bu dağların en yüksek noktasıdır. 839 kilometrekare yüzölçümüne sahip Yalova yaĢlı tortul paleozoik ve mezozoi tabakalarından oluĢur. Metamorfizme olan ve genellikle geçirgenliği olmayan yapının zaman zaman sert ve çatlaklı kalkerler olduğu görülür. Maki ve orman bölgelerinde kireçsiz kahverengi orman toprakları görülür. Bölgenin alt arazisinin % 7.53‟ü Alüvyal topraklar, % 5.11‟i Kahverengi orman toprakları, % 67.49‟u Kireçsiz kahverengi orman toprakları, % 38 3.36‟sı Kolüvyal topraklar, % 12.46‟sı Rendzinalar, % 3.25‟i diğer toprak sınıflarındandır (Anonim 2014). Çoğunlukla % 12‟nin üstünde eğime sahip Yalova‟da doğal bitki örtüsü kısmen tahrip edilmesi nedeni ile % 75,7 oranında topraklar Ģiddetli Ģekilde erozyondan etkilenmiĢtir. Bu nedenle topraklar büyük ölçüde sığ ya da çok sığdır. Sarp eğimli 3384 hektarlık kısımda ise kayalık vardır. Çoğunluk kısmı tarım arazisi olan toprakların büyük bölümünde drenaj yetersiz, 772 hektarında bozuktur. Erikli Yaylası-TeĢvikiye (Yalova) bölgesine baktığımız zaman bölgede orman toprakları kireçsiz kahverengidir. Bu bölge toprakları bitkilerin besin maddesi açısından fakir bir alandır. Erikli Yaylası‟nda topraklar arazi kullanım yönünden otlak ve ormana uygun lakin tarıma elveriĢli olmayan, orman ile mera olarak kullanım Ģartı olan 6. Sınıf topraklar içerisine girmektedir (Anonim 2014). 3.3.4. Hidrolojik Yapısı Yalova ve çevresinin temelini oluĢturan Palezoik yaĢlı Ģist ve mermerler üzerinde kretaseye ait kalker ve konglemeralar, Eosen yaĢlı filiĢ serileri yer alır. Sahil kısmındave dere yataklarında ise Kuvaterner yaĢlı alüvyonlar görülür (ġekil 3.6). Yalova Ġli ve Ġlçe civarı yeraltısuyu bakımından verimli değildir (Anonim 2014). Şekil 3.6. Yalova ili hidrografya haritası (Yalova Çevre ve ġehircilik Müdürlüğü) 39 Akarsular; Şekil 3.7. Yalova erikli yaylası çifte Ģelaleler (ġekil: Pelin ÖZER) Yalova Ġli‟nde önemli su kaynaklarından olan, Laledere (Kılıç), Safrandere (Kurtköy), Sellimandıra Deresi (Gökçedere), Karpuzdere (TeĢvikiye), Hamamdere (Armutlu), Yamandere (Kapaklı) ile doğrudan denize ulaĢan birçok küçük (Balabandere, Korudere, Kocadere vb.) yan dereler vardır (ġekil 3.7) (Anonim 2013). 40 Şekil 3.8. Çınarcık-TeĢvikiye (Yalova), Erikli Yaylası, Dipsiz Göl (ġekil: Pelin ÖZER) Yalova, Delmece Yaylası çevresinde bulunan ve Dipsiz Göl olarak bilinen göl bölgenin tek doğal krater gölüdür (ġekil 3.8). Çınarcık-TeĢvikiye beldesi Erikli yaylasında bulunan göl 530 metre rakım yükseklikte yer almaktadır (Anonim 2012). 41 3.3.5. Doğal Bitki Örtüsü Şekil 3.9. Çınarcık-TeĢvikiye(Yalova), Erikli Yaylası (ġekil: Pelin ÖZER) Yalova sahip olduğu konumu ile dikkat çekici iklim özelliklerine sahiptir. Hem Karadeniz hem de Akdeniz ikliminin etki gösterdiği Armutlu yarımadasında yer alır. Maki ve ormanlardan oluĢan bitki örtüsüne sahip Yalova‟nın güneyinde dik yamaçlar gür ormanlarıyla kaplı ve geniĢ yapraklı ağaçlara hakim ancak iğne yapraklı ağaçların daha az olması ile dikkat çekmektedir (ġekil 3.9). Ġlin yüzölçümünün % 58‟ini bu ormanlar kaplamaktadır. Genellikle bu ormanlık alanlarda Kayın, MeĢe, Gürgen, Kızılcık, Kestane ve Ihlamur ağaçları görülmektedir. Ġl kereste ve odun ihtiyacını da bu ormanlardan karĢılamaktadır (Anonim 2012). Yalova ilinin Akdeniz Floristik Bölge özelliği taĢıdığı ve nemli-ılıman yaprak döken ormanların güney ve kuzey kesimlerinde toprak yapısı ve iklim koĢullarına bağlı farklılık gösteren vejetasyon tipleri bulunmaktadır. Alanın daha çok tahrip edilmiĢ kısımlarında fazla olan kozmopolit türlerden Chenopodium, Lactura Serriola, Cichoriuminthybus ve Centaurea Solstitialis türleri görülmektedir. Kozmopolit türlerin dıĢında bahçe ve tarlalarda ki yabani otların neden olduğu tek veya çok yıllık otsu türlerin karakterize edildiği vejetasyona sahiptir. ÇalıĢma alanının kuzey kesminde görülen Fagus orientalis oldukça düĢük yükseltilerde görülmektedir. 400-650 m rakım yükseklikte görülen Tilia argentea, Castenea sativa, Carpinus betulus, Qwercus 42 frainetto, Q.petrea, Q.Cerris, Acer campestre ile karıĢık ormanlar oluĢturur. Saf kayın ormanları veya adi gürgen veya meĢelerle karıĢık kayın ormanları ise daha yükseklerde yer alır. Nem ve gölgenin yoğun olduğu bu ormanların alt florasında ise Ruscus aculeatus, R. bypoglossum, Tamus communis, Geranium aspbodeloidesi, Galium pascbale, G.spurium, Cbamaecytisus supinus türleri sıklıkla görülmektedir. Populus tremula, Cornusmas, Alnus glutinosa, Salix alba, Corylus avellana türlerine dere içlerinde ve nemin yoğun olduğu vadilerde rastlanmaktadır (Anonim 2014). Çalıma alanın güney kesimlerinde ise kuzeye göre daha yüksek kesimlerde 700 m‟den itibaren F.orientalis F.orientalis görülmeye baĢlar. 350 m „den sonra, aĢırı otlatma ve kesim sonucu harap olmuĢ ve çalılaĢmıĢ meĢe toplulukları yaygın bir Ģekilde görülmektedir. Makinin tahrip edildiği bölgelerde ise Cisius‟ların hakim olduğu görülmüĢtür (Anonim 2019). 3.3.6. İklim Yalova Ġli iklim tipiolarak makro-klima iklim tipine sahip olmakla beraber Akdeniz ve Karadeniz iklimleri arasında geçiĢ niteliği taĢımaktadır. Yalova‟nın yıllık ortalama en yüksek sıcaklık değeri 45,4 ile en soğuk ayın ortalama sıcaklıkğı ise 6,5 C‟dir. En sıcak ay ortalaması ise 23,7 olarak görülmektedir (ġekil 3.10). 1931-2017 yılları arasında yapılan istatistik verilerine göre en soğuk ay Ocak ve ġubat, en sıcak ay ise Temmuz ayı olarak tespit edilmiĢtir. 43 Şekil 3.10. Yalova aylık sıcaklık ölçüm periyodu (Anonim 2018) 3.4. Sosyo-Kültürel ve Ekonomik Yapısı 3.4.1. Nüfus Sürekli göç alan ilin nüfusu her yıl nüfus sayılmasında artıĢ göstermektedir. Ġlin nüfusu 2017 yılına göre 251.203 olarak tespit edilmiĢtir. Bu nüfus, 125.569 (% 49,99 ) erkek ve 125.634 (% 50,01 ) kadından oluĢmaktadır. 3.4.2.Ulaşım Yalova Coğrafi konum olarak Ġstanbul, Bursa, Kocaeli gibi merkez illere yakınlığı ile avantaja sahiptir. Yalova‟ya karayolu ve denizyolu ile yolcuları yoğun bir geçiĢ noktası oluĢturmaktadır. Ġstanbul‟dan Ege ve Akdeniz‟e geçiĢ yolu üzerinde önemli bir konuma sahiptir (Çizelge 3.3). Yalova‟dan AraĢtırma alanı olan Çınarcık-TeĢvikiye Erikli Yaylasına olan tüm bağlantı yolları asfalt yollarla sağlanmaktadır (Anonim 2014). 44 Çizelge 3.3. Erikli yaylasının bazı merkezlere uzaklığı Merkezler Mesafe Yalova Merkez 37 Km. Yalova Ġli Çınarcık Ġlçesi 20 Km. Yalova Ġli Armutlu Ġlçesi 28 Km. Yalova Ġli Çınarcık Ġlçesi TeĢvikiye Köyü 17 Km. Ġstanbul –Tabiat Parkı 213 Km. Ġzmit –Tabiat Parkı 102 Km. Bursa – Tabiat Parkı 106 Km. 3.4.3.Ekonomik yapı Bölgenin ekonomik yapısı değerlendirildiğinde sanayi bakımından hizmet sektörü bulunmamaktadır. Tarım, hayvancılık, balıkçılık, bağ-bahçe ziraatı gibi yaygın olmayan iç turizme dayalı bir ticaret faaliyetlerinin mevcudiyeti değerlendirmeler arasında tespit edilmiĢtir. Çevre ilçe köylerinde ekonomik faaliyetin bulunduğu zeytin üretimi, balıkçılık ve bazı köylerde orman ürünleri ve az da olsa hayvancılıkla sağlanmaktadır (Anonim 2014). 3.4.4. Tarihi ve kültürel yapı Flora ve faunasıyla ilgi çeken bölge tarihi yerler yönünden de ön plana çıkmaktadır. Bölgenin merkezinde yer alan ve Osmanlı dönemi yapılarından olan Hacı Ali PaĢa Cami çatı saçakları ve iç mekândaki ahĢap tavan süslemeleriyle ilgi çeken tarihi bir yapıdır. Erikli yaylasına 10 km uzaklıkta kalan bölge merkezinde tarihi hamam, köprü, çeĢme ve sivil mimarlık örneği gösteren 25 yapı bulunmaktadır. Evler iki ya da üç katlı olup zemini depo olarak kullanılan taĢ tuğla ile örülmüĢ evlerdir. Ġlçedeki tarihi yapılar ve evler ilgili koruma kurulu tarafından tespit edilerek tescil edilmiĢtir. Ġlçede 7 km uzunlunda Güngörmez mevkiinden Kemertepe Mevkiine uzanan kanal ve kemerlerden oluĢan antik su sistemi bulunmaktadır (Anonim 2014). 45 3.5. Yöntem Alan üzerinde mevcut alan kullanımları tespit edilerek, bu alanda ziyaretçi anket çalıĢması, SWOT analizi ve Likert ölçeği ile uzman anket çalıĢmaları yöntem olarak kullanılmıĢtır. 3.5.1. Ziyaretçi Anket Çalışmaları Erikli yaylası ile ilgili toplanan veriler, yaylaya ziyaretleri ve yerel halk ile yapılan görüĢmeler devamında yaylaların kullanım amaçaları ve aktivitelerine yönelik bir „Ziyaretçi Anketi‟ hazırlanmıĢtır. Anket çalıĢmalarının örneklem büyüklüğü, Erikli yaylasının bulunduğu Yalova ili, Çınarcık ilçesi TeĢvikiye beldesinin nüfusu göz önünde bulundurularak aĢağıdaki formülle hesaplanmıĢtır (Büyüköztürk 2012). n= N t² pq / d² (N-1) + t² pq formülde: N: Hedef kitledeki birey sayısı n: Örnekleme alınacak birey sayısı p: Ġncelenen olayın görülüĢ sıklığı (gerçekleĢme olasılığı) q: Ġncelenen olayın görülmeyiĢ sıklığı (gerçekleĢmeme olasılığı) t: Belirli bir anlamlılık düzeyinde, t tablosuna göre bulunan teorik değer d: Olayın görülüĢ sıklığına göre kabul edilen örnekleme hatasıolarak verilmiĢtir. Buna göre: p= 0,20 q= 0,80 (1-0.80) 46 t= 1,96 (SD= 0,05 x serbestlik derecesinde, teorik t değeri tablodan bulunmuĢtur.) N= 2000 (2017 nüfus sayımına göre Çınarcık/TeĢvikiye ilçe nüfusu) n = 2000 x (1,96)² x 0,20 x 0,80 / (0,05)² x (2000-1) + (1,96)² x 0,20 x 0,80 = 219 Alan ile ilgili toplanan veriler ve yüzyüze yapılan ziyaretler sonucu kullanıcıların Sosyo-Ekonomik yapılarını (Cinsiyet, yaĢ, medeni durum, eğitim durumu, meslek ve aylık gelir) alan üzerindeki rekreasyonel ve turistik potansiyellerini (Faaliyetler, geçim kaynakları ve festivaller), genel kullanım tercihleri (tercih edilen rekreasyonel alan), alan üzerindeki tercihleri (rekreasyonel alanların tercih edilme sebepleri), yayla kullanım durumlarına (ulaĢım Ģekli, gelme sıklığı, mevsim tercihi, kimlerle geldiği ve ne kadar zaman geçirdiği) yönelik düĢüncelerini belirlemek üzere 3 bölüm ve toplam 24 sorudan oluĢturulmuĢtur. Bu formül sonucunda minimum örneklem büyüklüğü erikli yaylası için 219 adet olarak belirlenmiĢ olup, 250 ziyaretçiye anket yapılmasına karar verilmiĢtir. Elde edilen veriler SPSS22 paket programı ile değerlendirilmiĢtir. 3.5.2. SWOT Analizi SWOT analizi, strateji yönetimi modellerinden biridir ve ürün pazarının rakiplerine göre avantaj-dezavantajlarını ve ürünün karĢılaĢabileceği tehdit-fırsatlar‟ını önceden belirlemek ve planlamada kullanma yöntemidir(AteĢ ve Kestane 2017). 60-70‟li yıllarda Stanfor üniversitesi Albert Humphrey tarafından geliĢtirilen bu model SWOT olarak bilinmektedir (ġekil 3.2). Analiz ve risk değerlendirmelerinde kullanılan bu model bir çok model arasında en fazla kullanılan model arasında bulunmaktadır (Sonğur ve ark. 2013). 47 Şekil 3.2. SWOT analizi olası kombinasyonlar (Sonğur ve ark. 2013) Alan analizi ve anket değerlendirme verilerinin sonuçlarına göre alanın SWOT analizi yapılarak güçlü-zayıf yönlerinin, rekreasyonel eksikliklerinin giderilmesi daha fazla ve etkili vakit geçirilen aynı zamanda bölgede yapılan turizm çeĢitlerinin belirlenmesi ile daha kaliteli zaman geçirilenbir rekreasyonel alan haline gelebilmesi için düzenlemeler yapılmak üzere gerekli verilerin toplanması ve elde edilmiĢ bu verilerin ziyaretçi turist anketleri ile beraber daha sağlıklı değerlendirmeler yapılması amaçlanmıĢtır. SWOT analizi ile alanda güçlü ve zayıf yönler, fırsat ve tehditlerin oluĢturduğu SWOT matrisi ile alanda yapılan anketler ile desteklenerek kullanılabilir turizm ve rekreasyonel alan potansiyelini oluĢturacak ölçütlerin belirlenmesi hedeflenmiĢtir. 3.5.3. Likert Ölçeği ve Uzman Anketi Çalışmaları Rensis Likert tarafından geliĢtirilen likert ölçeği tekniği (Toplamalı Sıralama Tekniği) ilk olarak 1932 yılında „A Technique fort the me asurement of attitudes‟ isimli makalesinde yer alan „Bipolar/beĢli değerlendirme/cevaplama‟ adı kategorisinde ölçekleme tekniğini geliĢtirmiĢtir. Likert ölçeği sayısallaĢtırma değerleri Ģöyledir; 48  „‟StronglyApprove” (5/1) “KesinlikleOnaylıyorum”  “Approve” (4/2) “Onaylıyorum”  „‟Undecided” (3/3) “Kararsızım”  “Disapprove” (2/4) “Onaylamıyorum”  “StronglyDisapprove” (1/5) “Kesinlikle Onaylamıyorum Uzman ya da uzman grubu tarafınca belirlenmiĢ olan ölçek ile her maddenin aldığı puan ile toplam anket puanı arasında oluĢan korelasyonarttırılarak katsayısı yüksek olanlar temsil kabiliyeti yüksek (ölçülmek istenilen özellikle yüksek düzeyde iliĢkili) olarak kabul edilerek ölçekte yer alır. Temsil kabiliyeti düĢük olan maddeler ise (ölçülmek istenilen özellikle iliĢkisi düĢükdüzeyde) kabul edilerek ölçekten çıkarılır (Bayat 2014). SWOT (güçlü-zayıf yönler, tehditler-fırsatlar) analizi değerlendirmeleri sonucunda alan ile ilgili tespit edilen 25 maddelik önermeler „5‟li Likert Ölçeği‟ yöntemi kullanılarak kendi içinde her bir ölçüt için önem derecesine göre ( I.Derece Önemli, II. Derece Önemli, III. Derece Önemli, IV. Derece Önemli ve V. Derece Önemli ) derecelendirilme „5‟li Likert Ölçeği‟ yöntemi ile Uzman Anketi ÇalıĢması belirlenmiĢtir (Çizelge 3.1). Çizelge 3.1. Likert ölçekleme modeli tepki türü; onaylama düzeyi (BeĢ Düzeyli Cevap Kategorisi) (Bayat 2014) A B C D E ÖNERMELER I.DERECE II.DERECE III.DERECE IV.DERECE V.DERECE ÖNEMLĠ ÖNEMLĠ ÖNEMLĠ ÖNEMLĠ ÖNEMLĠ 1-………. 0 1 3 4 5 2-………. 5 2 1 0 0 3-……….. 0 5 4 3 1 49 Uzman Katılımcılara yönelik olarak uygulacak olan SWOT analizi içinde Güçlü yönler, Zayıf yönler, Tehditler ve Fırsatlar olarak ayrı ayrı önerme baĢlıkları altında 5‟li Likert Ölçeği ile değerlendirilmiĢtir. Her bir önermenin kendi içinde önem değerleri yüzde değer olarak hesaplanmıĢtır. Çizelge 3.2. 5‟li Likert ölçeği değerlendirmesi GÜÇLÜ YÖNLER N % I.DERECE x x II.DERECE x x Önerme 1 III.DERECE x x IV.DERECE x x V.DERECE x x Uzman Sayısı TOPLAM 30 100 ZAYIF YÖNLER N % I.DERECE x x II.DERECE x x Önerme 1 III.DERECE x x IV.DERECE x x V.DERECE x x Uzman Sayısı TOPLAM 30 100 FIRSATLAR N % I.DERECE x x II.DERECE x x Önerme 1 III.DERECE x x IV.DERECE x x V.DERECE x x Uzman Sayısı TOPLAM 30 100 TEHDĠTLER N % I.DERECE x x II.DERECE x x Önerme 1 III.DERECE x x IV.DERECE x x V.DERECE x x Uzman Sayısı TOPLAM 30 100 50 Kullanıcı anketleri, SWOT analizi ve Likert ölçeğine göre yapılan değerlendirmeler bütünleĢik bir Ģekilde analiz edilmiĢtir. Yöntem akıĢı (ġekil 3.1.)‟ de verilmiĢtir. Veri Toplama / Arazi Çalışması Mevcut Alan Kullanımı Ziyaretçi Anket Çalışması -Alanda Yapılan Turizm -Alana gelen ziyaretçilerin sosyal Faaliyetlerin belirlenmesi ve ekonomik statülerinin -Festivaller, ġenlikler belirlenmesi -Yapılan kültürel Turları -Alanda geçirilen zaman ve -Rekreasyonel alan yapılan turistik faaliyetlerin kullanımı belirlenmesi -Alanın kullanım amaçlarının belirlenmesi -Alan için önerilen olumlu ve olumsuz yönlerin belirlenmesi SWf OT Analizi A lanın ile ilgili Zayıf Yönler, Güçlü Yönler, Fırsatlar ve Tehditler‟ in belirlenerek alanın değerlendirilmesi Likert Ölçeği ile Uzman Anketi Çalışması Ziyaretçi anketi ve SWOT analizi sonucu yapılan çalıĢma sonuçlarının uzmanlar tarafından değerlendirilmesi Bulgular / Değerlendirme Sonuç ve Öneriler Şekil 3.10. ÇalıĢma akıĢ diyagramı 51 4. BULGULAR 4.1. Alana Ait Gözlem ve Anket Çalışmaları Bulguları 4.1.1. Erikli Yaylası Kullanıcılarının Sosyo-Ekonomik Yapı Analizi İle İlgili Bulgular Erikli Yaylası‟nda yapılan anket değerlendirmeler sonucu ziyaretçi profilinin % 44,0‟lik oranı kadın kullanıcıların, % 56,0‟lık oranın ise erkek kullanıcı olduğu belirlenmiĢtir. Yayla alanının kullanım yaĢ aralığına baktığımızda % 26,8‟lik en yüksek oranla 26-35 yaĢ aralığında kullanıcıların yer aldığı, % 26,0‟lık oranla 36-45 yaĢ aralığı kullanıcıların takip ettiği ve en az ziyaret eden yaĢ aralığında ise % 6,8‟lik oranla 65 yaĢ üstü kullanıcıların olduğu belirlenmiĢtir. Yayla kullanıcılarının medeni durum ve çocuk sahipliğine bakıldığında, % 55,6‟lık oranla evli, % 48,4‟lük oranla çocuk sahibi olduğunu, % 44,4‟lık oranla bekar ve % 54,6‟lık oranla çocuk sahibi olmadığı belirlenmiĢtir. Kullanıcıların eğitim durumuna baktığımızda en fazla % 35,6‟lık oranla Lise mezunu kullanıcıların ziyaret ettiği, % 25,6‟lık oranla Lisans mezunlarının takip ettiği görülmektedir. Lisansüstü kullanıcıların % 3,6‟lık oranla en az ziyaret ettiği belirlenmiĢtir. Kullanıcıların sahip oldukları meslek gruplarına bakıldığında memur ve iĢçi grubunun % 19,2‟lik oranla eĢit dağılım göstererek en fazla orana sahip oldukları gözlemlenmiĢtir. % 12,8‟lik oranla öğrenci ve % 12,4‟lik oranla serbest meslek sahibi olan ziyaretçilerin izlediği görülmüĢtür. %1,6‟lık oranla iĢsiz kullanıcıların en az ziyaret ettikleri belirlenmiĢtir. Kullanıcıların en yüksek % 23,6‟lık oranla 2501-5000 arası maaĢ aldığı, en düĢük % 4,0‟lık oranla 1001-1500 arası maaĢ aldığı görülmüĢtür. 500‟den daha az maaĢ alan ziyaretçi oranı % 20,0 olup 5000‟den fazla maaĢ alan ziyaretçi ise % 8,0 olarak belirlenmiĢtir (Çizelge4.1). 52 Çizelge4.1. Erikli yaylası kullanıcılarının sosyo-ekonomik yapısı Sosyo Ekonomik Yapısı N ( % ) Kadın 110 44,00 Cinsiyet Erkek 140 56,00 15-25 40 16,00 26-35 67 26,80 36-45 65 26,00 YaĢ 46-55 37 14,80 55-65 24 9,60 65+ 17 6,80 Evet 121 48,4 Çocuk Durumu Hayır 129 54,6 Evli 139 55,6 Medeni Durumu Bekar 111 44,40 Okur/Yazar Değil 2 8,00 Ġlkokul 19 7,60 Ortaokul 18 7,20 Eğitim Durumu Lise 89 35,60 Önlisans 49 19,60 Lisans 64 25,60 Lisansüstü 9 3,60 Öğrenci 32 12,80 Serbest Meslek 31 12,40 Memur 48 19,20 Emekli 9 3,60 Meslek Esnaf 9 3,60 ĠĢçi 48 19,20 Ev Hanımı 28 11,20 Çiftçi 9 3,60 ĠĢsiz 32 1,60 500 TL'den Az 50 20,00 501-1000 TL 27 10,80 1001-1500 TL 10 4,00 Aylık Ortalama Gelir 1501-2000 TL 57 22,80 2001-2500 TL 27 10,80 2501-5000 TL 59 23,60 5001 TL'den Fazla 20 8,00 53 4.1.2. Erikli Yaylası Ziyaretçilerinin Alan Üzerindeki Kullanım Durumları İle İlgili Bulgular Erikli Yaylası anket değerlendirme sonuçlarına göre ziyaretçilerin alana „BuluĢma ve Sohbet‟ amacı ile gelmeleri konusunda değerlendirildiğinde % 16,4‟lük oran ile 1.sırada tercihleri arasında, % 4,3‟lık kısmın 2.sırada tercih ettikleri ve % 10,3‟lik kısmın ise 3.sırada tercihleri arasında kullanım amacı olduğu tespit edilmiĢtir. Kullanıcıların alana „Gezinti Yapmak‟ amacı ile değerlendirdiğimizde, % 18,5‟lik kısmın 1.sırada tercih ettiğini, 16,5‟luk kısmın 2.sırada tercih ettiğini, % 7,6‟lik kısmın ise 3.sırada tercih ettiğini gözlemliyoruz. Kullanıcıların alana „Piknik Yapmak‟ amacı ile gelmelerini değerlendirdiğimizde % 8,2‟lük kısmın 1.sırada tercih ettiğini, % 20,0‟lik kısmın 2.sırada tercih ettiğini % 4,9‟lik kısmın ise 3.sırada tercihleri arasında olduğunu belirliyoruz. Kullanıcıların „Doğa ve Manzara Güzellikleri amacı ile alanı tercihleri sıralamasında % 22,6‟lik kısmı 1.sırada tercih ettiğini, % 8,2‟luk kısmın 2.sırada tercih ettiğini, % 6,5‟lik kısmın ise 3.sırada tercih ettiği tespit edilmiĢtir. Kullanıcıların „Coğrafik ve Topografik OluĢum‟ yönünden alanı ziyaret etme amacı, % 3,4‟lük kısmın 1.sırada tercih ettiğini, % 8,7‟lük kısmın 2.sırada tercih ettiğini, % 3,8‟lik kısmın ise 3.sırada tercih ettiği gözlemlenmiĢtir. Kullanıcıların „Tarihi Değerler Bakımından Zengin Olması‟ amacı ile alanı tercih sıralamasında % 3,7‟lik kısmın 1.sırada tercih ettiği, % 8,7‟lük kısmın 2.sırada tercih ettiği, %3,8‟lik kısmın ise 3.sırada tercih ettiği belirlenmiĢtir. Kullanıcıların „Zengin Bitki Örtüsü ve Yaban Hayatı Gözlemleme‟ amacı ile tercihler değerlendirildiğinde % 8,9‟lük kısmın 1.sırada tercih ettiği, % 8,7‟lük kısmın 2.sırada tercih etmesi, % 6,5‟lik kısmın ise 3.sırada tercih ettiği gözlemlenmiĢtir. öKullanıcıların „UlaĢımın Kolay Olması‟ amacı ile alanı tercih ettikleri değerlendirildiğinde % 8,5‟luk kısmın 1.sırada tercih ettiği, % 5,2‟lük kısmın 2.sırada tercih ettiği, % 12,5‟lık kısmın 3.sırada tercih ettiği tespit edilmiĢtir. Kullanıcıların „Sessiz ve Sakin Olması‟ amacı ile tercih sıralamasına bakıldığında % 5,1‟lik kısmın 1.sırada tercih ettiği, % 15,2‟lik kısmın 2.sırada tercih ettiği, % 14,2‟lik kısmın ise 3.sırada tercih ettiği belirlenmiĢtir. 54 Kullanıcıların „Havasının Temiz Olması‟ amacı ile alanı tercih ettikleri değerlendirildiğinde ise % 4,1‟lik kısmın 1.sırada tercih ettiği, % 6,1‟lik kısmın 2.sırada tercih ettiği, % 29,5‟lik kısmın ise 3.sırada tercih ettiği belirlenmiĢtir. Ziyaretçilerin kullanım amacına göre tercih değerlendirmelerine baktığımızda alanın en fazla orana sahip 3.sırada tercih edilen % 29,5‟lik oran ile „Havasının Temiz Olması‟ amacı ile kullanıldığını, en az orana sahip kullanım amacı ise 1.sırada tercih edilen % 34‟lük oran ile „Coğrafik ve Topografik OluĢum‟ tercihi olduğu belirlenmiĢtir (ġekil4.1). 55 Şekil 4.1. Erikli yaylası kullanıcılarının alana gelmesini etkileyen faktörler 56 Çizelge 4.2. Erikli Yaylası kullancılarının alan üzerindeki kullanım özellikleri Kullanıcıların Kullanım Özellikleri N ( % ) Var 103 41,20 Araç Sahiplik Durumu Yok 14 7 58, 80 Toplu TaĢıma 89 35,60 Özel Araç 149 59,60 UlaĢım ġekli Yürüyerek 3 1,20 Bisiklet 6 2,40 Taksi 1 4,00 Haftada Bir 9 3,6 Ayda Bir 15 6,00 Ayda 2-3 Kez 6 2,40 GeliĢ Sıklığı YıldaBir 61 24,40 Yılda 2-3 Kez 37 14,80 Çok Ender 122 48,80 Ġlkbahar 84 33,6 Sonbahar 105 42,00 Gelinen Mevsim Yaz 42 16,8 KıĢ 19 7,60 Tek BaĢıma 39 15,60 Aile Bireyi ile 105 42,00 Kiminle Gelindiği ArkadaĢlarla 96 38,40 Okul Ġle 1 4,00 Tur ile 8 3,20 1 Gün 183 73,20 2-5 Gün 47 18,80 Geçirilen Zaman 1 Hafta 19 7,60 10-20 Gün 1 4,00 1 Ay 0 0,00 62 Erikli Yaylası kullanıcılarının alan üzerindeki kullanım özellikleri değerlendirildiğinde ulaĢım Ģekli ve araç sahipliği ele alındığında, % 59,6‟lık oranla özel araçlarla alana ulaĢtıkları ve % 41,2‟lik oranla araç sahibi oldukları ortaya çıkmıĢtır. % 35,6‟lık oranın toplu taĢıma araçlarını kullanması, % 58,8‟lik oranla araç sahibi olmayan kullanıcıların olduğu ve spor amaçlı % 1,2‟lik kısmın yürüdüğü % 2,4‟lık kısmın ise bisiklet kullandığı belirlenmiĢtir. Kullanıcıların alana gelme sıklığı en çok % 48,8‟lik oranla çok ender geldikleri, en az % 2,4‟lık oranla ayda 2-3 kez geldikleri, yılda 2-3 kez gelen % 14,8‟lik kısım ve yılda bir kez gelen % 24,4‟lık kısım olarak gözlemlenmiĢtir. Kullanıcıların tercih ettikleri mevsimlere baktığımızda en çok % 42,0‟lık oranla sonbahar da tercih ettiklerini, en az ise % 7,6‟lık kısmın kıĢ mevsiminde tercih ettiği görülmektedir. Ġlkbahar mevsiminde % 33,6‟lık kısmın tercih ettiğini, yaz mevsiminde ise % 16,8‟lik kısmın tercih etti tespit edilmiĢtir. Kullanıcıların alana kiminle geldiklerine bakıldığında en fazla % 42,0‟lık oran aile bireyleri ile geldiklerini, en az ise % 3,2‟lik oran tur ile geldiğini belirtmiĢtir. % 38,4‟lık oranın arkadaĢlarıyla, % 15,6‟lık oranın tek baĢına geldiği gözlemlenmiĢtir. Kullanıcıların geçirdiği zaman değerlendirildiğinde en fazla % 73,2‟lik kısmın 1 gün geçirdiği, sadece % 4,0‟lük kısmın 10-20 gün arası alanda kaldığı belirlenmiĢtir (Çizelge4.2). Ziyaretçilerin alan üzerindeki genel kullanım tercihlerini anket sonuçlarına göre, „Dağlık Alan‟ tercihlerine bakıldığında % 2,5‟lik kısmın 1.sırada tercih ettiği, % 15,7‟lik kısmın 2.sırada tercih ettiği ve % 7,9‟luk kısmın 3.sırada tercih ettiği değerlendirmeler sonucu tespit edilmiĢtir. Kullanıcıların „Su Kenarları (akarsu, göl, Ģelale vb.) tercihlerine bakıldığında % 32,9‟luk kısmın 1.sırada tercih ettiği, % 26,8‟lik kısmın 2.sırada tercih ettiğini ve % 7,1‟lik kısmın ise 3.sırada tercih ettiği belirlenmiĢtir. Kullanıcıların „Tarihi ve Kültürel Kimlikli Alanlar‟ tercihlerine göre, % 11,6‟lık kısmın1.sırada tercih ettiği, % 32,3‟lük kısmın 2.sırada tercih ettiği ve % 11,8‟lik kısmın 3.sırada tercih ettiği gözlemlenmiĢtir. Kullanıcıların „Orman Kenarları ve Ormanlık Alanlar‟ tercihine göre, % 9,3‟lük kısmın 1.sırada tercih ettiği, % 34,6‟lık kısmın 2.sırada tercih ettiği, % 40,2‟lik kısmın 3.sırada tercih ettiği tespit edilmiĢtir. Kullanıcıların „Kentsel Açık Alanlar‟ tercihlerine göre, % 10,1‟lik kısmın 1.sırada tercih ettiği, % 19,7‟lik kısmın 2.sırada tercih ettiği ve % 7,9‟luk kısmın 3.sırada tercih ettiği kullanım alanı olarak belirlenmiĢtir. Kullanıcıların „Kentsel Kapalı Alanlar‟ tercihine 63 göre, % 4,7‟lik kısmın 1.sırada tercih ettiği, % 10,2‟lik kısmın 2. sırada tercih ettiği ve % 18,1‟lik kısmın 3.sırada tercih ettiği kullanım alanı olarak gözlemlenmiĢtir. Kullanıcıların „köyler, kaylalar, kasabalar gibi yerel kimlikli alanları‟ tercihlerine göre % 4,7‟lik kısmın 1.sırada tercih ettiği, % 28,3‟lük kısmın 2. sırada tercih ettiği ve % 26,8‟lik kısma göre ise 3.sırada tercih ettiği tespit edilmiĢtir. Kullanıcıların „Termal ve Kaplıca Alanları‟ tercihlerine göre, % 4,3‟lük kısmın tercihine göre 1.sırada tercih ettiği, % 8,7‟lik kısmın 2.sırada tercih ettiği ve % 47,2‟lik kısmın tercihi ise 3.tercih ettiği kullanım alanı olarak belirlenmiĢtir. Ziyaretçilerin alan üzerindeki genel kullanım tercihleri değerlendirme sonucuna göre en fazla % 47,2‟lik oranla 3.sırada tercih edilen „Termal ve Kaplıca Alanları‟ , en az ise % 2,5‟lik oranla 1.sırada tercih edilen „Dağlık Alanlar‟ kullanım tercihleri olarak gözlemlenmiĢtir (ġekil 4.2). Kullanıcıların Alan Üzerindeki Genel kullanım Tercihleri 50% 40% 30% 20% 10% 0% Dağlık Su kenarları Tarihi Orman Açık alanKapalı alan Köyler Termal Diğer Şekil 4.2. Erikli yaylası kullanıcılarının alan üzerindeki genel kullanım tercihleri 64 1.Tercih 2,5 15,7 3.Tercih 7,9 32,9 2.Tercih 26,8 7,1 1.Tercih 11,6 32,3 3.Tercih 11,8 9,3 2.Tercih 34,6 40,2 1.Tercih 10,1 19,7 3.Tercih 7,9 4,7 2.Tercih 10,2 18,1 1.Tercih 4,7 28,3 3.Tercih 26,8 4,3 2.Tercih 8,7 47,2 1.Tercih 0,0 0,0 3.Tercih 9,4 4.1.3. Erikli Yaylası Kullanıcılarının Alan Üzerindeki Rekreasyonel ve Turistik Potansiyeli İle İlgili Bulgular Erikli Yaylası Kullanıcılarının alanda yapılan rekreasyonel faaliyetlerin alana üzerindeki yararlarını değerlendirdiğimizde, % 41,6‟lık kısmın en fazla Ekonomik Yarar Sağlar‟ olarak belirttiğini, % 26,4‟lük kesimin „SosyalleĢme Sağlar‟ olarak belirttiğini, % 19,2‟lik kısmın „Doğanın Korunmasına Katkıda Bulunur‟ olarak belirttiğini ve % 12,8‟lik kısmın en az oranla „Görgü Bilgi AlıĢveriĢi Sağlar‟ olarak belirtilmiĢtir (ġekil 4.3). Yapılan Rekreasyonel Faaliyetlerin Yararları 45% 41,6 40% 35% 30% 26,4 25% 19,2 20% 12,8 15% 10% 5% 0 0% Ekonomik SosyalleĢme Doğanın Görgü Bilgi Diğer.. Yarar Sağlar Sağlar Korunmasında AlıĢverisi Katkıda Sağlar Bulunur Şekil 4.3. Erikli yaylası‟nda yapılan rekreasyonel faaliyetlerin alana yararları 65 Erikli Yaylası Kullanıcılarının alanda yapılan rekreasyonel faaliyetlerin alana üzerindeki zararlarını değerlendirdiğimizde, % 51,2‟lik kısmın en fazla oranla „Doğal Yapının Bozulması‟ olarak belirttiğini, % 28,0‟lik kısmın „Yerel Özelliklerin Unutulması‟ olarak belirttiğini, % 14,4‟lük ksımın „Estetik Bozulma‟ olarak belirrtiğini ve % 6,4‟lük kısmın en az oranla „Kültürel YozlaĢma‟ olarak tespit edilmiĢtir (ġekil 4.4). Yapılan Rekreasyonel Faaliyetlerin Zararları 60% 51,2 50% 40% 28,0 30% 20% 14,4 6,4 10% 0 0% Doğal Yapının Yerel Kültürel Estetik Diğer… Bozulması Özelliklerin YozlaĢma Bozulma Unutulması Şekil 4.4. Erikli Yaylası‟nda yapılan ekreasyonel faaliyetlerin alana yararları 66 Erikli Yaylası kullanıcılarının rekreasyon ve turistik açıdan alana ve yöre halkına katkı sağladığı geçim kaynakları değerlendirildiğinde, „Zeytincilik/Zeytinyağı‟ tercihlerine göre % 34,6‟lık kısmın 1.sırada tercih ettiği, 2.sırada tercih edilmediği ve % 11,5‟lik oranla 3.sırada tercih edildiği sonucu elde gözlemlenmiĢtir. Kullanıcıların „Meyvecilik‟ tercihlerine göre % 10,5‟lik kısmın 1.sırada tercih ettiği, % 22,1‟lik kısmın 2.sırada tercih ettiği ve % 8,5‟lik kısmın ise 3.sırada tercih ettiği belirtilmiĢtir. Kullanıcıların „Yöresel Ürünler‟ tercihlerine göre %30,7‟lik kısmın 1.sırada tercih ettiği, % 4,‟lük ksımın 2.sırada tercih ettiği ve % 10,8‟lik ksımın ise 3.sırada tercih edildiği tespit edilmiĢtir. Kullanıcıların „Balcılık‟ tercihlerine göre % 19,3‟lük ksımın 1.sırada tercih ettiği, % 24,2‟lik ksımın 2.sırada tercih ettiği ve % 30,0‟luk kısmın ise 3.sırada tercih ettiği gözlemlenmiĢtir. Kullanıcıların „Yeme-Ġçme‟ tercihlerine göre, % 7,5‟lik kısıma göre 1.sırada tercih edildiği, % 7,4‟lük kısma göre 2.sırada tercih edildiği ve % 22,3‟lük kısma göre ise 3. Sırada tercih edildiği tespit edilmiĢtir. Kullanıcıların alanda ki geçim kaynakları genel olarak değerlendirildiğinde en fazla oran % 34,6‟lık ile 1.sırada tercih edilen ve en az ise 2.sırada hiç tercih edilmeyen „Zeytincilik/Zeytinyağı‟ tercihi olmuĢtur (ġekil 4.5). 67 Alanda Rekreasyonel ve Turistik Açıdan Geçim Kaynakları 34,6 35% 30,7 30,0 30% 24,2 25% 22,1 22,3 19,3 20% 15% 11,5 10,5 10,8 8,5 10% 7,5 7,4 4,3 5% 0,0 0% Zeytincilik/Zeytinyağı Meyvecilik Yöresel ürünler Balcılık Yeme-İçme Şekil 4.5. Erikli Yaylası‟nın geçim kaynakları 68 1.Tercih 2.Tercih 3.Tercih 1.Tercih 2.Tercih 3.Tercih 1.Tercih 2.Tercih 3.Tercih 1.Tercih 2.Tercih 3.Tercih 1.Tercih 2.Tercih 3.Tercih Erikli Yaylası kullanıcılarının rekreasyonel ve turistik açıdan alan ve çevresinde yapılan festivaller değerlendirildiğinde, „Zeytin Festivali‟ tercihlerine göre % 23,8‟lik kısmın 1.sırada tercih ettiği, % 21,7‟lik ksımın 2.sırada tercih ettiği gözlemlenmiĢtir. Kullanıcıların „Kadırga Yaylası ġenlikleri‟ tercihlerine göre, % 11,1‟lik kısımın 1.sırada tercih ettiği, % 26,0‟lık kısmın 2.sırada tercih ettiği belirlenmiĢtir. Kullanıcıların „Kızılcık Festivali‟ tercihlerine göre, % 13,2‟lik kısmın 1.sırada tercih ettiği, %35,8‟lik kısmın 2.sırada tercih ettiği tespit edilmiĢtir. Kullanıcıların „Delmece ġenlikleri‟ tercihlerine göre, % 50,2‟lik kısmın 1.sırada tercih edildiği, % 1,5 „luk kısmın 2.sırada tercih ettiği ve 3.sırada tercih edilmediği belirtilmiĢtir. Kullanıcıların rekreasyonel ve turistik açıdan tercih ettiği festivallere genel olarak bakıldığında Delmece ġenlikleri 1.sırada % 50,2‟lik oranla en fazla tercih edilmiĢtir. Kadırga Yaylası ġenlikleri ise 1.sırada % 11,1‟lik oranla en az tercih gözlemlenmiĢtir (ġekil 4.6). Alanda Rekreasyonel ve Turistik Açıdan Yapılan Festivaller 60% 50,2 52 50% 40% 35,8 30% 2623,8 21,7 20% 16,313,2 11,1 10% 0 0 0 0% Zeytin festivali Kadırga yayla Kızılcık festivali Delmece şenlikleri şenlikleri Şekil 4.6. Erikli Yaylası‟nda rekreasyonel ve turistik açıdan yapılan festivaller 69 1.Tercih 2.Tercih 3.Tercih 1.Tercih 2.Tercih 3.Tercih 1.Tercih 2.Tercih 3.Tercih 1.Tercih 2.Tercih 3.Tercih 4.1.4. Erikli Yaylası Kullanıcılarının Alan Üzerindeki Rekreasyonel ve Turistik Açıdan Memnuniyet/Memnuniyetsizlik Kriterleri İle İlgili Bulgular Erikli Yaylası‟nın anket değerlendirmelerine göre rekreasyonel ve turistik açıdan eksik yönlerine baktığımızda, „Bakımsızlık‟ yönünden tercihlere göre % 26,8‟lik kısmın 1.sırada tercih ettiği, % 7,7‟lik kısmın 2.sırada tercih etiği belirlenmiĢtir. Kullanıcıların „Konaklama Tesislerinin Eksikliği‟ tercihine göre, % 34,2‟lik kısmın 1.sırada tercih etiği, % 17,4‟lük kısmın 2.sırada tercih ettiği ve % 3,3‟lük kısmın 3.sırada tercih ettiği gözlemlenmiĢtir. Kullanıcıların „Rekrasyon alanlarının eksikliği (Yeterli nitelikli piknik alanları, oyun ve spor alanları, yürüme-bisiklet parkurları, çadır ve karavan kamp alanları, çocuklar için izcilik kano alanı)‟ tercihine göre, % 7,5‟lik kısmın 1. sırada tercih ettiği, % 16,9‟ luk ksımın 2. sırada tercih ettiği ve % 8,2‟lik kısmın 3.tercih ettiği tespit edilmiĢtir. Kullanıcıların „Mevcut doğal ve kültürel kaynak değerlerinden yeterince yararlanamamak‟ tercihlerine göre, % 9,2‟lik kısmın 1.sırada tercih ettiği, % 13,3‟lük kısmın 2.sırada ve % 16,4‟lük kısmın ise 3.sırada belirlenmiĢtir. Kullanıcıların „Ġlgili Belediye ve Belediyelerin Hizmet Eksikliği (altyapı, ulaĢım, sağlık vb.)‟ tercihine göre, % 8,‟lük kısmın 1.sırada tercih ettiği, % 23,6‟lık kısmın 2.sırada ve % 12,0‟lık kısmın ise 3.sırada olduğu gözlemlenmiĢtir. Kullanıcıların „Donatı elemanları eksikliği (oturma birimleri, aydınlatma, çeĢme vb.)”tercihine göre, % 5,3‟lük kısmın1.sırada tercih ettiği, % 13,3‟lük kısmın 2.sırada ve % 10,4‟lük kısmın ise 2.sırada tercih ettiği belirlenmiĢtir. Kullanıcıların „Bu alanın yeterince tanıtılmıyor olması‟ tercihine göre, % 8,8‟lik kısmın 1.sırada tercih ettiği, % 7,7‟lik kısmın 2.sırada ve % 36,6‟lık kısmın ise 3.sırada tercih gözlemlenmiĢtir. Alanın rekreasyonel ve turistik açıdan eksik yönlerini genel değerlendirmeye göre baktığımızda tercihler arasında en fazla 3.sırada tercih edilen, % 36,6‟lık oranla „Bu alanın yeterince tanıtılmıyor olması‟ tercihi olmuĢtur (ġekil 4.7). 70 Şekil 4.7. Erikli Yaylası‟ında rekreasyonel ve turistik açıdan eksik yönleri 71 Erikli Yaylası‟nda kullanıcılara yönelik yapılan anket çalıĢmalarına göre alan üzerindeki rekreasyonel ve turistik faaliyet taleplerinin değerlendirilmesine bakıldığında kullanıcıların alan üzerinde talep ettikleri faaliyetleri arasında „BuluĢma-Sohbet‟ tercihi % 18,4‟lük kısmın 1.sırada tercih ettiği, 2.sırada hiç tercih edilmediği ve % 2,8‟lik kısmın ise 3.sırada tercih ettiği belirlenmiĢtir. Kullanıcıların „Manzara Seyiri‟ tercihi, % 7,5‟lik kısmın 1.sırada tercih ettiği, % 2,6‟lık kısmın 1.sırada tercih ettiği, % 2,6‟lık kısmı 2.sırada tercih ettiği ve % 2,8‟lik kısmın ise 3.sırada tercih ettiği gözlemlenmiĢtir. Kullanıcıların „Gezinti Yapmak (Köy içinde)‟ tercihi, % 6,4‟lük kısmı 1.sırada tercih ettiği, % 19,3‟lük kısmın 2.sırada tercih ettiği ve % 6,0‟lık kısmın ise 3.sırada tercih ettiği belirlenmiĢtir. Kullanıcıların „Bisikletle Gezinti Yapmak‟ tercihi, % 6,4‟lük kısmın 1.sırada tercih ettiği, % 19,3‟lük kısmın 2.sırada tercih ettiği ve % 2,9‟luk kısmın ise 3.sırada tercih ettiği tespit edilmiĢtir. Kullanıcıların „Piknik Yapmak‟ tercihi, % 13,5‟lik kısmın 1.tercih ettiği, % 19,3‟lük kısmın 2.sırada tercih ettiği ve % 6,0‟lık kısmın ise 3.sırada tercih ettiği gözlemlenmiĢtir. Kullanıcıların „Yeme-Ġçme‟ tercihi, % 3,8‟lik kısmın 1.sırada tercih ettiği, % 7,4‟lük kısmın 2.sırada tercih ettiği ve % 4,8‟lik kısmın ise 3.sırada tercih ettiği belirlenmiĢtir. Kullanıcıların „Doğa Ġle Ġç Ġçe Vakit Geçirmek‟ tercihi, % 17,7‟lik kısmın 1.sırada tercih ettiği, % 11,5‟lik kısmın 2.sırada tercih ettiği ve % 6,4‟lük kısmın ise 3.sırada ise tercih ettiği tespit edilmiĢtir. Kullanıcıların „Doğa Gözlemciliği‟ tercihi, % 1,1‟lik kısmın 1.sırada tercih ettiği, % 6,3‟lük kısmın 2.sırada tercih ettiği ve % 2,4‟lük kısmın ise 3.sırada tercih ettiği gözlemlenmiĢtir. Kullanıcıların „Açık Havada Gazete-Kitap Okumak‟ tercihi, % 1,1‟lik kısmın 1.sırada tercih ettiği, % 2,2‟lik kısmın 2.sırada tercih ettiği ve % 4,0‟lık kısmın ise 3.sırada tercih ettiği belirlenmiĢtir. Kullanıcıların „Spor Yapmak‟ tercihi % 6,4‟lük kısmın 1.sırada tercih ettiği, % 10,0‟lık kısmın 2.sırada tercih ettiği ve % 3,6‟lık kısmın 3.sırada tercih ettiği tespit edilmiĢtir. Kullanıcıların „Doğa YürüyüĢü‟ tercihi % 1,5‟lik kısmın 1.sırada tercih ettiği, % 2,2‟lik kısmın 2.sırada tercih ettiği ve % 25,7‟lik kısmın ise 3.sırada tercih ettiği belirlenmiĢtir. Kullanıcıların „Müze, Festival, Sergi, Ziyareti‟ tercihi, % 1,9‟luk kısmın 1.sırada tercih ettiği, % 0,7‟lik kısmın 2.sırada tercih ettiği ve %2,8‟lik kısmın ise 3.sırada tercih ettiği gözlemlenmiĢtir. Kullanıcıların „Fotoğrafçılık‟ tercihi, % 0,4‟lük kısmın 1.sırada tercih 73 ettiği, % 3,0‟lık kısmın 2.sırada tercih ettiği ve % 4,4‟lük kısmın ise 3.sırada tercih ettiği tespit edilmiĢtir. Kullanıcıların „Botanik (Bitki Türlerini Tanıma)‟ tercihi, % 0,4‟lük kısmın 1.sırada tercih ettiği, % 2,2‟lik kısmın 2.sırada tercih ettiği ve % 3,2‟lik kısmın ise 3.sırada tercih ettiği belirlenmiĢtir. Kullanıcıların „Bilimsel AraĢtırmalar‟ tercihi, 1.sırada hiç tercih edilememiĢtir. % 2,6‟lık kısmın 2.sırada tercih ettiği ve % 3,2‟lik kısmın ise 3.sırada tercih ettiği tespit edilmiĢtir. Kullanıcıların „Kampçılık‟ tercihi, % 0,4‟lük kısmın 1.sırada tercih ettiği, % 4,1‟lik kısmın 2.sırada tercih ettiği ve % 17,7‟lik kısmın ise 3.sırada tercih ettiği gözlemlenmiĢtir. Kullanıcıların „Geleneksel YaĢamı Ġnceleme‟ tercihi, 1.sırada hiç tercih edilmemiĢtir. % 0,7‟lik kısmın 2.sırada tercih ettiği, % 4,4‟lük kısmın ise 3.sırada tercih ettiği belirlenmiĢtir. Kullanıcıların alan üzerindeki rekreasyonel ve turistik faaliyet talepleri genel olarak değerlendirildiğinde en fazla % 25,7‟lik oranla 3.sırada tercih edile „Doğa YürüyüĢü‟ tercih edilmiĢtir. En az ise % 0,4‟lük oranla 1.sırada tercih edilen „Fotoğrafçılık‟ ve „1.sırada tercih edilen (Bitki Türlerini Tanıma)‟ olmuĢtur (ġekil 4.8). 74 Şekil 4.8. Erikli Yaylası‟nda rekreasyonel ve turistik faaliyetleri 75 Yapılan anket çalıĢmalarına göre kullanıcıların % 55,6‟sı alanın rekreasyonel beklentileri karĢılamadığını, % 44,4‟ü ise rekreasyonel beklentilerini karĢıladığını belirtmiĢtir (ġekil 4.9) Alanın Rekreasyonel Beklentileri 44,4 55,6 Evet Hayır Şekil 4.9. Erikli Yaylası‟nda rekreasyonel beklentileri Yapılan anket çalıĢmalarına göre alanda rekreasyonel açıdan talep edilen özellikler arasında „Daha fazla düzenli bakımlı yeĢil alanlar‟ tercihleri, %36,4‟ü 1.sırada tecih edildiği görülmüĢtür. Kullanıcıların „Daha fazla yeme-içme olanakları‟ tercihleri, %15,5‟i 1.sırada, % 7,8‟i 2.sırada tercih etmiĢtir. Kullanıcıların „Konaklama tesisleri‟ tercihi, % 27,1‟i 1.sırada, % 14,8‟i 2.sırada ve % 2,5‟i 3.sırada tercih ettiğini belirtmiĢtir. Kullanıcıların „Yeterli ve nitelikli piknik alanları‟ tercihi % 4,7‟si 1.sırada, % 14,1‟i 2.sırada, % 3,6‟sı 3.sırada tercih ettiği tespit edilmiĢtir. Kullanıcıların „Daha güvenli alanlar (Bekçi, görevliler)‟ tercihleri % 5,4‟ü 1.sırada, % 14,8‟i 2.sırada ve % 6,7‟si 3.sırada tercih etmiĢtir. 76 Kullanıcıların „Daha fazla düzenli çocuk oyun alanı‟ tercihleri 1.sırada hiç tercih edilmemiĢtir. % 10,9‟u 2. Sırada ve % 16,0‟sı 3.sırada tercih ettiğini belirtmiĢtir. Kullanıcıların „Daha kolay ulaĢabilirlik ve alternatif ulaĢım araçları‟ tercihlerine göre % 1,6‟sı 1.sırada, % 7,0‟si 2.sırada ve % 18,5‟i 3.sırada tercih etmiĢtir. Kullanıcıların „Spor alanları (Basketbol, futbol v.b.)‟ tercihlerine göre, % 1,6‟sı 1.sırada,% 7,0‟si 2.sırada ve % 9,2‟si 3.sırada tercih ettiği tespit edilmiĢtir. Kullanıcıların „Doğal bitki ve hayvanların tanıtıldığı alan‟ tercihlerine göre, % 4,7‟si 1.sırada, % 4,7‟si 2.sırada ve % 9,2‟si 3.sırada tercih ettiğini gözlemlenmiĢtir. Kullanıcıların „Daha temiz ve bakımlı çevre‟ tercihlerine göre, % 1,6‟sı 1.sırada, % 5,5‟i 2.sırada ve % 10,1‟i 3.sırada tercih ettiğini belirtmiĢtir. Kullanıcıların „Yeterli ve nitelikli otopark‟ tercihlerine göre, % 1,6‟sı 1.sırada, % 6,3‟ü 2.sırada ve % 10,1‟i 3.sırada tercih etmiĢtir. Kullanıcıların „Çadır ve karavan kampı‟ tercihlerine göre 1.sırada tercih edilmemiĢtir. % 7,0‟si 2.sırada ve % 14,3‟ü 3.sırada tercih ettiğini gözlemlenmiĢtir. Yapılan değerlendirmelerin geneline bakıldığında en fazla talep edilen özellik, 1.sırada tercih edilen % 36,4‟ü „Daha fazla düzenli bakımlı yeĢil alanlar‟ en az tercih edilen özellik ise1.sırada tercih edilen % 1,6‟sı ise „Daha kolay ulaĢabilirlik ve alternatif ulaĢım araçları‟ , „Spor alanları (basketol, futbol vb)‟ , „Daha temiz ve bakımlı çevre‟ ve „Yeterli ve nitelikli otopark‟ tercihleri olduğu belirlenmiĢtir (ġekil 4.10). 77 Şekil 4.10. Erikli Yaylası‟nda rekreasyonel ve turistik faaliyet özellikleri 78 Yapılan anket çalıĢmalarına göre alanda rekreasyonel ve turistik açıdan önerilen özellikler arasında „Piknik alanları‟ tercihine göre, % 29,5‟i 1.sırada tercih etmiĢtir. Kullanıcıların „Konaklama alanları‟ tercihlerine göre, % 36,6‟sı 1.sırada, % 41,8‟i 2.sırada ve % 36,6‟sı ise 3.sırada tercih ettiği belirtilmiĢtir. Kullanıcıların „Bisiklet parkuru‟ tercihlerine göre, % 7,1‟i 1.sırada, % 21,8‟i 2.sırada ve % 2,5‟u ise 3.sırada tercih ettiği gözlemlenmiĢtir. Kullanıcıların „Trekking parkuru‟ tercihlerine göre, % 9,5‟i 1.sırada, % 20,0‟si 2.sırada ve % 22,0‟si ise 3.sırada tercih ettiği tespit edilmiĢtir. Kullanıcıların „Kamp alanları‟ tercihlerine göre, % 14,5‟i 1.sırada, % 16,3‟ü 2.sırada ve % 37,6‟sı ise 3.sırada tercih etmiĢir. Yapılan değerlendirmelerin geneline bakıldığında talep edilen faaliyet özellikleri arasında en fazla 2.sırada tercih edilen % 41,8 oranla „Konaklama alanları‟ olduğu, en az ise 1.sırada tercih edilen % 7,1 oranla „Bisiklet parkuru‟ olduğu değerlendirme sonucu belirtilmiĢtir (ġekil 4.11). Alanda Rekreasyonel ve Turistik Faaliyet Önerileri 45% 41,8 37,7 40% 36,7 36,4 35% 29,6 30% 25% 21,8 22,120,0 20% 16,414,6 15% 9,6 10% 7,1 2,6 5% 0,0 0,0 0% Piknik alanları Konaklama Bisiklet parkuru Trekking Kamp alanları alanları parkuru TERCİHLER Şekil 4.11. Erikli Yaylası‟nda rekreasyonel ve turistik faaliyet önerileri 79 1.Tercih 2.Tercih 3.Tercih 1.Tercih 2.Tercih 3.Tercih 1.Tercih 2.Tercih 3.Tercih 1.Tercih 2.Tercih 3.Tercih 1.Tercih 2.Tercih 3.Tercih 4.2. SWOT Analizi Çalışmaları Bulguları Alan Üzerinde yapılan literatür çalıĢmaları, gözlem ve alanda ziyaretçilere yapılan anketler sonucu çıkan değerlendirmelere göre alanın „Güçlü Yönler‟, „Zayıf Yönler‟ ve „Fırsatlar‟, „Tehditler‟ tespit edilmiĢtir. Bu tespitler sonucu alanın SWOT analizi ortaya konulmuĢtur (Çizelge4.6). Çizelge 4.6. Erikli Yaylası ve çevresi SWOT analizi GÜÇLÜ YÖNLER ZAYIF YÖNLER *Doğal bitki örtüsü ve faunanın zengin *Yerel halk ve Turistler açısından yayla olması; bilincinin yeterli düzeyde yayılmaması, - Çam, MeĢe, Kestane ve Ihlamur *Alana otomobil harici toplu taĢıma ağaçlarından oluĢan ormanla kaplı bir araçlarıyla ulaĢımın rahat ve kolay alan olması, sağlanamaması, - Damarlı bitkiler ve Endemik türlerin *Rekreasyon alanlarının eksikliğinin olması; olması, Rekreasyon alanlarında hizmet birimlerinin ve - Memeli ve KuĢ türlerini izleme olanağı altyapı olanaklarının eksikliği; sağlaması, - Yürüme-bisiklet parkurları, - Alanın zarar görebilecek bitki türlerine - Çadır ve karavan kamp alanları, sahip olması, - Oyun ve spor alanları, - Bölgede bulunan sucul (Carex, *Alana gelen ziyaretçilerin mevcut doğal ve Ranunculus saniculifolius)türlerinin kültürel kaynak değerlerinden yeterince olması, yararlanamıyor olması; *Doğal- kültürel kaynak değerlerine sahip - Doğal bitki ve hayvanların tanıtıldığı olması; birim yada tabelaların olmaması - Topografik yapısının doğal temelli - Alanı tanıtacak, biyolojik çeĢitlilik ve turizm gibi etkinlikleri (Trekking, yürüyüĢ parkurlarını yönlendirecek Kamping, Bisiklet..) için uygun levhaların olmaması, zengin doğal kaynaklara sahip olması - Alana Tur organizasyonlarının fazla ve birçok turizm faaliyetlerine olanak olmaması nedeni ile sosyo-ekonomik sağlaması açıdan kaynakların yetersiz olması - Erikli Yaylası çevresinde her yıl - Alana ait güzergah ve bilgilendirme düzenlenen yayla Ģenlikleri ve Kızılcık haritalarının olmaması Festivali gibi etkinliklerin yapılması, *Yörenin üst yapısının turizm için yeterli *Ġklim, doğal kaynaklar ve bozulmamıĢ bir olmaması; çevre olması; - Otel, pansiyon gibi konaklama - Ġklim yönünden 4 mevsim gezip yerlerinin yeterli olmaması görülecek olanağa sahip olması, - Oturma alanlarının az olması, - Alanın özel habitatlar kabul edilen - Otopark için ayrı bir alanın Higrofil (sucul ve suyu seven bitkiler) oluĢturulmaması, çayırlık ve sulak alan kabul edilmesi, - Aydınlatmanın yetersiz olması, - Alanda sulak koruması için, - AlıĢveriĢ birimlerinin olmaması, yapılaĢmaya ve otlatmaya izin - Wc‟nin yetersiz olması, verilmemesi, - Yöresel ürünlerin el sanatları, yemekler - Çevresinde koruma statüsünde vb. tanıtımları ve satıĢları için olanak alanların varlığı; (Delmece Yaylası, sağlanmaması 80 Çizelge 4.6. Erikli Yaylası ve çevresi SWOT analizi (devam) Dipsiz Göller, Çifte ġelaleler, Erikli *Doğal kaynakların yeterince ġelalesi, Kent Ormanı, ) olması, değerlendirilememesi - Doğal (bozulmamıĢ) alanların ve yaban *Alanın bitki örtüsü, doğal kaynak ve kültürel hayatın varlığı, değerlerinin, alanın mevcut rekreasyonel ve *Doğal ekonomik kaynak değerlerine sahip olması; turizm etkinliklerine olan uygunluğunu - Yörede Zeytincilik ve Balcılık gibi anlatıcı ve yönlendirici tanıtımlarına yer tarım faaliyetlerinin bulunması, - Yörede hayvancılık faaliyetlerinin verilmemesidir. yapılması *UlaĢımın kolay sağlanabilmesi; - Alanın büyükĢehirlere olan yakınlığı (Ġstanbul- bursa, Ġzmit…) - Coğrafi konumu açısından yayla statüsünde olmasına rağmen yaĢam alanlarına yakın olması *Yöre halkının sıcakkanlı ve misafirperver olmasıdır. FIRSATLAR TEHDİTLER *Erikli yaylası çevresinin, sosyo- kültürel *Artan talebe mevcutta bulunan yolların geliĢimini olumlu etki sağlaması cevap vermemesi veyaylaya çıkan yolların dar - Yayla Ģenlikleri ile turizm potansiyeli ve fazla virajlı olması, sağlaması *Doğal alanların bilinçsiz kullanımından - Kızılcık Ģenliklerinin yapılması, kaynaklanan çevre sorunlarının artması - Zeytincilik,Bal ve yöresel ürünler - Kontrolsüz alanlarda yaĢanan katı atık yönünden geçim kaynaklarına sahip sorunları veçevre tahribatı olması - Alanla ilgili bir planlama yaklaĢımının *Turizm acentalarının hem çevre illerden yapılmaması hemde il içinden organize edilen turların - Rekreasyonel faaliyetler sonucu doğal günübirlik sağlamıĢ olduğu geziler ve yapının bozulması derneklerin grup halinde düzenlediği, doğal *Hafta sonu tatillerinde alanın yoğun kaynakların sürdürülebilir ve elveriĢli olması kullanılması ve bunun sonucunda yaĢanan ve trekking ve bisiklet gibi doğa sporları kirlilikler, bozulmalar, organizasyonlarının planmaya elveriĢli alana *Bölgede deniz odaklı turizm anlayıĢının sahip olması, yerleĢmiĢ olmasıdır. *Bölgenin farklı turistik aktivitelere olanak vermesi, - Trekking ve Bisiklet parkurlarına olanak sağlayacak güzergâhlarının olması, - Kamp yapmak için üst yapının uygun olması - Fotoğrafçılık yapma olanağı sağlaması, - Piknik için uygun zemine sahip olması, *Kırsal turizm ve ekoturizm için yapılan ziyaretlerin yöre halkının sosyal yapısını geliĢtirmesi, sosyal etkileĢimini artırmasına olanak vermesi, *Doğa temeli turizm çeĢitlerini (Macera,Kamp,Karavan,Spor,Yaban hayatı,Jeoturizm,Ekoturizm vs.) 81 Çizelge 4.6. Erikli yaylası ve çevresi SWOT analizi (devam) yapmaya olanak sağlayan doğa üst yapıya ve alanlara uygun olması; - Her mevsim turizm aktivitelerine olanak Sağlaması -Turizm taleplerini kaldırabilecek topografyaya sahip olması - Alandaki turizm etkinliklerinin tanıtımının arttırılmasını sağlamak *Rekreasyonel faaliyetlerin doğal yapının bozulması gibi zararları olabileceği gibi alana ekonomik yarar da sağlamasıdır. Erikli Yaylası ve çevresi ile ilgili yapılan SWOT analizi çalıĢmalarına göre elde edilen veriler doğrultusunda alan için Güçlü Yönler, Zayıf Yönler, Tehditler ve Fırsatlar‟ın belirlenmesi sonucunda her bir yön için ayrı ayrı olarak uzman anketi de değerlendirme için hazırlanmıĢtır. Erikli Yaylası‟nda yapılan uzman anketi değerlendirmeleri sonucu SWOT analizi ile belirlenen anket sonucu değerlendirildiğinde 6 Peyzaj Mimarı, 5 ġehir ve Bölge Plancısı, 9 Ziraat Mühendisi, 2 Harita Mühendisi, 1 Ziraat Teknikeri, 3 Orman Mühendisi, 1 Jeoloji Mühendisi, 1 Mimar, 1 Peyzaj Teknikeri, ve 1 Jeofizik Mühendisi ile toplamda 30 uzman anket yapılmıĢtır (ġekil 4.12). 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 Şekil 4.12. Uzman anketi meslek dağılımı 82 PEYZAJ MİMARI 6 20,0 ŞEHİR VE BÖLGE PLANCISI 5 16,7 ZİRAAT MÜHENDİSİ 9 30,0 HARİTA MÜHENDİSİ 2 6,7 ZİRAAT TEKNİKERİ 1 3,3 ORMAN MÜHENDİSİ 3 10,0 JEOLOJİ MÜHENDİSİ 1 3,3 MİMAR 1 3,3 PEYZAJ TEKNİKERİ 1 3,3 JEOFİZİK MÜHENDİSİ 1 3,3 TOPLAM 30 100,0 4.1.1. Erikli Yaylası Uzman Anketi SWOT Analizi İçinde Güçlü Yönleri İle İlgili Bulgular Çizelge 4.7. Uzman anketi güçlü yönler I. II. III. IV. V. Toplam KiĢi S. Doğal bitki örtüsü ve faunanın zengin olması 3,3 3,3 0 33,3 60 30 Doğal kültürel kaynak değerlerine sahip 0 3,3 6,7 20 70 30 olması iklim, doğal kaynaklar ve bozulmamıĢ bir 0 3,3 6,7 26,7 63,3 30 çevre olması‟ Ġklim yönünden 4 mevsim gezip görülecek 3,3 3,33 0 16,7 76,7 30 olanağa sahip olması Doğal ekonomik kaynak değerlerine sahip 0 0 30 26,7 43,3 30 olması Erikli Yaylası‟nda yapılan uzman anketi değerlendirmeleri sonucu SWOT analizi ile belirlenen „Doğal bitki örtüsü ve faunanın zengin olması‟ % 60,0‟lık oranla V.Derecede „Güçlü Yönler‟ arasında tercih edildiği belirlenmiĢtir. Erikli Yaylası‟nda yapılan uzman anketi değerlendirmeleri sonucu SWOT analizi ile belirlenen „Doğal kültürel kaynak değerlerine sahip olması‟ % 70,0‟lik oranla V.Derecede „Güçlü Yönler‟ arasında tercih edildiği tespit edilmiĢtir. Erikli Yaylası‟nda yapılan uzman anketi değerlendirmeleri sonucu SWOT analizi ile belirlenen „iklim, doğal kaynaklar ve bozulmamıĢ bir çevre olması‟ % 63,3‟lük oranla V.Derecede „Güçlü Yönler‟ arasında tercih edildiği gözlemlenmiĢtir. Erikli Yaylası‟nda yapılan uzman anketi değerlendirmeleri sonucu SWOT analizi ile belirlenen „iklim yönünden dört mevsim gezip görülecek olanağa sahip olması‟ % 76,7‟lik oranla V.Derecede „Güçlü Yönler‟ arasında tercih edildiği belirlenmiĢtir. Erikli Yaylası‟nda yapılan uzman anketi değerlendirmeleri sonucu SWOT analizi ile belirlenen „doğal ekonomik kaynak değerlerine sahip olması‟ % 43,3‟lük oranla V.Derecede ve % 30,0‟luk oranla ise III.Derece „Güçlü Yönler‟ arasında uzmanların tercih edildiği tespit edilmiĢtir (Çizelge 4.7). 83 GÜÇLÜ YÖNLER Erikli Yaylası‟nda yapılan uzman anketi değerlendirmeleri sonucu SWOT analizi ile belirlenen Güçlü Yönlerin kendi içinde V.Derece tercih edilen „iklim yönünden 4 mevsim gezip görülecek olanağa sahip olması‟ seçeneği % 76,7‟lik oranla en yüksek değere sahip olarak belirlenmiĢtir. En yüksek seçilen yüzdeye sahip seçenekler değerlendirildiğinde ise Güçlü Yönler‟in ortalama % 62,66‟lık değer ile tercihler arasında olduğu tespit edilmiĢtir (ġekil 4.13). GÜÇLÜ YÖNLER YÜKSEK DEĞER ORTALAMASI 76,7 80 70 70 63,360 62,66 60 50 43,3 40 31 30 2318 21 19 20 13 10 0 V.DERECE V.DERECE V.DERECE V.DERECE V.DERECE TOPLAM Doğal bitki Doğal İklim, doğal İklim Doğal ekonomik kaynak örtüsü ve kültürel kaynaklar yönünden 4 değerlerine sahip olması Faunanın kaynak ve mevsim zengin değerlerine bozulmamış gezip olması sahip bir çevre görülecek olması olması olanağa sahip olması Şekil 4.13. Uzman anketi güçlü yönler yüksek değer ortalaması 84 4.1.2. Erikli Yaylası Uzman Anketi SWOT Analizi İçinde Zayıf Yönleri İle İlgili Bulgular Çizelge 4.8. Uzman anketi zayıf yönler I. II. III. IV. V. Toplam KiĢi S. Yerel halk ve Turistler açısından yayla 0 6,7 26,7 26,7 40 30 bilincinin yeterli düzeyde yayılmaması Alana otomobil harici toplu taĢıma 0 3,3 6,7 16,7 73,3 30 araçlarıyla ulaĢımın rahat ve kolay sağlanamaması. Rekreasyon alanlarının eksikliğinin 3 0 6,7 26,7 63,3 30 olması; Rekreasyon alanlarında hizmet birimlerinin ve altyapı olanaklarının eksikliği Doğal kaynakların yeterince 3 67 13,3 20 56,7 30 değerlendirilememesi Alanın bitki örtüsü, doğal kaynak ve 40 73,3 63,3 56,7 76,7 30 kültürel değerlerinin, alanın mevcut rekreasyonel ve turizm etkinliklerine olan uygunluğunu anlatıcı ve yönlendirici tanıtımlarına yer verilmemesi Erikli Yaylası‟nda yapılan uzman anketi değerlendirmeleri sonucu SWOT analizi ile belirlenen „yerel halk ve turistler açısından yayla bilincinin yeterli düzeyde yayılmaması‟ % 40,0‟lık oranla V.Derecede ve % 27,7‟lik oranla ise „Zayıf Yönler‟ arasında tercih edildiği belirlenmiĢtir. Erikli Yaylası‟nda yapılan uzman anketi değerlendirmeleri sonucu SWOT analizi ile belirlenen „alana otomobil harici toplu taĢıma araçlarıyla ulaĢımın rahat ve kolay sağlanamaması‟ % 73,3‟lük oranla V.Derecede ve % 16,7‟lik oranla ise IV.Derece „Zayıf Yönler‟ arasında tercih edildiği gözlemlenmiĢtir. 85 ZAYIF YÖNLER Erikli Yaylası‟nda yapılan uzman anketi değerlendirmeleri sonucu SWOT analizi ile belirlenen rekreasyon alanlarının eksikliğinin olması; rekreasyon alanlarında hizmet birimlerinin ve altyapı olanaklarının eksikliği‟ % 63,3‟lük oranla V.Derecede ve % 26,7‟lik oranla ise IV. Derece „Zayıf Yönler‟ arasında tercih edildiği tespit edilmiĢtir. Erikli Yaylası‟nda yapılan uzman anketi değerlendirmeleri sonucu SWOT analizi ile belirlenen „doğal kaynakların yeterince değerlendirilememesi‟ % 56,7‟lik oranla V.Derecede ve % 20,0‟lik oranla ise IV. Derece „Zayıf Yönler‟ tercih edildiği belirlenmiĢtir. Erikli Yaylası‟nda yapılan uzman anketi değerlendirmeleri sonucu SWOT analizi ile belirlenen „alanın bitki örtüsü, doğal kaynak ve kültürel değerlerinin, alanın mevcut rekreasyonel ve turizm etkinliklerine olan uygunluğunu anlatıcı ve yönlendirici tanıtımlarına yer verilmemesi‟ % 76,6‟lık oranla V.Derecede ve % 16,7‟lik oranla ise IV. Derece „Zayıf Yönler‟ arasında tercih edildiği gözlemlenmiĢtir (Çizelge 4.8). 86 Erikli Yaylası‟nda yapılan uzman anketi değerlendirmeleri sonucu SWOT analizi ile belirlenen Zayıf Yönlerin kendi içinde V. Derece tercih edilen „alanın bitki örtüsü, doğal kaynak ve kültürel değerlerinin, alanın mevcut rekreasyonel ve turizm etkinliklerine olan uygunluğunu anlatıcı ve yönlendirici tanıtımlarına yer verilmemesi‟ seçeneği % 76,7‟lik oranla en yüksek değere sahip olarak belirlenmiĢtir. En yüksek seçilen yüzdeye sahip seçenekler değerlendirildiğinde ise Zayıf Yönler‟in ortalama % 93,0‟lık değer ile tercihler arasında tercih edildiği edilmiĢtir (ġekil 4.14). ZAYIF YÖNLER YÜKSEK DEĞER ORTALAMASI 100 93 90 76,7 80 73,3 70 63,3 62 56,7 60 50 40 40 30 22 2319 17 20 12 10 0 V.DERECE V.DERECE V.DERECE V.DERECE V.DERECE toplam Yayla Ulaşım Rekreasyon Doğal Tanıtım bilincinin alan kaynaklar Şekil 4.14. Uzman anketi zayıf yönler yüksek değer ortalaması 87 4.1.3. Erikli Yaylası Uzman Anketi SWOT Analizi İçinde Fırsatlar İle İlgili Bulgular Çizelge 4.9. Uzman anketi fırsatlar I. II. III. IV. V. Toplam KiĢi S. Erikli yaylası çevresinin, Sosyo- Kültürel 0 3,3 10 36,7 50 30 geliĢimini olumlu etki sağlaması Turizm acentelerinin hem çevre illerden ve il 3,3 6,7 3,3 20 66,7 30 içinden organize edilen turların günübirlik sağlamıĢ olduğu geziler ve derneklerin grup halinde düzenlediği, doğal kaynakların sürdürülebilir ve elveriĢli olması ve trekking ve bisiklet gibi doğa sporları organizasyonlarının planlamaya elveriĢli alana sahip olması Bölgenin farklı turistik aktivitelere olanak 3,3 0 6,7 10 80 30 vermesi Kırsal turizm ve ekoturizm için yapılan 3, 3,3 6,7 33,3 53,3 30 ziyaretlerin yöre halkının sosyal yapısını geliĢtirmesi, sosyal etkileĢimini artırmasına olanak vermesi DoğatemelliturizmçeĢitlerini 3,3 3,3 13, 13,3 66,7 30 (Macera,Kamp,Karavan,Spor,Yaban 3 hayatı,Jeoturizm,Ekoturizm vs..) yapmaya olanak sağlayan doğa üst yapıya ve alanlara uygun olması Tüm alt yapı planlaması ve 3,3 0 16, 26,7 53,3 30 gerçekleĢtirilmesine olanak sağlayacak 7 topografyaya sahip olması Dünyada ve Türkiye‟de doğal kaynaklara 10 0 6,7 16,7 66,7 30 dayalı turizme olan talebin artmıĢ olması Mevcut turizm arzının çeĢitli yollarla tanıtımı 6,7 0 13, 23,3 56,7 30 sağlanarak alana yönelik turist talebinin 3 artırılması Turizm olanaklarının 12 ay boyunca 6,7 0 10 20 63,3 30 uygulanabilir olması Rekreasyonel faaliyetlerin doğal yapının 3,3 0 20 23,3 53, 30 bozulması gibi zararları olabileceği gibi alana ekonomik yarar da sağlaması 88 FIRSATLAR Erikli Yaylası‟nda yapılan uzman anketi değerlendirmeleri sonucu SWOT analizi ile belirlenen „Erikli yaylası çevresinin, Sosyo- Kültürel geliĢimini olumlu etki sağlaması‟ % 50,0‟lik oranla V.Derecede ve % 36,7‟lik oranla ise III. Derece „Fırsatlar‟ arasında tercih edildiği belirlenmiĢtir. Erikli Yaylası‟nda yapılan uzman anketi değerlendirmeleri sonucu SWOT analizi ile belirlenen „turizm acentelerinin hem çevre illerden ve il içinden organize edilen turların günübirlik sağlamıĢ olduğu geziler ve derneklerin grup halinde düzenlediği, doğal kaynakların sürdürülebilir ve elveriĢli olması ve trekking ve bisiklet gibi doğa sporları organizasyonlarının planlamaya elveriĢli alana sahip olması‟ % 66,7‟lik oranla V.Derecede ve % 20,0‟lik oranla ise IV. Derece „Fırsatlar‟ arasında tercih edildiği tespit edilmiĢtir. Erikli Yaylası‟nda yapılan uzman anketi değerlendirmeleri sonucu SWOT analizi ile belirlenen „bölgenin farklı turistik aktivitelere olanak vermesi‟ % 80,0‟lik oranla V.Derecede ve % 10,0‟luk oranla ise IV. Derece „Fırsatlar‟ arasında tercih edildiği gözlemlenmiĢtir. Erikli Yaylası‟nda yapılan uzman anketi değerlendirmeleri sonucu SWOT analizi ile belirlenen „Kırsal turizm ve ekoturizm için yapılan ziyaretlerin yöre halkının sosyal yapısını geliĢtirmesi, sosyal etkileĢimini artırmasına olanak vermesi‟ % 53,3‟lük oranla V. Derecede ve % 33,3‟lük oranla ise IV. Derece „Fırsatlar‟ arasında tercih edildiği belirlenmiĢtir. Erikli Yaylası‟nda yapılan uzman anketi değerlendirmeleri sonucu SWOT analizi ile belirlenen „Doğa temeli turizm çeĢitlerini (macera, kamp, karavan, spor, yaban hayatı, jeoturizm, ekoturizm vs.) yapmaya olanak sağlayan doğa üst yapıya ve alanlara uygun olması‟ % 66,7‟lik oranla V.Derecede ve % 13,3‟lük oranla ise IV. Derece ve III. Derece „Fırsatlar‟ arasında uzmanların tercih edildiği edilmiĢtir. Erikli Yaylası‟nda yapılan uzman anketi değerlendirmeleri sonucu SWOT analizi ile belirlenen „tüm alt yapı planlaması ve gerçekleĢtirilmesine olanak sağlayacak topografyaya sahip olması‟ % 53,3‟lük oranla V.Derecede ve % 26,7‟lik oranla ise IV. Derece „Fırsatlar‟ arasında tercih edildiği gözlemlenmiĢtir. Erikli Yaylası‟nda yapılan uzman anketi değerlendirmeleri sonucu SWOT analizi ile belirlenen „Dünyada ve Türkiye‟de doğal kaynaklara dayalı turizme olan talebin artmıĢ olması‟ % 66,7‟lik oranla V.Derecede ve % 16,7‟lik oranla ise IV. Derece „Fırsatlar‟ arasında tercih edildiği belirlenmiĢtir. 89 Erikli Yaylası‟nda yapılan uzman anketi değerlendirmeleri sonucu SWOT analizi ile belirlenen „mevcut turizm arzının çeĢitli yollarla tanıtımı sağlanarak alana yönelik turist talebinin artırılması‟ % 56,7‟lik oranla V.Derecede ve % 26,3‟lük oranla ise IV. Derece „Fırsatlar‟ arasında uzmanların tercihi olduğu tespit edilmiĢtir. Erikli Yaylası‟nda yapılan uzman anketi değerlendirmeleri sonucu SWOT analizi ile belirlenen „turizm olanaklarının 12 ay boyunca uygulanabilir olması‟ % 63,3‟lük oranla V.Derecede ve % 20,0‟lik oranla ise IV. Derece „Fırsatlar‟ tercih edildiği gözlemlenmiĢtir. Erikli Yaylası‟nda yapılan uzman anketi değerlendirmeleri sonucu SWOT analizi ile belirlenen rekreasyonel faaliyetlerin doğal yapının bozulması gibi zararları olabileceği gibi alana ekonomik yarar da sağlaması‟ % 53,3‟lük oranla V.Derecede ve % 23,3‟lük oranla ise IV.Derece „Fırsatlar‟ arasında tercih edildiği belirlenmiĢtir (Çizelge 4.9). Erikli Yaylası‟nda yapılan uzman anketi değerlendirmeleri sonucu SWOT analizi ile belirlenen Fırsatların kendi içinde V. Derece tercih edilen „Bölgenin farklı turistik aktivitelere olanak vermesi‟ seçeneği % 80,0‟lĠk oranla en yüksek değere sahip olarak belirlenmiĢtir. En yüksek seçilen yüzdeye sahip seçenekler değerlendirildiğinde ise Fırsatların ortalama % 83,0‟lük değer ile tercihler arasında tercih edildiği edilmiĢtir (ġekil 4.15). 90 Şekil 4.15. Uzman anketi fırsatlar yüksek değer ortalaması 91 4.1.4. Erikli Yaylası Uzman Anketi SWOT Analizi İçinde Tehditler İle İlgili Bulgular Çizelge 4.10. Uzman anketi tehditler I. II. III. IV. V. Topla m KiĢi S. Alana çıkan yolların dar ve virajlı olması 0 0 16,7 26,7 56,7 30 Alanla ilgili bir planlama yaklaĢımının 0 3,3 0 33,3 63,3 30 yapılmaması bilinçsiz kullanımlara sebep olması Doğal alanların bilinçsiz kullanımından 3,3 0 3,3 10 83,3 30 kaynaklanan çevre sorunlarının artması Hafta sonu tatillerinde alanın yoğun 6,7 0 6,7 16,7 70 30 kullanılması ve bunun sonucunda yaĢanan kirlilikler, bozulmalar Bölgede Deniz odaklı turizm anlayıĢının 6,7 0 20 23,3 50 30 yerleĢmiĢ olması Erikli Yaylası‟nda yapılan uzman anketi değerlendirmeleri sonucu SWOT analizi ile belirlenen „alana çıkan yolların dar ve virajlı olması‟ % 56,7‟lik oranla V.Derecede ve % 26,7‟lik oranla ise IV. Derece „Tehditler‟ arasında tercih edildiği belirlenmiĢtir. Erikli Yaylası‟nda yapılan uzman anketi değerlendirmeleri sonucu SWOT analizi ile belirlenen „Alanla ilgili bir planlama yaklaĢımının yapılmaması bilinçsiz kullanımlara sebep olması‟ % 63,3‟lük oranla V.Derecede ve % 33,3‟lük oranla ise IV. Derece „Tehditler‟ arasında tercih edildiği belirtilĢmiĢtir. Erikli Yaylası‟nda yapılan uzman anketi değerlendirmeleri sonucu SWOT analizi ile belirlenen „doğal alanların bilinçsiz kullanımından kaynaklanan çevre sorunlarının artması‟ % 83,3‟lük oranla V.Derecede ve % 10,0‟luk oranla ise IV. Derece „Tehditler‟ arasında tercih edildiği gözlemlenmiĢtir. 92 TEHDĠTLER Erikli Yaylası‟nda yapılan uzman anketi değerlendirmeleri sonucu SWOT analizi ile belirlenen „hafta sonu tatillerinde alanın yoğun kullanılması ve bunun sonucunda yaĢanan kirlilikler, bozulmalar‟ % 70,0‟lik oranla V.Derecede ve % 16,7‟lik oranla ise IV. Derece „Tehditler‟ arasında tercih edildiği belirlenmiĢtir. Erikli Yaylası‟nda yapılan uzman anketi değerlendirmeleri sonucu SWOT analizi ile belirlenen „Bölgede Deniz odaklı turizm anlayıĢının yerleĢmiĢ olması‟ % 50,0‟lik oranla V.Derecede ve % 23,3‟lük oranla ise IV. Derece „Tehditler‟ arasında tercih edildiği belirlenmiĢtir (Çizelge 4.10). Erikli Yaylası‟nda yapılan uzman anketi değerlendirmeleri sonucu SWOT analizi ile belirlenen Tehditlerin kendi içinde V. Derece tercih edilen „doğal alanların bilinçsiz kullanımından kaynaklanan çevre sorunlarının artması‟ seçeneği % 83,3‟lük oranla en yüksek değere sahip olarak belirlenmiĢtir. En yüksek seçilen yüzdeye sahip seçenekler değerlendirildiğinde ise Tehditlerin ortalama % 97,0‟lık değer ile tercihler arasında olduğu tespit gözlemlenmiĢtir (ġekil 4.16). Tehditler Yüksek değer Ortalaması 97 100 83,3 90 80 70 63,3 64,66 70 56,7 60 50 50 40 25 30 19 2117 15 20 10 0 V.DERECE V.DERECE V.DERECE V.DERECE V.DERECE Toplam Yollar Planlama Çevre sorun. Kirlilik Turizm anlayışı Şekil 4.16. Uzman anketi tehditler yüksek değer ortalaması 93 5. TARTIŞMA ve SONUÇ SanayileĢme, endüstri devrimi gibi artan iĢ gücü talepleri kırsal bölgelerden kentlere olan yoğun göçler plansız ve sağlıksız kentleĢmeyi, ulaĢım ve çevre sorunlarını beraberinde getirmiĢtir. Dünyada olduğu gibi ülkemizde bu durumdan hızla etkilenerek yoğun değiĢimlere neden olmuĢtur. KentleĢme bozuklukları ve endüstri sahasının hızla büyümesi ve bunun sonucunda oluĢan çarpık kentleĢme insan üzerinde fiziksel, ruhsal ve sosyo-kültürel gibi olumsuz etkilere sebep olmakta ve insanlar kentlerden uzaklaĢarak doğa yönelmeye baĢlamıĢtır. Bununla beraber rekreasyonel faaliyetler için ve turizm çeĢitleri için talep artmakta ve insanlar çeĢitli turizm türlerine ve daha doğal alanlarda rekreasyonel faaliyetlere ihtiyaç duymaktadır. Avrupa ülkelerinde kırsal alanların % 2'si rekreasyonel amaçlı kullanılırken, ülkemizde bu oran % 0,01 civarındadır (Ġslamoğlu ve ark. 2012). Artan ve çeĢitlenen turizm etkinlikleri ile geliĢen turizm formları için kırsal alanlar önemli bir potansiyele sahiptir. ĠletiĢim ve ulaĢım teknolojisindeki hızlı geliĢmeler turizme bakıĢ açısında köklü değiĢimlerin yaĢanmasına neden olmuĢtur. Kitle turizmine ilgi azalırken doğa ile bütünleĢik, farklı kültürlerle harmanlanmıĢ, çevreye duyarlı turizm çeĢitleri gündeme gelmiĢtir. Turizm politikalarında yaĢanan değiĢimler sonucu turizmin bütün bir yıl dört mevsime yayılmasının beraberinde getirdiği doğal alanlara baĢlayan yöneliĢin devamında ekolojik temelli turizm hareketleri önem kazanmıĢtır. BozulmamıĢlık, koruma-kullanma dengesi ve sürdürülebilirlik kavramları ile bağlantılı olarak geliĢen ekolojik temelli turizm çalıĢmamızın temelini oluĢturup, bu kapsamda alanın yayla turizmi potansiyeli incelenmiĢtir. Ülkemizde son yıllarda yaygınlaĢan turizm etkinliklerinden biride yayla turizmi olmuĢtur. Nispeten az bozulan doğal yapısı daha sessiz ve sakin ortam oluĢturması ve geleneksel yaĢam kültürüne kaybetmemesi yaylaları her geçen gün biraz daha cazibe noktası haline getirmektedir. Doğal ve kültürel yapısı ile ekolojik temelli turizmin doğal bir ortam sunması ve birçok turizm etkinliklerine (kamping, trekking, doğa gözlemciliği v.b.) olanak sağlaması yaylaları rekreasyonel faaliyetler açısından daha tercih edilir hale getirmektedir (Doğanay 2001). 94 Yayla turizmi son yıllarda kullanımı iyice artmıĢ bulunmaktadır. Rekrasyonel kullanım alanlarının sürdürülebilir olması bu alanların doğal ve kültürel yapısının korumasında ve bir sonraki nesillere aktarılmasında zorunluluktur. Yaylaların kullanım amacına bağlı olarak geliĢmesi için koruyucu önlemler alınarak sürdürülebilir ekolojik temelli turizm geliĢme planları yapılmalıdır. Böylelikle yaylaların doğal değerleri ile birlikte yaylacılık geleneğini, yayla yaĢantısının da sürdürülebilir olması sağlanmıĢ olacaktır. ÇalıĢma alanı, Yalova ili sınırları içinde bulunan Çınarcık ilçesinin TeĢvikiye Beldesi‟nde ve Armutlu Yarımadası‟nın kuzey kıyısı ile Samanlı Dağları‟nın kuzey eteklerine kurulmuĢ olan Erikli yaylasıdır. Bölgede bulunan Delmece Yaylası‟ndan sonra Yayla Turizmi yönünden yoğun ilgi gören ikinci yayla olması ve içinde bulundurduğu doğal ve kültürel özellikleri ile birçok turizm çeĢidi içinönemli potansiyelde bir yayladır. Ġlçenin, doğu kıyı düzlükleri dıĢında dağlık bir araziye sahip olmasıyla beraber aniden yükselen dik eğimli yamaçlarla etek düzlüklerinin gerisinde karakteristik özellik göstermektedir. Karadeniz ve Akdeniz iklimlerinin beraber etki gösteren bölge maki ve ormanlardan oluĢan bitki örtüsüne sahiptir. Flora ve fauna yönünden zengin dikkat çeken alan doğal yapısıyla gelen ziyaretçilere önemli turizm imkânları sunmaktadır. ÇalıĢmanın ilk aĢamasında alanın mevcut doğal ve kültürel değerleri ortaya koyulmuĢtur. Ġkinci aĢamada ise Erikli yaylası kullanıcılarının eğilim ve talepleri anket çalıĢması ile değerlendirilmiĢtir. Üçüncü aĢamada anket ve alan kullanımlardan elde edilen veriler doğrultusunda Erikli Yaylasının SWOT analizi yapılmıĢtır. ÇalıĢmanın son aĢamasında SWOT analizi ile elde edilen veriler likert ölçeğinde değerlendirilmiĢtir. Ekolojik olarak hassas özelliklere sahip olan köy, yayla, mera, orman vb. alanlarının ekolojik temelli turizm açısından potansiyeli belirlenirken alanın ekolojik değerleri, alanın mevcut turizm kullanımlarına yönelik, turist istekleri belirlenmelidir. Bütüncül bir yaklaĢımla alanların hem doğal kültürel kaynak değerlerine saygı gösteren hem de turistlerin eğilim ve taleplerine cevap veren bir turizm anlayıĢı benimsenmelidir (Pirselimoğlu Batman 2013, Pirselimoğlu ve Demirel 2015, Pirselimoğlu Batman, Demirel ve Kurdoğlu 2016). 95 Vesiten ve ark. (2015) yaptıkları çalıĢmada turizmin sürdürülebilir geliĢmesinde, ziyaretçi anketlerini temel alan ziyaretçi yönetiminin de olması gerektiğini belirtmiĢlerdir. Kullanıcıların Erikli yaylası üzerindeki kullanım amaçlarına bakıldığında farklılıklar göstermektedir. Anket kapsamında kullanıcıların sosyo-ekonomik yapısına bakıldığında 26- 35 yaĢ aralığında (% 26.8), lise mezunu (% 35,6), memur ve iĢçi (% 19,2), gelir seviyesi orta derecede (% 23,6 – 2501-5000) olan kiĢilerin tercih edildiği görülmektedir. Yine gelen kiĢilerin özel araç (% 59,6) ile alana gelmeyi tercih ettiği görülmektedir. KiĢilerin çoğunluğunun yılda bir (%24,4) geldikleri bu alanın daha çok sonbaharda (% 42,0) ve ikinci sırada ilkbaharda (% 33,6), aile bireyleriyle (% 42,0) ve günübirlik (% 73,2) olarak tercih edildiği sonucuna ulaĢılmıĢtır. Erikli yaylasına gelen ziyaretçilerin genel olarak ne tür rekreasyonel alanlarda zaman geçirdikleri değerlendirildiğinde 1.sıra tercihleri en çok % 32, 9 ile su kenarı alanlar olmuĢtur. 2.sıra tercihlerinde en çok %34,6 ile ormanlık alanlar olduğu ve 3. Sıra tercihlerinde ise en çok % 47,2 ile termal alanlar olduğu sonucuna ulaĢılmıĢtır. Ziyaretçilerin bu alana gelmesini etkileyen sebeplerine bakıldığında verdikleri cevaplara göre 1. Sırada en çok % 22,7 ile Alanın doğal güzellikleri olmuĢtur. 2. Sırada ise en çok % 16,6 ile gezinti yapmakta ve 3. Sırada ise % 29,5 ile havasının tercih edildiği görülmektedir. Anket çalıĢması ile rekreasyonel faaliyetlerin alanlar üzerindeki yararlarına bakıldığı zaman ziyaretçilerin eğilimleri % 41,6 ile ekonomik yarar sağlar yönünde olduğu sonucuna ulaĢılmıĢtır. Bununla birlikte rekreasyonel faaliyetlerin getirebileceği zararlar değerlendirildiğinde ziyaretçilerin % 51,2 lik kısmı doğal yapının bozulacağını belirtmiĢlerdir. Ziyaretçiler için bu alanın en çok doğal güzellikleri önemli iken bu alandaki yoğun kullanımlar ile doğal yapının bozulabileceğini düĢünmektedirler. Erikli Yaylası‟nın geçim kaynakları değerlendirildiği zaman 1. Sırada en çok zeytincilik tercih edilmiĢtir. Ġkinci sırada en çok balcılık ve üçüncü sırada ise yeme-içme faaliyetleri olduğu sonucu elde dilmiĢtir. Bu alandaki Ģenlik ve festivallerde ise en çok bilineni Delmece ġenlikleridir. 96 Bu alanın turistik ve rekreasyonel yönden eksiklerine baktığımız zaman 1. sırada konaklama tesislerinin eksikliği, 2. sırada en çok „hizmet eksikliği‟ ve 3. sırada ise „tanıtım eksikliği‟ olduğu tespit edilmiĢtir. Kullanıcıların bu alanda en çok yaptıkları turistik ve rekreasyonel etkinlikler sorusuna 1. sırada en çok „buluĢma-sohbet‟ olarak cevap verilmiĢtir. 2. sırada en çok „bisikletle gezinti yapmak‟ ve „piknik yapmak‟ olduğu tespit edilmiĢtir. 3. sırada ise en çok „doğa yürüyüĢleri‟ tercih edilmiĢtir. Erikli Yaylası‟nın sahip olduğu doğal özellikler doğrultusunda kullanıcılar alanda doğada vakit geçirme, sohbet etme, bisikletle gezinti yapma ve doğa yürüyüĢleri gibi etkinlikler yapmaktadırlar. Kullanıcıların bu alanda görmek istedikleri rekreasyonel ve turistik etkinlikler ise 1. sırada en çok tercih edilen „konaklama alanları‟ olmuĢtur. 2. sırada ise „bisiklet parkurlarının olması‟ ve 3. sırada da en çok „kamp alanlarının olması‟ cevabı verilmiĢtir. Aynı Ģekilde alanın doğal kaynaklarından faydalanılabilecek Ģekilde bisiklet parkurları ve konaklama yapabilmek içinde kamp alanlarının olması kullanıcılar tarafından istenmiĢtir. Anket sonuçlarına göre kullanıcıların % 55,6‟sı alanın turistik ve rekreasyonel kullanımından memnun değildir. Memnun olmayan bu kullanıcılar alanda en çok daha fazla düzenli, bakımlı yeĢil alanlar olmasını istedikleri sonucu elde edilmiĢtir. Alanda belli bir planın olmaması alanın bilinçsizce kullanılmasına ve alanın bakımsız olmasına neden olmaktadır. Ekolojik temelli turizminin değerlendirildiği benzer bir çalıĢmada Pirselimoğlu Batman ve ark (2019) ziyaretçi profilinin büyük çoğunluğunun alanı aileleriyle, günü birlik kullanırken özel araç ile geldiğini tespit etmiĢlerdir. Ayrıca çalıĢmada yine kullanıcıların en çok su kenarı alanda bulunmayı istedikleri tespit edilmiĢtir. Bunun yanında doğal ve kültürel değerlerin zengin olduğu Altındere Vadisi(Maçka) Trabzon‟da yaptıkları bir çalıĢmada Pirselimoğlu ve Demirel (2015) ziyaretçilerin en çok „tarihi ve kültürel alanlar‟ı ve „ dağlık alanlar‟ı tercih ettiği sonucuna ulaĢmıĢlardır. Alanın mevcut durumu ve anket verilerinden elde edilen sonuçlar ile alanın turistik ve rekreasyonel potansiyelini ortaya koymak için SWOT analizi yapılmıĢtır. 97 Analiz sonuçlarına göre alanın güçlü yönleri; Doğal bitki örtüsü ve faunanın zengin olması, Doğal kültürel kaynak değerlerine sahip olması; Ġklim, doğal kaynaklar ve bozulmamıĢ bir çevre olması, Doğal ekonomik kaynak değerlerine sahip olması, UlaĢımın kolay sağlanabilmesi, Yöre halkının sıcakkanlı ve misafirperver olması olduğu tespit edilmiĢtir. Pirselimoğlu (2007), “Ekolojik Temelli Rekreasyon ve Turizm Planlama Ġlkelerinin AraĢtırılması: Trabzon Ġli Çalköyü Yayla YerleĢimi” adlı çalıĢmasında SWOT analizi yöntemi kullanmıĢtır. BeĢ farklı sosyal grup ile yapılan görüĢmeler ile alanın güçlü zayıf yönleri fırsatları ve tehditleri ortaya konulmuĢtur. Yapılan değerlendirmelerden sonra alanın turizm ve rekreasyon potansiyeli ve rekreasyonel planlamaya yönelik yaklaĢımlar belirlemiĢtir. Alanın zayıf yönleri ise; yerel halk ve turistler açısından yayla bilincinin yeterli düzeyde yayılmaması, alana otomobil harici toplu taĢıma araçlarıyla ulaĢımın rahat ve kolay sağlanamaması, rekreasyon alanlarının eksikliğinin olması, rekreasyon alanlarında hizmet birimlerinin ve altyapı olanaklarının eksikliği, alana gelen ziyaretçilerin mevcut doğal ve kültürel kaynak değerlerinden yeterince yararlanamıyor olması, Yörenin üst yapısının turizm için yeterli olmaması, doğal kaynakların yeterince değerlendirilememesi, alanın bitki örtüsü, doğal kaynak ve kültürel değerlerinin, alanın mevcut rekreasyonel ve turizm etkinliklerine olan uygunluğunu anlatıcı ve yönlendirici tanıtımlarına yer verilmemesidir. Alanın turizm ve rekreasyon potansiyeli doğrultusunda fırsatları; Erikli yaylası çevresinin, sosyo- kültürel geliĢimini olumlu etki sağlaması, turizm acentelerinin hem çevre illerden hemde il içinden organize edilen turların günübirlik sağlamıĢ olduğu geziler ve derneklerin grup halinde düzenlediği, doğal kaynakların sürdürülebilir ve elveriĢli olması ve trekking ve bisiklet gibi doğa sporları organizasyonlarının planlamaya elveriĢli alana sahip olması, bölgenin farklı turistik aktivitelere olanak vermesi, kırsal turizm ve ekoturizm için yapılan ziyaretlerin yöre halkının sosyal yapısını geliĢtirmesi, sosyal etkileĢimini artırmasına olanak vermesi, doğa temeli turizm çeĢitlerini (macera, kamp, karavan, spor, yaban hayatı, jeoturizm, ekoturizm vs..) 98 yapmaya olanak sağlayan alanlara sahip olması, tüm alt yapı planlaması ve gerçekleĢtirilmesine olanak sağlayacak topografyaya sahip olması, dünyada ve Türkiye‟de doğal kaynaklara dayalı turizme olan talebin artmıĢ olması, mevcut turizm arzının çeĢitli yollarla tanıtımı sağlanarak alana yönelik turist talebinin artırılması, turizm olanaklarının 12 ay boyunca uygulanabilir olması, rekreasyonel faaliyetlerin doğal yapının bozulması gibi zararları olabileceği gibi alana ekonomik yarar da sağlaması Ģeklinde değerlendirilmiĢtir. Alanın karĢılaĢtığı tehlikeler ise; Artan talebe mevcutta bulunan yolların cevap vermemesi ve yaylaya çıkan yolların dar ve fazla virajlı olması, doğal alanların bilinçsiz kullanımından kaynaklanan çevre sorunlarının artması, hafta sonu tatillerinde alanın yoğun kullanılması ve bunun sonucunda yaĢanan kirlilikler, bozulmalar, bölgede deniz odaklı turizm anlayıĢının yerleĢmiĢ olmasıdır Ģeklinde değerlendirilmiĢtir. Benzer çalıĢmada Kiper ve Arslan (2007), „Anadolu‟da Doğa Turizmi Kapsamında Doğa YürüyüĢü Güzergâhlarının Belirlenmesinde Örnek Bir ÇalıĢma‟ isimli çalıĢmalarında alanın mevcut durumunu incelerken SWOT analizi tekniğini kullanmıĢlardır. ÇalıĢmalarında SWOT analizi ve uygunluk analizi yaparak çalıĢma alanının doğa turizmine uygun noktalarını belirlemiĢlerdir. Erduran, Özel Cengiz ve Sağlık (2012), „Korunan Alanlarda Ekoturizm: Kazdağı (Ida Dağı) Türkiye‟de örnek bir çalıĢma‟ adlı çalıĢmalarını Çanakkale Balıkesir il sınırları içerisinde kalan milli park alanı ve 4 köy (PınarbaĢı, Beyoba, Mehmetalan ve Kızılkeçili) yerleĢiminde gerçekleĢtirmiĢlerdir. ÇalıĢmada alanın mevcut durumu incelenmesi, alanın doğal ve kültürel değerleri ortaya koyulması, yerel halk ve yerel yöneticilerle görüĢmeler sonucu SWOT analizi yapılmıĢ ve sonuç olarak bu yerleĢim yerlerinin ekoturizm kalkınması için önemli potansiyele sahip olduğu tespit edilmiĢtir. Zhang (2012), çalıĢma alanının kırsal geliĢmesinde güçlükleri, zayıflıkları, fırsatları ve tehditleri analiz etmek ve kapsamlı bir değerlendirme yapmak için SWOT analizi metodu kullanmıĢlardır. ÇalıĢmada alanın kendi kırsal kaynaklarının olumlu ve olumsuz yönlerini belirlemiĢledir. Alanın karĢı karĢıya kaldığı fırsatları ve tehditleri ortaya koyup, bunlar için uygun tedbirler önermiĢlerdir. 99 Ortaya konulan her bir önerme için 5 li likert ölçeğinde uzmanlar tarafından değerlendirilerek SWOT analiz içerisinde ön plana çıkan değerler tespit edilmiĢtir. Buna göre güçlü yönleri değerlendirdiğimiz iklim yönünden dört mevsim gezip görülecek olanağa sahip olması ön plana çıkmıĢtır. Zayıf yönler arasında en yüksek oran „Alanın bitki örtüsü, doğal kaynak ve kültürel değerlerinin, alanın mevcut rekreasyonel ve turizm etkinliklerine olan uygunluğunu anlatıcı ve yönlendirici tanıtımlarına yer verilmemesi sahip olmuĢtur. Bölgenin farklı turistik aktivitelere olanak vermesi fırsatlar arasında en yüksek orana sahip değerdir. Alan için var olan tehditlerde doğal alanların bilinçsiz kullanımından kaynaklanan çevre sorunlarının artmasını ön plana çıkaran konu olmuĢtur. Alanın ve çevresinin zengin bir doğal bitki örtüsüne sahip olduğu anlaĢılmaktadır. Bu durumun ilerde olası planlama çalıĢmalarında alanın mevcutta bulunan rekreasyonel alanlarını ve ekolojik temelli turizm kaynaklarını geliĢtirerek farklı rekreasyonel etkinliklerin arttırılması hedef alınarak doğal kaynaklarına zarar verilmeden, doğal yapısını ve bitki örtüsünü yapılan rekreasyonel çalıĢmalarla beraber gelen ziyaretçilerinde bilinçlendirilerek katkı sağlaması gerektiği düĢünülmektedir. Alanın hem rekreasyonel açıdan hem de turistik etkinlikler açısından planlama ve yönetim oluĢturulurken ziyaretçilerinde katılımını sağlayarak alanın potansiyelinin arttıracak ve yöre ekonomisine katkı sağlayacak planlamalar yapılmalıdır. AraĢtırma alanının sahip olduğu doğal bitki örtüsünün yanı sıra sosyo-ekonomik ve kültürel değerler açısından da zengin olması ve ekolojik temelli turizm potansiyelini içinde barındırması turistik faaliyetler ve rekreasyonel etkinlikler açısından uygun olanaklara sahip olduğunu göstermektedir. Alanda yapılacak olan turizm planlama çalıĢmalarında doğa turizmine dayalı turistik faaliyetlerin arttığı bölgelerin belirlenerek kullanım amacı ve yoğunluğunun saptanması kadar turizmin özellikleri hakkında bilgi sahibi olmak ayrıca önemlidir. Yapılacak düzenlemeler ve planlamaları turistin alandan ne beklediği doğrudan etkilemektedir. 100 Erikli yaylasının doğal ve sosyo-kültürel kaynakların bozulmamıĢlığını koruyarak ve sürdürebilirliğini sağlayan ekolojik temelli turizm planlama yaklaĢımları doğrultusunda bütüncül planlama yaklaĢımları belirlenmelidir. Ekolojik temelli turizmin etkili Ģekilde geliĢmesine katkı sağlamak için yerel halkın turizm konusunda bilinçlendirecek bu planlama sürecine katmak gerekmektedir. Bu doğrultuda yapılan çalıĢma ile elde edilen sonuçlara göre;  Alana ulaĢım sağlayan yolun iyileĢtirilmesi ve alternatif ulaĢım olanakları sağlanarak alana ziyaretçilerin daha kolay gelmesini sağlanmalıdır. Alana toplu taĢıma araçları ile ulaĢım imkânları sağlanmalıdır.  Erikli Yaylasını sınırlayacak ve kontrolü sağlayacak giriĢ kontrol noktalarının doğal yapıyı bozmayacak görünümlü olması gerekmektedir.  Kamp alanında bulunan wc, mescit ve çeĢmelerin doğal malzemeden ve tek katlı olarak, alanın estetiğin uygun olarak yapılmalıdır.  Erikli Yaylası ve çevresinde kullanılan alanlar içersinde bulunan çöp kutusu, oturma birimleri, piknik masaları, ve aydınlatma gibi donatı elemanlarının ekolojik yapıya uygun çevreye duyarlı ve sızdırmasız fosseptikli tekli ve doğal malzemeler kullanılmalıdır.  Alanın bitki örtüsü, doğal kaynak ve kültürel değerlerinin, alanın mevcut rekreasyonel ve turizm etkinliklerine olan uygunluğunu anlatıcı ve yönlendirici tanıtımlarını sağlayacak tabelalar, panolar sağlanmalıdır.  Yöre halkına ekonomik katkı sağlayacak turistik faaliyetler artırılarak bölgenin aynı zamanda kendine özgü kaynaklarını tanıtacak fırsatlar sağlanmalıdır.  Mevcutta bulunan kamp alanlarının alt yapı kaynaklarının doğal yapısını bozmadan konaklama alanlarında iyileĢtirilme sağlanmalıdır.  Doğal turizm etkinliklerine olanak sağlayan alanda bisiklet ve trekking gibi parkurların iyileĢtirilerek tabelalarla desteklenerek parkurlar düzenlenmelidir.  Bölgenin kültürünün yaĢatılacağı festivaller düzenlenmelidir.  Yaylacılık kültürünü yaĢatacak yayla yerleĢimleri oluĢturulmalıdır. 101 KAYNAKLAR Acuner, E., Tayfun A. 2016. Doğa Temelli EriĢilebilir Turizm: Rize Örneği (Nature- Based Accessible Tourism: Case of Rize). Journal of Tourism and Gastronomy Studies Dergisi, 4(2), 63-93. Altan, T. 1990. Ekolojik Riziko Analizi ve Turizm Planlaması, Turizm ve Çevre Konferansı, Türkiye Çevre Sorunları Vakfı Yayını, Ankara. Altmış, E. 1994. Türkiye‟de Yayla Turizminde Altyapı Sorunları, YayınlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi, Ġstanbul Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ġstanbul. Atalay, İ. 2008. Ekosistem Ekolojisi ve Coğrafyası, Çevre ve Orman Bakanlığı Yayınları, Cilt I-II, Ġzmir, Meta Basımevi. Anonim, 2007. Türkiye Turizm Stratejisi, https://www.ika.org.tr/upload/download/Turkiye-Turizm-Stratejisi-2023--588914.pdf- (EriĢim tarihi: Nisan 219). Anonim, 2008a. Yalova Valiliği, YeĢil-Mavi Turizm Seyir Yolu, Alternatif Turizm ve Organik Tarıma Dayalı Bölgesel Kalkınma Projesi, Yalova. Anonim, 2008b.Yalova Valiliği, Yalova Ġl Çevre ve Orman Müdürlüğü, 2008 Yılı Ġl Çevre Durum Raporu. Anonim, 2011. Yalova Ġlinin Faunası, 2011.Yalova Ġl Çevre Orman Müdürlüğü, Yalova, Türkiye. Anonim, 2012. Orman ve Su ĠĢleri Bakanlığı 2. Bölge Müdürlüğü, Yalova ġube Müdürlüğü, Yalova Doğa Turizmi Master Planı, Yalova. Anonim, 2013a. Yalova Valiliği, Ġl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, Yalova Kültür ve Turizm Envanteri,Yalova. Anonim, 2013b.Bingöl ili Doğa Turizmi Master Planı,Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü, Bingöl. Anonim, 2013c. Yayla ve Yaylacılık Kavramları, http://www.pazar53.com/yayla-ve- yaylacilik-kavramlari-24714h.htm-(EriĢim tarihi: Mayıs 2018). Anonim, 2014a.Yalova Ġli Çınarcık Ġlçesi TeĢvikiye Beldesi Delmece Yaylası Tabiat Parkı, 1/5000 Ölçekli Nazım Ġmar Plan Raporu, Yalova. Anonim, 2014b. Yalova Ġli Çınarcık Ġlçesi TeĢvikiye Beldesi Delmece Yaylası Tabiat Parkı, 1/1000 Ölçekli Uygulama imar Plan Raporu, Yalova. Anonim, 2014c.Orman ve Su ĠĢleri Bakanlığı, Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü, Delmece Yaylası Tabiat Parkı GeliĢme Planı, Yalova. Anonim, 2014d. Yalova Çevre ve ġehircilik Müdürlüğü, 2014 Yılı Ġl Çevre Durum Raporu, T.C. Çevre ve ġehircilik Bakanlığı, T.C. Yalova Valiliği, Yalova. Anonim, 2014e. Yalova Valiliği, Ġl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, Yalova Kültür ve Turizm Envanteri, 2014, Yalova. Anonim, 2016a. Yalova Valiliği, Yalova Ġli Tabiat Turizmi Uygulama Eylem Planı, 2016-2019, Yalova. Anonim, 2016b. Yalova Valiliği, Yalova ġube Müdürlüğü Ulusal ÇeĢitlilik Envanter ve Ġzleme Sonuç Raporu, Yalova. Anonim, 2017a. Yalova Valiliği, Ġl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, Yalova Kültür ve Turizm Envanteri, Yalova. Anonim, 2017b.YerleĢmeTipleri, Köyaltı YerleĢmeler, Dağınık ve Toplu YerleĢme,http://geograpy.blogcu.com/yerlesme-tipleri-koyalti-yerlesmeler-daginik-ve- toplu-yerlesme/3260606-(EriĢim tarihi: Temmuz 2019). 102 Anonim, 2018a. Yalova Ġl, Ġlçe Coğrafya Bilgileri, http://www.cinarcik.bel.tr/tr/cinarcik-genel-bilgiler (EriĢim Tarihi: Nisan 2018). Anonim, 2018b. YerleĢme Tipleri, Köyaltı YerleĢmeler, Dağınık ve Toplu YerleĢme. http://www.geograpy.blogcu.com/yerlesme-tipleri-koyalti-yerlesmeler-daginik-ve- toplu-yerlesme/3260606) (EriĢim Tarihi: ġubat 2018). Anonim, 2018c. Yalova Aylık Sıcaklık Ölçümü, http://www.mgm.gov.tr. (EriĢim Tarihi: Temmuz 2018). Bakırcı, M. 1992. Doğu Karadeniz Bölgesi‟nin Turizme Kazandırılması, Doğu Karadeniz Turizmi Konferans-Workshop, Trabzon. Bayat, B. 2014.Uygulamalı Sosyal Bilim AraĢtırılmalarında Ölçme ,Ölçekler ve “LĠKERT” Ölçek Kurma Tekniği. Gazi Üniversites,İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi,16(3),1-24. Bilgici, N. 2014. Yayla Turizminin Bölgesel Ekonomik Kalkınmadaki Rolü: Ayder Yaylası Örneği, International Conference in Economics September Dergisi, 03-05. Bilgici, N., Işık, Z. 2018. Bölgesel Kalkınmada Yayla Turizmi: Rize Ġli Örneği, AÇÜ Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi,Cilt: 4, Sayı:1, ss. 1-21. Braduel, F. 1990. Akdeniz: Mekan ve Tarih, Çeviri: Necati ERKURT, Metis Yayıncılık, Ġstanbul. Bulut, Y., Akpınar, E. 2010. Ülkemizde Alternatif Turizmin Bir Dalı Olan Ekoturizm ÇeĢitlerinin Bölgelere Göre Dağılımı Ve Uygulama Alanları, III. Ulusal Karadeniz Ormancılık Kongresi, 1580-1590, Erzurum. Büyüköztürk, Ş. 2012. Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık Cengiz, Y. 2002. Turizmde Yükselen Değer: Ekoturizm,TÜRSAB Ar-Ge Depertmanı, http://tursab.org.tr/dosya/1023/02nieko_1023_1889046.pdf-(EriĢim tarihi: Eylül 2019). Çelik, S. 2018. Alternatif Turizm, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt: 11 Sayı: 56. Çetin, T. 2010. Cumalıkızık Köyünde Kültürel Miras Ve Turizm Algısı, Millî Folklor Dergisi, 87, 181-190. Daşçı, M., Çomaklı, B. 2006. Yaylacılık ve Tarımsal Açıdan Önemi , Atatürk Üniv. Ziraat Fak. Dergisi, 37 (2),275-280,2006 ISSN: 1300-9036). Defne, M. 1955.Türkiye‟de Otlak ve Otlatma ĠĢlerinin Tanzimi Yolu Ġle Ormanların Korunması Problemi Üzerinden AraĢtırmalar, Ankara, T.C. Ziraat Vekaleti Yayını, Yayıncılık Basımevi. Demir, C., Çevirgen, A. 2006. Ekoturizm Yönetimi, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara. Diamantis, D. 1999.The Concept of Ecotourism: Evolution and Trends, Les Roches Management School. Dumitru, N. 2009. Social Tourism-A Factor In Cultural, Social and Economic Change. Romanian Economic and Business Review, 4 (2), 89-94. Dinçer, F. 1997. Avrupa Birliği‟nde Turizm ve Uygulanan Politikalar. Ġstanbul: Der Yayınları. Doğanay, S. 2001.Doğu Karadeniz‟de Yayla Turizmi Merkezlerine Yeni Bir Örnek: TaĢköprü Yaylası, Doğu Coğrafya Dergisi, Sayı: 26, 94-96. Doğanay, S. 2011. Doğu Karadeniz‟de Yayla Turizmi Merkezlerine Yeni Bir Örnek: TaĢköprü Yaylası, Doğu Coğrafya Dergisi, Sayı: 26, 223-239. Emiroğlu, M. 1977.Bolu‟da Yaylalar ve Yaylacılık, Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi, Ankara. 103 Erdoğan, N. 2016. Ekoturizm ve Yaban Hayatı, Çevre Sorunları ve Hayvan Besleme Arasındaki ĠliĢkiler Özel Sayısı, 2(1):76-84. Erduran, F., Özel Cengiz, A. E., Sağlık, A. 2012. “Potential ecototurism in protected area: A case study at Kazdağı (Mt.Ida), Turkey”, African Journal of Agriculture Research, 7(11), 1772-1781. Fennell D. 2003.The Concept of Ecotourism: Evolution and Trends, Ecotourism, Second Edition, Routledge, England. Fural, Ş., Poyraz, M. 2017. Yayla Alanlarının Kullanımının Yasal Boyutlarla Ġncelenmesi,Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırmaları Dergisi, syf.117 Garda, B., Temizel, E. 2016. Sürdürülebilir Turizm ÇeĢitleri, Sosyal ve Teknik Araştırmalar Dergisi, Sayı: 12, 2016, ss. 83-103. Gülbahar, O. 2009. 1990‟lardan Günümüze Türkiye‟de Kitle Turizminin GeliĢimi ve Alternatif Yönelimler, Süleyman Demirel Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, C.14, S.1 s.151-177. Gökçe, F., Gökçe, H., Kocabozdoğan, K. 2015. Yayla Turizminin Sürdürülebilirliği Kapsamında Çevresel Etki Boyutu: Kazıkbeli Yaylası Örneği, Doğu Karadeniz Bölgesi Sürdürülebilir Turizm Kongresi Bildiriler Kitabı, GümüĢhane, 689 s. Hacıoğlu, N., Avcıkurt, C. 2008. Turistik Ürün ÇeĢitlendirmesi,Turistik Ürün ÇeĢitlendirmesi Kitabı, Ankara, 505 s. Horak, S., Weber, S. 2000. Youth Tourism in Europe: Problems and Prospects, Tourism Recreation Research, Pages 37-44, https://doi.org/10.1080/02508281.2000.11014923 Israngkura, A. 1996. “Ecotourism”, TDRI: Thailand Development Research Institute, 10-15. İçöz, O. 2007. Genel Turizm, Turizmde Temel Kavramlar Ve Ġlkeler Kitabı, Ankara, 383 s. İslamoğlu, İ., İmamoğlu, A., Çavuşoğlu, G. 2014. International Journal of Science Culture and SportAugust: Special Issue 2ISSN : 2148-1148Doi :10.14486/IJSCS199. Karacan, S., Karacan, E., Güngör, Y. 2016. Kırsal Turizm ve Alternatif Kırsal Turizm Hizmetleri, http://akademikpersonel.kocaeli.edu.tr/ekaracan/bildiri/ekaracan22.12.2016_14.39.04bil diri.pdf-(EriĢim tarihi: Temmuz 2019). Kaya, H. 1999. Uluslararası Politik Derinliklerde Anadolu 2000 Kitabı, Bursa, 104 s. Kızılırmak, İ. 2006. Yayla Turizmi, Tanıtım Açısından Ekoturizm Türü Olan Yayla Turizminin Ġncelenmesi Kitabı, Ankara, 168 s. Kiper, T., Arslan, M. 2007. “Anadolu‟da Doğa Turizmi Kapsamında Doğa YürüyüĢü Güzergahlarının Belirlenmesinde Örnek Bir ÇalıĢma”, Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 4(2), 165-174. Kocapınar, S. 2003. Kültür Turizmi, Türkiye‟nin Alternatif Turizm Potansiyeli ve Güncel Sorunları Konferansı (03-04 Mayıs 2003), Çankırı. Kodaş, D , Ersöz, S. 2012. Kırsal Turizm Ġle Kültürel Turizmin BütünleĢmesi. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal Ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, (1), 169-174. Köroğlu, Ö., Köroğlu, A., Alper, B. 2012. Doğaya Dayalı GerçekleĢtirilen Turizm Faaliyetleri Ġçerisinde Turist Rehberlerinin Rolleri Üzerine Bir Ġnceleme. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal Ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi , 20(1),131. Leidenfrost, K., Parcher, O. 1969. Yaylacılık, Çeviri: Dündar, M ve Canver, H. Ankara, Ormancılık AraĢtırma Enstitüsü Yayınları, Muhtelif Yayınlar Serisi, No:30. 104 Mueller, H., Kaufmann, E.L. 2001. Wellness Tourism: Market Analysis of a Special Health Tourism Segment and Implications for the Hotel Industry. Journal of Vacation Marketing, 7, 5-17. http://dx.doi.org/10.1177/135676670100700101 Ovalı Kısa, P. 2007. Kitle Turizmi ve Ekolojik Turizmin Kavram, Mimari ve Çevresel Etkiler Bakımından KarĢılaĢtırılması, Yıldız Teknik Üniversitesi Mimarlık Faültesi E- Dergisi, Cilt 2, Sayı 2. Özgen, N. 2010. Doğu Anadolu Bölgesi‟nin doğal turizm potansiyelinin belirlenmesi ve planlamaya yönelik öneriler, Uluslar arası İnsan Bilimler Dergisi, Cilt:7 Sayı:2, S;3, 4. Özdemir, M., 2017. Kırsal Turizmin Fiziksel Sosyal ve Kültürel Etkileri Konusunda Halkın GörüĢleri: Artvin Örneği, Bartın Orman Fakultesi Dergisi,19-1: 11-18. Özsarı, S.H., Karatana, Ö. 2013. Sağlık turizmi açısından Türkiye'nin durumu, Derleme, Ġstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi, Sağlık Yönetimi Bölümü, Ġstanbul. 24(2):136-144. Öztan, Y. 1985. Mera Amenajmanı Ders Notları, 3.B, Karadeniz Üniversitesi, Trabzon. Pirselimoğlu Batman, Z. 2007. Ekolojik Temelli Rekreasyon ve Turizm Planlama Ġlkelerinin AraĢtırılması: Trabzon Ġli Çalköyü Yayla YerleĢimi Örneği, Yüksek Lisans Tezi, K.T.Ü., Fen Bilimleri Enstitüsü, Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı, Trabzon. Pirselimoğlu Batman. Z. 2013. Altındere Vadisi (Trabzon-Maçka)‟nde Ekolojik Temelli Turizm Planlama YaklaĢımı ve Alternatif Turizm Olanaklarının AraĢtırılması, Doktora Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı, Trabzon. Pirselimoğlu Batman.Z., Demirel, Ö. 2015. “Ecology-based Tourism Potential with Regard to Alternative Tourism Activities in Altındere Valley (Trabzon-Maçka)”, International Journal of Sustainable Development and World Ecology, 22(1),39-49. Pirselimoğlu Batman. Z., Demirel, Ö., Kurdoğlu, B.Ç. 2016. “Ecology-based tourism potential of Altındere Valley (Trabzon-Turkey) in regards to the natural, historical and cultural factors”, International journal of Sustainable Development and World Ecology, 23(3)233-244,http://dx.doi.org/10.1080/13504509.2015.1115442. Pirselimoğlu Batman, Z., Özer P., Ayaz E. 2019. The Evaluation of Ecology- Based Tourism Potential in Coastal Villages in Accordance with Landscape Values and User Demands: the Bursa-Mudanya Kumyaka Case. International Journal of Sustainable Development and World Ecology, 26(2), 166-178., Doi: 10.1080/13504509.2018.1508525, Polat, E. 2017. Genç Bireylerin Turistik Tercihlerinin Belirlenmesi Üzerine Balıkesir Kent Merkezinde Bir AraĢtırma, International Journal of Cultural and Social Studies dergisi, 3(2). Roberts, L., Hall, Derek R. 2001. Rural tourism and recreation : principles to practice, Wallingford, Oxon, UK ; New York, NY : CABI Pub. Sarkım, M. 2007.Sürdürülebilir Turizm Kapsamında Turistik Ürün ÇeĢitlendirme Politikaları Ve Antalya Örneği, YayınlanmamıĢ Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ġzmir. Sayılan, H. 2007.MuĢ Ġlinde Kültür Turizmi Potansiyelinin Coğrafi Yönden Değerlendirilmesi, YayınlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. Sonğur, C., Top, M., Tekingündüz, S. 2013. Sağlık Sektöründe GZFT (Güçlü-Zayıf Yönler-Fırsatlar-Tehditler) Analizi. Sağlıkta Performans ve Kalite Dergisi, 5 (1), 69-99. 105 Tekin, Ö, 2016. Alternatif bir Turizm Olarak Yayla Turizmi ve Bozkr Ġlçesinin Potansiyelinin Değerlendirilmesi, Sosyal Bilimler Meslek Yüksek Okulu, Selçuk Üniversitesi, Uluslararası Sempozyum: GeçmiĢten Günümüze Bozkır 06-08 Mayıs, 2016, Konya. Topay M. 2003. Bartın-Uluyayla peyzaj özelliklerinin rekreasyon-turizm kullanımları açısından değerlendirilmesi üzerinde bir araĢtırma, Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Topuz, N. 2012. Türkiye Sağlık (Medikal) Turizmi Stratejisi 2023, Uzmanlık Tezi, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yatırım ve ĠĢletmeler Genel Müdürlüğü. Uluçeçen, T. 2011. Özel Ġlgi Turizmi: Kapsamı, çeĢitleri ve Türkiye‟de Uygulanabilirliği, Uzmanlık Tezi, Ankara. Ünal, K.N. 2009. Sürdürülebilirlik Kapsamında Ekoturizmin Çevresel, Ekonomik ve Sosyo-Kültürel Etkileri, Kastamonu Üniversitesi, Orman Fakültesi Dergisi, 146-156. Vanlier, H. 1998. Land Use Planning in the Netherlands, Findings a balance Between Rural Development and Projection of the Environment, Landscape and Urban Planning, 1(2), 135-144. Vennesland B., Nybakk E. 2013. Second-home owners intention to purchase nature- based tourism activity products – A Norwegian case study, Tourism Management, Elsevier, vol. 36(C), pages 364-376. Yalçınalp, E. 2005. Yayla Turizminin Bir Ekoturizm Etkinliği Olarak Ġncelenmesi, Trabzon Örneği. YayınlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi, KTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon. Yeşiltaş, M . 2009. Karadeniz Bölgesindeki Turizm Olanaklarının Swot Analizi Ġle Değerlendirilmesi. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi ,(3) , 250- 269 . Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/adyusbd/issue/1400/16563. Yıldız, N.D. 2006. Tortum Çayı Havzası ‟nın Ekolojik Yönetim Modelinin Koruma Kullanma Kriterleri Bağlamında CBS Ġle Belirlenmesi, YayınlanmamıĢ Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Peyzaj Mimarlı, Anabilim Dalı, Erzurum. Yılmaz, V., Özbek, H., Altan, T. 2000. Havza Yönetimi ve İlkeleri, Kırsal Çevre Yıllığı, Ankara, Seçkin Yayıncılık, 231 s. Zhang, X. M. 2012. “Research on the Development Strategies of Rural Tourism in Suzhour Based on SWOT Analysis”, 2012 International Conference on future energy; Environment and Materials, Energy Procedia, 16,1295-1299. 106 EKLER EK 1 Ziyaretçi Anket Formu EK 2 Uzman Anket Formu 107 EK 1. ZİYARETÇİ ANKET FORMU Bu anketler Uludağ Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı Yüksek Lisans Yalova Erikli Yaylasının Ekolojik Temelli Turizm Planlama Kriterlerinin ve Ekolojik Temelli Turizm Etkinliklerinin AraĢtırılması Tezi Ġçin Değerlendirmek Amacı Ġle HazırlanmıĢtır. Tarih: …/…/2017 GENEL PROFİL BELİRLEMEYE YÖNELİK SORULARl BÖLÜM A 1. Cinsiyetiniz: ☐ Kadın☐ Erkek 2. Yaşınız: ☐15-25☐26-35☐36-45☐46-55☐ 56-65☐65 ve üzeri 3. Medeni durumunuz:☐ Evli ☐Bekar 4. Çocuk sahibi misiniz:☐Evet ☐Hayır 5. Eğitim Durumunuz: ☐Okur/Yazar değil☐İlkokul☐Ortaokul ☐Lise ☐Ön Lisans ☐ Lisans ☐ Lisansüstü 6. Mesleğiniz: ☐Öğrenci ☐Serbest Meslek ☐Memur ☐Emekli☐Esnaf ☐İşçi ☐Ev Hanımı ☐Çiftçi ☐Diğer☐ İşsiz 7. Aylık geliriniz: ☐500TL’den az ☐2001-2500TL ☐ 501-1000TL ☐ 2501-5000TL ☐ 1001-1500TL ☐ 5001TL den fazla ☐1501-2000TL BÖLÜM B 8. Özel otomobil (araç) sahipliği durumunuz: ☐ Var ☐ Yok 9. .Bu alana (Yalova Erikli Yaylası) ulaşım şekliniz nedir? ☐Toplu taşım ☐Özel araç ☐Yürüyerek ☐ Bisiklet ☐ Taksi ☐ Diğer ………….. 10. Bu alana (Yalova Erikli Yaylası) gelme sıklığınız nedir? ☐ Haftada bir ☐Ayda bir ☐ Ayda 2-3 kez ☐Yılda bir ☐Yılda 2-3 kez ☐Çok ender ☐Diğer 11. Bu alana (Yalova Erikli Yaylası) en çok hangi mevsimde gelirsiniz? ☐ İlkbahar (Mart-Nisan-Mayıs) ☐ Yaz (Haziran-Temmuz-Ağustos) ☐ Sonbahar (Eylül-Ekim-Kasım) ☐ Kış (Aralık-Ocak-Şubat) 12. Bu alana (Yalova Erikli Yaylası) daha çok kimlerle gelirsiniz? ☐ Tek başıma ☐ Aile bireyi ile ☐ Arkadaşlarla ☐ Okul ile ☐ Tur ile ☐Diğer ..……..… 13. Bu alanda (Yalova Erikli Yaylası) ne kadar zaman geçirirsiniz? ☐ 1 gün ☐ 2-5 gün ☐ 1 hafta ☐ 10-20 gün ☐1 ay ☐ Diğer……………… BÖLÜM C 14. Bu alanda yapılan rekreasyonel faaliyetlerin bu yöreye ne gibi yararları vardır? ☐Ekonomik yarar sağlam☐Sosyalleşme sağlar☐Doğanın korunmasına katkıda bulunur ☐Görgü bilgi alışverişi sağlama☐Diğer ……………………. 108 15. Bu alanda yapılan rekreasyonel faaliyetlerin bu yöreye ne gibi zararları vardır? ☐Doğal yapının bozulması ☐Yerel özelliklerinunutulması ☐Kültürel yozlaşma ☐Estetik bozulma ☐Diğer ……………………. 16. Ne tip alanlarda turistik ve rekreatif faaliyette bulunmayı tercih ediyorsunuz?(3 tercihinizi belirtiniz) ☐Dağlık alanlar ☐Kentsel Açık alanlar (Parklar,vb. ) ☐Su Kenarları (Akarsu, göl, şelale, deniz, vb.) ☐Kentsel Kapalı Alanlar (Avm, müze, tiyatro, vb.) ☐Tarihi ve Kültürel Kimlikli alanlar ☐Köyler / Yaylalar / Kasabalar gibi yerel kimlikli alanlar ☐Orman kenarı alanlar ve Ormanlık alanlar ☐Termal ve Kaplıca Alanları ☐Diğer ………………………… 17. Bu alanın turizm / rekreasyon açısından eksik yönler nelerdir? ☐Bakımsızlık ☐Donatı elemanları eksikliği (Oturma birimleri, aydınlatma, çeşme, vb.) ☐Konaklama tesisleri eksikliği☐Bu alanın yeterince tanıtılmıyor olması ☐Rekreasyon alanlarının eksikliği (piknik yeri, oyun ve spor alanları, yürüme-bisiklet parkurları…) ☐Mevcut doğal ve kültürel kaynak değerlerinden yeterince yararlanamamak ☐İlgili Belediye ve belediyelerin hizmet eksikliği (altyapı, ulaşım, sağlık…) ☐Diğer ……………………. 18. Bu alandaki en önemli geçim kaynakları nelerdir? ☐ Zeytincilik/Zeytinyağı ☐ Meyvecilik ☐ Yöresel Ürünler ☐ Balcılık ☐ Yeme-içme ☐ Diğer…………… 19. Bu alanda rekreasyonel ve turistik faaliyetlerin hangisinin olmasını istersiniz?(3 tercih yapınız) ☐ Buluşma-sohbet ☐ Spor yapmak ☐ Manzara seyri ☐ Doğa yürüyüşü ☐ Gezinti yapmak (Köy içinde) ☐ Müze, festival, sergi ziyareti ☐ Bisikletle gezinti yapmak ☐ Fotoğrafçılık ☐ Piknik yapmak ☐ Botanik (Bitki türlerini tanıma) ☐ Yeme-İçme ☐ Bilimsel araştırmalar ☐ Doğa ile iç içe vakit geçirmek ☐Kampcılık 109 ☐ Doğa gözlemciliği ☐Geleneksel yaşamı inceleme ☐ Açık havada gazete-kitap okumak ☐ Diğer………………… 20. Bu alan rekreasyonel beklentilerinizi karşılıyor mu? ☐ Evet☐Hayır 21. Yanıtınız Hayır ise bu alanda hangi özelliklerin olmasını istersiniz?(5 önerinizi belirtiniz? ☐ Daha fazla, düzenli, bakımlı yeşil alanlar ☐ Daha kolay ulaşılabilirlik ve alternatif ulaşım araçları ☐ Daha fazla yeme-içme olanakları (Lokanta, ☐ Spor alanları (Basketbol, voleybol, Futbol sahası…) kafeterya, kır bahçesi vb.) ☐ Konaklama tesisleri ☐ Doğal bitki ve hayvanların tanıtıldığı alanlar ☐ Yeterli miktar ve nitelikli piknik alanları ☐ Daha temiz, bakımlı çevre ☐ Daha güvenli alanlar (Bekçi ve görevliler) ☐ Yeterli miktar ve nitelikte otopark ☐ Daha fazla ve düzenli çocuk oyun alanı ☐ Çadır ve karavan kamp alanları ☐ Çocuklar için izcilik kamp alanı ☐ Diğer………………………………... 22. Bu alana gelmenizi etkileyen sebepler nelerdir? ☐Buluşma-sohbet (Dinlenm,seyir, vb.) ☐Gezinti yapmak ☐Piknik yapmak (Yeme-İçme) ☐ Doğal güzellikleri/ manzara güzellikleri ☐ Coğrafik ve topoğrafik oluşum(yayla,mera, jeolojik oluşumlar, şelaleler, mağaralar, vb.,….) ☐ Tarihi değerler bakımından zengin olması ☐ Zengin bitki örtüsü ve yaban hayatı ☐ Ulaşımının kolay olması ☐ Sessiz ve sakin olması ☐ Havasının temiz olması ☐ Diğer…………… 23. Bu alana ve çevresine özgü festivaller varsa nelerdir? ☐Zeytin Festivali ☐Kadırga Yayla Şenlikleri ☐Kızılcık Festivali ☐Delmece Şenlikleri ☐Diğer……………… 110 24. Bu alanda olmasını önerdiğiniz rekreasyonel/turistik faaliyetler nelerdir? ☐ Piknik Alanları ☐Konaklama Alanları ☐Bisiklet Parkuru ☐Trekking Parkuru ☐Kamp Alanları ☐Diğer…………… TEŞEKKÜR EDERİZ. 111 EK 2. UZMAN ANKET FORMU Erikli Yaylasının Ekolojik Temelli Turizm Potansiyelinde Aşağıdaki Faktörlerin Önem Derecelerini (1’den 5’e doğru) Belirtiniz. 112 113 114 115 ÖZGEÇMİŞ Adı Soyadı : Pelin ÖZER Doğum Yeri ve Tarihi : ÇüngüĢ / 26.12.1989 Yabancı Dil : Ġngilizce Eğitim Durumu Lise : ġht.Emn.Müd.Ali Gaffar Okan Lisesi (2006) Lisans : Okan Üniversitesi Mühendislik/Mimarlık Fakültesi Kentsel Tasarım ve Peyzaj Mimarlığı Bölümü (2015) Yüksek Lisans : Uludağ Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Peyzaj Mimarlığı Ana Bilim Dalı (2019) ĠletiĢim (e-posta) : pelinnozer@gmail.com Yayınları ::Pirselimoğlu Batman Zeynep, Özer Pelin Ayaz Esra (2019). The Evaluation of Ecology- Based Tourism Potential in Coastal Villages in Accordance with Landscape Values and User Demands: the Bursa-Mudanya Kumyaka Case. International Journal of Sustainable Development and World Ecology, 26(2), 166-178., Doi: 10.1080/13504509.2018.1508525, Pirselimoğlu Batman Zeynep, Özer Pelin, Ayaz Esra, 2017, Ecolgy-Based Tourism Uses and Planning Approaches of Kumyaka- Mudanya(Bursa), 1 st International Rural Tourism and Development Congress, 4-6 May, Bursa, Turkey, (Sözlü sunum) 116