BURSA ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ ZİRAAT FAKÜLTESİ DERGİSİ Journal of Agricultural Faculty of Bursa Uludag University e-ISSN 2651-4044 https://dergipark.org.tr/tr/pub/bursauludagziraat http://www.uludag.edu.tr/ziraatdergi Haziran/2023, 37(1), s. 129-144 ARAŞTIRMA MAKALESİ RESEARCH ARTICLE Geliş Tarihi (Received): 01.11.2022 Kabul Tarihi (Accepted): 01.03.2023 Bursa İli Mudanya İlçesi Aktif Yeşil Alanları Üzerine Bir AraştırmaA Burcu MÜDÜK1, Murat ZENCİRKIRAN2* Öz: Şehir hayatı içerisinde insanlar, ihtiyaçlarını karşılayabilecekleri, yorgunluklarını ve streslerini azaltabilecekleri aktif yeşil mekânların arayışı içerisindedir. İnsanların ve doğanın kaynaşmasına olanak sağlamak için oluşturulan bu alanlar planlama ve tasarım yönleriyle ülkeler ve bölgelere göre farklılıklar göstermektedir. Aktif yeşil alanların ulaşılabilirlik ve etkin hizmet alanları kapsamında değerlendirildiği bu çalışma; Mudanya ilçesinin yüz ölçümünün yalnızca %11,61’lik kısmının etkin hizmet alanları içerisinde bulunduğunu, ilçede bulunan 29 mahallenin ortalamanın altında etkin hizmet alanına sahip olduğunu ortaya koymuştur. Tespit edilen bu olumsuzlukların giderilebilmesi için aktif yeşil alanların dağılımının etkin hizmet alanları dikkate alınarak gerçekleştirilmesi ve bu tip alanların yer almadığı mahallelere öncelik verilmesi gerekmektedir. Anahtar Kelimeler: Aktif yeşil alanlar, Etkin hizmet alanı, Erişebilirlik, Mudanya. A Research on the Active Green Areas of Mudanya District of Bursa Province Abstract: In the city life, people are in search of active green places where they can meet their needs, reduce their fatigue and stress. These areas, which were created to allow people and nature to merge, differ according to countries and regions in terms of planning and design. This study, in which active green areas were evaluated within the scope of accessibility and effective service areas, revealed that only 11.61% of the face measurement A Makale, Burcu MÜDÜK tarafından tamamlanan yüksek lisans tezinin bir bölümüdür. Yapılan bu çalışma etik kurul izni gerektirmemektedir. 1 Burcu MÜDÜK, Bursa Uludağ Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı, Bursa Türkiye, bumea_14@hotmail.com, OrcID 0000-0001-8260-5043 * Sorumlu yazar/Corresponding Author: 2Murat ZENCİRKIRAN, Bursa Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Peyzaj Mimarlığı Bölümü, Bursa Türkiye, mzencirkıran@uludag.edu.tr, OrcID 0000-0003-0051-8937 Atıf/Citation: Müdük, B. ve Zencirkıran, M. 2023. Bursa İli Mudanya İlçesi Aktif Yeşil Alanları Üzerine Bir Araştırma. Bursa Uludag Üniv. Ziraat Fak. Derg., 37(1), 129-144. https://doi.org/10.20479/bursauludagziraat.1197671 129 Bursa Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi Müdük & Zencirkıran Journal of Agricultural Faculty of Bursa Uludag University Haziran/2023, 37(1) of Mudanya district is located in effective service areas, and 29 neighborhoods in the district have an effective service area below average. In order to eliminate these identified disadvantages, the distribution of active green areas should be carried out taking into account effective service areas and priority should be given to neighborhoods where such areas are not included. Keywords: Active green spaces, Active service area, Accessibility, Mudanya. Giriş Kentler içerisinde var olan yapıtlar (mimari yapılar, yeşil alanlar vb.) ve yapıtların birbirleri ile olan ilişkileri kentlerin karakterlerini yansıtır. Mimari yapılaşmanın ve açık-yeşil alanların kent içinde dengeli dağılımı, insan ve doğa arasındaki ilişkiyi düzenleme ve kent koşullarının iyileşmesinde büyük öneme sahiptir. Bu nedenle, gelişmiş ülkelerde nitelik ve nicelikleri ile yaşam kalitesi ve medeniyetin bir ölçütü olarak kabul edilen yeşil alanlar insan ihtiyaçları göz önünde bulundurularak en uygun şekilde tasarlanmakta ve oluşturulmaktadır (Gül ve Küçük, 2001; Yazıcı ve Gülgün Aslan, 2017; Koçan ve İbiş, 2020). Yeşil alanlar şehir hayatında yaşayan insanların rekreasyonel ihtiyaçlarının karşılanabildiği ve insanları doğa ile buluşturan bir süreliğine de olsa olumsuzluklardan uzaklaştıran, doğal veya planlanarak oluşturulmuş alanlardır (Olgun, 2018). Geray’a göre, açık-yeşil alanlar; sanayileşme neticesinde kentlerde iş imkânları ile birlikte nüfusun arttığı, insanların doğadan uzaklaşarak aynı zamanda doğaya zarar verdiği süreçte farklı rekreasyonel ihtiyaçları için doğaya katılmasını ve doğayı daha etkin kullanmasını sağlayan alanlar şeklinde tanımlanmaktadır (Köşe ve Kara, 2021). Resmi Gazetede yayınlanan 30113 sayılı planlı imar yönetmeliğinde ise yeşil alanlar, ‘Toplumun yararlanması için ayrılan oyun bahçesi, çocuk bahçesi, dinlenme, gezinti, piknik, eğlence, rekreasyon ve rekreaktif alanları toplamını (Metropol ölçekteki fuar, botanik ve hayvan bahçeleri ile bölgesel parklar bu alanlar kapsamındadır) ifade etmektedir’ şeklinde belirtilmektedir. Ekonomik ve sosyal koşullarda meydana gelen hızlı değişimler, kent nüfusu ve yapılarının hızlı bir şekilde artış göstermesi kentlerde yeşil alanların azalmasına neden olmaktadır. Bu alanların azalması, insanlarda farklı birçok nedene bağlı olarak hastalıkların çoğalmasına ve sağlığın olumsuz bir şekilde etkilenmesine yol açmaktadır. Bu yüzden kent hayatında yeşil alanların varlığı gün geçtikçe daha büyük bir önem kazanmaktadır. İnsanlar fiziksel, ruhsal ve mental sağlıkları için çeşitli aktivitelerini gerçekleştirecekleri yeşil alanları tercih etmektedirler. Kentin yaşayan dokusunda halkın soluk almasını sağlayan ‘akciğer’ görevi üstlenen açık-yeşil alanlar, insan sağlığı için önemli rol oynamakta aynı zamanda fiziksel aktivite için sağladığı imkânlar ile yaşam kalitesini de artırmaktadır (Karalı, 2001; Caspersen ve ark. 2006; Romagosa, 2018; Zeybek, 2018; Wysmułek ve ark. 2020; Güngör ve Yıldız, 2022). 130 Bursa Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi Müdük & Zencirkıran Journal of Agricultural Faculty of Bursa Uludag University Haziran/2023, 37(1) Kentsel yeşil alanlar, insanlar ve doğa arasında bağlantı oluşturmakta kent ekolojisi ve insan sağlığı üzerinde olumlu etkiler oluşturarak psikolojik ve sosyal açıdan refahlarını iyileştirerek insanların fiziksel aktivitelerini artırarak yaşam kalitesine avantaj sağlayacak çeşitli ekosistemler sunmaktadır (Brown ve ark. 2014; Menteşe, 2019; Zencirkıran ve ark. 2019; Keloğlu ve Karabacak, 2020). Bu tip alanların insan ruh sağlığı üzerinde olumlu etkilerde bulunduğunu, insanlar arasında sosyal bağı güçlendirme rolüne sahip olduğunu ve aynı zamanda toplumda şiddet ve suç oranlarının düşmesine de etki ettiklerini yapılan araştırmalar ortaya çıkarmıştır (Sezen ve Aytatlı, 2019; Keloğlu ve Karabacak, 2020; Tütüncü, 2012; Tütüncü ve Aydın, 2014; Cdya, 2002; Ulrich, 1984; Cooper-Marcus ve Barnes, 1999; Kuo ve Sullivan, 2001; Hartig ve ark. 2003; Bowler ve ark. 2010; Maruthaveeran ve Van Den Bosch, 2014; Kaya, 2022). Aynı zamanda kentsel yeşil alanlar yaşam alanlarına ekolojik ve estetik değer katar. Kent iklimi, doğa koruma, toprak kalitesinin korunması, hava kalitesi, yeraltı su dengesi ve biyoçeşitliliğe katkı yapar (Cüce ve Ortaçeşme, 2020). Kentsel yeşil alanların yerleşim birimleri içerisinde dağılımı, ulaşılabilirliği ve etkin hizmet alanları önemli konular arasında yer almaktadır. Yeşil alanların yerleşim birimleri içerisinde dengeli dağılımları ulaşılabilirlik konusunda problemlerinin giderilebilmesine katkı sağlar (Ender ve Uslu, 2016). Etkin hizmet alanının yarıçapı kullanıcının yürümek istedikleri maksimum mesafeye eşittir ve bu yeşil alanın çevresinde çizilen çemberin kapladığı alan olarak da ifade edilir. Bu mesafeler yeşil alan çeşidine göre alanında uzman kişiler tarafından önerilen ve yapılan teknik araştırmalardan ortaya çıkarılarak yapılan ve geliştirilen standartlara göre yapılmıştır (Ünal, 2014). Bu mesafeler çocuk oyun ve dinlenme alanları için 400, mahalle parkları ve spor alanları için 800 metredir (Herzele ve Wiedeman, 2003; Altunkasa, 2004; Kellett ve Rofe, 2009; Bilgili ve ark. 2011; Önder ve ark. 2011; Ender ve Uslu, 2016; Ünal ve Uslu, 2018 ). Bu çalışmada, Mudanya ilçesi aktif yeşil alanları etkin hizmet alanları bakımından değerlendirilmiş ve öneriler getirilmiştir. Materyal ve Yöntem Çalışma Bursa ilinin kuzeyinde yer alan ve Marmara Denizi kıyısında bulunan, 2021 yılı adrese dayalı nüfus kayıt sistemi verilerine göre 105.308 nüfusa sahip olan Mudanya ilçesinde gerçekleştirilmiştir. Çalışma materyalini Bursa ili Mudanya ilçe sınırları içerisinde yer alan 47 mahallede bulunan mahalle parkları, çocuk oyun alanları ile spor alanlarından oluşan 123 adet aktif yeşil alan oluşturmuştur. Çalışmanın yöntemi; veri toplama, analiz, değerlendirme ve öneri geliştirilmesi aşamalarından oluşmaktadır. İlk aşamada Mudanya belediyesinden 1/1000 Ölçekli Nazım İmar Planı haritaları ve 47 mahalleye ait aktif yeşil alan varlıklarına ait listeler temin edilmiştir. Aktif yeşil alanlar yerinde ziyaret edilerek herhangi bir değişikliğin olup olmadığı kontrol edilmiş ve bu alanlara ait değerlendirmelerde kullanılacak veriler toplanmıştır. İkinci aşamada, 1/1000 Ölçekli Nazım İmar Planı haritaları, Google Earth görüntüleri ve yerinde gerçekleştirilen gözlem bilgileri ile çekilen fotoğraflardan yararlanılarak AutoCAD programı kullanılarak veri setleri, sonraki 131 Bursa Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi Müdük & Zencirkıran Journal of Agricultural Faculty of Bursa Uludag University Haziran/2023, 37(1) aşamada ise Adobe Photoshop programı kullanılarak haritalar oluşturulmuştur. Oluşturulan bu veri setine dayalı olarak mahallelere ait yüz ölçümleri, aktif açık-yeşil alanların büyüklükleri, aktif açık-yeşil alanların mahalle yüz ölçümlerine oranları, mahallere ve kente göre kişi başına aktif açık-yeşil alan büyüklükleri tespit edilmiştir. Çalışma 2019 yılında gerçekleştirilmiş olup bu yıla ait veriler değerlendirmelerde kullanılmıştır. Aktif yeşil alanlarda etkin hizmet alanı belirlenmesinde, çocuk oyun ve dinlenme alanlarında 400 metre, mahalle parkları ile spor alanlarında ise 800 metre ulaşılabilirlik mesafeleri dikkate alınmıştır (Herzele ve Wiedeman, 2003; Altunkasa, 2004; Kellett ve Rofe, 2009; Bilgili ve ark. 2011; Önder ve ark. 2011; Ender ve Uslu, 2016; Ünal ve Uslu, 2018). Etkin hizmet alanlarının belirlenmesinde kullanılan ölçütler Çizelge 1’de verilmiştir. Aktif yeşil alan türleri için ulaşılabilirlik mesafesine göre alanlar ötelenerek aktif yeşil alanların etkin hizmet alanları tanımlanmış ve bunlara ait haritalar oluşturulmuştur. Çalışmanın son aşamasında elde edilen veriler değerlendirilerek öneriler getirilmiştir. Çizelge 1. Etkin hizmet alanları için ölçütler (Altunkasa, 2004; Ender, 2011; Morar ve ark. 2014; Olgun, 2018). Yürüme Yürüme Yeşil Alan Çeşidi Süresi Uzaklığı Hizmet Alan Yarıçapı Ort. –En Fazla Ort. – En Fazla m. dk. m. Semt Parkı 20-30 800-1200 1500-2500 Kent Parkı 30-40 1200-1600 1000-10000 Mahalle Parkı 20-30 800-1200 800-1600 Oyun Alanı 10-20 400-600 400-600 Çocuk Bahçesi 10-15 400-600 200-600 Bulgular ve Tartışma Çalışma kapsamında incelenen Mudanya ilçe sınırları içerisinde 47 mahalle ve toplam 123 adet aktif yeşil alana ait özellikler Tablo 2’de verilmiştir. Nüfus yoğunluğu en fazla olan mahallenin Halitpaşa, yüzölçümü en fazla olan mahallenin Zeytinbağı olduğu görülmüştür. En fazla sayıda aktif yeşil alanın 21 adet ile Halitpaşa mahallesinde bulunduğu, 7 mahallede ise herhangi bir aktif yeşil alanın yer almadığı tespit edilmiştir. En büyük aktif yeşil alanın Bademli Cumhuriyet parkı (10.000 m2), en küçük aktif yeşil alanın ise Altıntaş çocuk ve dinlenme parkı olduğu (39 m2) tespit edilmiştir (Şekil 1, Çizelge 2). 132 Bursa Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi Müdük & Zencirkıran Journal of Agricultural Faculty of Bursa Uludag University Haziran/2023, 37(1) 1 2 Şekil 1. 1- Bademli Cumhuriyet parkı 2- Altıntaş çocuk ve dinlenme parkı (Orijinal) Çizelge 2. Mudanya ilçesi mahallelerinde bulunan aktif yeşil alan özellikleri Mahalle Adı Aktif Yeşil Alanlar Akköy Akköy Dinlenme Parkı 446 7.942,91 0,06 1 80 80 0,18 Aydınpınar Aydınpınar Çocuk ve Dinlenme Parkı 1022 7.658,92 0,13 1 129 129 0,13 Altıntaş Altıntaş Çocuk ve Dinlenme Parkı 535 7.623,81 0,07 1 39 39 0,07 Bademli Cumhuriyet Parkı 10000 Bademli Bademli Dinlenme Parkı 4923 9.002,50 0,55 3 3111 13209 2,68 Bademli Park 98 Balabancık Balabancık Çocuk ve Dinlenme Parkı 378 8.867,02 0,04 1 40 40 0,1 Kayıp Balık Parkı 100 Şehit Burhan Zeytinci Parkı 2168 Burgaz 6836 2.120,73 3,22 4 2709 0,4 Şehit Mehmet Parkı 155 Şehit Piyade Binbaşı Mehmet Ercüment Türkmen Parkı 286 Çağrışan Çağrışan Çocuk ve Dinlenme Parkı 3866 9.199,10 0,42 1 200 200 0,05 Çekrice Çekrice Dinlenme Parkı 376 9.634,65 0,04 1 155 155 0,41 Çepni Çepni Dinlenme Parkı 674 13.650,99 0,05 1 203 203 0,3 Çınarlı Çınarlı Dinlenme Parkı 190 13.650,99 0,01 1 101 101 0,53 Çayönü Çayönü Çocuk ve Dinlenme Parkı 287 10.960,88 0,03 1 56 56 0,2 Dede Dede Dinlenme Parkı 449 10.797,12 0,04 1 81 81 0,18 Dere Dere Dinlenme Parkı 531 14.856,32 0,04 1 584 584 1,1 Eğerce Eğerce Çocuk ve Dinlenme Parkı 258 5.367,28 0,05 1 145 145 0,56 133 Nüfus Yüzölçümü (m2) Nüfus Yoğunluğu (Kişi/m2) Aktif Yeşil Alan Sayısı Aktif Yeşil Alan (m2) Toplam Aktif Yeşil Alan Miktarı (m2) Kişi Başı Aktif Yeşil Alan Miktarı (m2) Bursa Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi Müdük & Zencirkıran Journal of Agricultural Faculty of Bursa Uludag University Haziran/2023, 37(1) Çizelge 2. Mudanya ilçesi mahallelerinde bulunan aktif yeşil alan özellikleri (devamı) Mahalle Adı Aktif Yeşil Alanlar Arabayolu Parkı 369 Eğitim Çocuk ve Dinlenme Parkı 2203 Barış Park 745 Eğitim Dinlenme Parkı 3157 Güneş Park 539 Eğitim 12519 2.439,92 5,13 10 11112 0,89 Huzur Park 59 Kooperatifçi Süleyman Parkı 1180 Mini Park 86 Şirinler Parkı 2170 Taş Devri Parkı 604 Esence Esence Çocuk ve Dinlenme Parkı 1043 19.785,29 0,05 1 84 84 0,08 Göynüklü Mahallesi Çocuk Parkı 240 Göynüklü 1559 10.471,02 0,15 2 338 0,22 Göynüklü Çocuk ve Dinlenme Parkı 98 Afacan Park 437 Arı Maya Parkı 690 Atom Karınca Parkı 1742 Deniz Yıldızı Parkı(Engelli ) 837 Dere Park 1012 Halitpaşa Dinlenme Parkı 2100 Halitpaşa Spor ve Dinlenme parkı 978 Halitpaşa Çoçuk ve Dinlenme Parkı 1117 Leylekli Parkı 206 Liman Parkı 120 Halitpaşa Masal Çocuk Parkı 15436 5.634,02 2,74 21 2523 18442 1,19 Pamuk Şekeri Parkı 667 Papatya Parkı 368 Samanyolu Parkı 588 Şelale Park 656 Temel Reis Parkı 600 Tenis Kordu 720 Tepe Park 166 Uzay Park 859 Yıldız Park 500 Yıldıztepe Dinlenme Alanı 1556 Hançerli Hançerli Mahallesi Çocuk Parkı 337 16.539,40 0,02 1 603 603 1,79 134 Nüfus Yüzölçümü (m2) Nüfus Yoğunluğu (Kişi/m2) Aktif Yeşil Alan Sayısı Aktif Yeşil Alan (m2) Toplam Aktif Yeşil Alan Miktarı (m2) Kişi Başı Aktif Yeşil Alan Miktarı (m2) Bursa Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi Müdük & Zencirkıran Journal of Agricultural Faculty of Bursa Uludag University Haziran/2023, 37(1) Çizelge 2. Mudanya ilçesi mahallelerinde bulunan aktif yeşil alan özellikleri (devamı) Mahalle Adı Aktif Yeşil Alanlar Bayramyeri Parkı 2189 Deniz Park 527 Sindirella Parkı 494 Hasanbey 4017 522,716 7,68 6 4128 1,03 Şeker Park 268 Şirin Park 181 Tekke-i Atik Dinlenme Alanı 469 Hasköy Has Park 993 9.573,96 0,1 1 1056 1056 1,06 Işıklı Işıklı Dinlenme Parkı 379 6.004,02 0,06 1 282 282 0,74 İpekyayla İpekyayla Dinlenme Parkı 340 9.732,24 0,03 1 440 440 1,29 Kaymakoba Kaymakoba Çoçuk ve Dinlenme Parkı 335 11.674,71 0,03 1 116 116 0,35 Kumyaka Kumyaka Dinlenme Parkı 667 13.183,95 0,05 1 190 190 0,28 Küçükyenice Küçükyenice Dinlenme Parkı 222 5.964,82 0,04 1 601 601 2,71 Mesudiye Mesudiye Çoçuk ve Dinlenme Parkı 517 16.499,85 0,03 1 288 288 0,56 Mirzaoba Mirzaoba Çoçuk ve Dinlenme Parkı 474 13.412,75 0,04 1 87 87 0,18 Mürsel 1’nolu Çoçuk ve Dinlenme Parkı 89 Mürsel 2102 8.385 0,25 2 144 0,07 Mürsel 2’nolu Çoçuk ve Dinlenme Parkı 55 İnönü Parkı 1545 Mütareke 654 626,42 1,04 2 1728 2,64 Sahil Park 183 Ata Park 337 Atatürk Parkı 3922 Çakmak Taş Parkı 410 Demirhane Parkı 540 Deniz Kızı Parkı 2813 Gümüş Park 307 Ömerbey Güven Park 7963 2.935,43 2,71 13 305 14127 1,77 Halit Ahman Parkı 313 Papatya Parkı (Engelli) 1719 Rüya Park 317 Şükrüçavuş Parkı 318 Tekel Park 2344 Zirve Park 482 Hür Park 612 Siteler Dinlenme Parkı 1600 Mavi Park 558 Pamuk Prenses Parkı 1416 Siteler 10154 916,665 11,08 8 8188 0,81 Siteler Mahallesi Spor Alanı 1500 Siteler Spor ve Dinlenme Parkı 540 Şehit Ahmet Aydın Parkı 550 Şirinler Parkı 1412 135 Nüfus Yüzölçümü (m2) Nüfus Yoğunluğu (Kişi/m2) Aktif Yeşil Alan Sayısı Aktif Yeşil Alan (m2) Toplam Aktif Yeşil Alan Miktarı (m2) Kişi Başı Aktif Yeşil Alan Miktarı (m2) Bursa Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi Müdük & Zencirkıran Journal of Agricultural Faculty of Bursa Uludag University Haziran/2023, 37(1) Çizelge 2. Mudanya ilçesi mahallelerinde bulunan aktif yeşil alan özellikleri (devamı) Mahalle Adı Aktif Yeşil Alanlar Gökkuşağı Parkı 81 Mudanya Dinlenme Alanı 314 Şükrüçavuş Parkı 1299 Şükrüçavuş 4018 763,396 5,26 6 7242 1,8 Yel Değirmen Parkı 4854 Yunuslar Parkı 401 Zambak Park 293 Yalı 1’nolu Dinlenme Parkı 480 Çağlayan Spor Alanı 1027 Yalı 2’nolu Dinlenme Parkı 3137 Kırmızı Başlıklı Kız Parkı 555 Özgür Park 904 Yalı 8007 768,228 10,42 10 9060 1,13 Pınar Park 821 Pinokyo Parkı 877 Safinaz Park 548 Şehit Feyyaz İlhan Parkı (Engelli) 447 Tuğtaş Park 264 Yalıçiftlik 1924 Yalıçiftlik Çoçuk Parkı 450 16.075,09 0,03 1 85 85 0,19 Yaman Yaman Mahallesi Çocuk Parkı 105 5.347,54 0,02 1 69 69 0,66 Yaylacık Yaylacık Çoçuk ve Dinlenme Parkı 126 5.150,13 0,02 1 135 135 1,07 Batman Parkı 267 Yeni Spor ve Dinlenme Parkı 765 Çiçek Park 494 Misket Parkı 1183 Yeni 7768 4.135,83 1,88 8 5418 0,7 Örümcek Adam Parkı 1152 Pembe Panter Parkı 818 Oyun parkı 435 Zeytin Park 304 Zeytinbağı 1’nolu Çoçuk ve Dinlenme Parkı 456 Zeytinbağı Zeytinbağı 2’nolu Çoçuk ve Dinlenme Parkı 1440 29.587,38 0,05 3 567 1890 1,31 Zeytinbağı 3’nolu Çoçuk ve Dinlenme Parkı 867 TOPLAM 102523 368860 123 103583 103583 1,01 Mudanya ilçesi genelinde toplam aktif yeşil alan miktarının 103583 m2 ve kişi başına düşen yeşil alan miktarının ise 1.01 m2 olduğu; bu durumun nüfusun en yoğun olduğu Halitpaşa mahallesinde ise 1.19 m2/kişi olduğu saptanmıştır. 136 Nüfus Yüzölçümü (m2) Nüfus Yoğunluğu (Kişi/m2) Aktif Yeşil Alan Sayısı Aktif Yeşil Alan (m2) Toplam Aktif Yeşil Alan Miktarı (m2) Kişi Başı Aktif Yeşil Alan Miktarı (m2) Bursa Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi Müdük & Zencirkıran Journal of Agricultural Faculty of Bursa Uludag University Haziran/2023, 37(1) İlçe genelinde tespiti yapılan aktif yeşil alanların % 50’sinin mahalle parkları, % 41’inin çocuk oyun alanları, % 9’unun ise spor alanlarından oluştuğu görülmüştür (Şekil 2). Mahalle ölçeğinde aktif yeşil alanların tiplerine göre dağılımları Çizelge 3’de verilmiştir. Şekil 2. Aktif yeşil alanların oransal dağılımı Çizelge 3. Aktif yeşil alanların mahallelere göre dağılımları AKTİF YEŞİL ALAN AKTİF YEŞİL ALAN TÜRÜ TÜRÜ MAHALLE ADI MAHALLE ADI Akköy 1 X X 1 Işıklı 1 X X 1 Aydınpınar X 1 X 1 İpekyayla 1 X X 1 Altıntaş X 1 X 1 Kaymakoba X 1 X 1 Bademli 3 X X 3 Kumyaka 1 X X 1 Balabancık X 1 X 1 Küçükyenice 1 X X 1 Burgaz 2 2 X 4 Mesudiye X 1 X 1 Çağrışan X 1 X 1 Mirzaoba X 1 X 1 Çamlık X X X 0 Mürsel X 2 X 2 Çekrice 1 X X 1 Mütareke 1 1 X 2 Çepni 1 X X 1 Orhaniye X X X 0 Çınarlı 1 X X 1 Ömerbey 7 5 1 13 Çayönü X 1 X 1 Siteler 5 1 2 8 Dede 1 X X 1 Söğütpınar X X X 0 Dere 1 X X 1 Şükrüçavuş 2 2 2 6 Emirler Yenicesi X X X 0 Ülkü X X X 0 Eğerce X 1 X 1 Yalı 7 2 1 10 Eğitim 5 5 X 10 Yalıçiftlik X 1 X 1 Esence X 1 X 1 Yaman X 1 X 1 Evciler X X X 0 Yaylacık X 1 X 1 Göynüklü X 2 X 2 Yeni 4 2 2 8 Halitpaşa 10 8 3 21 Yörükali X X X 0 Hançerli 1 X X 1 Yörük Yenicesi X X X 0 Hasanbey 3 3 X 6 Zeytinbağı X 3 X 3 Hasköy 1 X X 1 TOPLAM 61 51 11 123 137 Mahalle Parkı Çocuk Oyun Alanı Spor Alanı TOPLAM Mahalle Parkı Çocuk Oyun Alanı Spor Alanı TOPLAM Bursa Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi Müdük & Zencirkıran Journal of Agricultural Faculty of Bursa Uludag University Haziran/2023, 37(1) Mudanya ilçe sınırları içerisinde yer alan aktif yeşil alanlardan 61 adet mahalle parkı ve 11 adet spor alanı 800 m ötelenerek 51 adet çocuk oyun alanı 400 m ötelenerek aktif yeşil alanlar için etkin hizmet alanları haritaları oluşturulmuş ve Şekil 3’te verilmiştir. Şekil 3. 1- Mahalle parkları 2- Çocuk oyun alanları 3- Spor alanları için etkin hizmet alanlarını gösterir harita (Orijinal) 138 Bursa Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi Müdük & Zencirkıran Journal of Agricultural Faculty of Bursa Uludag University Haziran/2023, 37(1) Mahalle ölçeğinde aktif yeşil alanlara ait etkin hizmet alanları dağılımları ise şekil 4’te verilmiştir. Şekil 4. Mudanya ilçesi yüzölçümü ve etkin hizmet alanlarının mahallelere göre dağılımı Mudanya ilçesinde yer alan aktif yeşil alanların tamamının toplam 45.601 m2 etkin hizmet alanına sahip oldukları bunun ilçe yüzölçümünün sadece %11.61’ine denk geldiği belirlenmiştir. Aktif yeşil alanların etkin hizmet alanlarının en fazla olduğu mahalle Bademli (3700 m2) ve en az olduğu mahalle Eğerce (292 m2) olarak tespit edilmiş, ilçe genelinde etkin hizmet alanlarının ortalama değeri ise 982.24 m2 olarak hesaplanmıştır (Çizelge 4). Çizelge 4. Mudanya etkin hizmet alanlarının mahallelere göre dağılımı Mudanya Mahalleler Yüz Ölçümü (m2) Etkin Hizmet Alanı (m2) 1 Akköy Mahallesi 7.942,908 1.875,800 2 Aydınpınar Mahallesi 7.658,920 494,394 3 Altıntaş Mahallesi 7.623,812 408,537 4 Bademli Mahallesi 9.002,499 3.700,873 5 Balabancık Mahallesi 8.867,021 499,202 6 Burgaz Mahallesi 2.120,732 1.346,651 7 Çağrışan Mahallesi 9.199,096 490,213 8 Çamlık Mahallesi 4.258,097 - 9 Çekrice Mahallei 9.634,651 1.988,351 10 Çepni Mahallesi 13.650,985 2.002,929 11 Çınarlı Mahallesi 2.010,619 1.963,409 12 Çayönü Mahallesi 10.960,879 502,650 13 Dede Mahallesi 10.797,115 2.017,811 14 Dere Mahallesi 14.856,323 2.010,619 15 Emirler Yenicesi Mahallesi 8.466,464 - 16 Eğerce Mahallesi 5.367,277 292,489 17 Eğitim Mahallesi 2.439,923 1.663,016 18 Esence Mahallesi 19.785,293 500,326 139 Bursa Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi Müdük & Zencirkıran Journal of Agricultural Faculty of Bursa Uludag University Haziran/2023, 37(1) Çizelge 4. Mudanya etkin hizmet alanlarının mahallelere göre dağılımı (devamı) 19 Evciler Mahallesi 10.093,396 - 20 Göynüklü Mahallesi 10.471,022 561,449 21 Halitpaşa Mahallesi 5.634,017 2.633,317 22 Hançerli Mahallesi 16.539,399 2.010,619 23 Hasanbey Mahallesi 522,716 419,332 24 Hasköy Mahallesi 9.573,955 1.810,415 25 Işıklı Mahallesi 6.004,023 2.014,620 26 İpekyayla Mahallesi 9.732,244 1.782,789 27 Kaymakoba Mahallesi 11.674,712 468,358 28 Kumyaka Mahallesi 13.183,953 1.066,794 29 Küçükyenice Mahallesi 5.964,824 1.386,216 30 Mesudiye Mahallesi 16.499,852 490,557 31 Mirzaoba Mahallesi 13.412,751 502,654 32 Mürsel Mahallesi 8.385.415 611,301 33 Mütareke Mahallesi 626,420 626,420 34 Orhaniye Mahallesi 4.626,727 498,571 35 Ömerbey Mahallesi 2.935,430 1.834,020 36 Siteler Mahallesi 916,665 916,665 37 Söğütpınar Mahallesi 8.229,861 - 38 Şükrüçavuş Mahallesi 763,396 467,905 39 Ülkü Mahallesi 4.538,452 - 40 Yalı Mahallesi 768,228 768,228 41 Yalıçiftlik Mahallesi 16.075,094 502,654 42 Yaman Mahallesi 5.347,536 499,980 43 Yaylacık Mahallesi 5.150,129 500.756 44 Yeni Mahalle 4.135,831 1.648.485 45 Yörükali Mahallesi 7.285,645 - 46 Yörük Yenicesi Mahallesi 9.749,501 - 47 Zeytinbağı Mahallesi 29.587,380 386.106 Sonuç Yaşam kalitesi göstergesi olan aktif yeşil alanlar kentsel çevrenin önemli mekânsal bileşenleridir. Çeşitli işlevsel özellikleri olan aktif yeşil alanlar yaşam kalitesini çeşitli yönleriyle etkilemekte ve yaşam kalitesinin yükseltilmesinde önemli rol almaktadır. Yaşam kalitesini artırmadaki rolü ise aktif yeşil alanların işlevlerinin sağladığı faydalarla açıklanabilir (Tepe, 2018). Etkin hizmet alanları bakımından yapılan değerlendirmeler; Mudanya ilçesinin yüz ölçümünün yalnızca %11,61’lik kısmının etkin hizmet alanları içerisinde bulunduğunu, ilçede bulunan 29 mahallenin ortalamanın altında etkin hizmet alanına sahip olduğunu göstermiştir. Diğer yandan 7 mahallede ise herhangi bir aktif yeşil alan tipinin olmadığı görülmüştür. Bu durum, etkin hizmet alanı ortalamasının altında bulunan mahalle 140 Bursa Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi Müdük & Zencirkıran Journal of Agricultural Faculty of Bursa Uludag University Haziran/2023, 37(1) sakinlerinin aktif yeşil alanlara ulaşımını olumsuz etkileyeceği ve aynı zamanda yeşil alanlardan beklenen işlevlerden yararlanamayacağı sonucunu beraberinde getirmektedir. Diğer yandan, etkin hizmet alanları belirlemede mahalle içerindeki yeşil alanların hizmet alanları birbiri ile kesiştiğinde etkin hizmet alanından faydalanan kullanıcı sayısı düşmektedir. Yeşil alan tipleri tesis edilirken planlama aşamasında bu hususun göz önünde bulundurulması, etkin hizmet alanlarının genişlemesi ve aynı zamanda ulaşılabilirliğin artması, buna bağlı olarak Herzele ve Widemann (2003)’ın da belirttiği gibi yaşam kalitesini olumlu etkileyecektir. Planlama çalışmalarında etkin hizmet alanları dışında kalan yerlerin önceliklendirilmesi ve yeni açılacak olan yerleşim yerlerinin ise etkin hizmet alanları kriterleri dikkate alınarak planlanması gerekmektedir. Kişi başına düşen yeşil alan miktarı Küçükyenice mahallesinde 2.71 kişi/m2 ile en yüksek olarak tespit edilmesine rağmen Mudanya ilçe genelinde bu miktarın 1.01 kişi/m2 olduğu ve bu değerin imar kanununda belirtilen 10 m2/kişi miktarının oldukça altında bulunduğu saptanmıştır. Bu değerlerin ilgili yönetmeliklere uygun hale getirilmesi için çalışmalar olmasına rağmen özellikle yapılaşması tamamlanmış yerlerde bunun çok zor olduğu görülmektedir. Sonuç olarak, Mudanya ilçesi aktif yeşil alanları için etkin hizmet alanları haritalarının oluşturulmamış olması yeşil alanlara olan ulaşılabilirliği ve aynı zamanda aktif yeşil alanlardan beklenilen işlevlerin tam olarak karşılanmasını engellemektedir. Bu olumsuzluğun giderilmesinin mevcut durumda sağlanmasının oldukça güç olduğu görülmekte olup yeni yerleşim alanları planlamalarında aktif yeşil alan etkin hizmet alanları haritalarının oluşturulması, uygulamalarda bunların dikkate alınması önerilmektedir. Teşekkür Bilgi Notu Yapılan bu çalışma etik kurul izni gerektirmemektedir. Makale araştırma ve yayın etiğine uygun olarak hazırlanmıştır. Bu makaleyi hazırlayan yazarlar, araştırmaya eşit oranda katkı sağlamıştır ve yazarlar arasında her hangi bir çıkar çatışması bulunmamaktadır. Kaynakça Akten, M., Yılmaz, O. ve Gül, A. 2009. Alan Kullanım Planlamasında Rekreasyonel Alan Kullanım Ölçütlerinin Belirlenmesi: Isparta Ovası Örneği. Süleyman Demirel Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 2: 119-133. Altunkasa, F. 2004. Adana’nın Kentsel Gelişim Süreci ve Yeşil Alanlar. Adana Kent Konseyi Çevre Çalışma Grubu Bireysel Raporu, Adana. Bilgili, B.C., Çığ, A. ve Şahin K. 2011. Van Kenti Kamusal Yeşil Alanlarının Yeterliliğinin Ulaşılabilirlik Yönünden Değerlendirilmesi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Tarım Bilimleri Dergisi, 21 (2): 98-103. Bowler, D.E., Buyung-Ali, L.M., Knight, T.M. and Pullin, A.S. 2010. A Systematic Review of Evidence for the Added Benefits to Health of Exposure to Natural Environments. BMC Public Health 10, 456 http://www.biomedcentral.com/1471-2458/10/456. 141 Bursa Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi Müdük & Zencirkıran Journal of Agricultural Faculty of Bursa Uludag University Haziran/2023, 37(1) Brown, G., Schebella, M.F. and Weber, D. 2014. Using Participatory GIS to Measure Physical Activity and Urban Park Benefits. Landscape and Urban Planning, 121: 34-44. Caspersen, O.H., Konijnendijk, C.C. and Olafsson, A.S. 2006. Green Space Planning and Land Use: an Assessment of Urban Regional and Green Structure Planning in Greater Copenhagen. Geografisk Tidsskrift Danish Journal of Geography, 106 (2): 7-20. CDYA. 2002. Annual Report 2001 Program Description and Statis¬tical Summary. CA: CDYA. Collins, S. and Brown, H. 2007. The growing challenge of managing outdoor recreation. Journal of Forestry, 105 (7): 371-375. Cooper-Marcus, C. and Barnes, M. 1999. Healing Gardens: Therapeutic Benefits and Design Recommendations. John Wiley, New York. Cüce, B. ve Ortaçeşme, V. 2020. Kentsel Yeşil Alanlara Erişilebilirlik. Peyzaj-Eğitim, Bilim, Kültür ve Sanat Dergisi, 2 (2): 65-77. Çelik, B.H. 2020. Bursa Kent Parkları Tasarım Bitkilerinin Toksikolojik Özellikleri Üzerine Bir Araştırma. Yüksek Lisans Tezi, BUÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı, Bursa. Ender, E. 2011. Adana İli Çukurova İlçesi Aktif Yeşil Alanlarının Nitelik ve Nicelik Açısından İrdelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, ÇÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı, Adana. Ender, E. ve Uslu, C. 2016. Mahalle Parklarının Etkin Hizmet Alanlarının Belirlenmesi-Bursa İli Nilüfer İlçesi Örneği. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 30 (1): 13-20. Gül, A., ve Küçük, V. 2001. Kentsel Açık-Yesil Alanlar ve Isparta Kenti Örneğinde İrdelenmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 3: 27- 48. Güngör, S. ve Yıldız, F. 2022. Covid-19 Pandemisi Öncesi ve Sürecinde Kentsel Yeşil Alanlardaki Sosyal İlişkilerin İncelenmesi. Mimarlık Bilimleri ve Uygulamaları Dergisi Araştırma Makalesi, 7: 27-39. Hartig, T., Evans. G.W., Jamner, L.D., Davis, D.S. and Gärling, T. 2003. Tracking Restoration in Natural and Urban Field Settings. Journal of Environmental Psychology, 23 (2): 109–123. Herzele, A.V., and Wiedeman, T. 2003. A Monitoring Tool for the Provision of Accessible and Attractive Urban Green Spaces. Landscape and Urban Planning, 63 (2): 109-126. Karalı, S. 2001. Kentsel Mekân İçerisinde Yer Alan Yeşil Alanların Değerlendirilmesi; İstanbul-Ümraniye Örneği. Yüksek Lisans Tezi, İTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. Kaya, Ü.N. 2022. Kentsel Yeşil Alanlara Erişilebilirlik ile Kullanıcıların Psikolojik İyi Olma Hali Arasındaki İlişkinin İrdelenmesi: Konya Kenti Örneği. Yüksek Lisans Tezi, AÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya. Kellett, J. and Rofe, M. 2009. Creating Active Communities: How Can Open and Public Spaces in Urban and Suburban Environments Support Active Living? A Literature Review. Report by the Institute for Sustainable Systems and Technologies, University of South Australia to SA Active Living Coalition. Heart Foundation. Adelaide. 70 p. 142 Bursa Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi Müdük & Zencirkıran Journal of Agricultural Faculty of Bursa Uludag University Haziran/2023, 37(1) Keloğlu, E.ve Karabacak, K. 2020. Ankara İli Keçiören İlçesi'nde Açık Yeşil Alanlarının Değerlendirilmesi. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 60 (2): 776-802. Koçan, N. ve İbiş, Ş. 2020. Çankırı İli Kentsel Açık Yeşil Alan Varlığının Belirlenmesi ve Geliştirilmesi Üzerine Bir Araştırma. Ordu Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi, 10 (2): 154-163. Köşe, H. ve Kara, B. 2021. Söke (Aydın) Kenti Aktif Açık-Yeşil Alanlarının Yeterliliğinin İncelenmesi, Kent Akademisi, 14 (2), 374-388. Kuo, F.E. and Sullivan, W.C. 2001. Environment and Crime ın the Inner City Does Vegetation Reduce Crime? Environment and Behavior, 33: 343-367. Maruthaveeran, S. and Van Den Bosch, C.C.K. 2014. A Socio-Ecological Exploration of Fear of Crime in Urban Green Spaces. Urban Forestry & Urban Greening, 13: 1–18. Menteşe, S. 2019. Bilecik Şehir Merkezinde Kentsel Açık-Yeşil Alanların Değerlendirilmesi. Uluslararası Sosyal ve Beşerî Bilimler Araştırma Dergisi, 6 (33): 373-379. Morar, T., Radoslav, R., Spırıdon, L.C. and Păcurar, L. 2014. Assessıng Pedestrıan Accessıbılıty to Green Space Usıng Gıs. Transylvanian Review of Administrative Sciences, (42): 116-139. Olgun, R. 2018. Niğde Kenti Açık ve Yeşil Alanlarına Yönelik Stratejik Hedeflerin Belirlenmesi ve Planlama Stratejilerinin Geliştirilmesi. Doktora Tezi, AÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı, Antalya. Önder, S., Polat, A.T., Korucu, S. 2011. The Evaluation of Existing and Proposed Active Gren Spaces in Konya Selçuklu District, Turkey. African Journal of Agricultural Research, 6 (3): 738-747. Romagosa, F. 2018. Physical Health in Green Spaces: Visitors’ Perceptions And Activities in Protected Areas Around Barcelona. Journal Of Outdoor Recreation And Tourism, 23: 26-32. Sezen, I. and Aytatlı, B. 2019. Kentsel Peyzaj Planlamasında Yeşil Alanların Suçun Önlenmesindeki Rolü: Erzurum Örneği, Kent Kültürü ve Yönetimi Hakemli Elektronik Dergi, 12 (4): 823-834. T.C. Sağlık Bakanlığı, 2011. Fiziksel Aktivite. T.C. Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü Sağlıklı Beslenme ve Hareketli Hayat Dairesi Başkanlığı. https://hsgm.saglik.gov.tr/tr/fiziksel- aktivite/ulkemizdedurum.html#:~:text=Sa%C4%9Fl%C4%B1k%20Bakanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1%20 taraf%C4%B1ndan %202011'de,ciddi%20boyutlarda%20oldu%C4%9Funu%20ortaya%20koymaktad%C4%B1r. (Erişim Tarihi: 01.05.2021) Tepe, A.C. 2018. Açık ve Yeşil Alanların Kentsel Yaşam Kalitesine Etkilerinin Belirlenmesi: Sancaktepe Örneği. Düzce Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, Düzce. TÜİK. 2020. Türkiye İstatistik Kurumu, Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Adrese-Dayali-Nufus-Kayit-Sistemi-Sonuclari-2020-37210 (Erişim Tarihi: 02.12.2020) 143 Bursa Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi Müdük & Zencirkıran Journal of Agricultural Faculty of Bursa Uludag University Haziran/2023, 37(1) Tütüncü, Ö. 2012. Rekreasyonun Suç ve Şiddet ile İlişkisi. 48. Ulusal Psikiyatri Kongresi. 09-13 Ekim 2012, Bursa Tütüncü, Ö., Aydın, İ. 2014. Toplum ve Açık Hava Rekreasyon Faaliyetleri: ABD Örneği. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 25 (1): 118-120. Ulrich, R.S. 1984.View Through a Window May Influence Recovery From Surgery. Science 224: 420-421. Ünal, M. 2014. Aktif Yeşil Alanların Rekreasyonel Hizmet Etkinliğinin Saptanması: Çukurova İlçesi Örneği. Yüksek Lisans Tezi, ÇÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı, Adana. Ünal, M., Uslu, C. 2018. Aktif Yeşil Alanların Rekreasyonel Hizmet Etkinliğinin Saptanması: Çukurova İlçesi Örneği. Çukurova Üniversitesi Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi, 35 (3): 32-41. Wysmułek, J., Hełdak, M and, Kucher, A. 2020. The Analysis of Green Areas’ Accessibility in Comparison With Statistical Data in Poland. Int. J. Environ. Res. Public Health, (17): 4492. Yazıcı, K. and Gülgün Aslan, B. 2017. Açık-Yeşil Alanlarda Dış Mekân Süs Bitkilerinin Önemi ve Yaşam Kalitesine Etkisi; Tokat Kenti Örneği. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 54 (3):275-284. Zencirkıran, M., Altay Ender, E. and Altun, G. 2019. A Research on Attractive Flowered Exotic Woody Landscape Plant Species Used in Urban Green Spaces in Bursa. Chapter 1: 9-26. Researches in Landscape and Ornamental Plants (Edt. Prof.Dr. Murat Zencirkıran). GeceKitaplığı/Gece Publishing, ISBN:978-625- 7958-27-1, Ankara. Zeybek, O. 2018. Yeni Bir Tasarım Unsuru Olan Kablosuz İnternet Bağlantısının Park Tasarımına Etkileri: İzmir Pasaport İnternet Parkı Örneği. Bartın Orman Fakültesi Dergisi, 20 (1): 1-13. 144