T.C. BURSA ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ DENEYSEL OLARAK OLUŞTURULMUŞ TİP 2 DİYABETTE Quercus ithaburensis Dence. (MEŞE PALAMUDU) EKSTRESİNİN OKSİDAN ve ANTİOKSİDAN SİSTEMLER ÜZERİNE ETKİSİ Burcu ÖZMEN Prof. Dr. Sibel TAŞ (Danışman) YÜKSEK LİSANS TEZİ BİYOLOJİ ANABİLİM DALI BURSA- 2018 i ii iii ÖZET Yüksek Lisans Tezi DENEYSEL OLARAK OLUŞTURULMUŞ TİP 2 DİYABETTE Quercus ithaburensis Dence (MEŞE PALAMUDU) EKSTRESİNİN OKSİDAN VE ANTİOKSİDAN SİSTEMLER ÜZERİNE ETKİSİ Burcu ÖZMEN Bursa Uludağ Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Biyoloji Anabilim Dalı Danışman: Prof.Dr. Sibel TAŞ Diyabetes Mellitusta kan glikoz ve lipit düzeylerinde gözlenen artışa bağlı olarak gelişen oksidatif stres, diyabet komplikasyonlarının ortaya çıkmasına neden olabilmektedir. Quercus ithaburensis Dence ise artan kan glikozu ve lipit düzeylerini düşürerek ve antioksidan enzim sistemlerine etki ederek oksidatif stresi azaltabilir. Bu çalışmada; streptozotosin ile tip 2 diyabet oluşturulmuş sıçanlarda Quercus ıthaburensis Dence bitki ekstresinin kan glikozu ve oksidan-antioksidan sistemler üzerine olan etkisi araştırıldı. Quercus ithaburensis Dence bitki ekstresi sıçanlara 21 gün süre ile %5 oranında içme sularına katılarak verildi. Wistar türü erkek sıçanlar rastgele kendi aralarında dört gruba ayrıldı; Kontrol (K), Kontrol+Quercus ithaburensis Dence (K + QID), Diyabet (D), Diyabet + Quercus ithaburensis Dence (D + QID). Kontrol+Quercus ithaburensis Dence grubunda kontrol grubuna göre; kan glikoz ve serum total kolesterol, düzeylerinde istatistiksel olarak anlamlı azalma saptanırken, plazma glutatyon peroksidaz ve süperoksit dismutaz düzeylerinde ise anlamlı artış saptandı. Diyabet + Quercus ithaburensis Dence grubunda diyabet grubuna göre kan glikoz, serum total kolesterol, plazma ve doku malondiadehit düzeylerinde (kalp, kas, karaciğer) istatistiksel olarak anlamlı bir azalma bulunurken, serum insülin, paraoksonaz ve arilesteraz aktivitesinde ise anlamlı artış olduğu saptandı. Sonuç olarak bu çalışmada; Quercus ithaburensis Dence bitki ekstresinin tip 2 diyabet oluşturulmuş sıçanlarda, antihiperglisemik, antihiperlipidemik ve antioksidan etki gösterdiği bununla birlikte oksidatif strese karşı koruyucu ve /veya önleyici etki göstermesi nedeniyle diyabette tedavi/destekleyici olarak kullanılmasının yararlı olabileceği sonucuna varıldı. Anahtar kelimeler: Diyabet, Quercus ithaburensis Dence, oksidatif stres, antioksidan. 2018, sayfa xii+74. iv ABSTRACT MSc Thesis Quercus ithaburensis Dence IN TYPE2 DIABETIC RATS: EFFECTS ON THE OXIDATIVE AND ANTIOXIDATIVE SYSTEMS Burcu ÖZMEN Uludağ University Graduate School of Natural and Applied Sciences Department of Biology Supervisor: Prof. Dr. Sibel TAŞ Nowadays, Quercus ithaburensis Dence plant is one of the most ancient herbal drugs grown in the world, which are gaining popularity as medicaments from time immemorial within Mediterranean countries and its extract is rich in natural antioxidants. The current study was designed to test the antioxidative and antidiabetic activities of Quercus ithaburensis Dence plant on hypoglycemic, oxidative–antioxidative systems in streptozotocin-nikotinamit type 2 diabetic rats.Wistar rats were divided into four groups; Control(C), Control+Quercus ithaburensis Dence (C+QID), Diabet (D), Diabet+ Quercus ithaburensis Dence (D+QID).Quercus ithaburensis Dence extract reduced blood glucose, serum total cholesterol, plasma and tissue malondiadeh levels (heart, muscle, liver). Also serum insulin, paraoxonase and arylesterase activities quantitative were significantly increased in the C+ QID, D+QIDgroups. In conclusion, this paper demonstrates that Quercus ithaburensis Dence plant extract manifest antihyperglycemic , antihyperlipidemic effects , reduced the lipid peroxidation process and enhanced the antioxidative defense system in an experimental diabetic model. Keywords: Diabetes, streptozotocin,nicotinamide,Quercus ithaburensis Dence, oxidative stress, antioxidant. 2018, page xii+74. v TEŞEKKÜR Bu çalışmanın gerçekleştirilmesinde, değerli bilgilerini benimle paylaşan, büyük bir ilgiyle bana faydalı olabilmek için elinden gelenden fazlasını sunan ve gelecekteki mesleki hayatımda da bana verdiği değerli bilgilerden faydalanacağımı düşündüğüm kıymetli danışman hocam Prof. Dr. Sayın Sibel TAŞ hocama teşekkürü bir borç biliyor ve şükranlarımı sunuyorum. Çalışmamda destekleri için ekip arkadaşlarım Najlaa BASSALAT, Merve GÜLMEN ve Cansu Nur KÖKSAL’a teşekkür ederim. Benden güvenini esirgemeyen kıymetli babam ve annem ve beni bu günlere sevgi ve saygı kelimelerinin anlamlarını bilecek şekilde yetiştirerek getiren ve benden hiçbir zaman desteğini esirgemeyen bu hayattaki en büyük şansım olan aileme ve sonsuz teşekkürlerimi sunarım. Burcu ÖZMEN …/…/……. vi İÇİNDEKİLER Sayfa ÖZET……………………………………………………………………………………..i ABSTRACT……………………………………………………………………...….......ii TEŞEKKÜR……………………………………………………………………….........iii İÇİNDEKİLER.................................................................................................................iv SİMGE ve KISALTMALAR……………………………………………………….......vi ŞEKİLLER DİZİNİ…………………………………………………………………......ix ÇİZELGELER DİZİNİ…..………………………………………………………...….....x 1.GİRİŞ …………………………………………………………………………….........1 2. KURAMSAL TEMELLER..................................................………….........................4 2.1.Diyabetes Mellitus, Oksidatif Stres ve Diyabette Antioksidan Kullanımı. …….......4 2.1.1. Tip 2 Diyabetes Mellitus……………………………………………………….....4 2.1.2. İnsülin Direnci………… ……………………………………………………........5 2.1.3.Bozulmuş İnsülin Sekresyonu……….…………………………………….............6 2.2.Oksidatif Stres ve Serbest Radikaller……………. ………………...………….........7 2.2.1.Oksidatif Stres ………………………………………………...……………..........7 2.2.2.Serbest Radikaller……………...………..…………………………………….…...7 2.2.3. Oksidatif Stres Ve Serbest Radikallerle İlgili Hastalıklar …...………...………..15 2.3.Antioksidan Mekanizmalar………………….…...………………………….……...16 2.3.1.Enzim Yapısındaki Antioksidanlar……………………………………………….17 2.3.2.Enzim Yapısında Olmayan Antioksidanlar………….……………………….......21 2.4.Diyabet ve Oksidatif Stres İle İlgili İlişkisi...............................................................24 2.5.Quercus Ithaburensis D.ve Diyabet ile İlişkisi …………….……….…..….……...26 3. MATERYAL ve YÖNTEM………………………………………………………....30 3.1. Deney Hayvanları ve Bakım Koşulları……………………………………….........30 3.1.1Deney Hayvanlarının Gruplandırılması……………………………………….......30 3.1.2. Diyabetin Oluşturulması……………………………………………………........30 3.1.3.Quercus Ithaburensis D.Ekstresinin Hazırlanması…..……………………..........30 3.1.4.Quercus Ithaburensis D. Ekstresinin Verilişi………………..…………...............31 3.1.5.Örneklerin Toplanması……………………………………………………...........31 3.1.6. Deneyde Kullanan Araç , Gereçler ve Kimyasal Maddeler………………..........31 3.1.7. Deneyde Kullanılan Ticari Kitler………………………………………..............32 3.2. Yöntem…………………………………………………………………….............33 3.2.1. Doku MDA Düzeyi Ölçümü ……………...….....................................................33 3.2.2.Plazma MDA Düzeyi Ölçümü …………………………………….……..............34 3.2.3. Serum Lipit (TK, TG ve HDL-K) Düzeylerinin Ölçümü…………...........……...35 3.2.4. İnsülin Enzim Düzeyinin Belirlenmesi.………………………………....….........35 3.2.5. Paraoksonaz Enzim Aktivitesinin Ölçümü .…………………………........….....36 3.2.6. Arilesteraz Enzim Aktivitesinin Ölçümü …………………………….................37 3.2.7. Plazma SOD Enzim Miktarının Kantitatif Ölçümü ………………….......…......37 3.2.8. Plazma GPX Enzim Miktarının Kantitatif Ölçümü…………………………......38 3.2.9. İstaistiksel Analiz……..………………………………………………………....38 4.BULGULAR …………………………………………………………………....…...40 5.TARTIŞMA ve SONUÇ ………………………………………………………….....49 KAYNAKLAR………………………………………………………………..…..........55 ÖZGEÇMİŞ……………………………………………………………………….........63 vii SİMGELER ve KISALTMALAR DİZİNİ Simgeler Açıklama dL Desilitre MG Miligram µl Mikrolitre mL Mililitre µM Mikromolar Mmol Mikromol P İstatistiksel anlamlılık değeri pH Hidrojen iyonu konsantrasyonu % Yüzde 0C Santigrat derece %99), “Sigma-Aldrich” (ABD) Kat. No: 437611 20. 2-Tiyobarbitürik asit (TBA) (>% 98), “Sigma-Aldrich” (ABD) Kat. No:T5500 21. Trikloroasetik asit (TCA), “Merck” (Almanya) K8at. No: 100807 22. Potasyum klorür (KCL), “BioshopCanadaInc.” (Kanada) Kat. No: POC308 23. Sodyum dodesil sülfat (SDS), “Merck” (Almanya) Kat. No: 817034 24. Asetik asit gliceal %99,5-%100, “Carlo Erba” (Fransa) Kat. NO:CE.302011 25. 1-Bütanol, “Merck” (Almanya) Kat. NO:101990 26. Sodyum hidroksit, "Merck" (Almanya) Kat. no: 6462 27. Sodyum klorür, "Merck" (Almanya) Kat. no: 6400 28. Tetramethoxypropane, “Sigma-Aldrich” (ABD) Kat. No: BCBP6297V 29. Sodyumsitrat, “Sigma-Aldrich” (ABD) Kat. No:6104939 32 30. 2-Propanol ,“Sigma-Aldrich” (ABD) Kat. No:278475 31. Streptozotocin (STZ), “SantaCruzBiotechnology- Chemcruz” (ABD) kat No: U- 9889 32. Q. ithaburensis ekstraktı, Kale Firması, Edremit-BALIKESİR. 3.1.8. Deneyde kullanılan ticari kitler 1. RatGlutatione peroxidase (GPX) 96 ELİSA Kit, “ YL Biotech” (Shangay) Kat No: YLA0119RA 2. RatSuperOxidaseDismutase (SOD) 96 ELİSA Kit, “ YL Biotech” (Shangay) Kat No: YLA0115RA 3. RAT Insulin (INS) 96 ELİSA Kit, “Elabscience” (ABD) Kat. No: E-EL-R2466 4. Full Automated Paraoxsanase-1 (PON-1) Enzym Activity Kit, “RelAssayDiagnostics” (Türkiye) 5. Arylesterase (ARE) Assay Kit, “RelAssayDiagnostics” (Türkiye) 3.2. Yöntem 3.2.1. Doku MDA düzeyi ölçümü Ohkawa ve arkadaşlarının (1979) tanımladığı yönteme göre dokulardaki MDA düzeyleri spektrofotometrik olarak ölçüldü. Dokularda (kalp, karaciğer, böbrek ve iskelet kası) lipit peroksitleri, 2-tiyobarbitürik asit (TBA) ile 100oC sıcaklıkta bir kromojen oluşturdu. Oluşan bu kromojene n-bütanol ilave edildi ve bunun sonucunda oluşan renk şiddeti 532 nm’despektrofotometrik olarak ölçüldü. Hesaplama: Numune absorbansı / Standart absorbansı X Standart konsantrasyonu (100 mg/dL) = nmol/mg doku 33 Çizelge 3.1. Doku MDA ölçümü ve deneyin yapılışı Ayıraç körü Standart Örnek 0.2 ml. distile 0.2 ml standart 0.2g.Homojenat su Sodyum dodesil sülfat 0.2 Ml 0.2 Ml 0.2 mL Asetik asit 1.5 mL 1.5 mL 1.5 mL Tiyobarbitürikasit(TBA) 1.5 mL 1.5 mL 1.5 mL Distile su 0.6 mL 0.6 mL 0.6 mL Vortekslendi.60 dk kaynatıldı ve buzlu suda soğutuldu. Distile su 1 mL 1 mL 1 mL N-Bütanol / Piridin 5 mL 5 mL 5 mL Vortekslendi 20dk 3000 rpm’ de santrifüj edildi. Üst faz absorbans532 nm’ de köre karşı okundu. 3.2.2. Plazma MDA düzeyi ölçümü Malonaldehit’in (MDA), TBA ayıracı ile asidik ortamda yüksek ısının etkisi ile pembe renkli bir kompleks oluşturması ve oluşan bu rengin 535 nm’despektrofotometrik olarak ölçülmesi yöntemi ile yapıldı (Kamal ve ark. 1989). Hesaplama: NABS / SABS (0,084) x 10 nmol/ml = TBA/ml plazma Çizelge 3.2. Plazama MDA ölçümü ve deneyin yapılışı Numune Standart Kör 0.25 ml plazma 0.25 ml standart 0.25 ml distile su %20Trikloroasetik asit 2.5mL 2.5mL 2.5mL (TCA) %0.67Tiyobarbitürik 1mL 1mL 1mL asit (TBA) Vortekslendi ve 30dk kaynatıldıktan sonra buzlu suda soğutuldu. N-Bütanol 4mL 4mL 4mL Vortekslendi 35dk 3000 rpm’ de santrifüj edildi. Üst faz absorbans. 535nm’ de köre karşı okundu. 34 3.2.3. Serum lipit (TK, TG ve HDL-K) düzeylerinin ölçümü Serum lipit (TK, TG ve HDL-K) düzeyleri, fotometrik olarak “Abbott ARCHITECT c8000” otoanalizöründe ölçüldü ve mg/dLolarak ifade edildi. 3.2.4. İnsülin enzim düzeyinin belirlenmesi Deneyin prensibi; elisa kiti kullanılarak insülin enzim düzeyi(Sandiviç-Eliza metodunu içeren “Elabscience, RAT Insulin (INS)”) tayin edildi ve sonuçlar spektrofotometrede okundu. Kit içerisinden çıkan mikro kuyucuklu plaka, sıçan-insülinine özgü bir antikor (INS) ile kaplanmış olup standart ile örnekler bu mikro kuyucuklarakonuldu. Böylece konulan bu satandart ve örnekler mikro kuyucuk içerisindeki spesifik antikor ile kombine edilmiş oldu. Daha sonra, sıçan INS ve Avidin-HorseradishPeroksidaz (HRP) konjugatına özgü biyotinlenmiş tespit antikoru, her mikro plakaya ardı ardına ilave edilerek inkübe edildi. Kit içersinde yer alan “serbest bileşenler çözeltisi” mikro kuyucuklara eklenip yıkandı ve sonra substrat çözeltileri mikro kuyucuklara eklendi. Kontrol kuyucukları olan “Rat INS, “biyotinlenmiş tespit antikoru” ve Avidin-HRP konjugatı” antikor ile girdiği tepkime sonunda mavi renkte olduğu gözlemlendi ve sonrasında kit içerisinde yer alan “Stop çözeltisi” eklenerek enzim-substrat tepkimesi sonlandırıldı. Tepkimenin sonlanması ile daha önceden oluşan mavi rengin sarı renge döndüğü gözlendi. Deneyin yapılışı; 100 µl standart ve örnekler kuyucuklara eklendi ve 90 dakika 37oC’ de inkübe edildi. Kuyucukların içerisinde yer alan sıvılar alındı. Ardından kuyucukların üzerine 100 µl “Biotinleşmiş tespit çözeltisi” eklendi ve 1 saat 37oC de inkübe edildi. Kuyucuklar içerisinde bulunan sıvılar tekrardan alındı ve 3 kere yıkandı. Daha sonra kuyucukların içerisine 100 µl “HRP konjugatı” eklendi ve 30 dakika 37oC de inkübe edildi. Tekrardan kuyucuklar içerisindeki sıvılar alındı ve 5 kere daha yıkandı. Ardından 90 µl “substrat ayıracı” eklendi ve 15 dakika 37oC de inkübe edildi. Kuyucuklara 50 µ l “stop çözeltisi” eklendi. Stop çözeltisinin eklenmesiyle birlikte hemen 450 nm’de optik yoğunluk (OD) değerleri spektrofotometrik olarak ölçüldü ve istatiksel olarak değerlendirildi. Deney için kullanılan örneklerin optik yoğunluk (OD) değerleri, sıçan 35 INS düzeyiOD'sinin standart bir eğrisi alındı ve kıyaslanarak hesaplanması yapıldı ve sonuçlar ng/mLolarak ifade edildi. 3.2.5. Paraoksanaz enzim aktivitesinin ölçümü Paraoksanaz enzim aktivitesi, “RelAssayDiagnostics, “Full Automated Paraoxsanase-1 (PON-1) Enzym Activity Kit” kullanılarak kinetik spektrofotometrede tayin edildi. Deneyin prensibi; deneyde kullanılan örneklerdeki paraoksonaz enziminin, reaksiyon ortamındaki paraoksonsubstratını hidroliz etmesi ve oluşan üründeki absorbans artışının absorbans spektrumuna uygun dalga boyunda kinetik olarak izlenmesine dayanmaktadır. Sonrasında non-enzimatik hidroliz değeri, örnek değerinden çıkarılarak enzimatik aktiviteye ait net değerler hesaplandı. Sonuçlar dakikada bir mikromolarsubstratın hidrolizine eşit olan Ünite/Litre cinsinden ifade edildi. Deneyde kullanılan ayıraçlar ve deneyin yapılma aşamaları çizelge 3.3’ de verilmiştir. Çizelge 3.3. Deneyde kullanılan ayıraçlar ve deneyin aşamaları Örnekhacmi 25 µl Ayıraç 1 hacmi 500 µl Ayıraç 2hacmi 25 µl Dalgaboyu 412nm Okuma yöntemi Kinetik Deneyin yapılışı; spektrofometre küvetine 500 µL “ayıraç 1” konuldu ve üzerine 25 µL örnek ilave edildi, karıştırıldı. Daha sonra üstüne 25 µL “ayıraç 2” eklendi ve karıştırıldı. Tama eklemea anındaa bira kronometre de zaman başlatıldı. Hızlı bir şekilde spektrofotometrede 412 nm’ dalga boyunda absorbans değerleri ölçüldü ve 30. saniye ile 150. saniyelerde ki absorbans değerleri alınarak hesaplandı. Hesaplama: Sonuç (U/L) = [ (150. Saniye ABS – 30. Saniye ABS) /2 ] x 1202,84 36 3.2.6. Arilesteraz enzim aktivitesinin ölçümü Arilesteraz enzim aktivitesi için “RelAssayDiagnostics, Arylesterase (ARE) Assay Kit” kullanıldı ve spektrofotometrik olarak tayin edildi. Deneyin yapılmasında kullanılan ayıraçlar çizelge 3.4.’de verilmiştir Çizelge 3.4. Deneyde kullanılan ayıraçlar Seyreltmeörnekleri 3 µl Ayıraç 1 hacmi 260 µl Ayıraç 2 hacmi 10 µl Ayıraç 3 hacmi 80 µl Deneye başlamadan önce örnekler kit içerisinde yer alan seyreltme çözeltisi ile 1’e 100 oranında seyreltildi. Yine kit içerisinde yer alan “ayıraç 1” örneklerin üzerine ilave edildi ve 548 nm dalga boyunda birinci absorbans değeri ölçüldü. Kit içerisindeki “ayıraç 2” ve “ayıraç 3” de örnekler üzerine eklendi, yaklaşık 2-3 dakika sonra son absorbans değeri 700 nm’de ölçüldü ve sonuçlar ng/ml olarak ifade edildi. 3.2.7. Plazma SOD enzimin miktarının kantitatif ölçümü Immunoassay Sandiviç-Enzimini temel alan bu yöntemde “YL Biotech, RatSuperOxidaseDismutase (SOD)” elisa kiti kullanılarak SOD enzim düzeyi spektrofotometrikolarak ölçüldü. İlk olarak deneyde kullanılacak olan tüm ayıraçlar, örnekler ve standartlar hazırlandı.Hazırlanan örneklere daha sonra standartlar ve ELISA çözeltileri eklendi ve reaksiyonun gerçekleşmesi için örnekler 60 dakika 37oC’de inkübe edildi. İnkübe edildikten sonra örnekler 5 defa yıkandı. Kit içerisinde yer alan “Kromojen A” ve “Kromojen B” çözeltileri örneklere eklenerek renk oluşumunun gerçekleşmesi için 10 dakika 37oC’de tekrar inkübe edildi. Daha sonra oluşan reaksiyonu durdurmak için kit içerisinde bulunan “Stop Çözeltisi” eklendi. Reaksiyonun bitiş noktasının tespit edilebilmesi için örnekler 10 dakika içerisinde 450 nm dalga boyundaspektrofotometrik 37 (Mikroplatespektrofotometre, “Biotek µQuant”) olarak ölçüldü ve sonuçlar ng/ml olarak ifade edildi. Analiz aralığı: 0,05 ng/ml - 20 ng/ml Hassaslık: 0,016 ng/ml 3.2.8. Plazma GPX enzim miktarının kantitatif ölçümü ImmunoassaySandiviç-Enziminikullanma esasına dayanan bu yöntemde “YL Biotech, RatGlutationeperoxidase (GPX)” elisa kiti kullanılarak GPX enzim miktarı spektrofotometrikolarak ölçüldü. Deneye başlamadan önce deneyde sırasında kullanılacak olan tüm ayıraçlar, örnekler ve standartlar hazırlandı. Hazırlanan bu örneklere daha sonra standartlar ve ardından ELİSA çözeltisi eklendi. Reaksiyonun gerçekleşmesi için örnekler 60 dakika 37oC’de inkübe edildi. Örnekler inkübasyondan sonra 5 kere yıkandı. Kit içerisinde yer alan “Kromojen A” ve “Kromojen B” çözeltileri örneklere eklendi ve renk oluşumunun gerçekleşmesi için 10 dakika 37oC’de tekrar inkübasyon yapıldı. Daha sonra oluşan reaksiyonu durdurmak için kit içerisinden çıkan “Stop Çözeltisi” örneklere eklendi. Reaksiyonun bitiş noktasının tespit edilebilmesi için 10 dakika içerisinde örnekler 450 nm dalga boyunda spektrofotometrik (Mikroplatespektrofotometre, “Biotek µQuant”) olarak ölçüldü ve sonuçlar ng/ml olarak ifade edildi. Analiz aralığı:0,5 ng/ml – 200 ng/ml Hassaslık: 0,24 ng/ml 3.2.9. İstatiksel analiz İstatistiksel değerlendirme için SPSS (Statistical Packages of SocialSciencesfor Windows Standart Version23.0) paket programı kullanıldı. Veriler aritmetik ortalama (ort) ± ortalamanın standart hatası (SEM) olarak verildi. Gruplar arasındaki farkı karşılaştırmak için Kruskal Wallis testi yapılarak anlamlılık değeri p<0,05 olan sonuçlara ise Mann- 38 Whitney U testi uygulandı. Testlerde p<0,05 düzeyi istatistiksel olarak anlamlı kabul edildi. 39 4. BULGULAR Yem, Sıvı, Vücut Ağırlığı Değerleri Kontrol+Q. ithaburensis grubu, kontrol grubu ile karşılaştırıldığında, yem alımında (sırasıyla 22,8 ± 0,4 g/24s ve 24,1 ± 1,3g/24s), sıvı alımında (sırasıyla45 ± 1,4 mL/24s ve 41 ± 1,3mL/24s) ve vücut ağırlığında (sırasıyla300 ± 3,1 g ve 288 ± 7g) istatistiksel olarak anlamlı bir değişiklik saptanmadı. Diyabet grubunda, kontrol grubuna göre, yem alımı (sırasıyla34,1 ± 0,5g/24s ve24,1 ± 1,3g/24s,p<0,05) ve sıvı alımında (sırasıyla85 ± 1,3mL/24s ve41 ± 1,3mL/24s; p<0,01)istatistiksel olarak anlamlı bir artış saptanırken,vücut ağırlığında ise istatistiksel olarak anlamlı bir değişiklik saptanmadı (sırasıyla 298 ± 4,5 g ve 288 ± 7 g; ). Diyabet +Q. ithaburensis grubunda, diyabet grubuna göre yem alımında (sırasıyla;30,2± 0,46g/24s ve34,1 ± 0,5g/24s;p<0,01) ve sıvı alımında (sırasıyla76 ± 2,3mL/24sve 85 ± 1,3 mL /24s; p<0,05 ) istatistiksel olarak anlamlı bir azalma saptanırken,vücut ağırlığında ise istatistiksel olarak bir anlam saptanmadı (sırasıyla 289 ± 6gve298 ± 4,5g) (Şekil 4.1, Çizelge 4.1). Glikoz ve Insülin Değerleri Kontrol+ Q. ithaburensis grubu,kontrol grubu ile karşılaştırıldığında kan glikoz düzeylerinde anlamlı bir azalma saplanırken (sırasıyla;118,5 ± 2,5 mg/dL ve133,6± 3,2 mg/dL; p<0,05), serum insülin (sırasıyla 1,7 ± 0,2 ng/mLve 1,7 ± 0,1 ng/mL) düzeylerinde istatistiksel olarak anlam saptanmadı. Diyabet grubunda, kontrol grubuna göre kan glikoz düzeylerinde istatistiksel olarak anlamlı bir artış saptanırken (sırasıyla 294± 18mg/dLve 133,6± 3,2 mg/dL; p<0,01), serum insülin düzeyinde iseistatistiksel olarak anlamlı bir azalma saptandı (sırasıyla;0,6 ± 0,06 ng/mLve 1,7 ± 0,1 ng/mL; p<0,01 ). 40 Diyabet +Q. ithaburensis grubu, diyabet grubu ile karşılaştırıldığında kan glikoz düzeylerinde istatistiksel olarak anlamlı bir azalma saptanırken (sırasıyla;278,4 ± 5,6 mg/dLve 294 ± 18 mg/dL; p< 0,01 ) serum insülin düzeylerinde ise (sırasıyla1,02 ± 0,03 ng/mL ve0,6 ± 0,06ng/mL; p<0,01 ) istatistiksel olarak anlamlı bir artış saptandı (Şekil 4.2, Çizelge 4.1). 330 310 290 270 K 250 K+QID 230 D 210 190 D+QID 170 150 0. hafta 1. hafta 2. hafta 3.hafta Şekil 4.1.Kontrol (K), Kontrol+Quercus ithaburensis (K+QID), Diyabet (D), Diyabet+Quercus ithaburensis (D+QID) gruplarında 3 haftalık periyotta meydana gelen vücut ağırlığı değişimi. 350 300 250 K 200 K+QID 150 D 100 D+QID 50 0 0. hafta 1. hafta 2. hafta 3.hafta Şekil 4.2.Kontrol (K),Kontrol+Quercus ithaburensis (K+QID), Diyabet (D), Diyabet+Quercus ithaburensis (D+QID) gruplarında 3 haftalık periyotta meydana gelen kan glikoz değişimi. 41 Vücut Ağırlığı Glikoz (mg/dL) Çizelge4.1.Kontrol (K),Kontrol+Quercus ithaburensis (K+QID), Diyabet (D), Diyabet+Quercus ithaburensis (D+QID) gruplarında yem, sıvı alımı, vücut ağırlığı, glikoz ve insülin değerleri (Ort ± SEM). Parametreler K K+QI.D D D+QI.D Yem alımı (g/24s) 24,1 ± 1,3 22,8 ± 0,4 34,1 ± 0,5a* 30,2± 0,46b** Sıvı alımı (mL/24s) 41 ± 1,3 45 ± 1,4 85 ± 1,3a** 76 ± 2,3b* Vücut ağırlığı (g) 288 ± 7 300 ± 3,1 298 ± 4,5 289 ± 6 Glikoz (mg/dL) 133,6± 3,2 118,5 ± 2,5a* 294± 18a** 278,4 ± 5,6b** İnsülin (ng/mL) 1,7 ± 0,1 1,7 ± 0,2 0,6 ± 0,06a** 1,02 ± 0,03b** a : Kontrol grubu ile karşılaştırma. b : Diyabet grubu ile karşılaştırma İstatistiksel anlamlılık düzeyi: * p< 0.05, **p< 0.01 Lipit Değerleri Kontrol+Q. ithaburensis grubunda, kontrol grubunagöreserumtotal kolesterol düzeylerinde istatistiksel olarak anlamlı bir azalma gözlenirken (sırasıyla 48 ± 1,7 mg/dLve 60,2 ± 1,5 mg/d; p<0,05); serum trigliserit (sırasıyla73,5 ± 3,5 mg/dLve 78,4 ± 2,2 mg/dL), ve serum yüksek dansiteli lipoprotein kolesterol düzeylerinde ise istatistiksel olarak anlamlı bir değişim gözlenmedi (sırasıyla51,1± 1,3 mg/dL ve 50,8 ± 1,9mg/dL). Diyabet grubunda kontrol grubuna göre serum TK (sırasıyla 69,6± 1,8mg/dLve 60,2 ± 1,5mg/dL; p<0,05 ) düzeylerinde istatistiksel olarak anlamlı bir artış saptanırken; serum TG (sırasıyla 80,6 ± 3,6mg/dL ve 78,4 ± 2,2mg/dL ) ve serum serum yüksek dansiteli lipoprotein kolesterol düzeylerindeistatistiksel olarak anlamlı bir değişiklik saptanmadı(sırasıyla 54,5 ± 1mg/dLve50,8 ± 1,9mg/dL). Diyabet +Q. ithaburensis grubu, diyabet grubuile karşılaştırıldığında serum TK düzeylerinde istatistiksel olarak anlamlı bir azalma saptanırken(sırasıyla60± 2,6 mg/dLve 69,6± 1,8 mg/dL; p<0,05 ) ; serum TG (sırasıyla 79,5 ± 3,5 mg/dLve 80,6 ± 3,6 mg/dL) ve serum serum yüksek dansiteli lipoprotein kolesterol düzeylerinde ise istatistiksel olarak bir anlam saptanmadı (sırasıyla 55,7 ± 1,6 mg/dLve 54,5 ± 1 mg/dL) (Çizelge 4.2). 42 Çizelge 4.2.Kontrol (K),Kontrol+Quercus ithaburensis (K+QID), Diyabet (D), Diyabet+Quercus ithaburensis (D+QID) gruplarında total kolesterol (TK), trigliserit (TG) ve HDL-Kolesterol (HDL-K) seviyeleri (Ort ± SEM) Parametreler K K+QI.D D D+QI.D TK (mg/dL) 60,2 ± 1,5 48 ± 1,7a* 69,6± 1,8a* 60± 2,6b* TG (mg/dL) 78,4 ± 2,2 73,5 ± 3,5 80,6 ± 3,6 79,5 ± 3,5 HDL- K (mg/dL) 50,8 ± 1,9 51,1± 1,3 54,5 ± 1 55,7 ± 1,6 a : Kontrol grubu ile karşılaştırma. b : Diyabet grubu ile karşılaştırma İstatistiksel anlamlılık düzeyi: * p< 0.05, **p< 0.01 SOD Değerleri Kontrol+Q. ithaburensis grubunda, kontrol grubuna göre plazma SOD düzeylerinde anlamlı bir artış bulundu (sırasıyla 1,59 ± 0,14ng/mL ve 0,94 ± 0,17 ng/mL; p<0,05). Diyabet grubunda kontrol grubuna göre plazma SOD düzeylerinde istatistiksel olarak anlamlı bir artış belirlendi (sırasıyla 1,28 ± 0,03 ng/mLve 0,94 ± 0,17 ng/mL; p<0,05). Diyabet +Q. ithaburensis grubu,diyabet grubu ile karşılaştırıldığında ise plazma SOD düzeylerinde anlamlı bir artış saptandı (sırasıyla 1,31 ± 0,32 ng/mL ve 1,28 ± 0,03ng/mL). GPX Değerleri Plazma GPX düzeylerinde; Kontrol+Q. ithaburensis grubu, kontrol grubu ile karşılaştırıldığında saptanan artış(sırasıyla 12,8 ± 0,53ng/mLve 8,3 ± 1,4ng/mL; p<0,01)ve yine diyabet grubunda kontrol grubuna göre saptanan artışlar istatistiksel olarak anlamlıydı(sırasıyla11,8 ± 0,85 ng/mL ve 8,3 ± 1,4ng/mL; p<0,05).Diyabet+Q. ithaburensis grubu diyabet grubu,ile karşılaştırıldığında ise anlamlı bir değişiklik saptanmadı(sırasıyla13,14 ± 0,66 ng/mLve 11,8 ± 0,85ng/mL). PON ve ARE Değerleri Kontrol+Q. ithaburensis grubu, kontrol grubu ile karşılaştırıldığında, PON aktivitesinde (sırasıyla 144,7 ± 9,8 Ü/Lve 136,5 ± 8,5 Ü/L) ve ARE aktivitesinde istatistiksel olarak anlamlı bir değişiklik gözlenmedi (sırasıyla 143,1 ± 1,3 Ü/Lve 140,1 ± 2,4 Ü/L). Diyabet 43 grubunda kontrol grubuna göre, PON aktivitesinde (sırasıyla 52,3 ± 3,5 Ü/L ve 136,5 ± 8,5Ü/L; p<0,01) ve ARE aktivitesinde (sırasıyla 59,7 ± 2,4 Ü/L ve 140,1 ± 2,4 Ü/L; p<0,01 ) saptanan azalma anlamlıydı. Diyabet +Q. ithaburensis grubunda diyabet grubuna göre PON aktivitesinde (sırasıyla 160,1 ± 9,5 Ü/Lve 52,3 ± 3,5 Ü/L; p<0,01) ve ARE aktivitesinde saptanan artışlar istatistiksel olarak anlamlıydı (sırasıyla148,7 ± 7,4 Ü/L ve 59,7 ± 2,4 Ü/L; p<0,01)(Çizelge 4.3.). Çizelge 4.3.Kontrol (K),Kontrol+Quercus ithaburensis (K+QID), Diyabet(D), Diyabet+Quercus ithaburensis (D+QID) gruplarında plazma Süperoksit Dismutaz (SOD), plazma Glutatyon Peroksidaz (GPX), Paraoksonaz(PON) ve Arilesteraz (ARE) aktivitesi değişimi (Ort ± SEM) Parametreler K K+QI.D D D+QI.D Tüm Kan GPX (ng/mL) 8,3 ± 1,4 12,8 ± 0,53a** 11,8 ± 0,85a* 13,14 ± 0,66 Tüm Kan SOD (ng/mL) 0,94 ± 0,17 1,59 ± 0,14a* 1,28 ± 0,03a* 1,31 ± 0,32 PON (Ü/L) 136,5 ± 8,5 144,7 ± 9,8 52,3 ± 3,5a** 160,1 ± 9,5b** ARE (Ü/L) 140,1 ± 2,4 143,1 ± 1,3 59,7 ± 2,4a** 148,7 ± 7,4b** a : Kontrol grubu ile karşılaştırma. b : Diyabet grubu ile karşılaştırma İstatistiksel anlamlılık düzeyi: * p< 0.05, **p< 0.01 Doku MDA Değerleri Kontrol+Q. ithaburensis grubunda,kontrol grubuna göre kasdoku MDA düzeylerinde istatistiksel olarak anlamlı bir değişiklik saptanmadı (sırasıyla342,4 ± 12nmol/mg dokuve 341,4 ± 16,6 nmol/mg doku). Karaciğer doku MDA düzeylerinde (sırasıyla390,1± 18nmol/mg doku ve 439,3± 15 nmol/mg doku) aynı zamanda böbrek doku MDA (sırasıyla472,8 ± 23 nmol/mg dokuve 520,5± 22nmol/mgdoku) ve kalp doku MDA (sırasıyla367,9 ± 18 nmol/mg doku ve 381,9 ± 19nmol/mg doku) düzeylerinde bulunan değişiklikler istatistiksel olarak anlamlı değildi. Diyabet grubunda kontrol grubuna göre kalp doku MDA (sırasıyla1012,8 ± 52 nmol/mg doku ve381,9 ± 19 nmol/mg doku; p<0,01), böbrek doku MDA (sırasıyla1047,9± 45nmol/mg doku ve520,5± 22nmol/mg doku; p<0,01), kas doku MDA (sırasıyla650,7 ± 21nmol/mg doku ve 341,4 ± 16,6nmol/mg doku; p<0,01) ve karaciğer doku 44 MDA(sırasıyla767,7± 39 nmol/mg doku ve439,3± 15 nmol/mg doku; p<0,01) MDA düzeylerinde saptanan artış istatistiksel olarak anlamlıydı. Diyabet +Q. ithaburensis grubu, diyabet grubu ile karşılaştırıldığında kalp doku MDA (sırasıyla757,7 ± 37nmol/mg doku ve 1012,8 ± 52nmol/mg doku; p<0,01), kas doku MDA (sırasıyla344,9 ± 45 nmol/mg doku ve650,7 ± 21 nmol/mg doku; p<0,01) ve karaciğer doku MDA (sırasıyla653,2 ± 27 nmol/mg dokuve 767,7± 39 nmol/mg doku; p<0,05) düzeylerinde istatistiksel olarak anlamlı bir azalma saptanırken, böbrek dokusunda saptanan azalma istatistiksel olarak anlamlı değildi (sırasıyla805,1 ± 41 nmol/mg dokuve 1047,9± 45nmol/mg doku). ( Şekil 4.3, Şekil 4.4, Şekil 4.5, Şekil 4.6, Çizelge 4.4). Plazma MDA Değerleri Kontrol+Quercus ithaburensis grubu,kontrol grubu ile karşılaştırıldığında plazma MDA düzeylerinde anlamlı bir değişiklik saptanmadı (sırasıyla 9,02 ± 0,23 nmol/mL ve8,7 ± 0,01 nmol/mL). Diyabet grubu, kontrol grubu ile karşılaştırıldığında plazma MDAdüzeylerinde anlamlı bir artış saptanırken(sırasıyla10,7 ± 0,4nmol/mL ve8,7 ± 0,01 nmol/mL; p<0,01), Diyabet+Q. ithaburensis grubunda ise diyabet grubuna göre anlamlı bir azalma saptandı (sırasıyla8,4 ± 0,39nmol/mL ve10,7 ± 0,4 nmol/mL; p<0,01)(Şekil 4.7,Çizelge 4.4). 1200 a** 1000 b** 800 K 600 K+QI.D 400 D D+QI.D 200 0 1 Şekil 4.3.Kontrol (K),Kontrol+Quercus ithaburensis (K+QID), Diyabet (D), Diyabet+Quercus ithaburensis (D+QID) gruplarındaKalp MDA Düzeyleri.a : Kontrol grubu ile karşılaştırma b : Diyabet grubu ile karşılaştırma. İstatistiksel anlamlılık düzeyi: * p< 0.05, **p< 0.01 45 Kalp MDA nmol/mg doku 1200 a** 1000 800 K 600 K+QI.D 400 D 200 D+QI.D 0 1 Şekil 4.4.Kontrol (K),Kontrol+Quercus ithaburensis (K+QID), Diyabet (D), Diyabet+Quercus ithaburensis (D+QID) gruplarında Böbrek MDA Düzeyleri.a : Kontrol grubu ile karşılaştırma b : Diyabet grubu ile karşılaştırma. İstatistiksel anlamlılık düzeyi: * p< 0.05, **p< 0.01 800 700 a** 600 500 K 400 b** K+QI.D D 300 D+QI.D 200 100 0 1 Şekil 4.5.Kontrol (K),Kontrol+Quercus ithaburensis (K+QID), Diyabet (D), Diyabet+Quercus ithaburensis (D+QID) gruplarında Kas MDA Düzeyleri.a : Kontrol grubu ile karşılaştırma b : Diyabet grubu ile karşılaştırma. İstatistiksel anlamlılık düzeyi: * p< 0.05, **p< 0.01 46 Böbrek MDA Kas MDA nmol/mg doku nmol/mg doku 900 a** 800 700 b* K 600 K+QI.D 500 D 400 300 D+QI.D 200 100 0 1 Şekil 4.6. Kontrol (K),Kontrol+Quercus ithaburensis (K+QID), Diyabet (D), Diyabet+Quercus ithaburensis (D+ QID) gruplarında Karaciğer MDA Düzeyleri.a : Kontrol grubu ile karşılaştırma b : Diyabet grubu ile karşılaştırma. İstatistiksel anlamlılık düzeyi: * p< 0.05, **p< 0.01 12 a** 10 b** K 8 K+QI.D 6 D 4 D+QI.D 2 0 1 Şekil 4.7.Kontrol (K), Kontrol+Quercus ithaburensis (K+QID), Diyabet (D), Diyabet+Quercus ithaburensis (D+QID) gruplarında Plazma MDA Düzeyleri.a : Kontrol grubu ile karşılaştırma b : Diyabet grubu ile karşılaştırma. İstatistiksel anlamlılık düzeyi: * p< 0.05, **p< 0.01 47 Plazma MDA nmol/ml Karaciğer MDA nmol/mg doku Çizelge 4.4.Kontrol (K),Kontrol+Quercus ithaburensis (K+QID), Diyabet (D), Diyabetik+Quercus ithaburensis (D+QID) gruplarında Kalp, Böbrek, Kas, Karaciğer Doku ve plazma Malondialdehit ( MDA) düzeyleri (Ort ± SEM). Parametreler K K+QI.D D D+QI.D Kalp MDA (nmol/mg doku) 381,9 ± 19 367,9 ± 18 1012,8 ± 52a** 757,7 ± 37b** Böbrek MDA (nmol/mg doku) 520,5± 22 472,8 ± 23 1047,9± 45a** 805,1 ± 41 Kas MDA (nmol/mg doku) 341,4 ± 16,6 342,4 ± 12 650,7 ± 21a** 344,9 ± 45b** Karaciğer MDA (nmol/mg doku) 439,3± 15 390,1± 18 767,7± 39a** 653,2 ± 27b* Plazma MDA (nmol/ mL) 9,02 ± 0,23 8,7 ± 0,01 10,7 ± 0,4a** 8,4 ± 0,39b** a : Kontrol grubu ile karşılaştırma b : Diyabet grubu ile karşılaştırma İstatistiksel anlamlılık düzeyi: * p< 0.05, **p< 0.01 48 TARTIŞMA VE SONUÇ Günümüzde diyabetes mellitus, sıkça görülen halk sağlığı sorunudur. Hastalık ciddi morbidite, mortalite gibi uzun süreli komplikasyonlara neden olur ve kardiyovasküler hastalık için önemli bir risk faktörü oluşturmaktadır (Pandey ve ark.1995,Oubre ve ark. 1997). Araştırıcılar bütün bu nedenlerden dolayı yeni tedavi ajanlarının bulunması yönünde bir arayış içindedirler (Polakof 2010). Glikoz metabolizması üzerindeki olumlu etkilerinden dolayı antioksidan potansiyele sahip bitkilerin ve bua bitkilerdena eldea edilena ekstraktların diyabet tedavisinde kullanılmasınına iyia bira yola olduğu kabul edilmektedir (Nicolle ve ark. 2011, Dembinska-Kiec ve ark. 2008). Bu çalışmada tip 2 diyabet oluşturulmuş sıçanlarda yem, sıvı alımında, kan glikoz ve serum TG, TK düzeylerinde artış gözlemlenirken, vücut ağırlığı ve insülin düzeylerinde görülen azalma diyabet tablosunun oluştuğunu gösteren bulgular olarak yorumlandı. D+QID bitki ekstraktı verilen grupta, insülin düzeyinde gözlenen artış ve buna paralel olarak kan glikoz düzeyinde gözlenen anlamlı azalma Q. ithaburensis meyve ekstresinin antihiperglisemik ve insülin düzeyini artırma özelliği olduğunu düşündürmektedir. Q. ithaburensis bitkisi içeriğinde bulunan yağ asitleri, tokoferol bileşenleri, klorofil, likopen ve β-karoten, flavonoit içerikleri sebebiyle antioksidan aktiviteye sahiptir (Vinha ve ark. 2016). Ali ve Agha (2009) tarafından yapılan bir çalışmada, STZ ile diyabet oluşturulmuş sıçanlara 30 - 60 - 90 mg/kg olmak üzere farklı dozlarda likopen verildiğinde doza bağlı olarak kan glikoz düzeylerinde anlamlı azalma (sırasıyla % 46, % 65 ve % 78) insülin düzeylerinde ise anlamlı artış saptamışlardır (sırasıyla % 105, % 110 ve % 158) (Ali ve Agha 2009). Araştırıcılar, likopenin iyi bir antioksidan etkiye sahip olması ve buna bağlı olarak aynı zamanda pankreası rejenere etme özelliğine bağlı olarak bu etkiyi gösterebileceğini belirtmişlerdir. Q. ithaburensis flavonoitler yönünden zengin bir bitkidir ve flavonoitlerin diyabette kan glikozunu düşürme etkilerinin ya pankreası rejenere etme özelliğine bağlı olarak yada bağırsaklardan karbonhidrat emiliminde azalmaya sebep olarak gerçekleştirdiklerini belirtmişlerdir. Çalışmamızda D+QID grubunda kan glikoz düzeyinde bulduğumuz azalma, insülin düzeylerinde saptanan artış Q. ithaburensis yapısında bulunan likopenin etkisinden kaynaklanacağı gibi diğer flavonoit içeriklerden de kaynaklanabilir. ElMissiry ve El-Gindy (2000) Yaptığımız 49 literaür taramalarında Q. ithaburensis meyvesinin içeriğindeki flavonoitlerin diyabet üzerine etkisi ile ilgili sınırlı sayıda çalışmaya rastlanmıştır. Bu çalışmalarda genellikle farklı flavonoit yapıların etkileri değerlendirilmiştir. Çalışmamızda ise tüm meyve ekstre içeriğinin diyabet üzerindeki etkisi incelenmiştir. Bu durumda meyve ekstresindeki tüm flavonoitlerin birlikte kan glikozunu ve insülin düzeylerini etkilemede daha güçlü etkiye sahip olduğunu düşünmekteyiz. Yine K+QID grubunda kan glikoz düzeyinde K grubuna göre anlamlı bir azalma saptanması ancak insülin düzeylerinde K grubuna göre herhangi bir değişiklik saptanmaması önemli bir bulgudur. Bu bize sağlıklı bireylerde bu meyve ekstresinin hipoglisemi yönünde etkiye sahip olabileceğini, hipoglisemik tablonun oluşması durumunda ise başta beyin dokusu olmak üzere vücut metabolizmasında farklı sonuçlar doğurabilir. Bu nedenle şimdiki bulgularımıza göre sağlıklı bireylerin bu meyve ekstresini kontrollü bir şekilde kullanmalarının gerekli olduğunu düşündürmüştür. Ayrıca K+QID grubunda saptanan bu hipoglisemik etki Q. ithaburensis’in verilme dozuna bağlı olarak ta gelişmiş olabilir bu nedenle farklı dozlarda etkilerinin araştırılması için daha ileri çalışmaların yapılması fikri oluşmuştur. Diyabette artan serbest radikaller, membrandaki yağ asitleri ve kolesterolün doymamış bağları ile tepkimeye girip lipit peroksidasyonuna sebep olabilir. Vasküler duvarlarda ve plazmada lipit peroksidasyonunun artış göstermesi ateroskleroz riskini arttıran faktörlerden biri olarak değerlendirilmektedir (Çiğremiş ve ark. 2003, Memişoğulları 2005). Laakso ve Clin (1996) tarafından yapılan bir çalışmada tip 2 diyabetin obezite, insülin direnci, hipertansiyon, yüksek trigliserit ve düşük HDL ile ilişkili olduğunu aynı zamanda kardiyovasküler hastalık riskini arttırdığını ifade etmişlerdir. Tip 2 diyabetli hastalarda düşük dansiteli lipoprotein-kolesterol (LDL-K), TG ve TK düzeyleri genelde yüksek seyretmektedir (Çömlekçi ve ark. 1997). Bu çalışmada D grubunda K grubuna göre serum TK ve serum TG düzeylerinde anlamlı bir artış saptanırken hem K+QID hem de D+QID grubunda serum TK ve serum TG düzeylerinde anlamlı azalma saptandı. TG ve TK düzeylerinde gözlediğimiz azalma Q. ithaburensis’in hipolipidemik özelliğini yansıtmaktadır. Aynı zamanda Ali ve Agha (2009) tarafından yapılan bir çalışmada, hiperglisemik sıçanlara aynı likopen dozlarının uygulanması sonucunda toplam lipit seviyelerinin (sırasıyla % 5, %11, %16 ve% 19), 50 trigliserit düzeylerinin (sırasıyla % 5, %13, %33 ve% 57) ve toplam kolesterol seviyesinin ( sırasıyla %16, %29, %32 ) azalması yapılan çalışmamızı destekler niteliktedir. Lipit peroksidasyonu, hücre membranının çoklu doymamış yağ asitlerinin oksidatif bir değişimidir ve bu çalışmada gösterildiği gibi hiperlipidemi ve hiperglisemi, MDA miktarındaki artışlardan sorumlu olabilir. Çünkü hiperlipidemi ve hiperglisemi tablosu serbest radikallerin düzeylerinde artışa neden olan faktörlerdendir. Meydana gelen serbest radikaller poliansatüre yağ asitlerinin çift bağları ile reaksiyona girerek lipit peroksidasyonunun oluşmasına yol açar. Lipit peroksidasyonu da özellikle hücre membranında tahrip oluşturarak lipitlere geçirgenliğin artmasına neden olup, kanda lipit seviyelerinin yükselmesine sebep olur ki buda aterosklerotik kalp hastalıklarının oluşmasına zemin hazırlayabilir. MDA düzeylerinde gözlenen değişiklikler lipit peroksidasyonunun en önemli göstergelerinden biri olup doku ve plazma MDA düzeyleri ölçümü bu sebeple en sık kullanılan parametrelerden biridir ( Sebai ve ark. 2013, Taş ve ark. 2005, Sabari ve ark. 2002). Bu çalışmada diyabet grubunda hem doku hem de plazma MDA düzeylerinde saptanan artışlar bu çalışmada gösterildiği gibi serum lipit düzeylerindeki artış ve/veya yetersiz antioksidan savunma sonucunda gelişebilir ve bu sonuçlar bu konuda yapılan çalısmalarla uyumludur (Ulusu ve ark. 2005, Abou-Seif ve Youssef 2004, Martin-Gallan ve ark. 2007). Diyabet grubunda belirlenen hiperlipidemi, lipit peroksidasyonu için lipitlerin substrat olarakkullanılmasına sebep olabilir ki bu da MDA seviyelerinde gözlemlediğimiz artışı destekler niteliktedir (Wang ve ark. 2016). Q. ithaburensis meyvesi karotenoit açıdan zengindir ve karotenoitlerin MDA düzeyleri üzerine olumlu etkilerini gösteren çalışmalar bulunmaktadır. Dixon ve arkadaşları (1995 &1998), erişkin kadın denekleri karotenoit düzeyi düşük besinlerle beslediklerinde plazma MDA seviyelerinde bir artış saptamışladır.. Winklhofer-Roob ve arkadaşları (1995), beta karoten düzeyi düşük olan sistik fibrosis (CF) hastalarına 3 ay boyunca karotenoid tedavisi yaptıklarında plazma MDA düzeylerinde anlamlı azalma bulmuşlardır. Bu çalışmada D+QID grubunda ise hem plazma hem de doku MDA (kalp, kas ve karaciğer ) düzeylerinde saptanan anlamlı azalma (sırasıyla K ve D ile karşılaştırıldığında) Q. ithaburensis'in gerek sağlıklı organizmada gerekse diyabetik koşulda oluşan serbest radikalleri ortamdan temizleme yönünde kuvvetli bir antioksidan 51 aktiviteye sahip olduğunu düşündürmektedir. Aynı zamanda Q. ithaburensis'nin antihiperlipidemik etkiye sahip olması da MDA düzeyindeki azalmaya katkı sağlayan diğer bir faktör olabilir çünkü ROT’un birinci hedef noktası lipitlerdir. İnsan vücudunda reaktif oksijen türleri sürekli oluşup SOD, GPX ve KAT gibi endojen antioksidan enzimler tarafından ortamdan temizlenir. Diyabette antioksidan enzim seviyelerinde veya aktivitelerinde azalma serbest radikallerin oluşmasına zemin hazırlayabilir ve oluşan serbest radikaller hücre yapılarında bozulmaların yanı sıra pek çok hastalığın oluşmasına da zemin hazırlar (Durrington 1989, Lushchak 2014). Günümüzde araştırmacıların antioksidan savunma ile ilgili odaklandıkları temel nokta antioksidan takviyelerinin oksidatif stres ile savaşma çok önemli bir rol üstlendiklerini ve oksidatif stresin önlenmesi yada kontrol altına alınması sonucunda da pek çok kronik hastalık risklerinin oluşma risklerinin azaltılabileceği yönündedir. Bu nedenle besinlerin biyoaktif bileşenleri olan doğal antioksidanlara her geçen gün ilgi artmaktadır. Yapılan pek çok araştırmada meyve ve sebzelerden zengin diyetle beslenen bireylerde kuvvetli antioksidan etkiye sahip flavonoitlerin en başta kanser olmak üzere kardiyovasküler hastalıklar gibi oksidatif stresin arttığı bir çok durumda koruyucu etki gösterdiği belirtilmiştir (Benavente-Garcia ve ark. 2000). Bu çalışmada K+QID grubunda K grubuna göre plazma GPX ve SOD antioksidan enzim düzeylerinde saptanan anlamlı artışın, Q. ithaburensis bitki ekstraktının sağlıklı bireylerde transkripsiyonel düzeyde plazma GPX ve SOD enzimlerinin ekspresyonunu artırtmasından kaynaklanabileceğini ve bir antioksidan olarak vücut savunmasını güçlendirebileği yönünde etki gösterebileceğini düşünmekteyiz. D grubunda plazma GPx ve SOD antioksidan enzim düzeylerinde saptanan artış, diyabetik koşulda arttığı bilinen ROT’un sebep olacağı lipit peroksidasyonunu önlemek amacıyla gelişmiş bir cevap nedeniyle olabilir. Ancak D+QID grubunda D grubu ile karşılaştırıldığında GPx ve SOD antioksidan enzim düzeylerinde anlamlı bir değişim saptanmadı. Bilindiği gibi Q. ithaburensis meyvaları likopen yönünden zengindir ve likopenin antioksidan enzim aktiviteleri yada düzeylerini olumlu yönde etkilediğini belirten çalışmalar bulunmaktadır. Ali ve Agha (2009) tarafından yapılan bir çalışmada, hiperglisemik sıçanlara likopen verilmesi sonucunda SOD GPX aktivitesinin arttığını tespit etmişlerdir. 52 PON, HDL'nin bir bileşeni olup lipoprotein peroksidasyonu önleyerek aterosklerotik süreçte koruyucu rol oynayan bir antioksidan enzimdir. Yapılan bir çok araştırmada gerek diyabetik hastalarda gerekse diyabetik sıçanlarda PON ve/veya ARE aktivitesinde azalma olduğu belirtilmiştir. Yine araştırmacılar yaptıkları çalışmalarda koroner kalp hastalığı,diyabet ve hiperlipidemi durumunda PON1 ve ARE aktivitelerinde azalma gözlemlemişlerdir. Mackness ve ark. (2002) diyabette kan glikoz seviyelerindeki artışa bağlı olarak HDL’nin glikasyonunda gözlenen yükselmenin PON aktivitesinde azalmaya sebep olduğunu bildirmişlerdir. Abbott ve ark. (1995) ise çalışmalarında diyabetik HDL’ nin kompozisyonal olarak değiştiğini ve içeriğinin bozulduğunu bulmuşlardır. Araştırıcılar bunun neticesinde ise PON’un HDL’ye bağlanmasının etkilendiğini ve PON’ da konformasyonel bir değişimin olduğunu göstermişlerdir (Singha ve ark. 2018, Wamique ve ark. 2018, Mackness ve ark. 2002). Bu çalışmada, D grubunda PON1 ve ARE aktivitesinde görülen azalmanın daha önce yapılan çalışmalarla uyumlu olduğu görülmektedir. Diyabetik sıçanlarda bulunan serum PON1 ve ARE aktivitesindeki azalma hiperlipidemi, hiperglisemi ve/veya oksidatif stres ile ilişkili olabilir. Diyabette gözlenen hiperglisemi HDL’nin glikasyonunda artışa neden olabilir ve bu durum ise PON ve ARE aktivitesinde azalmayla sonuçlanabilir. Aynı zamanda diyabette hiperlipidemi de lipit peroksidasyonunun meydana gelmesinde diğer bir etmen olup lipit peroksidasyon ürünleri de PON ve ARE aktivitesini inhibe edebilir. ARE enzim kütlesini gösteren parametredir. Diyabetik şartlarda ARE aktivitesindeki azalmanın sebebi nükleik materyal ve/veya transkripsiyon faktörlerinin oksidatif modifikasyona uğramasından kaynaklanabileceği gibi glikasyona bağlı olarak da oluşabilir. Enzim aktivitelerindeki bu azalış diyabette koroner arter hastalığının oluşmasına neden olabilir (Wegner ve ark. 2011). Bu çalışmada, D grubu sıçanlarında serum PON1 ve ARE aktivitesindeki istatistiksel olarak anlamlı azalma gözlenirken D+QID ekstraktı alan grupların PON ve ARE aktivitelerinde ise artış saptandı. Sonuç olarak bu çalışmada; Q. ithaburensis meyve ekstresinin nikotinamid ve STZ ile tip II diyabet oluşturulmuş sıçanlarda, antihiperglisemik, antihiperlipidemik etkiye sahip 53 olduğu saptanmıştır. Aynı zamanda Q. ithaburensis insülin ve antioksidan enzim düzeylerini arttırması sebebi ile diyabetin neden olduğu metabolik değişiklikler üzerine ve oksidatif stres tablosunu iyileştirme yönünde olumlu etkiye sahip olduğu kanaatine varılmıştır. Yapılan litaratür taramalarında nikotinamidin ve STZ ile tip II diyabet oluşturulmuş sıçanlarda, Q. ithaburensis meyve ekstraktının diyabette oksidan- antioksidan sistemler üzerine etkisi ile ilgili çalışmaya rastlanmamış olup daha sonra yapılacak çalışmalara ışık tutması açısından bu bulguların önemli olduğu ve diyabetli hastalarda rolünü araştırmak için daha ileri çalışmaların yapılması gerektiği sonucuna varılmıştır. 54 KAYNAKLAR Abay,G., Kılıç,A., 2001. “Pürenbeleni ve Yanıktepe (Mersin) Yörelerindeki Bazı Bitkilerin Yöresel Adları ve Etnobotanik Özellikleri”, Ot Sistematik Botanik Dergisi, (2). Abbott,C.A., Macknessm,I., Kumar,S., Boulton, A. J., Durrıngton,P. N. 1995.Serum paraoxonase activity, concentration, and phenotype distribution in diabetes mellitus and its relationship to serum lipids and lipoproteins.Arterioscler Thromb Vasc Biol.,(11); 1812-8. Abdulfatai, B.O., Olusegun, A.O., Lateefat, B.O.2012. Type 2 Diabetes Mellitus: A Review of Current Trends. Oman Medical Journal, (27), 4:269-273. Abou-Seif, M.A., Youssef, A.A. 2004. Evaluation of some biochemical changes in diabetic patients.Clin Chim Acta.,346(2):161-70. Ahmed,A.M.2002. History of diabetes mellitus.Saudi Med J.,23(4):373-378. Akkuş, İ. 1995. Serbest radikaller ve fizyopatolojik etkileri. Mimoza yayınları, Kuzucular ofset, Konya. Ali M.M. , Agha F.G. .2009.Amelioration of streptozotocin‐induced diabetes mellitus, oxidative stress and dyslipidemia in rats by tomato extract lycopene.Scandinavian Journal of Clinical and Laboratory Investigation, 69(3):371-379. Altan, N., Dinçel, A.S., Koca, C. 2006. Diabetes Mellitus ve Oksidatif stres. Türk Biyokimya Dergisi, 31(2): 51-56. Altan, N., Dinçel, A.S., Koca, C. 2006.Diabetes mellitus ve oksidatif stres. Türk Biyokimya Dergisi, 31(2): 51-56. Altan, N., Ongun, C.Ö., Hasanoğlu, E., Engin, A., Tuncer, C., Sindel, P.1994. Effects of the sulfonylurea glyburide on superoxide dismutase activity in alloxan induced diabetic rat hepatocytes. Diabetes Research and Clinical Practice,22(2-3): 95- 98. Altan. N., Yiğit, Ş., Elmalı, E., Malhatun, E., Rota, S., Kılıç, N.1997. Effects of the Sulfonylurea Glyburide on Superoxide Dismutase in Streptozotocine-Induced Diabetic Rat Muscle. General Pharmacology, 28(5): 795-96. Aluwong,T., Ayo,J.O., Kpukple,A., Oladipo,O.O. 2016. Amelioration of Hyperglycaemia , Oxidative Stress and Dyslipidaemia in Alloxan-Induced Diabetic Wistar Rats Treated with Probiotic and Vitamin C. Nutrients, 8(5): 151. Ann-Joy, C., Daniel, T.C., Lai-Chu, S. 2001. Poor prognosis in nasopharyngeal cancer patients with low G6PD activity. Jpn J Cancer Res, 92: 576-81. Armstrong, A.M., Chestnutt, J.E., Gormley, M.J., Young, I.S. 1996. The effect of dietary treatment on lipid peroxidation and antioxidant status in newly diagnosed noninsulin dependent diabetes. Free Radic Biol Med, 21(5):719-26. Armstrong, D. 1998. Free radical and antioxidant protocols. Methods in molecular biology, New York, 300 Atalay,M., D.E.Laaksonen.2002.Diabetes,oxidative stres and physical exercise.J Sports Sci & Med., 1:1-14. atherosclerosis development in cholesterol fed rabbits. Eur. J Pharmacol. 180: 119-127. Babior, M.N.,2000. Phagocytes and oxidative stress. The American Journal of Medicine 191:33-44. Baiano, A. 2014. Recovery of biomolecules from food wastes a review. Molecules,19:14821–14842. Barreira, J.C.M., Ferreira, I.C.F.R., Oliveira, M.B.P.P., Pereira, J.A. 2008. Antioxidantactivities of the extracts from chestnut flower, leaf, skins and fruit. Food Chem,107:1106–1113. 55 Barreira, J.C.M., Ferreira, I.C.F.R., Oliveira, M.B.P.P., Pereira, J.A. 2008. Antioxidant activities of the extracts from chestnut flower, leaf, skins and fruit. Food Chem. 107: 1106–1113. Barrett, K.E., Barman, S.M., Boitano, S., Brooks, H.L. 2011. Pankreasın endokrin işlevleri ve karbonhidrat metabolizmasının düzenlenmesi: Ganong ‘un Tıbbi fizyolojisi, Çeviri Editörü: Gökbel, H., Nobel tıp kitabevleri ltd. şti., İstanbul, s.315-336. Baynes, J.W., Thorpe, S.R.1999. Role of oxidative stress in diabetic complications: A new perspective on an old paradigm. Diabetes,48(1): 1-9. Benavente-Garcia, J., Castillo, J., Lorente, A., Ortuno, A., Del Rio, J.A.2000. Antioxidant activity of phenolics extracted from Olea europaeaL. leaves. Food Chem.,68:457–462 bilayers. Org Lett, 6 (10): 1539-42. Bittar,M., De Souza,M.,M., Yunes,R.,A., 2009. Antinociceptive activity of 13, 118- binaringenin a biflavanoid present in plants of the Guttiferae. Flanta medicana, 66:84- 86. Blanco, A., Blanco, G. 2017a. Biochemical Bases of Endocrinology (II) Hormones and Other Chemical Intermediates:Medical Biochemistry, Ed: Versteeg-Buschman, L., Academic Press, London (U.K). s.605-611. Blanco, A., Blanco, G. 2017b. Antioxidants:Medical Biochemistry, Ed: Versteeg- Buschman, L., Academic Press, London (U.K). s.205-214. Bompart, G., Prevot, S., 1990. Rapid automated analysis of glutathione reductase, peroxidase, and s-transferase activity. Clin Biochem,23, 501-504. Bonnefont-Rousselot, D.2002. Glucose and reactive oxygen species. Current Opinion in Clinical Nutrition and Metabolic Care, 5(5): 561-568. Bouayed,J., Torsten, B. 2010.Exogenous antioxidants Double-edged swords in cellular redox state.Oxid Med Cell Longev, 3(4): 228–237. Boucher,J., Kleinridders,A., Ronald Kahn,C.2014.Insulin Receptor Signaling in Normal and Insulin-Resistant States. Cold Spring Harb Perspect Biol, 6(1): a009191. Brizi, C., Santulli, C., Micucci, M., Budriesi, R., Chiarini, A., Aldinucci, C., Frosini, M.2016. Neuroprotective effects of Castanea sativa Mill. bark extract in humanneuroblastoma cells subjected to oxidative stress. J. Cell. Biochem, 117:510–520. Brownlee, M.2001. Biochemistry and molecular cell biology of diabetic complications. Nature, 414(6865): 813-820. Bukan, N., Sancak, B., Bilgihan, A., Kosova, F., Buğdaycı, G., Altan, N.2004. The effects of the sulfonylurea glyburide on glutathione peroxidase, superoxide dismutase and catalase activities in the heart tissue of streptozotocin-induced diabetic rat. Methodsand Findings in Experimental and Clinical Pharmacology, 26(7): 519-22. Burtis, C.A., Ashwood, E.R. 2005.Vitaminler.Aslan D. Eds. Klinik Kimyada temel ilkeler. Palme Yayınları, Ankara Büyükokuroğlu, M.E., Süleyman, H. 2001. Glukoz 6-fosfat dehidrogenaz eksikliği. T Klin J Med Sci, 21: 415-419. Cantos, E., Espín, J.C., López-Bote, C., De La Hoz, L., Ordo˜nez, J.A., Tomás- Barberán, F.A.2003. Phenolic compounds and fatty acids from acorns (Quercus spp.): the main dietary constituent of free-ranged Iberian pigs. J. Agric. Food Chem. 51:6248– 6255. Cantos, E., Espín, J.C., López-Bote, C., de La Hoz, L., Ordonez, ˜ J.A., Tomás- Barberán, F.A.2003. Phenolic compounds and fatty acids from acorns (Quercus spp.): 56 the main dietary constituent of free-ranged Iberian pigs. J. Agric. Food Chem., 51:6248– 6255. Chen, L., Magliano, D.J., Zimmet, P.Z. 2012. The worldwide epidemiology of type 2 diabetes mellitus-present and future perspectives. Nature Reviews Endocrinology, 8(4): 228-236. Costa, A.S.G., Alves, R.C., Vinha, A.F., Barreira, S.V.P., Nunes, M.A., Cunha, L.M.,Oliveira, M.B.P.P. 2014. Optimization of antioxidants extraction from coffeesilverskin, a roasting by-product, having in view a sustainable process. Ind.Crops Prod.,53:350–35. Çaylak, E. 2011. Hayvan ve bitkilerde oksidatif stres ve antioksidanlar. Tıp Araştırmaları Dergisi, 9(1): 73-83. Çiğremiş, Y., Köse, M., Özuğurlu, F., Türköz, Y.,Eğri, M. 2003. Tip 2 diabetes mellituslu hastaların eritrosit içi Cu, Zn-SOD, CAT ve GSH-Px antioksidan enzim düzeylerinin araştırılması. G.Ü. Fen Bilimleri Dergisi, 16(2): 239-244. Çömlekçi, A., Biberoğlu, S., Kozan, O. 1997. Correlation between serum lipoprotein and angiographic coronary artery disease in non-insulin-dependent diabetes mellitus. J Intern Med, 242: 449-454. Das, K., Chainy, G.B.N.2001. Modulation of rat liver mitochondrial antioxidant defense system by thyroid hormone. Biochimica et Biophysica Acta (BBA)-Molecular Basis of Disease,1537(1): 1-13. Dasgupta, A., Klein, K. 2014a. Introduction to Free Radicals and the Body’s Antioxidant Defense: Antioxidants in Food, Vitamins and Supplements, Elsevier Inc. (UK), s.1-18. Davıdson, J. K.1986. Non-insulin-dependent diabetes mellitus.in J. K. Davıdason (ed): Clinical Diabetes Mellitus: A Problem Oriented Approach. New York, Thieme Inc. Cham 2, pp 11-25. Deforce, K., Bastiaens, J., Calster, H.V., Vanhoutte, S. 2009. Iron age acorns from Boezing (Belgium): the role of acorn consumption in prehistory. Arch Korresp, 39:381– 392. Deforce, K., Bastiaens, J., Calster, H.V., Vanhoutte, S.2009. Iron age acorns from Boezing (Belgium): the role of acorn consumption in prehistory. Arch. Korresp., 39:381– 392. Dembinska-Kiec, A., Mykkänen, O., Kiec-Wilk, B., Mykkänen, H. 2008. Antioxidant phytochemicals against type 2 diabetes. British Journal of Nutrition, 99(1): 109-117. Dembinska-Kiec, A., Mykkänen, O., Kiec-Wilk, B., Mykkänen, H. 2008. Antioxidant phytochemicals against type 2 diabetes. British Journal of Nutrition, 99(1): 109-117. Dixon Z.R., Burri B.J., Clifford A. 1994.Effects of a carotene-deficient diet on measures of oxidative susceptibility and superoxide dismutase activity in adult women. Free Radic Biol Med:17:537. Dixon Z.R., Shie F.S., Warden B.A., Burri B.J., Neidlinger T.R. 1998. The effect of a low carotenoid diet on malondialdehyde-thiobarbituric acid (MDA-TBA) concentrations in women: a placebo-controlled double-blind study. J Am Coll Nutr;17:54 Dominguez, C., Gussinye, M., Ruiz, E. and Carrascosa, A. 1998. Oxidative stress at onset and in early stages of type 1 diabetes in children and adolescents. Diabetes Care, Vol. 21(10), pp. 1736-1742. Donalth, M.Y., Gross, D.J., Cesari, E., Kaiser, N.1999. Hyperglycemia- induced β cell apoptosis in pancreatic islets of Psammoys obesus during development of diabetes. Diabetes, 48(4): 738- 744. 57 Durrington, P.N.1989.Hyperlipidaemia: Diagnosis and Management. London, UK: Wright . Dündar, Y., Aslan, R.2000. Hekimlikte oksidatif stres ve antioksidanlar. Uyum Ajans, Ankara, 4-10. Elmalı, E., Altan, N., Bukan,N.2004. Effect of sulphonylurea glibenclamide on liver and kidney antioxidant enzymes in streptozotocin- induced diabetic rats. Drugs R.D.,5(4):203-8. El-Missiry M.A., El-Gindy A.M. 2000.Amelioration of alloxan induced diabetes mellitus and oxidative stress in rats by oil of Eruca sativa seeds. Ann Nutr Metab;44:97– 100. Ertuğ, D., Tümen, A., Çelik, T., Dirmenci. 2004.“Buldan (Denizli) Etnobotanik Alan Araştırması”, TÜBA Kültür Envanteri Dergisi, (2). Fang, YZ., Yang, S., Wu, G. 2002. Free radicals, antioxidants and nutrition. Nutrition, 18 :872-9. Fernald, H., Kinsey, A.1943. Edible wild plants of eastern North America. Cornwall- on-Hudson., NY: Academic Press. Fernandez,S.,P., Nguyen,M., Yow,T.,T.2009.The flavanoid glycosides myricitin gossypin and naringin exertanxiolytic action in mice. Neurochemical research, 34: 1867- 1875. Ganong, W.F. 2002. Pankreasın endokrin işlevleri ve karbonhidrat metabolizmasının düzenlenmesi: Tıbbi fizyoloji, Editör: Kaymak, K., Nobel tıp kitabevleri ltd. şti., İstanbul, 322-341. Gaskin, R.S., Estwick, D., Peddi, R. 2001. G-6-PD deficiency: its role in the high prevalence of hypertension and diabetes mellitus. Ethn Dis, 11: 749-54. Genestra, M.2007. Oxyl radicals, redox-sensitive signalling cascades and antioxidants. Cellular Signalling, 19(9): 1807-1819. Gerıch, J. E.1998. The genetic basis of type 2 diabetes mellitus:impaired insulin secretion versus impaired insulin sensitivity. Endocrine Rev.,19: 491-503. Green, K., Brand, M.D., Murphy, M.P.2004. Prevention of mitochondrial oxidative damage as a therapeutic strategy in diabetes. Diabetes, 53(1): 110-118. Griendling, K.K., Fitz Gerald, G.A. 2003.Oxidative stress and cardiovascular injury: Part I: Basic mechanisms and in vivo monitoring of ROS. Circulation., 108 (16): 1912- 1916. Griendling, K.K., FitzGerald ,G.A. 2003.Oxidative stress and cardiovascular injury: Part II: animal and human studies. Circulation., 108 (17). Gumıenıczek, A., Hopkala, H., Wojtowıcz, Z., Nıeradko, M.2001. Gupta, S., Kumar, H., Soni, J. 2005. Effect of vitamin E and selenium supplementation on concentrations of plasma cortisol and erythrocyte lipid peroxides and the incidence of retained fetal membranes in crossbred dairy cattle. Theriogenology, 64(6): 1273-1286. Guyton, A.C., Hall, J.E.2001. Endokrinoloji ve üreme: Tıbbi fizyoloji, Editörler: Çavuşoğlu, H., Yeğen, B., Aydın, Z., Alican, İ., Yüce yayımları a.ş., Nobel tıp kitabevleri ltd. şti., İstanbul, 884-897. Haller, M.J., Atkinson, M.A., Schatz, D. 2005. Type 1 diabetes mellitus: etiology, presentation, and management. Pediatric Clinics of North America, 52, 1553-78. Halliwell, B., Gutteridge, J.M.C. 1999. Free Radicals in Biology and Medicine. 3rd.ed., Oxford University Press, Oxford, UK. Hatfıeld, G. L. ve L. R. Barclay. 2004. Bilirubin as an antioxidant: kinetic 58 Houslay, M.D.1991. ‘Crosstalks’: a pivotal role for protein kinase C in modulating relationships between signal transduction pathways. European Journal of Biochemistry, 195(1): 9-27. Islam, S., Shahid, M., Mohammad, F.2013. Perspectives for natural product basedagents derived from industrial plants in textile applications a review. J. CleanProd.,57:2–18. Johansen,J.S., Harris, A.K., Rychly,D J. ,Ergul, A. 2005.Oxidative stress and the use of antioxidants in diabetes.Cardiovascular Diabetology,doi.org/10.1186/1475-2840-4-5. Karakurt, Ö., Çağırcı, G., Akdemir, R. 2012. Paraoxonase and Atherosclerosis. Klinikleri J Cardiovasc Sci ;24(2):128-33 Laakso M. , Clin Nutr A.m. J. 1996. Glycemic control and the risk of coronary heart disease in patients with non-insulin-dependent-diabetes-mellitus. The Finnish studies.30;124-127. Leela,T.,Satirapipathkul,C. 2001. Studies on the Antibacterial Activity of Quercus Infectoria Galls. Int Proceed Chem Biol,7(1).913-919. Lin, Y., Sun, Z.2010. Current views on type 2 diabetes. Journal of Endocrinology, 204:1- 11. Lipinski, B.2001. Pathophysiology of oxidative stress in diabetes mellitus. Journal of Diabetes and Its Complications, 15: 203-210. Lopes, I., Bernardo-Gil, M.2005. Characterisation of acorn oils extracted by hexane and by supercritical carbon dioxide. J. Lipid Sci.Technol.,107:12–19. Lubos, E., Loscalzo, J., Handy D.E. 2011.Glutathione Peroxidase-1 in Health and Disease: From Molecular Mechanisms to Therapeutic Opportunities. Antioxid Redox Signal,15(7): 1957–1997 Lushchak, V.I. 2011.Glutathione Homeostasis and Functions: Potential Targets for Medical Interventions. Journal of Amino Acids, 2012, pp.26. Lushchak, V.I. 2014. Free radicals, reactive oxygen species, oxidative stress and its classification. Chemico-Biological Interactions, 224:164-175 M. Said Fidan., M. Hakkı Alma., İnci Çınar., Murat Ertaş., Ertuğrul Köse. “Tokat Yöresinde Kullanılan Geleneksel Bitkilerin Etnobotaniksel Özellikleri”. Mackness, B., Mackness, M.I., Arrol, S., Turkei, W., Durrington, P.N. 1998. The effect of the human serum paraoxonase 55 and 192 genetic polymorphisms on the protection by high density lipoprotein against low density lipoprotein oxidative modification. FEBS Letters, 423: 57-60. Marıtım, A. C., Sanders, R. A., Watkıns, J. B. 2003. Diabetes, oxidative stress, and antioxidants:A rewiew. J Biochem Mol Toxicol.,17: 1. Martin-Gallan, P., Carrascosa, A., Gussinye, M,, Dominguez, C.2007.Oxidative stress in childhood type 1 diabetes: Results from a study covering the first 20 years of evolution. Free Radic Res.,41(8):919–928. Memişoğulları, R. 2005. Diyabette Serbest Radikallerin Rolü ve Antioksidanların Etkisi. Düzce Tıp Fakültesi Dergisi, 3: 30-39. Memişoğulları, R., Türkeli, M., Bakan, E., Akçay, F. 2008. Effect of metformin or gliclazide on lipid peroxidation and antioxidant levels in patients with diabetes mellitus. Turk J. Med Sc, 38 (6): 545-548. Morrıs, F., whıte, C., Kahn,R.1994. Molecular aspects of ınsulin action. In: C. R. Kahn, G. C. Weır. eds. Joslin’s Diabetes mellitus, 13th ed. Phidelphia: Lippincott Williams and Wilkins, 139-162. 59 Mrowıcka, M.2005. Free- radical reactions in diabetes mellitus. Pol Merkuriusz Lek., 19(112): 571-576. Nicolle, E., Souard, F., Faure, P., Boumendjel, A. 2011. Flavonoids as promising lead compounds in type 2 diabetes mellitus: molecules of interest and structure activity relationship. Current Medicinal Chemistry, 18(17): 2661-2672 Njolstad,P.R., Sagen,J.V., Bjorkhaug,L., Odili,S., Shehadeh,N., Bakry,D., Sarici,S.U., Alpay, F., Molnes, J., Molven,A.,Sovik,O., Matschinsky,F.M.2003. Permanent neonatal diabetes caused by glucokinase deficiency: inborn error of the glucose-insulin signaling pathway.Diabetes, 52(11):2854-60. Ostenson, C.G.2001. The pathophysiology of type 2 diabetes mellitus: an overview. Acta Physiologica Scandinavica, 171: 241-247. Oubre A.Y., Carlson T.J., King S.R., Reaven G.M. 1997. From plant to patient: an ethnomedical approach to the identification of new drugs for the treatment of NIDDM. Diabetologia 40:614–617. Özcan, O., Erdal, H., Çakırca, G., Yönden, Z. 2015. Oksidatif stres ve hücre içi lipit, protein ve DNA yapıları üzerine etkileri. Journal of Clinical and Experimental Investigations, 6(3): 331-336. Özcan, T.2007. Characterization of Turkish Quercus L. taxa based on fatty acidcompositions of the acorns. J. Am. Oil Chem. Soc., 84:653–662. Özmen, İ. 2009. Glukoz 6-fosfat dehidrogenaz üzerine bazı sitotoksik kimyasalların etkisi. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Dergisi, 4(1): 112-119. Pandey V.N., Rajagopalan S.S., Chowdhary D.P. 1995. An effective Ayurvedic hypoglycemic formulation. J Res Ayurveda Siddha XVI:1–14. Pandey, K.B., Rizvi, S.I. 2009. Plant polyphenols as dietary antioxidants in human health and disease. Oxid. Med. Cell. Longev. 2: 270–278. Pfeıffer, E. F., dolderer, M.1987. Etiopathogenesis of type II diabetes. Medicographia, 9: 22-26. Pham-Huy, L.A., He, H., Pham-Huy, C.2008. Free Radicals, Antioxidants in Disease and Health. International journal of biomedical science, 4(2): 89-96. Phaniendra, A., Jestadi, D.B., Periyasamy, L.2015. Free Radicals: Properties, Sources, Targets, and Their Implication in Various Diseases. Indian Journal of Clinical Biochemistry, 30(1): 11-26. Polakof, S. 2010. Diabetes therapy: novel patents targeting the glucose-induced insulin secretion. Recent Patents on DNA & Gene Sequences, 4: 1-9. Powers, A. C.2001. Diabetes mellitus. In: E. Braunwald, A. S. Faucı, D. L. Kasper, S. L. Hauser, D. L. Longo and J. L. Jameson. Eds. Harrison’s Rakic, ´ S., Petrovic, ´ S., Kukic, ´ J., Jadranin, M., Tesevi ˇ c, ´ V., Povrenovic, ´ D., Siler-Marinkovi ˇ c, ´ S. 2007. Influence of thermal treatment on phenolic compounds and antioxidant properties of oak acorns from Serbia. Food Chem.,104:830–834. Reaven, G. M.1995. Pathophysiology of insulin resistance in human disease. Physiol Rev., 75: 473-486. Robertson, R.P., Harmon, J., Tran, P.O., Poitout, V.2004. β-cell glucose toxicity, lipotoxicity, and chronic oxidative street inn type 2 diabetes. Diabetes, 53(1): 119-124. Sabari, D., Dnesh, N.R., Nibhiti, D., 2002. Interrelationship between lipid peroxidation, ascorbic acid and superoxide dismutase in coronary artery disease. Curr Sci. 83, 1-4. Sacks, D.B.1999. Diabetes Mellitus: Tietz Texbook of clinical chemistry, Ed.: Burtis, C.A., Ashwood, E.R., Philadelphia: WB Saunders Co, pp: 766-776. 60 Schrader, M., Fahimi, H.D. 2006. Review: Peroxisomes and oxidative stress. Biochimica et Biophysica Acta, 1763(12):1755–66. Sebai, H., Selmi, S., Rtibi, K., Souli, A., Gharbi, N., Sakly, M.2013. Lavender (Lavandula stoechas L.) essential oils attenuate hyperglycemia and protect against oxidative stress in alloxan-induced diabetic rats. Lipids in health and disease, 12: 189- 198. Shulman, G. I.1999. Cellular mechanisms of insulin resistance in humans. Am J Cardiol.,84: 3-10. Sies, H.1999. Glutathione and its role in cellular functions. Free Radic Biol Med., 27: 916-921. Singha, K., Singha, R., Chandraa, S., Tyagi, S. 2018. Paraoxonase-1 is a better indicator than HDL of Atherosclerosis – A pilot study in North Indian population. Diabetes & Metabolic Syndrome: Clinical Research & Reviews, 12(3): 275-278. Sorg, O.2004. Oxidative stress: a theoretical model or a biological reality. Comptes Rendus Biologies, 327: 649-662. Stagsted, J. 2005. Absence of both glutathione peroxidase activity and glutathione in bovine milk. International Dairy Journal, 16: 662-668. studies of the reaction of bilirubin with peroxyl radicals in solution, micelles, and lipid Süntar İ, Akkol EK, Şenol FS. 2011. Investigating wound healing , tyrosinase inhibitory and antioxidant activities of the ethanol extras of Salvia cryptantha and Salvia cyanescens using in vivo and in vitro experimental models. Journal of ethnopharmacology,135:71- 77. Tabakoğlu, E., Durgut, R. 2013. Veteriner Hekimlikte Oksidatif Stres ve Bazı Önemli Hastalıklarda Oksidatif Stresin Etkileri. AVKAE Dergisi, 3(1): 69-75. Tandoğan, B., Ulusu, N.N. 2005. Glukoz-6-fosfat dehidrogenaz: moleküler özellikleri ve klinik önemi. Hacettepe Tıp Dergisi, 36: 13-18. Taniyama, Y., Griendling, K.K. 2003. Reactive oxygen species in the vasculature Molecular and cellular mechanisms. Hypertenion., 42(62):1075-1081. Taş, S., Celikler, S., Ziyanok-Ayvalık, S., Sarandol, E. Dirican, M. 2011. Ulva rigida improves carbohydrate metabolism, hyperlipidemia and oxidative stress in streptozotocin-induced diabetic rats. Cell Biochemistry And Function, 29: 108–113. Taş, S., Sarandol, E., Ziyanok, S., Aslan, K., Dirican, M. 2005. Effects of green tea on serum paraoxonase/arylesterase activities in streptozotocin-induced diabetic rats. Nutrition Research, 25: 1061-1074 Taş, S., Sarandöl, E., Dirican, M.2014. Vitamin B6 Supplementation Improves Oxidative Stress and Enhances Serum Paraoxonase/Arylesterase Activities in Streptozotocin-Induced Diabetic Rats. Scientific World Journal, 2014:7. Tejerina, D.S., García-Torres, M., Cabeza de Vaca, F.M., Vázquez, R.C., Cava, R. 2011. Acorns (Quercus rotundifolia Lam.) and grass as natural sources of antioxidants and fatty acids in the montanera feeding of Iberian pig: intra- and inter-annual variations. Food Chem.,124:997–1004. Ulusu, G., Erat, M., Çiftci, M., Şakiroğlu, H., Bakan, E., 2005. Purification and characterization of glutathione reductase from sheep liver. Turk J. Vet. Anim Sci., 29:1109-1117. Umachigi,S.,P., Jayaveera,K.,N., Askok,K.,C.,K. 2008. Studies on Wound Healing Properties of Quercus Infectoria. Trop. J. Pharm, 7(1):26-29. Usta, B., Yılmaz-Ersan, L. 2013. Sütün antioksidan enzimleri ve biyolojik etkileri. UÜ Ziraat Fakültesi Dergisi, 27(2): 123-130. 61 Uysal, S., Akyol, S., Hasgül, R., Armutcu, F., Yiğitoğlu, M.R. 2011. Çok yönlü bir enzim: Paraoksonaz. Yeni Tıp Dergisi, 28(3): 136-141. Valko, M., Leibfritz, D., Moncol, J., Cronin, M.T.D., Mazur, M., Telser, J.2007. Free radicals and antioxidants in normal physiological functions and human disease. The International Journal of Biochemistry & Cel Biology,39:44-84. Valko, M., Rhodes, C.J., Moncol, J., Izakovic, M., Mazur, M. 2006. Free radikals, metals and antioksidants in oxidative stres-induced cancer. Chem Biol Interact, 160(1): 1-40. Vallyatyan,V.,ve X.Shı.1997. The role of oxygen free radicals in occupational and environmental lung diseases. Environ Health Perspect.,105:1. Vázquez, G., Fontenla, E., Santos, J., Freire, M.S., González-Álvarez, J., Antorrena, G.2008. Antioxidant activity and phenolic content of chestnut (Castaneasativa)shell and eucalyptus (Eucalyptus globulus) bark extracts. Ind. Crops Prod,28:279–285. Velioğlu, S. 2000. Doğal antioksidanların insan sağlığına etkileri. Gıda. 25(3): 167-176. Vincent, A.M., Russell, J.W., Low, P. and Feldman, E.L.2004. Oxidative stress in the pathogenesis of diabetic neuropathy. Endocrine Reviews,Vol. 25, pp. 612-628. Vinha A.F.,Costa A.S.G., Barreiraa João C.M., Pacheco R. , Oliveira M. Beatriz P.P.2016. Chemical and antioxidant profiles of acorn tissues from Quercus spp.:Potential as new industrial raw materials.Industrial Crops and Products ,94: 143–151. Wamique, M., Wahid, A.D., Reddy, H., Vishwakarmaa, P., Waseem, M. 2018. A case control study on HDL associated PON1 Enzyme level in Northern Indian type 2 Diabetes mellitus Patients. Diabetes & Metabolic Syndrome: Clinical Research & Reviews, In Press Wang, L., Ding, L., Yu, Z., Zhang, T., Ma, S., Liu, J. 2016. Intracellular ROS scavenging and antioxidant enzyme regulating capacities of corn gluten meal-derived antioxidant peptides in HepG2 cells. Food Research International, 90(2016):33–41. Wegner, M., Pioruńska-Stolzmann, M., Araszkiewicz, A., 2011. Evaluation of paraoxonase 1 arylesterase activity and lipid peroxide levels in patients with type 1 diabetes. Pol Arch Med Wewn.,121(12): 448-454. Winklhofer-Roob BM, Puhl H, Khoschsorur G. 1995. Enhanced resistance to oxidation of low density lipoproteins and decreased lipid peroxide formation during - carotene supplementation in cystic fibrosis. Free Radic Biol Med;18:849. Wolff, S.P., Dean, R.T.1987. Glucose autoxidation and protein modification. The potential role of autoxidative glycosylation in diabetes. Biochem J., 245:243-50. Yalçın, A.S 1998. Antioksidanlar. Klinik Gelişim, 11:342-6. Yenigün, M., Altuntaş, Y.,2001. Her yönüyle diabetes mellitus. Nobel tıp kitabevleri ltd.şti, İstanbul, 219(232):939-940. Yu Z.F., Bruce-Keller A.J., Goodman Y., Mattson M.P. 1998.Uric acid protects neurons against excitotoxic and metabolic insults in cell culture, and against focal ischemic brain injury in vivo. J Neurosci Res. (53):613–625. Zıma,T.,S. Stıpek,V. Tesar,K. Nemecek ve A. Mechurova.1995. Free radicals in the pathogenesis of selected diseases.Cas Lek Cesk ,134(10):291-5. Zımmet, P.1983. Epidemiology of diabetes mellitus in M.ellenberg, H. Rıfkın. (eds): Diabetes mellitus: Theory and Practice Co, Inc, 21; 451-468. Zima, T., Crkovska, J., Merta, M., Stipek, S., Nemecek, K., Tesar, V. 1995. Activity of the antioxidant.enzymes, glutathione peroxidase, on autosomal dominant 54 polycyctic kidney disease patient. Biochemical Molecular Biology International, 35(4): 699-704. 62 ÖZGEÇMİŞ Adı Soyadı : Burcu ÖZMEN Doğum Yeri ve Tarihi : Osmangazi/BURSA- 25.03.1993 Yabancı Dili : İngilizce Eğitim Durumu (Kurum ve Yıl) Lise : Süleyman Çelebi Lisesi - 2010 Lisans : Uludağ Üniversitesi - 2014 Yüksek Lisans : Uludağ Üniversitesi - 2018 İletişim (e-posta) : ozmenburcu.1@gmail.com 63