Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi 49 (1) 115-124, 2023 DOI: https://doi.org/10.32708/uutfd.1223655 DERLEME Egzersiz-Kaynaklı BDNF'nin Mental Sağlık Üzerindeki Etkisinin Değerlendirilmesi: Sistematik Derleme Yakup Zühtü BİRİNCİ1, Engin SAĞDİLEK2, Şenay ŞAHİN1 1 Bursa Uludağ Üniversitesi Spor Bilimleri Fakültesi, Antrenörlük Eğitimi Bölümü, Bursa. 2 Bursa Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi, Biyofizik Anabilim Dalı, Bursa. ÖZET Yaşam süresi uzadıkça mental hastalıklar daha yaygın sağlık sorunları haline gelerek hastaların ve ailelerinin refahını ve yaşam kalitesini oldukça azaltmaktadır. Bu patolojilerin başlamasını önlemek veya geciktirmek için etkili bir strateji olan düzenli egzersizin beyin-kaynaklı nörotrofik faktör (BDNF) gibi nöroprotektif nitelikli hücresel ve moleküler dolaşım faktörleri yoluyla beyin sağlığı üzerindeki faydaları tetiklediği düşünülmektedir. Bu nedenle, bu sistematik derleme, egzersiz kaynaklı BDNF’nin mental hastalıklar üzerindeki etkisine ilişkin güncel bilgileri özetlemeyi ve bu hastalıklara optimum fayda sağlayacak egzersiz programları oluşturmak için öneriler sunmayı amaçlamaktadır. Sistematik inceleme stratejisi, elektronik veri tabanı sistematik araştırmalarında bir metodoloji olarak spor bilimine uyarlanan raporlama maddeler bildirisi PRISMA (Preferred Reporting Items for Systematic Reviews and Meta-analyses) yönergelerine uygun şekilde yürütülmüştür. Bu kapsamda oluşturulan dışlama ve dahil edilme kriterleri göz önünde bulundurularak sekiz tam metin çalışma değerlendirilmiştir. Bu çalışmadan elde edilen bulgular, en az dört hafta boyunca ve haftada 150 dakika orta şiddetli aerobik ve direnç egzersizlerinin ya da bu egzersizlerin halihazırda devam eden tedavilerle veya bilişsel egzersizlerle birlikte kullanılmasının mental sağlık üzerindeki olumlu etkilerine BDNF'deki artışların aracılık edebileceğini göstermektedir. Bu durum egzersizin, düşük BDNF seviyelerine sahip mental hastalığı olan bireyleri hedefleyebileceği hipotezlerini desteklemektedir. Sonuç olarak egzersiz kaynaklı BDNF düzeylerinin mental sağlıkla ilişkili standart tedavi müdahalelerinin etkinliğini geliştirebileceği ve klinik iyileşmeyle ilişkili potansiyel bir biyobelirteç olabileceği düşünülmektedir. Buna rağmen özellikle farklı şiddet ve sıklıklarda planlanan egzersiz türlerinin ya da kombinasyonlarının BDNF salınımını farklı şekilde etkiliyor oluşu bu çalışma sonuçlarına dayanarak mental sağlığı BDNF kaynaklı geliştirebilecek standart bir egzersiz programı oluşturmayı oldukça zorlaştırmaktadır. Anahtar Kelimeler: BDNF. Depresyon. Egzersiz. Kaygı. Mental sağlık. Assessing the Effect of Exercise-induced BDNF on Mental Health: A Systematic Review ABSTRACT As life expectancy increases, mental illnesses become more common health problems, significantly reducing patients' and their families' well-being and quality of life. Regular exercise is an effective strategy to prevent or delay the onset of these pathologies. It is thought to trigger benefits on brain health through neuroprotective cellular and molecular circulatory factors such as brain-derived neurotrophic factor (BDNF). Therefore, this systematic review aims to summarize the current literature on the effect of exercise-induced BDNF on mental disorders and provide recommendations for creating exercise programs to ensure optimum benefit. The systematic review strategy was conducted according to PRISMA (Preferred Reporting Items for Systematic Reviews and Meta-analyses) guidelines adapted for sports science. It was reported as a methodology in electronic database systematic research. Eight full-text studies were evaluated after the exclusion and inclusion criteria were conducted. Findings from this study suggest that increases in BDNF may mediate the positive effects on the mental health of 150 minutes of moderate-intensity aerobic and resistance exercise per week for at least four weeks or the use of these exercises in combination with ongoing treatments or cognitive exercises. It can support the hypothesis that exercise may target individuals with mental disorders who exhibit reduced BDNF production. In conclusion, exercise-induced BDNF levels may improve the effectiveness of standard treatment interventions related to mental health and may be a potential biomarker associated with clinical improvement. However, to the results of this study, the fact that exercise types or combinations planned at different intensities and frequencies affect BDNF release differently makes it very difficult to create a standard exercise program that can improve mental health on BDNF based. Keywords: Anxiety. BDNF. Depression. Exercise. Mental health. Geliş Tarihi: 23.Aralık.2023 Kabul Tarihi: 03.Mart.2023 Dr. Yakup Zühtü BİRİNCİ Bursa Uludağ Üniversitesi Spor Bilimleri Fakültesi, Yazarların ORCID Bilgileri: Antrenörlük Eğitimi Bölümü, Yakup Zühtü BİRİNCİ: 0000-0002-1772-6014 Bursa. Engin SAGDİLEK: 0000-0001-8696-4035 Tel: 0507 705 92 13 Şenay ŞAHİN: 0000-0002-9221-0616 E-posta: ykpbirinci@gmail.com 115 Y.Z. Birinci, ark. Modern zamanlardaki sedanter yaşam tarzıyla ilişkili BDNF beynin çeşitli bölgelerinde birçok fiziksel inaktivitenin obezite, kardiyovasküler nöropsikiyatrik bozukluğun patofizyolojisinde hastalıklar, tip-2 diyabet, osteoporoz, kanser ve potansiyel bir role sahip nöronların nörogenezi ve depresyon riskini arttırdığına dair güçlü kanıtlar nöroplastisitesinde etkin rolü sebebiyle öne vardır1-3. Bunun aksine artan fiziksel aktivite (FA) çıkmaktadır20. Kümülatif kanıtlar, majör seviyesinin birçok farklı hastalığın önlenmesinde ve depresyon21,22, bipolar bozukluk23 ve şizofreni24,25 gibi tedavisinde önemli rol oynadığı düşünülmektedir1. çeşitli nöropsikiyatrik bozukluklarda BDNF Aktif yaşam tarzı tüm uygarlık tarihi boyunca her düzeylerinin önemli ölçüde azaldığını göstermektedir. zaman sağlığa ulaşmanın en iyi yollarından biri olarak Hipokampal BDNF seviyelerindeki bir düşüşün stres kabul edilmiş olsa da, son yirmi yılda bir ilaç veya kaynaklı depresif davranışlarla ilişkili olduğu ve önleyici bir yöntem olarak egzersiz kavramı giderek antidepresan tedavisinin BDNF ekspresyonunu daha fazla kabul görmeye başlamıştır2,3. Nitekim arttırdığı gösterilmiştir26. Ayrıca, BDNF'nin güncel çalışmalar, egzersizin ilaçlara, ameliyatlara ve hipokampus ve hipotalamus-hipofiz adrenokortikal hastaneye yatışlara kıyasla çok düşük maliyetli, yan (HPA) ekseni dahil olmak üzere beyin stres ve ödül etkisi olmayan ve kolay ulaşılabilir avantajlara sahip sistemlerinde farklı rollere sahip olabileceği “bileşik hap (polypill)” özellikli olduğunu düşünülmektedir27,28. Bununla birlikte BDNF, stresle bildirmektedir4. ilişkili mental bozukluklara yol açtığı bilinen Düzenli egzersiz sadece fiziksel sağlığa değil, aynı uykusuzluk (insomnia) ile de yakından 29 zamanda mental sağlığa da olumlu katkıda ilişkilendirilmektedir . Ayrıca, sınırlı sayıda çalışma, bulunmaktadır5,6. Egzersiz, bireylerin stres tepki BDNF’nin doğrudan hipokampal infüzyonlarının sistemlerine adaptasyonlarını kolaylaştırırken kemirgenlerde antidepresan etkiler üretebileceğini 30,31 psikolojik stresörlerin dayattığı fizyolojik bozulmaları göstermiştir . Az sayıdaki insan çalışmaları, da iyileştirebilir7. Nitekim, yüksek düzeyde FA depresif hastaların ölüm sonrası beyin dokusunda seviyesinin depresyon8 ve anksiyete9 riskini azalttığı BDNF seviyelerinin sağlıklı insan deneklere göre çok 32 gösterilmiştir. Bir dizi çalışma, egzersizin depresyonu daha düşük olduğunu göstermektedir . Beyindeki olan hastalarda antidepresan ilaçlarla karşılaştırılabilir düşük BDNF seviyelerinin, depresif deneklerde faydalar sunabileceğini göstermiştir10,11. Benzer gözlemlendiği gibi, hipokampus ve prefrontal şekilde, güncel çalışmalar, orta-yüksek şiddetli günlük kortekste atrofiye ve hücre kaybında artışa sebep 26,33 egzersizlerin pandemi nedeniyle uygulanan sosyal olabileceği varsayılmaktadır . Benzer şekilde çoğu izolasyonun kötü şekilde etkilediği mental sağlık çalışma, şizofrenide BDNF seviyelerinde görülen 34 üzerinde olumlu etkileri olduğunu göstermektedir.12. azalma sebebiyle BDNF’nin bir şizofreni Van Praag, Kempermann ve Gage (1999)’in gönüllü biyobelirteçi olarak kabul edilebileceğini ve ayrıca egzersiz sonrasında hayvanların nörogenezinin diğer nöropsikiyatrik bozukluklarda nöroprogresyon 35 arttığını ilk kez gösterdiği klasik çalışmadan bu yana, sürecinde yer alabileceğini göstermektedir . egzersizin bilişsel ve davranışsal işlevlere olumlu Son yıllarda egzersizin mental sağlığa olumlu etkisi potansiyel etkisi yoğun şekilde bilimsel ilgi hakkında çok şey öğrenilmiş olsa da hedefe yönelik görmektedir13. Fakat mental sağlığın egzersize bağlı egzersiz programları oluşturabilmek için daha fazla ek nörobiyolojik ve bilişsel bağlantıları hakkındaki bilgiye ihtiyaç vardır. Çünkü egzersiz ve mental sağlık anlayışımız bilimsel çalışmalardan elde edilen arasındaki olumlu ilişkilerin altında yatan hücresel ve kanıtlarla kümülatif şekilde oldukça gelişse de aslında moleküler mekanizmalar hakkındaki bilgimizin sınırlı bu ilişkinin sanılandan çok daha karmaşık bir yapıda olması mental sağlığı sınıflandırarak etkili egzersiz olduğu görülmektedir14. Nitekim egzersizin stratejilerinin oluşturulmasını oldukça nörobiyolojisi üzerine bir başka çalışmada, zorlaştırmaktadır. Bununla birlikte, randomize hastalıkların (mental hastalıklar dahil) önlenmesini ve kontrollü çalışmalar, egzersiz müdahalesi uygulanan tedavisini egzersiz yoluyla açıklamanın nörobiyolojik hastalarda davranışsal, bilişsel ve işlevsel gelişmeler mekanizmalara bağlı birkaç yolu ilk kez gösterse de çok azı insanlarda olası moleküler gösterilmiştir1. Günümüzde egzersizin, nörojenezdeki mekanizmaları araştırmaya odaklanmıştır. Bu açıdan artışlar ile inflamatuar ve oksidan belirteçlerdeki mental sağlık ve egzersiz-kaynaklı BDNF ilişkisini azalmalar gibi biyokimyasal ve fizyolojik değişiklikler anlamak etkili farmakolojik tedavi stratejileri yoluyla mental sağlığa sonuçlarına fayda sağladığı geliştirmek adına oldukça önemli olabilir. Buradan düşünülmektedir15. Ayrıca egzersizin; tip, süre, şiddet hareketle sunulan çalışmada; egzersiz-kaynaklı ve sıklık değişkenlerine bağlı olarak beyin-kaynaklı BDNF’nin mental sağlık üzerine etkisini inceleyen nörotrofik faktör (BDNF), irisin, vasküler endotelyal çalışmaların sistematik bir şekilde gözden geçirilmesi büyüme faktörü (VEGF) ve insülin benzeri büyüme amaçlanmaktadır. faktörü-1 (IGF-1) gibi nöroprotektif nitelikli dolaşım faktörlerinin seviyelerini arttırarak bu tür faydaları tetiklediği düşünülmektedir16-19. 116 BDNF, Egzersiz ve Mental Sağlık Uygunluk Kriterleri Gereç ve Yöntem Katılımcılar: Bulguların genellenebilirliğini artırmak Deneysel Yaklaşım için yaş ve cinsiyet farkı gözetmeksizin yetişkinlerin (18-65 yaş) katılımcı olduğu araştırmalar çalışmaya Sistematik derleme, York Üniversitesi Ulusal Sağlık dahil edilmiştir. Çocuk katılımcılar ya da mental Araştırmaları Enstitüsü tarafından geliştirilen Centre hastalık dışında tanısı olan hastaların yer aldığı for Reviews and Dissemination (CRD) 2009 rehberi çalışmalar dışlanmıştır. Sporcu katılımcıların ya da doğrultusunda oluşturulmuştur. Elektronik veri tabanı hayvan deneklerin olduğu çalışmalar hariç sistematik araştırmasında metodoloji olarak sistematik tutulmuştur. derlemeler için tercih edilen raporlama maddeler bildirisi [Preferred Reporting Items for Systematic Müdahaleler: Egzersiz tipi, süresi, sıklığı ve Reviews and Meta-Analyses (PRISMA)] kılavuzu36 ve şiddetinden bağımsız olmak koşuluyla en az dört spor bilimlerinde sistematik incelemeler haftalık egzersiz müdahalelerinin BDNF seviyeleri gerçekleştirme kılavuzu37 izlenerek rapor edilmiştir. vasıtasıyla mental hastalıklara etkisini inceleyen çalışmalar değerlendirilmiştir. Mental hastalıkları Başlıklar ve/veya özetler, iki bağımsız değerlendirici tedavi eden veya cerrahi ve/veya farmakolojik (YZB ve ES) tarafından Temmuz 2022'de şu müdahaleler ile egzersizin birleştirildiği çoklu veritabanları taranarak elde edildi: PubMed, Google müdahale yöntemlerini içeren uygulamalar da dahil Akademik ve Web of Science. Arama, aşağıdaki tıbbi edilmiştir. Yalnızca egzersiz ile birleştirilmiş bir diyet konu başlıkları [Medical Subject Headings (MeSH)] programı gibi ortak müdahaleler hariç tutulmuştur. kombinasyonu ve Boolean işleçleri (Ve / Veya) Çünkü bu tarz müdahaleler egzersizin zihinsel sağlık aracılığıyla gerçekleştirildi: (“brain-derived sonuçları üzerindeki izole etkisi hakkında sonuç neurtorophic factor” VEYA “BDNF” VEYA çıkarmayı engellemektedir. “neurotrophin”) VE (“mental health” VEYA "mental disorder" VEYA “cognitive impairment” VEYA Karşılaştırmalar: Germe egzersizleri (kontrol) veya “cognitive disorder”) ve ("exercise" VEYA "physical yalnızca dinlenme (herhangi bir egzersiz yok) dikkate exercise" VEYA "aerobic exercise" VEYA "resistance alınmıştır. Egzersiz-kaynaklı BDNF (serum ya da exercise" VEYA "sport” VEYA “physical activity”). plazma) ile en az bir mental rahatsızlık (depresyon, Sözcükler makalenin herhangi bir yerinde geçebilecek anksiyete, stres vb.) ve/veya psikolojik iyi oluş (benlik şekilde aramalar uygulanmıştır. Başka ek bir filtre saygısı, benlik kavramı, öz yeterlilik, benlik algısı, veya arama taraması kullanılmamıştır. Taranan olumlu etki, iyimserlik, mutluluk ve yaşamdan makalelerin içeriğinde konu ile ilgili benzer makaleler memnuniyet vb.) arasındaki ilişkiyi inceleyen tespit edildiğinde, ek makale için tarama yapılmıştır. makaleler değerlendirilmiştir. Çalışmalar aşağıda belirtilen uygunluk kriterlerine Çalışma Tasarımları: Randomize kontrollü göre seçilerek değerlendirmeye dahil edilmiştir. araştırmalar [RCT], yarı-deneysel çalışmalar ve Sadece çalışmalardan çıkarılan ana sonuçlarda mental sağlığa odaklanan prospektif boylamsal ve tanılanmış mental hastalığı değil, aynı zamanda rapor kesitsel çalışmalar incelenmiştir. Çapraz veya paralel edilen mental hastalık belirtileri de değerlendirilmiştir. grup tasarımları kullanan ve egzersiz yoluyla bir müdahale protokolünün öncesi ve sonrasının karşılaştırıldığı veya egzersiz yapan grubu egzersiz yapmayan kontrol grupla karşılaştıran araştırmalar değerlendirilmiştir. Sonuçlar: Egzersiz kaynaklı BDNF’nin mental sağlık üzerindeki etkileriyle (depresyon, anksiyete, kaygı, stres, somatik şikayetler, zindelik, uyku kalitesi, bilişsel fonksiyonlar, duygu durum, psikolojik işlevsellik vb.) ilgili niteliksel veya niceliksel analizinin orta vadeli veya uzun vadeli etkileri dikkate alınmıştır. Ayrıca son beş yılda (2017 / Temmuz-2022) ve İngilizce dilinde yayınlanmış yalnızca tam metin çalışmalar da dahil edilme kriterleri olarak benimsenmiştir. Mental hastalıklar ile ilgili güncel kavramları ve içerikleri içeren güncel bir veri elde etmek için son beş yılda yayınlanan çalışmalar değerlendirilmiştir. Konferans özetleri, tezler, kitap Şekil 1. bölümleri ve hakemli olmayan dergilerde yayınlanan Arama stratejisinin akış şeması makaleler dahil edilmemiştir. Ek çalışmaları 117 Y.Z. Birinci, ark. belirlemek için çalışma yazarlarıyla herhangi bir çalışma dahil etme kriterlerini karşılayarak temasta bulunulmamıştır. değerlendirilmeye tabi tutulmuştur. Çalışma Seçimi Tablo I’deki sonuçlar makale başlığı, yazar/yıl, Çalışma seçimi iki adımda gerçekleştirilmiştir. İlk çalışma deseni, egzersiz protokolü ve önemli bulgular olarak, aramada elde edilen makalelerin başlık ve şeklinde ayrılmıştır. Bu doğrultuda iki çalışma fiziksel özetleri iki bağımsız yazar (YZB ve ES) tarafından egzersiz (FE)+bilişsel egzersiz (BE) kombinasyonu, incelendi ve dahil etme ve hariç tutma kriterlerine bir çalışma yoga, farkındalık ve germe egzersiz göre seçildi. Daha sonra kalan makaleler tamamen programını, bir çalışma aerobik egzersiz+direnç okundu. Herhangi bir aşamada çalışmaların dahil egzersizi kombinasyonunu, iki çalışma aerobik edilmesi veya hariç tutulması konusunda herhangi bir egzersiz programını, bir çalışma davranışsal anlaşmazlık olması durumunda üçüncü bir gözden terapi+aerobik egzersiz müdahalelerinin etkisini geçiren (ŞŞ) görevlendirildi. değerlendirirken bir çalışmada ise FE+BE Başlıklar ve özetler okunarak metodoloji devam kombinasyonunun yalnızca bilişsel egzersizle ettirilmiştir. Değerlendirilen ana popülasyon ve durum karşılaştırılmasını değerlendiren çalışmalar derleme olarak yetişkin ve mental hastalık, mental sağlık, kapsamında incelenmiştir. İncelenen çalışmalarda egzersiz veya BDNF’den bahsetmeyen tüm çalışmalar ortalama yaşları yaklaşık olarak 49 yıl olan toplamda dışlama kriteri olarak kabul edilmiştir. Dışlama 273 katılımcı (73 erkek/200 kadın) olduğu kriterleri: (a) yetişkinlerde ana patoloji olarak mental saptanmıştır. Bu çalışma sonuçları incelendiğinde; bozukluğu değerlendirmeyen çalışmalar; (b) ana sekiz çalışmanın altısında uygulanan egzersiz müdahale olarak egzersiz protokollerini kullanmayan müdahalelerinin BDNF seviyelerinde artışa sebep çalışmalar; (c) mental bozukluğu önlemek veya tedavi olduğu fakat kalan ikisinde BDNF seviyelerinde etkili etmek için ana müdahale olarak egzersiz yerine olmadığı görülmektedir. Çalışmaların beşinde egzersiz farmakolojik ya da farklı yöntem kullanan çalışmalar; kaynaklı BDNF seviyeleri ile kaygı ve depresyon (d) hayvanları analiz eden çalışmalar. Dahil etme ve seviyeleri arasında olumlu ilişkiler saptanırken hariç tutma kriterleri uygulandıktan sonra yinelenen BDNF’den bağımsız olarak da egzersizin somatik çalışma saptanmamıştır. şikayetlerde, depresyon, kaygı ve anksiyete durumunda iyileşmeler ve farkındalık durumunda Veri Çıkarma artışa neden olduğu saptanmıştır. Diğer üç çalışma Çalışmaya dahil edilen her uygun çalışmadan şu sonuçları egzersiz kaynaklı BDNF seviyeleri ve bilgiler çıkarılmıştır: çalışma geçmişi (ilk yazarın adı, depresyon arasında ilişki olmadığını bildirmektedir. yılı ve çalışma yeri), katılımcı özellikleri (katılımcı sayısı, katılımcıların yaşı ve kadın ve erkek sayısı), tasarım (müdahale [Randomize kontrollü çalışma Tartışma ve Sonuç (RKÇ) veya RKÇ olmayan] veya gözlemsel [kesitsel veya boylamsal]) ve mental sağlık sonuçlarını Bu sistematik derleme, egzersiz kaynaklı BDNF’nin değerlendirmek için kullanılan araçlar. Ayrıca mental hastalıklar üzerindeki etkisine ilişkin güncel müdahale çalışmaları için müdahale süresi, egzersiz bilgileri özetlemeyi ve bu hastalıklara optimum fayda programının açıklanması, egzersiz yoğunluğu, süresi sağlayacak egzersiz programları oluşturmak için ve sıklığı bildirilmiştir. Veriler bağımsız şekilde farklı öneriler sunmayı amaçlamıştır. Bu çalışmadan elde iki yazar tarafından hata riskini en aza indirmek için edilen bulgular, en az dört hafta boyunca ve haftada en az iki kez gözden geçirilmiştir. 150 dakika orta şiddetli aerobik ve direnç egzersizlerinin ya da bu egzersizlerin halihazırda devam eden tedavilerle veya bilişsel egzersizlerle Bulgular birlikte kullanılmasının mental sağlık üzerindeki olumlu etkilerine BDNF'deki artışların aracılık Elektronik veri tabanı aramasının ilk sonuçlarına göre edebileceğini göstermektedir. Bu durum egzersizin PubMed’den 1293 ve Web of Science’dan 978 ve azalmış BDNF üretimi sergileyen mental hastalığı Google Akademik’den 3760 olmak üzere toplam 6031 olan bireyleri hedefleyebileceği hipotezlerini çalışma görüntülenmiştir. Tekrarlanan makalelerin desteklemektedir. Buna rağmen özellikle farklı şiddet dışlanması, başlık ve özetlerin uygunluk açısından ve sıklıklarda planlanan egzersiz türlerinin ya da incelenmesi ile bu sayı 149'a düşmüştür. Ardından 32 kombinasyonlarının BDNF salınımını farklı şekilde tam metinli makale ayrıntılı inceleme için uygun etkiliyor oluşu bu çalışma sonuçlarına dayanarak görülmüştür. Otuziki çalışmadan sonra egzersizin mental sağlığı BDNF kaynaklı geliştirebilecek etkisinin açıkça belirtilmediği (n=1), BDNF’nin standart bir egzersiz programı oluşturmayı oldukça sonuçlarda olmadığı (n=1), derleme (n= 11), farklı zorlaştırmaktadır. hastalıkların yer aldığı (n=6), vaka nitelikli (n=4) ve BDNF gen etkisinin değerlendirildiği (n=1) çalışmalar çıkarılmıştır. Ayrıntılı incelemeden sonra sekiz 118 BDNF, Egzersiz ve Mental Sağlık 119 Tablo I. Egzersiz-kaynaklı BDNF seviyelerinin mental sağlık üzerindeki etkisini inceleyen araştırmaların özeti (N=8). Katılımcı özellikleri, Egzersiz müdahalesi Çalışma, yıl, ülke Çalışma deseni Ölçüm Araçları BDNF Önemli bulgular (süre, sıklık, tip, şiddet) Anderson-Hanley n= 14 6 ay Biyokimyasal Ölçümler: -Her iki egzersiz müdahalesi de altı ay sonunda benzer ve diğ.,45 Yaş: 78,1±9,9 yıl İlk 3 ay 2g/7h/20 dk *Tükürük: BDNF şekilde yürütücü işlevler üzerinde orta düzeyde (Stroop) ve 2018, ABD HBB 3-6 ay 5g/h/45 dk Nöro-yapısal Ölçümler: + önemli düzeyde (kelime hafıza) olumlu etkiler sağlamıştır. RKÇ KAH : 102-108 dk/atım *MRI -Egzersiz dozu, artan BDNF ve ayrıca prefrontal korteks ve ort sağ anterior singulat korteksteki artan gri madde hacmi ile Aerobik ve kognitf egzersiz (Exergame) Kognitif Ölçümler: ilişkilendirilmiştir. 1: düşük bilişsel yük içeren sanal manzaralı bisiklet turu *Stroop 2: yüksek bilişsel taleple etkileşimli video oyunu içeren bisiklet *Renk İzleme egzersizi *Sayı Dizisi 3: egzersiz içermeyen aynı video oyun *Kelime Hafıza Byun ve Kang46 n=24 sağlıklı kadın 12 hafta Biyokimyasal ölçümler: -On iki haftalık üst seviye beyin sağlığı egzersiz programı 2016, Kore Yaş: 65-79 yıl 4g/h/50dk *Kan ELISA kiti: BDNF s kontrol grubuna kıyasla temel fiziksel uygunluk (kuvvet ve Test öncesi-sonrası Egzersiz şiddeti: 9-14 AZD Psikometrik ölçümler: + aerobik dayanıklılık), bilişsel işlev ve BDNF seviyeleri üzerinde olumlu etki sağlamıştır. Üst seviye beyin sağlığı egzersizi (FE+BE): Aerobik yürüyüş, *SMMT kuvvet, mobilite, denge, çeviklik gibi FE’ler ile dil kapasitesi, oryantasyon, kavrama, karar verme ve dikkat gibi bilişsel işlev egzersizleri Cahn ve diğ.,44 n=38 3 ay Biyokimyasal ölçümler: -Üç aylık yoga ve meditasyon inzivasına katılım, psikolojik 2017, ABD 19 erkek/19 kadın 4,5 yıldır ortalama 2 saat/g *Kan ELISA kiti: BDNFp işlevsellikte, nörotrofik yollarda, HPA ekseni aktivitesinde ve Yaş: 21-59 yıl Shoonya: hiçbir şey yapmadan oturuş Psikometrik Ölçümler: + stres direnci ile iyi oluşu arttıran inflamatuar yolaklardaki değişikliklerle ilişkilidir. Test öncesi-sonrası Samyama: nefes odaklı farkındalık oturuşu *Kısa Semptom Envanteri -Depresyon, kaygı, somatik şikayetlerde önemli iyileşmeler ve Pranayama: nefes kontrolüne dikkat *Freiburg Farkındalık Ölçeği farkındalık puanlarında artış saptanmıştır. Hatha: Farkındalık ve stretching egzersizleri yapan bireylerin *Tellegen Skalası -BDNF seviyelerindeki artışı ile Kısa Samptom Envanterindeki programları değiştirilerek kaygı seviyesindeki azalma arasında ilişki saptanmıştır. üç aylık inzivada günde iki saat oturma meditasyonu, bir-iki saat yoga ve bir saat ilahi programı uygulamışlardır. Gourgouvelis ve n=38 8 hafta Biyokimyasal Ölçümler: -Egzersiz yapmayanlaın %25’ ine kıyasla depresyon diğ.,48 Yaş: 39,31±1,25 yıl Kognitif davranışsal grup terapisi + Egzersiz: Egzersiz: ≥150dk/h *Kan: BDNFp semptomlarında daha büyük bir azalmaya yol açarak 2018, Kanada 4 erkek/12 kadın orta-yüksek şiddet şiddetli aerobik egzersiz + 2g/h direnç egzersizi Psikometrik Ölçümler: hastaların %75'inin ya terapötik bir yanıt ya da semptomlarda 16 MDB, anksiyete Egzersiz Şiddeti: KAHmax’ ın %60-80 60 dk tam bir remisyon gösterdiğini bildirmiştir. *Beck Depresyon Ölçeği-II 22 sağlıklı kontrol Direnç egzersizi (tüm vücut büyük kas gruplarını içermektedir): 10 -Egzersiz, uyku kalitesindeve bilişsel işlevlerde daha fazla *Hastane Anksiyete ve Depresyon Ölçeği 11 erkek/11 kadın TM’ nin %95’ i 8-12 tekrar 2-3 süper set + gelişim ile ilşkilendirilmiştir. *Pittsburgh Uyku Kalitesi İndeksi -Egzersiz ile BDNFp seviyelerinde oluşan anlamlı artışın Yaş: 20,95±1,25 yıl Kognitif Ölçümler: depresyon puanlarındaki ve uyku kalitesindeki gelişim ile Test öncesi-sonrası *Cambrige Nöropsikoljik Otomatik Test Bataryası ilişkili olduğu saptanmıştır. *Eşleşmeli İlişkisel Öğrenme Testi Y.Z. Birinci, ark. 120 Tablo I. Devamı McGurk ve diğ.,47 n=34 10 hafta Biyokimyasal -Her iki müdahale yöntemi (yalnızca BE ve BE+FE) de yüksek 2021, ABD Yaş: 20-61 yıl BE: bilgisayar tabanlı bilişsel egzersiz oyunları 1 saat/3g/h *Kan:BDNFs bilişsel işlevsellikte önemli ölçüde gelişim sağlarken 20 erkek/14 kadın FE: sabit bisiklet ya da yürüyüş ve koşu Aerobik egzersiz Psikometrik Ölçümler: müdahaleler arasından anlamlı farklılık saptanmamıştır. Şizofreni KAHmax’ ın %60-75’i *Sürekli Performans- Özdeş Çift versiyonu -Gruplar arasında 5. veya 10. haftalardan sonra bazal ya da Bipolar Bozukluk 40dk/3g/h *Kelime-Sayı Sıralama — egzersiz sonrası BDNF seviyelerindeki değişikliklerde farklılık RKÇ *Hopkins Kelime Öğrenme saptanmamıştır. *Görsel-uzamsal Hafıza -Orta düzeyde aerobik egzersizin, ağır mental hastalığı olan *İz Sürme A ve B kişilerde BDNF düzeylerini arttırmamaktadır. *Kelime Akıcılık *Sembol Kodlama *NAB labirent *Kısa Psikiyatrik Değerlendirme Ölçeği *Montgomery-Asberg Depresyon Değerlendirme Ölçeği Szuhany ve Otto49 n=29 16 hafta Biyokimyasal Ölçümler: -BDNF, sedanter depresif bir popülasyonda akut egzersizden 2020, ABD Yaş: 18-65 yıl Davranışsal Müdahale: Uzman ile bireysel görüşme. *Kan: BDNFs hemen sonra artmaktadır. 22 kadın/7 erkek 60dk/3g/h Psikometrik Ölçümler: -Akut egzersiz boyunca BDNF değişiklikleri, bir egzersiz MDB Davranışsal Müdahale+Egzersiz: 150dk/h orta şiddetli *Montgomery-Asberg Depresyon Değerlendirme Ölçeği programı sırasında yoğunlaşmamıştır. Distimi aerobik egzersiz (türü belirtilmemiş.) ya da hafif şiddette *Beck Depresyon Ölçeği -Bazal BDNF seviyeleri bir egzersiz programı sonunda RKÇ yoga. *İş ve Sosyal Ayarlama Skalası + değişmemiştir. Davranışsal Müdahale+Stretching: 50dk stretching *Yaşamdan Hoşnutluk ve Doyum Kalitesi Ölçeği -BDNF değişiklikleri ile depresyon semptomlarındaki *Sıkıntıyı Tolere Etme Ölçeği değişiklikler arasında ilişkili saptanmamıştır. *Algılanan Stres Skalası Hartmann ve diğ.,43 n=26 6 hafta Biyokimyasal Ölçümler: -Orta yoğunlukta aerobik egzersizin, mental sağlık tedavisi 2021 Avustralya Yaş: 18-62 yıl Aerobik Egzersiz: Sabit bisiklet, *Kan:BDNF (plazma ya da serum olduğu belirtilmemiş) görenlerde depresyon, anksiyete ve psikolojik sıkıntının 20 kadın/6 erkek KAHrezerv %65-70 Psikometrik Ölçümler: şiddetini azaltmada etkili olduğu gösterilmiştir. 13 sağlıklı/13 hasta 50dk/3g/h *Depresyon Anksiyete Stres Ölçeği — -Gruplar arası karşılaştırmada BDNF seviyeleri arasında fark (anksiyete, TSSB, *Kessler Psikolojik Sıkıntı Ölçeği saptanmamıştır. Depresyon) -Yağ kütlesi ve vücut yağ yüzdesindeki azalmalar ile Test öncesi-sonrası depresyon puanları ve psikolojik sıkıntı pozitif ilişkiliyken BDNF seviyelerinin semptomlara etkisi arasında ilişki saptanmamıştır. Kurdi ve Flora42 n=70 4 hafta Biyokimyasal Ölçümler: -Depresyonlu bireylerde egzersiz öncesi BDNF düzeyleri 2019 Endonezya Yaş: ≥50 yıl 15dk/7g/h *Kan: BDNFs depresyonu olmayan yaşlı gruba göre daha düşük seviyede 58,2 yıl depresif/ 6km/saat hızda koşu bandında yürüyüş/koşu Psikometrik Ölçümler: saptanmıştır. 58,9 yıl sağlıklı KAH belirtilmemiş. *Hamilton Depresyon Derecesi Skalası + -Egzersiz, her iki grupta BDNF üretimini arttırmıştır. 35 sağlıklı/35 depresif *SMMT -Depresyon grubunda BDNF düzeyinin artan yüzdesi depresif kadın olmayan bireylere göre daha yüksek saptanmıştır. Test öncesi-sonrası -Egzersiz depresyonlu yaşlıların tedavisini desteklemede faydalı olabilir. HBB: Hafif bilişsel bozukluk; RKÇ: Randomize Klinik Çalışma; MRI: Magnetik Rezonasyon Görüntüleme; KAH: Kalp atım hızı; KAHrezerv: Kalp atım hızı rezervi; BDNF: Beyin-kaynaklı nörotrofik faktör; BDNFs: serum BDNF; BDNFp: plazma BDNF; AZD: Algılanan zorluk derecesi; HPA: hipotalamus-hipofiz-adrenal; MDB: Majör Depresif bozukluk; TM: Tekrar makismum; BE: Bilişsel egzersiz; FE: Fiziksel egzersiz; TSSB: Travma sonrası stres bozukluğu; SMMT: Standartlaştırılmış Mini Mental Test; —: BDNF seviyesinde artış yok; +: BDNF seviyesinde artış var. BDNF, Egzersiz ve Mental Sağlık Egzersizin mental sağlık üzerinde yararlı etkiler sonuçlarına göre üç aylık yoga ve meditasyon yaratma, sürdürme ve bozukluğun ilerlemesini inzivasına katılım, psikolojik işlevsellikte, nörotrofik engelleme potansiyeli olduğu düşünülmektedir. Fakat yollarda, hipotalamus-hipofiz-adrenal (HPA) ekseni bu faydalı etkilerden sorumlu olan temel aktivitesinde ve stres direnci ile iyi oluşu arttıran mekanizmalar yetersiz bir şekilde tanımlanmıştır38. inflamatuar yolaklardaki değişikliklerle ilişkilidir. İskelet kası tarafından salınan bazı miyokinler ve Dolayısıyla depresyon, kaygı, somatik şikayetlerde metabolitlerin beyin sağlığını olumlu yönde etkilediği önemli iyileşmeler ve farkındalık puanlarında artış bilinmesine rağmen, altta yatan mekanizmalar daha saptanmıştır. Dahası BDNF seviyelerindeki artış ile fazla araştırma gerektirmektedir. Bu mekanizmalar kaygı seviyesindeki azalma arasında ilişki içerisinde BDNF çeşitli beyin bölgelerinde birçok saptanmıştır. nöropsikiyatrik bozukluğun patofizyolojisinde Bazı çalışmalar ise aerobik egzersizi bilişsel potansiyel bir role sahip nöronların nörogenezi ve egzersizlerle simultane şekilde ya da ayrı seanslarla nöroplastisitesinde etkin rolü olan nörotrofinlerin birleştiren müdahale yöntemlerin etkisini önemli bir üyesidir20 ve aynı zamanda depresyonun değerlendirmiştir. Çalışmalar her iki egzersiz gelişimi ve depresyondan kurtulma ile yakından yönteminden elde edilen olumlu sonuçların sinerjik ilişkilendirilmiştir39. Gerçekten de, depresif hastalar, etkisinin olacağı hipotezine dayandırılmaktadır. depresyonu olmayan bireylere göre daha düşük Nitekim, Anderson-Hanley ve arkadaşları (2018) periferik (serum ya da plazma) BDNF 21,40 aerobik (FE) ve BE birleşiminin (exergame: egzersiz konsantrasyonlarına sahiptir . Ayrıca BDNF ile video oyununu birleştiren uygulamalar) hafif seviyeleri, başarılı antidepresan tedavi ile normale 41 düzeyde bilişsel bozukluğu (HBB) olan bireylerdeki dönebilmektedir . Bazı çalışmalar ise, BDNF’nin kognitif etkisini değerlendirmişlerdir46. Bu kapsamda sıçanların direk olarak hipokampüsüne veya periferik katılımcılar (n=14, yaş: 78,1±9,9 yıl), düşük bilişsel olarak uygulanmasının antidepresan ilaçlar yük içeren sanal manzaralı bisiklet grubu, yüksek verildiğinde görülenlere eşdeğer antidepresan etkiler bilişsel yük etkileşimli video oyunu içeren bisiklet gözlendiğini bildirmektedir30,42. grubu ve yalnızca sedanter tarzda video oyunu Kurdi ve Flora (2019), depresyon tanılı 35 kadını gruplarına ayrılmışlardır. Kalp atım hızı (KAH) sağlıklı 35 yaşıtı (≥50 yıl) ile karşılaştırdığı çalışmada ortalaması 102-108 dk/atım olan egzersizler üç ay dört hafta boyunca aerobik egzersiz (7g/h/15dk, haftada iki gün 20 dakikalık seanslarla başlayıp altınca 6km/saat hızda koşu bandında yürüyüş/koşu, KAH ayın sonuna kadar haftada beş gün 45 dakikalık belirtilmemiş) müdahalesi uygulamıştır43. Çalışma seanslar şeklinde uygulanmıştır. Her iki egzersiz sonuçlarına göre; depresyonlu bireylerde egzersiz müdahalesi de altı ay sonunda benzer şekilde yürütücü öncesi BDNF düzeyleri depresyonu olmayan gruba işlevler (Stroop ve kelime hafıza test skorları) göre daha düşük seviyede saptanmıştır. Ayrıca üzerinde olumlu etkiler sağlamıştır. Ayrıca egzersize egzersiz, her iki grupta da BDNF üretimini bağlı artan BDNF seviyesi prefrontal korteks ve sağ arttırmıştır. Depresyon grubunda BDNF düzeyinin anterior singulat korteksteki artmış gri madde hacmi artan yüzdesi depresif olmayan bireylere göre daha ile ilişkilendirilmiştir. Benzer şekilde Byun ve Kang yüksek saptanmıştır. Farklı şekilde Hartmann, (2016), 12 hafta boyunca haftada dört gün 50 dakika Robertson, Miller, Hunter ve Skein (2021) sağlıklı ve seanslarla uygulanan FE+BE kombinasyonunun mental hastalığı (anksiyete, travma sonrası stres (aerobik yürüyüş+kavrama, karar verme ve dikkat gibi bozukluğu, depresyon) olan katılımcılarda (n=26, 13 bilişsel egzersizler) sağlıklı yaşlı kadınlarda (n=24, sağlıklı / 13 mental hasta, 20 kadın / 6 erkek, yaş: 18- yaş: 65-79 yıl) kontrol grubuna göre kognitif 62 yıl) altı haftalık aerobik egzersizin (KAHrezerv’inin fonksiyon becerilerinde (mini-mental test skorları) ve %65-70’inde 3g/h/50dk sabit bisiklet) etkisini BDNF seviyelerinde artış sağladığını bildirmiştir47. değerlendirdikleri çalışmalarında; egzersizin Farklı şekilde McGurk ve diğerleri (2021), şizofreni depresyon, anksiyete ve psikolojik sıkıntının şiddetini ve bipolar bozukluk tanısı olan katılımcılarda (n=34, azaltmada etkili olduğunu bildirmişlerdir44. Fakat 20 erkek/14 kadın yaş: 20-61 yıl) FE (sabit bisiklet, gruplar arası karşılaştırmada BDNF seviyeleri yürüyüş ya da koşu KAHmax’ın %60-75’i, 3g/h/40dk) arasında fark saptanmadığı gibi BDNF seviyelerinin + BE (bilgisayar tabanlı oyunlar, 3g/h/60dk) hastalık semptomlarına etkisi arasında da ilişki kombinasyonunun ve yalnızca BE’nin bilişsel olmadığı bildirilmiştir. becerileri geliştirdiğini gösterirken gruplar arasında Daha farklı bir egzersiz müdahalesi uygulayan BDNF seviyeleri farkı olmamakla beraber orta şiddetli çalışmada ise Cahn, Goodman, Peterson, Maturi ve aerobik egzersizlerin mental hastalığı olan kişilerde Mills (2017) üç aylık yoga ve meditasyon inzivasının BDNF seviyelerinde etki yaratmadığını bildirmiştir 48. (2 saat meditasyon, 1-2 saat yoga ve 1 saat ilahi) 4,5 Bazı çalışmalar egzersiz ve davranışsal terapi yıldır ortalama günde iki saat yoga geçmişine sahip kombinasyonunun etkililiğini değerlendirmiştir. 21-59 yaş aralığındaki sağlıklı katılımcılara (n=38, 19 Gourgouvelis, Yielder, Clarke, Behbahani ve Murphy erkek /19 kadın) etkisi değerlendirilmiştir45. Çalışma (2018), majör depresif bozukluğu (MDB) ve anksiyete 121 Y.Z. Birinci, ark. tanısı olan 16 bireyle (4 erkek / 12 kadın; yaş: Sonuç olarak, bu çalışmadan elde edilen bulgular, en 39,31±1,25 yıl) sağlıklı 22 bireyi (11 erkek / 11 kadın; az dört hafta boyunca ve haftada 150 dakika orta yaş: 20,95±1,25 yıl) sekiz hafta boyunca antidepresan şiddetli aerobik ve direnç egzersizlerinin ya da bu ilaç tedavisi ve davranışsal terapiye ek olarak egzersizlerin halihazırda devam eden tedavilerle veya egzersizin tedavi sonuçları üzerindeki etkilerini bilişsel egzersizlerle birlikte kullanılmasının mental karşılaştırmışlardır49. Sekiz hafta boyunca uygulanan sağlık üzerindeki olumlu etkilerine BDNF'deki davranışsal terapiyle birlikte egzersiz [KAHmax’ın artışların aracılık edebileceğini göstermektedir. Bu %60-80’inde ≥150 dk/h aerobik egzersiz ve 2g/h durum egzersizin azalmış BDNF üretimi sergileyen direnç egzersizi (10TM’nin %95’inde 8-12 tekrar 2-3 mental hastalığı olan bireyleri hedefleyebileceği süper set büyük kas grupları] müdahalesi sonucunda; hipotezlerini desteklemektedir. Sonuç olarak egzersiz egzersiz yapmayanların %25’ine kıyasla depresyon kaynaklı BDNF düzeylerinin mental sağlıkla ilişkili semptomlarında daha büyük bir azalmaya yol açarak standart tedavi müdahalelerinin etkinliğini hastaların %75'inin ya terapötik bir yanıt ya da geliştirebileceği ve klinik iyileşmeyle ilişkili semptomlarda tam bir remisyon gösterdiği potansiyel bir biyobelirteç olabileceği bildirilmiştir. Ayrıca egzersiz ile BDNF seviyelerinde düşünülmektedir. Buna rağmen özellikle farklı şiddet oluşan anlamlı artışın depresyon puanlarındaki ve ve sıklıklarda planlanan egzersiz türlerinin ya da uyku kalitesindeki gelişim ile ilişkili olduğu kombinasyonlarının BDNF salınımını farklı şekilde saptanmıştır. Farklı şekilde, Szuhany ve Otto (2020), etkiliyor oluşu bu çalışma sonuçlarına dayanarak MDB ya da distimi olan katılımcılardan (n=29, 22 mental sağlığı BDNF kaynaklı geliştirebilecek kadın / 7 erkek, yaş: 18-65 yıl) oluşan çalışmalarında standart bir egzersiz programı oluşturmayı oldukça 16 hafta boyunca davranışsal terapi (uzman ile zorlaştırmaktadır. bireysel görüşme, 3g/h/60dk), davranışsal terapi+egzersiz (150 dk/h orta şiddetli aerobik Etik Kurul Onay Bilgisi: egzersiz ya da hafif şiddetli yoga) ve davranışsal Derleme makale olması nedeniyle etik kurul onayına gerek yoktur. terapi+stretching (150 dk/h) müdahalesi uygulamışlardır. BDNF, sedanter depresif bir Araştırmacı Katkı Beyanı: popülasyonda akut egzersizden hemen sonra Fikir ve tasarım: Y.Z.B. Veri toplama ve işleme: Y.Z.B., E.S., Ş.Ş.; artmaktadır50 Analiz ve verilerin yorumlanması: Y.Z.B., E.S., Ş.Ş.; Makalenin . Akut egzersizin depresif bireylerde önemli bölümlerinin yazılması: Y.Z.B., E.S., Ş.Ş. BDNF seviyelerini arttırdığı gösterilmiş olsa da Destek ve Teşekkür Beyanı: BDNF değişiklikleri ile depresyon semptomlarındaki Çalışma için destek alınmamıştır. Msc. Kadir Keskin, Dr. Hüseyin değişiklikler arasında ilişkili saptanmamıştır. Topçu ve Dr. Serkan Pancar’a teşekkür ederiz. Çıkar Çatışması Beyanı: Szuhany ve Otto (2020), egzersizin tek tedavi yöntemi Makale yazarlarının çıkar çatışması beyanı yoktur. olmadığı durumlarda, BDNF yanıtı ile depresyon sonucu arasında etki büyüklüğüne uygun anlamlı ilişkiler elde etmek için yaklaşık 85 katılımcıyla Kaynaklar yapılan çalışmalara ihtiyaç duyulabileceğini 50 1. Dishman RK, Berthoud HR, Booth FW, et al. Neurobiology of göstermektedir . Ayrıca, önceki çalışmalar BDNF'nin exercise. Obesity 2006;14(3):345-56. cinsiyet değişkenine farklı tepki verdiğini 2. Birinci YZ. Veteran sporcularda farklı tip akut egzersizin serum gösterdiğinden, etkilerini değerlendirmek için beyin kaynaklı nörotrofik faktör (BDNF) düzeyleri ve karşılaştırılabilir erkek ve kadın örneklerinin alınması nörobilişsel işlevler üzerine etkisi (Doktora Tezi). Bursa: Bursa önemli olabilir19,51. İncelenen çalışmalar genelde Uludağ Üniversitesi; 2021. haftalık 150 dakikalık orta şiddetli egzersizler 3. Sallis RE. Exercise is medicine and physicians need to üzerinden değerlendirme yapmaktadır. Fakat güncel prescribe it!. Br. J. Sport Med 2009;43(1):3-4. literatür kısa süreli yüksek şiddetli aralıklı 4. Deslandes AC. Exercise and mental health: what did we learn egzersizlerin [high intensity interval training (HIIT)] in the last 20 years?. Front. Psychiatry 2014;5:66. BDNF seviyelerini daha fazla arttırabileceğini 5. Albagmi FM, Alansari A, Al Shawan DS, AlNujaidi HY, Olatunji SO. Prediction of generalized anxiety levels during the bildirmektedir52,53. Bu yüzden HIIT yöntemlerinin Covid-19 pandemic: A machine learning-based modeling egzersiz programlarına dahil edildiği çalışmalar approach. Inform. Med. Unlocked 2022;28:100854. sonuçların daha net anlaşılmasına fayda sağlayabilir. 6. Carmassi C, Dell’Osso L, Bertelloni CA et al. Three-Month Ayrıca gelecekteki çalışmalar planlanırken hali Follow-up Study of Mental Health Outcomes after a National hazırda tedavisi devam eden katılımcıların kullandığı COVID-19 Lockdown: Comparing Patients with Mood or bazı ilaçların tek başına egzersizin etkisini ortaya Anxiety Disorders Living in an Area with a Higher Versus Lower Infection Incidence. J Clin. Psychiatry koyarken karışıklık yaratabileceği dikkate alınmalıdır. 2022;83(2):39558. Dahası geniş yaş aralıklarına sahip örneklem 7. Sothmann MS, Buckworth J, Claytor RP, et al. Exercise gruplarından elde edilen sonuçlar karmaşık olabilir. training and the cross-stressor adaptation hypothesis. Exerc. Çünkü BDNF seviyelerinin yaştan etkilendiği Sport Sci. Rev 1996;24(1):267-88. bilinmektedir54. 122 BDNF, Egzersiz ve Mental Sağlık 8. Schuch FB, Vancampfort D, Firth J, et al. Physical activity and 27. Berton O, McClung CA, DiLeone RJ, et al. Essential role of incident depression: a meta-analysis of prospective cohort BDNF in the mesolimbic dopamine pathway in social defeat studies. Am. J. Psychiatry, 2018;175(7):631-48. stress. Science 2006;311(5762):864-8. 9. McDowell CP, Dishman RK, Gordon BR. Herring MP. 28. Eisch AJ, Bolaños CA, De Wit J et al. Brain-derived Physical activity and anxiety: a systematic review and meta- neurotrophic factor in the ventral midbrain–nucleus accumbens analysis of prospective cohort studies. Am. J. Prev. Med. pathway: a role in depression. Biol. Psychiatry, 2019;57(4):545-56. 2003;54(10):994-1005. 10. Blumenthal JA, Babyak MA, Moore KA, et al. Effects of 29. Schmitt K, Holsboer-Trachsler E, Eckert A. BDNF in sleep, exercise training on older patients with major depression. Arc. insomnia, and sleep deprivation. Ann. Med. 2016;48(1-2):42- Intern. Med. 1999;159(19):2349-56. 51. 11. Blumenthal JA, Babyak MA, Doraiswamy PM, et al. Exercise 30. Shirayama Y, Chen ACH, Nakagawa S, Russell DS, Duman and pharmacotherapy in the treatment of major depressive RS. Brain-derived neurotrophic factor produces antidepressant disorder. Psychosomatic Med. 2007;69(7):587. effects in behavioral models of depression. J. Neurosci. 12. Jacob L, Tully MA, Barnett Y et al. The relationship between 2002;22(8):3251-61. physical activity and mental health in a sample of the UK 31. Siuciak JA, Lewis DR, Wiegand SJ, Lindsay RM. public: A cross-sectional study during the implementation of Antidepressant-like effect of brain-derived neurotrophic factor COVID-19 social distancing measures. Ment. Health Phys. Act. (BDNF). Pharmacol Biochem Behav 1997;56(1):131-7. 2020;19:100345 32. Chen B, Dowlatshahi D, MacQueen GM, Wang JF, Young LT. 13. Van Praag H, Kempermann G, Gage FH. Running increases Increased hippocampal BDNF immunoreactivity in subjects cell proliferation and neurogenesis in the adult mouse dentate treated with antidepressant medication. Biol. gyrus. Nat. Neurosci. 1999;2(3):266-70. Psychiatry 2001;50(4):260-5. 14. Gillan CM, Rutledge RB. Smartphones and the neuroscience of 33. Martinowich K, Manji H, Lu B. New insights into BDNF mental health. Annu. Rev. Neurosci. 2021;44:129-51. function in depression and anxiety. Nat. Neurosci. 2007;10(9): 15. Schuch FB, Deslandes AC, Stubbs B, et al. Neurobiological 1089-93. effects of exercise on major depressive disorder: a systematic 34. Green MJ, Matheson SL, Shepherd A, Weickert CS, Carr VJ. review. Neurosci. Biobehav. Rev. 2016;61: 1-11. Brain-derived neurotrophic factor levels in schizophrenia: a 16. Birinci YZ, Sagdilek E, Taymur I et al. Acute effects of systematic review with meta-analysis. Mol. Psychiatry different types of exercises on insulin-like growth factor-1, 2011;16(9):960-72. homocysteine and cortisol levels in veteran athletes. Medicine 35. Favalli G, Li J, Belmonte-de-Abreu P, Wong A H, Daskalakis 2022;11(3):968-74. ZJ. The role of BDNF in the pathophysiology and treatment of 17. Birinci YZ, Şahin Ş, Vatansever Ş, Pancar S. Yaşlılarda fiziksel schizophrenia. J. Psychiatr. Res. 2012;46(1):1-11. egzersizin beyin kaynaklı nörotrofik faktör (bdnf) üzerine 36. Page MJ, McKenzie JE, Bossuyt PM, et al. The PRISMA 2020 etkisi: deneysel çalışmaların sistematik derlemesi. Turk. J. statement: an updated guideline for reporting systematic Sports Med. 2019;54(4):276-87. reviews. Syst. Rev. 2021;10(1):1-11. 18. Birinci YZ. Spor Bilimlerinde Uluslararası Araştırmalar II. 37. Rico-González M, Pino-Ortega J, Clemente F, Los Arcos A. Egzersiz ve Beyin Sağlığı: Egzersiz-kaynaklı Nöroprotektif Guidelines for performing systematic reviews in sports Hücresel ve Moleküler Mekanizmalar. Konya: Eğitim science. Biol. Sport 2022;39(2):463-71. Yayınevi; 2022;25-50 38. Liu Y, Yan T, Chu JMT et al. The beneficial effects of physical 19. Dinoff A, Herrmann N, Swardfager W, Lanctot KL.The effect exercise in the brain and related pathophysiological of acute exercise on blood concentrations of brain‐derived mechanisms in neurodegenerative diseases. Lab Invest. neurotrophic factor in healthy adults: a meta‐analysis. Eur. J. 2019; 99(7):943-57. Neurosci. 2017;46(1):1635-46. 39. Krishnan V, Nestler EJ. The molecular neurobiology of 20. Nagahara AH, Tuszynski MH. Potential therapeutic uses of depression. Nature 2008;455(7215):894-902. BDNF in neurological and psychiatric disorders. Nat. Rev. 40. Karege F, Perret G, Bondolfi G, et al. Decreased serum brain- Drug Discov 2011;10(3):209-19. derived neurotrophic factor levels in major depressed 21. Molendijk ML, Spinhoven P, Polak, M et al. Serum BDNF patients. Psychiatry Res. 2002;109(2):143-8. concentrations as peripheral manifestations of depression: 41. Polyakova M, Stuke K, Schuemberg K, et al. BDNF as a evidence from a systematic review and meta-analyses on 179 biomarker for successful treatment of mood disorders: a associations (N= 9484). Mol. Psychiatry 2014;19(7):791-800. systematic & quantitative meta-analysis. J. Affect. Disord. 22. Teche SP, Nuernberg GL, Sordi AO, et al. Measurement 2015;174:432-40. methods of BDNF levels in major depression: a qualitative 42. Rantamäki T, Vesa L, Antila H, et al. Antidepressant drugs systematic review of clinical trials. Psychiatric Q. transactivate TrkB neurotrophin receptors in the adult rodent 2013;84(4):485-97. brain independently of BDNF and monoamine transporter 23. Fernandes BS, Gama CS, Ceresér KM, et al. Brain-derived blockade. PloS one 2011;6(6):e20567. neurotrophic factor as a state-marker of mood episodes in 43. Kurdi FN, Flora R. Physical exercise increased brain-derived bipolar disorders: a systematic review and meta-regression neurotrophic factor in elderly population with depression. Open analysis. J. Psychiatr. Res. 2011;45(8): 995-1004. access Maced. J. Med. Sci. 2019;7(13):2057-61. 24. Fernandes BS, Steiner J, Berk M, et al. Peripheral brain-derived 44. Hartmann TE, Robertson CV, Miller TD, Hunter JR, Skein M. neurotrophic factor in schizophrenia and the role of Associations between exercise, inflammation and symptom antipsychotics: meta-analysis and implications. Mol. severity in those with mental health disorders. Cytokine Psychiatry. 2015;20(9):1108-19. 2021;146:155648. 25. Song X, Quan M, Lv L et al. Decreased cortical thickness in 45. Cahn BR, Goodman MS, Peterson CT, Maturi R, Mills PJ. drug naive first episode schizophrenia: in relation to serum Yoga, meditation and mind-body health: increased BDNF, levels of BDNF. J. Psychiatr. Res. 2015;60:22-8. cortisol awakening response, and altered inflammatory marker 26. Duman RS, Monteggia LM. A neurotrophic model for stress- expression after a 3-month yoga and meditation retreat. Front. related mood disorders. Biol. Psychiatry 2006;59(12):1116-27. Hum. Neurosci. 2017;11:315. 123 Y.Z. Birinci, ark. 46. Anderson-Hanley C, Barcelos NM, Zimmerman EA et al. The 50. Szuhany KL, Otto MW. Assessing BDNF as a mediator of the aerobic and cognitive exercise study (ACES) for community- effects of exercise on depression. J. Psychiatr. dwelling older adults with or at-risk for mild cognitive Res. 2020;123:114-8. impairment (MCI): neuropsychological, neurobiological and 51. Szuhany KL, Bugatti M, Otto MW. A meta-analytic review of neuroimaging outcomes of a randomized clinical trial. Front. the effects of exercise on brain-derived neurotrophic factor. J. Aging Neurosci. 2018;10: 76. Psychiatr. Res. 2015;60:56-64. 47. Byun JE, Kang EB. The effects of senior brain health exercise 52. Marquez CMS, Vanaudenaerde B, Troosters T, Wenderoth N. program on basic physical fitness, cognitive function and High-intensity interval training evokes larger serum BDNF BDNF of elderly women-a feasibility study. J. Exerc. Nutrition levels compared with intense continuous exercise. J. Appl. Biochem. 2016;20(2):8-18. Physiol. 2015;119:1363-73. 48. McGurk SR, Otto MW, Fulford D et al. A randomized 53. Rentería I, García-Suárez PC, Martínez-Corona DO, et al. controlled trial of exercise on augmenting the effects of Short-term high-Intensity interval training increases systemic cognitive remediation in persons with severe mental illness. J. brain-derived neurotrophic factor (BDNF) in healthy Psychiatr Res. 2021;139:38-46. women. Eur. J. Sport Sci. 2020;20(4):516-24. 49. Gourgouvelis J, Yielder P, Clarke ST, Behbahani H, Murphy 54. Lommatzsch M, Zingler D, Schuhbaeck K et al. The impact of BA. Exercise leads to better clinical outcomes in those age, weight and gender on BDNF levels in human platelets and receiving medication plus cognitive behavioral therapy for plasma. Neurobiol. Aging 2005;26(1):115-23. major depressive disorder. Front. Psychiatry 2018;9:37. 124