ŞİRAN (GÜMÜŞHANE) İLÇESİNİN ATMOSFERİK POLENLERİNİN BELİRLENMESİ Nilgün ERGÜN T.C. BURSA ULUDAĞ ÜNĠVERSĠTESĠ FEN BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ ġĠRAN (GÜMÜġHANE) ĠLÇESĠNĠN ATMOSFERĠK POLENLERĠNĠN BELĠRLENMESĠ Nilgün ERGÜN 0000-0003-0487-0567 Prof. Dr. Adem BIÇAKÇI (DanıĢman) YÜKSEK LĠSANS TEZĠ BĠYOLOJĠ ANABĠLĠM DALI BURSA – 2020 ÖZET Yüksek Lisans Tezi ġĠRAN (GÜMÜġHANE) ĠLÇESĠNĠN ATMOSFERĠK POLENLERĠNĠN BELĠRLENMESĠ Nilgün ERGÜN Bursa Uludağ Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Biyoloji Anabilim Dalı Danışman: Prof. Dr. Adem BIÇAKÇI Bu çalıĢmada ġiran (GümüĢhane) ilçesi atmosferinde 1 Ocak 2018 - 31 Aralık 2019 tarihleri arasındaki iki yıl boyunca Durham cihazı kullanılarak gravimetrik yöntem ile bölgeye ait polen miktarları ve çeĢitliliği incelenmiĢtir. Ġki yıl süren bu çalıĢmada örneklemeler haftalık olarak yapılmıĢ ve ıĢık mikroskobunda incelenmiĢtir. Ġncelemeler sonucunda 1 Ocak 2018 - 31 Aralık 2019 tarihleri arasındaki aylarda 21 tanesi odunsu bitkilere, 15 tanesi ise otsu bitkilere ait toplam 36 takson tespit 2 edilmiĢtir. Toplam cm alanda 15656 polen tespit edilmiĢtir; bunların 10740’ı (%68,60) odunsu bitkilere, 4826’sı (%45,01) otsu bitkilere, 90’ı (% 0,41) ise tanımlanamayan polenlere aittir. Bu iki yıl boyunca dominant olarak görülen taksonlar; Pinus sp. (%33,38), Poaceae (%20,65), Cupressaceae/Taxaceae (%14,90), Quercus sp. (%10,44), Populus sp. (%5,04), Amaranthaceae (%3,83), Plantago sp. (%2,08), Salix sp. (%1,54) ve Rumex sp. (%1,16) olarak belirlenmiĢtir. Anahtar Kelimeler: Atmosferik polen, aeropalinoloji, polen takvimi, ġiran. 2021, vii + 109 sayfa. ii ABSTRACT MSc Thesis DETERMINATION of ATMOSPHERIC POLLEN GRAINS in SĠRAN (GUMUSHANE) DISTRICT Nilgün ERGÜN Bursa Uludağ University Graduate School of Natural and Applied Sciences Department of Biology Supervisor: Prof. Dr. Adem BIÇAKÇI In this study, the amount and variety of pollen belonging to the region by using the Durham device for two years between 1 January 2018 - 31 December 2019 in the atmosphere of ġiran (GümüĢhane) district were investigated. In this two-year study, sampling was done weekly and examined under a light microscope. As a result of the examinations, in the months between 1 January 2018 - 31 December 2019, a total of 36 taxa belonging to 21 woody plants and 15 herbaceous 2 plants were determined. 15656 pollen were detected in a total area of cm ; 10740 (68.60%) of these belong to woody plants, 4826 (45.01%) of herbaceous plants and 90 (0.41%) of unidentified pollen. The taxa seen as dominant during these two years; Pinus sp. (%33,38), Poaceae (%20,65), Cupressaceae/Taxaceae (%14,90), Quercus sp. (%10,44), Populus sp. (%5,04), Amaranthaceae (%3,83), Plantago sp. (%2,08), Salix sp. (%1,54) and Rumex sp. (%1,16). Key words: Atmospheric pollen, aeropalinology, pollen calendar, Siran. 2021, vii + 109 pages. iii İÇİNDEKİLER Sayfa ÖZET…………………………………………..…………………….……………. i ABSTRACT……………………………………………………….…………….... ii ÖNSÖZ…………………………………………………………….……………… iii ĠÇĠNDEKĠLER……………………………………………………….………….... iv ġEKĠLLER DĠZĠ………………………………………………………………….. v ÇĠZELGELER DĠZĠNĠ………………………………………………….……….... vii 1. GĠRĠġ…………………………………………………………………………… 1 2. KAYNAK ARAġTIRMASI………………………………………….………… 3 2.1. Türkiye’de Yapılan Palinolojik ÇalıĢmalar………………………………….. 3 2.2. YurtdıĢında Yapılan Palinolojik ÇalıĢmalar……………………………….… 6 3. MATERYAL VE YÖNTEM……………………………………………….….. 12 3.1. AraĢtırma Alanının Tanımı……………………………………………….….. 12 3.1.1. Coğrafik durum…………………………………………………….……..... 12 3.1.2. ÇalıĢma alanının bitki örtüsü……………………………………….……… 13 3.2. Palinolojik ÇalıĢma…………………………………………………….…….. 14 3.2.1. Preperatların hazırlanması………………………………………….………. 15 3.2.2. Gliserin jelatin hazırlanması………………………………………….……. 15 3.2.3. Preperatların mikroskopta incelenmesi………………………………..…… 16 3.2.4. Wodehouse yöntemi………………………………………………….…….. 17 4. BULGULAR…………………………………………………………………… 18 4.1. Polenlerin Yıl Ġçerisindeki DeğiĢimi……………………………….………… 21 4.2. Polenlerin Aylık DeğiĢimi………………………………………….………… 27 4.3. Polenlerin Haftalık DeğiĢimleri………………………………………………. 42 4.4. ġiran Ġlçesi Polen Takvimi…………………………………………………… 56 4.5. ġiran Ġlçesi Atmosferinde Dominant Olarak Görülen Polenler………………. 61 5. TARTIġMA ve SONUÇ……………………………………………………….. 71 KAYNAKLAR……………………………………………………………………. 86 ÖZGEÇMĠġ……………………………………………………………………….. 109 v ŞEKİLLER DİZİNİ Sayfa ġekil 3.1. GümüĢhane il ve ilçe haritası……………………………………….. 12 ġekil 3.2. ġiran ilçe haritası…………………………………………………….. 13 ġekil 3.3. Durham Cihazı………………………………………………………. 14 ġekil 3.4. ÇalıĢmada kullanılan Durham cihazı ve yeri………………………... 15 ġekil 3.5. Lamel üzerinde polen sayımı yapılırken izlenen tarama yönü……… 16 ġekil 3.6. Kurumaya bırakılan preparatlar……………………………………... 17 ġekil 4.1. 1 Ocak 2018 – 31 Aralık 2018 tarihleri arasında ġiran (GümüĢhane) ilçesi atmosferinde görülen odunsu bitkiler, otsu bitkiler ve tanımlanamayan bitki taksonlarının 2018, 2019 ve iki yılın ortalamasına ait yüzde oranları……………………………………… 19 ġekil 4.2. 1 Ocak 2018 – 31 Aralık 2018 tarihleri arasında polenlerin yıl içerisindeki dağılımları………………………………………………. 21 ġekil 4.3. 1 Ocak 2018 – 31 Aralık 2018 tarihleri arasında polenlerin yıl içerisindeki % dağılımları…………………………………………… 22 ġekil 4.4. 1 Ocak 2018 – 31 Aralık 2018 tarihleri arasında ġiran atmosferinde görülen dominant taksonlar ve % değerleri…………………………. 22 ġekil 4.5. 1 Ocak 2019 – 31 Aralık 2019 tarihleri arasında polenlerin yıl içerisindeki dağılımları………………………………………………. 23 ġekil 4.6. 1 Ocak 2019 – 31 Aralık 2019 tarihleri arasında polenlerin yıl içerisindeki % dağılımları…………………………………………… 24 ġekil 4.7. 1 Ocak 2019 – 31 Aralık 2019 tarihleri arasında ġiran atmosferinde görülen dominant taksonlar ve % değerleri…………………………. 24 ġekil 4.8. 1 Ocak 2018 – 31 Aralık 2019 tarihleri arasında polenlerin iki yıl boyunca aylık dağılımları……………………………………………. 25 ġekil 4.9. 1 Ocak 2018 – 31 Aralık 2019 tarihleri arasında polenlerin iki yıl boyunca ortalama aylık % dağılımları…………………………….... 26 ġekil 4.10. 1 Ocak 2018 – 31 Aralık 2019 tarihleri arasında ġiran atmosferinde iki yılın ortalamasında görülen dominant taksonlar ve % değerleri… 26 ġekil 4.11. 1 Ocak 2018 – 31 Aralık 2018 tarihleri arasında polenlerin yıl içerisindeki dağılımları………………………………………………. 27 ġekil 4.12. 1 Ocak 2018 – 31 Aralık 2018 tarihleri arasındaki odunsu bitki polenlerinin yıl içerisindeki dağılımları……………………………... 27 ġekil 4.13. 1 Ocak 2018 – 31 Aralık 2018 tarihleri arasındaki otsu bitki polenlerinin yıl içerisindeki dağılımları……………………………... 28 ġekil 4.14. 1 Ocak 2018 – 31 Aralık 2018 tarihleri arasında ġiran atmosferinde görülen polenlerin aylara göre % dağılımları………………………... 31 ġekil 4.15. 1 Ocak 2019 – 31 Aralık 2019 tarihleri arasında polenlerin yıl içerisindeki dağılımları………………………………………………. 34 ġekil 4.16. 1 Ocak 2019 – 31 Aralık 2019 tarihleri arasındaki odunsu bitki polenlerinin yıl içerisindeki dağılımları……………………………... 34 ġekil 4.17. 1 Ocak 2019 – 31 Aralık 2019 tarihleri arasındaki otsu bitki polenlerinin yıl içerisindeki dağılımları……………………………... 35 ġekil 4.18. 1 Ocak Aralık 2019 - 31 Aralık 2019 tarihleri arasında ġiran atmosferinde görülen polenlerin aylara göre yüzde % dağılımları….. 37 ġekil 4.19. 1 Ocak 2018 – 31 Aralık 2018 tarihleri arasında ġiran atmosferindeki polen miktarının haftalık değiĢimi….......................... 42 vi ġekil 4.20. ġiran atmosferinde 1 Ocak 2018 – 31 Aralık 2018 tarihleri arasında görülen odunsu bitkilere ait polenlerin yıl içerisindeki haftalık değiĢimleri…………………………………………………………… 47 ġekil 4.21. ġiran atmosferinde 1 Ocak 2018 – 31 Aralık 2018 tarihleri arasında görülen otsu bitkilere ait polenlerin yıl içerisindeki haftalık değiĢimleri…………............................................................................ 48 ġekil 4.22. 1 Ocak 2019 – 31 Aralık 2019 tarihleri arasında ġiran atmosferindeki polen miktarının haftalık değiĢimi…………..…….... 48 ġekil 4.23. ġiran atmosferinde 1 Ocak 2019 – 31 Aralık 2019 tarihleri arasında görülen odunsu bitkilere ait polenlerin yıl içerisindeki haftalık değiĢimleri…………………………………………………………… 54 ġekil 4.24. ġiran atmosferinde 1 Ocak 2019 – 31 Aralık 2019 tarihleri arasında görülen otsu bitkilere ait polenlerin yıl içerisindeki haftalık değiĢimleri…………........................................................................... 55 ġekil 4.25. ġiran Ġlçesi 2018 yılına ait polen takvimi………………………….... 58 ġekil 4.26. ġiran Ġlçesi 2019 yılına ait polen takvimi………………………........ 59 ġekil 4.27. ġiran Ġlçesi 2018-2019 yıllarına ait polen takvimi………………..…. 60 ġekil 4.28. ġiran atmosferinde iki yılın ortalamasında görülen dominant taksonlar ve % değerleri…………………………………...……….... 61 ġekil 4.29. ġiran atmosferinde iki yıl boyunca Pinus sp. taksonuna ait polenlerin haftalık değiĢimleri…………………………..…………... 62 ġekil 4.30. ġiran atmosferinde iki yıl boyunca Poaceae taksonuna ait polenlerin haftalık değiĢimleri…………………………………………………... 63 ġekil 4.31. ġiran atmosferinde iki yıl boyunca Cupressaceae / Taxaceae taksonuna ait polenlerin haftalık değiĢimleri………………………………...…………………………. 64 ġekil 4.32. ġiran atmosferinde iki yıl boyunca Quercus sp. taksonuna ait polenlerin haftalık değiĢimleri………………………………...…….. 65 ġekil 4.33. ġiran atmosferinde iki yık boyunca Populus sp. taksonuna ait polenlerin haftalık değiĢimleri……………………………...……...... 66 ġekil 4.34. ġiran atmosferinde iki yıl boyunca Amaranthaceae taksonuna ait polenlerin haftalık değiĢimleri………………………………….. 67 ġekil 4.35. ġiran atmosferinde iki yıl boyunca Plantago sp. taksonuna ait polenlerin haftalık değiĢimleri……………………………...……….. 68 ġekil 4.36. ġiran atmosferinde iki yıl boyunca Salix sp. taksonuna ait polenlerin haftalık değiĢimleri…………………………………………………... 69 ġekil 4.37. ġiran atmosferinde iki yıl boyunca Rumex sp. taksonuna ait polenlerin haftalık değiĢimleri…………………………………..…... 70 vii ÇİZELGELER DİZİNİ Sayfa Çizelge 2.1. Türkiye’de Yapılan ÇalıĢmalar……………….………………... 3 Çizelge 2.1. YurtdıĢında Yapılan ÇalıĢmalar………………………………... 6 Çizelge 4.1. 1 Ocak 2018 – 31 Aralık 2018 tarihleri arasında ġiran atmosferinde görülen odunsu, otsu ve tanımlanamayan bitki taksonlarının 2018, 2019 ve iki yılın ortalamasına ait polen sayıları ve yüzde değerleri……………………………………… 20 Çizelge 4.2. 1 Ocak 2018 - 31 Aralık 2018 tarihleri arasında ġiran 2 atmosferinde görülen polenlerin (cm ) aylara göre dağılımı…… 32 Çizelge 4.3. 1 Ocak 2018 - 31 Aralık 2018 tarihleri arasında ġiran atmosferinde görülen polenlerin aylara göre % dağılımı………. 33 Çizelge 4.4. 1 Ocak 2019 - 31 Aralık 2019 tarihleri arasında ġiran 2 atmosferinde görülen polenlerin (cm ) aylara göre dağılımı…… 38 Çizelge 4.5. 1 Ocak 2019 - 31 Aralık 2019 tarihleri arasında ġiran atmosferinde görülen polenlerin aylara göre % dağılımı…......... 39 Çizelge 4.6. 1 Ocak 2018 - 31 Aralık 2019 tarihleri arasında ġiran 2 atmosferinde görülen iki yıllık polenlerin (cm ) aylara göre dağılımı…………………………………………………………. 40 Çizelge 4.7. 1 Ocak 2018 - 31 Aralık 2019 tarihleri arasında ġiran atmosferinde görülen iki yıllık polenlerin aylara göre % dağılımı…………………………………………………………. 41 Çizelge 4.8. 1 Ocak 2018 – 31 Haziran 2018 tarihleri arasında ġiran atmosferinde görülen polenlerin haftalara göre dağılımı…….… 43 Çizelge 4.9. 1 Temmuz 2018 – 31 Aralık 2018 tarihleri arasında ġiran atmosferinde görülen polenlerin haftalara göre dağılımı………. 44 Çizelge 4.10. 1 Ocak 2018 – 31 Haziran 2018 tarihleri arasında ġiran atmosferinde görülen polenlerin % haftalık dağılımları……….. 45 Çizelge 4.11. 1 Temmuz 2018 – 31 Aralık 2018 tarihleri arasında ġiran atmosferinde görülen polenlerin % haftalık dağılımları………... 46 Çizelge 4.12. 1 Ocak 2019 – 31 Haziran 2019 tarihleri arasında ġiran atmosferinde görülen polenlerin haftalara göre dağılımı………. 50 Çizelge 4.13. 1 Temmuz 2019 – 31 Aralık 2019 tarihleri arasında ġiran atmosferinde görülen polenlerin haftalara göre dağılımı………. 51 Çizelge 4.14. 1 Ocak 2019 – 31 Haziran 2019 tarihleri arasında ġiran atmosferinde görülen polenlerin % haftalık dağılımları………... 52 Çizelge 4.15. 1 Temmuz 2019 – 31 Aralık 2019 tarihleri arasında ġiran atmosferinde görülen polenlerin % haftalık dağılımları………... 53 viii 1. GİRİŞ Palinoloji, palinomorf adı verilen (polen, spor, akarlar, dinoflagellat ve hidroflorik asitte çözünebilen mikrofosiller) partikülleri inceleyen bilim dalıdır. Palinoloji bilim dalının; bitki sistematiği, eczacılık, tıp, coğrafya, ziraat, jeoloji, orman ve ekoloji gibi birçok kullanım alanı bulunmaktadır. Ayrıca palinoloji kendi içinde çeĢitli dallara ayrılmaktadır. Bunlar; farmakopalinoloji, iatropalinoloji, paleopalinloji, melissopalinoloji, adli palinoloji, kopropalinoloji, palinotaksonomi, fluorezons palinoloji, kryopalinoloji, phytopatolojik palinoloji, aeropalinolojidir. Farmakopalinoloji; ilaç sektöründe drogların doğru olup olmadığını polenler sayesinde belirleyen alt daldır. Iatropalinoloji; allerjik polenlerin insanlar üzerinde etkilerini, Ģekillerini ve tedavi yöntemlerini inceleyen alt daldır. Paleopalinoloji; fosil polenleri ve sporları inceleyen alt daldır. Melissopalinoloji; ballarda polen analizi yaparak balın hangi bitki çiçeklerinden toplandığını incelerler. Bu sayede balın kalitesini, hangi yöreye ait olduğu gibi birçok konuya açıklık getiren alt daldır. Adli palinoloji; kriminal olaylarda polenlerden yarar sağlayan alt daldır. Kapropalinoloji; hayvanların hangi bitkilerle beslendiğini ortaya çıkarmak için söz konusu hayvanın dıĢkısında polenleri inceleyen alt daldır. Palinotaksonomi; bitkiler arasında sistematikte yeri belli olmayan ve morfolojik olarak teĢhisi zor olan taksonların tanınmasını sağlayan alt daldır. Fluoreszons palinoloji; fluoreszons yardımı olarak polenlerdeki ekzin tabakalarını inceleyerek hangi yaĢta olduğunu belirleyen alt daldır. Kryopalinoloji; buzul içindeki polenleri inceleyen alt daldır. Phytopatolojik palinoloji; bitkilerde hastalık oluĢturan parazit mantar sporlarını inceleyen alt daldır. Aeropalinoloji: Atmosferdeki polen ve sporların yayılıĢını ve analizini incelemektedir. Bu çalıĢmada “Aeropalinoloji” alt dalı esas alınmıĢtır. 2 3 Aeropalinoloji, havadaki polen ve sporların cm veya m miktarları ve hangi bitkiye ait oldukları günlük, haftalık ve/veya aylık olarak incelenerek meteorolojik verilerle iliĢkilendirilir. Buna bağlı olarak da incelenen bölge için fenolojik takvim oluĢturulur. Aeropalinolojik çalıĢmalar için genellikle iki yöntem kullanılmaktadır. Bunlar; gravimetrik yöntem ve volümetrik yöntemdir. Gravimetrik yöntem ile yapılan analiz 2 3 sonucu cm ’ye düĢen polen sayısı hesaplanmaktadır. Volümetrik yöntemle ise m ’e düĢen polen sayısı hesaplanmaktadır. 1 Polenler bitkilerin çiçeklenme dönemlerine bağlı olarak atmosfere dağılmaktadır. Havadaki polenler her soluk alıĢımızda solunum sistemimize nüfuz etmektedir. Atmosferde bulunan bazı polenler “polinosis” denilen alerjik rahatsızlıklara neden olabilmektedirler. Bu polenlere duyarlılığı olan kiĢilerde; kaĢıntı, astım, migren, kızarıklık, ödem ve konjuktivit gibi alerjik reaksiyonlar gözlemlenmektedir. Polen alerjisi olan kiĢiler, atmosferdeki polen konsantrasyonunun belli bir yoğunluk seviyesini geçmesinden sonra alerjik belirtiler göstermeye baĢlamaktadırlar. Bitkilerin polen oluĢturma zamanları türlerine göre farklılık göstermektedir. Bu sebeple polenler her bölgede farklı dönemlerde, farklı yoğunluklarda atmosferde bulunmaktadırlar. Ġlkbaharda Ġğne yapraklı ve yaprak döken ağaçların, Haziran ve Temmuz aylarında ise otsu bitkiler ve diğer süs bitkilerinin polen yaydıkları bildirilmektedir. Yaz sonuna doğru ise geç çiçek açan ağaçlar ve yabani otlar polenlerini saçmaktadır (Bıçakçı ve ark. 2009). Yapılan bu Aeropalinolojik çalıĢmada; GümüĢhane iline bağlı olan ġiran ilçesinin iki yıl boyunca polen yoğunluğu haftalık olarak belirlenmiĢtir. Elde edilen veriler haftalık, aylık ve yıllık grafik ve tablolarla gösterilmiĢ olup, bölgenin polen takvimi çıkarılarak polen alerjisi olan duyarlı bireylerin tanı ve tedavisinde hekimlere yardımcı olmak amaçlanmıĢtır. 2 2. KAYNAK ARAŞTIRMASI Aeropalinoloji de yapılan ilk çalıĢma 1873’te Charles Blackley tarafından Ġngiltere’de yapılmıĢtır. Charles Blackley yakalandığı saman nezlesi hastalığının yapılan deri testleri sonucunda Lolium italicum bitkisinin polenlerinden kaynaklandığını ve polenlerin havadan geldiğini düĢünmüĢtür. Sonra bir lam üzerine vazelin sürerek 24 saat açık havada bırakmıĢ ve lama tutunan polenleri mikroskopta incelemesi sonucu gerçekleĢtirilmiĢtir (Yurdukoru 1978). Bu çalıĢmadan dolayı Ġskandinav ülkeleri baĢta olmak üzere Avrupa, Amerika, Afrika, Hindistan, Mısır gibi ülkelerde de aeropalinolojik alanda çalıĢmalar yapılmıĢtır. Bu çalıĢmalar sonucunda da çalıĢılan bölgelere ait polen takvimleri hazırlanmıĢ ve çeĢitli türlere ait polenlerin dağılımları incelenmiĢtir. 2.1. Türkiye’de Yapılan Palinolojik Çalışmalar Ülkemizde palinoloji alanındaki ilk çalıĢma 1968 yılında Karamanoğlu ve Özkaragöz tarafından yapılmıĢtır. Yapılan bu çalıĢmada Ankara ilinin 55 alerjik türünün polen sezonlarının belirlenmesi sağlanmıĢtır. Çizelge 2.1. Türkiye’de Yapılan ÇalıĢmalar Metod ÇalıĢılan Bölge Yıl Referanslar Karamanoğlu ve Gravimetrik Ankara 1968 Özkaragöz Volümetrik Ġstanbul Çevresi Bitkilerinin Polen Atlası 1971 Aytuğ ve ark. Volümetrik Ġstanbul 1973 Aytuğ Volümetrik Ġstanbul (Ġl çevresi, Belgrad Ormanları) 1974 Aytuğ ve ark. Gravimetrik Samsun 1978 Yurdukoru Gravimetrik Ġzmir 1987 Gemici ve ark. Gravimetrik Antalya 1990 Ġnce Gravimetrik Trakya 1990 Aytuğ ve ark. Gravimetrik Manisa 1993 Ay Volümetrik Ankara 1994 Ġnceoğlu ve ark. Gravimetrik Kırıkkale 1994 Ġnce Gravimetrik Sivas 1994 Özler Gravimetrik Aksaray 1994 Bütev 3 Çizelge 2.1. Türkiye’de Yapılan ÇalıĢmalar (devam) Gravimetrik EskiĢehir (Çatalcık) 1995 Boydak Gravimetrik Bursa (Mudanya) 1995 Bıçakçı ve ark. Gravimetrik Ankara (Beytepe Kampüsü) 1995 Doğan ve Erik Gravimetrik Türkiye’nin Allerjen Polenleri Atlası 1995 Pehlivan Gravimetrik Bursa 1996 Bıçakçı ve ark. Gravimetrik Bursa Uludağ Üniversitesi Kampüsü 1997 Bıçakçı ve ark. Gravimetrik Elazığ 1997 Gür Gravimetrik Bursa (Ġnegöl, Ġznik, MustafakemalpaĢa) 1999 Bıçakçı ve ark. Gravimetrik Kütahya 1999 Bıçakçı ve ark. Gravimetrik EskiĢehir 1999 Bıçakçı ve ark. Gravimetrik Bursa (Keles) 2000 Bıçakçı ve ark. Gravimetrik Burdur 2000 Bıçakçı ve ark. Gravimetrik Isparta 2000 Bıçakçı ve ark. Gravimetrik Balıkesir 2000 Bıçakçı ve Akyalçın Gravimetrik Erzurum 2001 Baloğlu Gravimetrik Afyon 2002 Bıçakçı ve ark. Gravimetrik Rize 2002 Bıçakçı ve ark. Gravimetrik Ġzmir (Buca) 2002 Güvensen ve Öztürk Volümetrik Bursa 2003 Bıçakçı ve ark. Volümetrik Ankara (Ambrosia polenrenin dağılımı) 2003 Kaplan ve ark. Gravimetrik Ġzmir 2003 Güvensen ve Öztürk Gravimetrik Erzincan 2003 Altun Gravimetrik Edirne 2004 Bıçakçı ve ark. Gravimetrik UĢak 2004 Bıçakçı ve ark. Gravimetrik Zonguldak (Ġncivez, Kozlu) 2004 Alan Volümetrik Ankara (Poaceae polenlerinin dağılımı) 2004 Pınar ve ark. Volümetrik Adana 2004 AltıntaĢ ve ark. Gravimetrik Bilecik (Bozüyük) 2005 Türe ve Salkurt Gravimetrik Bitlis 2005 Çelenk ve Bıçakcı Gravimetrik Denizli 2005 Çelik ve ark. Gravimetrik Çanakkale 2005 Güvensen ve ark. Gravimetrik Bartın 2005 Özveren Volümetrik Adana, Ankara ve Diyarbakır 2006 Bursalı ve ark. Volümetrik Samsun 2006 Erkan ve ark. Gravimetrik Sakarya 2006 Bıçakçı Gravimetrik Ġzmir 2007 Boyacıoğlu ve ark. Gravimetrik Konya 2007 Toraman 4 Çizelge 2.1. Türkiye’de Yapılan ÇalıĢmalar (devam) Gravimetrik Tekirdağ 2007 Erkan Gravimetrik Trabzon 2007 Yavru Volümetrik Yalova 2008 Altunoğlu ve ark. Gravimetrik Çanakkale (Gökçeada, Bozcaada) 2008 Bilgiç Gravimetrik Balıkesir (SavaĢtepe) 2008 BiliĢik ve ark. Gravimetrik Aydın (Didim) 2008 BiliĢik ve ark. Gravimetrik Muğla (Fethiye) 2008 BiliĢik ve ark. Gravimetrik EskiĢehir (Sivrihisar) 2008 Potoğlu Erkara Volümetrik Bursa 2009 Çelenk ve ark. Gravimetrik Türkiye (Poaceae polenleri dağılımı) 2009 Bıçakçı ve ark. Gravimetrik Bilecik 2009 Türe ve Böcük Volümetrik Ġstanbul 2010 Çelenk ve ark. Gravimetrik Ankara (Çamkoru) 2010 Kızılpınar Gravimetrik Konya 2010 Altınoğlu ve ark. Gravimetrik Kırklareli 2011 Erkan ve ark. Gravimetrik Bursa (Gemlik) 2011 Saatçioğlu ve ark. Volümetrik Edirne 2011 Erkan Gravimetrik Türkiye (Pinus polenlerinin dağılımı) 2011 Bıçakçı ve ark. Volümetrik Ankara 2012 Özmen Volümetrik Kastamonu 2012 Çeter ve ark. Gravimetrik Aydın (KuĢadası) 2013 Tosunoğlu ve ark. Gravimetrik KırĢehir 2013 Bülbül ve ark. Volümetrik Denizli 2013 Güvensen ve ark. Volümetrik Kocaeli 2013 Saitoğlu Volümetrik Kayseri ve Ankara 2013 Acar Volümetrik GümüĢhane 2013 Türkmen Volümetrik Antalya 2014 Tosunoğlu ve ark. Gravimetrik Türkiye (Populus ve Salix polenleri dağılımı) 2014 Bıçakçı ve ark. Volümetrik Muğla (Bodrum) 2015 Tosunoğlu ve Bıçakçı Gravimetrik Muğla 2015 Armutçuoğlu Gravimetrik Balıkesir (Edremit-Akçay) 2015 Görgün Gravimetrik Ardahan 2015 Çetin Gravimetrik Bursa (Büyükorhan) 2015 Tosunoğlu ve ark. Gravimetrik Türkiye (Ambrosia polenleri dağılımı) 2015 Bıçakçı ve ark. Gravimetrik Karabük 2015 Kaplan ve ark. Gravimetrik Kars (Kağızman) 2016 Yalçın Gravimetrik Türkiye (Platanus polenleri dağılımı) 2016 Bıçakçı ve ark. 5 Çizelge 2.1. Türkiye’de Yapılan ÇalıĢmalar (devam) Gravimetrik EskiĢehir (Poaceae polenleri taĢınımı) 2016 Türe Gravimetrik Mardin (Kızıltepe) 2016 Potoğlu Erkara ve ark. Volümetrik Ġzmir (ÇeĢme) 2016 Uğuz ve ark. Gravimetrik Kütahya (TavĢanlı) 2016 Çelenk ve ark. Volümetrik Van 2017 Bıçakçı ve ark. Volümetrik Bursa (Ambrosia polenleri dağılımı) 2017 Çelenk ve Malyer Volümetrik Ankara 2017 Acar ve ark. Gravimetrik Bursa (Karacabey) 2017 Bekil Gravimetrik Türkiye (Betula polenleri dağılımı) 2017 Bıçakçı ve ark. Volümetrik UĢak 2018 Uğuz ve ark. Volümetrik Mardin 2018 Tosunoğlu ve ark. Gravimetrik Balıkesir (Gönen) 2018 Tosunoğlu ve ark. Gravimetrik Osmaniye 2018 Alaca Volümetrik Niğde 2018 Seçil Gravimetrik Bursa (Uludağ) 2019 Tosunoğlu ve ark. Volümetrik Kastamonu 2019 Demirci Volümetrik Mersin 2019 Çakır Gravimetrik Bursa (Harmancık) 2020 Kaya 2.2. Yurtdışında Yapılan Palinolojik Çalışmalar Çizelge 2.2. YurtdıĢında Yapılan ÇalıĢmalar Metod ÇalıĢılan Bölge Yıl Referanslar Gravimetrik Ġngiltere (Cardiff) 1944 Hyde ve Williams Ġngiltere (Aberdeen, Aberystwyth, Cambridge, Gravimetrik Cardiff, Chesterfield, Edinburgh, Llandough ve 1950 Hyde Paddington) Gravimetrik Amerika (Massachusetts ve Amherst) 1966 Allessio ve Rowley Volümetrik Ġngiltere (Bristol) 1977 Mullins ve ark. Volümetrik Yunanistan (Atina) 1977 Apostolou ve ark. Gravimetrik Hindistan (Meerrut) 1978 Gaur Volümetrik Amerika (Washington) 1978 Anderson ve ark. Gravimetrik Amerika (Washington) 1980 Al Doory ve ark. Volümetrik Ġrlanda (Galway) 1980 McDonald 6 Çizelge 2.2. YurtdıĢında Yapılan ÇalıĢmalar (devam) Volümetrik Ġsveç (Stockholm) 1981 Janson Volümetrik Ġsveç (Stockholm) 1981 Nilsson ve ark. Volümetrik Ġsveç (Huddinge) 1982 Nilsson ve ark. Volümetrik Ġtalya (Po) 1982 Mandrioli ve ark. Volümetrik Ġtalya (Siena) 1983 Murgia ve ark. Volümetrik Ġsveç (Eskilstuna) 1983 Henden Volümetrik Ġsveç (Eskilstuna) 1983 Larsson ve ark. Gravimetrik Alaska 1984 Anderson Gravimetrik Pakistan (Sindh eyaleti Karachi atmosferi) 1984 Kazmi ve ark. Volümetrik Finlandiya (Jyvaskyla ve Turku) 1984 Käplylä Volümetrik Ġtalya (Perugia ve Torino) 1985 Caramiello ve ark. Volümetrik Amerika (Colorado Eyaleti) 1985 Buck ve Levétin Gravimetrik Venezuela (Caracas) 1986 Hurtado ve Reigler Gravimetrik Tayvan (Nankang) 1986 Chen ve Chien Volümetrik Colombiya 1986 Lewis Volümetrik Finlandiya (Kievo, Kuopio, Oulu ve Turku) 1986 Koivikko ve ark. Volümetrik Ġtalya (Ascoli Picento) 1986 Nardi ve ark. Volümetrik Ġtalya (Perugia ve Ascoli Picento) 1986 Mincigrucci ve ark. Gravimetrik Fransa (Paris) 1987 Donini ve Sutra Volümetrik Amerika (Kuzey Dakota Eyaleti) 1987 Hansen ve Wright Gravimetrik Kuveyt 1988 Halgawy Volümetrik Mısır (Ġskenderiye) 1988 El – Ghazaly ve Fawzy Volümetrik Danimarka (Kopenhag) 1988 Goldberg ve ark. Volümetrik Ġtalya (Perugia) 1988 Romano Volümetrik Ürdün (Amman) 1988 Al – Eisawi ve Dajani Gravimetrik Ġngiltere (Londra) 1989 Bryant ve ark. Volümetrik Fransa (Paris) 1989 Philips ve ark. Volümetrik Amerika (Kuzey Dakota Eyaleti) 1990 Lewis ve ark. Volümetrik Venezuella (Caracas) 1990 Hurtado ve Alson Volümetrik Ġspanya (Barselona Bellaterra Bölgesi) 1990 Soler Volümetrik Japonya (Chiba Bölgesi) 1990 Sado Volümetrik Ġtalya (Turin) 1990 Caramiello ve Siniscalco Gravimetrik BangladeĢ 1991 Badya ve Pasha Gravimetrik Pakistan (Sindh eyaleti) 1991 Soomro ve ark. Volümetrik Viyana, Brüksel ve Leiden 1991 Spieksma ve Nolard Volümetrik Yunanistan (Thessaloniki) 1991 Gioulekas ve ark. Gravimetrik Arjantin (Buenos Aires) 1992 Majas ve ark. 7 Çizelge 2.2. YurtdıĢında Yapılan ÇalıĢmalar (devam) Volümetrik Ġspanya (Barcelona) 1992 Codinachs ve ark. Volümetrik Ġtalya (Cosenza) 1992 Romano ve Castellano Volümetrik Ġtalya (Trentino) 1992 Prandini ve ark. Gravimetrik Polonya (VarĢova) 1993 Zawisza ve ark. Volümetrik Ġsveç (Stockholm ve Huddinge) 1993 El–Ghazaly ve ark. Volümetrik Ġtalya (Perugia) 1995 Bricchi ve ark. Volümetrik Yeni Zelanda 1995 Newnham ve ark. Volümetrik Ġspanya (Murcia) 1995 Giner ve ark. Gravimetrik Ukrayna (Kiev) 1996 Savitsky ve ark. Volümetrik Meksika (Mexico) 1996 Tarrago Volümetrik Ġtalya (Perugia) 1996 Fornaciari ve ark. Volümetrik Rusya (Moskova) 1996 Severova ve Polevova Volümetrik Kanada (Toromto) 1997 Rogers Volümetrik Tayvan (Taichung) 1997 Tsou ve ark. Volümetrik Ġtalya (Trentino) 1997 Gottardini ve Cristofolini Volümetrik Arjantin (Mar del Plata) 1998 Pérez ve Paez Volümetrik Hollanda (Leiden) 1998 Spieksma ve Nikkels Volümetrik Ġspanya (Seville) 1998 Fernandez–Mensaque ve ark. Volümetrik Ġspanya (Malaga) 1998 Recio ve ark. Volümetrik Ġspanya (Vigo) 1998 Rodriguez – Rajo ve ark. Volümetrik Tayvan (Taipei) 1998 Yang ve Chen Gravimetrik Kırgızistan (BiĢkek) 1999 Kobzar Gravimetrik Polonya 1999 Kaspryzk Volümetrik Ġngiltere (Galler) 1999 Norris–Hill Volümetrik Ġspanya (Seville) 1999 Gonzalez–Minero ve ark. Gravimetrik Polonya (Poznan) 2000 Stach Volümetrik Amerika (Oklahama Eyaleti Tulsa Bölgesi) 2000 Levetin ve ark. Volümetrik Ġspanya (Cordoba) 2000 Garcia–Mozo ve ark. Volümetrik Ġspanya (Estepona ve Malaga) 2000 Mar Trigo ve ark. Volümetrik Ġsviçre (Basel) 2000 Frei ve Leuschner Volümetrik Ġsviçre (Basel) 2000 Leuschner ve ark. Volümetrik Ġtalya (Padua) 2000 Giorato ve ark. Gravimetrik Çin (Yunnan Eyaletinde yedi farklı bölgede) 2001 Fang ve ark. Volümetrik ġili (Santiago) 2001 Villegas ve Nolla Volümetrik Bulgaristan (Rila Dağı) 2001 Tonkov ve ark. Volümetrik Fransa (Burgundy) 2001 Laaidi 8 Çizelge 2.2. YurtdıĢında Yapılan ÇalıĢmalar (devam) Volümetrik Ġtalya (Parma) 2001 Albertini ve ark. Volümetrik Amerika (Pennsylvania – Philadelphia) 2001 Dvorin ve ark. Gravimetrik Hindistan (Jabalur) 2002 Mishra ve ark. Gravimetrik Polonya 2002 Stępalska ve ark. Volümetrik Ġspanya (Murcia) 2002 Giner ve ark. Volümetrik Polonya (Gdańsk) 2002 Latalowa ve ark. Volümetrik Polonya (Caracow) 2002 Myszkowska ve ark. Volümetrik Ġtalya (Tor Vergata) 2002 Caiola ve ark. Gravimetrik Portekiz (Braga) 2003 Ribeiro ve ark. Gravimetrik Porto 2003 Abreu ve ark. Gravimetrik Hindistan (Delhi) 2003 Singh ve ark. Gravimetrik Kore 2003 Cho ve ark. Gravimetrik Polonya (Lublin) 2003 Piotrowska ve Weryszko-Chmielewska Volümetrik Grönland (Nuuk) 2003 Porsbjerg ve ark. Volümetrik Arjantin (Mar del Plata) 2003 Pérez ve ark. Volümetrik Ġspanya (Lugo) 2003 Rodriguez–Rajo ve ark. Volümetrik Hindistan (Delhi) 2003 Singh ve ark. Gravimetrik Polonya (Szczecin) 2004 Puc ve Puc Gravimetrik Polonya (Lublin) ve Norveç (Skien) 2004 Piotrowska Gravimetrik Ġspanya, Fransa, Avusturya ve Polonya 2004 Chuine ve Belmonte Volümetrik Hırvatistan (Zagreb) 2004 Peternel ve ark. Volümetrik Ġber Yarımadası (Chirivel Bölgesi) 2004 Cariñanos ve ark. Volümetrik Ġspanya (Vigo) 2004 Rodriguez–Rajo ve ark. Volümetrik Polonya (Lublin) 2004 Weryszko–Chmielewska ve Piotrowska Gravimetrik Portekiz (Bairrada, Braga, Foz Côa, Reguengos 2005 Ribeiro ve ark. de Monsaraz ve Valença do Douro) Volümetrik Uruguay (Montevideo) 2005 Leticia ve Angeles Volümetrik Ġsveç (Stockholm) 2005 Holmquıst ve ark. Volümetrik Macaristan 2005 Makra ve ark. Volümetrik Portekiz (Porto) 2005 Abreu ve Ribeiro Gravimetrik Polonya (Szcezin) 2006 Puc Gravimetrik Portekiz (Braga, Elvas, Reguengos de Monsaraz 2006 Ribeiro ve ark. ve Valença do Douro) Gravimetrik Polonya (Lublin) 2006 Piotrowska Volümetrik Arjantin (La Plata) 2006 Nitiu 9 Çizelge 2.2. YurtdıĢında Yapılan ÇalıĢmalar (devam) Volümetrik Brezilya (Caxias do Sul, Rio Grande do Sul) 2006 Vergamini ve ark. Volümetrik Hırvatistan (Zagreb) 2006 Peternel ve ark. Volümetrik Hırvatistan (Ivanić Grad, Zagreb, Samobor) 2006 Peternel ve ark. Volümetrik Ġspanya (Estepona) 2006 Recio ve ark. Volümetrik Ġspanya (Toledo) 2006 Garcia–Mozo ve ark. Gravimetrik Novi Sad, Ruma, Negotin ve Nis (Sırbistan) ve 2007 Šikoparija ve ark. Üsküp (Makedonya) Volümetrik Arjantin (Buenos Aires) 2007 Murray ve ark. Volümetrik Danimarka (Kopenhag ve Viborg) 2007 Mahura ve ark. Volümetrik Finlandiya (Rautjärvi ve Lappeenranta) 2007 Hugg ve Rantio – Lehtimäki Volümetrik Hırvatistan (Vinkovci) 2007 Stefanic ve ark. Volümetrik Pakistan (Karachi) 2007 Perveen ve ark. Volümetrik Ġspanya (Toledo) 2007 Mozo ve ark. Volümetrik Polonya (Rzeszów) 2008 Kasprzyk Volümetrik Portekiz (Porto) 2008 Abreu ve ark. Volümetrik Portekiz (Porto) 2008 Ribeiro ve ark. Volümetrik Hindistan (Allahabad) 2008 Sahney ve Chaurasia Volümetrik Ġngiltere (Derby ve Leicester) 2009 Pashley ve ark. Gravimetrik Arjantin (Tucumán) 2010 Garcia Gravimetrik Polonya (Lublin) ve Norveç (Skien) 2010 Piotrowska Gravimetrik Amerika (Montana Eyaleti Misssoula 2010 Crispen ve ark. atmosferinde) Volümetrik Ġspanya (Toledo) 2010 Pérez–Badia ve ark. Volümetrik Ġspanya (Salamanca) 2010 Rodríguez–de la Cruz ve ark. Volümetrik Ġtalya (Trentino) 2010 Cristofori ve ark. Volümetrik Slovakya (Bratislava) 2010 Ščevková ve ark. Volümetrik Ġber Yarımadası (Cuenca) 2011 Pérez Badia ve ark. Volümetrik Polonya (Krakow) 2011 Myszkowska ve ark. Gravimetrik Polonya (Lublin) 2012 Dąbrowska Gravimetrik Polonya (Lublin) 2012 Dąbrowska ve ark. Volümetrik Ürdün (Zarqa ġehrinin Jordan Bölgesi) 2012 Abu-Dieyeh ve Ratroud Volümetrik Kıbrıs (LefkoĢa) 2013 Gucel ve ark. Volümetrik Romanya (TimiĢioara) 2013 Ianovici ve ark. Gravimetrik Kuzeydoğu Cezayir (Sidi Amar) 2014 Necib ve ark. Gravimetrik Hindistan 2014 Singh 10 Çizelge 2.2. YurtdıĢında Yapılan ÇalıĢmalar (devam) Volümetrik Almanya 2014 Karatzas ve ark. Volümetrik Danimarka 2014 Peel vd. Gravimetrik Cezayir (Annaba) 2015 Chafai-Ketfi ve ark. Gravimetrik Ukrayna (Vinnitsa) 2015 Rodinkova Gravimetrik Rusya (Perm Krai) 2015 Weinberger ve ark. Gravimetrik Cezayir (El-Hadjar) 2016 Necib ve ark. Gravimetrik Benin (Abomey-Calavi Üniversitesi Kampüsü) 2016 Tossou ve ark. Volümetrik Almanya (Berlin) 2016 Simoleit vd. Gravimetrik Almanya (Berlin) 2017 Werchan ve ark. Gravimetrik Japonya 2017 Kishikawa ve ark. Gravimetrik Nijerya (Lagos Eyaleti, Surulere, Ebute-Metta, 2018 Adenıyı ve ark. Lagos Üniversitesi, Bariga ve Gbagada) 11 3. MATERYAL ve YÖNTEM 3.1. Araştırma Alanının Tanımı 3.1.1. Coğrafik durum ġiran Ġlçesi, Karadeniz Bölgesi’nin Doğu Karadeniz Bölümü’nde yer alan GümüĢhane 2 ilinin sınırları içerisinde yer almaktadır. Ġlçemiz 992 km alanı kapsamaktadır ve deniz seviyesinden 1400 m yüksekliktedir. ġiran; doğuda Kelkit, batıda Alucra, Kuzeyde Torul, güneyde Refahiye ilçeleri ile çevrilidir. ÇeĢitli kaynaklarda ġiran Ovası olarak adlandırılsa da arazi bakımından platoyu andırmaktadır. Ġlçenin kuzeyinde Tersun dağları, güneyinde Çimen dağları, doğusunda Çilhoroz dağı ile üç tarafı çevrilmektedir. Ġlçenin en önemli akarsuyu Kelkit çayıdır. Bunun yanında Akbulak deresi, Yukarıkulaca deresi, YeĢilbük deresi, Karaca suyu ve Zunzurt suyu Kelkit çayına karıĢan akarsulardır (Ünlü 2015). Şekil 3.1. GümüĢhane il ve ilçe haritası 12 Şekil 3.2. ġiran ilçe haritası. 3.1.2. Çalışma alanının bitki örtüsü ÇalıĢmanın yapıldığı bölgede üç vejetasyon tipi görülmektedir. Bunlar step, bozuk orman ve ormandır. Step vejetasyonu daha çok yerleĢim bölgelerinin yakınlarında ve tarla olarak ekilemeyen bölgelerde yaygınlık göstermektedir. Bozuk orman vejetasyonu ise Quercus petrea subsp. iberica, Q.pubescens, Q.macranthera subsp. syspirensis, Q.infectoria subsp. infectoria gibi türlerden oluĢmaktadır. Bölgedeki köylüler bu alanları yakacak temini için oldukça tahrip etmiĢlerdir. Bu yüzden floristik yapılarına çok sayıda Ġran-Turan kökenli türlerde katılmıĢtır. Orman vejetasyonunun dominant türleri Pinus sylvestris ve Abies nordmanniana subsp. nordmanniana’dır. Ayrıca bölgenin nem oranı yüksek yerlerinde Carpinus betulus, Corylus avellana, Salix alba, Populus tremula gibi türlerin hakim olduğu galeri ormanları görülmektedir ( Tuğ 2001). Bölgede tespit edilen en zengin familyalar ise Asteraceae, Leguminosae, Labiatae ve Caryophyllaceae’dir. Bunların yanı sıra Poaceae, Scrophulariaceae, Boraginaceae, Liliaceae, Cruciferae ve Rosaceae familyaları da görülmektedir (Tuğ 2001). 13 3.2. Palinolojik Çalışma Aeropalinolojik çalıĢmalarda genellikle volümetrik ve gravimetrik yöntemler 2 3 kullanılmaktadır. Gravimetrik çalıĢmalarda cm , volümetrik çalıĢmalarda m ’üne düĢen polen miktarı hesaplanmaktadır. Bu çalıĢmada ise gravimetrik yöntem kullanılmıĢtır. Durham Cihazı kullanılan gravimetrik yöntem için örneklemeler haftada bir ya da iki kez yapılmaktadır. 1 Ocak 2018 - 31 Aralık 2019 tarihleri arasında gerçekleĢtirilen bu çalıĢmada örneklemeler haftalık olarak yapılmıĢtır. ÇalıĢmada kullanılan Durham Cihazı, Durham ve (1946) tarafından geliĢtirilmiĢ bir gravimetrik örnekleme aracıdır. Cihaz birbirine paralel 22,7 cm çapında iki dairesel diskten ibaret olup alt diskin ortasında lam boyutunda 2,5 cm yüksekliğinde bir lam taĢıcısı bulunmaktadır. Bu diskler birbirine 8-9 cm uzunluğunda metal çubuklarla bağlıdır. Üst disk lamı kötü hava Ģartlarından korumaktadır fakat cihazın çevresi açıkta olduğu için her yönden gelen hava akımlarını almaktadır. Bu çalıĢmada Durham cihazı bölgede bulunan bir bahçenin ortasına 2,5 m yüksekliğe yerleĢtirilmiĢtir. Şekil 3.3. Durham Cihazı. 14 Şekil 3.4. ÇalıĢmada kullanılan Durham cihazı ve yeri 3.2.1. Preperatların hazırlanması Preparatlar hazırlanırken polenlerin yapıĢmasını sağlamak amacıyla lam üzerine 1-2 mm3 miktarında gliserin-jelatin uygulanmıĢtır (Charpin ve ark. 1974). Uygulanan jel halindeki gliserin-jelatin ısıtılıp sıvı hale getirilerek lam üzerine yayılmıĢtır. Sonra bu lam, lam taĢıyıcısı üzerine yerleĢtirilip her hafta yenisi ile değiĢtirilmiĢtir. Bir hafta cihazda bekletilen lam üzerine tekrar gliserin-jelâtin eklenmiĢ ve 22 × 22 mm’lik lamel kapatılarak mikroskopta incelenmiĢtir. 3.2.2. Gliserin jelatin hazırlanması 42 cc distile su içine 7 gr jelatin koyularak manyetik karıĢtırıcı ile 15-20 dk homojen olana kadar karıĢtırılır. Sonra karıĢıma 50 cc gliserin ilave edilir ve tekrar 15-20 dk karıĢtırılır. Bakteri ve mantar gibi mikroorganizmaların üremesini engellemek amacıyla 1 gr timol kristali ilave edilir. Renk vermesi için de 1-2 ml bazik fuksin eklenir. 15 KarıĢım homojen hale geldikten sonra filtre kâğıdından süzdürülerek katılaĢması beklenir (Charpin ve ark. 1974). 3.2.3. Preperatların mikroskopta incelenmesi Polenlerin sayımı ve tanımı Olympus marka ıĢık mikroskobu ile yapılmıĢtır. Sayım için 10× okülerle ×10 apochromat objektif, tanımlama iĢlemlerinde ise aynı oküler ile ×40 ve ×100 apochromat immersiyon objektifleri kullanılmıĢtır. Mikroskopta atmosferik polenlerin sayımı 22 × 22 mm.lik lamelin sağ alt kenarından baĢlanarak tüm lamel alanının taraması yapılarak gerçekleĢtirilmiĢtir (ġekil 3.2.). 2 2 Bulunan 4,84 cm ’lik lamel alanı içerisindeki polen sayısına dayanılarak 1 cm ’ye düĢen polen sayısı belirlenmiĢtir. Şekil 3.5. Lamel üzerinde polen sayımı yapılırken izlenen tarama yönü ġiran ilçesinde yaptığımız aeropalinolojik çalıĢmada polenleri teĢhis edebilme amacı ile çevrenin bitki örtüsü hakkında bilgi edinilmiĢtir. Bu nedenle araĢtırma alanında bitkilerin çiçeklenme dönemleri takip edilerek çiçeklenen örneklerden alınan polenlerden Wodehouse yöntemine göre referans preparatlar hazırlanmıĢtır. 16 Polenlerin tanımında referans preparatların yanı sıra palinoloji ile ilgili çeĢitli yayınlardan; Erdtman (1952, 1969), Wodehouse (1965), Aytuğ (1967), Charpin ve ark. (1974), Faegri ve Iversen (1975)’den faydalanılmıĢtır. 3.2.4. Wodehouse yöntemi Bitkilerden alınan polen örnekleri lam üzerine konulur. Polenlerdeki yağları uzaklaĢtırmak için 1-2 damla %96’lık etil alkol damlatılır. Lam ısıtılarak alkolün buharlaĢması sağlanır. Daha sonra polenler üzerine bazik fuksinli gliserin–jelâtin 3 karıĢımından 1-2 mm kadar konulur. Isıtılarak erimesi sağlanır ve üzerine lamel kapatılarak ters çevrilir. Kuruduktan sonra preparatlar incelenmeye hazır hale gelir (Aytuğ 1967). Şekil 3.6. Kurumaya bırakılan preparatlar 17 4. BULGULAR Bu çalıĢmada 1 Ocak 2018 – 31 Aralık 2019 tarihleri arasında GümüĢhane ili ġiran ilçesinde iki yıl boyunca Aeropalinolojik açıdan incelenmiĢtir. Ġnceleme sonucunda ġiran ilçesi atmosferinde 21’i odunsu ve 15’i otsu olmak üzere 36 taksona ait toplam 15656 adet polen belirlenmiĢtir. (ġekil 4.1, Çizelge 4.1). Yapılan bu iki yıllık çalıĢmada polenlerin bazıları familya, bazıları ise cins seviyesinde teĢhis edilmiĢtir. 1 Ocak – 31 Aralık 2018 tarihleri arasında 20 tanesi odunsu bitkilere, 15 tanesi ise otsu bitkilere ait olup toplam 35 bitki taksonuna ait polen teĢhis edilmiĢtir. 2 Bu yıl içinde ġiran atmosferine 1 cm ’ye düĢen polen sayısı 5123 olarak kaydedilmiĢtir. TeĢhis edilen polenlerden 2776’sı (%54,17) odusu bitkilere, 2306’sı (%45,01) otsu bitkilere ve 41 tanesi (%0,82) ise tanımlanamayan bitki taksonlarından oluĢmaktadır (ġekil 4.1, Çizelge 4.1). 1 Ocak – 31 Aralık 2019 tarihleri arasında 17 tanesi odunsu bitkilere, 14 tanesi ise otsu bitkilere ait olup toplam 31 bitki taksonuna ait polen teĢhis 2 edilmiĢtir. Bu yıl içinde ġiran atmosferine 1 cm ’ye düĢen polen sayısı 10533 olarak kaydedilmiĢtir. TeĢhis edilen polenlerden 7964’ü (%75,59) odunsu bitkilere, 2520’si (%23,95) otsu bitkilere ve 49 tanesi (%0,47) ise tanımlanamayan bitki taksonlarından oluĢmaktadır (ġekil 4.1, Çizelge 4.1). Ġki yılı birlikte değerlendirdiğimizde ise; 21 tanesi odunsu bitkilere, 15 tanesi ise otsu bitkilere ait olup toplam 36 bitki taksonuna ait polen teĢhis edilmiĢtir. Bu yıl içinde 2 ġiran atmosferine 1 cm ’ye düĢen polen sayısı 15656 olarak kaydedilmiĢtir. TeĢhis edilen polenlerden 10740’ü (%68,60) odunsu bitkilere, 4826’si (%30,83) otsu bitkilere ve 90 tanesi (%0,57) ise tanımlanamayan bitki taksonlarından oluĢmaktadır (ġekil 4.1, Çizelge 4.1). 18 2018 yılı; 2019 yılı; 2018 ve 2019 yılının ortalaması; Şekil 4.1. 1 Ocak 2018 – 31 Aralık 2019 tarihleri arasında ġiran (GümüĢhane) ilçesi atmosferinde görülen odunsu bitkiler, otsu bitkiler ve tanımlanamayan bitki taksonlarının 2018, 2019 ve iki yılın ortalamasına ait yüzde oranları 19 Çizelge 4.1. 1 Ocak 2018 – 31 Aralık 2018 tarihleri arasında ġiran atmosferinde görülen odunsu, otsu ve tanımlanamayan bitki taksonlarının 2018, 2019 ve iki yılın ortalamasına ait polen sayıları ve yüzde değerleri 2018 yılı; 2 Bitki Dağılımları Toplan Polen Sayısı (1m ) Yüzde Değerleri (%) Odunsu Bitkiler 2776 %54,17 Otsu Bitkiler 2306 %45,01 Tanımlanamayanalar 41 %0,82 TOPLAM 5123 %100 2019 yılı; 2 Bitki Dağılımları Toplan Polen Sayısı (1m ) Yüzde Değerleri (%) Odunsu Bitkiler 7964 %75,59 Otsu Bitkiler 2520 %23,95 Tanımlanamayanalar 47 %0,47 TOPLAM 10533 %100 2018 ve 2019 yılının ortalaması; Ortalama Polen Sayısı Bitki Dağılımları Yüzde Değerleri (%) 2 (1m ) Odunsu Bitkiler 5370 %68,60 Otsu Bitkiler 2413 %30,83 Tanımlanamayanalar 45 %0,57 TOPLAM 7828 %100 20 4.1. Polenlerin Yıl İçerisindeki Değişimi Yaptığımız çalıĢma 1 Ocak 2018 – 31 Aralık 2018 tarihleri arasında polenler ġubat ayı itibariyle görülmeye baĢlamıĢ, Nisan ayında en yüksek seviyeye ulaĢmıĢ, Kasım ayında da sonlanmıĢtır (ġekil 4.2.). Yıl içerisinde odunsu bitkilere ait polenler; ġubat ayından itibaren görülmeye baĢlamıĢ ve Nisan ayında en yüksek değere ulaĢmıĢtır. Haziran ayından itibaren sayıları azalmaya baĢlamıĢ ve Kasım ayında sonlanmıĢtır (ġekil 4.3.). Otsu bitki polenler ise Mart ayında görülmeye baĢlamıĢ ve Temmuz ayında en yüksek seviyeye ulaĢmıĢtır. Eylül ayından itibaren sayıları azalmaya baĢlamıĢ ve Kasım ayında sonlanmıĢtır (ġekil 4.3.). 2000 1800 1736 1600 1400 1200 1000 1013 1044 953 800 600 400 200 138 169 0 0 17 46 5 2 0 Şekil 4.2. 1 Ocak – 31 Aralık 2018 tarihleri arasında polenlerin yıl içerisindeki dağılımları 21 40 35 30 25 20 Odunsu Bitkiler 15 Otsu Bitkiler 10 Tanımlanamayanlar 5 0 Şekil 4.3. 1 Ocak – 31 Aralık 2018 tarihleri arasında polenlerin yıl içerisindeki % dağılımları 1 Ocak – 31 Aralık 2018 tarihleri arasında ġiran atmosferinde en çok rastlanan taksonlar sırasıyla; Poaceae (% 29,94), Cupressaceae/Taxaceae (%23,60), Pinus sp. (%11,79), Amarantaceae (%6,86), Populus sp. (%6,77), Salix sp. (%2,99), Plantago sp. (%2,88), Quercus sp. (%2,77), Platanus sp. (%1,46), Apiaceae (%1,31), Rumex sp. (%1,27)’dir (ġekil 4.4.). Şekil 4.4. 1 Ocak – 31 Aralık 2018 tarihleri arasında ġiran atmosferinde görülen dominant taksonlar ve % değerleri 22 1 Ocak – 31 Aralık 2019 tarihleri arasında polenler ġubat ayı itibariyle görülmeye baĢlamıĢ, Mayıs ayında en yüksek seviyeye ulaĢmıĢ, Ekim ayında da sonlanmıĢtır (ġekil 4.5.). Yıl içerisinde odunsu bitkilere ait polenler; ġubat ayından itibaren görülmeye baĢlamıĢ ve Mayıs ayında en yüksek değere ulaĢmıĢtır. Haziran ayından itibaren sayıları azalmaya baĢlamıĢ ve Ekim ayında sonlanmıĢtır (ġekil 4.6.). Otsu bitki polenler ise Nisan ayında görülmeye baĢlamıĢ ve Mayıs ayında en yüksek seviyeye ulaĢmıĢtır. Temmuz ayından itibaren sayıları azalmaya baĢlamıĢ ve Ekim ayında sonlanmıĢtır (ġekil 4.6.). 9000 8000 7875 7000 6000 5000 4000 3000 2000 1000 1144 762 0 163 255 270 0 13 44 7 0 0 Şekil 4.5. 1 Ocak – 31 Aralık 2019 tarihleri arasında polenlerin yıl içerisindeki dağılımları 23 70 60 50 40 Odunsu Bitkiler 30 Otsu Bitkiler 20 Tanımlanamayanlar 10 0 Şekil 4.6. 1 Ocak – 31 Aralık 2019 tarihleri arasında polenlerin yıl içerisindeki % dağılımları 1 Ocak – 31 Aralık 2019 tarihleri arasında ġiran atmosferinde en çok rastlanan taksonlar sırasıyla; Pinus sp. (%43,89), Poaceae (% 16,13), Quercus sp. (%14,17), Cupressaceae/Taxaceae (%10,67), Populus sp. (%4,20), Amaranthaceae (%2,35), Plantago sp. (%1,72), Rumex sp. (%1,10)’dir (ġekil 4.7.). Rumex sp. 1,1 Plantago sp. 1,72 Amaranthaceae 2,35 Populus sp. 4,2 Cupressaceae 10,67 Quercus sp. 14,17 Poaceae 16,13 Pinus sp. 43,89 0 10 20 30 40 50 Şekil 4.7. 1 Ocak 2019 - 31 Aralık 2019 tarihleri arasında ġiran atmosferinde görülen dominant taksonlar ve % değerleri 24 Ocak ġubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Ġki yılı birlikte değerlendirdiğimizde ise; polenler ġubat ayı itibariyle görülmeye baĢlamıĢ, Mayıs ayında en yüksek seviyeye ulaĢmıĢ, Kasım ayında da sonlanmıĢtır (ġekil 4.8.). Yıl içerisinde odunsu bitkilere ait polenler; ġubat ayından itibaren görülmeye baĢlamıĢ ve Mayıs ayında en yüksek değere ulaĢmıĢtır. Haziran ayından itibaren sayıları azalmaya baĢlamıĢ ve Ekim ayında sonlanmıĢtır (ġekil 4.9.). Otsu bitki polenler ise Mart ayında görülmeye baĢlamıĢ ve Mayıs ayında en yüksek seviyeye ulaĢmıĢtır. Temmuz ayından itibaren sayıları azalmaya baĢlamıĢ ve Kasım ayında sonlanmıĢtır (ġekil 4.9.). 10000 9000 8829 8000 7000 6000 5000 4000 3000 2880 2000 1774 1000 1299 439 0 0 30 301 90 12 2 0 Şekil 4.8. 1 Ocak 2018 - 31 Aralık 2019 tarihleri arasında polenlerin iki yıl boyunca aylık ortalama dağılımları 25 50 45 40 35 30 25 Odunsu Bitkiler 20 Otsu Bitkiler 15 Tanımlanamayanlar 10 5 0 Şekil 4.9. 1 Ocak 2018 – 31 Aralık 2019 tarihleri arasında polenlerin iki yıl boyunca ortalama aylık % dağılımları 1 Ocak 2018 - 31 Aralık 2019 tarihleri arasında ġiran atmosferinde en çok rastlanan taksonlar sırasıyla; Pinus sp. (%33,38), Poaceae (%20,65), Cupressaceae/Taxaceae (%14,90), Quercus sp. (%10,44), Populus sp. (%5,04), Amaranthaceae (%3,83), Plantago sp. (%2,08), Salix sp. (%1,54), Rumex sp. (%1,16)’dir (ġekil 4.10.). Rumex sp. 1,16 Salix sp. 1,54 Plantago sp. 2,08 Amaranthaceae 3,83 Populus sp. 5,04 Quercus sp. 10,44 Cupressaceae 14,9 Poaceae 20,65 Pinus sp. 33,38 0 5 10 15 20 25 30 35 40 Şekil 4.10. 1 Ocak 2018 - 31 Aralık 2019 tarihleri arasında ġiran atmosferinde iki yılın ortalamasında görülen dominant taksonlar ve % değerleri 26 4.2 Polenlerin Aylık Değişimi ÇalıĢmanın 1 Ocak 2018 - 31 Aralık 2018 tarihleri arasında ġiran atmosferindeki polenlerin yıl içerisindeki aylara göre değiĢimleri Ģu Ģekildedir (ġekil 4.11., Çizelge 4.2 ve 4.3); 2000 1736 1500 1000 953 1013 1044 500 138 169 0 0 17 46 5 2 0 Şekil 4.11. 1 Ocak 2018 - 31 Aralık 2018 tarihleri arasında polenlerin yıl içerisindeki dağılımları 1800 1600 1687 1400 1200 1000 800 759 600 400 200 134 154 0 0 17 10 2 13 0 0 0 Şekil 4.12. 1 Ocak 2018 – 31 Aralık 2018 tarihleri arasındaki odunsu bitki polenlerinin yıl içerisindeki dağılımları 27 1200 1000 1027 854 800 600 400 200 190 159 43 0 0 0 1 27 4 1 0 Şekil 4.13. 1 Ocak 2018 - 31 Aralık 2018 tarihleri arasındaki otsu bitki polenlerinin yıl içerisindeki dağılımları Ocak: Bu ayda hiç polen görülmemiĢtir (ġekil 4.11. ve 4.14., Çizelge 4.2 ve 4.3). Şubat: Bu ayda toplam 17 adet polen belirlenmiĢtir. Belirlenen tüm polenler odunsu bitkilere aittir. Toplam polen miktarının %0,33’ünü oluĢturmaktadır. Bu ayda en yoğun 2 2 2 olarak Corylus sp. (6 polen/cm ), Alnus sp. (5 polen/cm ) ve Pinus sp. (5 polen/cm ) taksonları görülmüĢtür. Toplamda ise 4 takson belirlenmiĢtir (ġekil 4.11. ve 4.14., Çizelge 4.2 ve 4.3). Mart: Bu ayda toplam 138 adet polen belirlenmiĢtir. Belirlenen polenlerin 134 adedi odunsu bitkilere, 1 adedi otsu bitkilere ve 3 adedi tanımlanamayanlara aittir. Toplam polen miktarının %2,68’ini oluĢturmaktadır. Bu ayda en yoğun olarak Cupressaceae / 2 2 2 Taxaceae (39 polen/cm ), Alnus sp. (30 polen/cm ) ve Corylus sp. (22 polen/cm ) taksonları görülmüĢtür. Toplamda ise 11 takson belirlenmiĢtir. Bu taksonların 10’u odunsu bitkilere, 1’i otsu bitkilere aittir (ġekil 4.11. ve 4.14., Çizelge 4.2 ve 4.3). Nisan: Bu ayda toplam 1736 adet polen belirlenmiĢtir. Belirlenen polenlerin 1687 adedi odunsu bitkilere, 43 adedi otsu bitkilere ve 6 adedi tanımlanamayanlara aittir. Toplam polen miktarının %33,87’sini oluĢturmaktadır. Bu ayda en yoğun olarak Cupressaceae / 28 2 2 2 Taxaceae (949 polen/cm ), Populus sp. (329 polen/cm ), Salix sp. (140 polen/cm ) ve 2 Quercus sp. (70 polen/cm ) taksonları görülmüĢtür. Toplamda ise 22 takson belirlenmiĢtir. Bu taksonların 16’sı odunsu bitkilere, 6’sı otsu bitkilere aittir (ġekil 4.11. ve 4.14., Çizelge 4.2 ve 4.3). Mayıs: Bu ayda toplam 953 adet polen belirlenmiĢtir. Belirlenen polenlerin 759 adedi odunsu bitkilere, 190 adedi otsu bitkilere ve 4 adedi tanımlanamayanlara aittir. Toplam polen miktarının %18,59’unu oluĢturmaktadır. Bu ayda en yoğun olarak Pinus sp. (414 2 2 2 polen/cm ), Cupressaceae / Taxaceae (202 polen/cm ), Poaceae (124 polen/cm ) ve 2 Quercus sp. (68 polen/cm ) taksonları görülmüĢtür. Toplamda ise 20 takson belirlenmiĢtir. Bu taksonların 10’u odunsu bitkilere, 10’u otsu bitkilere aittir (ġekil 4.11. ve 4.14., Çizelge 4.2 ve 4.3). Haziran: Bu ayda toplam 1013 adet polen belirlenmiĢtir. Belirlenen polenlerin 154 adedi odunsu bitkilere, 854 adedi otsu bitkilere ve 5 adedi tanımlanamayanlara aittir. Toplam polen miktarının %19,76’sını oluĢturmaktadır. Bu ayda en yoğun olarak 2 2 2 Poaceae (618 polen/cm ), Plantago sp. (118 polen/cm ) ve Pinus sp. (105 polen/cm ) taksonları görülmüĢtür. Toplamda ise 20 takson belirlenmiĢtir. Bu taksonların 8’i odunsu bitkilere, 12’si otsu bitkilere aittir (ġekil 4.11. ve 4.14., Çizelge 4.2 ve 4.3). Temmuz: Bu ayda toplam 1044 adet polen belirlenmiĢtir. Belirlenen polenlerin 10 adedi odunsu bitkilere, 1027 adedi otsu bitkilere ve 7 adedi tanımlanamayanlara aittir. Toplam polen miktarının %20,41’ini oluĢturmaktadır. Bu ayda en yoğun olarak Poaceae 2 2 2 (710 polen/cm ), Amaranthaceae (231 polen/cm ) ve Plantago sp. (24 polen/cm ) taksonları görülmüĢtür. Toplamda ise 14 takson belirlenmiĢtir. Bu taksonların 3’ü odunsu bitkilere, 11’i otsu bitkilere aittir (ġekil 4.11. ve 4.14., Çizelge 4.2 ve 4.3). Ağustos: Bu ayda toplam 169 adet polen belirlenmiĢtir. Belirlenen polenlerin 2 adedi odunsu bitkilere, 159 adedi otsu bitkilere ve 8 adedi tanımlanamayanlara aittir. Toplam polen miktarının %3,29’u oluĢturmaktadır. Bu ayda en yoğun olarak Amaranthaceae 2 2 (78 polen/cm ) ve Poaceae (62 polen/cm ) taksonları görülmüĢtür. Toplamda ise 7 takson belirlenmiĢtir. Bu taksonların 2’si odunsu bitkilere, 5’i otsu bitkilere aittir (ġekil 4.11. ve 4.14., Çizelge 4.2 ve 4.3). 29 Eylül: Bu ayda toplam 46 adet polen belirlenmiĢtir. Belirlenen polenlerin 13 adedi odunsu bitkilere, 27 adedi otsu bitkilere ve 6 adedi tanımlanamayanlara aittir. Toplam polen miktarının %0,90’nını oluĢturmaktadır. Bu ayda en yoğun olarak Amaranthaceae 2 2 (15 polen/cm ) ve Pinus sp. (13 polen/cm ) taksonları görülmüĢtür. Toplamda ise 5 takson belirlenmiĢtir. Bu taksonların 1’i odunsu bitkilere, 4’ü otsu bitkilere aittir (ġekil 4.11. ve 4.14., Çizelge 4.2 ve 4.3). Ekim: Bu ayda toplam 5 adet polen belirlenmiĢtir. Belirlenen polenlerin 4 adedi otsu bitkilere, 1 adedi tanımlanamayanlara aittir. Toplam polen miktarının %0,12’sini 2 oluĢturmaktadır. Bu ayda en yoğun olarak Amaranthaceae (3 polen/cm ) ve Apiaceae 2 (1 polen/cm ) taksonları görülmüĢtür. Toplamda ise 2 takson belirlenmiĢtir (ġekil 4.11. ve 4.14., Çizelge 4.2 ve 4.3). Kasım: Bu ayda toplam 2 adet polen belirlenmiĢtir. Belirlenen polenlerin 1 adedi otsu bitkilere, 1 adedi tanımlanamayanlara aittir. Toplam polen miktarının %0,04’sini 2 oluĢturmaktadır. Bu ayda sadece Amaranthaceae (1 polen/cm ) taksonu görülmüĢtür. (ġekil 4.11. ve 4.14., Çizelge 4.2 ve 4.3). Aralık: Bu ayda hiç polen görülmemiĢtir (ġekil 4.11. ve 4.14., Çizelge 4.2 ve 4.3). 30 40 35 33,87 30 25 20 20,41 18,59 19,76 15 10 5 2,68 3,29 0 0 0,33 0,9 0,12 0,04 0 Şekil 4.14. 1 Ocak - 31 Aralık 2018 tarihleri arasında ġiran atmosferinde görülen polenlerin aylara göre % dağılımları 31 Çizelge 4.2. 1 Ocak - 31 Aralık 2018 tarihleri arasında ġiran atmosferinde görülen 2 polenlerin (cm ) aylara göre dağılımı 32 Çizelge 4.3. 1 Ocak - 31 Aralık 2018 tarihleri arasında ġiran atmosferinde görülen polenlerin aylara göre % dağılımı 33 ÇalıĢmanın 1 Ocak 2018 - 31 Aralık 2019 tarihleri arasında ġiran atmosferindeki polenlerin yıl içerisindeki aylara göre değiĢimleri Ģu Ģekildedir (ġekil 4.15. ve 4.18., Çizelge 4.4 ve 4.5); 9000 8000 7875 7000 6000 5000 4000 3000 2000 1000 1144 762 0 0 13 163 255 270 44 7 0 0 Şekil 4.15. 1 Ocak - 31 Aralık 2019 tarihleri arasında polenlerin yıl içerisindeki dağılımları 7000 6497 6000 5000 4000 3000 2000 1000 1129 0 0 13 163 109 30 15 7 1 0 0 Şekil 4.16. 1 Ocak - 31 Aralık 2019 tarihleri arasındaki odunsu bitki polenlerinin yıl içerisindeki dağılımları 34 1600 1400 1358 1200 1000 800 600 646 400 200 220 248 0 0 0 0 9 34 5 0 0 Şekil 4.17. 1 Ocak - 31 Aralık 2019 tarihleri arasındaki otsu bitki polenlerinin yıl içerisindeki dağılımları Ocak: Bu ayda hiç polen görülmemiĢtir (ġekil 4.15. ve 4.18., Çizelge 4.4 ve 4.5). Şubat: Bu ayda toplam 13 adet polen belirlenmiĢtir. Belirlenen tüm polenler odunsu bitkilere aittir. Toplam polen miktarının %0,12’sini oluĢturmaktadır. Bu ayda en yoğun 2 2 olarak Corylus sp. (6 polen/cm ) ve Alnus sp. (6 polen/cm ) taksonları görülmüĢtür. Toplamda ise 3 takson belirlenmiĢtir (ġekil 4.15. ve 4.18., Çizelge 4.4 ve 4.5). Mart: Bu ayda toplam 163 adet polen belirlenmiĢtir. Belirlenen tüm polenler odunsu bitkilere aittir. Toplam polen miktarının %1,55’ini oluĢturmaktadır. Bu ayda en yoğun 2 olarak Cupressaceae / Taxaceae (131 polen/cm ) taksonu görülmüĢtür. Toplamda ise 6 takson belirlenmiĢtir (ġekil 4.15. ve 4.18., Çizelge 4.4 ve 4.5). Nisan: Bu ayda toplam 1144 adet polen belirlenmiĢtir. Belirlenen polenlerin 1129 adedi odunsu bitkilere, 9 adedi otsu bitkilere ve 6 adedi tanımlanamayanlara aittir. Toplam polen miktarının %10,86’sını oluĢturmaktadır. Bu ayda en yoğun olarak Cupressaceae / 2 2 Taxaceae (667 polen/cm ) ve Populus sp. (399 polen/cm ) taksonları görülmüĢtür. Toplamda ise 14 takson belirlenmiĢtir. Bu taksonların 9’u odunsu bitkilere, 5’i otsu bitkilere aittir (ġekil 4.15. ve 4.18., Çizelge 4.4 ve 4.5). 35 Mayıs: Bu ayda toplam 7875 adet polen belirlenmiĢtir. Belirlenen polenlerin 6497 adedi odunsu bitkilere, 1358 adedi otsu bitkilere ve 20 adedi tanımlanamayanlara aittir. Toplam polen miktarının %74,75’ini oluĢturmaktadır. Bu ayda en yoğun olarak Pinus 2 2 2 sp. (4474 polen/cm ), Quercus sp. (1475 polen/cm ), Poaceae (1109 polen/cm ), 2 2 Cupressaceae / Taxaceae (314 polen/cm ) ve Rumex sp. (106 polen/cm ) taksonları görülmüĢtür. Toplamda ise 23 takson belirlenmiĢtir. Bu taksonların 13’ü odunsu bitkilere, 10’u otsu bitkilere aittir (ġekil 4.15. ve 4.18., Çizelge 4.4 ve 4.5). Haziran: Bu ayda toplam 762 adet polen belirlenmiĢtir. Belirlenen polenlerin 109 adedi odunsu bitkilere, 646 adedi otsu bitkilere ve 7 adedi tanımlanamayanlara aittir. Toplam polen miktarının %7,25’sını oluĢturmaktadır. Bu ayda en yoğun olarak Poaceae (418 2 2 2 polen/cm ), Plantago sp. (89 polen/cm ) ve Pinus sp. (76 polen/cm ) taksonları görülmüĢtür. Toplamda ise 17 takson belirlenmiĢtir. Bu taksonların 5’i odunsu bitkilere, 12’si otsu bitkilere aittir (ġekil 4.15. ve 4.18., Çizelge 4.4 ve 4.5). Temmuz: Bu ayda toplam 255 adet polen belirlenmiĢtir. Belirlenen polenlerin 30 adedi odunsu bitkilere, 220 adedi otsu bitkilere ve 5 adedi tanımlanamayanlara aittir. Toplam polen miktarının %2,42’sini oluĢturmaktadır. Bu ayda en yoğun olarak Poaceae (130 2 2 2 polen/cm ), Amaranthaceae (39 polen/cm ), Pinus sp. (29 polen/cm ) ve Plantago sp. 2 (24 polen/cm ) taksonları görülmüĢtür. Toplamda ise 13 takson belirlenmiĢtir. Bu taksonların 2’si odunsu bitkilere, 11’i otsu bitkilere aittir (ġekil 4.15. ve 4.18., Çizelge 4.4 ve 4.5). Ağustos: Bu ayda toplam 270 adet polen belirlenmiĢtir. Belirlenen polenlerin 15 adedi odunsu bitkilere, 249 adedi otsu bitkilere ve 7 adedi tanımlanamayanlara aittir. Toplam polen miktarının %2,57’sini oluĢturmaktadır. Bu ayda en yoğun olarak Amaranthaceae 2 2 (169 polen/cm ) ve Poaceae (37 polen/cm ) taksonları görülmüĢtür. Toplamda ise 7 takson belirlenmiĢtir. Bu taksonların 2’si odunsu bitkilere, 5’i otsu bitkilere aittir (ġekil 4.15. ve 4.18., Çizelge 4.4 ve 4.5). Eylül: Bu ayda toplam 44 adet polen belirlenmiĢtir. Belirlenen polenlerin 7 adedi odunsu bitkilere, 34 adedi otsu bitkilere ve 3 adedi tanımlanamayanlara aittir. Toplam polen miktarının %0,42’nını oluĢturmaktadır. Bu ayda en yoğun olarak Amaranthaceae 36 2 (26 polen/cm ) taksonu görülmüĢtür. Toplamda ise 5 takson belirlenmiĢtir. Bu taksonların 1’i odunsu bitkilere, 4’ü otsu bitkilere aittir (ġekil 4.15. ve 4.18., Çizelge 4.4 ve 4.5). Ekim: Bu ayda toplam 7 adet polen belirlenmiĢtir. Belirlenen polenlerin 1 adedi odunsu bitkilere, 5 adedi otsu bitkilere ve 1 adedi tanımlanamayanlara aittir. Toplam polen miktarının %0,07’sini oluĢturmaktadır. Bu ayda en yoğun olarak Amaranthaceae (4 2 polen/cm ) taksonu görülmüĢtür. Toplamda ise 3 takson belirlenmiĢtir. Bu taksonların 1’i odunsu bitkilere, 2’si otsu bitkilere aittir (ġekil 4.15. ve 4.18., Çizelge 4.4 ve 4.5). Kasım: Bu ayda hiç polen görülmemiĢtir (ġekil 4.15. ve 4.18., Çizelge 4.4 ve 4.5). Aralık: Bu ayda hiç polen görülmemiĢtir (ġekil 4.15. ve 4.18., Çizelge 4.4 ve 4.5). 80 74,75 70 60 50 40 30 20 10 10,86 7,25 0 0 0,12 1,55 2,42 2,57 0,42 0,07 0 0 Şekil 4.18. 1 Ocak - 31 Aralık 2019 tarihleri arasında ġiran atmosferinde görülen polenlerin aylara göre yüzde % dağılımları 37 Çizelge 4.4. 1 Ocak - 31 Aralık 2019 tarihleri arasında ġiran atmosferinde görülen 2 polenlerin (cm ) aylara göre dağılımı 38 Çizelge 4.5. 1 Ocak - 31 Aralık 2019 tarihleri arasında ġiran atmosferinde görülen polenlerin aylara göre % dağılımı 39 Çizelge 4.6. 1 Ocak 2018 - 31 Aralık 2019 tarihleri arasında ġiran atmosferinde görülen 2 iki yıllık polenlerin (cm ) aylara göre dağılımı 40 Çizelge 4.7. 1 Ocak 2018 - 31 Aralık 2019 tarihleri arasında ġiran atmosferinde görülen iki yıllık polenlerin aylara göre % dağılımı 41 4.3. Polenlerin Haftalık Değişimleri ġiran atmosferdeki polen yoğunluğuna ve polen çeĢitliliğine dair daha detaylı, daha net sonuçlar elde edebilmek için polenlere ait veriler ayların yanı sıra haftalık olarak da değerlendirilmiĢtir. 1 Ocak 2018 - 31 Aralık 2018 tarihleri arası için bölgenin polen takviminin oluĢturulması için ise haftalık verilerden faydalanılmıĢtır. Toplanan veriler ile haftalık değiĢimler Ģu Ģekildedir (ġekil 4.19, Çizelge 4.8, 4.9, 4.10 ve 4.11). 900 800 700 600 500 400 300 200 100 0 1 3 5 7 9 11 13 15 17 19 21 23 25 27 29 31 33 35 37 39 41 43 45 47 49 51 Şekil 4.19. 1 Ocak 2018 - 31 Aralık 2018 tarihleri arasında ġiran atmosferindeki polen miktarının haftalık değiĢimi ġiran atmosferinde, ocak ayında hiç polene rastlanmamıĢtır. Ġlk polenler ġubat ayının 1. haftasında görülmeye baĢlanmıĢtır. Polenlerde kayda değer artıĢ ise Mart ayı boyunca görülmüĢtür. Mart ayında en yüksek polen son haftası (13. hafta) görülmüĢtür. Nisan ayı odunsu bitkilerin en yoğun olarak görüldüğü aydır (Çizelge 4.8, 4.9, 4.10 ve 4.11). 2 Nisan ayının 1. haftasında (14. hafta) cm ’de 306 polen ile Populus sp. taksonu en çok 2 bu haftada gelmiĢtir. Nisan ayının 4. haftası (17. hafta) cm ’de 810 polen ile atmosferde en çok polene rastlanan hafta olmuĢtur. Bu değer yıllık toplam polen miktarının %15,81’dir (Çizelge 4.8, 4.9, 4.10 ve 4.11). Bu hafta içerisinde ġiran atmosferinde 2 polenine en çok rastlanan takson cm ’de 642 polen tanesi ile Cupressaceae / Taxaceae taksonu olmuĢtur. Bu değer yılık toplam polen miktarının %12,53’ine denk gelmektedir. 14. hafta ile 22. haftalar arası atmosferde en yoğun polen görülen dönem olarak 42 kaydedilmiĢtir. Bu haftalar arasındaki yoğunluğun büyük bir kısmını odunsu taksonlar (özellikle Cupressaceae / Taxaceae, Pinus, Populus taksonlarına ait polenler) oluĢturmuĢtur. Mayıs ayında polen yoğunluğu azalmaya baĢlamıĢ Haziran ayının son haftasına kadar sürmüĢtür. Haziran ayının 3. haftası Poaceae taksonunun artıĢıyla polen yoğunluğu tekrar yükselmiĢtir. Temmuz ayının 1. haftası (27. hafta) Poaceae taksonu 2 cm ’de 336 polen ile en çok bu haftada gelmiĢtir. Bu değer yıllık toplam polen miktarının %6,56’dir (Çizelge 4.8, 4.9, 4.10 ve 4.11). Bu haftadan sonra Eylül ayının 2. haftasına (37. hafta) kadar polen yoğunluğunda düĢüĢler görülmüĢtür. Kasım ayının 3. haftasına kadar yılın en düĢük polen yoğunluğu görülmüĢtür. Kasım 4. haftası ve Aralık ayı boyunca hiç polen görülmemiĢtir (ġekil 4.19, Çizelge 4.8, 4.9, 4.10 ve 4.11). Çizelge 4.8. 1 Ocak 2018 - 31 Haziran 2018 tarihleri arasında ġiran atmosferinde görülen polenlerin haftalara göre dağılımı T H OCAK ġUBAT MART NĠSAN MAYIS HAZĠRANA K A S FO T N A L LA 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26A R R Abies sp. 24 11 4 2 1 Acer sp. 1 1 1 2 1 Alnus sp. 2 3 17 6 5 2 1 1 Betula sp. 8 1 10 1 Carpinus sp. 1 3 17 8 8 5 1 1 Castanea sp. 3 1 Corylus sp. 1 1 4 15 2 2 3 1 Cupressaceae 1 5 1 10 23 59 29 44 642 175 96 78 20 8 8 3 2 2 Fagus sp. 2 3 2 8 1 Fraxinus sp. 1 Juglans sp. 5 2 4 Ligustrum sp. 1 Morus sp. 3 1 Pinus sp. 1 1 2 1 3 7 4 1 1 3 6 34 57 142 118 97 78 8 11 8 Pistacia sp. 1 1 1 1 2 7 Platanus sp. 1 12 18 12 11 7 2 4 3 1 3 Populus sp. 3 9 3 306 16 1 4 2 1 1 1 Quercus sp. 4 7 1 3 26 33 24 32 9 3 Rosaceae 2 7 3 5 1 Salix sp. 26 12 6 85 11 2 2 4 5 ODUNSU BİTKİLER 0 0 0 0 0 2 3 8 4 40 12 35 47 433 82 88 810 274 218 274 154 113 99 16 23 16 Poaceae 1 3 2 7 5 19 21 29 55 53 70 284 211 Artemisia sp. Brassicaceae 1 3 2 1 1 Boraginaceae 1 1 4 1 4 Amaranthaceae 1 1 1 2 2 9 9 Asteraceae 1 1 1 6 2 Cyperaceae 1 1 1 1 Lamiaceae 1 Fabaceae 1 4 3 16 6 1 1 11 Plantago sp. 3 15 34 27 42 Rubiaceae 1 4 2 Rumex sp. 1 2 8 4 10 8 6 3 11 4 5 Apiaceae 10 9 10 Urticaceae 2 1 1 2 Zea sp. OTSU BİTKİLER 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 1 3 5 14 20 41 38 44 67 87 133 346 288 Tanımlanamayan 1 1 1 2 2 2 1 2 1 5 TOPLAM 0 0 0 0 0 2 3 8 4 41 12 36 49 436 85 93 826 296 260 314 199 180 186 149 374 304 43 Çizelge 4.9. 1 Temmuz 2018 - 31 Aralık 2018 tarihleri arasında ġiran atmosferinde görülen polenlerin haftalara göre dağılımı 44 Çizelge 4.10. 1 Ocak 2018 - 31 Haziran 2018 tarihleri arasında ġiran atmosferinde görülen polenlerin haftalık % dağılımları TA H OCAK ġUBAT MART NĠSAN MAYIS HAZĠRAN K A S FO T N A L LA A 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 R R Abies sp. 0,47 0,21 0,08 0,04 0,02 Acer sp. 0,02 0,02 0,02 0,04 0,02 Alnus sp. 0,04 0,06 0,33 0,12 0,10 0,04 0,02 0,02 Betula sp. 0,16 0,02 0,20 0,02 Carpinus sp. 0,02 0,06 0,33 0,16 0,16 0,10 0,02 0,02 Castanea sp. 0,06 0,02 Corylus sp. 0,02 0,02 0,08 0,28 0,04 0,04 0,06 0,02 Cupressaceae 0,02 0,10 0,02 0,20 0,45 1,15 0,57 0,86 12,53 3,42 1,87 1,52 0,39 0,16 0,16 0,06 0,04 0,04 Fagus sp. 0,04 0,06 0,04 0,16 0,02 Fraxinus sp. 0,02 Juglans sp. 0,10 0,04 0,08 Ligustrum sp. 0,02 Morus sp. 0,06 0,02 Pinus sp. 0,02 0,02 0,04 0,02 0,06 0,14 0,08 0,02 0,02 0,06 0,12 0,66 1,11 2,77 2,30 1,89 1,52 0,16 0,21 0,16 Pistacia sp. 0,020 0,02 0,02 0,02 0,04 0,14 Platanus sp. 0,02 0,23 0,35 0,23 0,21 0,14 0,04 0,08 0,06 0,02 0,06 Populus sp. 0,06 0,18 0,06 5,97 0,31 0,02 0,08 0,04 0,02 0,02 0,02 Quercus sp. 0,08 0,14 0,02 0,06 0,51 0,64 0,47 0,62 0,18 0,06 Rosaceae 0,04 0,14 0,06 0,10 0,02 Salix sp. 0,51 0,23 0,12 1,66 0,21 0,04 0,04 0,08 0,10 ODUNSU BİTKİLER 0 0 0 0 0 0,04 0,06 0,16 0,08 0,77 0,23 0,68 0,92 8,45 1,60 1,72 15,81 5,35 4,26 5,35 3,01 2,21 1,93 0,31 0,45 0,31 Poaceae 0,02 0,06 0,04 0,14 0,10 0,37 0,41 0,57 1,07 1,03 1,37 5,54 4,12 Artemisia sp. Brassicaceae 0,02 0,06 0,04 0,02 0,02 Boraginaceae 0,02 0,02 0,08 0,02 0,08 Amaranthaceae 0,02 0,02 0,02 0,04 0,04 0,18 0,18 Asteraceae 0,02 0,02 0,02 0,12 0,04 Cyperaceae 0,02 0,02 0,02 0,02 Lamiaceae 0,02 Fabaceae 0,02 0,08 0,06 0,30 0,12 0,02 0,02 0,21 Plantago sp. 0,06 0,29 0,65 0,53 0,82 Rubiaceae 0,02 0,08 0,04 Rumex sp. 0,02 0,04 0,16 0,08 0,20 0,16 0,12 0,06 0,21 0,08 0,10 Apiaceae 0,20 0,18 0,20 Urticaceae 0,04 0,02 0,02 0,04 Zea sp. OTSU BİTKİLER 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0,02 0,02 0,06 0,10 0,27 0,39 0,79 0,74 0,86 1,31 1,70 2,58 6,75 5,62 Tanımlanamayan 0,02 0,02 0,02 0,04 0,04 0,04 0,02 0,04 0,02 0,10 TOPLAM 0 0 0 0 0 0,04 0,06 0,16 0,08 0,79 0,23 0,70 0,96 8,51 1,66 1,82 16,12 5,78 5,06 6,13 3,88 3,51 3,63 2,89 7,30 5,93 45 Çizelge 4.11. 1 Temmuz 2018 - 31 Aralık 2018 tarihleri arasında ġiran atmosferinde görülen polenlerin % haftalık dağılımları Haftalık bitki polen dağılımları odunsu ve otsu olarak ayrı ayrı incelendiğinde; ġubat ayının ilk haftasından itibaren ġiran atmosferinde odunsu bitkilerin polenlerine rastlanılmıĢtır. ġubat ayından haziran ayının ilk haftasına kadar (23. hafta) odunsu bitkilere ait polenlerin otsulara göre daha fazla olduğu belirlenmiĢtir. Odunsu bitki 2 polenlerin atmosferde en fazla görüldüğü hafta cm ’de 810 polen tanesi ile Nisan ayının 3. haftası olan 17. hafta olarak kaydedilmiĢtir. Bu miktar yıllık toplam polen miktarının %15,81’ini oluĢturmaktadır (ġekil 4.20, Çizelge 4.8, 4.9, 4.10 ve 4.11). Haziran ayının 2 2. haftasından itibaren düĢüĢe geçmiĢtir. 29, 30 ve 36. haftalar cm ’de 1 polen tanesi ile odunsu bitki polenlerinin en az görüldüğü haftalar olup; 1 Ocak 2018 – 31 Aralık 2018 tarihleri arasında 38, 39, 40, 41, 42, 43, 44, 45, 46, 47, 48, 49, 50, 51 ve 52. haftalarında ġiran atmosferinde odunsu bitki polenlerine rastlanmamıĢtır (ġekil 4.20, Çizelge 4.8, 4.9, 4.10 ve 4.11). Otsu bitkilere ait polenlere bakıldığında; ġiran atmosferinde ilk 46 polene Mart ayının 4. haftasında rastlanmıĢtır. Mayıs ayı ile beraber hızlı bir artıĢ 2 gösteren otsu bitkilere ait polen miktarı Temmuz ayının 1. haftası (27 haftası) cm ’de 411 polen tanesi ile en yüksek seviyeye ulaĢmıĢtır. Bu sayı yıllık toplam polen sayının %8,01’ini oluĢturmaktadır. Ağustos ayının 2. haftasından itibaren düĢüĢe geçmiĢtir. 41, 2 42, 43, 44 ve 48. haftalar cm ’de 1 polen tanesi ile odunsu bitki polenlerinin en az görüldüğü haftalar olup; 1 Ocak 2018 – 31 Aralık 2018 tarihleri arasında 39, 45, 46, 48, 49, 50, 51 ve 52. haftalarında ġiran atmosferinde otsu bitki polenlerine rastlanmamıĢtır (ġekil 4.21, Çizelge 4.8, 4.9, 4.10 ve 4.11). 900 800 700 600 500 400 300 200 100 0 1 3 5 7 9 11 13 15 17 19 21 23 25 27 29 31 33 35 37 39 41 43 45 47 49 51 Şekil 4.20. ġiran atmosferinde 1 Ocak 2018 - 31 Aralık 2018 tarihleri arasında görülen odunsu bitkilere ait polenlerin yıl içerisindeki haftalık değiĢimleri 47 450 400 350 300 250 200 150 100 50 0 1 3 5 7 9 11 13 15 17 19 21 23 25 27 29 31 33 35 37 39 41 43 45 47 49 51 Şekil 4.21. ġiran atmosferinde 1 Ocak 2018 - 31 Aralık 2018 tarihleri arasında görülen otsu bitkilere ait polenlerin yıl içerisindeki haftalık değiĢimleri. 1 Ocak - 31 Aralık 2019 tarihleri arası için bölgenin polen takviminin oluĢturulması için ise haftalık verilerden faydalanılmıĢtır. Toplanan veriler ile haftalık değiĢimler Ģu Ģekildedir (ġekil 4.22, Çizelge 4.12, 4.13, 4.14 ve 4.15); 4000 3500 3000 2500 2000 1500 1000 500 0 1 3 5 7 9 11 13 15 17 19 21 23 25 27 29 31 33 35 37 39 41 43 45 47 49 51 Şekil 4.22. 1 Ocak - 31 Aralık 2019 tarihleri arasında ġiran atmosferindeki polen miktarının haftalık değiĢimi 48 1 Ocak - 31 Aralık 2019 tarihleri arasında ġiran atmosferinde, ocak ayında hiç polene rastlanmamıĢtır. Ġlk polenler ġubat ayının 2. haftasında görülmeye baĢlanmıĢtır. Polenlerde kayda değer artıĢ ise Mart ayı boyunca görülmüĢtür. Mart ayında en yüksek polen son haftası (13. hafta) görülmüĢtür. Mayıs ayı odunsu bitkilerin en yoğun olarak görüldüğü aydır (Çizelge 4.12, 4.13, 4.14 ve 4.15). Mayıs ayının 3. haftası (20. hafta) 2 cm ’de 2994 polen ile atmosferde en çok polene rastlanan hafta olmuĢtur. Bu değer yıllık toplam polen miktarının %28,42’dir (Çizelge 4.12, 4.13, 4.14 ve 4.15). Bu hafta 2 içerisinde ġiran atmosferinde polenine en çok rastlanan takson cm ’de 2281 polen tanesi ile Pinus sp. taksonu olmuĢtur. Bu değer yılık toplam polen miktarının %21,66’ine denk gelmektedir. 13. hafta ile 20. haftalar arası atmosferde en yoğun polen görülen dönem olarak kaydedilmiĢtir. Bu haftalar arasındaki yoğunluğun büyük bir kısmını odunsu taksonlar (özellikle Pinus, Cupressaceae / Taxaceae, Quercus, Poaceae ve Populus taksonlarına ait polenler) oluĢturmuĢtur. Mayıs ayında 4. haftası (21. hafta) polen yoğunluğu azalmaya baĢlamıĢ Ağustos ayının son haftasına kadar sürmüĢtür. Bu haftadan sonra Ekim ayının 2. haftasına (41. hafta) kadar en az polen yoğunlukları görülmüĢtür. Ekim 3. Haftası, Kasım ayı ve Aralık ayı boyunca ġiran atmosferinde hiç polen görülmemiĢtir (ġekil 4.22, Çizelge 4.12, 4.13, 4.14 ve 4.15). 49 Çizelge 4.12. 1 Ocak - 31 Haziran 2019 tarihleri arasında ġiran atmosferinde görülen polenlerin haftalara göre dağılımı TA H OCAK ġUBAT MART NĠSAN MAYIS HAZĠRAN K A S FO T N A L LA 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26A R R Abies sp. 2 6 Alnus sp. 3 2 1 6 6 1 1 1 3 Betula sp. 1 1 1 Corylus sp. 1 3 2 3 2 4 1 Cupressaceae 1 7 2 24 98 182 99 183 203 220 61 31 2 3 3 3 Fagus sp. 7 1 Fraxinus sp. 2 2 3 Juglans sp. 6 4 2 Ligustrum sp. 4 10 2 5 2 1 Morus sp. 3 1 Ostrya sp. 10 Pinus sp. 1 1 4 9 7 19 2154 2281 20 8 17 8 33 10 Pistacia sp. 10 5 1 12 33 3 8 2 Platanus sp. 1 2 1 1 Populus sp. 15 64 124 196 2 41 Quercus sp. 2 3 5 3 318 550 602 5 4 Salix sp. 12 47 28 1 ODUNSU BİTKİLER 0 0 0 0 0 5 5 3 3 17 9 31 103 202 182 329 416 594 2878 2994 31 23 22 16 37 11 Poaceae 1 1 32 489 458 130 57 127 82 66 86 Artemisia sp. Boraginaceae 4 8 3 7 9 2 3 4 Amaranthaceae 2 3 1 1 2 Asteraceae 1 1 1 6 1 2 Cyperaceae 3 2 4 3 2 Lamiaceae 12 1 9 Fabaceae 1 4 22 3 Plantago sp. 14 32 16 6 28 11 12 32 Rubiaceae 1 9 10 2 3 Rumex sp. 1 1 3 59 41 3 4 2 2 Apiaceae 3 2 1 4 Urticaceae 1 3 10 1 1 3 2 Zea sp. 2 11 18 3 OTSU BİTKİLER 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 3 5 47 578 575 158 87 185 121 115 138 Tanımlanamayan 2 2 2 12 5 3 1 3 1 2 TOPLAM 0 0 0 0 0 5 5 3 3 17 9 31 103 205 182 334 423 641 3468 3574 192 111 210 138 152 151 50 Çizelge 4.13. 1 Temmuz 2019 - 31 Aralık 2019 tarihleri arasında ġiran atmosferinde görülen polenlerin haftalara göre dağılımı 51 Çizelge 4.14. 1 Ocak - 31 Haziran 2019 tarihleri arasındaki haftalarda ġiran atmosferinde görülen polenlerin ortalama haftalık % dağılımları T H OCAK ġUBAT MART NĠSAN MAYIS HAZĠRANA K A S FO T N A L LA 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26A R R Abies sp. 0,02 0,06 Alnus sp. 0,03 0,02 0,01 0,06 0,06 0,01 0,01 0,01 0,03 Betula sp. 0,01 0,01 0,01 Corylus sp. 0,01 0,03 0,02 0,03 0,02 0,04 0,01 Cupressaceae 0,01 0,07 0,02 0,23 0,93 1,73 0,94 1,74 1,93 2,09 0,58 0,29 0,02 0,03 0,03 0,03 Fagus sp. 0,07 0,01 Fraxinus sp. 0,02 0,02 0,03 Juglans sp. 0,03 0,04 0,02 Ligustrum sp. 0,04 0,09 0,02 0,05 0,02 0,01 Morus sp. 0,03 0,01 Ostrya sp. 0,09 Pinus sp. 0,01 0,01 0,04 0,09 0,07 0,18 20,45 21,66 0,19 0,08 0,16 0,08 0,31 0,09 Pistacia sp. 0,09 0,05 0,01 0,11 0,31 0,03 0,08 0,02 Platanus sp. 0,01 0,02 0,01 0,01 Populus sp. 0,14 0,61 1,18 1,86 0,02 0,39 Quercus sp. 0,02 0,03 0,05 0,03 3,03 5,22 5,72 0,05 0,04 Salix sp. 0,11 0,45 0,27 0,01 ODUNSU BİTKİLER 0,05 0,05 0,03 0,03 0,16 0,09 0,29 0,98 1,92 1,73 3,12 3,95 5,62 27,32 28,42 0,29 0,22 0,21 0,15 0,35 0,10 Poaceae 0,01 0,01 0,30 4,64 4,35 1,23 0,54 1,21 0,78 0,63 0,82 Artemisia sp. Boraginaceae 0,04 0,08 0,03 0,07 0,10 0,02 0,03 0,04 Amaranthaceae 0,02 0,03 0,01 0,01 0,02 Asteraceae 0,01 0,01 0,01 0,06 0,01 0,02 Cyperaceae 0,03 0,02 0,04 0,03 0,02 Lamiaceae 0,11 0,01 0,09 Fabaceae 0,01 0,04 0,21 0,03 Plantago sp. 0,13 0,30 0,15 0,06 0,27 0,10 0,11 0,30 Rubiaceae 0,01 0,09 0,09 0,02 0,03 Rumex sp. 0,01 0,01 0,03 0,56 0,39 0,03 0,04 0,02 0,02 Apiaceae 0,03 0,02 0,01 0,04 Urticaceae 0,01 0,03 0,10 0,01 0,01 0,03 0,02 Zea sp. 0,02 0,10 0,2 0,03 OTSU BİTKİLER 0,01 0,03 0,05 0,45 5,49 5,46 1,50 0,83 1,77 1,15 1,09 1,31 Tanımlanamayan 0,02 0,02 0,02 0,11 0,05 0,03 0,01 0,03 0,01 0,02 TOPLAM 0 0,05 0,05 0,03 0,03 0,16 0,09 0,29 0,98 1,95 1,73 3,17 4,02 6,07 32,93 33,94 1,82 1,05 2,00 1,31 1,44 1,43 52 Çizelge 4.15. 1 Temmuz - 31 Aralık 2019 tarihleri arasında ġiran atmosferinde görülen polenlerin ortalama haftalık % dağılımları Haftalık bitki polen dağılımları odunsu ve otsu olarak ayrı ayrı incelendiğinde; ġubat ayının 2. Haftasından (6. hafta) itibaren ġiran atmosferinde odunsu bitkilerin polenlerine rastlanılmıĢtır. ġubat ayının 2 haftasından Mayıs ayının 3. haftasına kadar (20. hafta) odunsu bitkilere ait polenlerin otsulara göre daha fazla olduğu belirlenmiĢtir. 2 Odunsu bitki polenlerin atmosferde en fazla görüldüğü hafta cm ’de 2994 polen tanesi ile Mayıs ayının 3. haftası olan 20. hafta olarak kaydedilmiĢtir. Bu miktar yıllık toplam polen miktarının %28,42’ini oluĢturmaktadır (ġekil 4.23, Çizelge 4.12, 4.13, 4.14 ve 4.15). Mayıs ayının 4. haftasından itibaren düĢüĢe geçmiĢtir. 35, 36, 37, 39 ve 41. 2 haftalar cm ’de 1 polen tanesi ile odunsu bitki polenlerinin en az görüldüğü haftalar olup; 1 Ocak 2019 - 31 Aralık 2019 tarihleri arasında 40, 42, 43, 44, 45, 46, 47, 48, 49, 50, 51 ve 52. haftalarında ġiran atmosferinde odunsu bitki polenlerine rastlanmamıĢtır 53 (ġekil 4.23, Çizelge 4.12, 4.13, 4.14 ve 4.15). Otsu bitkilere ait polenlere bakıldığında; ġiran atmosferinde ilk polene Nisan ayının ilk haftasında rastlanmıĢtır. Mayıs ayı ile beraber hızlı bir artıĢ gösteren otsu bitkilere ait polen miktarı Mayıs ayının 2. haftası 2 (20. haftası) cm ’de 578 polen tanesi ile en yüksek seviyeye ulaĢmıĢtır. Bu sayı yıllık toplam polen sayının %5,49’unu oluĢturmaktadır. Mayıs ayının son haftasından itibaren düĢüĢe geçmiĢtir. Eylül ayından Ekim ayının 2. haftasına kadar polen yoğunluğunun en az olduğu görülmüĢtür. 1 Ocak 2019 - 31 Aralık 2019 tarihleri arasında 41, 42, 43, 44, 45, 46, 48, 49, 50, 51 ve 52. haftalarında ġiran atmosferinde otsu bitki polenlerine rastlanmamıĢtır (ġekil 4.24, Çizelge 4.12, 4.13, 4.14 ve 4.15). 3500 3000 2500 2000 1500 1000 500 0 1 3 5 7 9 11 13 15 17 19 21 23 25 27 29 31 33 35 37 39 41 43 45 47 49 51 Şekil 4.23. ġiran atmosferinde 1 Ocak 2019 – 31 Aralık 2019 tarihleri arasında görülen odunsu bitkilere ait polenlerin yıl içerisindeki haftalık değiĢimleri . 54 700 600 500 400 300 200 100 0 1 3 5 7 9 11 13 15 17 19 21 23 25 27 29 31 33 35 37 39 41 43 45 47 49 51 Şekil 4.24. ġiran atmosferinde 1 Ocak 2019 - 31 Aralık 2019 tarihleri arasında görülen otsu bitkilere ait polenlerin yıl içerisindeki haftalık değiĢimleri 55 4.4. Şiran İlçesi Polen Takvimi 1 Ocak 2018 - 31 Aralık 2019 yılları arasında ġiran ilçesi atmosferik polen verileri değerlendirilmiĢ ve ilçe için her iki yılla ait ve iki yılın ortalama verilerini bulunduran polen takvimleri hazırlanmıĢtır. Hazırlanan polen takvimlerine göre ġiran ilçesi atmosferinde iki yıl boyunca polen tespit edilmiĢtir. 1 Ocak 2018 - 31 Aralık 2019 tarihleri arasındaki polen takvimine göre polinasyon dönemi ġubat ayının ikinci haftasından itibaren Alnus, Corylus, Cupressaceae/Taxaceae, Pinus taksonlarına ait polenler ile baĢladığı görülmüĢtür. Bunlarla birlikte odunsu bitkilere ait Abies, Acer, Betula, Carpinus, Castanea, Fagus, Fraxinus, Juglans, Ligustrum, Morus, Ostrya, Pistacia, Platanus, Populus, Quercus, Rosaceae ve Salix taksonlarının polenleri görülmüĢtür. Otsu bikilere ait ise; Poaceae, Artemisia, Brassicaceae, Boraginaceae, Amaranthaceae, Asteraceae, Cyperaceae, Lamiaceae, Fabaceae, Plantago, Rubiaceae, Rumex, Apiaceae, Urticaceae ve Zea taksonlarının polenleri görülmüĢtür. Çiçeklenme dönemlerine göre incelediğimizde ise; odunsu bitkilere ait taksonların ġubat ayından Mayıs ayının son haftasına kadar atmosferde yoğunlukta olduğu görülmüĢtür. Cupressaceae/Taxaceae ve Pinus taksonlarının tür çeĢtliliğine bağlı olarak atmosferde daha uzun görüldüğü kaydedilmiĢtir. Mayıs ayının ikinci haftası itibariyle odunsu bitkilere ait polenler azalmaya baĢlamıĢtır. Eylül ayının sonuna kadar da görülmeye devam etmiĢtir. Kasım ve Aralık ayında ise odunsu polenlere hiç rastlanılmamıĢtır. Cupressaceae/Taxaceae gibi büyük familyalara ait polenlerin atmosferde bulunma sürelerinin, tür çeĢitliliği de göz önüne alındığında oldukça uzun oldukları kaydedilmiĢtir. Bunun yanı sıra Pinus ve Amaranthaceae gibi bazı cinslere ait polenlerin atmosferde oldukça uzun süreler görüldükleri kaydedilmiĢtir (ġekil 4.27). Çiçeklenme dönemlerine bakıldığında; yıl içerisinde çoğunlukla Odunsu Bitkilere ait polenlerin (Cupressaceae/Taxaceae familyaları, Corylus, Alnus, Populus ve Pinus gibi) ġubat ayı itibaren ve erken ilkbaharda yoğunluklu olarak görüldükleri tespit edilmiĢtir. Yine erken ilkbaharda atmosferde polenine az da olsa rastlanan polenlerin Betula, 56 Carpinus, Cestanea, Fraxinus, Morus, Rosaceae ve Amaranthacea familyalarına ait oldukları belirlenmiĢtir. Nisan ayından itibaren Odunsu bitkilere ait Platanus, Acer, Juglans gibi genellikle park ve bahçelerde ekimi yapılan ağaçlar ile; Salix, Pistacia, Carpinus, Quercus, Abies, Fagus ve gibi orman ağaç ve çalılarının polenlerinin atmosferde yoğun hale geldikleri, bunun yanı sıra baĢta Poaceae polenleri olmak üzere Brassicaceae, Asteraceae, Cyperace, Rumex, Rubiaceae, Fabaceae ve Urticaceae gibi otsu bitki polenlerinin Nisan ayından itibaren atmosferde yoğunluklarının artmaya baĢladıkları görülmüĢtür. Mayıs ayından itibaren çok fazla miktarda polen üreten ağaçların ana polinasyon periyotlarının geçmesi sebebiyle atmosferde odunsu bitkilere ait polenlerin miktarlarında azalmasına rağmen yaz aylarında özellikle Cupressaceae/Taxaceae ve Pinus baĢta ve yoğun olmak üzere Abies, Pistacia, Platanus, Ligustrum, Castanea, Salix gibi polenler düĢük miktarlarda kaydedilmiĢtir. Yaz aylarında otsu bitkiler atmosferde dominant hale geçmiĢ olup Poaceae, Amaranthacea, Plantago ve Rumex polenleri bu aylarda atmosferde karakterize olan otsu bitki polenleri olarak tespit edilmiĢtir. Sonbahar ve erken kıĢ döneminde odunsu bitkilerden Cupressaceae/Taxaceae familyaları ile Pinus polenlerinin ve bunların yanı sıra otsu bitkilerden Amaranthacea polenlerinin ikinci bir polinasyon peryodu gösterdikleri tespit edilmiĢtir (ġekil 4.27). 57 Şekil 4.25. ġiran Ġlçesi 2018 yılına ait polen takvimi (Sütun yükseklikleri; 1: 1-4, 2: 5-9, 2 3: 10-49, 4: 50-99, 5: 100-499, 6: 500> polen/cm ) 58 Şekil 4.26. ġiran Ġlçesi 2019 yılına ait polen takvimi (Sütun yükseklikleri; 1: 1-4, 2: 5-9, 2 3: 10-49, 4: 50-99, 5: 100-499, 6: 500> polen/cm ) 59 Şekil 4.27. ġiran Ġlçesi 2018-2019 yılları ortalamasına ait iki yıllık polen takvimi. 2 (Sütun yükseklikleri; 1: 1-4, 2: 5-9, 3: 10-49, 4: 50-99, 5: 100-499, 6: 500> polen/cm ) 60 4.5. Şiran İlçesi Atmosferinde Dominant Olarak Görülen Polenler ġiran atmosferinde 2 yıllık ortala polen miktarının %1’inden fazla oranda rastlanılan bitki taksonları dominant polenler olarak kabul edilmiĢ olup bu taksonlar sırasıyla; Pinus (%33,38), Poaceae (%20,65), Cupressaceae / Taxaceae (%14,90), Quercus (%10,44), Populus (%5,05), Amaranthaceae (%3,83), Plantago (%2,08), Salix (%1,54) ve Rumex (%1,16) olarak belirlenmiĢtir (ġekil 4.28). Şekil 4.28. ġiran atmosferinde iki yılın ortalamasında görülen dominant taksonlar ve % değerleri 61 Dominant taksonlara ait polenlerin haftalık değiĢimleri ise Ģu Ģekildedir; Pinus sp. Pinus polenleri ġubat ayının 2. haftası (6. hafta) itibariyle görülmeye baĢlamıĢtır. Atmosferde yoğun olarak bulundukları haftalar Mayıs ayındadır. Mayıs ayının 3. 2 haftasında (20. hafta) cm ’de 2423 adet polen ile en yüksek seviyeye ulaĢmıĢtır. Bu taksona ait polenler en son Ekim ayının 2. haftası (37. hafta) görülmüĢtür. ÇalıĢma dönemi boyunca bu taksona ait toplam 5226 adet polen tespit edilmiĢ olup bu sayı toplam polen sayısın %33,38’sini oluĢturmaktadır (ġekil 4.29). Pinus sp. 3000 2500 2000 1500 1000 500 0 1 3 5 7 9 11 13 15 17 19 21 23 25 27 29 31 33 35 37 39 41 43 45 47 49 51 Şekil 4.29. ġiran atmosferinde iki yıl boyunca Pinus sp. taksonuna ait polenlerin haftalık değiĢimleri 62 Poaceae Poaceae polenleri Nisan ayının ilk haftasından (14. hafta) itibaren görülmeye 2 baĢlamıĢtır. Mayıs ayının 2. haftasında (19. hafta) cm ’de 508 adet polen ile en yüksek seviyeye ulaĢmıĢtır. Bu taksona ait polenler en son Ekim ayının ilk haftasında (40. hafta) görülmüĢtür. ÇalıĢma dönemi boyunca bu taksona ait toplam 3233 adet polen tespit edilmiĢ ve bu sayı toplam polen sayısın %20,65’sını oluĢturmaktadır (ġekil 4.30). Poaceae 600 500 400 300 200 100 0 1 3 5 7 9 11 13 15 17 19 21 23 25 27 29 31 33 35 37 39 41 43 45 47 49 51 Şekil 4.30. ġiran atmosferinde iki yıl boyunca Poaceae taksonuna ait polenlerin haftalık değiĢimleri 63 Cupressaceae / Taxaceae Cupressaceae / Taxaceae polenleri ġubat ayının 2. haftası (6. hafta) itibariyle görülmeye 2 baĢlamıĢtır. Nisan ayının 4. haftasında (17. hafta) cm ’de 845 adet polen ile en yüksek seviyeye ulaĢmıĢtır. Bu taksona ait polenler en son Ağustos ayının 2. haftası (32. hafta) görülmüĢtür. ÇalıĢma dönemi boyunca bu taksona ait toplam 2333 adet polen tespit edilmiĢ olup bu sayı toplam polen sayısın %14,90’sını oluĢturmaktadır (ġekil 4.31). Cupressaceae 1000 800 600 400 200 0 1 3 5 7 9 11 13 15 17 19 21 23 25 27 29 31 33 35 37 39 41 43 45 47 49 51 Şekil 4.31. ġiran atmosferinde iki yıl boyunca Cupressaceae / Taxaceae taksonuna ait polenlerin haftalık değiĢimleri 64 Quercus sp. Quercus polenleri Mart ayının son haftasından itibaren (13. hafta) görülmeye 2 baĢlamıĢtır. Mayıs ayının 3. haftasında (20. hafta) cm ’de 634 adet polen ile en yüksek seviyeye ulaĢmıĢtır. Bu taksona ait polenlere en son Haziran ayının ilk haftası (22. hafta) görülmüĢtür. ÇalıĢma dönemi boyunca bu taksona ait toplam 1634 adet polen tespit edilmiĢ olup bu sayı toplam polen sayısın %10.44’sini oluĢturmaktadır (ġekil 4.32). Quercus sp. 700 600 500 400 300 200 100 0 1 3 5 7 9 11 13 15 17 19 21 23 25 27 29 31 33 35 37 39 41 43 45 47 49 51 Şekil 4.32. ġiran atmosferinde iki yıl boyunca Quercus sp. taksonuna ait polenlerin haftalık değiĢimleri 65 Populus sp. Populus polenleri Mart ayının 3. haftasından itibaren (13. hafta) görülmeye baĢlamıĢtır. 2 Nisan ayının 1. haftasında (14. hafta) cm ’de 312 adet polen ile en yüksek seviyeye ulaĢmıĢtır. Bu taksona ait polenler en son Mayıs ayının 4. haftası (21. hafta) atmosferde görülmüĢtür. ÇalıĢma dönemi boyunca bu taksona ait toplam 789 adet polen tespit edilmiĢ ve bu sayı toplam polen sayısın %5,04’nini oluĢturmaktadır (ġekil 4.33). Populus sp. 350 300 250 200 150 100 50 0 1 3 5 7 9 11 13 15 17 19 21 23 25 27 29 31 33 35 37 39 41 43 45 47 49 51 Şekil 4.33. ġiran atmosferinde iki yık boyunca Populus sp. taksonuna ait polenlerin haftalık değiĢimleri 66 Amaranthaceae Amaranthaceae taksonunda ilk polen Mart ayının son haftasında görülmüĢtür. Nisan ayı boyunca bu taksona ait hiç polen görülmemiĢtir. Mayıs ayının 1. haftasında tekrar 2 görülmeye baĢlamıĢtır. Ağustos ayının 1. haftası (31. hafta) cm ’de 105 adet polen ile en yüksek seviyeye ulaĢmıĢtır. Bu taksona ait polenler en son Kasım ayının 4. haftası (47. hafta) görülmüĢtür. ÇalıĢma dönemi boyunca bu taksona ait toplam 600 adet polen tespit edilmiĢ ve bu sayı toplam polen sayısın %3,8’sını oluĢturmaktadır (ġekil 4.34). Amaranthaceae 120 100 80 60 40 20 0 1 3 5 7 9 11 13 15 17 19 21 23 25 27 29 31 33 35 37 39 41 43 45 47 49 51 Şekil 4.34. ġiran atmosferinde iki yıl boyunca Amaranthaceae taksonuna ait polenlerin haftalık değiĢimleri 67 Plantago sp. Plantago polenleri Mayıs ayının 2. haftası (19. hafta) itibariyle görülmeye baĢlamıĢtır. 2 Haziran ayının 5. haftasında (26. hafta) cm ’de 74 adet polen ile en yüksek seviyeye ulaĢmıĢtır. Bu taksona ait polenler en son Ağustos ayının 4. haftası (34. hafta) görülmüĢtür. ÇalıĢma dönemi boyunca bu taksona ait toplam 326 adet polen tespit edilmiĢ ve bu sayı toplam polen sayısın %2,08’ünü oluĢturmaktadır (ġekil 4.35). Plantago sp. 80 60 40 20 0 1 3 5 7 9 11 13 15 17 19 21 23 25 27 29 31 33 35 37 39 41 43 45 47 49 51 Şekil 4.35. ġiran atmosferinde iki yıl boyunca Plantago sp. taksonuna ait polenlerin haftalık değiĢimleri 68 Salix sp. Salix polenleri Nisan ayının 1. haftası (14. hafta) itibariyle görülmeye baĢlamıĢtır. 2 Mayıs ayının 2. haftasında (19. hafta) cm ’de 49 adet polen ile en yüksek seviyeye ulaĢmıĢtır. Bu taksona ait polenler en son Haziran ayının son haftası (18. hafta) görülmüĢtür. ÇalıĢma dönemi boyunca bu taksona ait toplam 241 adet polen tespit edilmiĢ ve bu sayı toplam polen sayısın %1,54’sini oluĢturmaktadır (ġekil 4.36). Salix sp. 100 80 60 40 20 0 1 3 5 7 9 11 13 15 17 19 21 23 25 27 29 31 33 35 37 39 41 43 45 47 49 51 Şekil 4.36. ġiran atmosferinde iki yıl boyunca Salix sp. taksonuna ait polenlerin haftalık değiĢimleri 69 Rumex sp. Bu taksona ait polenler Nisan ayının ilk haftası (14. hafta) itibariyle görülmeye 2 baĢlamıĢtır. Mayıs ayının 2. haftasında (19. hafta) cm ’de 63 adet polen ile en yüksek seviyeye ulaĢmıĢtır. Bu taksona ait polenler en son Temmuz ayının ilk haftası (27. hafta) görülmüĢtür. ÇalıĢma dönemi boyunca bu taksona ait toplam 181 adet polen tespit edilmiĢ ve bu sayı toplam polen sayısın %1,16’ünü oluĢturmaktadır (ġekil 4.37). Rumex sp. 70 60 50 40 30 20 10 0 1 3 5 7 9 11 13 15 17 19 21 23 25 27 29 31 33 35 37 39 41 43 45 47 49 51 Şekil 4.37. ġiran atmosferinde iki yıl boyunca Rumex sp. taksonuna ait polenlerin haftalık değiĢimleri 70 5. TARTIŞMA ve SONUÇ ġiran (GümüĢhane) ilçesinde 1 Ocak 2018 – 31 Aralık 2019 tarihleri arasındaki bir yıllık periyotta gravimetrik yöntem ile gerçekleĢtirilmiĢ olan bu aeropalinolojik araĢtırmada toplamda 15656 adet polen saptanmıĢ olup, bunların 10740’ı (%68,60) odunsu bitkilere, 4826’sı (%30,83) otsu bitkilere ve 90’ı (%0,57) tanımlanamayan bitki 2 taksonlarına aittir. Birinci yıl ġiran atmosferine 1 cm ’ye düĢen polen sayısı 5123 olarak kaydedilmiĢtir. TeĢhis edilen polenlerden 2776’sı (%54,17) odusu bitkilere, 2306’sı (%45,01) otsu bitkilere ve 41 tanesi (%0,82) ise tanımlanamayan bitki taksonlarından 2 oluĢmaktadır. Ġkinci yıl ġiran atmosferine 1 cm ’ye düĢen polen sayısı 10533 olarak kaydedilmiĢtir. TeĢhis edilen polenlerden 7964’ü (%75,59) odunsu bitkilere, 2520’si (%23,95) otsu bitkilere ve 49’u (%0,47) ise tanımlanamayan bitki taksonlarından oluĢmaktadır. ġiran ilçesinde yapılan bu çalıĢmada odunsu bitkilere ait polenlerin otsu bitkilere oranla daha fazla olduğu görülmektedir. Bunun sebebi odunsu bitkilerin otsu bitkilere oranla çok daha fazla sayıda polen üretmesi olarak değerlendirilebilir. Özellikle kozalaklı bitkilerin (Cupressaceae / Taxaceae ve Pinaceae üyeleri) ürettikleri çok sayıda polen ile odunsu bitkilerin yüzdesinin fazla olmasındaki en büyük etken oldukları söylenebilir. Toplam polen miktarını, odunsu ve otsu bitki taksonlarının polen yüzdelerini GümüĢhane merkez, GümüĢhane çevresindeki iller ve Türkiye’nin çeĢitli illerinde gravimetrik yöntem kullanılarak yapılmıĢ benzer çalıĢmalarla karĢılaĢtırıldığında; GümüĢhane çevresindeki iller için yapılmıĢ olan çalıĢmalara bakıldığında; Rize’de 4721 polenin %83,69’u odunsu, %14,38’i otsu bitkilere (Bıçakçı ve ark. 2002b); Erzincan’da 2292 polenin %64’ü odunsu, %22’si otsu bitkilere (Altun 2003); Trabzon’da iki yıllık çalıĢmada 23235 polenin %62’si odunsu, %35 otsu bitkilere (Yavru 2007); Giresun’da iki yıllık çalıĢmada 155769 polenin %90,23’ü odunsu, %9,76’sı otsu bitkilere (Pınar ve ark. 2012); GümüĢhane Merkez’de iki yıllık çalıĢmada 41544 polenin %85,58’i odunsu, %14,42’si otsu bitkilere (Türkmen 2013) ait olduğu kaydedilmiĢtir. Türkiye genelinde yapılmıĢ bazı çalıĢmalarda elde edilen veriler ise Ģu Ģekildedir; 71 Bursa Mudanya’da 3240 polenin %82’sinin odunsu bitkilere, %15’inin otsu bitkilere (Bıçakçı ve ark. 1995); Bursa merkezde toplam 6230 polenin %70,1’inin odunsu bitkilere, %27’sinin otsu bitkilere (Bıçakçı ve ark. 1996); Bursa Görükle kampüsünde 7268 polenin %58,63’ünün odunsu bitkilere, %37,64’ünün otsu bitkilere (Bıçakçı ve ark. 1997); Bursa Ġnegöl’de 3173 polenin %60,92’sinin odunsu bitkilere, %36,28’inin otsu bitkilere (Bıçakçı ve ark. 1999a); Bursa Ġznik’te 4455 polenin %67,45’inin odunsu bitkilere %16,86’sının otsu bitkilere (Bıçakçı ve ark. 1999b); Bursa MustafakemalpaĢa’da 4017 polenin %63,46’sının odunsu %32,01’inin otsu bitkilere (Bıçakçı ve ark. 1999c); Balıkesir’de 17256 polenin %70,92’sinin odunsu bitkilere, %24,87’sinin otsu bitkilere (Bıçakçı ve Akyalçın 2000); Bursa Keles’de iki yıllık toplam 16631 polenin %82,09’unun odunsu bitkilere %15,78’inin otsu bitkilere (Bıçakçı ve ark. 2000a); Burdur’da 11881 polenin %76,51’i odunsu, %21,62’si otsu bitkilere (Bıçakçı ve ark. 2000b); Isparta’da 7438 polenin %74,51’i odunsu bitkilere, %20,53’ü otsu bitkilere (Bıçakçı ve ark 2000c); Edirne’de 12 691 polenin %71,81’inin odunsu bitkilere, %25,88’inin otsu bitkilere (Bıçakçı ve ark. 2004a); Bitlis’te 3323 polenin %39,39’u odunsu, %59, 28’i ise otsu bitkilere (Çelenk ve Bıçakçı 2005); Çanakkale’de 4095 polenin %86,65’inin odunsu bitkilere, %11,78’inin otsu bitkilere (Güvensen ve ark. 2005); Sakarya’da 10805 polenin %69,45’inin odunsu bitkilere, %28,11’inin otsu bitkilere (Bıçakçı 2006); Balıkesir SavaĢtepe’de 4 750 polenin %87,64’ünün odunsu bitkilere, %11,41’inin otsu bitkilere (BiliĢik ve ark. 2008a); Bilecik’te 14269 polenin %75,74’ünün odunsu bitkilere, %21,80’inin otsu bitkilere (Türe ve Böcük 2009); Tekirdağ ilinde ise 7183 polenin %64,08’inin odunsu bitkilere, %35,89’unun otsu bitkilere ait olduğu (Erkan ve ark. 2010); Gemlik ilçesinde 6957 polenin %82,39’unun odunsu bitkilere, %17,15’inin otsu bitkilere (Saatçıoğlu ve ark. 2011); Kırklareli’nde 11788 polenin %71,02’sinin odunsu bitkilere, %28,93’ünün otsu bitkilere (Erkan ve ark. 2011); Büyükorhan ilçesinde ise iki yıl için 13 274 polenin %87,46’sının odunsu bitkilere %12,20’sinin ise otsu bitkilere (Tosunoğlu ve ark. 2015); Mardin Kızıltepe’de 10160 polenin %50,73’ü odunsu bitkilere %48,65’i otsu bitkilere (Potoğlu Erkara ve ark. 2016) ait olduğu kaydedilmiĢtir. Bu çalıĢma ġiran atmosferinde en çok rastlanan polenler dominant olarak değerlendirilmiĢ ve bu değerlendirmede yıllık toplam polen sayısının %1’inden fazlasını 72 temsil eden taksonların polenleri dominant takson olarak belirlenmiĢtir. Bunlar sırasıyla 2 2 Pinus (3426 polen/cm , %22,42), Poaceae (1690 polen/cm , %11,06), Cupressaceae / 2 2 Taxaceae (4655 polen/cm , %30,46), Quercus (1432 polen/cm , %9,37), Populus (581 2 2 2 polen/cm , %3,80), Amaranthaceae (238 polen/cm , %1,56) Plantago (325 polen/cm , 2 2 %2,13), Salix (308 polen/cm , %2,02) ve Rumex (181 polen/cm , %1,156) taksonlarına ait polenlerdir (ġekil 4.8). ÇalıĢmada dominant olarak değerlendirilen taksonların atmosferdeki yoğunluk değerleri ve bu bitkilerin alerjik özellikleri Ģu Ģekildedir; Pinus sp.: 2018-2019 yılları arasında ġiran atmosferinde en çok rastlanan ilk dominant taksondur. ÇalıĢma süresi boyunca bu familyaya ait toplam 5227 polen teĢhis edilmiĢtir. Aynı zamanda yıllık polen miktarının %33,38’ini oluĢturmaktadır (Çizelge 4.6 ve 7). ġiran atmosferindeki bu familyaya ait üyelerin çok sayıda polen üretmeleri bölgedeki orman vejetasyonun da Pinus sylvestris türünün dominant olması sebebiyle Pinus cinsi polenlerinin atmosferde dominant olarak görüldükleri düĢünülmektedir. Bazı atmosferik polen çalıĢmalarında Pinus polenleri Pinaceae familyası içerisinde incelediğinden bu takson için Pinaceae Ģeklinde verilen verilerden de faydalanılmıĢtır. Türkiye’de yapılan çalıĢmalarda Pinus / Pinaceae polenleri; Kırıkkale’de %61,40 (Ġnce 1994); Ġzmir’de %57,30 (Güvensen ve Öztürk 2003); EskiĢehir’de %48,13 (Erkara ve ark. 2009); Muğla Köyceğiz’de %48,01 (Tosunoğlu ve ark. 2009); Muğla Didim’de %45,58 (BiliĢik ve ark. 2008c); Bartın %25,63 (Kaya ve Aras 2004);Sakarya’da %14,10 (Bıçakçı 2006); Bilecik’te %25,33 (Türe ve Böcük 2009); Bursa Merkezde %12, (Bıçakçı ve ark. 1996) volumetrik çalıĢmada %20,87 (Bıçakçı ve ark. 2003)’dir. Bursa’nın ilçelerine bakılırsa oranlar; Mudanya’da %12,48 (Bıçakçı ve ark. 1995); Ġznik’te %6,84 (Bıçakçı ve ark. 1999b); Ġnegöl’de %23,86 (Bıçakçı ve ark. 1999a), Görükle kampüsünde %15,53 (Bıçakçı ve ark. 1997); Keles’te %12,81 (Bıçakçı ve ark. 2000a); Gemlik’te %22,14 (Saatçıoğlu ve ark. 2011); Büyükorhan’da %20,69 (Tosunoğlu ve ark. 2015) Ģeklindedir. YurtdıĢında yapılan bazı çalıĢmalarda Pinus / Pinaceae polenlerine; Washington’da %11,01 (Kosisky ve Carpenter 1997); Ġspanya Almeria’da %3,04 (Garcia ve ark. 1998); 73 Çin Yunnan’da %38,7 (Fang ve ark. 2001); Avustralya Brisbane’de %4,5 (Green ve ark. 2002); Yunanistan Selanik’te %7,5 (Damialis ve ark. 2005); Cordoba Hornachuelos Doğal Parkı’nda %1,85 (Mozo ve ark. 2007) oranında rastlanmıĢtır. Pinus cinsine ait polenlerin alerjik özelliklerine bakıldığında; Pinus polenlerinin fazla alerjik etkilerinin bulunmadığı ileri sürülmüĢtür (Özkaragöz 1967, Levétin ve Buck 1980, Bousquet vd. 1984, Harris ve German 1985, Ogren 2000, Sin ve ark. 2007). Bazı çalıĢmalar ise bu görüĢün tam tersini desteklemektedir (Gioulekas ve ark. 2004). Yapılan bazı çalıĢmalar atopik populasyonlarda Pinus polenine karĢı duyarlılığın % 1,5 ile % 2,7 arasında değiĢtiği ileri sürülmüĢtür (Haris ve German 1985, Rowe 1939, Armentia 1990, Spitz 1994). Amerika ve Çin’de yapılan çalıĢmalarda Pinus polenine duyarlılığın %1,5-30,47 arsında değiĢtiği ileri sürülmüĢtür. Amerika’nın Arizona Eyaleti’nde alerjik rinitli ve alerjik konjunktivitli 826 hasta üzerinde yapılan deri prik ve intradermal testlerde %1.5 oranında Pinus polenlerine karĢı duyarlılık gösterdiği tespit edilmiĢtir (Freeman 1993). Aynı zamanda Ġspanya’nın Vigo Ģehrinde yapınlan bir çalıĢmada, ġubat-Nisan ayları arasında rinokonjuktivit Ģikayetleriyle gelen 17-47 yaĢları arasındaki hastalara deri testi uygulamıĢ ve bunlardan 10 tanesinin sadece Pinus polenine karĢı duyarlılık gösterdiği tespit edilmiĢtir (Marcos ve ark. 2001). Türkiye’de yapılan çalıĢmalarda ise Ankara’da yaĢayan mevsimsel alerjik rinitli 54 eriĢkin hasta yapılan testler sonucunda Pinaceae polenlerine karĢı duyarlılık %14,5 oranında gösterdiği tespit edilmiĢtir (Dursun ve ark. 2008). Pinus famiyasına ait türler bölgede çok fazla bulunması, çok fazla polen üretmesi ve atmosferde çok fazla miktarda polenine rastlanılmasından dolayı özellikle Nisan - Haziran arası baĢta olmak üzere ilkbahar döneminde duyarlı olan bireylerde alerjik belirtileri oluĢturulabileceği göz önünde bulundurulmalıdır (Bıçakçı ve ark. 2011a). Poaceae: 2018-2019 yılları arasında ġiran atmosferinde en çok rastlanan ikinci dominant taksondur. ÇalıĢma süresi boyunca bu familyaya ait toplam 3233 polen teĢhis edilmiĢtir. Aynı zamanda yıllık polen miktarının %20,65’ini oluĢturmaktadır (Çizelge 4.6 ve 7). Poaceae familyasına ait polen miktarının fazla olma sebebi ġiran çevresinin familyanın ekonomik öneme sahip olan familya üyeleri tarımsal potansiyele sahip 74 olmasından kaynaklanıyor olabilir. Aynı zamanda Poaceae familyasının çok sayıda cins ve tür içermesi ve polen tayinlerinde cins veya tür seviyesinde teĢhisin yapılamaması da hem uzun polinasyon periyodunun hem de yüksek polen miktarının sebepleri arasında gösterilebilir. Türkiye geneline bakıldığında birkaç ay hariç Poaceae polenlerine atmosferde tüm yıl boyunca rastlanıldığı ve atmosferde görülme sürelerinin ağırlıklı olarak 6-12 ay arasında değiĢtiği bildirilmiĢtir (Bıçakçı ve ark. 2009a). Türkiye’de yapılan bazı çalıĢmalarda Poaceae familyasına ait polenlerin oranları; Aksaray’da %35 (Bütev 1994); Kırıkkale’de %8,35 (Ġnce 1994); Balıkesirde %14,17(Bıçakçı ve Akyalçın 2000); Kayseri’de %20,44 (Ġnce ve ark. 2004); Bitlis’te %25,19 (Çelenk ve Bıçakçı 2005); Muğla Didim’de %6,33 (Bilisik ve ark. 2008c); Yalova’da %10,01 (Altunoğlu ve ark. 2008); EskiĢehir’de %4,22 (Erkara ve ark. 2009); Bursa Merkezde yapılan gravimetrik çalıĢmada %14,7 (Bıçakçı ve ark. 1996); volumetrik çalıĢmada %11,82 (Bıçakçı ve ark. 2003); Mudanya’da %5 (Bıçakçı ve ark. 1995); Görükle kampüsünde %15,90 (Bıçakçı ve ark. 1997); Ġnegöl’de %23,35 (Bıçakçı ve ark. 1999a); MustafakemalpaĢa’da %17,68 (Bıçakçı ve ark.1999c ); Ġznik’te %15,69 (Bıçakçı ve ark. 1999b); Keles’te %10,40 (Bıçakçı ve ark. 2000a); Gemlik’te %10,62 (Saatçıoğlu ve ark. 2011); Büyükorhan’da ise %7 (Tosunoğlu ve ark. 2015) Ģeklinde bulunmuĢtur. Ülkemiz dıĢında yapılan bazı çalıĢmalarda ise Poaceae familyasına ait oranlar; BangladeĢ Chittagong Üniversitesi kampüsünde %38,60 (Badya ve Pahsa 1991), Ġspanya Malaga’da %5,72 (Recio ve ark. 1998), Hindistan Calcutta’da %12,98 (Mandal ve ark. 2008) Ģeklinde ortaya çıkmıĢtır. Poaceae familyasına ait polenlerin alerjik özelliklerine bakıldığında; Alerjenite düzeyleri yüksek olan Poaceae taksonları ülkemizde hem doğal olarak yetiĢmekte hem de kültürü yaygın olarak yapılmaktadır. Bu familyada yer alan taksonlar dünya vejetasyonunun ise % 20’sini oluĢturmaktadır (Sabariego ve ark. 2011). Poaceae familyasının üyelerine ait taksonların polenlerinin önemli derecede alerjik reaksiyonlara neden olduğu bilinmektedir (Van den Assem 1973, Levetin ve Buck 1980, Bousquet ve 75 ark. 1984, Chapman ve Williams 1984, Anderson 1985, Chapman 1986, Nardi ve ark. 1986). Suphioğlu ve ark. (1998), Poaceae polenlerinin “Fırtına astımı”na neden olduğunu bildirmiĢlerdir. Poaceae familyası üyelerinin rüzgarla tozlaĢmaları, polinizasyon dönemlerinin uzun olması ve çok sayıda polen üretip yaymalarından dolayı, bu polenlerden kaynaklı alerjik hastalıklar sıkça görülmektedir. Zwander (2001), Almanya’da polen alerjisi olan bireylerin % 50’sinden fazlasının, Poaceae polenlerine karĢı duyarlı olduğunu bildirmiĢtir. Avrupa’da polen alerjisi olan bireylerin % 80’i bu familyanın polenlerine karĢı alerjik duyarlılık gösterdiği için bu grup, en önemli aeroalerjenller olarak gösterilmektedir (D’amato ve ark. 2007). Yunanistan’da yapılan çalıĢmada Poaceae alerjisinin daha fazla nasal ve konjunktival belirtilere neden olduğu, Selanik’te yapılan araĢtırmada Poaceae polenleri yetiĢkinlerin %54’ünde, Merkez ve Güney Adalarında yetiĢkinlerin %70’inde, Patra’da yetiĢkinlerin %43,6’sında, çocukların %61,8’inde deri testlerinin pozitif sonuç verdiği ortaya çıkmıĢtır (Papageorgiou 1999). Türkiye’de yapılan çalıĢmalarda ise astımlı veya alerjik rinitli çocuk veya eriĢkin hastalarda Poaceae polen duyarlılığının sık görüldüğü araĢtırmalarla söylenmiĢtir (D’Amato ve ark. 2007). Astım veya allerjikrinitli hastalarda Poaceae polenlerine karĢı duyarlılık oranları bölgelere ve yaĢ gruplarına (çocuk/eriĢkin) göre farklılıklar gösterdiği ortaya çıkmıĢtır. Bursa bölgesinde astım tanısı almıĢ çocuk olguların deri prick testi ile 560 hastanın %11,9’unda çimen polenleri karıĢımına karĢı duyarlılık olduğu sonucuna varılmıĢtır (Canıtez ve ark. 2007). Yine Ankara’da astım veya allerjikrinit tanısı ile takip edilen ve 374 atopik çocuktan polen duyarlılığı saptanan 161 çocuğun %80,7’sinde çimen, %79.5’inde ise tahıl polen karıĢımına karĢı duyarlılık olduğu belirtilmiĢtir (Cengizlier ve ark. 2005). Cupressaceae / Taxaceae: Ġki ayrı familyanın birlikte değerlendirilmeye alınmasının sebebi polenlerinin birbirilerine büyük ölçüde benzemesinden ve ayırt etmenin zor olmasından kaynaklanmaktadır. Bundan dolayı atmosferik polen çalıĢmalarında bu iki familya çoğunlukla birlikte değerlendirilmeye alınırlar. 2018-2019 yılları arasında ġiran atmosferinde en çok rastlanan üçüncü dominant taksondur. ÇalıĢma süresi boyunca bu familyalara ait toplam 2333 polen teĢhis edilmiĢtir. Aynı zamanda yıllık polen miktarının %14,90’ını oluĢturmaktadır (Çizelge 4.6 ve 7). ġiran atmosferindeki bu 76 taksona ait polenlerin çok fazla miktarda olmasının sebebi bu familyaya ait üyelerin çok sayıda polen üretmeleri ve park, bahçe, mezarlıklarda (Cupressus sempervirens) çok miktarda bulunmasının yanı sıra özelikle bol miktarda ekimi yapılan ve neredeyse tüm bölgelerde park ve bahçelerde bulunan Cupressus arizonica türü servinin kıĢ polinasyonuna sahip olması sebebi ile bu taksonun birinci sıra dominant olduğu düĢünülmektedir. Türkiye’de ise Cupressaceae / Taxaceae oranları Ġstanbul Anadolu’da %36,52, Ġstanbul Avrupa’da %34,42 (Çelenk ve ark. 2010); Aydın – KuĢadası’nda %30,04 (Tosunoğlu ve ark. 2013); Burdur’da %27,82 (Bıçakçı ve ark. 2000b); Balıkesir SavaĢtepe’de %21,33 (Bilisik ve ark. 2008a); Kütahya’da %18,63 (Bıçakçı ve ark. 1999); Balıkesir’de %15,73 (Bıçakçı ve Akyalçın 2000); EskiĢehir Sivrihisar’da %9,82 (Erkara 2008); EskiĢehir’de %6,21 (Erkara ve ark. 2009); Bursa merkezde yapılan gravimetrik çalıĢmada Cupressaceae / Taxaceae oranı %9 (Bıçakcı ve ark. 1996); volumetrik çalıĢmada ise %9,44’tür (Bıçakcı ve ark. 2003); Mudanya’da %14,69 (Bıçakçı ve ark. 1995); Görükle kampüsünde %3,05 (Bıçakçı ve ark. 1997); Keles’te %12,81 (Bıçakçı ve ark. 2000a); Ġznik’te %6,84 (Bıçakçı ve ark. 1999b); Ġnegöl’de %3,81 ( Bıçakçı ve ark. 1999a); Büyükorhan’da %20,69 (Tosunoğlu ve ark. 2015); Ģeklinde bulunmuĢtur. Yurt dıĢında yapılan bazı çalıĢmalarda ise Ġtalya Ascoli Picento’da Cupressaceae / Taxaceae oranı %11,40 iken Perugia’da %26,71 (Mincigrucci ve ark. 1986), Rome Tor Vergata Üniversitesi’nde %21,6 (Travaglini ve ark. 2000), Brezilya Cax do Sul bölgesinde ise %7,7 (Vergamini ve ark. 2006) Ģeklinde rapor edilmiĢtir. Avrupa’da yapılan bazıaraĢtırmalarda Cupressaceae polenlerinin polinosise neden olabileceği belirtilmiĢtir (D’Amato ve Spieksma 1992). Ayrıca Cupressus polenlerinin deri testlerinde pozitif etki gösterdiği ve saman nezlesine neden olduğu belirtilmiĢtir (Bousquet ve ark. 1984). Ramirez (1984) Juniperus’un özellikle kıĢ aylarında Ģiddetli solunum yolu hastalıklarına neden olduğunu belirtmiĢtir. Guardia ve ark. (2006), Cupressaceae familyasına ait polenlerin son yıllarda Akdeniz ülkeleri atmosferinde görülen en önemli alerjenlerden olduğunu bildirmiĢlerdir. Sin ve ark. (2007), yine Cupressaceae polenlerinin yüksek düzeyde alerjen olduklarını belirtmiĢtir. Taxus baccata polenleri ise orta düzeyde alerjendir (Ogren 2000, Sin ve ark. 2007). 77 Fransa’nın güneyinde deri testinde en az bir pozitif olan 469 çocuk üzerinde yapılan çalıĢmada 54 (%11.51) çocukta Cupressaceae polen duyarlılığısaptanmıĢtır (Dubus ve ark. 2000). Cupressaceae polenlerine duyarlılık Montpellier’de %15.2, Provence’de ise %29 olarak bulunmuĢtur (Bosquet ve ark. 1984, Panzani ve ark. 1991). Ġspanya Madrit’te yapılan bir çalıĢmada, alerjik rinit veya allerjik astımlı eriĢkin hastaların %20’sinde Cupressus arizonica, %16’sında Cupressus sempervirens, %23’ünde ise Cupressus arizonica ve/veya Cupressus sempervirens polenlerine duyarlılık saptanmıĢtır (Subiza ve ark. 1995). Yunanistan’da yapılan bir çalıĢmada Cupressus polen duyarlılığının yetiĢkinlerde daha yaygın olduğu görülüĢtür. Daha fazla rhinokonjunktivit, daha az sayıda astıma yol açtığı belirtilmiĢtir; Selanik’te yapılan araĢtırmada Cupressus polenleri ile yapılan testlerde yetiĢkinlerin %7’sinde, Merkez ve Güney Adalarında yetiĢkinlerin %1,6’sında deri testleri pozitif sonuç ortaya çıkmıĢtır (Papageorgiou 1999). Quercus sp.: 2018-2019 yılları arasında ġiran atmosferinde en çok rastlanan dördüncü dominant taksondur. ÇalıĢma süresi boyunca bu familyaya ait toplam 1634 polen teĢhis edilmiĢ olup yıllık polen miktarının %10,44’ünü oluĢturmaktadır (Çizelge 4.6 ve 7). Fagaceae familyasında yer alan Quercus cinsine ait pek çok tür ġiran atmosferinde doğal olarak yetiĢmektedir. Bölgenin doğal florasında ve park ve bahçelerde bu cinse ait Quercus pubescens, Quercus infectoria subsp. infectoria, Quercus petraea subsp. iberica, Quercus macranthera subsp. syspirensis gibi türlerine rastlanmasından dolayı atmosferinde bu taksona ait polenlerinin çokça tespit edilmesi olağandır. Türkiye’de bazı çalıĢılmıĢ bölgelerde bu taksonun oranlarına bakılacak olursa; UĢak’ta %11,88 (Bıçakçı ve ark. 2004b); Çanakkale’de %9,28 (Güvensen ve ark. 2005); Karabük’te %5,89 (Kaplan ve Özdoğan 2015); Tekirdağ’da %5,72 (Erkan ve ark. 2007); Yalova’da %3,07 (Altunoğlu ve ark. 2008); Bursa merkezde yapılan gravimetrik araĢtırmada Quercus oranı %5,9 (Bıçakçı ve ark. 1996); volumetrik araĢtırmada %4,49 (Bıçakçı ve ark. 2003); Mudanya’da %10,55 (Bıçakçı ve ark. 1995); Görükle kampüsünde %9,85 (Bıçakçı ve ark. 1997); Ġnegöl’de %2,55 (Bıçakçı ve ark. 1999a); Ġznik’te %4,56 (Bıçakçı ve ark. 1999b); Keles’te %6,64 (Bıçakçı ve ark. 2000a); MustafakemalpaĢa’da %3,86 (Bıçakçı ve ark. 1999c); Gemlik’te %5,33 (Saatçıoğlu ve 78 ark 2011); Büyükorhan’da ise %18,86 (Tosunoğlu ve ark. 2015); Muğla Fethiye’de %2,34 (BiliĢik ve ark. 2008b) Ģeklinde kaydedilmiĢtir. Yurt dıĢında yapılan bazı çalıĢmalarda Quercus taksonuna ait polenlerin yüzdeleri Ģöyledir; Cordoba Hornachuelos Doğal Parkı’nda %59,81 (Mozo ve ark. 2007) Selanik’te %20,8 (Damialis ve ark. 2007); Polonya Lublin’de %10,15 (Wersyzko- Chmielewska ve ark. 2004); Ġspanya Nerja’da %8,91 (Docampo ve ark. 2007); Mexico City’de %4,95 (Calderron – Ezquerro ve ark. 2015); Ukrayna’da %0,5 (Savitsky ve ark. 1996) Ģeklindedir. Bu taksonun alerjik durumuna bakıldığında; Bulgaristan’ın güneyinde 1990–1991 yılları arasında Quercus polen ekstraktı ile yapılan deri testleri ile %4,2 hastada pozitif sonuç vermiĢ, 1998–1999 yıllarında yapılan çalıĢmada ise %10,5 kiĢide deri testleri pozitif sonuç verdiği görülmüĢtür (Kadocsa ve Juhász 2002). Yunanistan, Selanik’te Fagaceae (Quercus) ekstraktları ile yapılan deri testlerinde 1311 hastanın %7,6’sında pozitif sonuç vermiĢtir (Gioulekas ve ark. 2004). EskiĢehir’de bir araĢtırmada yapılan deri testleri sonucu 130 kiĢinin %41,5’inde alerjik rinite neden olduğu bulunmuĢtur (Erkara ve ark. 2009). Populus sp.: 2018-2019 yılları arasında ġiran atmosferinde en çok rastlanan beĢinci dominant taksondur. ÇalıĢma süresi boyunca bu familyaya ait toplam 789 polen teĢhis edilmiĢtir. Aynı zamanda yıllık polen miktarının %5,04’ünü oluĢturmaktadır (Çizelge 4.6 ve 7). ÇalıĢmanın yapıldığı bölgenin nem oranı yüksek olan kesimlerinde doğal yayılıĢ göstermektedir. Bölgede aralarında Populus tremula türünün de hakim olduğu galeri ormanları bulunmaktadır. Bu familyanın polenlerin alerjik etkileri oldukça yüksek olarak rapor edilmiĢtir (Sin ve ark. 2007, Ogden 2000). Amaranthaceae: 2018-2019 yılları arasında ġiran atmosferinde en çok rastlanan altıncı dominant taksondur. ÇalıĢma süresi boyunca bu familyaya ait toplam 600 polen teĢhis edilmiĢtir. Aynı zamanda yıllık polen miktarının %3,83’ünü oluĢturmaktadır (Çizelge 4.6 ve 7). Bu taksona ait polenlere atmosferde dominant olarak görülmesinin sebebi; büyük olasılıkla familyaya ait çok sayıda tür bulunması ve çiçeklenme zamanlarının 79 farklı olmasındandır. Bu taksonun polenlerine yılın birkaç ayı hariç tüm yıl boyunca rastlamak mümkündür. Türkiye’de ise Amaranthaceae polenine rastlanmıĢ olan birkaç bölgede oranlar Ģöyledir; Bursa merkezde volumetrik yöntemle yapılmıĢ çalıĢmada bu oran %1,70 olarak bulunmuĢtur (Bıçakçı ve ark. 2003). Ġlçelerdeki oranlar ise; MustafakemalpaĢa’da %3,88 (Bıçakçı ve ark. 1999c); Ġnegöl’de %3,02 (Bıçakçı ve ark. 1999a); Mudanya’da %3,30 (Bıçakçı ve ark. 1995); Ġznik’te %2,13 (Bıçakçı ve ark. 1999b); Görükle kampüsünde %3,30 (Bıçakçı ve ark. 1997); Keles’te %0,64 (Bıçakçı ve ark. 2000a); Gemlik’te %0,76 (Saatçıoğlu ve ark 2011); Büyükorhan’da %0,74 (Tosunoğlu ve ark. 2015); Afyonda %9,57 (Bıçakçı ve ark.2002a); Van’da %7,77 (Bıçakçı ve ark. 2017); Antalya’da %3,59 (Tosunoğlu ve ark. 2015) ve Kastamonu’da %1,68 (Çeter ve ark. 2012) Ģeklinde ortaya konmuĢtur. Yurt dıĢında yapılmıĢ bir çalıĢmada ise; Ġspanya’da yapılan bir çalıĢmada bu taksona ait oran %1,2 (Rodriguez ve ark. 1998) bulunmuĢtur. Amaranthaceae taksonun alerjik özelliklerine bakıldığında; Amaranthaceae familyası üyelerinden Amaranthus, Chenopodium, Atriplex, Salsola ve Beta üyelerinin polenlerigenelde ılıman ve kurak bölgelerde alerjik rinit ve allerjik astım gibi mevsimsel solunumallerjilerinin en önemli nedeni olduğu çalıĢmalarla belirtilmiĢtir (Galan ve ark. 1989, Colas ve ark. 2005). Türkiye’de Amaranthaceae familyasına ait üyelerin polen duyarlılığının görüldüğü astımlı veya mevsimsel allerjik rinitli çocuklarda ve eriĢkinler ile igili çalıĢmalar yapılmıĢtır. Karadeniz Teknik Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalına bağlı Pediatri Göğüs Hastalıkları ve Allerji Ünitesine allerjik hastalık öyküsü veya tanısıyla baĢvuran ve en az bir alerjene karĢı duyarlılığı tespit edilen 421 çocukta deri prick testi sonuçlarına göre; Bu taksonun polenlerine %3.09 oranında duyarlılık olduğu bilidirilmiĢtir (Ayvaz ve ark. 2003). Ankara’da yaĢayan mevsimsel allerjik rinitli 54 eriĢkin hastada Amaranthaceae polenlerine duyarlılık %88 oranında olduğu kaydedilmiĢtir (Dursun ve ark. 2008). 80 Plantago sp.: 2018-2019 yılları arasında ġiran atmosferinde en çok rastlanan yedinci dominant taksondur. ÇalıĢma süresi boyunca bu familyaya ait toplam 326 polen teĢhis edilmiĢtir (Çizelge 4.6 ve 7). Aynı zamanda yıllık polen miktarının %2,08’ini oluĢturmaktadır. Türkiye’deki bazı çalıĢmalarda ise oranlar; Kırklareli’de %2,60 (Erkan ve ark. 2010); Çanakkale’de %1,89 (Güvensen ve ark. 2005); Yalova ilinde %1,47 (Altunoğlu ve ark. 2008); Bursa merkezinde yapılan gravimetrik araĢtırmada %1,3 (Bıçakçı ve ark. 1996); volumetrik yöntemle yapılan araĢtırmada ise %0,99’dır (Bıçakçı ve ark. 2003). Bursa’nın ilçelerinde ise; Büyükorhan’da %2,02 (Tosunoğlu ve ark. 2015); Keles’te %1,31 (Bıçakçı ve ark. 2000a); Mudanya’da %1,72 (Bıçakçı ve ark. 1995); Gemlik’te %0,84 (Saatçıoğlu ve ark 2011); Ġznik’te %0,84 (Bıçakçı ve ark. 1999); MustafakemalpaĢa’da %0,72 (Bıçakçı ve ark. 1999c) Ģeklinde rapor edilmiĢtir. Plantago cinsi bitkiler çoğunlukla ruderal bitkiler olup, özellikle Ģehir merkezlerinde, yol kenarlarında ve ekilmemiĢ alanlarda bolca bulunmakta; özellikle Ģehir içinden geçen HarĢit çayı boyunca yoğun olarak görmek mümkündür. Bu taksona ait polenlerin alerjik rinit ve astım gibi rahatsızlıklara yol açtığı bildirilmiĢtir (Bousquet vd. 1984, Aytuğ ve Peremeci 1987). Salix sp.: 2018-2019 yılları arasında ġiran atmosferinde en çok rastlanan sekizinci dominant taksondur. ÇalıĢma süresi boyunca bu familyaya ait toplam 241 polen teĢhis edilmiĢtir. Aynı zamanda yıllık polen miktarının %1,54’ünü oluĢturmaktadır (Çizelge 4.6 ve 7). Bu taksona ait polenlerin atmosferde dominant olarak çıkmasının sebebi bu cinse ait türlerin dere ve akarsu yataklarında bol bulunmasıdır. Ayrıca ilçe merkezinde park ve bahçelerde bu cinse ait türlere rastlamak mümkündür. Salix taksonunun Türkiye’deki durumuna bakıldığında çalıĢılmıĢ olan bazı bölgelerde oranlar Ģöyledir; Zonguldak’ta %21,30 (Kaplan 2004); Kayseri’de %4,74 (Ġnce ve ark. 2004); Van’da %1,18 (Bıçakçı ve ark. 2017) ve Muğla – Fethiye’de %0,56’dır (BiliĢik ve ark. 2008b); Bursa Merkezde yapılan gravimetrik çalıĢmada %1,0 (Bıçakçı ve ark. 1996); volumetrik yöntemle yapılmıĢ çalıĢmada ise %0,89 (Bıçakçı ve ark. 2003); ilçelerdeki oranlar ise; MustafakemalpaĢa’da %2,99 (Bıçakçı ve ark. 1999); Ġnegöl’de 81 %1,51 (Bıçakçı ve ark. 1999a); Mudanya’da %1,17 (Bıçakçı ve ark. 1995); Ġznik’te %0,50 (Bıçakçı ve ark. 1999b); Görükle kampüsünde %0,49 (Bıçakçı ve ark. 1997);Keles’te %81 (Bıçakçı ve ark. 2000a); Gemlik’te %0,21 (Saatçıoğlu ve ark. 2011); Büyükorhan’da ise %0,08 (Tosunoğlu ve ark. 2015) Ģeklinde rapor edilmiĢtir. Türkiye dıĢında çalıĢılmıĢ olan birkaç yerin oranı ise; Ġsviçre’de %5,3 (Nilsson ve Palmberg – Gotthard 1982), Çin Yunnan’da %4,6 (Fang ve ark. 2001) Ģeklinde değerler ortaya çıkarılmıĢtır. Bu taxonun polenleri ile ilgili alerji çalıĢmalarına bakıldığında; Ülkemizde astımlı ve/veya alerjik rinitli çocuk veya eriĢkin hastalarda Populus ve Salix polen duyarlılığıyla ilgili çalıĢmalar yapılmıĢtır ve çalıĢmalarda Salix polenlerine duyarlılığın çocuklarda %1,4- 26,5 eriĢkinlerde %10-31,3 arasında değiĢmekte olduğu görülmüĢtür (Bıçakçı ve ark 2014). Sin ve ark. (2007) ile Ogden (2000) Salix polenlerinin alerjitesinin ise orta veya yüksek derecede alerjen olmak üzere, türden türe değiĢiklik gösterdiğini belirtmiĢlerdir. Rumex sp.: 2018-2019 yılları arasında ġiran atmosferinde en çok rastlanan dokuzuncu dominant taksondur. ÇalıĢma süresi boyunca bu familyaya ait toplam 181 polen teĢhis edilmiĢtir. Aynı zamanda yıllık polen miktarının %1,16’sını oluĢturmaktadır (Çizelge 4.6 ve 7). Rumex cinsine ait polenlerin alerjik etkili ve saman nezlesine neden olduğu araĢtırıcılar tarafından bildirilmiĢtir (Charpin, 1974, Chapman, 1986, Yurdukoru, 1979). Japonya’da 90 erkek ve 61 kadından oluĢan 151 kiĢiye uygulanan deri testi sonucunda % 9’unun Rumex acetosella polenlerine karĢı duyarlı olduğu bildirilmiĢtir (Suzuki ve ark. 2009). Amerikan Astım Alerji Akademisi ve Worcester Ulusal Polen ve Aerobiyoloji AraĢtırma Biriminin belirttiği m³ havadaki eĢik değerleri doğrultusunda duyarlı bireyler için Rumex spp. polenleri çalıĢmanın birinci yılında 97, ikinci yılında ise 99 gün az derecede risk oluĢturmuĢtur. Rumex spp. polenlerinin her iki yılda da orta, yüksek ve çok yüksek derecede risk oluĢturduğu gün mevcut değildir. Türkiye’de yapılan bazı çalıĢmalarda görülen dominant polenler ise; 82 Bursa Mudanya’da Platanus orientalis, Olea europaea, Cupressaceae / Taxaceae, Pinus sp., Quercus sp., Poaceae, Amaranthaceae, Asteraceae (Bıçakçı ve ark. 1995); Bursa merkezde yapılan gravimetrik çalıĢmada Pinus, Cupressaceae / Taxaceae, Abies nordmanniana, Platanus orientalis, Olea europaea, Poaceae, Urticaceae, Chenopodiaceae/Amaranthaceae, Artemisia sp. ve Asteraceae (Bıçakçı ve ark. 1996); Bursa Görükle kampüsünde Poaceae, Pinus sp.,Quercus sp., Platanus orientalis, Olea europaea, Oleaceae, Plantago sp., Chenopodiaceae/Amaranthaceaee, Urtica spp., Cupressaceae / Taxaceae (Bıçakçı ve ark. 1997); Bursa Ġnegöl’de Pinus sp., Poaceae, Abies sp., Platanus sp., Cupressaceae, Carpinus sp., Amaranthaceae, Quercus sp., Urticaceae (Bıçakçı ve ark. 1999a). Ġznik’te Pinus, Olea, Platanus, Cupressaceae/Taxaceae, Quercus, Carpinus, Ericaceae, Tilia ve Juglans (Bıçakçı ve ark 1999b); Bursa MustafakemalpaĢa’da Pinus, Cupressaceae /Taxaceae, Platanus, Salix, Quercus, Populus, Moraceae, Ericaceae, Juglans, Amaranthaceae, Artemisia, Urticaceae, Apiaceae ve Rumex (Bıçakçı ve ark. 1999c); Bursa Keles’te Pinus, Cupressaceae/Taxaceae Poaceae, Platanus, Quercus, Cedrus, Plantago, Urtica, Asteraceae (Bıçakçı ve ark. 2000a); Balıkesir’de Pinus sp., Cupressaceae / Taxaceae, Poaceae, Platanus sp., Quercus sp., Olea sp., Salix sp., Urticaceae, Moraceae, Plantago sp., Chenopodiaceae / Amaranthaceae, Ailanthus sp., Juglans sp., Carpinus sp. ve Rosaceae (Bıçakçı ve Akyalçın 2000); Buca (Ġzmir) atmosferinde Poaceaee, Oleaceae, Pinus sp., Plantago sp. ve Quercus sp. (Güvensen ve Öztürk 2002); Bursa Merkez volumetrik yöntemle yapılan araĢtırmada; Pinus sp.,Olea sp., Platanus sp., Poaceae, Cupressaceae / Taxaceae, Quercus sp., Acer sp., Morus sp., Xanthium sp., Castanea sp., Chenopodiaceae/Amaranthaceae, Corylus sp., Artemisia sp., Urtica sp. ve Fraxinus sp. (Bıçakçı ve ark. 2003); Erzincan’da Aceraceae, Betulaceae, Cupressaceae, Fagaceae, Juglandaceae, Leguminosae, Moraceae, Populus spp., Salix spp., Pinaceae, Rosaceae, Platanaceae, Ulmaceae, Cannabaceae, Chenopodiaceae/ Amaranthaceae, Asteraceae, Malvaceae, Plantaginaceae, Poaceaee, Polygonaceae ve Urticaceae (Altun 2003), Ġzmir’de alçak seviyede Pinus sp., Quercus sp., Oleaceae, Cupressaceae/ Taxaceae, Poaceaee, Brassicaceae, Chenopodiaceae/Amaranthaceae ve Plantago sp. yüksek seviyede Pinus sp., Cupressaceae/ Taxaceae, Poaceaee, Chenopodiaceae / Amaranthaceae, Brassicaceae ve Plantago sp. (Güvensen ve Öztürk 2003), Edirne’de Gramineae, Pinus sp., Quercus sp., Cupressaceae / Taxaceae, Platanus sp., Salix sp., 83 Morus sp., Populus sp., Carpinus sp., Juglans sp., Chenopodiaceae/Amaranthaceae, Fraxinus sp., Fagus sp., Ulmus sp., Ailanthus sp., Alnus sp., Ostrya sp., Helianthus sp (Bicakci ve ark. 2004a); UĢak’da Pinus sp., Cupressaceae/ Taxaceae, Quercus sp., Poaceae, Platanus sp., Amaranthaceae, Salix sp., Urticaceae, Juglans sp., Fraxinus sp., ve Moraceae (Bıçakçı ve ark 2004b); Kayseri’de Pinus spp., Gramineae, Chenopodiaceae / Amaranthaceae, Cupressaceae, Populus spp. ve Quercus spp. (Ince ve ark. 2004); Bartın’da Populus spp., Pinaceae, Platanus spp., Corylus spp., Salix spp., Quercus spp., Castanea spp., Fagus spp., Robinia spp., Gramineae, Asteraceae, Urticaceae, Plantago spp., Umbelliferae, Ranunculaceae, Geraniaceae ve Labiatae (Kaya ve Aras 2004); Bilecik Bozüyük’de Pinus sp.,Platanus sp., Quercus sp., Cupressaceae, Poaceae, Fagus sp., Salix sp., Rosaceae, Urticaceae, Asteraceae ve Chenopodiaceae (Türe ve Salkurt 2005); Denizli’de Pinaceae, Cupressaceae/Taxaceae, Quercus spp. (Çelik ve ark. 2005); Çanakkale’de Pinaceae, Quercus spp., Cupressaceae/ Taxaceae, Olea europaea (Güvensen ve ark. 2005), Sakarya’da Pinus spp., Quercus spp., Cupressaceae/Taxaceae, Salix spp., Platanus spp. (Bıçakcı 2006); Konya’da Pinus sp., Fraxinus sp., Cupressaceae (Toraman 2007); Tekirdağ’da Cupressaceae / Taxaceae, Pinus spp. (Erkan 2007), Yalova’da Platanus sp., Cupressaceae / Taxaceae, Poaceae, Pinus spp., Alnus sp., Castanea sp., Quercus sp., Asteraceae, Olea sp., Acer sp., Plantago sp., Corylus sp., Fagus sp. ve Artemisia sp. (Altunoglu ve ark. 2008); Muğla Didim’de Pinus sp., Cupressaceae / Taxaceae, Olea sp., Platanus sp., Poaceae, Pistacia sp., Morus sp., Quercus sp., Abies sp. ve Plantago sp. (BiliĢik ve ark. 2008c); Bilecik’te Pinus sp., Poaceae, Cupressaceae, Platanus sp., Quercus sp., Salix sp., Ailanthus sp., Fagus sp., Urticaceae, Amaranthaceae (Türe ve Böcük 2009); Kırklareli’de Pinus sp., Cupressaceae/Taxaceae, Poaceaee, Quercus sp., Chenopodiaceae/Amaranthaceaee, Plantago sp., Platanus sp., Aesculus sp., Xanthium sp., Fagus sp., Robinia sp., Urticaceae, Betula sp., ve Oleaceae, Artemisia sp. (Erkan ve ark. 2010); Karabük’te Pinus sp., Fagus sp., Ostrya sp., Quercus sp., Pistacia sp., Cupressaceae/ Taxaceae, Salix sp., Poaceae, Brassicaceae ve Chenopodiaceae/Amaranthaceaee (Kaplan ve Özdoğan 2015). Bursa Büyükorhan’da Pinus, Cupressaceae/Taxaceae, Quercus, Poaceae, Morus, Plantago, Olea europaea, ve Cedrus (Tosunoğlu ve ark. 2015); TavĢanlı’da Pinus sp., Cupressaceae/Taxaceae, Quercus sp., Platanus sp., Salix sp., Moraceae, Oleaceae ve Gramineae (Çelenk ve ark. 2016); Van’da Poaceae, 84 Cupressaceae, Fraxinus Amaranthaceae, Populus, Quercus, Platanus, Morus, Plantago (Bıçakçı ve ark. 2017); Dursunbey’de Pinus, Cupressaceae/Taxaceae, Poaceae, Quercus, Acer L. (4.07%), Platanus, Juglans, Abies, Plantago, Amaranthaceae ve Olea europaea (Akyalçın ve ark. 2018); Gönen’de Pinus, Cupressaceae/ Taxaceae, Quercus, Juglans, Olea europaea, Platanus, Alnus, Acer, Morus, Poaceae, Amaranthaceae ve Asteraceae (Tosunoğlu ve ark. 2018); Karacabey’de Cupressaceae/Taxaceae, Pinus, Poaceae, Quercus, Platanus, Ambrosia, Olea, Plantago, Amaranthaceae, Salix, Urticaceae, ve Fraxinus (Bekil ve ark. 2019) Ģeklinde kaydedilmiĢtir. Sonuç olarak; ġiran (GümüĢhane) ilçesinde 1 Ocak 2018 – 31 Aralık 2019 tarihleri arasında yürütülen bu çalıĢma ile Türkiye’de yapılan aeropalinolojik çalıĢmalara katkı sağlanması, alerjiye neden olan polenlerin daha sonraki yıllarda da atmosferde bulunabilirliğinin öngörülebilmesi amaçlanmıĢtır. Bu çalıĢmadan elde edilen veriler, GümüĢhane ilinde yaĢayan alerjik polenlere duyarlı hastaların korunmasında yol gösterici olacaktır. GümüĢhane ilinin Karadeniz Bölgesi ile Ġç Anadolu Bölgesi arasında bir geçiĢ teĢkil etmesi, farklı fitocoğrafik bölgelerin etkisi altında kalmasına neden olmaktadır. Bu nedenle polen çeĢitliliği ve bu polenlere farklı zamanlarda daha uzun süreyle insanların maruz kalması kuvvetle muhtemeldir. Polenlerin atmosferde en yoğun bulunduğu mevsim, ay ve günlerin bilinmesi hastaların önlem almasını kolaylaĢtıracaktır. Ayrıca hastalığın teĢhisinde, ileri safhalarında veya ilaç kullanım zamanlarının belirlenmesinde hekimlere önemli katkı sağlayacaktır. 85 KAYNAKLAR DİZİNİ Abreu, I., Riberio, H., Cunha, M. 2003. An Aerobiological Study of the Porto Region (Portugal). Aerobiologia, 19: 235-241. Abreu, I., Rıbeıro, N., Rıbeıro, H., Olıveıra, M., Cruz, A. 2008. Airborne Poaceaee pollen in Porto (Portugal) and allergenic profiles of several grass pollen types. Aerobiologia, 24: 133-140. Abreu, I., Rıberıro, H. 2005. Allergenic Pollen in the City of Porto (Portugal). Allergy, 60: 1452–1457. Abu-Dieyeh, M. H., Ratrout, Y.S. 2012. Seosonal Variation of Airborne Pollen Grains in the Atmosphere of Zarqa area, Jordan. Aerobiologia, 28: 527- 539. Acar, A. 2013. Ankara ve Kayseri Ġlleri Atmosferik Polenlerinin AraĢtırılması. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Biyoloji Anabilim Dalı, Ankara. Acar, A., Alan, Ş., Kaplan, A., Özmen Baysal, E., Doğan, C., Pınar, N. M. 2017. General Trends in Atmosphere Pollen Concentration in the High Populated City of Ankara, Turkey. Karaelmas Fen ve Mühendislik Dergisi, 7(1): 40-46. Akdoğan, G. E. 2017. Kars Ġli Atmosferik Polenlerinin Volümetrik Yöntemle Belirlenmesi. Doktora Tezi, Kafkas Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Biyoloji Anabilim Dalı, Kars. Al Doory, Y., Domson, J. F., Howard, W. A., Sly, R. M. 1980. Airborne Fungi and Pollens of the Washington, D.C., Metropolitan Area. Annals of Allergy, 27: 360-367. Alaca, T. 2018. Osmaniye Ġlinin Atmosferik Polenlerinin Mevsimsel Dağılımı. Yüsek Lisans Tezi, Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Biyoloji Anabilim Dalı, Osmaniye. Alan, Ş. 2004. Zonguldak ili atmosferinin polen ve spor analizi (2003– 2004). Yüksek Lisans Tezi, Karaelmas Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Biyoloji Anabilim Dalı, Zonguldak. Albertini, R., Ciancianaini P., Pinelli, S., Ridolo, E., Dall’aglio P. 2001. Pollens in Parma 1995 to 2000. Allergy, 56: 1232-1233. Al-Eisawi, D., Dajani, B. 1988. Airborne of Pollen Jorden. Grana, 27: 219-227. Allessio, M. L., Rowley, J. R. 1966. Atmospheric Pollen in Amherst, Massachusetts. Botanical Gazete. The University of Chicago Press, 127 (1): 35-40. Altintaş, D. U., Karakoç, G., Yilmaz, M., Pinar, N. M., Kendirli, S., 2004. Relationship Between Pollen Counts and Weather Variables in East–Mediteranean Coast of Turkey. Clinical & Developmental Immunology, 11(1): 87–96. 86 Altun, S. 2003. Erzincan Ġli Atmosferindeki Polenlerin AraĢtırılması. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Biyoloji Anabilim Dalı, Ankara. Altunoglu, M. K., Bicakci, A., Celenk, S., Canitez, Y., Malyer, H., Sapan, N. 2008. Airborne Pollen Grains in Yalova, Turkey, 2004. Biologia, Section Botany, 63(5): 658- 663. Altunoğlu, M. K., Toraman, E., Temel, M., Bıçakçı, A., Kargıoglu, M. 2010. Analysis of Airborne Pollen Grains in Konya, Turkey, 2005. Pak. J. Bot., 42(2): 765- 774. Altunoğlu, M. K. 2010. Yalova Ġli Atmosferik Polenlerinin Volümetrik Yöntemle Belirlenmesi. Doktora Tezi, Uludağ Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Biyoloji Anabilim Dalı, Bursa. Anderson, J.H. 1984. A Survey of Allergenic Airborne Pollen and Spores in the Fairbanks Area, Alaska. Annals of Allergy, 52: 26-31. Anderson, E.F., Dorsett, C.S., Fleming, E.O. 1978. The Airborne Pollens of Walla, Washington. Annals of Allergy, 41: 232-235. Apostolou, E. K., Yannıtsaros, A. G. 1977. Atmospheric Pollen in the Area of Athens. Acta Allergol, 32 (2): 109-17. Armentia, A., Quintero, A., Fernandez-Garcia, A., Salvador, J., & Martin-Santos, J. M. 1990. Allergy to Pine Pollen and Pinon Nuts: A Review of Three Cases. Annals of Allergy. 64: 49-53. Armutçuoğlu, Ş. 2015. Muğla Ġli (Merkez) Atmosferik Polenleri. Doktora Tezi, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Biyoloji Anabilim Dalı, Muğla. Ay, G. 1993. Manisa Yöresinin Polinizasyon Takviminin Belirlenmesi. Doktora Tezi, Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Biyoloji Anabilim Dalı, Ġzmir. Aytuğ, B. 1967. Polen Morfolojisi ve Türkiye’nin Önemli Gymnospermleri Üzerinde Palinolojik AraĢtırmalar. Ġstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Yayınları, Ġ. Ü. Yayın No: 1262, O. F. Yayın No: 114, KutulmuĢ Matbaası, Ġstanbul. Aytuğ, B., Aykut, S., Merev, N., Edis, G., 1971. Ġstanbul Çevresi Bitkilerinin Polen Atlası. Istanbul Üniversitesi Orman Fakültesi, No: 174, Ġstanbul, 330 s. Aytuğ, B. 1973. Ġstanbul Yöresinin Polinizasyon Takvimi. İst. Üniv. Orm. Fak. Der., Seri: A–7, C: 23, S:7, 1–33. Aytuğ, B., Aykut, S., Merev, N., Edis, G. 1974. Belgrad Ormanı’nın ve Ġstanbul Çevresi Bitkilerinin Polinizasyon Olayının Tespiti ve Değerlendirilmesi. Aytug, B., ve Peremeci, E. 1987. Polen, Saman Nezlesi ve Polen Ekstreleri. IÜ Tıp Fakültesi Mecmuası. 50: 163-170. 87 Aytuğ, B., Efe, A., Kürşad, C. 1990. Allergent Pollens of Thrace. Trakya’nın Allerjen Polenleri. Acta Pharmaceutica Turcica, XXXII: 67–88. Ayvaz A, Baki, A., Gedik, Y.2003. Doğu Karadeniz Bölgesindeki Çocuklarda Allerji Deri Testi (Skin Prick Test) Sonuçları. T Klin Allerji-Astım, 5: 80-4. Ayvaz, A., Baki, A., Doğan, C. 2008. Trabzon Atmosferindeki Aeroallerjenlerin Mevsimsel Dağılımı. Astım Allerji İmmünoloji, 6 (1): 11-16. Badya, K. K., Pahsa, M. K. 1991. A Pollen Calender for Chittagong University Campus, Chittagong (Bangladesh). Aerobiologia, 7: 62-68. Baloğlu, S. 2001. Erzurum Ġli Atmosferindeki Polenlerin AraĢtırılması. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Biyoloji Anabilim Dalı, Ankara. Bekil, S. 2017. Karacabey (Bursa) Ġlçesinin Atmosferik Polenlerinin Belirlenmesi. Yüksek LisansTezi, Bursa Uludağ Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Biyoloji Anabilim Dalı, Bursa. Bıçakçı, A., İphar, S., Malyer, H., Sapan, N. 1995. Mudanya Ġlçesinin (Bursa) Polen Takvimi. Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 1–2–3: 17–21. Bıçakçı, A, İnceoğlu, Ö., Sapan, N., Malyer, H. 1996. Airborne Pollen Calendar of The Center of Bursa (Turkey). International Journal of Aerobiology, 12: 43-46. Bıçakcı, A., Malyer, H.,. Sapan, N. 1997. Airborne Pollen Concentration in Görükle Campus (Bursa) 1991–1992. Tr J of Botany, 21: 145-153. Bıçakçı, A., Benlioğlu, O.N., Erdoğan, D. 1999a. Airborne Pollen Concentration in Kütahya. Tr. J. of Botany, 23: 75-81. Bıçakçı, A., Canıtez, Y., Sapan, N., Öneş, Ü., Malyer, H. 1999b. Ġznik Ġlçesinin (Bursa) Atmosferik Polenleri. Ot Sist. Bot. Dergisi, 6: 75-82. Bıçakçı, A., Canıtez, Y., Malyer, H., Sapan, N. 1999c. MustafakemalpaĢa (Bursa) Ġlçesinin Atmosferik Polenleri. F.Ü. Fen ve Müh Bil Derg, 11 (2): 7-12. Bıçakçı, A., Canıtez, Y., Malyer, H., Sapan, N. 1999d. Airborne Pollen Concentration in Inegol (Bursa). Turkey. Sci. Int. (Lahore), 11: 99-102. Bıçakçı, A., Erken S., Malyer, H. 1999e. EĢkiĢehir Ġli Merkez Atmosferik Polenleri. 1st International Symposium on Protection of Natural Environment and Ehrami Karaçam. 23 – 25 September 1999 Kütahya, Türkiye. Bıçakçı, A., Canıtez, Y., Malyer, H., Sapan, N. 2000a. Airborne Pollen Grains of Keles, Bursa. Ot Sist. Bot. Derg., 7 (1): 179-186. Bıçakcı, A., Akkaya, A., Malyer, H., Turgut, E., Şahin, Ü. 2000b. Airborne Polen Grains of Burdur, Turkey. Acta Botanica Sinica, 42 (8): 864– 867. 88 Bıçakçı, A., Akkaya, A., Malyer, H., Ünlü, M., Sapan, N. 2000c. Pollen Calendar of Isparta, Turkey. Israel Journal of Plant Science, 48 (1): 67-70. Bıçakçı, A., Akyalçın, H., 2000d. Analysis of Airborne Pollen Fall in Balikesir, Turkey, 1996–1997. Ann Agric Environ Med, 7: 5-10. Bıçakcı, A., Ergun, S., Tatlidil, S., Malyer, H., Ozyurt, S., Akaya, A., Sapan, N. 2002a. Airborne Pollen Grains of Afyon, Turkey. Acta Botanica Sinica, 44 (11): 1371- 1375. Bıçakçı, A., Malyer, H., Tatlıdil, S., Akkaya, A., Sapan, N. 2002b. Airborne Pollen Grains of Rize. Acta Pharmaceutica Turcica, 44: 3-9. Bıçakcı, A., Tatlıdıl, S., Sapan, N., Malyer, H., Canıtez, Y. 2003. Airborne Polen Grains in Bursa, Turkey, 1999– 2000. Ann Agric Environ Med, 10 (1): 31-36. Bıçakçı, A., Olgun G., Aybeke M., Erkan P., Malyer H., 2004a. Analysis of Pollen Fall in Edirne, Turkey. Acta Botanica Sinica, 46 (10): 1149-1154. Bıcakçı, A., Koc, R.D., Tatlıdıl, S., Benlıoglu, O.N. 2004b. Analysis of Airborne Pollen Fall in Usak, Turkey. Pak. J. Bot, 36 (4): 711-717. Bıçakçı, A. 2006. Analysis of Airborne Pollen Fall in Sakarya, Turkey. Biologia Bratislava, 61 (4): 457–-461. Bıçakçı, A., Çelenk, S., Altunoğlu, M.K., Bilişik, A., Canitez, Y., Malyer, H., Sapan, N. 2009. Türkiye’de Gramineae (Çayır, Çimen vb.) Polenlerinin Havadaki Dağılımları. Asthma Allergy Immunol, 7: 90-99. Bıçakçı, A., Tosunoğlu, A., Altunoğlu, M.K., Akkaya, A., Malyer, H., Sapan, N. 2011. Allerjenik Pinus (Çam ağacı) Polenlerinin Türkiye’deki Dağılımları. Astım Allerji İmmünoloji, 9: 92-100. Bıçakçı, A., Tosunoğlu, A., Altunoğlu, A., Saatçıoğlu, G. 2014. Türkiye’de Salicaceae Familyasına ait Populus (kavak ağacı) ve Salix (söğüt ağacı) Polenlerinin Havadaki dağılımları. Astım Allerji İmmünoloji, 12: 157-170. Bıçakçı, A., Tosunoğlu, A. 2015. Allerjenik Ambrosia (zaylan) Polenlerinin Türkiyede’ki Dağılımları. Asthma Allergy Immunol, 13: 33-46. Bıçakçı, A., Tosunoğlu, A., Saatçioğlu, G. 2016. Allerjenik Platanus (çınar ağacı) Polenlerinin Türkiye’deki Dağılımları. Asthma Allergy Immunol, 15: 140-151. Bıçakçı, A., Tosunoğlu, A., Saatçioğlu, G. 2017. Allerjenik Betula (HuĢ Ağacı) Polenlerinin Türkiye’deki Dağılımları. Asthma Allergy Immunol, 13: 76-89. Bıçakçı, A., Tosunoğlu, A., Altunoğlu, M.K., Saatçıoğlu, G., Keser, A.M., Özgökçe, F. 2017. An Aeropalynological Survey in the City of Van, A High Altitudinal Region, East Anatolia-Turkey. Aerobiologia, 33: 93-108. 89 Bianchi, M.M., Olabuenaga, S.E. 2006. A 3–year Airborne Pollen and Fungal Spores Record in San Carlos de Bariloche, Patagonia, Argentina. Aerobiologia, 22:247–257. Bilgiç, A. 2008. Gökçeada ve Bozcaada’daki Atmosferik Polenler. Yüksek Lisans Tezi. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Biyoloji Anabilim Dalı, Çanakkale. Bilisik, A., Akyalçın, H., Bıçakcı, A. 2008a. Airborne Pollen Grains in SavaĢtepe (Balıkesir). Ekoloji, 17(67): 8–14. Bilisik, A., Bicakci, A., Malyer, H., Sapan, N. 2008b. Analysis of Airborne Pollen Spectrum in Fethiye-Mugla, Turkey. Fresenius Environmental Bulletin 17 (6): 640-646. Bilisik, A., Yenigun, A., Bıcakcı, A., Elıacık, K., Canıtez, Y., Malyer, H., Sapan, N. 2008c. An Observation Study of Airborne Pollen Fall in Didim, Turkey, 2004-2005. Aerobiologia, 24: 61-66. Boyacıoglu, H., Haliki, A., Ateş, M., Güvensen, A., Abacı, Ö. 2007. The Statistical Investigation on Airborne Fungi and Pollen Grains of Atmosphere in Izmir–Turkey. Environ Monit Assess, 135: 327-334. Boydak, M. 1995. EskiĢehir– Çatalcık Yöresi Sarıçamlarında (Pinus sylvestris L.) Polen Dağılımının Mevsimlik, Günlük Seyri ve Dağılımına Etkili Klimatik Faktörler. Ulusal Palinoloji Kongresi. Ġstanbul 135–154. Bricchi, E., Frenguelli, G., Mincigrucci, G., Fornaciari, M., Ferranti, F., Romano, B.. 1995. Time Linkages Between Pollination Onsets of Different Taxa Over an 11 Year Period in Perugia, Central Italy. Aerobiologia, 11: 57-61. Bryant, R.H., Emberlin, J. K., Hill, J. N. 1989. Vertical Variation in Polen Abundance in North–Central London. Aerobiologia, 5: 123-137. Bousquet, J., Guerin, B., Hewitt Michel, F.B. 1985. Allergy in the Mediterranean Area. III: Cross Reactivity Among Oleaceae Pollen. Clin Allergy, 15: 439-448. Buck, P. and Levatin, E. 1985. Airborne Polen and Mold Spores in a Subalpine Environment. Annals of Allergy, 55: 794-801. Buluç, E. 2016. Manisa Ġli Atmosferik Polenlerinin Volumetrik Yöntemle Analizi. Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Biyoloji Anabilim Dalı, Ġzmir. Bursali, B., Doğan, C., Çeter, T., Alan, Ş., Aşçi, B., Pinar, NM., Işık, R., 2006. Airborne pollen concentration in Ankara, Adana, Diyarbakır, Turkey, 2004–2005. 8 th International Congress on Aerobiology. 21–25 August 2006, Neuchâtel, Switzerland. Bursalı, B. 2007. Diyarbakır Ġli Atmosferik Polen ve Sporlarının AraĢtırılması. Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Biyoloji Anabilim Dalı, Ankara. 90 Bütev, F. 1994. Aksaray Ġli Atmosferindeki Polenlerin AraĢtırılması. Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Biyoloji Anabilim Dalı, Ankara. Bülbül, A.S., Pehlivan S. 2013. Investigation of Airborne Pollen Grains in KırĢehir. Asthma Allergy Immunol, 11: 86-95. Caiola, M.G., Mazzitelli, A., Capucci, E., Travaglini, A. 2002. Monitoring Pollinosis and Airborne Pollen in a Rome University. Aerobiologia, 18: 267-275. Calderon-Ezquerro, M.C., Guerrero-Guerra, C., Martinez-Lopez, B., Fuentes- Rojas, F., Tellez-Unzueta, F., Lopez-Espinoza, E.D., Calderon-Segura, M.E., Martinez-Arroyo, A., Trigo-Perez, M.M. 2015. First Airborne Pollen Calendar for Mexico City and Its Relationship with Bioclimatic Factors. Aerobiologia, DOI 10.1007/s10453-015-9392-4. Canıtez, Y, Perçin K, Sapan N. 2007. Allergen Sensitivies of the Children with Asthma in Bursa, Turkey. Allergy, 62: 419-20. Caramiello R., Polini, V., Siniscalco, C., Mincigrucci, G., Romano, B., Frenguelli, G., Bricchi, E.. 1985. Comparison Between Airborne Pollens in Torino and Perugia (Italy) 1982–83–84. Aerobiologia, 1: 39-45. Caramiello, R., Siniscalco, C. 1990. Pollen Calender in Northern Italy and Its Relationship to Climate. Aerobiologia, 6: 116-121. Cengizlier, M.R, Mısırlıoğlu, E.D. 2005. Çocuklarda Kavak Poleni Allerjisi: Sanıldığı Kadar Çok Mu?. Asthma Allergy Immunol, 3: 52-5. Chafai-Ketfi, l., Bouguediri, L. 2015. Analysis of Airborne Pollen Grains in Annaba, (Northern-East Algeria). Adevances in Environmental Biology, 9 (18): 197-202. Charpin, J., Surinyach, R., Frankland, A. W. 1974 . Atlas of European Allergenic Pollens. Sandos Editions, Paris. s. 229. Chapman, J. A. and Williams, S. 1984. Aeroallergens of the Southeast Missouri Area: a Report of Skin Test Frequencies and Air Sampling Data. Annals of allergy, 52: 411. Chapman, J. A. 1986. Aeroallergens of Southeastern Missouri, USA. Grana 25: 235- 246. Cho, Y.–J., Kim, I. S., Kim, P.G., Lee, E.J. 2003. Deposition of Airborne Pine Pollen in a Temperate Pine Forest. Grana, 42: 178–182. ISSN 0017–3134. Chen, S.-H., Chien, M.-C. 1986. Two Year Ġnvestigation of the Airborne Pollen at Nankang, Taipei (Taiwan). Reprinted Without Change of Paging From Tiwania, 31: 33- 40. Chuine, I., Belmonte, J. 2004. Improving Prophylaxis for Pollen Allergies: Predicting the Time Course of the Pollen Load of the Atmosphere of Major Allergenic Plants in France and Spain. Grana, 43: 65-80. 91 Codinachs, M. R., Cervera, M. S., Marquez, J., Torres, J. 1992. An Aerobiological Study of Pollen Grains and Fungal Spores of Barcelona (Spain). Aerobiologia, 8: 255- 265. Colas, C., Monzón S., Venturini, M., Lezaun, A., Laclaustra M., Lara, S. 2005. Correlation Between Chenopodiaceae Pollen Counts and Allergic Symptoms in Salsola kali Monosensitized Patients. J. Invest Allergol Clin Immunol, 15: 254-8. Crispen, K.L., Gillespie, D.N., Weiler, E.C., Noonan, C.W.,Hamilton, R.F. and Ward, T.J. 2010. A Comparison of 1978 and 2006 Peak Pollen Seasons and Sampling Methods in Missoula Montana. Grana, 49: 128-133. Cristofori A., Cristofolini F., Gottardini E. 2010. Twenty Years of Aerobiological Monitoring in Trentino (Italy): Assessment and Evaluation of Airborne Pollen Variability. Aerobiologia, 26: 253-261. Çakır, N. 2019. Mersin Ġli Atmosferik Polen ve Sporlarının AraĢtırılması. Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Biyoloji Anabilim Dalı, Ankara. Çelenk, S., Bıçakçı, A. 2005. Aerobiological Ġnvestigation in Bitlis Turkey. Ann Agric Environ Med, 12: 87-93. Çelenk, S., Canıtez ,Y., Bıcakcı, A., Sapan, N., Malyer, H. 2009. An Aerobiological Study on Pollen Grains in the Atmosphere of North–West Turkey. Environ Monit Assess, 158: 365-380. Çelenk, S., Bıcakcı, A., Tamay, Z., Guler, N., Altunoglu, M.K., Canıtez, Y., Malyer, H., Sapan, N. Ones, U. 2010. Airborne Pollen in European and Asian Parts of Ġstanbul. Environ Monit Assess, 164: 391- 402. Çelenk, S., Karasu, A., Malyer, H. 2016. Airborne Pollen Content of TavĢanlı, Kütahya (Turkey). Annals of West University of Timişoara, ser. Biology, 19 (2): 167- 176. Çelenk, S., Malyer, H. 2017. The Occurrence of Ambrosia Pollen in the Atmosphere of Northwest Turkey: Ġnvestigation of Possible Source Regions. Int. J. Biometeorol, 61(8): 1499-1510. Çelik, A., Güvensen, A., Uysal, I., Öztürk, M. 2005. Differences in Concentrations of Allergenic Pollens at Different Heights in Denizli, Turkey. Pak. J. Bot, 37 (3): 519-530. Çeter, T. 2008. Kastamonu Ġli (Merkez) Atmosferik Polen ve Sporları ve Bunların Meteorolojik Faktörlerle DeğiĢimi (Ocak 2006 – Aralık 2007). Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Biyoloji Anabilim Dalı, Ankara. Çeter, T., Pinar, N.M., Güney, K. 2012. A- 2 Year Aeropalynological Survey of Allergenic Polen in the Atmosphere of Kastamonu, Turkey. Aerobiologia, 28: 355-366. 92 Çetin, E. 2015. Ardahan Ġli Atmosferik Polenlerinin Belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Kafkas Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Biyoloji Anabilim Dalı, Kars. Dąbrowska, A., Kaszewski, B.M. 2012. The Relationship Between Flowering Phenology and Pollen Seasons of Alnus Miller. Acta Agrobotanica, 65(2): 57-66. Dąbrowska, A. 2012. Flowering Phenology and Pollen Seasons of Corylus spp. in Lublin (Poland). Acta Agrobotanica, 65(3): 13-24. D’Amato, G., F, T.H., Spieksma, M. 1992. European Allergenic Pollen Types. Aerobiologia, 8: 447–450. D’Amato, G., Cecchi, L., Bonini, S. 2007. Allergenic Pollen and Pollen Allergy in Europe. Allergy, 62: 976- 990. Damialis, A., Gioulekas, D., Lazopoulou, C., Balafoutis, C., Vokou, D. 2005. Transport of Airborne Polen into the City of Thessaloniki: The Effects of Wind Direction, Speed and Persistence. Int J Biometeorol, 49: 139-145. Damialis, A., Halley, J.M., Gioulekas, D., Vokou, D. 2007. Long–Term Trends in Atmospheric Pollen Levels in the City of Thessaloniki, Greece. Atmospheric Environment, 41: 7011-7021. Demirci, C. B. 2019. Kastamonu Ġli 2017 Yılı Atmosferik Polen Konsantrasyonunun Ġncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Kastamonu Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Biyoloji Anabilim Dalı, Kastamonu. Docampo, S., Recio, M., Trigo, M.M., Melgar, M., Cabezudo, B. 2007. Risk of Pollen Allergy in Nerja (Southern Spain): A Pollen Calender. Aerobiologia, 23: 189- 199. Doğan, C., Erik, S. 1995. Beytepe Kampüsü’nün (Ankara) Atmosferik Polenleri: I Ağaç ve Çalılar. Hacettepe Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi, 16: 33-67. Donini, D., Sutra, J.P. 1987. Recherches Aeropalynologiques à Paris et Dans Sa Banlieue. Grana, 28: 37-44. Dubus, J.C., Melluso, J.P., Bodiou, A.C., Stremler, L.N. 2000. Allergy to Cypress Pollen. Allergy, 55: 418-9. Durham, O. C. 1946. The Volumetric Incidence of Atmospheric Allergens, IV. A Proposed Standard Method of Gravity Sampling, Counting and Volumetric Interpolation of the Results. Journal Allergy, 17 (2): 79-86. Dursun, A.B., Çelik, G.E., Alan, S., Pınar, N.M., Mungan, D., Mısırlıgil, Z. 2008. Regional Pollen Load: Effect on Sensitization and Clinical Presentation of Seasonal Allergic Rhinitis in Patients Living in Ankara, Turkey. Allergol et Immuno pathol, 36: 371-8. 93 Dvorin, D. J., Lee, J. J., Belecanech, G. A., Goldstein, M. F., Dunsky. E. H. 2001. A Comparative, Volumetric Survey of Airborne Pollen in Philadelphia, Pennsylvania (1991–1997) and Cherry Hill, New Jersey (1995–1997). Annals of Allergy Asthma and Immunology, 87 (5): 394-404. El – Ghazaly, G., Fawzy, M.. 1988. Pollen calender of Alexandria (Egypt) 1981– 1982. Grana, 27: 85-87. El-Ghazaly, G., El-Ghazaly, P. K., Larsson, K. A., Nilsson, S. 1993. Comparison of Airborne Pollen Grains in Huddinge and Stockholm, Sweden. Aerobiologia, 9: 53-67. Erkan, M.L., Çeter, T., Atıcı, A.G., Özkaya, Ş., Alan, Ş., Tuna, Ş., Pınar, N.M. 2006. Samsun Ġlinin Polen ve Spor Takvimi. XIV. Ulusal Allerji ve Klinik Immunoloji Kongresi. Side, Antalya. Erkan, P. 2007. Tekirdağ Ġlinin Atmosferik Polenleri Üzerinde Ġncelemeler. Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Biyoloji Anabilim Dalı, Bursa. Erkan, P., Bıçakçı, A., Aybeke, M. 2010. Analysis of Airborne Polen Fall in Turkey. Asthma Allergy Immunology, 8: 46-54. Erkan, P. 2011. Edirne Ġli Atmosferik Polenlerinin Volümetrik Yöntemle Belirlenmesi. Doktora Tezi, Uludağ Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Biyoloji Anabilim Dalı, Bursa. Erkan, P., Bıçakçı, A., Aybeke, M., Malyer, H. 2011. Analysis of Airborne Polen Grains in Kırklareli. Turk. J. Bot., 35: 57-65. Erdtman, G. 1952. Pollen Morphology and Plant Taxonomy, Angiosperms, Almqvist and Wiksell, Stocholm, and Chronica Botanica Reprints, Waltham, Mass., 539 p. Erdtman, G. 1969. Hand Book of Palynology, Hafner Publish. Co., New York, 485 p. Faegri, K., Iversen, J. 1975. Textbook of Pollen Analysis (3rd Ed.) Munksgaard, Copenhagen, Denmark. 328 p. Fang, R., Shuqıng, X., Fang, W. 2001. Pollen Survey and Clinical Research in Yunnan, China. Aerobiologia, 17: 165-169. Fernandez–Mensaque, P.C., Tomas, C., Morales, J., Mınero, F. J. G. 1998. Airborne Pollen Concentration in Seville (Spain), 1993–1996. First Results Obtained with Hirst’s Metod. Aerobiologia, 14: 391-395. Fornaciari, M., Bricchi, E., Frenguelli, G., Romano, B., 1996. The Results of 2–Year Pollen Monitoring of an Urban Network in Perugia, Central Italy. Aerobiologia, 12: 219-227. 94 Freı, T., Leuschner, R.M., 2000. A Change From Grass Pollen Ġnduced Allergy to Tree Pollen Ġnduced Allergy: 30 Years of Pollen Observation in Switzerland. Aerobiologia 16: 407–416. Freeman, G. L. 1993. Pine Pollen Allergy in Northern Arizona. Ann Allergy, 70:491-4. Galan, C., Infante, F., Ruiz de Clavijo, E., Guerra, F., Miguel, R., Dominguez E.1989. Allergy to Pollen Grains from Amaranthaceae and Chenopodiaceae in Cordoba, Spain. Annual and Daily Variation of Pollen Concentration. Ann Allergy, 63: 435-8. Garcia, L.R., De la Guardia, C.D., Mota, J.F. 1998. Analysis of Airborne Pollen in the Town of Almeria (South–East Spain), 1995–1996. Aerobiologia, 14: 281-284. Garcıa–Mozo, H., Galan, C., Gomez–Casero, M. T., Domınguez–Vılches, E. 2000. A Comparative Study of Different Temperature Accumulation Methods for Predicting the Start of the Quercus Pollen Season in Cordoba (South West Spain). Grana, 39: 194- 199. Garcia–Mozo, H., Galán, C., Jato, V., Belmonte, J., Dela Guardia, C. D., Fernández, D., Gutiérrez, M., Aira, M. J., Roure, J. M., Ruiz, L., Mar Trigo, M., Domınguez–Vilches, E. 2006. Quercus Pollen Season Dynamıcs in the Iberian Peninsula: Response to Meteorological Parameters and Possible Consequences of Climate Change. Ann Agric Environ Med, 13: 209-224. Garcia, M.E. 2010. Aeropalinology of Yerba Buena City, Province of Tucumán, (Argentina). Acta Botanica Malacitana, 35: 115-131. Gaur, R.D. 1978. Aeropalynology of Meerut. I–Poolen Grains. J.Indian Bot.Soc, 57: 353-365. Gemici, Y., Seçmen, Ö., Ünal. E. 1987. Ġzmir Yöresi Polinizasyon Takvimi: III. Ulusal Allerjik Hastalıklar Kongresi. Türk Tıp Derneği, Ege Üniversitesi, Tıp Fakültesi, ÇeĢme, Ġzmir. Giner, M., Selles, K. 2002. Allergenic Pollen in Southest Spain. Allergy, 57: 59-60. Gioulekas, D., Chatzıgeorgıou, G., Lykogıannıs, S., Papakosta, D., Mpalafoutıs, C., Spıeksma. F. TH. M. 1991. Olea europea 3 Year Pollen Record in the Area of Thessaloniki, Greece and Its Sensitizing Significance. Aerobiologia, 7: 57-61. Gioulekas D., Papakosta, D., Damialis, A., Spieksma, F., Giouleka, P., Patakas, D. 2004. Allergenic Pollen Records (15 Years) and Sensitization in Patients with Respiratory Allergy in Thessaloniki, Greece. Allergy, 59: 174-184. Green, B.J., Dettmann, M.E., Rutherford, S., Simpson, R.W. 2002. Airborne Pollen of Brisbane, Australia: A Five–Year Record, 1994–1999. Grana, 41: 242-250. Goldberg, C., Buch, H., Moseholm, L. and Weeke, E.R. 1988. Airborne Polen Records in Denmark, 1977-1986. Grana, 27: 209-217. 95 González Mınero, F. J., Morales, J., Tomas, C., Candau, P. 1999. Relationship Between Air Temperature and the Start of Pollen Emission in Some Arboreal Taxa in Southwestern Spain. Grana, 38: 306-310. Gottardını, E., Crıstofolını, F. 1997. Spring Airborne Pollen Data in Two Sites in Trentino (Northern Italy): A Comparison with meteorological Data. Aerobiologia. 13: 199-204. Görgün, G. 2015. Edremit-Akçay (Balıkesir) Beldesi Atmosferik Polenleri Üzerine Ġncelemeler. Yüksek Lisans Tezi, Bursa Uludağ Üniversitesi, Fen bilimleri Enstitüsü, Biyoloji Anabilim Dalı, Bursa. Guardia, C., Alba, F., Linares, C. and Lugilde D. 2006. Aerobiological and Allergenic Analysis of Cupressaceae Pollen in Granada (Southern Spain), J. Investig. Allergol. Clin. Immunol, 16: 24-33. Gucel, A., Guvensen, A., Ozturk, M., Celik, A. 2013. Analysis of Airborne Pollen All in Nicosia (Cyprus). Environ Moint Asses, 185: 157- 169. Gür, N. 1997. Elazığ Havasının Allerjik Polenleri. Doktora Tezi, Fırat Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Biyoloji Anabilim Dalı, Elazığ. Güvensen, A., Öztürk, M. 2002. Airborne Pollen Calendar of Buca–Ġzmir, Turkey. Aerobiologia, 18: 229-237. Güvensen, A., Öztürk, M. 2003. Airborne Pollen Calendar of Ġzmir. Ann Agric Environ Med, 10: 37-44. Güvensen, A., Uysal, I., Çelik, A., Öztürk, M. 2005. Analysis of Airborne Pollen Fall in Çanakkale, Turkey. Pak. J. Bot, 37 (3): 507-518. Güvensen, A., Çelik, A., Topuz, B., Öztürk B. 2013. Analysis of Airborne Pollen Grains in Denizli. Turkish Journal Of Botany, 37: 74-84. Halwagy, M.H. 1988. Concentration of Airborne Pollen at Three Sites in Kuwait. Grana, 27: 53-62. Hansen, B.C.S., Wright, H.E. 1987.The Modern Pollen Rain of North Dakota, U.S.A. Pollen et Spores, XXIX, 167-184. Harris, R.M., German, D.F. 1985. The Incidence of Pine Pollen Reactivity in An Allergic Atopic Population. Annals of Allergy, 55: 678-679. Holmquist, L., Ekebom, A., Kübler, K. A., Vesterberg, O. 2005. Airborne Birch and oak Pollen Grains and Birch Pollen Allergens at a Common Sampling Station in Stockholm. Grana, 44: 104-107. Hugg, T., Rantıo–Lehtımakı, A. 2007. Indoor and Outdoor Pollen Concentrations in Private and Public Spaces During the Betula Pollen Season. Aerobiologia, 23: 119-129 342. 96 Hurtado, I., Riegler–Goihman, M. 1986. Air–Sampling Studies in a Tropical Area. Grana, 25: 63-68. Hurtado, I., Alson, J. 1990. Air Pollen Dispersal in a Tropical Area. Aerobiologia, 6: 122-127. Hyde, H. A., Williams, D. A. 1944. Studies in Atmospheric Polen. I. A Daily Census of Pollens at Cardiff, 1942. New Phytologist, 43(1): 49-61. Hyde, H. A. 1950. Studies in Atmospheric Pollen. IV. Pollen Deposition in Great Britain, 1943. Part II. The Composition of the Pollen Catch. New Phytologist, 49(3): 407-420. Hyde, H., Adams, K.F. 1958. An atlas of airborne pollen grains. Macmillian Co. Ltd. London. Ianovici, N., Panaitescu, C. B., Brudiu I. 2013. Analysis of Airborne Allegenic Pollen Spectrum For 2009 in TimiĢiora, Romania. Aerobiologia, 29: 95-111. İnce, A., Pehlivan, S. 1990. Serik (Antalya) Havasının Allerjenik Polenleri ile Ġlgili Bir AraĢtırma. Gazi Tıp Dergisi, 1: 35-40. İnce, A. 1994. Kırıkkale Atmosferindeki Allerjik Polenlerin Ġncelenmesi. Tr. J. of Botany, 18: 43-56. İnce, A., Kart, L., Demir, R., Özyurt, M.S. 2004. Allergenic Pollen in the Atmosphere of Kayseri, Turkey. Asian Pacific Journal of Allergy and Immunology, 22: 123-132. İnceoğlu, Ö., Pınar, N.M., Şakıyan, N., Sorkun, K.. 1994. Airborne Pollen Concentration in Ankara, Turkey. 1990– 1993. Grana, 33: 158-161. Janson, L., 1981. Airborne Pollen Grains under Winter Conditions. Grana, 20: 183- 185. Kadocsa, E., Juhász, M. 2002. Study of Airborne Pollen Composition and Allergen Spectrum of Hay Fever Patients in South Hungary (1990–1999). Aerobiologia, 18: 203– 209. Kaplan, A., Şakiyan, N., Pinar, N. M., 2003. Daily Ambrosia Pollen Concentration in the Air of Ankara, Turkey (1990–1999). Acta Botanica Sinica, 45 (12): 1408-1412. Kaplan, A. 2004. Airborne Pollen Grains in Zonguldak, Turkey, 2001–2002. Acta Botanica Sinica, 46 (6): 668-674. Kaplan, A., Özdoğan, Y. 2015. Seasonal Variations of Airborn Pollen Grains in Karabük, Turkey. Karaelmas Fen ve Mühendislik Dergisi, 5 (2): 89-100. 97 Karamanoğlu, K., Özkaragöz, K. 1968. A Preliminary Study on Allergenic-Pollen Producing Plants of the Ankara Area and Their Pollination Calendar. Rev. Palaeobotan. Palynol., 7: 61-67. Karatzas, K., Voukantsis, D., Jaeger, S., Berger, U., Smith, M., Brandt, O., Zuberbier, T., Bergmann, K. C. 2014. The Patient’s Hay- Fever Diary: Three Years of Results from Germany. Aerobiologia, 30: 1-11. Kaplyla, M. 1984. Duirnal Variation of Tree Pollen in the Air in Finland. Grana, 23: 167-176. Kasprzyk, I. 1999. Comparative Analysis of Pollen Fall at Three Sites in Southeastern Poland. Ann Agric Environ Med, 6: 73-79. Kasprzyk, I. 2008. Non–native Ambrosia Pollen in the Atmosphere of Rzeszów (SE Poland); Evaluation of the Effect of Weather Conditions on Daily Concentrations and Starting Dates of the Pollen Season. Int J Biometeorol, 52: 341-351. Kaya, Z. 1990. NiĢantaĢı Bölgesinin Havasında Tespit Edilen Allerjen Poaceaee Polenleri ve Polen Morfolojileri. Mar. Üniv. Ecz. Dergisi, 6 (1): 1-15. Kaya, Z., Aras, A., 2004. Airborne Pollen Calendar of Bartın, Turkey. Aerobiologia, 20: 63-67. Kaya, Ö. 2020. Harmancık (Bursa) Ġlçesi Atmosferik Polenlerinin Belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Bursa. Kazmi, S., Qaiser, M,, Ali, S. I. 1984. A Preliminary Study of Airborne Pollen Grains in Karachi. Pak. J. Bot. 16 (1): 65-74. Kızılpınar, İ., Doğan, C. 2010. Çamkoru (Ankara) Atmosferindeki Polenlerin AraĢtırılması. Asthma Allergy Immunology, 8: 180-188. Kishikawa R., Koto E., Oshikawa C., Saito A., Sahashi N., Soh N., Yokoyama T., Enomoto T., Usami A., Imai T., Murayama K., Fukutomi Y., Taniguchi M., Shimoda1 T., Iwanaga T. 2016 Regional Distribution of Allergic Tree Pollen in Japan. Journal of Geography & Natural Disasters, DOĠ: 10.4172/2167-0587.S6-003 Kobzar, V. N. 1999. Aeropalynological Monitoring in Bishkek, Kyrgyzstan. Aerobiologia, 15: 149–153. Koivikko, A., Kupias, R., Makinen, Y., Pohjola, A. 1986. Pollen Seasons: Forecasts of the Most Inportant Allegenic Plants in Finland. Allergy, 41: 233-242. Kosisky, S.E., Carpenter, G.B. 1997. Predominant Tree Aeroallergens of The Washington, DC area: A Six Year Survey (1989–1994). Annals of Allergy, Asthma & Immunology, 78: 381-392. Laaidi, M. 2001. Regional Variations in the Pollen Season of Betula in Burgundy: Two Models For Predicting the Start of the Pollination. Aerobiologia, 17: 247-254. 98 Larsson, K. A., El-Ghazaly, G. El-Ghazaly, P., Nilsson, S., Wictorin, T. 1983. Pollen Incidence in Eskilstuna, Sweden, 5th Nord, Symp. Aerobiology, 1976-82. Latałowa, M., Mıetus, M., Uruksa, A. 2002. Seasonal Variations in the Atmospheric Betula Pollen Count in Gdańsk (southern Baltic coast) in Relation to Meteorological Parameters. Aerobiologia, 18: 33-43. Leticia, R. M., Angeles, B. 2005. First Volumetric Airborne Pollen Sampling in Montevideo City, Uruguay. Aerobiologia, 21: 33-41. Leuschner, R.M., Chrısten, H., Jordan, P., Vontheın, R. 2000. 30 Years of Studies of Grass Pollen in Basel (Switzerland). Aerobiologia, 16: 381-391. Levetin, E., Buck, P. 1980. Hay Fever Plants in Oklahoma. Annals of Allergy, 45: 26- 32. Levetin, E., Rogers, C. A., Hall, S. A. 2000. Comparison of Pollen Sampling with a Burkard Spore Trap and aTauber in a Warm Temperate Climate. Grana, 39: 294-302. Lewis, W.H. 1986. Airborne Pollen of the Neotropics. Grana, 25: 75-83. Lewis, G. M. D’Amato and G.D’Amato. 1990. Aeropollen of Herbaceus Plants at Corpus Christi, Texas. Aerobiologia, 6: 141-146. Mahura, A. G., Korsholm, U. S., Baklanov, A. A., Rasmussen, A. 2007. Elevated Birch Pollen Episodes in Denmark: Contributions from Remote Sources. Aerobiologia. 23: 171-179. Majas, F. D., Noetinger, M., Romero, E. J. 1992. Airborne Pollen and Spores Monitoring in Buenos Aires City: A Preliminary Report. Part I. Trees and Shrubs (AP). Aerobiologia, 8: 285-296. Makra, L. S., Juhasz, M., Beczı, R., Borsos, E. 2005 The History and Impacts of Airborne Ambrosia (Asteraceae) Pollen in Hungary. Grana, 44: 57-64. Mandal, J., Chakraborty, P., Roy, I., Chatterjee, S., Gupta –Bhattacharya S. 2008. Prevalence of Allergenic Pollen Grains in The Aerosol of The City of Calcutta, India: A Two Year Study. Aerobiologia, 24: 151-164. Mandrioli, P., Negrini, M. G., Zanotti, A. L. 1982. Airborne Pollen from the Yugoslovian Coast to the Po Valley (Italy ). Grana, 21: 121-128. Mar Trigo, M. D., Toro, F. J., Recio, M., Cabezudo, B. 2000. A Statistical Approach to Comparing the Results from Different Aerobiological Stations. Grana, 39: 252-258. Marcos, C., Rodriguez, F. J., Luna, I., Jato, V. and González, R. 2001. Pinus Pollen Aerobiology and Clinical Sensitization in Northwest Spain. Annals of Allergy, Asthma & Immunology: Official Publication of the American College of Allergy, Asthma, & Immunology. 87: 39 99 McDonald, M. S. 1980. Correlation of Airborne Grass Pollen Levels with Meteorological Data. Grana, 19: 53-56. Mincigrucci, G., Romano, B., Frenguelli, G., Bricchi, E.. 1986. Air–borne Polen Census in Ascoli Piceno (Central Italy) 1983. Giornale Botanico Italiano, 119: 67-76. Mishra, R.P., Singh B., Oommachan, M. 2002. Airborne Pollen Flora of Jabalpur – the Central India. Aerobiologia, 18: 73-81. Mozo, H. G., Vilches, E.D., Galan, C. 2007. Airborne Allergenic Pollen in Natural Areas: Hornachuelos Natural Park, Cordoba, Southern Spain. Ann Agric. Environ. Med. 14: 63-69. Mullins, J., Warnock, D. W., Powel, J., Jones, I., Harvey, R. 1977. Grass polen content of the air in the Bristol Channel region in 1976. Clinical Allergy, 7: 391-395. Murgia M., De Domınıcıs, V., Crestı, M. 1983. The Pollen Calendar of Siena (Central Italy). Allergol Immunopathol (Madr), 11 (5): 361-5. Murray, M.G., Scoffield, R.L., Gala´N, C., Villamil, C.B., 2007. Airborne Pollen Sampling in a Wildlife Reserve in the South of Buenos Aires province, Argentina. Aerobiologia, 23: 107-117. Myszkowska, D., Stepalska, D., Obtułowıcz, K., Porebskı, G. 2002. The Relationship Between Airborne Pollen and Fungal Spore Concentrations and Seasonal Pollen Allergy Symptoms in Cracow in 1997–1999. Aerobiologia, 18: 153-161. Myszkowska, D., Jenner, B., Stepalska, D. and Czarnobilska, E. 2011. The Pollen Season Dynamics and the Relationship Among Some Season Parameters (Start, End, Annual total, Season Phases) in Krakow Poland 1991-2008. Aerobiologia, 27: 229-238. Nardi, G., Demasi, O., Marchegiani, A., Pierdomenico, R., Mincigrucci, G., Romano, B., Frenguelli, G. and Bricchi, E. 1986. A Study on Airborne Allergenic Pollen Content in the Atmosphere of Ascoli Piceno. Ann Allergy, 57(3): 193-197. Necib. A., Boughediri. L. 2014. Aeropalynological Analysis of Casuarina Genus (Casuarinaceae) in the Region of Sidi Amar (Annaba, North-East Algeria). Rev. Sci. Technol. Synthèse, 30: 23-32. Necib. A., Boughediri. L. 2016. Airborne Pollen in the El-Hadjar Town (Algeria NE). Aerobiologia, 32: 277-288. Newnham, R. M., Fountain, D. W., Cornford, C. C., Forde, M. B. 1995. A National Survey of Airborne Pollen and Grass Flowering in New Zealand, with Implications For Respiratory Disorder. Aerobiologia, 11: 239-252. Nilsson, S., Persson, S. 1981. Tree Pollen Spectra in the Stockholm Region (Sweden), 1973-1980. Grana, 20: 179-182. 100 Nilsson, S., Palmberg-Godhard, J. 1982. Pollen Calendar for Huddinge (Sweden), 1977-1981. Grana, 21: 183-185. Nitiu, D.S. 2003. Annual, Daily and Intradiurnal Variation of Celtis Pollen in the City of La Plata, Argentina. Aerobiologia, 19: 71-78. Nitiu, D.S. 2006. Aeropalynologic analysis of La Plata city (Argentina) during a 3–year period. Aerobiologia, 22, 79–87. Norris-Hill, J. 1999. The Diurnal Variation of Poaceae Pollen Concentrations in a Rural Area. Grana, 38: 301-305. Ogren, T.L. 2000. Allergy-Free Gardening. The Revolutionary Guide to Healthy Landscaping. Ten Speed Press, Berkeley Toronto. Okumuş, S. 2017. Bozüyük Ġlçesindeki Atmosferik Polenlerin Ġnsan Sağlığı Üzerindeki Etkileri (2010-2014). Yüksek Lisans Tezi, Bilecik ġeyh Edebali Üniversitesi Sosyal Bilimler Üniversitesi, Coğrafya Anabilim Dalı, Bilecik. Özler, H. 1994. Sivas Ġli Atmosferindeki Polenlerin AraĢtırılması. Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Biyoloji Anabilim Dalı, Ankara. Özcan, H. 2006. Ankara’nın AbidinpaĢa, Birlik ve Koru Mahallelerindeki Atmosferik Polenlerin KarĢılaĢtırılması. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Disiplinlerarası Adli Tıp Anabilim Dalı, Ankara. Özkaragöz, K. 1968. Atmosferde Alerjik Polen Ve Mantar Spor ÇalıĢmaları. Hac.Üniv.Tıp Cerrahi Bülteni, 1: 167-183 Özmen, E. 2012. Ankara Ġli Atmosferik Polen ve Sporlarının AraĢtırılması. Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Biyoloji Ana Bilim Dalı, Ankara. Öztürk, M., Güvensen, A., Gücel, S., Altay, V. 2013. An Overview of the Atmospheric Pollen in Turkey and The Northern Cyprus. Pak. J. Bot., 45 (S1): 191-195. Özveren, H. 2005. Bartın Ġli Atmosferindeki Polenlerin AraĢtırılması, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Biyoloji Anabilim Dalı, Ankara. Panzani, R., Zerboni, R., Ariano, R. 1991. Allergenic Significance of Cupressaceae Pollen in Some Parts of The Mediterraneanarea. In: D’Amato G, Spieksma FThM, BoniniS (eds). Allergenic Pollen and Pollinosis in Europe. Black well Scientific Publications, 81-4. Papageorgiou, P.S. 1999. Particularities of Pollen Allergies in Greece. Wiley–Liss, Inc. p.171-186. Pehlivan, S. 1995. Türkiye’nin Alerjen Polenleri Atlası. Ünal Ofset Matbaacılık Sanayi ve Ticaret Ltd. ġirketi. Ankara. s.191. 101 Perez, C.F., Paez, M.M. 1998. Seasonal Airborne Pollen Pattern in Mar del Plata City, Argentina. Aerobiologia, 14: 383-389. Perveen, A., Qaiser, M., Sad–ul–Islam, M. 2007. Airborne Pollen Survey of Karachi and Adjacent Areas in Relation to Allergy. World Applied Sciences Journal, 2 (4): 289- 298. Peternel, R., Srnec, L., Šulıg, J., Zaninovıš, K., Mıtıš, B., Vukuśıš. I. 2004. Atmospheric Pollen Season in Zagreb (Croatia) and Its Relationship with Temperature and Precipitation. Int J Biometeorol, 48: 186-191. Peternel, R., Culıg, J., Hrga, I., Hercog, P. 2006. Airborne Ragweed (Ambrosia artemisiifolia L.) Pollen Concentrations in Croatia, 2002–2004. Aerobiologia, 22: 161- 168. Philips, J. W., Bucholotz, G.A., Fernandez–Caldas, E., Bukantz, S. C., Lockey, R. F. 1989. Bahaî Grass Pollen, a Significant Aeroallergen: Evidence For the Lack of Clinical Cross–Reactivity with Timothy Grass Pollen. Annals of Allergy, 63: 503-507. Pınar, N.M., İnceoğlu, Ö., 1999. Pollen Morphology of Turkish Chenopodium L. (Chenopodiaceae). Tr J of Botany, 23: 179-186. Pınar, N.M., Geven, F., Tuğ, G.N., Ketenoğlu, O. 2004. Ankara Atmosferinde Gramineae Polen Sayılarının Meteorolojik Faktörlerle ĠliĢkisi (1999–2002). Astım Allerji İmmünoloji, 2: 65-70. Piotrowska, K., Weryszko–Chmıelewska, E. 2003. Pollen Count of Selected Taxa in the Atmosphere of Lublin Using Two Monitoring Methods. Ann Agric Environ Med, 10: 79-85. Piotrowska, K. 2004. Comparıson of Alnus, Corylus and Betula Pollen Counts in Lublin (Poland) and Skien (Norway). Ann Agric Environ Med, 11: 205-208. Pıotrowska, K., Weryszko–Chmıelewska, E. 2006. Ambrosia Pollen in the Air of Lublin, Poland. Aerobiologia, 22: 151-158. Piotrowska, K. 2010. Variotions in Pollen Deposition of Some Plant Taxa in Lublin (Poland) and in Skien (Norway). Acta Agrobotanica, 63 (1): 37-46. Porsbjerg, C., Rausmussen, A., Backer, V. 2003. Airborne Pollen in Nuuk, Greenland, and the Importance of Meteorological Parameters. Aerobiologia, 19: 29-37. Potoglu Erkara I. 2008. Concentrations of Airborne Pollen Grains ın Sivrihisar (Eskisehir), Turkey. Environ Monit Assess, 138: 81-91. Potoğlu Erkara, İ., Osoydan, K., Karataş, M. 2016. Relationship Between Meteorological Factors and Airborne Pollen Grains of Kızıltepe (Mardin), Turkey. Journal of Applied Biological Sciences, 10 (1): 33-40. 102 Prandini M., Gherson, G., Zambanini, G., Conci, S., Salvaterra. A., Benamati, G. 1992. Pollinosis in Trentino (Northern Italy). Aerobiological and Clinical Research. Aerobiologia, 8: 38-45. Puc M., Puc, I.M. 2004. Allergenic Airborne Grass Pollen in Szczecin, Poland. Ann Agric Environ Med, 11: 237-244. Puc, M. 2006. Ragweed and Mugwort Pollen in Szczecin, Poland. Aerobiologia, 22: 67-78. Recio M., Cabezudo, B., Trigo, M., Toro, F.J. 1998. Pollen Calendar of Malaga (Southern Spain), 1991–1995. Aerobiologia, 14: 101-107. Recio, M., Trigo, M. D. M., Toro, F. J., Docampo, S., García–González, J. J., Cabezudo. B., 2006. A Three Year Aeropalynological Study in Estepona (Sauthern Spain). Ann Agric Environ Med, 13: 201-207. Ribeiro, H., Cunha, M., Abreu, I. 2003. Airborne Pollen Concentration in the Region of Braga, Portugal, and Its Relationship with Meteorological Parameters. Aerobiologia, 19: 21-27. Ribeiro, H., Cunha, M., Abreu, I. 2005 b. Airborne Pollen of Olea in Five Regions of Portugal. Ann Agric Environ Med, 12: 317-320. Ribeiro, H., Santos, L., Abreu, I., Cunha, M. 2006. Influence of Meteorological Parameters on Olea Flowering Date and Airborne Pollen Concentration in Four Regions of Portugal. Grana, 45: 115-121. Ribeiro, H., Oliveira, M., Abreu, I. 2008. Intradiurnal Variation of Allergenic Pollen in the City of Porto (Portugal). Aerobiologia, 24: 173-177. Rodinkova, V.V. 2015. Airborne Pollen Spectrum and Hay Fever Type Prevalence in Vinnitsa, Central Ukraine. Acta Agrobotanica, 68 (4): 383-389. Rodriguez– Rajo, F. J., Mendez, J., Diaz, M. R., Jato, V. Iglesias, I. 1998. Pollen Calendar for Vigo, North– west Spain (1995). Aerobiologia, 14: 269-276. Rodriguez–Rajo, F.J., Jato, V., Aira, M.J. 2003. Pollen Content in the Atmosphere of Lugo (NW Spain) with Reference to Meteorological Factors (1999–2001). Aerobiologia, 19: 213-225. Rodriguez–Rajo F. J., Iglesias, I., Jato, V. 2004. Allergenic Airborne Pollen Monitoring of Vigo (NW Spain) in 1995– 2001. Grana, 43: 164-173. Rogers, C.A. 1997. An Aeropalynological Study of Metropolitan Toronto. Aerobiologia, 13: 243-257. Romano, B., Mincigrucci. G., Frenguelli, G. and Bricchi, E. 1988. Airborne pollen content in the atmosphere of central Italy (1982-1986). Experientia. 44: 625-629. 103 Romano, F., Castellano, F. 1992. Monitoring of Airborne Pollen and Pollen Calendar of Cosenza, Southern Italy. Aerobilogia, 8: 393-399. Rowe, A. 1939. Pine Polen Allergy, J. Allergy. 10: 377-378. Saad, S.I. 1959. Studies in atmospheric pollen grains and fungal spores at Alexandria, IV. Identification of airborne pollen grains, Egypt. J. Bot, 2, 17-27. Saatçıoğlu, G. 2010. Gemlik (Bursa) Ġlçesi Atmosferik Polenleri Üzerinde Ġncelemeler. Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Bursa. Saatçıoğlu, G., Tosunoğlu, A., Malyer, H., Bıçakçı, A. 2011. Airborne Pollen Grains of Gemlik (Bursa). Asthma Allergy Immunol. 9: 29-36. Sabariego, S., Pérez-Badia, R., Bouso, V. and Gutiérrez, M., 2011. Poaceae Pollen in the Atmosphere of Aranjuez, Madrid and Toledo (Central Spain), Aerobiologia, 27 (3), 221-228. Sado, M. 1990. Study of Atmospheric Pollen by Volumetrik Methods. Paleobot. Palynol, 64: 61-69. Sahney, M., Chaurasia, S. 2008. Seasonal Variations of Airborne Pollen in Allahabad, India. Ann Agric Environ Med, 2008, 15: 287-293. Saitoğlu, E. 2013. Kocaeli (Ġzmit) Ġli Atmosferindeki Bazı Alerjik Polenlerin Ġncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Bursa Uludağ Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Biyoloji Ana Bilim Dalı, Bursa. Savitsky, V.D., Bezusko, L.G., Butich, N.G., Tsymbaliuk, Z.M., Savitska, O.V., Bezus’ko, T.V. 1996. Airborne Pollen in Kiev (Ukraine): Gravimetric Sampling. Aerobiologia, 12: 209–211. Severova, E., Polevova, S. 1996. Aeropalynological Calendar For Moscow 1994. Ann Agric Environ Med, 3, 115–119. Seçil, D. 2018. Niğde Ġli Atmosferik Polenlerinin Saatlik DeğiĢimlerinin AraĢtırılması. Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Üniversitesi, Biyoloji Anabilim Dalı, Ankara. Sin, B.A., Pınar, M., Mısırlıgil, Z., Çeter, T., Yıldız, A. and Alan, Ş., 2007. Polen allerjisi. Türkiye Alerjik Bitkilerine Genel Bir BakıĢ. 1. Baskı. Ankara: Engin Yayınevi. Singh, A.B., Pandit, T., Dahiya, P. 2003. Changes in Airborne Pollen Concentrations in Delhi, India. Grana, 42: 168-177. Singh, A.B. 2014. Pollen and Fungal Aeroallergens Associated with Allergyand Asthma in Ġndia. Global Journal of Immunology And Allergic Diseases, 2: 19-28. Spitz, E.1994. Pine Polen Hay Fever. Ann Allergy, 72: 5. 104 Soler, J. B. 1990. Analysis del Contenido Polinico Atmosferico en Barcelona Y Bellaterra, Priodo 1983 a 1987. Grana, 369-376. Soomro, S., Sahito, M. A., Nızamanı, Z. A., Khan, K. M. 1991. Seasonal Aeropalynology at University of Sindh, Jamshoro, Campus: Sarhad. J. of Agric. 3: 343- 376. Spieksma, F. TH. M., Nıkkels, A. H. 1998. Airborne Grass Polen in Leiden, The Netherlands: Annual Variations and Trends in Quantities and Season Starts Over 26 Years. Aerobiologia, 14: 347-358. Spieksma, F., TH. M., Nolard, N., Jager, S. 1991. Fluctuations and Trends in Airborne Corcentrations of Some Abundant Pollen Types, Monitored at Vienna, Leiden and Brussels. Grana, 30: 309-312. Stach, A. 2000. Variation in Pollen Concentration of the Most Allergenic Taxa in Poznań (Poland), 1995– 1996. Aerobiologia, 16: 63-68. Stefanic, E., Rasic, S., Merdic, S., Colakovic, K. 2007. Annual Variation of Airborne Pollen in the City of Vinkovci, Northeastern Croatia. Ann Agric Environ Med, 14: 97- 101. Stepalska, D., Szczepanek, K., Myszkowska, D. 2002. Variation in Ambrosia Pollen Concentration in Southern and Central Poland in 1982–1999. Aerobiologia, 18: 13-22. Subiza, J., Jerez, M., Jimdnez J.A., Narganes, M.J., Cabrera, M., Varela, S. 1995. Clinic Alaspects of Allergic Disease Allergenic Polen and Pollinosis in Madrid. J Allergy Clin Immunol, 96: 15-23. Suphioğlu C. 1998. Thunderstorm Asthma Due to Grass Pollen. Int Arch Allergy Immunol, 116: 253-260. Suzuki, Y., Ohta, N., Sakurai, S., Aoyagi, M. and Fukase, S., 2009. Examination About Positive Ratio of Pollen Antigens by Scratch Test. Allergy, 58 (12): 1619-1628. Takasaki, K., Enatsu, I. K., Kumagami, H., Takahashi, H. 2009. Relationship Between Airborne Pollen Count and Treatment Outcome in Japanese Cedar Pollinosis Patients. Eur Arch Otorhinolaryngol, 266: 673-676. Tarrago, I. B. 1996. An Annual Study of Airborne Pollen in Northern Mexico City. Aerobiologia, 12: 191-195. Tonkov, S., Hicks, S., Bozılova, E., Atanassova, J. 2001. Pollen Monitoring in the Central Rila Mountains, Southwestern Bulgaria; Comparisons Between Pollen Traps and Surface Samples For the Period 1993-1999. Review of Paleobotany and Palynology, 117: 167-182. 105 Toraman, E. 2007. Konya Ġlinin (Merkez) Atmosferik Polenlerinin Ġncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Biyoloji Anabilim Dalı, Afyon. Tossou, G.M., Chabi, L.F., Akoèninou, A., Ballouche, A., Akpagana, K. 2016. Pollen Analysis of the Atmosphere on the Abomey-Calavi University Campus in Benin. Revue Française d'Allergologie, 56 (2): 65-75. Tosunoğlu, A. 2011. Bodrum (Muğla) Ġlçesi Atmosferik Polelerinin Belirlenmesi. Doktora Tezi, Uludağ Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Biyoloji Anabilim Dalı, Bursa. Tosunoğlu, A., Yenigün, A., Bıçakçı, A., Eliaçık, K. 2013. Airborne Pollen Content of KuĢadası. Turkish Journal of Botany, 37: 297-305. Tosunoglu, A., Altunoglu, M. K., Bicakci, A., Kilic, O., Gonca, T., Yilmazer, I., Saatcioglu, G., Akkaya, A., Celenk, S., Canitez, Y., Malyer, H., Sapan, N. 2014. Atmospheric Pollen Concentrations in Antalya, South Turkey. Aerobiologia, DOI 10.1007/s10453-014-9350-6. Tosunoğlu, A., Babayiğit, S., Bıçakçı, A. 2015. Aeropalynological Survey in Büyükorhan, Bursa. Turkish Journal of Botany, 39: 40-47. Tosunoğlu, A., Saatçioğlu, G., Bekil, S., Malyer, H., Bıçakçı, A. 2018. Atmospheric Pollen Spectrum in Stone City, Mardin; the Northern Border of Mesopotamia/SE- Turkey. Aerobiologia, Tosunoğlu, A., Akyalcin, H., Bicakci, A. 2018. Pollen Spectrum of Gönen (Balikesir) Atmosphere. Kafkas Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 11 (1): 38-46. Tosunoğlu, A., Bıçakçı, A. 2019. Yellow Rain on the Ridge of Uludag Mountain, NW Turkey. Fresenius Environmental Bulletin, 28: 1337-1346. Tsou, C., Tseng, I., Lın, Hong, H. 1997. Aeropalynological Investigation in Taichung. Taiwan, 1993-1995. Bot. Bull. Acad. Sin., 38: 57-62. Travaglini, A., Ravaziol, D. Caiola, M. G. 2000. A Meteorological Station and a Pollen Trap at the Botanical Garden and Arboretum of the University of Rome Tor Vergata. Aerobiologia, 16: 303-307. Tuğ, G.N. 2001. Alucra (Giresun) – ġiran – Torul (GümüĢhane) Arasında Kalan Bölgenin Florası. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniersitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Biyoloji Anabilim Dalı, Ankara. Turfan, N. 2010. Marmaris, Milas ve Datça Ġiçelerinin Atmosferik Polen Takvimi. Doktora Tezi, Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Biyoloji Anabilim Dalı, Ġzmir. Türe, C., Salkurt, E. 2005. Airborne Pollen Grains of Bozüyük (Bilecik, Turkey). Journal of Integrative Plant Biology Formerly Acta Botanica Sinica, 47 (6): 660–667. 106 Türe, C., Böcük, H. 2009. Analysis of Airborne Pollen Grains in Bilecik, Turkey. Environ Monit Assess, 151: 27-35. Türe, C. 2016. Allergenic Airborne Poaceae (Grass) Pollen Around Public Transportation Centers Ġn EskiĢehir, Turkey. South Western Journal of Horticulture Biology and Environment, 7 (1): 1-14. Türkmen, Y. 2013. GümüĢhane Ġli (Merkez) Atmosferik Polenleri ve Meteorolojik Faktörlerle DeğiĢimi (Ağustos 2010 – Temmuz 2012). Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Biyoloji Anabilim Dalı, Ankara. Uğuz, U. 2016. ÇeĢme (Ġzmir) Ġlçesinin Atmosferik Polen Analizi, Doktora Tezi, Ege Üniveristesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Biyoloji Anabilim Dalı, Ġzmir. Uğuz, U., Güvensen, A., Şengonca, Tort, N., Eşiz Dereboylu, A., Baran, D. 2018. Volumetrik Analiysis Of Airborne Pollen Grains In The City Of UĢak, Turkey. Turkish Journal of Botany, 42: 57-72. Ünver, A. 2012. Ürgüp (NevĢehir)’ ün Atmosferik Polenlerinin Ġncelenmesi (Ekim 2010- Ekim 2011). Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Biyoloji Anabilim Dalı, Kayseri. Ünlü, E. 2015. GümüĢhane Ġli ġiran ve Köse Ġlçeleri Ağızları. Yüksek Lisans Tezi, Adıyaman Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Adıyaman. Weinberger, K.R., Kinney, P.L., Lovasl, G.S. 2015. A Review of Spatial Variation of Allergenic Tree Pollen Within Cities. Arboriculture & Urban Foresty, 41(2): 57-68. Werchan, B., Werchan, M., Mücke, H.G., Gauger, U., Simoleit, A., Zuberbier, T., Bergmann, K.C. 2017. Spatial Distribution of Allergenic Pollen Through a Large Metropolitan Area. Environ Monit Assess, 189: 169. Weryszko–Chmielewska, E., Piotrowska, K. 2004. Airborne Pollen Calendar of Lublin, Poland. Ann Agric Environ Med, 11: 91-97. Wodehouse, R.P. 1935. Pollen Grains. Mc Graw-Hill, New York. Wodehouse, R. P. 1965. Pollen grains: Hafner Publishing Company, New York. 574 p. Van den Assem, A., Colldahl, H., Davies, H. R., Hirst, J. M., Stix, E., de Vries, K., ... & Praglowski, J. 1973. Airborne Pollen in Relation to Pollinosis [with Discussion]. Bulletins from the Ecological Research Committee, 18: 181-200. Vergamini, S.M., Valencia–Barrera, R.M., Dea Zoppas, B.C, Morales, C.P., Ferna´Ndez–Gonza´Lez, D. 2006. Pollen from Tree and Shrub Taxa in the Atmosphere of Caxias do Sul (Rio Grande do Sul, Brazil), Aerobiologia, 22: 143-150. Villegas, G. R., Nolla, J. M. R. 2001. Atmospheric Pollen in Santiago, Chile. Grana, 40: 126-132. 107 Yalçın, Ş. 2016. Kars ili Kağızman ilçesi atmosferik polenlerinin belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Kafkas Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Biyoloji Anabilim Dalı, Kars. Yavru, A. 2007. Trabzon Ġli Atmosferindeki Polenlerin AraĢtırılması. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Biyoloji Anabilim Dalı, Ankara. Yang, Y. L., Chen, S. H. 1998. An Investigation of Airborne Pollen in Taipei City, Taiwan, 1993-1994. Journal of Plant Research, 111: 501-508. Yonekura, S., Okamoto, Y., Horiguchi, S., Okubo, K., Gotoh, M., Konno, A., Okuda, M. 2012. Early Intervention for Japanese Cedar and Cypress Pollinosis. Clinical & Experimental Allergy Reviews, 12: 10-16. Yurdukoru, S. 1978. Samsun Ġli Havasındaki Alerjik Bitki Polenlerinin AraĢtırılması. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi, Ankara. TÜBĠTAK, Proje No: TBAG- 224. Zawisza E., Samolinski, B., Tarchalska, B., Rapiejko, P. 1993. Allergenic Pollen and Pollinosis in Warsaw. Aerobiologia, 9: 47-51. Zwander, H. 2001. Der Pollen Flug im Klagenfurter Becken (Kärnten) 1980 bis 2000 Eine Übersicht Zur Pollen Allergischen Belastungssituantion, Klagenfurt, Teil 1, Carinthia II. 191: 117-194. 108 ÖZGEÇMİŞ Adı Soyadı : Nilgün ERGÜN Doğum Yeri ve Tarihi : GümüĢhane/ġiran – 10.05.1994 Yabancı Dil : Ġngilizce Eğitim Durumu Lise : Nuri ERBAK Anadolu Lisesi Lisans : Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Biyoloji Bl. Yüksek Lisans : Uludağ Üniversitesi Fen Bilimleri Estitüsü ÇalıĢtığı Kurum/Kurumlar : ĠletiĢim (e-posta) : nilgunergun.029@gmail.com Yayınları : 109