15 Uludag Univ. J. Fac. Vet. Med. 23 (2004), 1-2-3: 15-19 Köpeklerde Farklı Siklus Evrelerindeki Vaginal Bakteriyel Floranın İncelenmesi Ülgen GÜNAY* Aytekin GÜNAY** Mihriban ÜLGEN*** A. Ebru ÖZEL**** Geliş Tarihi: 06.02.2004 Kabul Tarihi: 19.03.2004 Özet: Bu çalışmada köpeklerde farklı siklus evrelerindeki bakteriyel vaginal floranın incelenmesi amaçlandı. Ça- lışmada değişik ırklardan 53 adet dişi köpek materyal olarak kullanıldı. Bakteriyolojik incelemeler için dişi köpekle- rin vaginasından alınan svablar Stuart transport medium içinde laboratuara ulaştırıldı ve rutin metotlarla incelendi. Svapların alınmasının ardından siklus dönemlerinin belirlenmesi için her bir köpeğe vaginal sitoloji uygulandı. Çe- şitli ırklardan 53 adet köpeğin 48 (%90.5)’inden 56 adet etken izole edildi. Bunların 9’u E.coli (%16), 9’u Candida spp. (%16), 6’sı Citrobacter diversus (%10.7), 5’i. Citrobacter freundii (%8.9), 4’ü Klebsiella oxytoca (%7.1), 4’ü Klebsiella pneumoniae (%7.1), 3’ü S. aureus (%5.3), 3’ü S. intermedius (%5.3), 3’ü Bacillus spp. (%5.3), 2’si. S. saprophyticus (%3.5), 2’si Streptococcus agalactiae (%3.5), 2’si Micrococcus spp. (%3.5), 2’si Citrobacter amalonaticus (%3.5) ve 2’si Enterobacter agglomerans (%3.5) olarak izole ve identifiye edildi. Sonuçta farklı siklus evrelerinde farklı etkenlerin yanı sıra aynı etkenlerin de üreyebildiği ve vaginal floranın karışık karakterde olduğu saptandı. Anahtar Kelimeler: Dişi köpek, seksüel siklus, vaginal bakteriyel flora. Investigation of the Vaginal Bacterial Flora at Different Stage of Sexual Cycle in the Bitch Summary: In this study, it was aimed to investigate the bacterial vaginal flora and different sexual cycle. Fifty three bitches from different breeds were used as material. Vaginal swab samples were taken from the vagina of bitches, which were transported in the Stuart transport medium for bacteriological examinations, and swab samples were examined by routine methods. Thereafter, vaginal cytology was applied on every bitch for distinguishing the cycle’s periods. Fifty six microorganisms were isolated from 48 of 53 bitches from different breeds (90.5%). Nine E.coli (16%), 9 Candida spp. (16%), 6 Citrobacter diversus (10.7%), 5 Citrobacter freundii (8.9%), 4 Klebsiella oxytoca (7.1%), 4 Klebsiella pneumonaiae (7.1%), 3 S. aureus (5.3%), 3 S. intermedius (5.3%), 3 Bacillus spp. (5.3%), 2 S. saprophticus (3.5%), 2 Streptococcus agalactiae (3.5%), 2 Micrococcus spp (3.5%), 2 Citrobacter amalonaticus (3.5%) and 2 Enterobacter agglomerans (3.5%) of 56 bacteria were identified. As a result, it was determined that different bacteria could grow as well as same bacteria at different stage of sexual cycles and vaginal flora was de- termined mixed character. Key Words: Bitch, sexual cycle, vaginal bacterial flora. * Yard. Doç. Dr.; U.Ü. Veteriner Fakültesi, Dölerme ve Sun’i Tohumlama Anabilim Dalı,Bursa-Türkiye. ** Yard. Doç. Dr.; U.Ü. İbrahim Orhan Meslek Yüksekokulu, Hayvan Yetiştiriciliği ve Sağlığı Programı, Bursa-Türkiye. *** Prof. Dr.; U.Ü. Veteriner Fakültesi, Mikrobiyoloji Anabilim Dalı, Bursa-Türkiye. **** Araş. Gör.; U.Ü. Veteriner Fakültesi, Mikrobiyoloji Anabilim Dalı,Bursa-Türkiye. 1 6 Giriş Bakteriyolojik incelemeler için dişi köpek- lerin vaginasından steril svablar yardımıyla ör- Sağlıklı dişi köpeklerin vaginasından çok nekler alındı. Svapların alınmasının ardından farklı türde bakteri izole edilmiştir1,2,20,21,25. Araş- siklus dönemlerinin belirlenmesi için her bir kö- tırmacılar2,6,10,20, bakteriyel populasyonun genel- peğe vaginal sitoloji uygulandı. Vaginal smearlar likle karışık olduğunu ve aerob ile anaerob mik- Giemsa Wright boyama tekniğine8,26 göre boyan- roorganizmaları içerdiğini bildirmişlerdir. dı ve her bir preparatta 100 hücre sayılarak hücre Dişi köpeklerin vaginal florasında E. coli, oranları % olarak değerlendirilerek siklus evreleri Streptococcus, Staphylococcus ve Pasteurella belirlendi. Bütün smearlar X 40 objektif altında türlerinin yaygın olarak bulunduğu bildirilmiş- ışık mikroskobu kullanılarak değerlendirildi. tir1,13,20,22. Ayrıca reprodüktif hastalığı olmayan Her bir köpekten bakteriyolojik inceleme köpeklerin %30-88’inin vaginasından Mycoplas- 2,7,9,15,18 amaçlı alınan svablar Stuart transport medium ma türleri de elde edilmiştir . içinde laboratuara ulaştırıldı. Örnekler Kanlı Agar Vaginal kültürler genellikle infertilite, (%7 Koyun kanlı-Blood Agar Base No:2-CM271 neonatal septisemi, pre ve postpubertal vaginitis - Oxoid), Eosin Metilen Blue Agar (Lab61 - ile bağlantılı olan vaginal floranın özelliğinin LabM), Supplement (Mycoplasma Selective ortaya konması için alınmaktadır4,11,14,16,19,22. Kö- Supplement- G SR059C - Oxoid) ilave edilmiş peklerde vaginal sitoloji ve vaginoskopinin yanı Mycoplasma Agar (CM401 - Oxoid) ve Myco- sıra vaginal bakteriyel floranın incelenmesi de plasma Broth (CM403-Oxoid) besiyerlerine ekil- önem taşımaktadır. Çünkü herhangi bir enfeksi- di. Mycoplasma besiyerleri %10 CO2’li ortamda yonun bulunmasının dişi köpeklerde östrus aralık- 37°C’de nemli ortamda 1-5 gün, diğer petriler ise larını da etkilediği bildirilmektedir17. aerobik koşullarda 37°C’de 1-3 gün inkube edildi. Dişi köpeklerde östrus siklus safhalarının İnkubasyon süresi sonunda üreyen koloniler rutin bakteriyel florayı etkileyebildiği1,2,6,10,12,17 ve bak- metotlarla identifiye edildi3,23. teri sayısının östrus boyunca reprodüktif aktivite- nin diğer safhalarından önemli ölçüde yüksek Bulgular olduğu2,20 belirtilmiştir. Seksüel siklusun farklı safhalarında izole edilen bakteri türlerinde belir- Sunulan çalışmada materyal olarak kullanı- gin bir farklılık bulunmamıştır20. Ancak Allen ve lan çeşitli ırklardan 53 adet köpeğe yapılan Dagnall1 ile Baba ve ark.2, proöstrus ve östrusta sitolojik incelemeler sonucunda 53 köpekten bakteri sayısında bir artış olduğunu ifade etmiş- 8’inin proöstrusta, 13’ünün östrusta ve 32’sinin lerdir. anöstrus döneminde olduğu tespit edildi. Yapılan Bu çalışmada dişi köpeklerde farklı siklus bakteriyolojik incelemelerde 53 adet köpeğin 48 evrelerindeki vaginal bakteriyel floranın incelen- (%90.5)’inden 56 adet etken izole edildi. Bu et- mesi amaçlanmıştır. kenlerin 9’u E.coli (%16), 9’u Candida spp. (%16), 6’sı Citrobacter diversus (%10.7), 5’i’ Materyal ve Metot Citrobacter freundii (%8.9), 4’ü Klebsiella oxyto- ş ca (%7.1), 4’ü Klebsiella pneumonaiae (%7.1), Çalı mada materyal olarak özel bir köpek eğitim ve üretim çiftliğinde bulunan 10 Labrador, 3’ü S. aureus (%5.3), 3’ü S. intermedius (%5.3), 8 Kangal, 8 Alman Çoban köpeği, 6 Golden 3’ü Bacillus spp. (%5.3), 2’si S. saprophticus Retriewer, 3 Doberman, 2 Akbaş, 2 sokak köpeği, (%3.5), 2’si Streptococcus agalactiae (%3.5), 2’si 2 Terrier, 2 Pitbul, 2 Kafkas çoban köpeği, 1 Micrococcus spp. (%3.5), 2’si Citrobacter amalo- Husky, 1 Danua, 1 Alaska malamudu, 1 İspanyol naticus (%3.5) ve 2’si Enterobacter agglomerans cooker, 1 American cooker, 1 Belçika kurdu, 1 (%3.5) olarak identifiye edildi. Siklus evrelerine Rotweiler, 1 Dalmaçyalı ırkından olmak üzere göre izole edilen etkenler, sayı ve oranları Tablo klinik olarak herhangi bir problemi bulunmayan, I’de sunulmuştur. puberteye erişmiş ve sağlıklı toplam 53 köpek kullanıldı. 17 Tablo I. Siklus Evrelerine Göre İzole Edilen Etkenler, Sayı ve Oranları Siklus evreleri Etken Proöstrus Östrus Anöstrus Etkenin ismi (n=8) (n=13) (n=32) Sayı Toplam Etkenin Etkenin Etkenin Etkenin Etkenin Etkenin (%) sayısı oranı (%) sayısı oranı (%) sayısı oranı (%) E. coli 1 12.5 2 15.3 6 18.75 9 16.0 Candida spp 2 25.0 2 15.3 5 15.6 9 16.0 Citrobacter diversus 0 0 0 0 6 18.75 6 10.7 Citrobacter freundii 0 0 0 0 5 15.6 5 8.9 Klebsiella oxytoca 1 12.5 1 7.6 2 6.25 4 7.1 Klebsiella pneumoniae 1 12.5 2 15.3 1 3.1 4 7.1 S. aureus 0 0 1 7.6 2 6.25 3 5.3 S. intermedius 0 0 0 0 3 9.3 3 5.3 Bacillus spp 1 12.5 2 15.3 0 0 3 5.3 S. saprophyticus 0 0 1 7.6 1 3.1 2 3.5 Strep. agalactiae 1 12.5 0 0 1 3.1 2 3.5 Micrococcus spp 0 0 0 0 2 6.25 2 3.5 Citrobacter amalonaticus 0 0 0 0 2 6.25 2 3.5 Enterobacter agglomerans 1 12.5 0 0 1 3.1 2 3.5 Tartışma ve Sonuç Bjürstom ve Linde-Forsberg5 inceledikleri 900 vaginal svap örneğinde en fazla oranda E. Köpeklerde vaginal floranın farklı türde coli, β- hemolitik Streptococcus ve P. multocida bakteri içerdiği bildirilmiştir2,6,10,20. Köpeklerin izole ettiklerini ve bu bakterilerin reprodüktif vaginal florasından genellikle izole edilen bakte- hastalığı bulunan dişi köpeklerde de bulunduğunu riler E.coli2,5,9,12,13,27, Pasteurella spp.5,2,12,19,24,27 bildirmişlerdir. Bazı araştırıcılar1,2,18 köpeklerin Proteus spp.12,20,24,27, Bacillus spp.13,20, Citrobacter vaginal svaplarından izole edilen Streptococcus spp.12, Heamophilus spp.20,27, Enterobacter oranını % 52-63, bazı araştırmacılar da13,21,22 bu spp.12,13 Corynebacterium spp.13,20,24, Lactobacil- oranı % 6-28 arasında saptadıklarını bildirmişler- lus spp.20, Pseudomonas spp.13,20, Micrococcus dir. Sunulan çalışmada da E.coli %16’lık bir o- spp.20, Klebsiella spp.20,24, Staphylococcus ranla en fazla üreyen bakteridir. Streptococcus spp1,12,13,24. non-hemolitik Streptococcus12,20, α oranları araştırmacıların1,2,13,18,21,22 belirttikleri hemolitik Streptococcus2,12,20,27, β hemolitik Stre- değerlerden çok daha düşük bulunmuş ve ptococus1,2,5,12,13, Klebsiella spp.12,20, Flavo- P.multocida ise izole edilememiştir. bacterium sp.12,13,20, Acinetobacter spp.12,20, 12,20 13,24 Yapılan bir çalışmada 21, Candida türleri- Neisseria spp. , Pseudomonas spp. , My- 2,7,15,18 12 nin insan vaginasında yaygın olarak bulunduğu coplasma spp. , Candida spp. türleridir. ancak dişi köpeklerde nadiren izole edildiği belir- Sunulan çalışmada da E.coli, Candida spp., tilmiştir. Diğer taraftan Fındık ve ark.12 Candida Citrobacter spp., Klebsiella spp Staphylococcus spp’nin dişi köpeklerde sadece proöstrusta üredi- spp., Bacillus spp., Streptococcus agalactiae, Mi- ğini bildirmişlerdir. Sunulan çalışmada ise crococcus spp. ve Enterobacter agglomerans et- ş Candida spp, E.coli hariç diğer mikroorganizma-kenleri izole edilmi tir. Ancak bu mikroorganiz- ş ş lara göre yüksek bir oranda ve siklusun her dö-maların izolasyon oranları çe itli ara tırmacıla- rın2,9,13,18,21,22 bulguları ile farklılık göstermekte- neminde izole edilmiştir. dir. Araştırmacılar reprodüktif hastalığı olma- Bazı araştırmacılar2,9,18, tarafından köpekle- yan köpeklerin %30-88’inin vaginasından My- rin vaginal svaplarında E.coli oranının %19-47 coplasma türleri izole ettiklerini belirtmişler-2,7,15,18 arasında değiştiği bildirilmiştir. Sunulan çalışma- dir . Fındık ve ark. 12 Kangal ırkı dişi köpek- da ise E.coli’nin siklus evrelerine göre saptanma lerin vaginal floralarını farklı siklus evrelerinde oranı proöstrusta %12.5, östrusta %15.3 ve ve gebelikte incelemişler, fakat hiçbir svap örne- anöstrusta %18.75 iken, tüm svaplarda ortalama ğinde Mycoplasma üremediğini belirtmişlerdir. 27 %16 oranında olduğu belirlenmiştir. Bu oranlar Watts ve ark. da siklusun farklı evrelerinde al- diğer literatürlere2,9,18 göre biraz daha düşük bu- dıkları svaplarda Mycoplasma’ya rastlamamışlar- lunmuştur. dır. Sunulan çalışmada da siklus evrelerinin hiçbi- 18 risinde Fındık ve ark.12 ile Watss ve ark.27’nın and diseased dogs. Can. J. Comp.Med. Vet. Sci. bildirdiği gibi Mycoplasma izole edilememiştir. 1981;45: 233. Dujkeren10, vaginal kültürlerin, reprodük- 10. DUJKEREN E. Significance of the vaginal tif sistemin infeksiyöz hastalıkların teşhisinde bacterial flora in the bitch: a review. Vet. Rec. yardımcı olduğunu, izole edilen bakteri sayısının 1992; 17: 367-369. hormonal faktörlerden veya örnek toplama tekni- 11. FARSTAD W. Bacterial findings in the genital ğinden etkilenebildiğini belirtmiştir. Bu çalışma- tract of bitches with reproductive disorders. daki bazı bakterilerin diğer literatürlere gö- Nordisk Veterinaermedicin. 1982; 34 (12): 451- 2,5,9,13,18,21,22 456. re1 farklı oranlarda izole edilmiş ol- ması Dujkeren10’in belirttiği nedenlere bağlanabi- 12. FINDIK M, MARAL N, KESKİN O, KALENDER H, ERDEĞER J, ASLAN S. Kangal ırkı köpekler- lir. de seksüel siklus evreleri, gebelik ve postpartum Vaginal kültürlerin genellikle infertilite, dönem ile vaginal flora arasındaki ilişki. Turk. J. neonetal septisemi, pre ve postpubertal vaginitis Vet. Anim. Sci. 2003; 27: 761-765. ile bağlantılı olan vaginal floranın özelliğinin 13. HIRST DC, WIGER N. The bacterial flora of the ortaya konmasında3,11,14,16,19,22 yararlı olduğu dik- normal canine vagina compared with that of kate alındığında, yapılan araştırmada bazı etken- vaginal exadutes. J. Small Anim. Prac. 1977; 18: lerin siklusun her döneminde ürediği, bazı etken- 25-30. lerin siklusun bazı evrelerinde üreme gösterdiği, 14. JOHNSTON SD. Diagnostic and therapeutic bazılarının ise belli dönemlerde üremediği ve approach to infertility int he bitch. JAVMA. 1980; vaginanın karışık floraya sahip olduğu sonucuna 176: 1335-1338. varılmıştır. 15. KOSHIMIZU K, OGATA M. Characterization and differentiation of Mycoplasmas of canine origin. Kaynaklar Jap. J. Vet. Sci. 1974; 36: 391-406. 16. LEIN DH. Examination of the bitch for breeding 1. ALLEN WE, DAGNALL GJR. Some observations soundness. In: KIRK RW, ed. Current Veterinary on the aerobic bacterial flora of the genital tract of Therapy VIII, W.B. Saunders Company, the dog and bitch. J. Small Anim. Pract. 1982; 23: Philadelphia, 909-911, 1983. 325-335. 17. LINDE C. Partial abortion associated with genital 2. BABA E, HATA H, FURKATA T, ARAKAWA Ascherichia coli infection in a bitch. Vet. Rec. A. Vaginal and uterine microflora of adult dogs. 1983; 112: 454-455. Am. J. Vet. Res. 1983; 44: 606-610. 18. LING GV, RUBY AL. Aerobic bacterial flora of 3. BISPING W., AMTSBERG G. Colour Atlas for prepuce, urethra and vagina of normal adult dog. the Diagnosis of Bacterial Pathogens in Animals, Am. J. Vet. Res. 1978; 39: 695-698. Paul Parey Scientific Publishers, Berlin and Ham- 19. OLSON PN, JONES RL, MATHER EC. The use burg, 1988. and misue of vaginal cultures in diagnosing 4. BJURNSTROM L, LINDE-FORSBERG C. Long- reproductive diseases in the bitch. In: MORROW term study of aerobic bacteria in the genital tract of DA, ed. Current Therapy in Theriogenology, 2nd stud dogs. Am. J. Vet: Res. 1992; 53: 670-673. ed. W.B. Saunders Company, Philadelphia, 469- 5. BJURNSTROM L, LINDE-FORSBERG C. The 475, 1986. normal aerobic bacterial flora of the genital tract in 20. OLSON PN, MATHER EC. Canine vaginal and fertile bitches and stud dogs. J. Reprod. Fert. uterine bacterial flora. JAVMA. 1978;172: 708- Suppl. 1989; 39: 325-333. 712. 6. BJURNSTROM L. Aerobic bacteria occuring in 21. OSBALDISTON GW. Bacteriological studies of the vagina of bitches with reproductive disorders. reproductive disorders of bitches. J. Am. Anim. Acta Vet. Scand. 1993; 34: 29-34. Assos. Hosp. Assos.1978; 14 (3):363-367.. 7. BRUCHIM A, LUTSKY I. Isolation of 22. PLATT AM, SIMPSON RB. Bacterial flora of the mycoplasmas from the canine genital tract: a canine vagina. Southwest. Vet. 1974; 7676. survey of 108 healty dogs. Res. Vet. Sci. 1978; 25: 23. QUINN PJ, CARTER ME, MARKEY BK, 243-245. CARTER GR. Clinical Veterinary Microbiology, 8. DİNÇ, DA. Koyunlarda İnfertilite In: ALAÇAM, Mosby, Edinburgh, 2000. ed. Sun’i Tohumlama Doğum ve İnfertilite. Birinci 24. STOCKNER PK, BRUDVIK AM, BAKER D. baskı.Dizgi evi, Konya, 315-339, 1994. Canine vaginal flora: a technique for sampling and 9. DOIG PA, RUHNKE HL, BOSU WTK. The clinical observation. Canine Practice. 1979; 6 (1): genital mycoplasma and ureaplasma flora of healty 18-19. 19 25. STROM B, LINDE-FORSBERG C.Effects of rinin tanısı üzerinde çalışmalar. A.Ü. Vet. Fak. ampicillin and trimethoprim-sulfamethoxazole on Derg.1986; 33 (2): 198-209. the vaginal bacterial flora of bitches. Am. J. Vet. 27. WATTS JR, WRIGHT PJ, WHITHEAR KC. Res.1993; 54 (6): 891-896. Uterine, cervical and vaginal microflora of the 26. TEKİN N, İZGÜR H, ÖZYURT M. Köpeklerde normal bitch throughout the reproductive cycle. vaginal smear yöntemiyle kızgınlık siklusu evrele- The Journal of Small Anim. Prac. 1996; 37 (2): 54- 60.