T.C.
BURSAULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ
SOSYALBİLİMLER ENSTİTÜSÜ
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI ANABİLİM DALI
YENİ TÜRK EDEBİYATI BİLİM DALI
1949’DAN BUGÜNE TÜRK EDEBİYATI HAKKINDAÇİN’DE
YAPILAN ÇALIŞMALAR ÜZERİNE BİR İNCELEME
(YÜKSEK LİSANS TEZİ)
Lizhu DUAN
BURSA-2020
T.C.
BURSAULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ
SOSYALBİLİMLER ENSTİTÜSÜ
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI ANABİLİM DALI
YENİ TÜRK EDEBİYATI BİLİM DALI
1949’DAN BUGÜNE TÜRK EDEBİYATI HAKKINDAÇİN’DE
YAPILAN ÇALIŞMALAR ÜZERİNE BİR İNCELEME
(YÜKSEK LİSANS TEZİ)
Lizhu DUAN
Danışman:
Prof. Dr. Nesrin KARACA
BURSA-2020


ÖZET
Yazar Adı ve Soyadı : Lizhu DUAN
Üniversite : Bursa Uludağ Üniversitesi
Enstitü : Sosyal Bilimler Enstitüsü
Anabilim Dalı : Türk Dili ve Edebiyatı
Bilim Dalı : Yeni Türk Edebiyatı
Tezin Niteliği : Yüksek Lisans Tezi
Sayfa Sayısı : ⅸ + 91
Mezuniyet Tarihi : …. / …. / 20……..
Tez Danışman(lar)ı : Prof. Dr. Nesrin KARACA
1949’DAN BUGÜNE TÜRK EDEBİYATI HAKKINDAÇİN’DE YAPILAN
ÇALIŞMALAR ÜZERİNE BİR İNCELEME
Bu tez çalışmasının amacı, 1949 yılından beri Çin’de Türk Edebiyatı üzerine ne
çalışmaların yapıldığının belirlenmesi, sayısı, konusu, kaynak dili gibi açılarından farklı
dönemlerde yapılan bu çalışmaların analiz edilmesi, söz konusu çalışmalardaki
eksiklerin ve sorunların fark edilmesi ve bunlara karşı önerilerin sunulmasıdır. Giriş
kısmında bu tez çalışmasının kapsamı, kullanılan kavramların tanıtımları, bu çalışmaya
benzer olan çalışmalar ve araştırma yöntemleri üzerinde durulmuştur. Edebi
araştırmaların Çin’de Türkiye araştırmaları arasındaki yerinin belirlenmesi için birinci
bölümde Çin’de Türkiye araştırmalarının genel durumu anlatılmıştır. İkinci bölümde
1949-2005 yıllarında Çin’de yapılan Türk Edebiyatı ile ilgili çalışmalarında durulmuştur.
Üçüncü bölümde ise 2006 yılından beri yapılan çalışmalar konu edilmiştir. Sonuç ve
öneriler kısmında önceki bölümlerde analiz edilen çalışmaların durumu özetlenmiştir,
mevcut olan eksikler ve sorunlar ortaya çıkarılmıştır ve bunlara karşı önerileri
sunulmuştur.
Anahtar Sözcükler: Modern Türk Edebiyatı, Türkçe, Çin, Çince Çeviri, Kültür,
Çalışmalar
iv
ABSTRACT
Name and Surname : Lizhu DUAN
University : Bursa Uludag University
Institution : Social Science Institution
Field : Turkish Language and Literature
Branch : New Turkish Literature
Degree Awarded : Master
Page Number : ⅸ + 91
Degree Date : …. / …. / 20……..
Supervisor (s) : Prof. Dr. Nesrin KARACA
A STUDYON THE STUDIES OF TURKISH LITERATURE IN CHINA SINCE
1949
The aim of this study is to assign what studies have been done on Turkish
Literature in China since 1949, to analyze these studies of different periods in terms of
number, subject, language, to recognize the deficiencies and problems in these studies
and to present suggestions against them. In the introduction part, the scope of this study,
the introduction of the concepts used, studies similar to this study and research methods
are emphasized. In order to assign the position of literary studies between Turkey
studies in China, the general situation of Turkey studies in China has described in the
first chapter. In the second chapter, studies on Turkish Literature that have been done in
China between 1949-2005 are emphasized. In the third chapter, the studies that have
been done since 2006 are discussed. In the conclusions and recommendations section,
the status of the studies analyzed in the previous chapters has been summarized, the
existing deficiencies and problems have been revealed and recommendations are
presented against them.
Keywords: Modern Turkish Literature, Turkish, China, Chinese Translation,
Culture, Studies
v
İÇİNDEKİLER
Sayfa
TEZ ONAY SAYFASI…………………………………………..………………………. i
İNTİHAL YAZILIM RAPORU........................................................................................ⅱ
YEMİN METNİ............................................................................................................... ⅲ
ÖZET................................................................................................................................ ⅳ
ABSTRACT...................................................................................................................... v
İÇİNDEKİLER.................................................................................................................vi
TABLOLAR...................................................................................................................viii
KISALTMALAR............................................................................................................. ix
GİRİŞ.................................................................................................................................1
1. Çin’de Yapılan Türkiye ve Türk Edebiyatı Araştırmalarına Genel Bir Bakış............... 4
1.1. 1949 Yılından Önce................................................................................................4
1.2. 1949-1977 Yılları Arası........................................................................................10
1.3. 1978 Yılından Bugüne..........................................................................................14
1.4. Türk Edebiyatının Çin’deki Durumu....................................................................18
2.1949-2005 Yılları Arasında Türk Edebiyatı Üzerine Çalışmalar................................. 20
2.1. 1949-1977 Yılları Arası........................................................................................20
2.1.1. Edebi Eserler..............................................................................................20
2.1.1.1. Tablo 1: 1949-1977 Arasında Çince’ye Çevrilen Türk Edebiyatı
Eserleri...........................................................................20
Tablo 2: 1949-1977 Yılları Arasında Türk Edebiyatına Dair
Gazete ve Dergilerden Aktarılan Metinler.................... 22
2.1.1.2. Dönemin Genel Özellikleri, Yorum ve Değerlendirme................23
2.1.2. Araştırma ve İncelemeler...........................................................................28
2.1.2.1. Tablo 3: 1949-1977 Yılları Arasında Çin’de Türk Edebiyatı
Üzerine Makaleler......................................................... 28
2.1.2.2. Genel Özellikler, Yorum ve Değerlendirme.................................29
2.2. 1978-2005 Yılları Arası........................................................................................31
2.2.1. Edebi Eserler..............................................................................................31
2.2.1.1. Tablo 4: 1978-2005 Yılları Arasında Çince’ye Çevrilen
Türk Edebiyatı Eserleri..................................................31
Tablo 5: 1978-2005 Yılları Arasındaki Diğer Çalışmalar........... 32
2.2.1.2. Genel Özellikler, Yorum ve Değerlendirme.................................32
2.2.2. Araştırma ve İncelemeler...........................................................................36
2.2.2.1. Tablo 6: 1978-2005 Yılları Arasında Çin’de Türk
Edebiyatı Üzerine Makale ve İncelemeler.....................36
2.2.2.2. Dönemin Genel Özellikleri, Yorum ve Değerlendirme................37
3. 2006 Yılından Bugüne.................................................................................................39
3.1. Orhan Pamuk ile İlgili Çalışmalar Üzerine.......................................................... 39
3.1.1. Edebi Eserler..............................................................................................39
3.1.1.1. Tablo 7: 2006’dan Bugüne Çince’ye Çevrilen Orhan
vi
Pamuk’a Ait Kitaplar.....................................................39
Tablo 8: 2006’dan Bugüne Orhan Pamuk’a Dair Çeviriler.........40
3.1.1.2. Genel Özellikler, Yorum ve Değerlendirme.................................41
3.1.2. Araştırma, İnceleme ve Değerlendirme Yazıları.........................................45
3.1.2.1. Tablo 9: Çin’de Orhan Pamuk Üzerine Araştırma Kitapları........45
Tablo 10: Çin’de Orhan Pamuk Üzerine Makaleler....................46
3.1.2.2. Genel Özellikler, Yorum ve Değerlendirme.................................62
3.2. Diğer..................................................................................................................... 69
3.2.1. Edebi Eserler..............................................................................................70
3.2.1.1. Tablo 11: 2006’dan Bugüne Çince’ye Çevrilen Türk
Yazarlara Ait Kitaplar (Orhan Pamuk Hariç)..............70
3.2.1.2. Genel Özellikler, Yorum ve Değerlendirme.................................74
3.2.2. Araştırma ve İncelemeler...........................................................................78
3.2.2.1. Tablo 12: 2006’dan Bugüne Çin’de Türk Edebiyatı Üzerine
Araştırma ve İncelemeler (Orhan Pamuk Hariç).........78
3.2.2.2. Genel Özellikleri ve Temel Çıkarımlar........................................ 80
SONUÇ VE ÖNERİLER.................................................................................................82
KAYNAKÇA.................................................................................................................. 87
vii
TABLOLAR
Tablo 1: 1949-1977 Yılları Arasında Çince’ye Çevrilen Türk Edebiyatı Eserleri...........20
Tablo 2: 1949-1977 Yılları Arasında Türk Edebiyatına Dair Gazete ve Dergilerden
Aktarılan Metinler..............................................................................................22
Tablo 3: 1949-1977 Yılları Arasında Çin’de Türk Edebiyatı Üzerine Makaleler............28
Tablo 4: 1978-2005 Yılları Arasında Çince’ye Çevrilen Türk Edebiyatı Eserleri...........31
Tablo 5: 1978-2005 Yılları Arasındaki Diğer Çalışmalar................................................32
Tablo 6: 1978-2005 Yılları Arasında Çin’de Türk Edebiyatı Üzerine Makaleler
ve İncelemeler....................................................................................................36
Tablo 7: 2006’dan Bugüne Çince’ye Çevrilen Orhan Pamuk’a Ait Kitaplar..................39
Tablo 8: 2006’dan Bugüne Orhan Pamuk’a Dair Çeviriler.............................................40
Tablo 9: Çin’de Orhan Pamuk Üzerine Araştırma Kitapları...........................................45
Tablo 10: Çin’de Orhan Pamuk Üzerine Makaleler........................................................46
Tablo 11: 2006’dan Bugüne Çince’ye Çevrilen Türk Yazarlara Ait Kitaplar
(Orhan Pamuk Hariç)......................................................................................70
Tablo 12: 2006’dan Bugüne Çin’de Türk Edebiyatı Üzerine Yapılan Araştırma
ve İncelemeler (Orhan Pamuk Hariç).............................................................78
viii
KISALTMALAR
Adı geçen eser a.g.e
Aynı eser a.e.
Baskı b.
Cilt c.
Çevirmen çev.
Editör ed.
Numara No.
Ve benzeri vb.
Sayfa numarası yok s.n.y.
Sayfa/sayfalar s./ss.
ix
GİRİŞ
Asya’nın en doğusundaki Çin ile en batısındaki Türkiye arasındaki münasebetler
çok eskilere dayanmaktadır. Türkler, tarih boyunca Çinlilerle hep iç içe, yan yana
yaşamış, kâh barışmışlar, kâh savaşmışlardır. Her iki millet de modern devlet hüviyetine
sahip olduklarından beri siyasi, ekonomik ve kültürel ilişkilerde bulunmaktadır. Bu
ilişkilerin bir kolu da şüphesiz edebiyattır.
Edebiyat, iki ülke arasında yapılan kültürel alışverişte önemli yer almaktadır. Bu
bağlamda, Orhan Pamuk, Ahmet Ümit, Yaşar Kemal gibi isimlerin eserleri Çince’ye
tercüme edilerek Çin’de kitapçı raflarına girmiştir. Böylelikle, aynı zamanda Çinli
araştırmacılar da Türk Edebiyatına ilgi duymuş, eserler üzerinde birçok çalışmalar
yapmışlardır.
Bir başka kültürün ve milletin edebiyatına yönelerek onu kendi diline çevirip
anlamak ve öğrenmek önemli bir kültürel alışveriş olduğu gibi kültürlerin karşılıklı
dolaşımını da içerir. Bu durum hem kaynak dil hem çevrilen dil açısından önemli
kazanımlar sağlar. Bu bağlamda, Çin’de de özellikle çağdaş Türk Edebiyatı üzerinde
edebi eserlerin yani roman ve hikayelerin çevrilmesi yanında bunlar hakkında araştırma
ve incelemelerin yapılmış olması, Çin’in Türkiye’yi, Çinlilerin Türkleri yakından
tanımalarına ve edebiyat yoluyla birbirlerini anlamalarına katkı sağlamaktadır. Söz
konusu çalışmalar üzerine inceleme yapılarak bulunan sorunlar fark edilecektir. Bu
sorunlara karşı çözüm ve tavsiyeler bulunacaktır.
Çin Halk Cumhuriyeti’nin 1949 yılında kurulduğu için bu tez çalışmasında 1949
yılından bugüne kadar Çin’de yapılan Türk Edebiyatı üzerine çalışmalar incelenecektir.
Bu çalışmaların çoğu 2006 yılından yani Orhan Pamuk’un Nobel Ödülünü
kazanmasından sonra ortaya konmuş çalışmalardır. 2006 yılından önceki çalışmalar
sayısal olarak az yer tutmakla birlikte varlığından söz ederken bunlar 1949-2005,
2006-2020 yılları arası olmak üzere iki grupta değerlendirilecektir.
Bu tez çalışmasında sayı, yayın yılı, yazar/ tercüman, konu, ara dil, kullanılan
1
kaynaklar gibi açılardan Çin’de bugüne kadar yapılan Türk Edebiyatı hakkında
çalışmaların durumu ve sorunları incelenecektir. Yapılan ön çalışmada Orhan Pamuk’la
ilgili olan 3 tane araştırma kitabının dışında Çin’de yapılan Türk Edebiyatı üzerine
akademik araştırmaların hemen hepsi makale şeklinde ortaya çıkarılmaktadır. Bundan
dolayı söz konusu çalışmalar iki grup halinde incelenmeye çalışılacaktır:
- Türk edebiyatından Çince’ye çevrilen eserler
- Türk edebi eserleriyle ilgili Çince inceleme ve araştırmalar
Bu tez çalışmasında incelenecek Çince’ye çevrilen Türk edebiyatı kitapları, Çin
Milli Kütüphanesi’nde1 bulunan konuyla ilgili kitaplardır. Ayrıca, eksiklikler olmasın
diye Çin’in en büyük online kitapçılarından olan “Dang Dang”, “JD”, “Amazon” ve
“Kong Fu Zi İkinci El Kitapları” sitelerinde de arama ve taramalar yapılarak ilgili
kitaplar bütünlüklü ele alınacaktır. Yine; Çince’ye kazandırılan Türk Edebiyatı ile ilgili
makaleler ve incelemeler şeklindeki çalışmalar da CNKI Veri Tabanlarının2 derlediği
gazete ve dergilerde yayımlanan kısa metin çevirileri, araştırma makaleleri, tanıtıcı,
bilgilendirici makaleler ile yüksek lisans ve doktora tez çalışmalarından çıkarılmış
yazıları kapsamaktadır.
Bu tez çalışmasında geçen Çin, Çin anakarasıdır, Tayvan, Hong Kong ve Makao
bölgeleri kastedilmemektedir, dolayısıyla buralarda konuşulan Çince ile yapılan
edebiyat söz konusu edilirken; Türk Edebiyatı ile, Türkiye Cumhuriyeti’nde ortaya
konan edebiyatı kastetmekte ve modern edebiyat sürecini kapsamaktadır.
Bundan dolayı bu tez çalışmasında başlıca literatür taraması yöntemiyle Çin Milli
Kütüphanesi ve CNKI gibi veri tabanlarında bulunan ilgili çeviri kitapları ve akademik
yayınlar tablolarda listelenecektir. Karşılaştırma yöntemi ile listelenen ve tablolaştırılan
her dönemdeki çalışmalar karşılaştırılarak özellik, sebep ve gerekçeler açısından
1 Çin Milli Kütüphanesi中国国家图书馆:Asya'nın en büyük kütüphanesidir. Beijing'de bulunan yapı
37,6 milyonu aşkın kitap barındırmakta ve dünyanın en büyük kütüphaneleri arasında yer almaktadır. Çin
edebiyatının en zengin kaynaklarından biri olarak değerlendirilmektedir.
2 CNKI 中国知网：Çin Ulusal Bilgi Altyapısı, Çin'de Qinghua Üniversitesi liderliğindeki ve ÇHC Eğitim
Bakanlığı, ÇHC Bilim Bakanlığı, Çin Komünist Partisi Propaganda Bölümü ve ÇHC Basın ve Yayın
Genel Müdürlüğü tarafından desteklenen önemli bir ulusal araştırma ve bilgi yayın kuruluşudur. CNKI,
Çin’de Çince yayımlanan akademik dergileri, temel gazetelerden derlenen belgeleri, master ve doktora
tezleri ile tam metin yıllık kitapları kapsamaktadır.
2
değerlendirilmeye çalışılacaktır.
Çin’de, benzer yaklaşımlı bazı çalışmalar bulunmakla birlikte bunların sayısı az ve
kapsamı sınırlıdır. Örneğin: Çinli araştırmacı Doç. Dr. Zan Tao’nun3 2010 yılında “Batı
Asya ve Afrika” dergisinde yayımladığı “60 Senede Çin’de yapılan Türkiye
Araştırmaları” (六十年来中国的土耳其研究 ) isimli makale bulunmaktadır. Bu
makalede Çin’in Reform ve Dışa Açılma Politikasının4 uygulanmasından önceki
dönemde Çin’deki Türkiye algısı ve bu politika sonrası yıllarda yapılan çalışmaların
genel durumu söz konusudur.
2019 yılında Çin Sosyal Bilimler Akademisi tarafından hazırlanan “Çağdaş Çin’de
Yaban Edebiyatı Üzerine Araştırmalar:1949-2019”( 当 代 中 国 外 国 文 学 研
究 :1949-2019) isimli kitapta Türk Edebiyatı üzerine araştırmalar da bulunmaktadır
ancak bu son derece sınırlıdır ve toplam 594 sayfalık eserde yalnızca 2 sayfalık yer
tutmaktadır.
Bu tez çalışmasının metni “Giriş” ve “Sonuç ve Öneriler” hariç üç bölümden
oluşacaktır. Türk Edebiyatı ile ilgili araştırmalar, Türkiye çalışmalarının bir dalı olduğu
için birinci bölümde Çin’de yapılan Türkiye araştırmalarının genel durumu
incelenecektir. Yapılan ön çalışmada söz konusu çalışmaların 20. yüzyılın ikinci
yarısından itibaren başladığı, 2000’li yıllarda özellikle 2006 yılında Orhan Pamuk’un
Nobel Edebiyat Ödülünü kazanmasıyla arttığı görülmüştür. Bundan dolayı ikinci
bölümde 1949-2005 yıllarında yapılmış olan ilgili çalışmalar üzerinde durulacak;
Üçüncü bölümde ise 2006 yılından bugüne kadar yapılan çalışmalar temel izleğimizi
oluşturacaktır.
3 Zan Tao昝涛: Beijing Üniversitesi Tarih Bölümü Bölüm Başkan Yardımcısı. Beijing Üniversitesi
Dünya Modernizasyon Araştırmaları Merkezi Direktör Yardımcısı. Asıl ihtisas sahası, Orta Doğu'nun
modern ve çağdaş tarihi ile Türkçe konuşan devletlerinin modern tarihidir.
4 Reform ve Dışa Açılım Politikası改革开放: Çin'de Deng Xiaoping önderliğiyle Çin Komünist
Partisi'ndeki reformist kesimlerin Aralık 1978'de başlattığı ve "Çin değerleri ile sosyalizm" olarak anılan
ekonomik reform programına ilişkindir.
3
1. ÇİN’DE YAPILAN TÜRKİYE ve TÜRK EDEBİYATI ARAŞTIRMALARINA
GENELBİR BAKIŞ
19. Yüzyılın sonunda Çin’in Qing Hanedanı5 ve Osmanlı İmparatorluğu arasında
birçok benzerliklerin bulunduğunu gören Çinli aydınlar Osmanlı İmparatorluğu’ndan
ders almak ve tecrübelerinden yararlanmak için Osmanlı-Türkiye’si üzerine araştırma
yapmaya yönelmişlerdir. 20. Yüzyılın ilk yarısında Türkiye Cumhuriyeti’nin
kurulmasından sonra da, Çin’deki büyük dönüşümün ardından yine de zor durumda
kalan pek çok aydın Türkiye’ye büyük ilgi duymuş, Türkiye üzerine değerli
çalışmalarda bulunmuşlardır. Siyasi, ekonomik ve kültürel alanları kapsayan bu
çalışmalar sonraki dönemdeki araştırmaları büyük ölçüde etkilemiş ve sonradan
yapılacak çalışmalara temel oluşturmuştur.
1949 yılında Çin Halk Cumhuriyeti’nin kurulmasıyla 1977 yılına kadar uluslararası
durum ve Çin ulusal ortamının etkisi altında Türkiye üzerine araştırmalar pek sınırlı
kalmıştır. 1978 yılında Çin reformu ve yeni dış politikasının uygulamaya
konulmasından itibaren Türkiye’yi daha yakından tanımak için çabalar artmış ve
Çin’deki Türkiye araştırmaları daha kapsamlı bir şekilde yapılmaya başlanmıştır ancak
bu çalışmalar arasında edebiyat araştırmaları oldukça sınırlı bir yer tutmaktadır.
1.1. 1949 Yılından Önce
Çinlilerin Türkiye üzerine yaptıkları araştırmalar 20. yüzyılın başında yani Türkiye
Cumhuriyeti’nin kuruluşundan sonra başlamıştır. Ama bundan önce Çinli aydınlar ve
araştırmacılar Osmanlı İmparatorluğu’nun reformlarına karşı ilgi duymuş ve onun
hakkında çalışmalar ortaya koymuşlardır. Bu çalışmalar sonraki araştırmacıları büyük
ölçüde etkilemiş ve temel oluşturmuştur.
19. yüzyılın başına kadar dünyanın önemli güç merkezi konumundaki büyük devlet
5 Qing Hanedanı清朝:1644-1911 yılları arasında Çin'de hüküm sürmüş hanedandır. Kurucusu, Çin'in
kuzeydoğusunda yaşayan Mançuların Aisin Gioro klanıdır; bu nedenle Mançu Hanedanı olarak da
adlandırılır. Çin'in son imparatorluk hanedanıdır.
4
olan Çin’in Qing Hanedanı, Batılıların Sömürgecilik hareketleri sırasında oldukça fazla
sorunlar yaşamıştır. 19. yüzyılın ikinci çeyreğinden itibaren iyiden iyiye etkilerini
artırmaya başlayan ve dünyanın liderliğine soyunan Batılı güçlere karşı Çin’de de
mücadele verilmiş, pek çok siyasi, sosyo-kültürel süreçlerden sonra modernleşme
çabaları ortaya çıkmıştır. Bu sırada bazı Çinli aydınlar Osmanlı İmparatorluğu’nun
reformlarını yakından takip etmiş ve Osmanlı Devleti’ni bir modernleşme örneği olarak
görmüşlerdir. Osmanlı Devleti’nin Meşrutiyet tecrübelerini öğrenmek isteyen reform
fikirli destekçiler, Osmanlı Devleti’nin Batılılaşma sürecini ve gelişmelerini analiz edip,
gözlem ve izlenimlerini imparatora raporlar halinde sunmuşlardır. Bu çalışmalardan en
önemlisi 1898 yılında Kang Youwei’nin6 yazdığı ve Çin imparatoruna sunduğu
“Türklerin Gerilemesi” (突厥削弱记) adlı rapordur. Bu raporda Kang, Osmanlı Devleti
ve Çin’in benzer sorunlarla karşı karşıya olduklarını söylemiş, Osmanlı Devleti’nin
zayıflamasının sebeplerini analiz ederek Osmanlı Meşrutiyet’inin Çin için uygun bir
örnek olabileceğini tavsiye etmiştir. Kang, bu raporun girişinde şöyle ifade kullanmıştır:
''Ben birçok ülkeye baktım ve onları bizimle karşılaştırdım, aralarında bize en
yakın ve bizimle aynı türden olan, bizim için örnek olabilecek tecrübeye sahip olan ülke
Osmanlı Türkiye'sidir.'' (Tang, 1981:298)
Kang, raporunda Batılıların Osmanlı için kullandığı ''hasta adam'' nitelemesini Çin
için de dile getirdiklerini belirtmiştir:
“Batılılar, Çin ve Osmanlı’ya Doğunun iki hasta adamı demektedirler. Ancak bu iki
hasta adamdan hangisinin öleceği belli olmadı. Çin’in bugünkü durumu
Osmanlı’nınkiyle aynıdır. İki ülkenin hastalığı aynıdır. Osmanlı’yı incelerken hep üzgün
oluyorum. Şanslı ki reformlar yapmak, anayasayı ilan etmek ve tedavi etmek
istemektesiniz. İşte bu nokta Türklerden farklıyız.” (a.e, 298)
“Türklerin Gerilemesi” raporundan sonra Kang, “Türk Seyahatnamesi” (突厥游
记) isimli bir eser de ortaya koymuştur. Desteklediği Wuxu Reformu’nun7 başarısız bir
6 Kang Youwei康有为:1858 – 1927 yılları arasında yaşamış. Çin’in Qing Hanedanının son döneminin
önemli düşünür ve devlet adamı.
7 Wuxu Reformu 戊戌变法：11 Haziran'dan 22 Eylül 1898'e kadar Çin'in Qing Hanedanında 103 günlük
başarısız bir ulusal, kültürel, politik ve eğitim reformu hareketiydi. Genç Guangxu İmparatoru ve reform
5
şekilde sonuçlanmasından sonra Çin’den kaçmak zorunda kalan Kang, 1908 yılının
temmuz ayında yani Osmanlı Devleti’nin İkinci Meşrutiyet'in ilanının hemen ardından
İstanbul’a gelmiştir. Bu eserde Kang, İkinci Meşrutiyet sırasında yaşanan olayları
ayrıntılarıyla anlatmıştır.
Çin’deki Türk ve Osmanlı algısının oluşumunda Kang Youwei’nn düşünceleri ve
Türk algısı önemli bir yer tutmaktadır. Kang Çin'de Osmanlı Devleti'yle ilgili ilk
sistematik değerlendirme yapmış bir insandır ve Kang’ın Osmanlı üzerine yaptığı
değerlendirmeler ondan sonraki bazı Çinli araştırmacıların Osmanlı-Türk algısını
derinden etkilemiştir. Ancak, Çin’deki Osmanlı algısı yalnız “hasta adam” anlayışı ile
kalmamış, Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulması ve bağımsız bir devlet olması, uzun süre
Batılıların işgalinde altında kalan Çinliler için heyecanlandırıcı bir haber anlamına
gelmiştir. Buna karşı bazı Çinli araştırmacılar Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulma
sürecini özellikle Atatürk’ün liderliğinde yapılan her alandaki reformları çok yakından
takip etmiş ve Türkiye Cumhuriyeti’nin tecrübelerini rasyonel bir şekilde incelemeye ve
anlamaya çalışmışlardır.
Bu konudaki yapılmış çalışmalar içinde Liu Keshu tarafından yazılan ve birinci
baskısı 1926, ikinci baskısı 1929, üçüncü baskısı 1933 yıllarında yapılan ve 410
sayfadan oluşan “Yeni Türkiye” (新土耳其) isimli kitap son derece önemli ve değerlidir.
Üç bölümden oluşan bu kitapta Liu, Osmanlı İmparatorluğu’nun kuruluşu, gelişimi ve
yıkılışı ve ardından Türkiye Cumhuriyeti’nin doğuşunu anlatmıştır. Çin’in ünlü tarihçisi
Prof. Dr. Peng Shuzhi’ye8 göre bu kitap Çin’de Türkiye tarihi üzerine yapılan
araştırmaların başlangıç noktası sayılmaktadır ve Çin’de bugüne kadarki modernleşme
araştırmaları alanında değerli bir kaynak olarak önemini korumaktadır. (Peng, 2002:47).
Beijing Üniversitesi’nin tarih araştırmacıları Lin Pidian ve Dong Zhenghua’nın
ortaklaşa hazırladıkları “Çin’deki Modernleşme Araştırmalarının Doğuşu ve Gelişimi”
fikirli destekçileri tarafından üstlenilmiştir. Kısa süreden sonran ilgili politikalar ve reformlar
imparatoriçe Cixi’nin liderliğindeki güçlü muhafazakâr rakipleri tarafından kaldırılmıştır.
8 Peng Shuzhi 彭树智：Ekim 1931’de doğmuştur. Ortadoğu tarihi, Güney Asya Tarihi, Dünya
modernleşme tarihi gibi alanlarda çalışmaktadır. Çin’in Ortadoğu Bilim Dalının kurucusudur. “Afganistan
Tarihi”, “Ortadoğu Ülkeleri Tarihi” gibi önemli çalışmalar çıkarmıştır.
6
(现代化研究在中国的兴起与发展) makalesinde şöyle bir ifade kullanılmıştır: “Belli
olarak modernleşme süreci üzerine yapılan ilk tarih çalışması Liu Keshu’nun ‘Yeni
Türkiye’ isimli kitabıdır. 300 bin kelimesi olan bu kitapta, Asya’nın diğer hasta adamı
olarak denilmiş olan Osmanlı İmparatorluğu’nun modern bir ulusal ülkeye değişmesi
kapsamlı bir şekilde anlatılmıştır.” (Lin, 1998:151)
“Yeni Türkiye” kitabının dışında Liu “Türk Devrim Tarihi”（土耳其革命史）isimli
bir kitap da kaleme almıştır. Birinci baskısı 1929, ikinci baskısı 1933 yılında
yayımlanan bu kitapta yazar 1908 ile 1909 yılları arasındaki Jön Türk hareketlerini ve
1919 ile 1923 yılları arasındaki Millî Mücadele sürecini ve Atatürk’ün liderliğindeki
devrimi anlatmaktadır.
Liu gibi Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşu ve Atatürk’ün liderliğindeki devrimler
ve reformlar konularında duran birkaç araştırmacılar daha vardır. Örneğin Zhao
Jingyuan 1935 yılında “Türkiye Tarihi” (土耳其史) adlı kitap hazırlayıp yayınlatmıştır.
10 bölümden oluşan bu kitapta Osmanlı İmparatorluğu’nun güçlü dönemi, Türkiye
Cumhuriyeti’nin kuruluşu ve 1934 yılına kadar ortaya çıkan tarihi olaylar ve özellikle
Atatürk’ün başlattığı devrim anlatılmaktadır.
Türkiye’nin tarih ve modernleşme konularının dışında Türkiye’nin dış politikası da
söz konusudur.
1935 yılında Henan Üniversitesi’nin profesörü Wang Shanshang “Türkiye’nin Dış
İlişkilerine Ait Kanunların Çevirisi” (土耳其涉外法令译要) isimli kitap çıkarmıştır. 6
bölüm ve iki ekten oluşan, toplam 131 sayfası olan bu kitapta, Türkiye Cumhuriyeti’nin
1915 ile 1934 yılları arasında yayınlanan dış ilişkiler ile ilgili yasaları ve yönetmelikleri
konu edilmiştir. Kitabın sonunda “Türkiye Cumhuriyeti Anayasası” ve “Türkiye İflas
Kanunu” başlıklı ekler bulunmaktadır. Bu kitaptan önce Wang, 1934 yılında Henan
Üniversitesi Gazetesi’nde “Türkiye Cumhuriyeti’nin 10. Yıldönümü Üzerine
Düşünceler”(土耳其民国十周年之感想) isimli bir makale de kaleme almıştır.
Türkiye’nin dış politikası üzerine yapılan önemli çalışmalar arasında Lin Wanyan
tarafından hazırlanan ve 1937 yılında yayınlanmış olan “Türkiye’nin Son Dönem Dış
7
Politikası”（土耳其最近之外交政策）adlı 8 bölümden oluşan kitabı da sayabiliriz.
Birinci Dünya Savaşından sonra Türkiye’nin dış ilişkileri, Türkiye ile Yunanistan
arasındaki savaş gibi konular anlatılmış, beşinci bölümde ise Çin ile Türkiye arasındaki
diplomatik ilişkilerden bahsedilmiştir.
Bu dönemde Türkiye’nin ekonomisiyle ilgilenen Çinli araştırmacılar da
bulunmuştur. 1935 yılında Zeng Guangxun “Türkiye’nin Ekonomik Durumu”(土耳其
经 济 现 状 ) isimli bir kitap çıkarmıştır. 5 bölümden oluşan bu kitapta, Türkiye
Cumhuriyeti’nin maliyesi, sanayisi ve üretimi, uluslararası ticareti, kamu işleri ve
ulaşımından söz edilmiştir. Bu kitabın kaynağını İngiltere Türkiye Büyükelçiliği’nde
ticaret müsteşarı olarak çalışan Albay Woods’un İngiliz Dış Ticaret Bürosu’na yazdığı
raporlar oluşturmuştur.
1937 yılında He Fengshan9 “Türkiye’nin Kırsal Ekonomisinin Gelişmesi” (土耳其
农村经济的发展) adlı kitabı hazırlayıp yayınlatmıştır. Toplam 264 sayfalık bu kitapta
Türkiye Cumhuriyeti’nin tarım politikası, kırsal ekonomisini oluşturan unsurlar
anlatılmıştır. Kitabın ilk sayfalarında Türkiye Cumhuriyeti’nin nüfusu dağılım haritası,
tarım dağılım haritası gibi haritalar, tablo ve resimler yer almaktadır.
Çin Halk Cumhuriyeti’nin kurulduğu 1949 yılına kadar kendi ülkesinin Türkiye ile
aynı veya benzer durumda kaldığını düşünen bazı Çinli aydınlar ve araştırmacılar kendi
ülkesi için doğru bir gelişme yolunu bulmak amacıyla Türkiye’yi yakından takip
etmişlerdir. Bu ilgi ve yönelimde, Türkiye’de yapılan devrimlerinin başarılı olduğunu
düşünüp Türkiye’nin gelişme yolunu öğrenmek isteyen bir bakış açısı olduğu kadar,
Türkiye’nin tarihsel çizgisini ve devrimlerini eleştirip ders çıkarmak isteyen aydın
grupları her iki anlamda da Türkiye üzerine değerli araştırmalar yapmışlardır.
Ortaya çıkarılan çalışmaların konularına bakıldığında, bu dönemdeki Çinli aydınlar
ve araştırmacıların ilgilerinin Osmanlı İmparatorluğu’nun son dönemindeki devrimler,
Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşu, Atatürk’ün liderliğindeki reformlar ve Türkiye
9 He Fengshan 何凤山(d.10.09.1901-ö.28.09.1997): Çinli bir diplomattı. II. Dünya Savaşı sırasında
Viyana'da Başkonsolosken on binlerce Yahudiyi kurtarmak için onlara Çin vizesi vermiştir. Bundan
dolayı ''Çin'in Schindler'i'' olarak anılmaktadır. 1935-1937 yıllarında Türkiye’deki Çin büyükelçiliğinde
çalışmıştır.
8
Cumhuriyeti’nin dış politikası gibi tarihi, siyasi ve ekonomik konularda odaklandığı
söylenebilir. Gerçek ihtiyaçların neticesinde bu dönemdeki aydınlar ve araştırmacıların
yaptıkları Türkiye araştırmaları hemen hemen hepsi bu konularla ilgilidir. Ancak çok az
kısmında edebiyat konusundaki çalışmalara da rastlanmaktadır.
Bu anlamda bakıldığında; 1929 yılında Wang Shiying tarafından “Türk Fablları”
( 土 耳 其 寓 言 ) isimli bir çeviri kitabı ortaya çıkarıldığını görüyoruz. Bu kitabın
önsöz’ünde Wang çevirisini şu ifadelerle tanıtmaktadır:
“Bu onlarca Türk fablları, ‘Dünyanın Ünlü Eserleri’ isimli kitabın ‘Türk Edebiyatı’
kısmından ara dilden çevrilmiştir. Bu fablların yazarları artık bulunamaz ancak yakın
çağa ait olmaları bilinebilir bir husustur. En yaygın ve en duygulandırıcı olması
özellikleriyle fabllar, Avrupa’da halkların fikirlerini en iyi gösteren araçtır… ‘Köylü ve
Av Köpeği’ isimli fablda Türk hükümdarın zorbalığı görülebilir（…）Bu fabllardan iki
ortak özelliğin varlığını da fark edebiliriz: isyansız dayanma ve hükümdarın baskılarına
karşı şikâyet etme… Yapısına ve sözüne bakılırsa（fabllar）kusursuz sayılamazlar, ancak
çok kısa ve bellidirler ve hayatla ilgilendirilmelidir” (Wang, 1931:5-7)
Bu ifadelerden öğrenebiliriz ki, Wang fablları halkların düşüncelerinin gösterilme,
fikirlerinin yansıtıcısı aracı olarak görmüştür. Böylelikle, o dönemdeki Çinli aydınlar ve
araştırmacıların da artık edebiyat eserleri aracılığıyla Türkiye’yi incelemeye başlamış
olduklarını söylemek mümkündür.
Bu kitabın dışında aynı ismi taşıyan bir çeviri kitap daha bulunmaktadır. 1933
yılında “İlk Okul Öğrencilerin Kütüphanesi” (小学生文库 ) isimli bir kitap serisi
Shangwu Basın Evi10 tarafından yayımlanmıştır. İki yüze yakın eğitimci ve edebiyatçı
gibi uzmanların katılmalarıyla bu kitap serisi tabiat, toplum, kültür, yaşam gibi evrensel
olan her alanı içermektedir. 45 türden ve 500 kitaptan oluşan bu kitap serisinin her
kitabında çok fazla güzel resimler de yer almaktadır. Zhang Renguang’ın editör ettiği
“Türk Fablları” (土耳其寓言) isimli kitap da bu 500 kitaptan biri olarak yer almıştır.
Çin Milli Kütüphanesi ve CNKI veri tabanlarındaki arama sonuncuna göre 1949
10 Shangwu Basın Evi商务印书馆: Çin’in basın tarihindeki ilk basın evi. Onun kurulması Çin’in modern
basın sektörünün başlangıç noktası sayılmaktadır.
9
yılına kadar söz konusu iki adet fabl kitabının dışında başka hiçbir çalışmaya
rastlanmamıştır.
1.2. 1949-1977 Yılları Arası
Çin Halk Cumhuriyeti’nin kurulduğu 1949 yılından Reform ve Dışa Açılma
Politikasının ilan edildiği 1978 yılına kadar Çinli araştırmacıların yaptıkları Türkiye
odaklı araştırmalarda öncekiler gibi yine Türkiye’nin tarihi başta olmak üzere benzer
konular üzerinde durulmuştur. Bu yıllarda Çin’deki akademik çevrenin ve Soğuk
Savaş’ın derin etkileri altında yapılan araştırmaların sayısı çok sınırlıdır. Zan Tao, “60
Senede Çin’de yapılan Türkiye Araştırmaları” isimli makalesinde bu konu hakkında
şöyle ifade kullanmıştır:
“1949’da Çin Halk Cumhuriyeti’nin kuruluşundan 1978’deki Reform ve Açılım
hareketine kadar geçen yıllarda Çin’deki beşerî ve sosyal bilimler alanında bilimsel
araştırmalar, Soğuk Savaş ve yurtiçindeki siyasi ideoloji tarafından derin bir şekilde
etkilenmiştir. Çinli araştırmacıların uzun süre içinde Sovyetler Birliği’ndeki araştırma
modelini taklit ettikleri için kapsam, seçilen alanlar ve araştırma düzeyi açısından
bakılırsa yapılan araştırmaların çeşitli eksiklikleri ve sınırlılıkları mevcut olmuştur.
Çin’deki bu akademik çevre Türkiye araştırmalarını da etkilemiştir. Reform ve Açılım
hareketinden önce Çin’deki Türkiye araştırmaları bir durağanlık ve boşluk içinde
geçmiştir. Soğuk Savaşı’nın etkisiyle Çin ve Türkiye arasında yakın bir ilişki
kurulmaması ve Türkiye’nin Çin üzerinde büyük bir etkisi olmaması, Çin’deki Türkiye
araştırmalarının eksikliğine sebep olmuştur. Ancak bu, Çin’in bu dönemde Türkiye’nin
varlığını tamamen yok saydığı anlamına gelmemektedir.” (Zan, 2010: 68)
Bu tespiti, bir Türk tarihçinin düşüncelerinde de benzer bir şekilde görebiliriz:
“İkinci Dünya Savaşı sonrası iç savaşı kazanan komünistler tarafından 1949
yılında kurulan Çin Halk Cumhuriyeti Türkiye tarafından tanınmamıştır. Türkiye, Batı
dünyasının yanında yer alarak ana karadaki komünist rejim yerine, iç savaş sonrasında
Tayvan’a sığınan milliyetçiler tarafından kurulan Çin Cumhuriyeti ile diplomatik
10
ilişkilerini sürdürmüştür.” (Akdağ, 2019:68)
1949-1977 yıllarında ideoloji ve uluslararası siyasi durumun etkisinde kalan Çin’de
Türkiye üzerine yapılan araştırmaların önemli bir kısmı tarafsız ve özgür olamamıştır.
Bu dönemin ilk yıllarında Çin’in üst liderlerinin Atatürkçülük üzerine eleştirmeleri
yoğunlaştırmaları, Türkiye’nin Batıcı ve Batılı ülkeler tarafında olması, özellikle Kore
Savaşı sırasında ABD’nin müttefiki olarak Kore’ye asker gönderip Çinli askerlerle
savaş sahasında karşılaşması gibi sebeplerle Çin’de Türkiye’ye sıcak bakılmamıştır. Bu
tarihi ve sosyal bağlamda yapılan bazı Türkiye araştırmalarında nesnel olunmadığını
söylemek yerinde olur. Mesela; Peng Shuzhi “Türkiye Araştırmalarında Üç Konu” (土
耳其研究三题) isimli makalesinde durumu şöyle değerlendirmiştir.
“Çinli araştırmacılar dolambaçlı bir yolda Atatürk’ün liderliğindeki devrimleri ve
reformları araştırıyorlar. 20. Yüzyılın 40’lı-70’li yılları arasında tam Gandi gibi Atatürk
üzerine de bazı taraflı değerlendirme yapılmıştır. Bazı kitaplar ve makalelerde tarihi
olayları ve o ülkenin durumunu iyice anlamadan Atatürkçülüğe karşı dogmatik bir
şekilde eleştiriler getirmişlerdir.” (Peng, 2002: 47)
CNKI veri tabanlarındaki arama sonucuna göre “Dünya Bilgileri”11 başta olmak
üzere dergilerde yayınlanan makalelerde, genelde Türkiye’nin ABD ile ilişkisindeki
düşük yerini özellikle Menderes hükümetinin iç ve dış politikalarını eleştirmiş ve buna
karşı Türkiye halkının gerçekleştirdiği bazı isyanlar övülmüştür. Bu konuda “Dünya
Bilgileri” dergisinde şu makaleler bulunmaktadır:
Bilun: “Türkiye Halkları Emperyalist Amerika’nın Köle Yapmasını İsyan
ediyorlar” (1950), Wang Qing: “Emperyalist Amerika’nın Köle Yaptığı Türkiye” (1951),
Sun Yuan: “Amerika’nın Kolonisi Yerine Geçen Türkiye” (1953), Peimin: “Türkiye
Susuzluğu Gidermek İçin Zehir İçiyor” (1955), Xiao Lin: “Amerika’nın Orta Doğu’daki
Ön Gözcüsü: Türkiye” (1957), Zhuang Qubing: “Emperyalistlerin Orta Doğu’daki
Kedi Tırnağı: Türkiye” (1958), Gu Minyuan: “Kriz Altındaki Türkiye” (1959), Huizhen
“Türkiye Halkları İlerliyorlar” (1960), Liu Yunhua: “Amerika’nın İşgali Altındaki
11 Dünya Bilgileri《世界知识》: 1934 yılında kurulmuştur. Çin’de yaygın sosyal etkiye sahip olan ve
uluslararası konularda duran bir dergidir. Çin Dışişleri Bakanlığı tarafından yönetilmektedir.
11
Türkiye” (1963).12
Bu çalışmalarla birlikte Çin’in yeni reformları ve politikalarının çıkarılması ve
uygulanması için deneyim kaynağı niteliğinde olan araştırmalar da yapılmıştır. Örneğin
1954 yılında kurulan Çince Karakter Reformu Komitesi Türkiye’nin deneyimlerini
öğrenmek için “Türkiye’nin Harf Devrimi” (土耳其的文字改革) isimli kitabı ortaya
çıkarmıştır.
Bu dönemde Sovyetler Birliği’ndeki araştırmaları daha yakından takip eden Çin’de
ortaya çıkarılan Türkiye hakkında çalışmaların çoğu Sovyetler Birliği’ndeki
çalışmaların çevirileridir. Bu çevirilerden bahsedilmesi gereken eser Sovyetler
Birliği’nin ünlü Türkolog A. F. Miller’in yazdığı ve 1958 yılında Zhu Guisheng’in
çevirdiği “Modern Türkiye’nin Kısa Tarihi” (土耳其现代简明史）isimli kitaptır. 20.
yüzyılın ilk yarısındaki Türkiye tarihini detaylı olarak anlatan bu kitap, o dönemde Çinli
araştırmacılar için çok önemli bir kaynak olmuştur. A. F. Miller’in diğer kitabı “Dünya
Çağdaş Tarihi, 1918 ile 1939 yılları arasındaki Türkiye” (现代世界史：一九一八至一
九三九年时期的土耳其), 1954 yılında Çin Halk Üniversitesi, Dünya Tarihi Anabilim
Başkanlığı tarafından çevrilmiştir. Ancak bu kitabın içeriğinin nispeten basit olması
nedeniyle “Modern Türkiye’nin Kısa Tarihi” kadar önemsenmemiştir.
1963 yılı sonunda Çin’in eski başbakanı Zhou Enlai bazı Asya, Afrika ve Avrupa
ülkelerini ziyaret etmeden önce, ilgili kurumların yetkililerini çağırıp yabancı ülkeler
üzerine araştırmaları nasıl güçlendirmek konulu toplantı düzenlemiştir. Toplantıdan
sonra merkeze “Yabancı Ülkeler Üzerine Araştırmaları Güçlendirme Hakkında
Raporu” (关于加强研究外国工作的报告) sunmuştur. Raporda yabancı ülkeler üzerine
araştırmaların o zamanki duruma uyarlanmadığı ve bağımsız araştırma kurumların
kurulması gerektiği belirtilmiştir. Eski Cumhurbaşkanı Mao Zedong raporu hemen
onaylamıştır. Cumhurbaşkanı Mao Zedong’un talimatı ve Başbakan Zhou Enlai’nin
raporu sonucunda 1961-1964 yıllarında Çin’deki ilk Ortadoğu ve Afrika araştırma
kurumları kurulmuştur. Bu kurumlar arasında Çin Sosyal Bilimler Akademisi Batı Asya
12 https://www.cnki.net/
12
ve Afrika Çalışmaları Enstitüsü, Kuzeybatı Üniversitesi Ortadoğu Çalışmaları Enstitüsü,
Yunnan Üniversitesi Güneybatı Asya Çalışmaları Enstitüsü gibi kurumlar yer almaktadır.
Bu kurumların kuruluşundan sonra Ortadoğu araştırmalarına başlanmış ve kısa zamanda
ilgili çalışmalar ortaya çıkarılmıştır. Bu anlamda, Çin Sosyal Bilimler Akademisi Batı
Asya ve Afrika Çalışmaları Enstitüsü “Asya ve Afrika Çevirileri”, “Asya ve Afrika
Bilgiler” ve “Batı Asya ve Afrika Kaynakları” gibi dergileri çıkarmıştır. (Yang, 2010:
37)
Bu dergilerde Türkiye dahil Ortadoğu ülkeleriyle ilgili pek fazla makaleler
yayınlanmıştır, özellikle “Asya ve Afrika Çevirileri” dergisinin 1960 yılında çıkarılmış
olan 5. sayısında yalnız Türkiye üzerine çalışmalara yer verilmiştir.
Türkiye Cumhuriyeti ve Çin Halk Cumhuriyeti arasındaki resmî ilişkiler, Çin’in
Birleşmiş Milletler ve uluslararası toplumda tanınmasıyla paralel olarak 1971 yılında
kurulmuştur. Diplomatik ilişkinin kurulmasıyla ‘düşmanlık’ sayılabilen iki ülke
arasındaki ilişkiler yeni döneme girmiştir. Bu süreçte bir başka önemli olay olarak, 1972
yılında ABD Başkanı Richard Nixon Çin’i ziyaret etmiştir. Bu ziyaret arasında
“Shanghai Bildirisi” (上海公告) yayınlanmış ve böylece, iki ülke arasında 20 yıldan
fazla süren hiç temasta bulunmama durumu sona ermiştir. ABD'nin önceki 20 yılda
Çin'i çevreleme politikası uygulaması nedeniyle, Çin ve başka ülkeler arasında yalnız
diplomatik ilişki değil, ekonomik ticari ve kültürel temaslar ile personel değişimi bile
sınırlı olmakla beraber, Nixon’un Çin’i ziyaret etmesiyle birlikte Çin ve başka ülkeler
ve özellikle Batılı ülkeler arasındaki her alandaki temaslar büyük ölçüde artmıştır.
Bu bağlamda, Çin’de yabancı ülkeler üzerine yapılan araştırmalar daha çok
önemsenmeye başlanmış, 1974 yılında Çin’in 17 yayınevi ortak olarak, bir proje
çerçevesinde başka ülkelerin beşerî coğrafyası üzerine yapılmış çalışmaları kendi
dillerine çevirip yayınlamaya başlamıştır. Bu çevirilerden biri İngiliz John C.
Dewdney’in yazdığı ve 1971 yılında Chatto & Windus Yayınevi tarafından İngilizce
yayınlanan “Türkiye, Tanıtıcı Coğrafya” (土耳其地理 ) isimli kitaptır. Kitap 1975
yılında Beijing Üniversitesi’nin Jeoloji ve Coğrafya Bölümü tarafından Çince’ye
13
çevrilmiş ve Shanwu Baskı Evi tarafından yayınlanmıştır.
Bu dönemde sayı olarak az ve nitelikli araştırmalar açısından sınırlı olsa da siyaset,
tarih, dil ve coğrafya alanlarında araştırma kitapları ve makaleler hazırlanmıştır. Ancak
‘Türk Edebiyatı’ olarak bakıldığında, yalnız birkaç edebi eser Rusça çevirisinden
Çince’ye aktarılmıştır. Bu dönemde henüz araştırma-inceleme yazıları ve kitabı yoktur
veya bulunamamıştır. Bunun hakkında detaylı bilgiler sonraki bölümde verilecektir.
1.3. 1978 Yılından Bugüne
1978 yılında ilan edilip uygulanmaya giren Reform ve Dışa Açılma’dan sonra Çin
ile dünyadaki diğer ülkeler arasında her alandaki temaslar gün geçtikçe yoğunlaşmıştır.
Modernleşme sürecinde Çin’in dış dünyayı daha iyi tanıması gerekmektedir. Bunun
sonucunda Çin'in Ortadoğu ülkelerinin ulusal durumu, siyaseti, ekonomisi, kültürü ve
tarihi üzerine yaptığı araştırmalar bir kez daha vurgulanmış ve araştırma kurumları
giderek güçlenmiş, daha akademik ve çeşitlendirilmiş hale gelmiştir. (Sun, 2011: 65) Bu
bağlamda Çin’deki Türkiye araştırmaları da yeni döneme girmiştir. Yapılan çalışmaların
sayısı büyük ölçüde artmış ve araştırmalar pek çok alanda kapsam olarak büyük ölçüde
çeşitlenmiş ve zenginleşmiştir.
Çin’deki Türkiye araştırmalarının en önemli konularından biri şüphesiz ki tarih
konusudur. Türk Yazarları Mükerrem Kâmil Su ve Kâmil Su’nun tarafından kaleme
alınan ve Pro. Yang ZhaoJun13 tarafından çevrilen “Türkiye Cumhuriyeti Tarihi”（土耳
其共和国史）isimli kitap 1978 yılında Yunnan Üniversitesi Güneybatı Asya Enstitüsü
tarafından yayınlanmıştır. Yang, bu kitabı çevirirken ara dil kullanmamış, doğrudan
Türkçe’den çevirmiştir. Kitabın iç kapağında Kanaat Yayınları’nın 20. Türkçe
baskısından çevirdiğini belirtmiştir.
1978 yılından sonra Çinli araştırmacılar eski tarihi araştırmalara devam ederken
Batılı ülkelerden gelen tarih araştırma anlayışlarının ve araştırma yöntemlerinin
13 Zhaojun Yang 杨兆钧：(d.1909-ö.2003) Çinli Tarihçi, Türkçe dilbilimcisi. Gençliğinde Ankara
Üniversitesi’nde eğitim görmüştür. Çin Kuzeybatı Üniversitesi, Qinghai Etnikler Üniversitesi, Yunnan
Üniversitesi’nde öğretmenlik yapmıştır. Dünya tarihi, İslamiyet tarihi ve Türk Tarihi gibi alanlardaki çok
fazla sayıda değerli çalışmalar ortaya çıkarmıştır.
14
etkisinde Türkiye tarihine yeni açılardan bakmaya başlamıştır. Bernard Lewis’in14
kaleme aldığı “Modern Türkiye'nin Doğuşu”（现代土耳其的兴起）isimli kitap 1982
yılında Fang Zhonglian tarafından Çince’ye çevrilmiş ve Shanwu Baskı Evi tarafından
yayınlanmıştır. Zan Tao,“Bu kitabın çevrilmesi Çin’deki Türkiye araştırmalarının
gelişmesine büyük katkı sağlamıştır. Gördüğüme göre bu kitabın alıntılanma oranı en
yüksektir.” diye yorumlamıştır. (Zan, 2010: 70)
1990 yılında Yang Zhaojun’un kaleme aldığı “Türkiye’nin Modernleşme Tarihi”
(土耳其现代史 ) isimli kitap Yunnan Üniversitesi Yayınevi tarafından yayınlanmıştır.
“Birinci Dünya Savaşı ve Türkiye (1914-1923)”, “Cumhuriyetin İlk Yılları
(1923-1928)”, “Dünya Ekonomi Krizi Dönemi (1929-1932)”, “Ekonomi Gelişmesine
İlk Adım (1933-1939)”, “İkinci Dünya Savaşı ve Savaş Sonraki İlk Yıllar (1940-1950)”,
“Demokrat Partisi Hükümeti (1950-1960)”, “60’lı Yıllardaki Türkiye (1960-1970)” ve
“Kriz Altındaki 70’li Yıllar (1971-1980)” başlıklı 8 bölümden oluşan bu kitapta
1914-1980 yıllar arasındaki Türkiye’nin siyasi, ekonomik ve kültürel gelişmeleri ve
toplum değişimleri anlatılmaktadır. Peng Shuzhi “Yang’ın bu kitabı Liu Keshu’dan
sonra Çinli araştırmacı tarafından yazılan ilk sistemli Türkiye Cumhuriyeti tarihidir.”
diye yorumlamıştır. (Peng, 2002: 47)
21. yüzyılda Çin’in her alandaki gücünün yükselmesiyle, daha fazla sayıda
Çinlinin ve Çin şirketlerin yurtdışına çıkmaya, dünyaya açılmaya ihtiyaçları vardır.
Milli menfaat açısından Çin’in diğer ülkelerle ilişkileri güçlendirmeyi her fırsatta
vurgulaması söz konusudur ve bunu hep gündeminde tutmaktadır. Uluslararası duruma
bakıldığında “11 Eylül” olayı, Afganistan Savaşı, Irak Savaşı, “Arap Baharı”, Libya ve
Suriye gibi ülkelerin iç savaşları, El Kaide ve ISIS’in etkinlikleri gibi Ortadoğu konuları,
Çinli araştırmacılarının ilgilerini çekmektedir.（Pu, 2018: 84-85）
Bu bağlamda Çin Kuzeybatı Üniversitesi Ortadoğu Çalışmaları Enstitüsü’nün
profesörü Peng Shuzhi tarafından editör edilen “Ortadoğu Ülkelerinin Genel Tarihi（中
14 Bernard Lewis: (d.31 Mayıs 1916 – ö.19 Mayıs 2018), İngiliz asıllı Amerikalı tarihçidir. Princeton
Üniversitesi'nde Yakındoğu Etüdleri profesördür. İslam tarihi ve İslam-Batı ilişkisi hakkında
uzmanlaşmıştır. Ortadoğu hakkında uzmanlaşmış batılı uzmanlar arasında en çok okunan yazarlardandır.
15
东国家通史）isimli kitap dizisi yayınlanmıştır. Bu dizide yer alan ve Prof. Dr. Huang
Weimin tarafından hazırlanan “Türkiye”（土耳其卷）isimli kitap 2002 yılında ortaya
konmuştur. Bu kitapta, eski dönemlerden kaleme alındığı tarihe kadar Türkiye’nin genel
anlamda tarihi anlatılmıştır. Bu kitabın dışında Huang, Türkiye tarihi hakkında birkaç
eser daha yazmıştır. Bunlar; 2000 yılında “Osmanlı İmparatorluğu”（奥斯曼帝国）,
2004 yılında “Türkiyeli”（土耳其人）, 2014 yılında ise “Türkiye Tarihi”（土耳其史
话）isimli çalışmalardır.
Ha Quanan tarafında hazırlanan ve Shanghai Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınevi
tarafından 2014 yılında yayınlanan “Türkiye’nin Genel Tarihi” (土耳其通史 ) isimli
araştırma kitabı, eski Anadolu medeniyetlerinden 21. Yüzyılına kadar gelen tarihi süreci
detaylı olarak anlatmıştır. 19 bölümden oluşan bu kitap siyaset, ekonomi ve kültür
alanlarını içermektedir
Türkiye’ye dair çalışmalarda Türk dış politikası da hep konu edilmiştir. Yunnan
Üniversitesi’nin Prof. Dr. Xiao Xian’in15 kaleme aldığı “Türkiye ve Amerika
Arasındaki İlişkiler Üzerine Çalışma” （土耳其和美国关系研究）isimli kitap 2006
yılında Shishi Yayınevi tarafından yayınlamıştır. “Ortadoğu Sorunları ve Amerika’nın
Ortadoğu Politikası”, “İran ve Amerika İlişkileri Üzerine Çalışma” ve “İsrail ve
Amerika İlişkileri Üzerine Çalışma” kitaplarıyla bir seri olarak yayınlanan bu kitapta
Osmanlı İmparatorluğu’nun son döneminden “9.11/ 11 Eylül” olayına kadar Türkiye ve
Amerika arasındaki ilişkiler, karşılıklı ilişkileri etkileyen unsurlar, yaşanan sorunlar gibi
konular detaylı olarak anlatılmıştır. Bu kitap Çin’de yapılan Türkiye ve Amerika
ilişkileri üzerine çalışmalar arasında en değerlilerinden biri sayılmaktadır. Yazarın diğer
kitabı olan “Ağır Hasta ve Acil İlaç: Türkiye’nin Kemal Reformları” (沉疴猛药:土耳
其的凯末尔改革 ) başlıklı çalışması, 2001 yılında Nanjing Üniversitesi Yayınevi
tarafından yayınlanmıştır. Bu kitap, Atatürk’ün liderliğinde devrim ve reformlar üzerine
yapılan çalışmalar arasında önemli yer tutmaktadır. Çin’de, Türkiye-Amerika
ilişkilerinin dışında Çin-Türkiye ilişkileri de oldukça önemsenmekte ve üzerinde
15 Xiao Xian 肖宪: (d. Ağustos 1954-) Çinli Tarihçi, uluslararası ilişkiler, Ortadoğu çalışmaları, dünya
milletleri gibi alanlardaki uzmandır.
16
çalışmalar yapılmaktadır.
Dolayısıyla; yukarda kaydedilen Türkiye’ye dair tarihsel ve kültürel araştırmaya
yönelik çalışmaların çoğunda “Çin-Türkiye İlişkileri” bölümü özenli bir yaklaşımla yer
almaktadır ve CNKI veri tabanlarında da oldukça fazla sayıda ilgili makaleler
bulunmaktadır.
Ekim 2010’da Türkiye’yi ziyaret eden Çin’in eski Başbakanı Wen Jiabao’nun ikili
ilişkileri “stratejik ortaklık” düzeyine taşıyacak anlaşmalara imza atmasıyla iki ülke
arasındaki ilişkiler daha yakınlaşmıştır. 2010 yılından sonra Çin-Türkiye ilişkilerinin
yakınlaşmasıyla özellikle “Bir Kuşak Bir Yol”16 projesinin ilan edilmesiyle Çin’de
birkaç tane Türkiye araştırma merkezi açılmış ve bazı üniversitelerde Türkçe bölümü
kurulmuştur.
20. Yüzyılda Türkçe bölümü açan Luoyang Yabancı Diller Üniversitesi, Beijing
Yabancı Diller Üniversitesi ve Çin İletişim Üniversitesi’nden sonra da, bu süreçte şu
üniversitelerde de Türkçe bölümleri açılmıştır: Shanghai Yabancı Diller Üniversitesi
(2011), Xi’an Yabancı Diller Üniversitesi (2012), Tianjin Yabancı Diller Üniversitesi
(2017), Guangdong Yabancı Diller ve Dış Ticaret Üniversitesi (2017), Zhejiang Yabancı
Diller Üniversitesi (2018), Yuexiu Yabancı Diller Üniversitesi (2019). Planlamada,
yakın zamanda Türkçe bölümlerinin kurulacağı birkaç üniversite daha varlığı söz
konusudur.
Shanghai Üniversitesi（ 2013） , Shanxi Normal Üniversitesi (2016) ve Beijing
Üniversitesi’nde (2018) Türkiye Araştırmaları merkezleri kurulmuştur. Geçen yıllarda
Çin’deki Türkiye araştırmalarının büyük kısmı Ortadoğu çalışmaları çerçevesinde
yapıldığı söylenebilir. Huang Weimin’in “Türkiye” kitabı ve Xiao Xian’ın “Türkiye ve
Amerika Arasındaki İlişkiler Üzerine Çalışma” kitabı ikisi de Ortadoğu ile ilgili kitap
serisinde yer almaktadır. Türkiye araştırmaları yapan araştırmacıların çoğu hem
Ortadoğu’nun ülkeleri hem de Türkiye üzerine araştırma yapmaktadırlar. Söz konusu
16 Bir Kuşak Bir Yol 一带一路：2013 yılının sonunda Çin devlet başkanı Jinping Xi tarafından ilan
edilmiştir. Proje içeriğinde; üye devletler arasında demir kara ve dijital bağlantılar, köprüler, petrol ve
doğal gaz boru hatları, lojistik üsler, enerji santralleri, hava alanları ve limanlar gibi büyük tesisler yer
almaktadır. Projenin İpek Yolu Ekonomik Kuşağı ve Deniz İpek Yolu olarak iki kısmı vardır.
17
Türkçe bölümleri ve araştırma merkezlerinin kurulmasıyla Çin’deki Türkiye
araştırmalarında daha uzmanlaşmaya gidilmiş, önemli çalışmalar yapılmıştır. Shanghai
Üniversitesi’nin Türkiye Araştırma Merkezi “Türkiye Gelişmesi Raporu (2014)”(土耳
其发展报告 2014), “Türkiye Gelişmesi Raporu (2015)” (土耳其发展报告 2015),
“Türkiye Gelişmesi Raporu (2016)” (土耳其发展报告 2016) isimli raporları ortaya
çıkarmıştır. Bu merkezin araştırmacılarının hazırladıkları “Türkiye” (土耳其 ) isimli
kitap 2015 yılında Sosyal Bilimler Eserleri Yayınevi tarafından yayınlanmıştır. Bu
kitapta Türkiye’nin genel durumu, tarihi, siyaseti, ekonomisi, askeri, toplumsal yapısı,
kültürü ve dış ilişkileri detaylı ve sistemli bir şekilde anlatılmıştır.
Shanxi Normal Üniversitesi’nin Türkiye Araştırma Merkezi kuruluşundan beri her
sene dünyadaki ünlü Türkiye araştırmacılarının katıldıkları uluslararası akademik
konseri düzenlemektedir. Bununla birlikte merkez “Türkiye Araştırmaları” isimli
dergiyi de ortaya çıkarmıştır. Araştırmacılar, “Türkiye’nin Milli Ülke İnşası ve Kürt
Sorununun Gelişimi”(土耳其民族国家建设和库尔德问题的演进), “Erdoğan’ın Yeni
Türkiye’si ve Modern Türkiye’nin Krizleri”(埃尔多安的新土耳其和现代土耳其的危
机 ) ve “Türkiye’deki Kürtlerin Siyaseti”(土耳其库尔德人政治 ) gibi değerli eserler
kaleme almışlardır. 17
1.4. Türk Edebiyatının Çin’deki Durumu
Her iki ülkenin edebiyatında etkileşim ve Çin’de Türk edebiyatının durumu
açısından bakıldığında, Türk Edebiyatının yukarda adı ve konusu geçen bazı araştırma
kitaplarının değinilen bir parçası olarak ortaya konmuş olduğunu görüyoruz. Örneğin;
Ha Quanan tarafından hazırlanan“Türkiye’nin Genel Tarihi” kitabının “Osmanlı
İmparatorluğunun Kültürü” isimli bölümünün edebiyat kısmında Divan Edebiyatı ve
Halk Edebiyatının birkaç önemli şairinden söz edilmiştir. “Türkiye Cumhuriyeti’nin
Kültürü” bölümünde ise başlıca Orhan Pamuk ve eserleri konu edilmiştir.
Shanghai Üniversitesi’nin Türkiye Araştırma Merkezi tarafından hazırlanan
17 http://turkey.snnu.edu.cn/zxgk/zxjj.htm
18
“Türkiye” isimli kitapta, Türk edebiyatı ve tiyatrosu ara başlıkları bulunmakla birlikte 4
sayfalık bu konu yüzeysel bir şekilde ele alınmıştır.
1979 yılından beri Çinli araştırmacılar Türkiye’nin her alanı üzerine çalışmalar
ortaya çıkarmışlardır. Makaleler bakıldığında CNKI veri tabanlarında “Türkiye” (土耳
其) konusu ve “Türkiye”（土耳其）anahtar kelimesi şartları ve imkanları altında arama
yapılarak 8,239 Çince sonuca ulaşılmıştır. Bu makalelerin her bilim dalı ve alandaki
dağılımı şu şekildedir: siyaset (1354), sanayi ekonomisi (855 ), tarih (359), dış ticaret
(341), kuramsal iktisat (317), edebiyat (230), tarım ekonomisi (180), haber ve iletişim
(167), askerlik (156), ticari ekonomi (147), eğitim (145), coğrafya (141), milli ekonomi
(129), inşaat (128), finans (115), sanat (111), spor (94), hukuk (88), din (81), dil (79), su
mühendisliği (76), dünya fizik (69), silah sanayi (67), ulaşım ve taşıma (65), çevre (65),
arkeoloji (63), iş idaresi (60), toplum (59), ulaşım ve taşıma ekonomisi (58), klinik tıp
(52), kültür (49), kimya mühendisliği (48), sinema (48), hafif sanayi (47), elektrik
mühendisliği (46), etnik (40), madencilik (39), jeoloji (38), halk sağlığı ve önleyici tıp
(37), iletişim ekonomisi (37)…18
Bu veri ve rakamlardan hareketle denilebilir ki; Çin’deki Türkiye araştırmalarının
büyük kısmı siyaset, tarih ve ekonomi konuları üzerinde yoğunlaşmaktadır. Bu tez
çalışmasının konusu olan Türk edebiyatı ile ilgili çalışmaların sayısı bu alanlara göre
oldukça az olmasına rağmen yine de önemli bir yer tutmaktadır.
18 CNKI’nın analiz sistemi en fazla 40 tane bilim dalı gösterebilmektedir. Bunun sonucunda bazı
makalelerin hangi bilim dalına ait olduğu görülmemektedir.
19
2. 1949-2005 YILLARI ARASINDA TÜRK EDEBİYATI ÜZERİNE
ÇALIŞMALAR
1949 yılından bugüne kadar Çin’de yapılan Türk Edebiyatı hakkında çalışmaların
çoğu 2006 yılından yani Orhan Pamuk’un Nobel Ödülünü kazanmasından sonra ortaya
konmuş çalışmalardır. 2006 yılından önceki çalışmalar sayısal olarak az yer tutmakla
birlikte varlığından söz ederken bunları 1949-2005, 2006-2020 yılları arası olmak üzere
önce iki grupta, sonrasında ise sayısal ve tür gibi özellikler açısından birinci grup olan
1949-2005 yılları arasını 1949-1977 ve 1978-2003 yılları arası olmak üzere iki
kategoride değerlendirebiliriz.
2.1. 1949-1977 Yılları Arası
2.1.1. Edebi Eserler
Bu dönemde Çince’ye çevrilen Türk edebi kitapları hakkındaki bilgi almak için
Çin Milli Kütüphanesi’nin veri tabanında “Türkiye” (土耳其 ) anahtar kelimesi ile
arama yapılmıştır. Bu arama motorunun yanında, Çin’in en büyük online kitapçılarından
“Dang Dang”, “JD”, “Amazon” ve “Kong Fu Zi İkinci El Kitapları” sitelerinde aynı
şekilde aramalarla Çince’ye çevrilen Türk edebiyatı varlığı konusu zenginleştirilmiştir.
Hikâye, şiir, roman, günlük türü örnekler, görüldüğü gibi; Ömer Seyfettin, Nazım
Hikmet, Sabahattin Ali, Orhan Kemal isimlerden seçilmiştir. Ulaşılan sonuçlar yayın
yıllarına göre Tablo1’de listelenmiştir.
2.1.1.1.
Tablo 1: 1949-1977 Yılları Arasında Çince’ye Çevrilen Türk Edebiyatı Eserleri
No. Eser Yazar Çevirmen Yayınevi Yayın Kaynak
Yılı Dil
1 Asfalt Yol Sabahattin Leiran Yeni 1952 Rusça
沥青路 Ali Kültüre
ve Sanat
2 Nazım Hikmet Şiirleri Nazım Chen Halk 1952 Rusça
20
希克梅特诗集 Hikmet Weiming Edebiyatı
3 Tanya Nazım Wei Halk 1953 Rusça
卓娅 Hikmet Huangnu Edebiyatı
4 Türkiye’de (Fatma, Ali ve Nazım WuMeng Sivil 1953 Rusça
Diğerleri) Hikmet
土耳其的故事
5 Bir Komünistin Günlüğü Uzçakar Huang Çinli 1953 Rusça
一个共产党员的日记 Fotong/ Gençler
Liu
Wenjuan
6 Hasan Boğuldu Sabahattin Leiran Çocuklar 1954 Rusça
小哈桑 Ali
7 Bir Aşk Masalı (Ferhat ile Nazım Chen Sivil 1955 Rusça
Şirin) Hikmet Yansheng
爱情的传说 /Wu
Chunqiu
8 O Yaşayacak Nazım Lei Nan Çin 1957 Rusça
他永远活着 Hikmet Filmler
9 Gökkuşağı Ömer Liu Halk 1958 Rusça
虹 Seyfettin Chaojian Edebiyatı
10 Ekmek Kavgası Orhan Guo Shuke Halk 1958 Rusça
为面包而斗争 Kemal Edebiyatı
11 İçimizdeki Şeytan Sabahattin Shiguang Halk 1959 Rusça
我们心中的魔鬼 Ali Edebiyatı
12 Türk Şiirlerinden Seçme Nazım Yuan Shanghai 1960 Rusça
土耳其诗选 Hikmet vb. Shuipai Kültür ve
Sanat
13 Ömer Seyfettin Hikâyeleri Ömer Liu Halk 1960 Rusça
赛斐丁短篇小说集 Seyfettin Chaojian Edebiyatı
14 Küçük Ali (Türk Hikâyeleri) Orhan Fang Çocuklar 1963 Rusça
小阿里：土耳其短篇小说集 Kemal vb. Xia/Lu
Maojun
Kaynak: http://www.nlc.cn/, https://www.jd.com/, https://www.amazon.cn/, https://www.kongfz.com/
Bu çevirilerden “Asfalt Yol”, “Hasan Boğuldu”, “Gökkuşağı”, “Ekmek Kavgası”,
“Ömer Seyfettin Hikâyeleri” ve “Küçük Ali (Türk Hikâyeleri)” hikâye kitabı türündedir.
“Nazım Hikmet Şiirleri”, “Tanya” ve “Türk Şiirlerinden Seçme” ise şiir kitaplarıdır.
21
“Türkiye’de (Fatma, Ali ve Diğerleri)” ve “Bir Aşk Masalı (Ferhat ile Şirin)” tiyatro
oyunu türündedir. “Bir Komünistin Günlüğü” hatıra, “O Yaşayacak” edebi senaryo,
“İçimizdeki Şeytan” ise roman niteliğindedir.
Kitap şeklinde ortaya çıkarılan çevirilerin dışında dergi, gazete gibi periyodiklerde
yayınlanan çevirileri bulmak için CNKI’da “Türkiye” (土耳其 ) konusunu girmek
suretiyle Felsefeli ve Beşerî anabilim dalı Dünya Edebiyatı bilim dalına dahil edilen
makaleler tabanındaki aramaların sonucunda ulaşılan çeviriler ise Tablo 2’de
listelenmiştir.
Tablo 2: 1949-1977 Yılları Arasında Türk Edebiyatına Dair Gazete ve Dergilerden
Aktarılan Metinler
No. Başlık Yazar/ Çalışma Yayınevi Yayın
Çevirmen Türü Yılı
1 İki Yergili Hikâye Wang Yu Çeviri Çeviri 1958
(Aziz Nesin: İt Kuyruğu ve Nasıl İntihar
Ettim)
讽刺小说两篇
2 Fahri Erdinç: Hakaret Lin Çeviri Dünya 1959
侮辱 Guinian Edebiyatı
3 Aziz Nesin: Usulen Xiao Wen Çeviri Dünya 1959
手续 Edebiyatı
4 İki Yergili Hikâye Hu Qiaoqi Çeviri Dünya 1960
(Aziz Nesin: Bugün Hava Nasıl Olacak ve Edebiyatı
Akciğer Hastalığı Olmalı)
讽刺小说两篇
5 Aziz Nesin: Dört Tane Sigara Kutusu Ma Yiruo Çeviri Dünya 1961
四只烟盒 Edebiyatı
6 İki Yergili Hikâye Shenyou Çeviri Dünya 1962
(Aziz Nesin: Bizim Sokağın Feneri ve Kazan Edebiyatı
Töreni)
讽刺小说两篇
Kaynak: https://www.cnki.net/
22
Tablo 2’de gösterildiği gibi bu dönemde kitapların dışında tek metin olmak üzere
toplamda 9 tane Türk hikayesi Çince’ye çevrilmiş ve bunlar “Dünya Edebiyatı”
dergisinde yayınlanmıştır.
2.1.1.2. Dönemin Genel Özellikleri, Yorum ve Değerlendirme
Bu iki tablodan hareketle, Çin’de 1949-1977 döneminde Türk Edebiyatından
yapılan çevirilerin belirli özelliklerini şu şekilde değerlendirebiliriz:
A. Bu dönemdeki çeviriler sayı olarak az olsa da, önceki döneme göre
artmıştır.
Birinci bölümde bahsedildiği gibi 1949 yılından önce sadece iki (2) adet “Türk
Fablları” Çince’ye kazandırılmıştır. Bununla karşılaştırıldığında 1949-1977 yılları
arasında Türk edebiyatının Çince’ye yansıtıldığı çevirilerin sayısının artmış olduğunu
söyleyebiliriz. Bu artışın sebebi şu açılardan değerlendirmek mümkündür:
Bir yandan, Çin Halk Cumhuriyeti’nin kuruluşu ve rejimin değişmesinden sonra
hükümetin, yabancı ülkelerin edebiyatlarına da yönelip, çeviri ve araştırma
faaliyetlerinin önemini farkedip, Çin’de sosyalizm kültürünün inşa edilmesinde edebi
araştırmaların önemine destek vermesi rejim için büyük katkı sağlamıştır. Diğer yandan
ekonomik etkinliklerin gerçekleştirilmesi ve kültürel çalışmaların gelişmesi, halkların
artan kültürel ihtiyaçlarının karşılanması ve kültür seviyesinin yükselmesiyle oluşan
talep yabancı edebiyatların çevrilmesine yol açmıştır. Bu hususu dönemin Çin Başkanı
Mao Zedong “Yeni Demokrasi” (新民主主义) isimli kitabında “Çin, yabancı ülkelerin
ilerici kültürlerini iyice öğrenmeli. Bunlar kendi kültürümüz için kaynak olabilir. Ancak
eskiden yapılan ilgili çalışmalar daha yeterli değil (…) Bugün bizim için kullanılabilen
her kültürü öğrenmek zorundayız.” diye belirtmiştir. Yan’an Kültür ve Sanat
Forumu’nda yapılan bir konuşmasında da; “Bütün güzel kültürel ve sanatsal mirasları
almak zorundayız. Yararlı her şeyi seçip kullanmak durumundayız. Böylece halklar
kültürel ve sanatsal ürünlerini yaratırken diğer kültür ve sanat ürünlerinden
faydalanabilirler” demiştir. Böylece, bu çağrıyla birlikte ülkenin yayınevleri kapsamlı
23
bir plan yapmış, bütün Çin’in tercümanları bir araya toplanıp yabancı ülkelerin ve
kültürlerin edebi eserlerini çevirmeye başlamıştır. (Gao, 1959: 110) 1954 yılında Ulusal
Edebi Çevirme İşleri Toplantısı’nda Mao Dun19 “Gergin uluslararası durumu
değiştirmekte, Asya ve dünyadaki her ülkenin barışını korumakta ülkeler arasındaki
kültürel alışveriş önemli bir yer tutmaktadır. Edebi çeviri çalışmaları, kültürel
alışverişin önemli bir kısmıdır.” şeklinde söylemlerde bulunmuştur. (Mao, 1954: 1)
Türk Edebiyatı hakkındaki çevirilerin artışı Çin’in dış politikasıyla da ilgilidir.
50’li yılları sonunda Çin ile Sovyet Birliği arasındaki yakın ilişkiler bozulmaya
başlamıştır. 1955 yılında Endonezya'nın Bandung kentinde yeni bağımsızlığını kazanan
Asya-Afrika devletlerini bir araya getiren konferans gerçekleştirilmiştir. O konferansın
düzenlenmesi Sovyet Birliği ve Amerika’dan sonra dünyanın üçüncü gücünün ortaya
çıkmasının sembolü manasına geldiğinden önemlidir. Bu konferansa katılan Çin, kendi
dış politikasını değiştirip Asya-Afrika üçüncü dünya ülkelerine yönelmiştir. Bu
bağlamda 1958 yılında Taşkent’te Asya ve Afrika Yazarları Konferansı düzenlenmiştir
ve 21 kişilik Çin heyeti de bu konferansa katılmıştır. (Liu, 2010:15-16)
Bu konferanslardan sonra Asya-Afrika ülkeleri ile ilişkilerini yakınlaştırmak ve
Çin’in sosyalizm edebiyatı ile bu ülkelerin edebiyatları arasında ortak noktaların
bulunmasını tespit etmek için Çin’de Türkiye dahil Asya-Afrika ülkelerinin edebiyatı
üzerine çeviri çalışmaları artarak çoğalmaya başlamıştır. Örneğin “Çeviri” dergisi 1958
yılı Eylül ve Ekim sayılarında “Asya-Afrika Ülkelerinin Edebiyatı” isimli özel baskıları
ile ortaya çıkarılırken Tablo 2’de Wang Yu’nun çevirdiği Aziz Nesin’in iki hikayesi de
derginin eylül baskısında yer almıştır.
B. Türk eserlerinin konularına bakılırsa bu dönemde çevrilen eserler
“sosyalist gerçekçi” ve “ilerici” özellikleri taşımaktadır.
Bu dönemde Çinli halkların önüne çıkarılan Türk eserleri ya komünist yazar olan
19 Mao Dun 茅盾：(d.04.07.1896-ö.27.03.1981) Asıl adı Shen Dehong, Çinli yayın yönetmeni ve yazar.
1949-1965 arasında Çin kültür bakanı. Çoğu eleştirmen tarafından cumhuriyet döneminin en önemli
gerçekçi romancısı sayılmaktadır. Mao Dun'un vasiyetiyle seçkin romanların yaratılmasını teşvik etmek
ve ülkenin sosyalist edebiyatını geliştirmek için Çin Yazarlar Derneği, Çin'deki en ünlü edebiyat
ödüllerinden biri olan "Mao Dun Edebiyat Ödülü" kurmuştur.
24
Nazım Hikmet’e ait olan ya da Türkiye toplumunun eksikliklerini ve Amerika’ya yakın
duran Türkiye hükümetlerinin politikalarını ve halkın içinde bulunduğu sıkıntıları
yansıtan eserlerdir. Örneğin Tablo 2’de bulunan Lin Guinian tarafından hazırlanan Fahri
Erdinç’in hikâyesi çevirisinden sonraki sonsözde şöyle ifade bulunmuştur: “Fahri
Erdinç, Türkiye’nin ünlü ilerici yazarıdır. Türkiye’de baskı altında kaldığı için
Bulgaristan’a kaçmıştır. Bunun için onun eserleri genelde yergili hikâye türündedir.
Eserlerinde Türkiye’nin bürokratik kapitalistleri ve Türkiye’yi koloniye değiştirmek
isteyen emperyalist Amerika’nın suçlarını ortaya çıkarmakta ve Türkiye’deki sözde
‘basın özgürlüğü’ ile alay etmektedir.” (Erdinç, 1958: 64)
Bu dönemde Çin’de yabancı dillerden yapılan edebiyat çevirileri Sovyet Birliği’nin
edebiyat anlayışı ve değerlendirme standartlarından etkilenmiştir. Sovyet Birliği’nde
edebiyatın parti tarafından devlet ideolojisinin bir parçası ve bu ideolojiyi yaymak için
bir araç olarak kullanılması gerektiği düşünülmüş ve Lenin’in “Parti Teşkilatı ve Parti
Edebiyatı” adlı makalesinde edebiyatın parti ilkelerine bağlı olması, proleter amaçların
bir parçası olması gerektiği ifade edilmiştir. “Sosyalist gerçekçilik” kavramı 1932
yılında ortaya çıkmıştır. 1934 yılında düzenlenen Sovyet Yazarlar Birliği’nin ilk
kongresinde yazarlar Sovyet edebiyatının ilk ve tek görevinin devrime hizmet olduğunu
ve yaratılacak edebiyatın bu doğrultuda yapılmasını kabul etmiştir. Kongrede “Sosyalist
gerçekçilik” kavramı, proleter edebiyatının yaratma metodu ve değerlendirme metodu
olarak ‘Sovyet Yazarlar Birliği Yönetmeliği’ içinde kaydedilmiş bir ilkedir. (Yang, 2016:
4)
Sovyet Birliği’nin “Sosyalist Gerçekçilik” kavramı, bu dönemde aynı ideolojiyi
benimseyen Çinli aydınlar tarafından olduğu gibi kabul edilmiştir. Örneğin, Çin’in
Kültür Bakanı Yardımcısı ve Çin Yazarlar Birliği’nin başkan yardımcısı Zhou Yang,
1953 yılında yapılan İkinci Çin Edebiyat ve Sanat Çalışanları Kongresi’nde; “Sosyalist
gerçekçilik metodunu tüm edebiyat ve sanat yaratımının ve değerlendirilmesinin en
yüksek standardı olarak görelim. Emekçi sınıfı yazarlar, kendi eserlerini Sosyalist
gerçekçilik düzeyine getirmeye çalışmalı, aynı zamanda bütün vatansever ve ilerlemek
25
isteyen yazarların Sosyalist gerçekçilik yoluna gelmelerine yardımcı olmalıdır.”
ifadelerini kullanmıştır. (Guo, 2013: 152)
Bu dönemde “Sosyalist Gerçekçilik” kavramının Çin’in yabancı edebiyatını
seçmesindeki etkisi; cumhuriyetin ilk 17 yılında Çin’de yabancı edebiyatları Çince’ye
çevirme ve tanıtım işlerini yapan tek dergi olan, 1953 yılında kurulup 1958 yılında ismi
“Dünya Edebiyatı” olarak değiştirilen “Çeviri” dergisinin okuyucularına sunmuş olduğu
birkaç makale de görülebilir.
“Çeviri” dergisinin ilk sayısındaki önsözde Mao Dun; “Bugün Sovyet Birliği’nin ve
halkı demokratik ülkelerin sosyalist gerçekçi edebi eserlerini öğrenmeyi
güçlendirmeliyiz (…) Yabancı ülkelerin klasik edebi eserlerini ve bugünkü kapitalist
ülkelerinin ve koloni ülkelerinin ilerici edebi eserlerini öğrenmeliyiz.” söylemiyle
derginin içeriğini belirtmiştir. (Mao, 1953: 1)
“Çeviri” dergisinin 1955 yılı temmuz sayısında yer alan “Okurlara” makalesinde
“Bundan sonra bu derginin ana görevi, Sovyet Birliği’nin ve halk demokratik ülkelerin
güzel eserleri başta olmak üzere, dünyadaki modern ülkelerin eserlerini tanıtmaktır.
Böylece okuyucular bu eserlerden hem dünyadaki her ülkenin halklarının hayatını,
düşüncelerini ve mücadelelerini, hem de onların sosyalist gerçekçi edebiyat yaratma
yöntemini öğrenebilirler.” ifadesinde bulunmuştur. (Mao, 1955: 247)
“Dünya Edebiyatı” dergisinin 1959 yılı ocak sayısında yer alan “Okurlara”
makalesinde; “Derginin gerçekçiliğini ve mücadeleciliğini güçlendirmek ve
okuyucuların taleplerini karşılamak için bundan sonra dergimiz, başlıca görev olarak
dünyadaki her modern ülke halklarının gerçek hayatını, devrimini ve mücadelesini
yansıtan eserleri tanıtacaktır.” ifadesi kullanılmıştır. (Mao, 1959: 2)
Bu üç makaleden öğreniyoruz ki; ideoloji etkisi altında “sosyal gerçekçi” ve
“ilerici” gibi nitelikler, artık bir eserin Çince’ye çevrilip çevrilmeyeceğinin standardı
olmuştur. Yani bu dönemde Çin’deki yabancı dillerden yapılan edebi çeviri faaliyetleri,
rejimin ilkeleri ve siyasi ihtiyaçlar için yapılmıştır.
C. Bu dönemdeki Türk edebiyatının Çince çevirilerinin hepsi Rusça
26
çevirilerden aktarılmıştır.
Tablo 1 ve Tablo 2’deki bütün çeviriler Rusça’dan aktarılmıştır. Belirtildiği gibi bu
durum o dönemdeki siyasi ortama dayalıdır.
Çin Halk Cumhuriyeti’nin ilk yıllarında yurtiçi açısından bakıldığında Japonya’ya
karşı savaş ve iç savaşta büyük zarar görmüş olan Çin, büyük nüfusa sahip olmuş,
ancak kötü ekonomik duruma ve düşük teknoloji seviyesine karşı yeterli tecrübeleri
benimsememiştir. Dış dünyada ise Çin Sosyalist ülke kimliğinden dolayı birçok ülke
tarafından tanınmamış ve Birleşmiş Milletler’deki yeri de kabul edilmemiştir.
Özellikle 1950 yılında Kore Savaşı başladıktan sonra Amerika başta olmak üzere Batılı
NATO ülkeleri askeri bakımdan kuşatmak, ekonomik abluka altına almak ve
diplomatik ilişkilerden dışlamak gibi politikaları Çin’e uygulamıştır.
Bu durum karşısında Çin siyasi ideoloji açısından aynı jeoloji ve coğrafi yakınlık
açısından komşu olan Sovyet Birliği’ne yönelmiştir. 14 Şubat 1950 tarihinde Çin ve
Sovyetler arasında 30 yıllık bir süre için geçerli olan “İttifak, Dostluk ve Karşılıklı
Yardım Antlaşması” imzalanmıştır. Bu antlaşmada iki ülke Japonya veya başka bir
devletin saldırısına karşı birbirine askeri yardımda bulunmayı, iki ülke arasındaki
ekonomik ve kültürel ilişkileri güçlendirmeyi, birbirine ekonomik yardım sağlamayı ve
gerekli ekonomik iş birliği yapmayı taahhüt etmiştirler.20 Sovyet Birliği, dünyanın ilk
sosyalist ülkesi olmakla yeni kurulan Çin Halk Cumhuriyeti için bir öğretmendir ve
“Sovyet Birliği’nden öğrenmek” hem hayatta, hem iş ve uygulamalarda rejimin temel
sloganlardan biri olmuştur.
Edebiyat alanında ise; “Sovyet Birliği Edebiyatı’nı örnek almak” ve “Sosyalizm ve
gerçekçilik yolunda ilerlemek” amaçları benimsenmiştir. O dönemde Çin’deki edebiyat
alanı ve anlayışının ilk görevi; Sovyet Birliği Edebiyatı’nı çevirisini yapıp, Çince’ye
kazandırmak ve araştırmak, Sovyet Birliği’nin edebiyat bilgi ve kuramlarını, araştırma
yöntemlerini, deneyimler ve standartlarını kullanarak diğer ülkelerin edebiyatlarını
değerlendirmektir. Dönemin dünya düzeni, karışık uluslararası ilişkiler ve gergin
20 https://baike.baidu.com/item/中苏友好同盟互助条约
27
diplomasi durumlarına karşı yeni kurulmuş Sosyalist ülke olan Çin’in başka seçeneği
kalmamıştır. (Wu, 2000: 1)
Çin hükümeti, Sovyet Birliği’nden teorik ve pratik bilgileri öğrenmek için 50’li
yıllarında Sovyet Birliği’ne fazla sayıda öğrenci göndermiştir. Çin Bilimler
Enstitüsü’ndeki arşive göre 1951-1958 yılları arasında Çin Sovyet Birliği’ne 7493
öğrenci gönderilmiştir. Bu öğrencilerden %3,2’si beşerî bilimleri, %1,7’si kültürü ve
sanatı öğrenmek için gitmiştir. (Zhang, 2008: 56) Bu rakamlardan Çin’de bu dönemde
Rusça bilen insanların az sayıda olmadığını öğrenebiliriz. Buna karşı o yıllarda Çin ile
Türkiye arasında temas bulunmadığından dolayı Türkçe bilen insan çok azdır. Bu
bağlamda bu dönemdeki Türk edebiyatının Çince çevirilerinin hemen hemen hepsi
Rusça çevirilerinden aktarılmıştır.
2.1.2. Araştırma ve İncelemeler
Bu dönemde Çin’de Türk Edebiyatı üzerine araştırma ve imcelemeleri hakkındaki
bilgi almak için Çin Milli Kütüphanesi ve CNKI’da “Türkiye” (土耳其 ) konusunu
araştırmak için Felsefeli ve Beşerî Anabilim dalı Dünya Edebiyatı bilim dalına dahil
edilen çalışmalar taranmış, bunun sonuncunda müstakil bir araştırma kitabına
rastlanmamış sadece ilgili makaleler tespit edilmiş ve bulunan makaleler Tablo 3’te
listelenmiştir
2.1.2.1
Tablo 3: 1949-1977 Yılları Arasında Çin’de Türk Edebiyatı Üzerine Makaleler
No. Başlık Yazar/ Çalışma Yayınevi Yayın
Çevirmen Türü Yılı
1 Dünya Kültürü ve Sanatının Yaklaşımları: Lin Wen Bilgilend Dünya 1960
Türkiye’de Kadını Satmayı Kınayan Bir irici Edebiyatı
Roman Yayınlandı. (Vukuat Var)
世界文艺动态:土耳其出版一部控诉出卖妇
28
女的小说
Kaynak: https://www.cnki.net/
Arama sonucunda yalnız “Dünya Kültürü ve Sanatının Yaklaşımları: Türkiye’de
Kadını Satmayı Kınayan Bir Roman Yayınlandı” isimli makale bulunmuştur. Bu makale
bilgilendirici makale olarak Dünya Edebiyatı dergisinin 1960 yılı nisan sayısındaki
“Dünya Kültürü ve Sanatının Yaklaşımları” kısmında yer yayınlanmıştır. Bu makalenin
yazarı Lin Wen Sovyet Birliği’nin “Yabancı Edebiyat” dergisinin haberine dayalı olarak
Orhan Kemal’in “Vukuat Var” romanının yayınlanmasını duyurmuş ve romanın özetini
okurlara tanıtmıştır.
2.1.2.2. Genel Özellikler, Yorum ve Değerlendirme
Üç tablodan hareketle bu dönemde araştırmaların özelliklerini şöyle
değerlendirebiliriz:
A. Bu dönemdeki araştırma ve incelemelerin sayısı çeviri eserlerin sayısına
göre oldukça sınırlıdır.
Bu dönemde Çin’de Türk edebiyatını detaylı ve sistemli şekilde tanıtan veya analiz
eden ayrı makalenin ve kitabın bulunmadığı söylenebilirse de, tarama sonuncuna göre
Türk Edebiyatı üzerine araştırma olarak sadece (1) bir adet bilgilendirici makale tespit
edilmiştir. Bunun sebebi, birinci bölümde bahsedildiği gibi bu dönemde Çin’in yetersiz
akademik çevresiyle ilgili olduğu, edebiyat araştırmaları dahil her alandaki çalışmaların
oldukça sınırlı olması durumudur. Çin Halk Cumhuriyeti’nin ilk yıllarında başlangıç
aşamasında bulunan yabancı edebiyatların ve özellikle bunlarla ilgili araştırmaların
Çince’ye çevrilmesi geç dönemde gerçekleştiğinden edebi çevirilerin sayısal olarak
artmasına karşılık edebi eleştiri ve araştırmaların sayısı pek sınırlı kalmıştır.
B. Çevirilerin başında veya sonunda bulunan kısa tanıtıcı bilgiler ilgici çekici
özellikler sergiler.
Tablo 1 ve Tablo 2’de listelenen bazı çevirilerin “önsöz” ve “sonsöz” kısımlarında
29
yer alan yazılarda ‘yazar’ hakkındaki kısa tanıtıcı bilgiler de araştırmaya dahil edilmeli
ve bu ayrıntılı bilgiler göz ardı edilmemelidir. Çin Halk Cumhuriyeti kurulmadan
önceki aydınların ve araştırmacıların yaptığı gibi bu dönemde bazı çevirilerin başında
veya sonunda yazar hakkındaki kısa tanıtıcı bilgi yer verilebilmiştir. Örneğin “Dünya
Edebiyatı” dergisinin 1960 yılı temmuz sayısında bulunan ve Hu Qiaoqi tarafından
çevrilen Aziz Nesin’in “Bugün Hava Nasıl Olacak” ve “Akciğer Hastalığı Olmalı”
hikâyelerinin sonsözünde şöyle yazılmıştır:
“Aziz Nesin, Türkiye’nin ünlü mizah yazarıdır. ‘Çeviri’ dergisinin 1958 yılı eylül
sayısında onun mizahi hikâyeleri ‘İt Kuyruğu’ ve ‘Nasıl İntihar Ettim’ yayınlanmıştır.
Bununla birlikte sonsözde onun hayatı ve eserleri de tanıtılmıştır. ‘Dünya Edebiyatı’
dergisinin 1959 yılı aralık sayısında onun hikâyesi ‘Usulen’ de yer almıştır. Burada
yayınlanan iki mizahi hikâye, Sovyet Birliği’nin ‘Yeni Dünya’ dergisinin 1959 yılı nisan
sayısındaki çevirilerden aktarılmıştır.” (Nesin, 1960: 111)
Görüldüğü gibi bu sonsözde yazarla ilgili tanıtıcı bilgilere yer verilmiştir. Bu
bilgiler aynı zamanda onun hakkındaki eski çalışmaların tanıtılması, araştırmacılar ve
bununla ilgi duyanlar için kaynak bulma yolu açmaktadır. Bu sonsöze göre CNKI’da
bulunmayan “Çeviri” dergisinde yer alan İt Kuyruğu ve Nasıl İntihar Ettim
hikayelerinin çevirisine ulaşılmış ve tabloya eklenmiştir.
Çin’deki yabancı edebiyat araştırmaları bütünüyle çeviri çalışmalarına bağlı olarak
varlık göstermiştir. Aslında bu durum, Çin’deki yabancı edebiyat araştırmalarının
karakteristik bir özelliği ve geleneksel tutumudur. Cumhuriyetten önceki yüzyılda
yabancı edebiyatların araştırılması ve tanıtılması genel olarak çeviriler için yazılan
“önsöz”, “sonsöz”, “ek” veya “ek söz” bölümlerinden yararlanarak ortaya çıkarılmıştır.
(Wu, 2000: 1-2) Dolayısıyla, Türk Edebiyatı üzerine yapılan araştırılmalar da aynı
yöntemlerden yararlanarak yapılabilmiştir.
30
2.2. 1978-2005 Yılları Arası
2.2.1. Edebi Eserler
Önceki kısımda kullanmış olduğumuz yöntemle bu döneme ait çeviri eserler ve
makaleler bulunup aşağıdaki tablolarda listelenmiştir.
2.2.1.1
Tablo 4: 1978-2005 Yılları Arasında Çince’ye Çevrilen Türk Edebiyatı Eserleri
No. Eser Yazar Çevirmen Yayınevi Yayın Kaynak
Yılı Dil
1 İnce Memed 1 Yaşar Kemal Li Xiande Yabancı 1981 Türkçe
瘦子麦麦德 Kültür ve
Sanat
2 Onbinlerin Dönüşü Samim Wen Benze Shanxi 1981 Rusça
万军归来 Kocagöz Halk
3 Nasıl İntihar Ettim Aziz Nesin Xu Mei Hunan 1982 Türkçe
我是怎样自杀的 Halk
4 Ankara Mahpusu Suat Derviş Qin Yu Jiangxi 1983 Fransızca
安卡拉的囚犯 Halk
5 Kürk Mantolu Madonna Sabahattin Zeng Chunfen 1984 Türkçe
穿皮大衣的玛利亚 Ali Xianying / g Kültür
Tang ve Sanat
Guanming
6 Çalıkuşu Reşat Nuri Xu Mei Hunan 1985 Türkçe
伊斯坦布尔姑娘 Güntekin Halk
7 Az Gittik Uz Gittik Pertev Naili Tang Çocuklar 1986 Türkçe
世界民间故事丛书：鹦鹉血 Boratav Guanming
Kaynak: http://www.nlc.cn/, https://www.jd.com/, https://www.amazon.cn/, https://www.kongfz.com/
Tablo 4’teki 7 eserden “İnce Memed 1”, “Onbinlerin Dönüşü”, “Ankara
Mahpusu”, “Kürk Mantolu Madonna” ve “Çalıkuşu” eserleri roman türünde; “Nasıl
İntihar Ettim” hikâye kitabı türünde; “Az Gittik Uz Gittik” ise masal türündedir.
31
Tablo 5: 1978-2005 Yılları Arasındaki Diğer Çalışmalar
No. Başlık Yazar/ Çalışma Yayınevi Yayın
Çevirmen Türü Yılı
1 Aziz Nesin：Vatani Vazife ve Li Xiande Çeviri Dünya 1978
Panayır Kalecisi Edebiyatı
为国尽责
2 Aziz Nesin: Adamı Zorla Deli Ederler Wu Shiliang Çeviri Dünya 1981
逼疯 Edebiyatı
3 Sait Faik Abasıyanık: Mahpus Wu Keming Çeviri Dünya 1984
囚徒 Edebiyatı
4 Aziz Nesin: Böyle Bir Kötü Adam Zeng Çeviri Çeviri 1983
这样一个坏人 Xianying / Ormanı
Tang
Guanming
5 Aziz Nesin: Seyyar Köfteciler Talimatnamesi Yang Çeviri Çeviri 1985
肉丸小贩的规章 Xiangwu/ Ormanı
Wang Jian
6 İlyas Halil: Mühendis Aranıyor Huo Gejun Çeviri Yabancı 1990
招聘工程师 Edebiyat
7 İlyas Halil: Türkiye'den Gelen Yeğen Huo Gejun/ Çeviri Çeviri 1993
从土耳其来的侄儿 Liu Li Ormanı
8 Muzaffer İzgü: Kasabada Deli Kalmasa Olmaz Huo Gejun Çeviri Çeviri 1994
镇上不能没有疯子 Ormanı
9 Aziz Nesin: Bir Şaheser Doğuyor Huo Gejun Çeviri Çeviri 1996
一件杰作的诞生 Ormanı
10 Aziz Nesin: Deve Kini Huo Gejun Çeviri Çeviri 1999
骆驼怎么了 Ormanı
Kaynak: https://www.cnki.net/
Tablo 5’te bulunan 11 çevirinin hepsi hikâye türündedir ve “Dünya Edebiyat”
dergisi ve “Çeviri Ormanı” dergisinde yayınlanmıştır.
2.2.1.2. Genel Özellikler, Yorum ve Değerlendirme
Tablo 4 ve Tablo 5’ten hareketle bu dönemdeki çevirilerini şu açılardan
değerlendirebiliriz:
32
A. Konu açısından bakıldığında bu dönemde de önceki dönemde olduğu gibi
“sosyal gerçekçi” ve “ilerici” özellikler taşıyan eserler tercih edilmiştir. Ancak bu
dönemdeki araştırmalar yalnız bu eserlerle kalmamış, kadın konulu romanlara ve
halk edebiyatı türündeki eserlere de yer verilmiştir.
Li Xiande’nin çevirdiği “İnce Memed 1” isimli romanda, Anadolu halkının geri
kalmışlığını, köy hayatının sefaletini ve ağaların kırsal yörelere hâkim olması üzerine
bu duruma karşı gerçekleşen isyanlar anlatılmıştır. Aziz Nesin, Sait Faik Abasıyanık vb.
isimler tarafından yazılan ve halkın gerçek yaşamından kaynaklı ve toplumun her
alandaki eksikliklerini yansıtan eserler de “ilerici” ve “sosyal gerçekçi” özelliklerinden
dolayı önceki dönemdeki gibi pek önemsenmiştir. Hem hikâye kitabı hem de tek tek
hikayeler Çince’ye çevrilmiştir.
Zeng Xianying ve Tang Guanming tarafından çevrilen Sabahattin Ali’nin Kürk
Mantolu Madonna isimli eserindeki Maria Puder o dönemdeki diğer kadınlardan
farklıdır. Yaratıcı bir kadın karakter olduğu söylenen Puder için Çin Kitap Okumak
Gazetesi’nde yer alan “Niçin Kürk Mantolu Madonna Aniden En Çok Satan Kitap
oldu?” (《穿皮大衣的马利亚》为什么突然成了超级畅销书) makalesinde, bu kitabın
kısa zamanda Çince’ye çevrilmesinin sebepleri söyle değerlendirilmiştir: “1943 yılında
yayınlanan ‘Kürk Mantolu Madonna’ Türk Edebiyatının en ünlü romanlarından biri
olarak mutluluk ve üzüntü dolu bir aşk hikayesini anlatıyor. Eserin arkasında Feminizm
söz konusudur（…）Zeng Xianying ve Tang Guanming’in hazırladıkları Çince çevirisi
1984 yılında Chunfeng Kültür ve Sanat Yayınevi tarafından yayınlanmıştır. Ancak
Maureen Freely ve Alexander Dawe tarafından çevrilen İngilizce nüshası 2006 yılında
ortaya çıkarıldığından dolayı romanın Çince çevirisi İngilizcesinden 32 sene önce
yapılmıştır. Bunun sebepleri açısından bakıldığında; Sabahattin Ali’nin Asya-Afrika
üçüncü Dünya ülkelerinin ilerici bir yazarı olduğundan dolayı ve belki de Çin’in daha
ilerici kadın görüşlerine destek verdiğinden kaynaklıdır” (Kang, 2018: s.n.y.) Bu eserin
edebi değeri, yazarın ilerici yazar kimliği, eserdeki feminizmle ilgili içerik ve anlatım
biçimi, eserin Çinli okuyucunun önüne getirilmesini hazırlamıştır.
33
Xu Mei tarafından çevrilen Reşat Nuri Güntekin’in “Çalıkuşu” romanı Çin’de
“İstanbul Kızı” ismiyle yayınlanmıştır. Bu eserde melodram öğeleri ile yüklü bir aşk
hikayesinin yanı sıra bürokrasi eleştirisi, kadınların Osmanlı toplumunda var olma
mücadelesi, öğretmenlik mesleğinin icrası gibi pek çok konu ele alınmaktadır. Eser bu
öğelerin sayesinde tabii ki Çinli bilim adamlarının ve çevirmenlerin ilgisini çekmiştir.
Anti-faşist Zafer’in 50. Yılında yani 1995’te Çin’in Chongqing Yayınevi
“Anti-faşist Dünya Edebiyatı” (反法西斯世界文学) isimli kitap serisini yayınlamıştır.
52 ciltten oluşan bu kitap serisi, 60’tan fazla ülke ve bölgenin Anti-faşist konulu
eserlerini içermektedir. Samim Kocagöz’ün kaleme aldığı Onbinlerin Dönüşü isimli
roman da bu kitaplar arasında yer almaktadır.
20. yüzyılın başından beri Çin’in bazı yayınevleri çocuklar için kitap serileri
hazırlamaya önem vermişlerdir. Bu tez çalışmasının birinci bölümünde bahsedildiği gibi
Zhang Renguang tarafından editörlüğü yapılan “Türk Fablları” isimli kitabın yer aldığı
“İlk Okul Öğrencilerin Kütüphanesi” isimli bir kitap serisi 1933 yılında Shangwu Basın
Evi tarafından yayınlanmıştır. 50’li yıllarda Çocuklar Yayınevi “Dünyadaki Halk
Hikâyeleri” isimli kitap serisini ortaya çıkarmıştır. Ancak bu seride Türk Edebiyatına ait
kitap bulunamamıştır. 80’li-90’lı yıllarında bu kitap serisini tamamlamak için Çocuklar
Yayınevi birkaç kitap daha yayınlamıştır. Bu bağlamda, Türkiye’de Cumhuriyet
döneminin en önemli araştırmacılarından olan Pertev Naili Boratav’ın kaleminden, Türk
Halk Edebiyatına yetkin ve kapsamlı bir bakış getiren “Az Gittik Uz Gittik” kitabı 1986
yılında Çince’ye çevrilmiş ve Papağan Kanı ismiyle yayınlanmıştır.
Bu dönemde yabancı edebi eserlerin seçiminde yine ideolojiden etkilenilmiş
olmakla birlikte ideolojinin yanı sıra edebi değer, kalıcılık, anlatım tarzı gibi diğer
unsurlar da gözetilmeye başlanmıştır.
B. Kaynak dil açısından bakıldığında bu dönemde yapılan çevirilerin çoğu
Türkçe’den yapılmış; bir kısmı ise Rusça, Fransızca ve İngilizce dillerinden
aktarılmıştır.
Tablo 3-Tablo 4’te yer alan “İnce Memed 1”, “Nasıl İntihar Ettim”, “Kürk
34
Mantolu Madonna”, “Çalıkuşu”, “Az Gittik Uz Gittik” kitapları; “Vatani Vazife ve
Panayır Kalecisi”, “Adamı Zorla Deli Ederler”, “Mahpus”, “Böyle Bir Kötü Adam”
hikâyeleri hepsi Türkçe orijinallerinden Çince’ye çevrilmiştir.
Önceki kısımda da belirtildiği gibi 1949-1977 arası dönemde Türkçe’den Çince’ye
çevrilen Türk edebi eseri bulunamamıştır. Bu değişiklik, Çin’de artık Türkçe bilen
insanların yetişmesi ve Türkçe’nin farkındalık yaratmasıyla alakalıdır. Çin’de yıllarca
Türkçe öğretmenliği yapan Prof. Shen Zhixing; 20. Yüzyılın 50’li yıllarında Çin
Uluslararası Radyosu’nun Türkçe sunucu ihtiyacı için Çin’de Türkçe dersleri almaya
başladığını ifade etmiştir. Yine, 60’lı yılların başında 5 kişi Türkçe öğrenmek için devlet
tarafından Sovyet Birliği’ne gönderilmiştir. Dersleri bitirip Çin’e dönen bu 5 kişi
Xinhua Ajansı, Kültür Bakanlığı, Çin Uluslararası Radyosu, Luoyang Yabancı Diller
Üniversitesi gibi farklı kurumlara yerleştirilmiştir. 1974 yılında Luoyang Yabancı Diller
Üniversitesi Türkçe bölümüne öğrenci almaya başlamış, bundan sonraki senelerde bir
sınıf açılmış, ayrıca 80’li yıllarında bazı öğrenciler eğitim için Türkiye’ye gönderilmiştir.
(Qian, 2018: s.n.y.)
Böylece Çin’de Türkçe bilen kişi sayısı artmıştır. Bu artış çeviri çalışmalarına da
büyük ölçüde yansımıştır. Elde ettiğimiz bilgilere göre “İnce Memed 1” eserini çeviren
Li Xiande, Xinhua Ajansı’nda; “Nasıl İntihar Ettim” ve “Çalıkuşu” eserlerini çeviren
Xu Mei, “Kürk Mantolu Madonna” ve “Az Gittik Uz Gittik” eserlerini çeviren Tang
Guanming ise Çin Uluslararası Radyosu’nda muhabirlik yapmışlardır.
1978 yılında ilan edilen Reform ve Dışa Açılım politikasının uygulanmasıyla Çin
ile diğer ülkeler arasındaki siyasi, ekonomik ve kültürel alışveriş etkinlikleri büyük
ölçüde artmıştır. Bununla birlikte Çin’de diğer ülkelerin özellikle Batı ülkelerin
edebiyatı üzerine araştırmalar da çoğalmıştır. Kültür Devrimi21 yapıldığı 1966-1976
yılları arası 10 yıllık dönemde Çin’deki edebiyat araştırmaları tamamen durgun hale
gelmiştir. 1976 yılından özellikle 1978 yılından sonra edebiyat çevirisi ve araştırmaları
yeniden başlamış, bu bağlamda pek çok çalışma ortaya konmuştur; ancak Doğu
21 Kültür Devrimi 文化大革命：Çin Komünist Partisi Genel Sekreteri Mao Zedong'un iktidardaki son 10
yılı içinde (1966-1976) Çin Devrimi'nin ruhunu yeniden canlandırmak için başlattığı hareket.
35
ülkelerine göre Batı ülkelerinin edebiyatları daha fazla önemsenmiştir. Örneğin, 20.
yüzyılın son 20 yılında Yabancı Edebiyat Yayınevi ve Shanghai Çeviri Yayınevi
tarafından hazırlanan ve yüzden fazla kitaptan oluşan “20. Yüzyıl Yabancı Edebiyatı”
isim kitap serisinde Batı Ülkelerine ait kitaplar en az %80’lik oranda yer tutmuştur.
Bunun yanı sıra “20. Yüzyıl Avrupa ve Amerika Edebi Araştırmaları” isimli kitap serisi
Batı ülkelerin değerli ve etkileyici akademik araştırma kitaplarının çevirilerinden
oluşmuştur. Bu edebi eserler ve araştırma kitaplarının Çince’ye çevrilmesi; Çinli
araştırmacıların Batı ülkelerin edebiyat anlayışlarını ve edebi araştırma yöntemlerini
öğrenmelerine katkı sağlamıştır.
Bu dönemde Batı ülkelerde yabancı dillerde eserleri yayınlatan veya eserlerinin
çevirileriyle ün kazanan Türk yazarlar da, Batı eksenli edebiyat dünyasını yakından
takip eden Çinli araştırmacıların dikkatini çekmiştir. Bundan dolayı bu dönemde bazı
Türk eserleri Türkçe’den değil, başka diller üzerinden Çince’ye çevrilmiştir. Örneğin
Kanada’da yaşayan İlyas Halil’in bazı hikayeleri İngilizce’den, Suat Derviş’in “Ankara
Mahpusu” romanı Fransızca’dan Çince’ye çevrilmiştir.
2.2.2. Araştırma ve İnceleme Yazıları
Önce kısımda kullandığımız, tarama yöntemiyle elde edilen yöntemle bu dönemde
Çin’de yapılan Türk Edebiyatı üzerine araştırma ve incelemeler Tablo 6’da
listelenmiştir.
2.2.2.1.
Tablo 6: 1978-2005 Yılları Arasında Çin’de Türk Edebiyatı Üzerine Makale ve
İncelemeler
No. Başlık Yazar/ Çalışma Yayınevi Yayın
Çevirmen Türü Yılı
1 Dünya Kültürü ve Sanatının Yaklaşımları: Xu Kun Bilgilendi Dünya 1979
Aydınlık Gazetesi Sabahattin Ali’yi Anıyor. rici Edebiyatı
世界文艺动态：土耳其《光明报》撰文纪念萨巴
哈廷·阿里
36
2 Dünya Kültürü ve Sanatının Yaklaşımları:1981 Xu Mei Bilgilendi Dünya 1981
Yılı YAZKO Ödülü Sahipleri Bulundular. rici Edebiyatı
世界文艺动态：土耳其颁发 1981年度雅兹柯奖
3 Dünya Kültürü ve Sanatının Yaklaşımları: Lu Jingming Bilgilendi Dünya 1989
Bahtiyar Ol Eseri Türkiye’de Yayımlandı rici Edebiyatı
世界文艺动态：土耳其 《维拉回忆录》在土耳
其面世
4 Orhan Pamuk ve Ödüllü Romanı Benim Adım Yang Jian Bilgilendi Yurtdışı 2003
Kırmızı rici Edebiyat
奥赫·帕穆克和他的获奖小说《我名红色》
Kaynak: https://www.cnki.net/
Görüldüğü gibi arama sonuncunda bu dönemde Türk Edebiyatı üzerine hiç
araştırma kitabı görülmemiş, yalnız 4 makale bulunmuştur. Tablo 6’da bulunan
makalelerin hepsi bilgilendirici niteliktedir.
2.2.2.2. Dönemin Genel Özellikleri, Yorum ve Değerlendirme
Önceki dönemde gibi bu dönemdeki araştırmalar yalnız bilgilendirici makaleler
ve çevirilerde bulunan tanıtıcı paragraflar üzerinde durmuştur.
Tablo 6’da bulunan 4 makaleden 3’ü bilgilendirici yazılar olarak “Dünya
Edebiyatı” dergisinin “Dünya Kültürü ve Sanatının Yaklaşımları” kısmında
yayınlanmıştır. Bu makaleler Türk Edebiyatının çağdaş örneklerini Çinli okurlara
tanıtmıştır. “Orhan Pamuk ve Ödüllü Romanı Benim Adım Kırmızı” makalesinde yazar
Orhan Pamuk’un “Benim Adım Kırmızı” romanıyla 2003 Uluslararası Dublin Edebiyat
Ödülü’nü kazanmasını ve “Benim Adım Kırımızı” romanını özetini vererek tanıtmıştır.
CNKI’daki arama sonucuna göre bu makale Çin’de Orhan Pamuk’la ilgili ilk makaledir.
Önceden olduğu gibi bu dönemde de çevirilerin başında veya sonunda eserlerin
yazarları hakkındaki bilgiler verilmiştir. Ancak çevirmenler, Türk edebiyatı hakkındaki
bilgileri önceki dönemlerden daha kolay edinebildikleri için bu tanıtıcı bilgiler daha
kapsamlı özelliklere sahiptir.
Bu bilgilendirici makaleler ve tanıtım yazılarının dışında başka araştırma kitabı
37
veya makalesi bulunamamıştır. Bu dönemde Çin-Türkiye arasındaki kültürel temasların
az seviyede olması ve Türk edebiyatının dünyadaki yerinin layıkıyla kabul görmemesi,
Çinli araştırmacıların Türk Edebiyatına yeterince önem vermelerine engel olmuştur,
denilebilir.
38
3. 2006 YILINDAN BUGÜNE
Orhan Pamuk’un 2006 yılı Nobel Edebiyat Ödülü’nü kazanması ilan edilip bir
dünya yazarı olarak ünlenince Çin’deki araştırmacılar, çevirmenler ve yayınevlerinin
gözleri hemen Türk Edebiyatına çevrilmiştir. Orhan Pamuk’un önceden yazmış olduğu
eserleri de kısa süre içinde Çince’ye çevrilmiş ve yazar kimliği olarak da sıcak bir
araştırma konusu olmuş, Orhan Pamuk hakkında yüzlerce araştırma yapılmış ve
yayınlanmıştır.
Son yıllarda Orhan Pamuk’un yanı sıra diğer Türk yazarların eserleri de Çin
raflarına girmektedir. Ancak bu yazarlar ve eserleri üzerine araştırmalar pek
görülmemektedir. Bundan dolayı bu bölümde Orhan Pamuk ile ilgili çalışmalar, diğer
yazarlarla ilgili çalışmalar olmak üzere iki ayrı grup olarak 2006 yılından bugüne kadar
Çin’de yapılan Türk Edebiyatı üzerine çalışmalar konusu incelenecektir.
3.1. Orhan Pamuk ile İlgili Çalışmalar Üzerine
3.1.1. Edebi Eserler
Önceki bölümde kullanmış olduğumuz arama yöntemiyle bulunan ilişkin çeviri
kitapları ve makaleleri Tablo 7-Tablo 8’de listelenmiştir.
3.1.1.1.
Tablo 7: 2006’dan Bugüne Çince’ye Çevrilen Orhan Pamuk’a Ait Kitaplar
No. Eser Yazar Çevirmen Yayınevi Yayın Kaynak
Yılı Dil
1 Benim Adım Kırmızı Orhan Pamuk Shen Zhixing Shanghai 2006 Türkçe
我的名字叫红 Halk
2 Beyaz Kale Orhan Pamuk Shen Zhixing Shanghai 2006 Türkçe
白色城堡 Halk
3 İstanbul: Hatıra ve Şehir Orhan Pamuk He Peihua Shanghai 2007 İngilizce
伊斯坦布尔 : 一座城市的 Halk
记忆
4 Yeni Hayat Orhan Pamuk Cai Juanru Shanghai 2007 İngilizce
新人生 Halk
39
5 Kara Kitap Orhan Pamuk Li Jiashan Shanghai 2007 İngilizce
黑书 Halk
6 Kar Orhan Pamuk Shen Zhixing Shanghai 2007 Türkçe
雪 Halk
7 Sessiz Ev Orhan Pamuk Shen Zhixing Shanghai 2008 Türkçe
寂静的房子 Halk
8 Cevdet Bey ve Oğulları Orhan Pamuk Chen Zhubing Shanghai 2009 Türkçe
杰夫代特先生 Halk
9 Masumiyet Müzesi Orhan Pamuk Chen Zhubing Shanghai 2010 Türkçe
纯真博物馆 Halk
10 Öteki Renkler Orhan Pamuk Zong Xiaofei / Shanghai 2011 İngilizce
别样的色彩 Lin Bianshui Halk
11 Saf ve Düşünceli Romancı Orhan Pamuk Peng Fasheng Shanghai 2012 İngilizce
天真的和感伤的小说家 Halk
12 Kafamda Bir Tuhaflık Orhan Pamuk Chen Zhubing Shanghai 2016 Türkçe
我脑袋里的怪东西 Halk
13 Kırmızı Saçlı Kadın Orhan Pamuk Yin Tingting Shanghai 2018 Türkçe
红发女人 Halk
Kaynak: http://www.nlc.cn/, https://www.jd.com/, https://www.amazon.cn/, https://www.kongfz.com/
Bu 13 kitaptan “Öteki Renkler” eseri, yayımlandığı tarihe kadar olan dönemde
Orhan Pamuk'un çeşitli yayın organlarında çıkmış yazı, deneme ve söyleşilerinden
oluşan kitaptır; “Saf ve Düşünceli Romancı” eseri, Orhan Pamuk’un Harvard
Üniversitesi'nde verdiği Norton Dersleri için hazırladığı konuşma ve notlardan oluşan
kitaptır; “İstanbul: Hatıra ve Şehir” eseri anı türündedir. Kalan 10 kitap hepsi roman
türündedir
Tablo 8: 2006’dan Bugüne Çince’ye Çevrilen Orhan Pamuk’a Dair Çeviriler
No. Başlık Yazar/ Çalışma Yayınevi Yayın
Çevirmen Türü Yılı
1 Yargıdan Önce Orhan Pamuk’un Yaptığı Liu Hui Çeviri Dünya Kültürü 2007
Açıklama
帕慕克:审叛前的陈述(节选)
2 Orhan Pamuk: Kimin İçin Yazıyorsun Wei Limin Çeviri Bohai 2008
你为谁写作 Üniversitesi
40
Kaynak: https://www.cnki.net/
“Yargıdan Önce Orhan Pamuk’un Yaptığı Açıklama” isimli makale, 2005 yılındaki
Orhan Pamuk davası sürecinde Orhan Pamuk’un kaleme aldığı bir savunma yazısının
çevirisidir. “Orhan Pamuk: Kimin İçin Yazıyorsun” isimli makale ise 2008 yılında
Orhan Pamuk’un Çin gezisi sırasında yaptığı bir konuşmanın çeviri metnidir.
3.1.1.2. Genel Özellikler, Yorum ve Değerlendirme
Tablo 7 ve Tablo 8’den hareketle bu çevirilerin özeliklerini şöyle değerlendiriliriz:
A. Orhan Pamuk’un bütün eserlerine Çin’de oldukça sıcak bakılmaktadır.
Orhan Pamuk’un Nobel Edebiyat Ödülü’nü aldığı 2006 yılından itibaren Orhan
Pamuk’un eserleri kısa bir sürede Çince’ye çevrilmiştir ve popüler olmuştur. “Öteki
Renkler”, “Saf ve Düşünceli Romancı gibi roman niteliğinde olmayan kitaplar, Tablo
8’da listelenen “Orhan Pamuk: Kimin İçin Yazıyorsun” ve “Yargıdan Önce Orhan
Pamuk’un Yaptığı Açıklama” gibi bazı yerlerde yaptığı söyleyiş, konuşma da göz ardı
edilmemiştir.
“Orhan Pamuk’un çok fazla türdeki eserlerinin kısa sürede Çin’e getirilmesi ve
büyük bir ilgi görmesi, Çin’in yayın sektöründe rastlanılan çok nadir bir olaydır.” diyen
yayınevi editörü Bayan Wang; “2012 yılına kadar 760,000 adet Orhan Pamuk’a ait
olan kitap yayımlanmıştır. ‘Benim Adım Kırmızı’ en popüleridir. 6 sene içinde 26 baskısı
yapılmış ve toplam 390,000 adet ortaya çıkarılmıştır. ‘Benim Adım Kırmızı’dan sonra
‘İstanbul: Hatıra ve Şehir’ kitabı en ilgi çekicidir (…) Orhan Pamuk’un yeni eserinin
kitap pazarına girmesi, eski eserlerinin de satış sayısının artışına neden olabilir.”
şeklinde düşüncelerini dile getirmiştir. (Kang, 2012: s.n.y.)
Orhan Pamuk’un eserleri Çin’e girmesinin ilk sebebi Nobel ödülü kazanmış olması,
eserlerinin edebi değeri, içerikleri ve anlatım biçiminin ilginç olmasında aranmalıdır.
“Benim Adım Kırımızı”, Nobel ödülünün ilan edildiği tarihten 2 ay önce yani Ağustos
2006 tarihinde Çin’de yayımlanmıştır. Bu kitabın Çince baskısının editörü Yao Yingran,
41
kitabın Tayvan baskısını tesadüf olarak okuyup, anlatımı ve içeriğine bayıldığı için
Orhan Pamuk’un eserlerini Çin’e getirmeye karar verdiğini söylemiştir. (Lu, 2006: s.n.y.)
Orhan Pamuk’un bütün eserlerinin baskısını yayınlayan Wenjin Yayın Grubu’nun
yetkilisi Shi Hongjun; “Neden Orhan Pamuk’un eserlerini seçtik? İyi satan kitap
olmasını beklememiz için değil, yeni edebi eserleri yayınlamayı denemek istememiz için
eserlerini seçtik (…) İngiliz ve Amerikan edebiyatı gibi pek yaygın olan edebiyatların
dışında, dünyada başka marjinal ve alternatif kültürler de vardır. Bu kültürlerin pazarı
pek büyüktür ancak genelde göz ardı edilir (…) Orhan Pamuk’un romanları, insanların
İslam kültürüne karşı ilgilerini arttırabilir. Eserlerinde gösterilen bölgesel özellikler,
onlarla ilgi tartışmalar, eserlerinin ilgi çekmesine neden oluşturur.” demektedir. (Xu,
2006: s.n.y.)
Orhan Pamuk, popüler romanın anlatım tekniğiyle derin anlamı ve karışık
içerikleri anlatmayı tercih eden bir yazar konumundadır. Böylece okuyucular eserlerini
daha kolayca anlayabilmekte ve Orhan Pamuk’un bu anlatım tekniği bazı Çinli yazarlar
tarafından oldukça beğenilmektedir. 2012 Yılı Nobel Edebiyat Ödülü’nü kazanan Çin
uyruklu yazar Mo Yan, Çinli yazarlara Orhan Pamuk’un anlatım tekniğine önem
vermesini ve olayı kolay bir şekilde anlatmasını öğrenmeyi tavsiye etmiş;
“Okuyucuların ilgisini eğlencelerden kendi eserlerine çekmek isterseniz, Orhan
Pamuk’tan öğrenmelisiniz.” şeklinde öğütlerde bulunmuştur. Yazar Sun Ganlu’ya göre
Orhan Pamuk eserlerinde hem Doğu’nun din ve inanç kültürü gösterilmekte hem Batı
edebiyatının klasik gösterme yöntemi kullanılmış, hem de çağdaş popüler romanın
anlatım teknikleri benimsenmiştir. Bu unsurların birleşmesi, postmodern edebiyat ve
özel bir roman sanatı oluşturmaktadır. (Xie, 2008: 111)
Bu tespitlere göre bir Türk yazarı olarak Orhan Pamuk’un eserlerinin Çinli
okuyucular ve yayın pazarı için yeni ve özel niteliklere sahip olması bu eserlerin Çince
olarak kitapçı raflarına girmesine yol açmıştır. Ancak “Benim Adım Kırmızı”nın Çince
baskısının editörü Yao Yingran’ın sözlerine göre, Çin’de yayımlanan Orhan Pamuk’un
ilk çeviri eseri olan bu kitap ilk başta pek fazla ilgi çekmemiştir. (Yan, 2006: s.n.y.)
42
Çince’sinin yayınlanmasından 2 ay sonra Orhan Pamuk’un Nobel Edebiyat Ödülü
alması açıklanmıştır. Nobel Edebiyat Ödülü’nün Çin’deki büyük etkisi ve tanınırlığının
artması Orhan Pamuk’un eserlerinin hızlı bir şekilde Çince’ye çevrilmesine ve
araştırılmasına neden olmuştur.
Nobel Edebiyatı Ödülü, onlarca sene içinde Çin’in kültür alanı için büyük bir
sembol anlamına gelmektedir. 20. Yüzyılın sonunda başlayan dışa açılım süreciyle Çin
hep Batı merkezli dünyaya dahil olmak istemektedir. Bu istek, edebiyat alanını da
kapsamaktadır ve bu “Dünyaya Girmek” geçen yüzyılın 80’li yıllarında edebiyatın en
önemli sloganlarından biri olmuştur. O yıllarda Çin’de yeni bir milliyetçilik algısı
ortaya çıkmış ve bu milliyetçilik anlayışı, “geri kalmak” endişesiyle baş göstermiştir.
Kendi ülkesinin her alanda Batılı ülkelerinin ardında kaldığını hisseden Çinliler Batıya
yetişmek ve onu aşmak istemiştir. Bu bağlamda Batılıyı aşmak için bir standart
gerekmiştir ve tabii ki; dünyada bunun en etkili yollarından biri Nobel Edebiyat Ödülü
kazanmaktır. Böylece, Çin için de, edebiyat alanında varlık gösterme en iyi aşma ve
ilerleme standardı sayılmıştır. 21. Yüzyılın başında Çin’in uluslararası yerinin geçen
yüzyıla göre çok yükselmesine rağmen bazı Çinli halkların ve yazarların bu Nobel
Ödülü algısı yine de devam etmektedir. (Zhang, 2007: s.n.y.)
Bu bağlamda her yıl verilen Nobel Edebiyat Ödülü sahibi olan yazarlar ve mensup
olduğu ülke ve kültürler Çin’de ilgi çeken konuların başında gelmektedir. Bunun
sonucunda bir tarafından halkların ilgi ve dikkatlerini çeken Nobel Edebiyat Ödülü,
aynı zamanda büyük ekonomik ve sosyal fayda sağlamaktadır. Ödül sahibi isim
açıklandığında bütün dünyanın her tür medyasında ilgili haberler çıkmakta, bu
haberlerden bir kısmı da yayınevlerinin propaganda aracı anlamına gelmektedir. Çin’de
en erken dönemden itibaren Nobel Edebiyat Ödülü eserlerini sistemli olarak tanıtan
yayıncı Liu Shuoliang; “Nobel Edebiyat Ödülü, edebi alanın şenliğidir, aynı zamanda
da yayınevlerinin nakit inekleridir. Bu ödülün büyük ekonomik değeri vardır.” Bu
durumu ifade etmiştir. (Li, 2007: s.n.y) Nobel Ödüllü eserleri yayınlamak, yayınevleri
için güzel bir kazanç ve reklam anlamındadır ve aynı zamanda ünleri artmaktadır.
43
Çin’deki yayınevleri Nobel Ödüllü eserleri yayınlamayı tercih ettiklerinden dolayı,
Orhan Pamuk’un da eserleri hızlı bir şekilde Çin piyasasına ve okuma dünyasına
girmiştir.
B. Kaynak dil açısından bakıldığında bu çevirilerin çoğu Türkçe’den
çevrilmiştir.
Tablo 7’de bulunan 13 çeviri eseri arasında “İstanbul: Hatıra ve Şehir” ve “Yeni
Hayat” eserleri Tayvan baskılarından aktarılmıştır. Bu iki roman öncelikle Tayvan’da
İngilizce’den Geleneksel Çince’ye aktarılmıştır. Daha sonra Geleneksel Çince’den Çin
Anakarası’nda kullanılan Basitleştirilmiş Çince’ye çevrilmiştir. “Öteki Renkler& Seçme
Yazılar ve Bir Hikâye” ve “Saf ve Düşünceli Romancı” İngilizce baskılarından
aktarılarak Çin Anakarası’na girmiştir. Diğerleri ise hepsi Türkçe baskılarından
Çince’ye çevrilmiştir. “Benim Adım Kırmızı”, “Beyaz Kale”, “Kar” ve “Sessiz Ev”
romanları çeviren Shen Zhixing, Luoyang Yabancı Diller Üniversitesi’nde Türkçe
öğretmenliği yapmış, Türkçe’ye hâkim bir isimdir ve halen Zhejiang Yabancı Diller
Üniversitesi’nde çalışmaktadır.
“Cevdet Bey ve Oğulları”, “Masumiyet Müzesi”, “Kafamda Bir Tuhaflık” çeviren
Chen Zhubing ve “Kırmızı Saçlı Kadın” çeviren Yin Tingting ise Çin Uluslararası
Radyosu’nun Türkçe masası görevlilerindendir. Tablo 8’de bulunan iki çeviri hakkında
ilgili teknik bilgiler verilmediği için bu iki eserin hangi dillerden (Türkçe veya Batı
dilleri?) çevrildiği belli değildir.
Burada vurgulanması gereken husus; Orhan Pamuk’un kitaplarının çoğu Türkçe
asıllardan Çince’ye çevrilmiştir ve bu durum Orhan Pamuk’un talebine dayalıdır.
Çevirmen Shen Zhixing, “Pamuk’un bütün eserleri, merkezi İngiltere’de olan bir
edebi vekil şirketi tarafından temsil edilmektedir. Editör Yao Yingran o şirketin Amerika
şubesiyle irtibata geçmiş olmasına rağmen Orhan Pamuk ve resmi yetkilisi, her ikisi de
yapılmış olan İngilizce çevirileri hoş karşılayıp, beğenmediklerinden dolayı Çince
baskıların Türkçe asıllardan çevrilmesi gerekti.” diye konuşmuştur. (Lu, 2006: s.n.y.)
44
3.1.2. Araştırma, İnceleme ve Değerlendirme Yazıları
Önce kısımda kullanılan yöntemle Orhan Pamuk üzerine yapılan araştırma ve
incelemelerle ilgili arama-tarama sonucunda 3 kitap ve 100’den fazla makale tespit
edilmiştir.
3.1.2.1.
Tablo 9: Çin’de Orhan Pamuk Üzerine Araştırma Kitapları
No. Başlık Yazar/ Çalışma Yayınevi Yayın
Çevirmen Türü Yılı
1 Orhan Pamuk’un Eserleri Üzerine İnceleme Yang Araştırm Shandong 2012
奥尔罕·帕慕克小说研究 Zhongju a Halk
2 Orhan Pamuk Üzerine Doğu-Batı Edebiyatı Chen Araştırm Lanzhou 2012
Açısından İnceleme Yuhong a Üniversites
东西方文学视野下的帕慕克研究 i
3 Orhan Pamuk’un Romanlarındaki Alegori Chen Yanli Araştırm Yanshan 2014
Özellikleri a
帕慕克小说的寓言性征
Kaynak: http://www.nlc.cn/
“Orhan Pamuk’un Eserleri Üzerine İnceleme” isimli kitap; “Hüzün: Orhan
Pamuk’un Roman Yaratmasındaki Kültürel ve Şiirsel Stil”, “Hüznün Kaynakları:
Gelenek-Modern, Doğu-Batı Aralarındaki Karşılıklı Etkileşmeler”, “Hüznün Başlangıcı:
Üç Neslin Gözlerindeki Doğu-Batı Kültürel İlişkileri—Cevdet Bey ve Oğulları”,
“Modernleşmeye Hüzün: Türkiye’nin Modernleşme Sürecinin Aynasıdır—Sessiz Ev”,
“Tarihi ve Kültürel Kimliğe Hüzün—Beyaz Kale”, “Kimlik Tanıtılmasına Hüzün:
Karşıtlı ‘Süper Roman’—Kara Kitap”, “Hayata ve Kültüre Hüzün: Hayat ve Kültür
Labirenti—Yeni Hayat”, “Siyasete ve İnanca Hüzün: Yaşamdaki Simetri ve Kültürdeki
Uyum Güzelliklerini Aramak—Kar”, “Aşka Hüzün: Aşk Acısı ve Kültür
Acısı—Masumiyet Müzesi” ve “Şehre Hüzün: Pamuk’un Roman Yaratmasında
İstanbul’un Önemi” bölümlerden oluşmaktadır. Bu kitapta yazar Yang Zhongju Orhan
Pamuk’un romanlarını derinlemesine olarak değerlendirmiştir.
“Orhan Pamuk Üzerine Doğu-Batı Edebiyatı Açısından İnceleme” isimli kitapta
45
yazar Chen Yuhong, Doğu ve Batı edebiyatlarının Orhan Pamuk üzerindeki etkilerini
ele almıştır.
“Orhan Pamuk’un Romanlarındaki Alegori Özellikleri” isimli kitapta yazar Chen
Yanli, Orhan Pamuk’un “Kırımızı Saçlı Kadın” ve “Kafamda Bir Tuhaflık” dışındaki 8
romanından hareketle alegorik özellikleri analiz etmiştir.
CNKI’da arama yapılarak ulaşılan ‘Orhan Pamuk’ üzerine müstakil makaleler
oldukça fazladır. 186 adet olarak tespit edilen bu çalışmalar Tablo 10’da listelenmiştir.
Tablo10: Çin’de Orhan Pamuk Üzerine Makaleler
No. Başlık Yazar/ Çalışma Yayınevi Yayın
Çevirmen Türü Yılı
1 Türk Yazar Orhan Pamuk 2006 Yılı Nobel Qiao Neier Bilgilendi Yabancı 2006
Edebiyat Ödülünü Kazandı. rici Edebiyat
土耳其作家奥罕·帕慕克荣获 2006 年度诺贝尔 Araştırmalar
文学奖 ı
2 2006 Yılı Nobel Edebiyat Ödülü Sahibi: Orhan Qİ Chu Bilgilendi Dünya 2006
Pamuk rici Kültürü
2006年诺贝尔文学奖得主奥尔罕.帕慕克
3 Orhan Pamuk: Siyasi Mahcupluk ve Kültürel Zang Tao Bilgilendi Dünya 2006
Bağımlılık rici Bilgileri
帕慕克:政治尴尬与文化依恋
4 Türk Yazar Pamuk 2006 Yılı Nobel Edebiyat Xin Wenhui Bilgilendi Dünya 2006
Ödülünü Kazandı. rici Edebiyatı
土耳其作家帕慕克获 2006年诺贝尔文学奖
5 2006 Yılı Nobel Edebiyat Ödülü Sahibi Orhan Bian Zhe Bilgilendi Dünya 2007
Pamuk’un Eserlerinden Seçme rici Edebiyatı
2006 年诺贝尔文学奖得主奥尔罕·帕慕克作品
小辑
6 Türk Edebiyatındaki Dev: Orhan Pamuk Yang Bilgilendi Dünya 2007
土耳其文坛巨擘:奥尔罕·帕慕克 Zhentong rici Edebiyatı
7 Orhan Pamuk, Edebi Yaratmanın ve Kültürel Yang Araştırma Çağdaş 2007
Gelişmenin Karşıtlıklarını Aramaktadır Zhongju Yabancı
奥尔罕·帕慕克:追求文学创作、文化发展的混 Edebiyat
杂性
8 Orhan Pamuk ile Röportaj: Benim Adım Kırmızı Yang Bilgilendi Dünya 2007
帕慕克访谈录：我的名字叫红 Zhengtong rici Kültürü
46
9 Onun İsmi Orhan Pamuk Zhang Bilgilendi Çağdaş 2007
他的名字叫奥尔罕·帕慕克 Hairong / rici Edebiyat
Xie Hua Dünyası
10 Benim Adım Kırmızı Üzerine Değerlendirme Yan Araştırma Tüketici 2007
书评:他的名字叫红 Xiaoyun Rehberi
11 Beyaz Kale, Hayali Gerçeği Anlatıyor Zhou Lijun Bilgilendi Denetim 2007
《白色城堡》——告诉你虚幻的现实 rici
12 Benim Adım Stil Qiu Zhijie Bilgilendi Çağdaş 2007
我的名字叫风格 rici Sanat ve
Yatırım
13 Benim Adım Kırmızı’daki Kültürel Temas Zhang Araştırma Çağdaş 2007
论《我的名字叫红》叙事中的文化主题 Chunhua Yabancı
Edebiyat
14 Konser Ortasındaki Tabanca Sesi Moli Araştırma Yayına 2007
音乐会中的一声枪响 Bakış
15 Orhan Pamuk’un Benim Adım Kırmızı Tan Araştırma Henan 2007
Romanındaki Post Kolonyalizm Jianghua Makine
奥尔罕·帕慕克小说《我的名字叫红》的后殖民 Mesleki
主义解读 Okulu
16 Orhan Pamuk’un İmparatorluğa Karşı Özlemi Liang Qin Araştırma Şaheserler 2007
奥尔罕·帕慕克的“帝国”悠思 İncelemesi
17 Beyaz Kale: Doğu-Batı Birleşik Mozaik Resmi Liu Araştırma Çağdaş 2008
《白色城堡》:东西合璧的马赛克拼图 Xiangwen / Edebiyat
Hu Guowei Dünyası
18 Yazarların Bağımlılığı Yang Bilgilendi Dünya 2008
最是文人不自由 Zhentong rici Edebiyatını
n Son
Gelişmeleri
19 Boğaziçi Köprü’nün İki Ucu: Beyaz Kale’deki Liang Qin Araştırma Şaheserler 2008
Kimliklerin Tanımlanması İncelemesi
博斯普鲁斯大桥的两端——《白色城堡》的身
份界定尝试
20 Doğu ve Batı Kültürlerin Karşıtlığı: Biyografik Lin Chenx Araştırma Leshan 2008
Araştırma Yöntemi Kullanılarak Benim Adım Öğretmenler
Kırmızı Üzerine İnceleme Koleji
东西方文明的“混血儿”——用传记研究法解读
奥而罕·帕慕克的《我的名字叫红》
21 Benim Adım Kırmızı Eserinin Kültürel İçeriği Li Weiwei Yüksek 2008
Üzerine İnceleme Lisans
帕慕克《我的名字叫红》文化内涵初探 Tezi
22 Kar: Gizli Simetrinin Gizemi ve Cevabı Xu Ruowen Araştırma Çağdaş 2008
47
《雪》:隐秘对称性的谜面与谜底 Yazarlar
Değerlendir
mesi
23 Kaf Dağı’ndan Benliği Aramak: Kara Kitap Mu Araştırma Yurtdışı 2008
Üzerine Değerlendirme Hongyan Edebiyat
在卡夫山上追寻自我——奥尔罕·帕慕克的《黑
书》解读
24 Orhan Pamuk, İstanbul ve Onun Edebiyat Yan Lianke Bilgilendi Bohai 2008
Dünyası: Orhan Pamuk’un Eserleri rici Üniversitesi
Semineri’ndeki Konuşma
从帕慕克到伊斯坦布尔和他的文学世界——在
帕慕克先生作品讨论会上的发言
25 Orhan Pamuk ile Röportaj: Doğumdan Beri He Yunzhu / Bilgilendi İşletme 2008
Özgürüz Zhang Wei rici Yönetimi
我们生来自由 Değerlendir
mesi
26 Benim Adım Kırmızı Romanındaki Kültürel Yang Keli/ Araştırma Çin Okul 2008
Çatışma Chen Jin Dışı Eğitimi
浅谈小说《我的名字叫红》中的文化冲突
27 Hüzün, Orhan Pamuk’un Eserlerini Anlamak İçin Li Weirong Araştırma Hunan 2008
Bir Anahtardır Üniversitesi
“呼愁”——理解帕慕克作品的一片钥匙
28 Orhan Pamuk’un Çin Ziyaretinin Genel Bilgileri Mu Bilgilendi Dünya 2008
奥尔罕·帕慕克访华综述 Hongyan rici Edebiyatını
n Son
Gelişmeleri
29 Orhan Pamuk’un Hüznü Zong Araştırma Bohai 2008
帕慕克的忧伤 Xiaofei Üniversitesi
30 Orhan Pamuk ile Röportaj: Kimlik ve Kültürel Mu Bilgilendi Bohai 2008
Birleşme Hongyan rici Üniversitesi
身份认同与文化融合——帕慕克专访
31 Benim Adım Kırmız Eserinde Kullanılan Anlatım Zhao Yüksek 2008
Teknikleri Üzerine Analiz Sansan Lisans
《我的名字叫红》叙事策略分析 Tezi
32 İstanbul-Hatıralar ve Şehir Eserindeki Mekân Zhang Hu Araştırma Çağdaş 2008
Hakkı Üzerine Analiz Yabancı
《伊斯坦布尔——一座城市的记忆》的空间权 Edebiyat
力分析
33 İstanbul-Hatıralar ve Şehir: ‘‘Hüzün’’ İsimli Bir Zhang Hu Araştırma Dünya 2008
Üzüntü Bulunmaktadır Edebiyatı
《伊斯坦布尔——一座城市的记忆》:有一种忧 Eleştirisi
伤叫“呼愁”
48
34 Ruh Gözüyle Dünyaya Bakmak: Orhan Pamuk ve Zhang Araştırma Liaoning 2008
Eseri BenimAdım Kırmızı Üzerine Analiz Yiwei İdari
用精神之眼读解世界——试析帕慕克及其代表 Yönetim
作《我的名字叫红》 Koleji
Dergisi
35 Orhan Pamuk ve Eseri BenimAdım Kırmızı Yun Yetui Araştırma Edebiyat 2009
帕慕克和他的《我的名字叫红》 Eğitimi
36 Benim Adım Kırmızı Eserinde Kullanılan Wang Fang Yüksek 2009
Anlatım Teknikleri Lisans
《我的名字叫红》的叙事策略 Tezi
37 Kimiz? Orhan Pamuk’un Eserlerindeki Bai Yüksek 2009
Kimliklerin Anlatılması Xiangdong Lisans
我们究竟是谁？--帕慕克文学作品中的身份认 Tezi
同书写
38 Orhan Pamuk’un Beyaz Kale Romanındaki Zhang Hu Araştırma Çağdaş 2009
Kimlik Yabancı
论帕慕克小说《白色城堡》中的身份建构 Edebiyat
39 Orhan Pamuk’un Eserlerindeki ‘‘Kimlik’’ Sorunu Zhang Lu Yüksek 2009
奥尔罕·帕慕克作品中的“身份”问题 Lisans
Tezi
40 Orhan Pamuk’un Romanlarındaki Kültürel Pei Bei Yüksek 2009
Kimlik Algısı Lisans
论奥尔罕·帕慕克小说中的文化身份意识 Tezi
41 Kimliğin Tanımlanması ve Kültürlerin Zhu Yüksek 2009
Birleşmesi: Orhan Pamuk’un Eserlerinin Arayış Meijuan Lisans
Özelliği Üzerine Analiz Tezi
身份界定与文化融合--奥尔罕·帕慕克小说的探
索性特征分析
42 Batı ve Doğu Ortamları Açısından Orhan Liu Siyu Yüksek 2009
Pamuk’un Eserleri Üzerine İnceleme Lisans
东西方语境下奥尔罕·帕慕克作品研究 Tezi
43 Orhan Pamuk’un Romanlarındaki Kültürel Li Meng Yüksek 2009
Çatışma ve Diyaloglar Lisans
帕慕克小说中的文明冲突与对话 Tezi
44 Hüzün: Orhan Pamuk’un Roman Yaratmasındaki Yang Araştırma Doğu 2009
Kültürel ve Şiirsel Stil Zhongju Araştırmalar
呼愁:帕慕克小说创作的文化诗学风格 ı
45 Ruh İçindeki Solo Dansçı: Orhan Pamuk’un Liu Yinchu Araştırma Şaheserler 2009
Eserlerindeki Kahramanların İç Dünyası Üzerine İncelemesi
Analiz
灵魂中的独舞者——浅析奥尔罕·帕穆克笔下
人物的心灵世界
49
46 Eski Okuma Notu: Orhan Pamuk’un İstanbul Sun Wenbo Araştırma Şaheserler 2009
Kitabını Okumak İncelemesi
旧笔记:读帕慕克的《伊斯坦布尔》
47 Kara Kitap Eserindeki Arayış Hüznü Li Jia Araştırma Mianyang 2009
《黑书》的追寻之忧伤 Öğretmenler
Koleji
Dergisi
48 Çatışmadan Birleşmeye, Birleşmeden Karşılıklı Wang Araştırma Qingdao 2009
Değişime: Beyaz Kale Eserindeki Sembolik Hongkun / Tarım
Kültür Anlamı Yang Üniversitesi
从冲突到混杂再到互换的文化身份——论《白 Zhongju Dergisi
色城堡》的象征性文化寓意 (Sosyal
Bilimler)
49 ‘‘Başkasının Yerine Geçmek’’: Kar Eserinden Yang Araştırma Çin Kitap 2009
Orhan Pamuk’un Hiç Vazgeçemediği Kimlik Weidong Değerlendir
Sorunu Üzerine İnceleme mesi
“置身于他人的处境”——从《雪》来看帕慕克
所执著的身份问题
50 Orhan Pamuk: Yazar Olarak Eser Yaratmak Zhou Huan Bilgilendi Modern 2009
奥尔罕·帕慕克,以作家的名义写作 rme İletişim
51 Kültür Açısından Beyaz Kale Üzerine Analiz Pei Bei Araştırma Dünya 2009
文化视角下的《白色城堡》解读 Edebiyatı
Eleştirisi
52 Doğu ve Batı Kültürlerinin Çatışması ve Zhou Huan Yüksek 2009
Birleşmesi: Kültür Açısından Bakıldığında Orhan Lisans
Pamuk’un Romanları ve Kahramanları Tezi
东西方文化的冲突与融合--文化视野下的帕慕
克小说及其小说人物
53 Orhan Pamuk’un Eser Yaratmasındaki Zhang Hu Araştırma Doğu 2009
Belirsizlikler Araştırmalar
帕慕克创作的不确定性 ı
54 Orhan Pamuk’un Kara Kitap Eserindeki ‘‘Kayıp’’ Zhang Hu / Araştırma Yacancı 2009
Üçlüsü Wang Diller ve
论帕慕克《黑书》的“失落”三重奏 Chungeng Öğretimi
55 Zeytin’in Ölümü: Orhan Pamuk’un Benim Adım Zhang Hu Araştırma PLA 2009
Kırmızı Romanı Üzerine Analiz Yabancı
橄榄之死——解读奥尔罕·帕慕克的小说《我的 Diller
名字叫红》 Üniversitesi
Dergisi
56 Özel Zaman ve Mekân Yapısındaki Millet İmgesi Liu Yinchun Araştırma Huaihua 2010
独特时空下的民族想象 Üniversitesi
Dergisi
50
57 Kutsal ve Günah Şehir: Orhan Pamuk’un Chen Liqing Araştırma Xinyu 2010
Eserlerindeki İstanbul Koleji
圣城与罪都:帕慕克笔下的伊斯坦布尔 Dergisi
58 Kimin İçin Yazıyorlar: Orhan Pamuk’un “Kimin Hou Fei Araştırma Bugünkü 2010
İçin Yazıyorum” Konuşması Üzerine Analiz Çin'in
他们在为谁写作浅析奥·帕慕克的演讲《为谁而 Güneyi
写作?》
59 Gizli Yüz: Kar Eserinde Kullanılan Anlatım Li Wenwei Yüksek 2010
Sanatı Lisans
隐蔽的脸--《雪》的叙事艺术 Tezi
60 Orhan Pamuk’un Romanlarındaki Kültürel Zhang Keli Yüksek 2010
Karşıtlık Lisans
论帕慕克小说的文化混杂性 Tezi
61 İstanbul Hüznüne Karşı Orhan Pamuk’un Liu Zhuo Yüksek 2010
Kültürel Düşünceleri Lisans
帕慕克对伊斯坦布尔“呼愁”的文化反思 Tezi
62 Orhan Pamuk’un Sarkacı: Onun Roman Sanatı ve Dou Bo Yüksek 2010
Kültür Algısı Lisans
奥尔罕的钟摆--帕慕克的小说艺术与文化认知 Tezi
发微
63 Benim Adım Kırmızı: “Belirsizlikler” Üzerine He Xiaojuan Yüksek 2010
Analiz Lisans
《我的名字叫红》：“不确定性”解读 Tezi
64 “Kimse Kendisi Olamaz”: Orhan Pamuk’un Zhang Hu Araştırma Yabancı 2010
Kara Kitap Romanı Üzerine Analiz Edebiyat
“没有人永远是自己”——解读帕慕克的小说 Eleştirisi
《黑书》
65 Çaresiz Bir Kurban Mı Yoksa Ciddi Bir Beklenti Chen Guang Araştırma Edebiyatlar 2010
Mi: Orhan Pamuk’un Eserlerindeki Millet Unsuru
是无奈的祭奠,抑或是殷切的期望?——浅析帕
慕克作品中的民族因素
66 Pico Iyer: Kayıp Şehirdeki Gizli Aşk He Tian Araştırma Dünya 2010
失落城市中的秘密爱情 Çevirisi Edebiyatını
n Son
Gelişmeleri
67 Koleksiyon Şeklinde Yazmak: Orhan Pamuk’un Yin Xing Araştırma Yabancı 2010
Masumiyet Müzesi Eserindeki Modern Edebiyat
Büyükşehrin Anlatılması Araştırmalar
“收藏式写作”:帕慕克《清白博物馆》中的都市 ı
现代性叙事
68 Orhan Pamuk’un Roman Yazımı ve Tasavvuf Zhang Hu Araştırma Çağdaş 2010
帕慕克的小说创作与苏菲主义 Yabancı
51
Diller
Araştırmalar
ı
69 Orhan Pamuk’un Babası ve Bizim Babalar: Li Boyong Araştırma Roman 2010
Babamın Bavullusu Eserini Okumak Değerlendir
帕慕克的父亲和我们的父亲——读帕慕克《我 meleri
父亲的手提箱》
70 İstanbul-Hatıralar ve Şehir Eserindeki Hüzün Gao Jing Araştırma Biyografi 2010
Üzerine Analiz Edebiyat
《伊斯坦布尔》的“呼愁”寻析 Dergisi
71 “Başkası Olmak”: Orhan Pamuk’un Kara Kitap Zhang Hu Araştırma Nanjing 2010
Romanı Üzerine Analiz Normal
“我是他人故我在”——解读奥尔罕·帕慕克的 Üniversitesi
小说《黑书》 Edebiyat
Falkütesi
72 Kalıntıların Güzelliği: Orhan Pamuk’un Wu Araştırma Şaheserler 2010
İstanbul-Hatıralar ve Şehir Eseri Xiaodong İncelemesi
废墟的美感——奥尔罕·帕慕克的《伊斯坦布
尔:一座城市的记忆》
73 Benim Adım Kırmızı Eserindeki Anlatım ve Zhang Araştırma Changji 2011
Bakış Açısı Üzerine Bir İnceleme Chuanxia Koleji
《我的名字叫红》的叙事视角初探 Dergisi
74 Bölünme, Çatışma, Karşıtlık: Kara Kitap Chen Liqing Yüksek 2011
Eserindeki Edebi Motifler Üzerine Analiz Lisans
分裂·冲突·迷惘--《黑书》中文学形象解析 Tezi
75 Benliğe Dönüş Hikayesi: Orhan Pamuk’un Kara Dong Jing Yüksek 2011
Kitap ve Yeni Hayat Eserlerindeki Arayış Konusu Lisans
Üzerine İnceleme Tezi
自我回归的寓言--论帕慕克《黑书》和《新人
生》中的追寻主题
76 Hayat Değerini Arayan Osman: Orhan Pamuk’un Pei Bei Araştırma Efsane 2011
Yeni Hayat İsimli Romanını Değerlendirme
执着的人生价值探求者:奥斯曼——解读奥尔
罕·帕慕克的小说《新人生》
77 Orhan Pamuk’un Eserlerindeki Kültürel Kimlik Wang Ling Yüksek 2011
Tartışması: Kara Kitap ve Kar Romanları Üzerine Lisans
Bir İnceleme Tezi
帕慕克作品中的文化身份探讨-《- 黑书》和《雪》
浅析
78 Doppelgänger: Fyodor Dostoyevski’nin Öteki Zhang Hu Araştırma Shandong 2011
Romanı/ Orhan Pamuk’un Beyaz Kale Romanı Yabancı
“影身”:《双重人格》/《白色城堡》 Diller
52
Öğretimi
79 Orhan Pamuk’un Romanlarının Anlatım Sanatı Wang Zhijie Yüksek 2011
Üzerine İnceleme Lisans
帕慕克小说的叙事艺术研究 Tezi
80 İstanbul-Hatıralar ve Şehir Eserinden Orhan Wang Jing Yüksek 2011
Pamuk’un Hüznüne Bakmak Lisans
从《伊斯坦布尔：一座城市的记忆》看奥尔罕·帕 Tezi
慕克的“呼愁”
81 Ayna ve İkizler: Orhan Pamuk’un Beyaz Kale Zhang Hu Araştırma Yurtdışı 2011
Eserindeki Hoca Kahramanı Üzerine Analiz Edebiya
镜子与孪生兄弟——帕慕克《白色城堡》霍加
形象探析
82 Orhan Pamuk’un Roman Sanatı Anlayışı Bi Wenjuan Araştırma Teori 2011
帕慕克小说艺术论
83 Orhan Pamuk’un Benim Adım Kırmızı Romanı Wang Araştırma Lanzhou 2011
Üzerine Analiz Fengling Eğitim
解读奥尔罕·帕穆克的《我的名字叫红》 Ensititüsü
84 Orhan Pamuk’un Eserlerindeki Kültürel Kimlik Zhao Aruna Araştırma Başarı 2011
Tartışması
帕慕克作品中的文化身份探讨
85 Bireysel Olay Anlatımı ve Milliyet Hatırası: Zhang Hu Araştırma Çağdaş 2011
Orhan Pamuk’un İstanbul- Hatıralar ve Şehir Yabancı
Eseri Üzerine İnceleme Diller
个人叙事与民族记忆——论帕慕克及《伊斯坦 Araştırmalar
布尔——一座城市的记忆》 ı
86 Fyodor Dostoyevski’nin Öteki Romanı ve Orhan Zhang Hu Araştırma Rus 2011
Pamuk’un Beyaz Kale Romanı Arasındaki Edebiyatı ve
Karşılaştırmalı İnceleme Sanatı
《双重人格》与《白色城堡》的比较研究
87 İstanbul- Hatıralar ve Şehir Eserindeki Hüzün Zhang Hu Araştırma PLA 2011
Üzerine İnceleme Yabancı
论《伊斯坦布尔——记忆与城市》中的“呼愁” Diller
Üniversitesi
88 Doğu ve Batı Kültürlerinin Çatışması ve Lin Sisi / Araştırma Modern 2011
Birleşmesi Altında Kimliğin Kaybı ve Arayışı: Gong Li Çince
Beyaz Kale Üzerine Değerlendirme
东西文化冲突与交融下身份的迷失与寻觅——
评说《白色城堡》
89 Okurlarla Bir Araya Geçmek: Benim Adım Feng Qian / Araştırma Xuzhou 2011
Kırmızı Eserindeki Birinci Tekil Şahıs Anlatım Lin Normal
Tekniği Üzerine İnceleme Xiaowen Üniversitesi
“与读者成为同谋”——论《我的名字叫红》的
53
第一人称叙事系统
90 Çatışma ve Birleşmenin Yeni Sembolü: Orhan Tao Rui Araştırma Beifang 2011
Pamuk’un Beim Adım Kırmızı Romanını Milliyetler
Okumak Üniversitesi
碰撞和交融的新象征——读奥罕·帕慕克的小
说《我的名字叫红》
91 Orhan Pamuk’un Romanlarında Kültürel Kimlik Chen Rui Araştırma Jilin 2012
Algısının Oluşmasının Tarihi Arka Planları Eğitim
论帕慕克小说中文化身份意识形成的历史背景 Enstitüsü
92 Vicdan, Demokrasi ve Milliyet Qiu Hong Araştırma Henyang 2012
良知·民主·民族性 Normal
Üniversitesi
93 Masumiyet Müzesi’ndeki Mecaz ve Sembolik Zhi Yunbo Araştırma Tercüme 2012
Anlatım
《纯真博物馆》的隐喻与象征性阐释
94 Benim Adım Kırmızı Eserindeki Kültür Üzerine Xu Haiyan Yüksek 2012
İnceleme Lisans
《我的名字叫红》的文化研究 Tezi
95 İstanbul’un Labirentinde Gezmek: Kara Kitap Pei Bei Araştırma Edebiyatlar 2012
Eserindeki Kültürel Kimlik Sorunu Üzerine
Analiz
游走于伊斯坦布尔的迷宫——解读《黑书》中
的文化身份问题
96 Benim Adım Kırmızı Eserindeki Hevesin Anlamı Zhang Hei Yüksek 2012
Üzerine İnceleme Lisans
《我的名字叫红》欲望意蕴分析 Tezi
97 Anlatırken Eski Dönemin Değerlerini Göstermek: Liu Lu Araştırma Hubei 2012
Tarihi Roman Olan Beyaz Kale Eserindeki Tarihi Sosyal
Anlatım Bilimler
在叙述中重建过去的价值——历史编纂元小说
《白色城堡》中的史学性叙事
98 “İstanbul’daki Kar”: Benim Adım Kırmızı Peng Araştırma Kuzey 2012
Eserindeki Kar Üzerine Analiz Shanshan Edebiyatı
“伊斯坦布尔的雪”——《我的名字叫红》中雪
的意象分析
99 Orhan Pamuk’un Edebiyat Ürettiğindeki Arayış Bi Wenjuan Araştırma Arayış 2012
Modu ve Kültürel Kaynaklar
论帕慕克文学创作的寻绎模式及其文化渊源
100 Beyaz Kale Eserinin Karşıtlık Özelliği Üzerine Gao Hui Araştırma Shandong 2012
Analiz Tarım
《白色城堡》的杂糅性特征分析 Yöneticileri
54
Koleji
101 Babayı Sevmek ve Öldürmek: Benim Adım Chen Araştırma Gansu 2012
Kırmızı Üzerine Değişik Bir Değerlendirme Yuhong Sosyal
恋父与弑父:《我的名字叫红》的另一种解读 Bilimler
102 İstanbul’un Hüznü Üzerine Bir İnceleme: Zhao Araştırma Yabancı 2012
İstanbul- Hatıralar ve Şehir Eserini Okumak Yanqiıu Edebiyat
伊斯坦布尔的“呼愁”试探──读帕慕克的《伊斯 Araştırmalar
坦布尔──一座城市的记忆》 ı
103 Icare Setin: Orhan Pamuk’un Masumiyet Müzesi Chen Araştırma Bugünkü 2012
Romanı Shidang Çevirisi Dünya
伊克拉尔·塞汀:奥尔罕·帕慕克:《纯真博物馆》 Edebiyatı
(Çince
Baskısı)
104 Masumiyet Müzesi Eserindeki Hüzün Teması Jing Jie Araştırma Dönem 2013
Üzerine Analiz Edebiyatı
浅析《纯真博物馆》的忧伤主题
105 Orhan Pamuk’un Eserlerindeki “Hüzün” Teması: Xin Pengyu Yüksek 2013
İstanbul- Hatıralar ve Şehir Eserini Örnek Olarak Lisans
帕慕克作品中的“忧伤”主题--以《伊斯坦布尔一 Tezi
座城市的记忆》为例
106 Beyaz Kale Eserinin Anlatım Sanatı Üzerine Peng Yüksek 2013
İnceleme Shanshan Lisans
论《白色城堡》中的叙事艺术 Tezi
107 Orhan Pamuk ve Post Modern Cao Pei Araştırma Anhui 2013
奥尔罕·帕穆克的后现代维度 Edebiyatı
118 Kafka Dağı’na Gitmek: Orhan Pamuk’un Wang Suya Yüksek 2013
Romanlarındaki Benliği Aramak Lisans
前往卡夫山--奥尔罕·帕慕克小说对“自我”的追 Tezi
寻
109 Orhan Pamuk’un Eserleri Üzerine Mekânın Zhao Xinze Yüksek 2013
Poetikası Açısından Değerlendirme Lisans
在空间诗学视野下的帕慕克小说 Tezi
110 Orhan Pamuk’un Eserlerinde Türkiye Kültürüne Ren Liting Yüksek 2013
Karşı Düşünceler Lisans
奥尔罕·帕慕克作品中的土耳其文化之思 Tezi
111 Kültürel Çatışmadaki Kimlik Anlatımı Zhang Tong Yüksek 2013
文化冲突中身份的书写 Lisans
Tezi
112 Orhan Pamuk Üzerine Araştırmalar Zhang Hu Doktora 2013
奥尔罕·帕慕克研究 Tezi
113 Orhan Pamuk’un Eserlerindeki Arayış Konusu Sun Araştırma Eğitim ve 2013
Bakış Açı Xiaoxue Öğretim
55
Forumu
114 Benim Adım Kırmızı Eserinin Anlatım Açısı Sun Xinjiao Araştırma Kaifeng 2013
Üzerine Analiz Üniersitesi
《我的名字叫红》的叙述视角探微
115 Kar Romanındaki Türbanlı Kız ve İntihar ile İlgili Zhang Hu Araştırma Çağdaş 2013
Sorular Yabancı
关于于《雪》中“头巾女孩与自杀”的一些问题 Diller
Araştırmalar
ı
116 Orhan Pamuk’un Kar Romanındaki Kültürel Pei Bei Araştırma Dünya 2013
Kimlik Üzerine Araştırma Edebiyatı
奥尔罕·帕慕克《雪》中的文化身份研究 Eleştirisi
117 Orhan Pamuk’un İstanbul- Hatıralar ve Şehir Mei Yunhui Araştırma Şaheserler 2014
Eserindeki Düşünceler Üzerine Analiz İncelemesi
美景之美 在其忧伤——帕慕克小说《伊斯坦布
尔:一座城市的记忆》思想探微
118 Zamanı Toplayan Müze: Masumiyet Müzesi Liu Liping Araştırma Çince 2014
Eserinden Bakıldığında Orhan Pamuk’un Öğretmenliğ
Romanlarındaki Zamanın Anlatılması Üzerine i Bülteni
Değerlendirme
收藏时间的博物馆——从《纯真博物馆》看帕
慕克小说的时间塑型
119 Orhan Pamuk’un Roman Yazmasındaki Kültürel Shi Lulu Yüksek 2014
Ortam Üzerine Analiz Lisans
奥尔罕·帕慕克小说创作中的文化语境探析 Tezi
120 Orhan Pamuk’un Romanlarındaki Baba Motifi Yu Hong Yüksek 2014
Üzerine Analiz Lisans
奥尔罕·帕慕克小说中父亲形象分析 Tezi
121 Tarihin Sırrında Buluşmak: Benim Adım Kırmızı Dong Zhilin Araştırma Şaheserler 2014
Üzerine Analiz İncelemesi
相遇在历史谜踪——也谈《我的名字叫红》
122 Orhan Pamuk’un Eserlerindeki Tasavvuf Cheng Yüksek 2014
Düşünceleri Üzerine Araştırma Qiong Lisans
论帕慕克作品中的苏菲神秘主义思想 Tezi
123 Orhan Pamuk’un Romanlarındaki Tasavvuf Yao Yu Yüksek 2014
Edebiyatı Özellikleri Lisans
论奥尔罕·帕慕克小说的苏非文学特征 Tezi
124 Zayıflayan İmparatorluğun Hüznü: Eser Liang Qing Araştırma Hubei İkinci 2014
Yaratırken Orhan Pamuk’un Kültür Kimliği Nomal
帝国斜阳的“忧伤”——论帕慕克的文化写作立 Koleji
场
125 Orhan Pamuk ve İstanbul Zhang Hu Araştırma Taiyuan 2014
56
帕慕克与伊斯坦布尔 Üniversitesi
126 Orhan Pamuk: Türkiye’nin Ruhu ve Aşk Anlatımı Zhang Hu Araştırma Çağdaş 2014
帕慕克,土耳其的灵魂与爱情叙事 Yabancı
Diller
Araştırmalar
ı
127 Benim Adım Kırmızı Eserindeki Kültürel Li Ruiqin Araştırma Yeni Batı 2014
Çatışma Üzerine Değerlendirme
刍议《我的名字叫红》中的文化碰撞
128 Türk Kadınlar, Fark ve Erteleme Poetikası ile İki Zhang Hu Araştırma Nanjing 2014
İntikam Oyunu: Orhan Pamuk’un Kar Eseri Normal
Üzerine Analiz Üniversitesi
土耳其妇女、延异诗学与两部复仇剧——解读
奥尔罕·帕慕克的《雪》
129 Benliği Aramak: Mutluluk Eserinde Meryem’in Cheng Qi Araştırma Lanzhou 2015
Kimliğinin Tanımlanması Eğitim
自我的追寻——解读《伊斯坦布尔的幸福》中 Ensititüsü
玛丽的身份建构
130 Masumiyet Romanının Yerlilik Özelliği Üzerine Li Qiongnv Yüksek 2015
Analiz Lisans
《纯真博物馆》的“本土性”特征研究 Tezi
131 İronik Anlatım, Derrida ve Kar Romanı Üzerine Zhang Hu Araştırma Jiangsu 2015
Değerlendirme Açık
反讽叙事、德里达与《雪》之论争 Üniversitesi
132 Çapraz Kültürel, Disiplinlerarası ve Çok Boyutlu Zhu Araştırma Zhejiang 2015
Araştırma: Orhan Pamuk’un Romanları Üzerine Zhenwu Medya ve
Araştırma İsimli Kitaba Karşı Değerlendirme İletişim
跨文化、跨学科的多维阐释——评《奥尔罕·帕 Üniversitesi
慕克小说研究》
133 Romancının Düşünceleri: Orhan Pamuk’un Zhou Ning Araştırma Okumak 2015
Beyaz Kale Romanını Okumak
小说家的思想——重读帕慕克《白色城堡》
134 Benim Adım Kırmızı Romanındaki Resim Çizme Xiong Yüksek 2015
Özelliği Üzerine Değerlendirme Junwen Lisans
《我的名字叫红》的“绘画性”阐释 Tezi
135 Orhan Pamuk’un Kar Romanında Kimliğin Zhen Yüksek 2015
Tanımlanması Üzerine Üçüncü Mekân Açısından Tingyu Lisans
Araştırma Tezi
第三空间视角下奥尔罕·帕慕克作品《雪》的身
份建构研究
136 Orhan Pamuk’un Benim Adım Kırmızı Eserinin Li Luke Yüksek 2015
Kültürel Anlamı Lisans
57
帕慕克《我的名字叫红》的文化内涵 Tezi
137 Orhan Pamuk’un Romanlarındaki Hüzün, Kalıntı Dang Renyi Yüksek 2015
Estetiği Üzerine Araştırma Lisans
奥尔罕·帕慕克小说“呼愁”、废墟审美研究 Tezi
138 Orhan Pamuk’un Masumiyet Müzesi Eserinde Min Xiang Yüksek 2015
Eşyaların Anlatılması Üzerine İnceleme Lisans
论帕慕克《纯真博物馆》的物品叙事 Tezi
139 Kalmamış Güzelliği Toplamak: Orhan Pamuk’un Wu Araştırma Şaheserler 2015
Masumiyet Müzesi Eseri Üzerine Değerlendirme Mingjing İncelemesi
珍藏逝去的美好——帕慕克《纯真博物馆》解
读
140 Orhan Pamuk’un Kimlik Sorunu Üzerine Qiu Fenzi / Araştırma Dil ve 2015
İnceleme Cai Deli Edebiyat
论帕慕克身份认同的困境 Çalışmaları
141 Orhan Pamuk’un Benim Adım Kırmızı Zhou Araştırma Chuxiong 2015
Eserindeki Minyatür Tekniği Üzerine Jingxin / Du Normal
Değerlendirme Jigang Üniversitesi
试析帕慕克《我的名字叫红》的细密画手法
142 Çalınmış Dedektif Romanı: Orhan Pamuk’un Chen Araştırma Lanzhou 2015
Metafizik Dedektif Romanları Yuhong Üniversitesi
(基金项目)被窃的侦探小说:帕慕克玄学侦探小 Dergisi
说论 (Sosyal
Bilimler)
143 Ezilenlerin Çaresizliği ve Azimleri ile Mu Qing Bilgilendi Çin Sanatı 2016
İlgilenmek rici Gazetesi
关注小人物的无助与坚守
144 Orhan Pamuk’un Eserlerindeki İstanbul Wang Yüksek 2016
奥尔罕·帕慕克笔下的伊斯坦布尔城市形象 Wenjing Lisans
Tezi
145 Kara Kitap’ta Yabancılaşma Teması Üzerine Qin Jinmei Yüksek 2016
İnceleme Lisans
论《黑书》中的异化主题 Tezi
146 İstanbul’daki Çok Satan Kitaplar Wang Meng Bilgilendi Okumak 2016
伊斯坦布尔的畅销书 / Kang rici
Xiaoyu
147 Büyük Bir Şehrin Sürekli Sesi Lu Jiande Bilgilendi Jiefang 2016
一个伟大城市永不停息的声音 rici Gazetesi
148 Orhan Pamuk’un Romanlarındaki Renkler ve Zhou Yuwei Yüksek 2016
Kültür Anlatımı Lisans
奥尔罕·帕慕克小说中的色彩意象与文化表达 Tezi
149 Minyatür ve Benim Adım Kırmızı Romanının Zhou Yüksek 2016
Yazılması Jingxin Lisans
58
细密画与《我的名字叫红》的写作 Tezi
150 Orhan Pamuk’un Eserlerindeki Ayna Olan Şehir Hu Yanli Araştırma Beijing 2016
帕慕克笔下的镜像城市 Gazetesi
151 İstanbul’daki Satıcıların Sesleri Huang Xia Araştırma Wenhui 2016
伊斯坦布尔的叫卖声 Gazetesi
152 Şehri Ayna Olarak Görmek: İstanbul- Hatıralar ve Zhang Yang Araştırma PLA Sanat 2016
Şehir Eserindeki Anlatım Sanatı ve Kültürel Akademisi
Kimlik Üzerine İnceleme
以城为镜——论《伊斯坦布尔:一座城市的记
忆》的叙事艺术及文化身份意识
153 Ezilenlerin Yaşam Destanı Tian Jin Araştırma Sanxia 2016
小人物的生活史诗
154 Öteki İnat: Orhan Pamuk ve Batı Edebiyatı Xu Bing Araştırma Soochow 2016
别样的坚守——帕慕克和欧美文学 Akademisi
155 30 Senede Orhan Pamuk ile ilgili Çalışmalar Zhang Hu Araştırma Shandong 2016
Üzerine Değerlendirme Yabancı
帕慕克研究三十年述评 Diller
Öğretimi
156 Yüzün Sırrı: Kara Kitap Romanından Gizli Yüz Qiu Hong Araştırma Sichuan 2017
Filmine Draması
脸孔的秘密:从小说《黑书》到电影《隐蔽的脸》
157 Doğu-Batı Bataklığındaki Çatışma: Kimlik ve Lu Yaqing Yüksek 2017
Orhan Pamuk’un Eserleri Lisans
“东西方沼泽”中的矛盾共同体：身份认同与奥 Tezi
尔罕·帕慕克作品
158 Doğu ve Batı Kültürleri Açılarından Orhan Liu Yüksek 2017
Pamuk Üzerine Araştırma Xiaoxiao Lisans
东西方文明视阈中的奥尔罕·帕慕克研究 Tezi
159 Kafamda Bir Tuhaflık Romanındaki Mevlut’un Zhu Chunfa Araştırma Yabancı 2017
Sokak Gezisi Üzerine İnceleme Edebiyat
论《我脑袋里的怪东西》中麦夫鲁特的街头漫 Araştırmalar
游 ı
160 Şehrin Görünümleri ve Hüzün: Orhan Pamuk’un Du Lili Araştırma Yabancı 2017
Kafamda Bir Tuhaflık Eseri Üzerine Analiz Edebiyat
都市的魅像与“呼愁”——解读帕慕克《我脑袋
里的怪东西》的伊斯坦布尔街道
161 Tarih Şiddeti ve Travma Hatırları: Orhan Qiu Hong Araştırma Kuzey Çin 2017
Pamuk’un Sessiz Ev Üzerine İnceleme Teknoloji
历史暴力与创伤记忆——论奥尔罕·帕慕克小 Üniversitesi
说《寂静的房子》
162 Türkiye Kültürünün Kırık Kökü: Yeni Hayat’taki Zhang Hu Araştırma Kuzeybatı 2017
Hüzün ve Tasavvuf Üzerine İnceleme Etnikler
59
土耳其文化的断根——论《新人生》的“呼愁” Üniversitesi
风格与苏菲主义
163 Esyalar ve Kelimeler: Masumiyet Müzesi Yin Xing Araştırma Çağdaş 2017
Eserinden Deneyimler Yabancı
物与词之间:《纯真博物馆》中的经验 Edebiyat
164 Brecht Tipi Tiyatrosunun Tabanca Sesi ve Orhan Kou Caijun Araştırma Hangzhou 2018
Pamuk’un Heterotopisi: Orhan Pamuk’un Normal
Brecht’i Yabancılaştırması Üniversitesi
“布莱希特剧场 ”的枪声与帕慕克的 “异托
邦”——帕慕克“陌生化”布莱希特
165 Orhan Pamuk’un Romanlarındaki Belirsizlik Li Sihan Araştırma 2018
Üzerine İnceleme
论奥尔罕·帕慕克小说的模糊性
166 Masumiyet Müzesi Li Li Bilgilendi Okumak 2018
纯真博物馆 rici
167 Karışık Avrasya Kültürüne Karşı Düşünceler: Fu Araştırma Jilin 2018
Çokkültürlü Ortamda Orhan Pamuk’un Benim JingChuang Üniveristesi
Adım Kırmızı İsimli Çoksesli Romanın Yazılması / Li Cuicui
亚欧文化交错中的文学思考——帕慕克《我的
名字叫红》在多元文化语境中的复调书写
168 Orhan Pamuk’un Eserlerindeki Şehirlerin Wang Xuran Araştırma Zhaoqing 2018
Kültürel İmgeleri: İstanbul - Hatıralar ve Şehir Okulu
Eseri Örnek Olarak
帕慕克笔下城市的文化想象——以《伊斯坦布
尔:一座城市的记忆》为中心
169 Kara Kitap’ta Galip’in Benlik Arayışı Zhou Yanli Yüksek 2018
《黑书》中卡利普的自我追寻 Lisans
Tezi
170 Çok Kültürlerin Çoksesli Şekilde Yazılması: Li Cuicui Yüksek 2018
Benim Adım Kırmızı ve Aşk İksiri Arasındaki Lisans
Karışılaştırmalı İnceleme Tezi
多元文化的复调书写--《我的名字叫红》与《爱
药》的对比研究
171 Kayıp “Babalık” Aramak Yu Gengyun Araştırma Changjiang 2018
寻找失落的“父性” Gazetesi
172 Hatıralar ve Şehir Ling Qi Bilgilendi Hefei 2018
一座城市的记忆 rici Gazetesi
173 Çatışmalı Kültürlerin Birleşmesi: Benim Adım Shen Araştırma Şaheserler 2018
Kırmızı’daki Kültürel Birleşme Özelliği Jiaying İncelemesi
文化对立后的同谋共生——《我的名字叫红》
中文化融合的审美特征
174 Kar’daki Kahramanların Kimlikleri Üzerine Xu Keqi Araştırma Çağdaş 2018
60
Mekân Açısından İnceleme Yabancı
空间视角下《雪》中的人物身份研究 Edebiyat
175 Benim Adım Kırmızı’daki Kadınların Ayrı Gao Hua Araştırma 2018
Tutulması ve Ester’in Ayrımı Aşması Guangdong
《我的名字叫红》中的女性隔离与艾斯特的超 Açık
越隔离 Üniversitesi
176 Orhan Pamuk ve Çağdaş Türk Edebiyatı Aydın Araştırma Beijing 2018
帕慕克与土耳其当代文学 Üniversitesi
Otradoğu
Araştırmalar
ı
177 Türkiye’nin Modernleşmesinin İstiaresi: Kırmızı Zhu Chunfa Araştırma Dünya 2019
Saçlı Kadın’daki Babayı Öldürmek ve Aramak Edebiyatına
土耳其现代化的隐喻——论帕慕克《红发女人》 Yeni
中的弑父与寻父 Yaklaşımlar
178 Şiir ve Hatıra: Orhan Pamuk’un Eserlerinde Zhu Chunfa Araştırma Yabancı 2019
Kalıntıların Yazılması Üzerine İnceleme Edebiyat
诗意和记忆:论帕慕克文学作品中的废墟书写 Araştırmalar
ı
179 Orhan Pamuk’un Eserlerindeki Şehirlerin Zhao Yuan Yüksek 2019
Yazılması: Modern İstanbul Örnek Olarak Lisans
帕慕克笔下的城市书写--以现代伊斯坦布尔为 Tezi
例
180 Orhan Pamuk’un Eserlerindeki Kültürel Kökleri Shuli Lü Yüksek 2019
Arama Algısı Üzerine İnceleme Lisans
奥尔罕·帕慕克作品的文化寻根意识研究 Tezi
181 Orhan Pamuk’un Romanlarının Kahramanlarının Xun Yu Yüksek 2019
Kültürel Kimlikleri Üzerine İnceleme Lisans
奥尔罕·帕慕克小说主人公文化身份研究 Tezi
182 Mecaz Orman: Kırmızı Saçlı Kadın’ı Okumak Li Songrui Araştırma Şaheserler 2019
隐喻的森林——读《红发女人》 İncelemesi
183 Kültürlerin Birleşmesine Karşı Orhan Pamuk’un Gao Hua Araştırma Heibei 2019
Görüşleri Üzerine İnceleme Bilim ve
帕慕克“文化杂合观”探析 Teknoloji
Üniversitesi
184 Gezenler, Kent Mekanları ve Küreselleşme: XuWeiwei Araştırma Kent 2019
Kafamda Bir Tuhaflık’ta Şehrin Yazılması Kültürü
漫游者、城市空间和全球化:《我脑袋里的怪东 Araştırmalar
西》中的城市书写 ı
185 Gelenek ve Modern Kavşağındaki Melek: Gao Hua Araştırma Drama Evi 2020
Kültürlere ve Kadınlara Karşı Orhan Pamuk’un
Görüşleri Üzerine Benim Adım Kırmızı’daki
61
Şeküre Açısından İnceleme
传统与现代交汇点的“天使”——从《我的名字
叫红》中的谢库瑞看帕慕克的文化观和女性观
186 Benim Adım Kırmızı’nın Anlatım Yapısı Üzerine Yang Araştırma Kültür 2020
Analiz Shimeng
《我的名字叫红》叙事结构分析
Kaynak: https://www.cnki.net/
Bu tablodaki makaleler; haber, çeviri, araştırma makalesi ve tez çalışması şeklinde
parçaları içermektedir. Makaleler yalnız edebi yayınlarda değil, farklı tür yayınlarda da
yer almıştır. Bazı yazarlar birden fazla çalışmayla tabloda yer bulmaktadır.
3.1.2.2. Genel Özellikler, Yorum ve Değerlendirme
İki tablodan hareketle bugüne kadar Çin’de yapılan Orhan Pamuk’la ilgili
araştırma ve incelemelerinin özellikleri şu şekilde değerlendirebiliriz:
A. Bu dönemde Çin’de Orhan Pamuk üzerine yapılmış araştırma ve
incelemeler sayısı oldukça fazladır.
Konuyla ilgili araştırmalar sonuncunda, Orhan Pamuk hakkında çalışılmış 3 kitap
ve 186 adet makaleye ulaşılmıştır. Bu noktada diğer başlıklara göre oldukça fazla veri
olduğu söylenebilir. Bu durumun sebeplerini şöyle değerlendirebiliriz.
İlk olarak Orhan Pamuk’un eserlerin edebi değerleri Çinli edebi araştırmacıların
ilgisini çekmektedir.
Bunun dışında 2012 Yılı Nobel Edebiyat Ödülü’nü kazanan Mo Yan’dan önce hiç
Çin uyruklu yazar bu ödülü almamıştır. Bu beklentiyi çok önemseyen Çinliler Nobel
kazanmış yazarların eserlerini araştırmaya yönelerek, bu eserleri inceleyerek ödül
kazanma sebeplerini bulmaya çalışmışlardır.
Mayıs 2008’de Orhan Pamuk, Çin Sosyal Bilimler Akademisi’nin davetiyle Çin’e
gitmiştir. Orhan Pamuk’un bu Çin gezisi, Çin’de onun eserleri hakkında araştırmaların
artışına yol açmıştır. Çin Sosyal Bilimler Akademisi 23 Mayıs 2008 tarihinde Orhan
Pamuk’un Eserleri Araştırma Konferansı düzenlemiş, bu konferansa katılan Çin Sosyal
Bilimler Akademisi’nin araştırmacıları 13 araştırma makalesi ortaya çıkararak bu
etkinliği değerlendirmişlerdir. Orhan Pamuk Çin’in birkaç üniversitesine de konuk
62
olarak gitmiş, toplantılara katılmıştır. Orhan Pamuk’un bu gezisi yalnız kendisi
hakkındaki araştırmalara değil aynı zamanda Türk Edebiyatı araştırmalarına da büyük
katkı sağlamıştır.
B. Çalışmalar tür ve özellik bakımından; araştırma kitapları, araştırma
makaleleri, bilgilendirici makaleler, araştırma çevirileri ve tez çalışmalarından
oluşmaktadır. Bunlardan tez ve tez çalışması kapsamında hazırlanan makaleler
önemli bir yer tutmaktadır.
Tablo 9’da listelenen 3 tane araştırma kitabının dışında Tablo 10’da bulunan 186
makale arasında 20 bilgilendirici metin, 49 yüksek lisans, 1 doktora tezi, 2 araştırma
çevirisi ve 114 araştırma makalesi yer almaktadır. Orhan Pamuk’un Nobel Edebiyat
Ölülünü alması açıklanınca Çin’de bunun hakkında yoğun haberler çıkmış, bu
haberlerin bazıları edebi dergilerde yayınlanmış olduğundan CNKI veri tabanına
girmiştir. Örneğin; “Yabancı Edebiyat Araştırmaları” dergisindeki “Türk Yazar Orhan
Pamuk 2006 Yılı Nobel Edebiyat Ödülünü Kazandı” isimli makale de bu haberlerden
biridir. 2008 yılında Orhan Pamuk Çin’e gitmiş olduğu için bu gezisi ile ilgili makaleler
de mevcuttur. Örneğin “Dünya Edebiyatının Son Gelişmeleri” dergisinde yayınlanan
“Orhan Pamuk’un Çin Ziyaretinin Genel Bilgileri” isimli makale Orhan Pamuk’un bu
gezisini kapsamlı olarak tanıtmıştır. Diğer bilgilendirici makaleler ise Orhan Pamuk’un
yeni eserlerinin tanıtımı niteliğindedir. Bunlara, “Okumak” dergisinde yayınlanan
“İstanbul’daki Çok Satan Kitaplar” ve “Masumiyet Müzesi” gibi makaleler örnek
olarak gösterilebilir.
Bu 186 makale arasında 49 yüksek lisan tezi ve 1 doktora tezi yer almaktadır. Bu
tez çalışmaları genelde Dünya Edebiyatı bölümü öğrenciler tarafından yazılmıştır. Bu
öğrencilerin bazıları tez çalışması çerçevesinde de araştırma makaleleri de hazırlamıştır
ve bu makalelerin sayısı 25’tir. Örneğin “Orhan Pamuk’un Romanlarındaki Kültürel
Kimlik Algısı” isimli yüksek lisans tezini hazırlayan Pei Bei; “Kültür Açısından Beyaz
Kale Üzerine Analiz”, “İstanbul’un Labirentinde Gezmek: Kara Kitap Eserindeki
Kültürel Kimlik Sorunu Üzerine Analiz” ve “Orhan Pamuk’un Kar Romanındaki
63
Kültürel Kimlik Üzerine Araştırma” isimli makaleleri de kaleme almıştır. Bu
makalelerin onun tez çalışmasına dayalı olduğunu söylenebilir.
Çin’de en fazla Orhan Pamuk üzerine araştırma yapan araştırmacılardan Zhang Hu,
“Orhan Pamuk Üzerine Araştırmalar” isimli doktora tezini hazırlamıştır. Zhang Hu
tarafından hazırlanan “İstanbul-Hatıralar ve Şehir Eserindeki Mekân Hakkı Üzerine
Analiz”, “İstanbul-Hatıralar ve Şehir: ‘Hüzün’ İsimli Bir Üzüntü Bulunmaktadır”,
“Orhan Pamuk’un Beyaz Kale Romanındaki Kimlik”, “Orhan Pamuk’un Eser
Yaratmasındaki Belirsizlikler”, “Orhan Pamuk’un Kara Kitap Eserindeki ‘Kayıp’
Üçlüsü”, “Zeytin’in Ölümü: Orhan Pamuk’un Benim Adım Kırmızı Romanı Üzerine
Analiz”, “ ‘Kimse Kendisi Olamaz’: Orhan Pamuk’un Kara Kitap Romanı Üzerine
Analiz”, “Orhan Pamuk’un Roman Yazımı ve Tasavvuf”, “Başkası Olmak: Orhan
Pamuk’un Kara Kitap Romanı Üzerine Analiz”, “Doppelgänger: Fyodor
Dostoyevski’nin Öteki Romanı/ Orhan Pamuk’un Beyaz Kale Romanı”, “Ayna ve İkizler:
Orhan Pamuk’un Beyaz Kale Eserindeki Hoca Kahramanı Üzerine Analiz”, “Bireysel
Olay Anlatımı ve Milliyet Hatırası: Orhan Pamuk’un İstanbul- Hatıralar ve Şehir Eseri
Üzerine İnceleme”, “Fyodor Dostoyevski’nin Öteki Romanı ve Orhan Pamuk’un Beyaz
Kale Romanı Arasındaki Karşılaştırmalı İnceleme”, “Kar Romanındaki Türbanlı Kız ve
İntihar ile İlgili Sorular”, “Orhan Pamuk ve İstanbul”, “Orhan Pamuk: Türkiye’nin
Ruhu ve Aşk Anlatımı” ve “İronik Anlatım, Derrida ve Kar Romanı Üzerine
Değerlendirme” araştırma makaleleri de tez konularıyla ilgilidir.
C. Orhan Pamuk’la ilgili araştırmaların çoğu kültürel konularda
yoğunlaşmaktadır. Diğer açılardan yapılan araştırmalar da olmasına rağmen
sayısı fazla değildir.
Anahtar kelime ve kullanım sıklığı açıldığından bakıldığında, CNKI’nın analiz
sonucuna göre Tablo 10’da listelenen makalelerdeki temas dağılımı şöyledir:
Pamuk (135), İstanbul (81), Türkiye (71), Orhan Pamuk (48), “Benim Adım
Kırmızı” (46), Edebiyat Ödülü (17), “Hüzün” (17), “Kara Kitap” (15), Kültürel Kimlik
(14), Türk (13), Doğu-Batı Kültürü (13), “Beyaz Kale” (12), Kültürel Çatışma (12),
64
“İstanbul: Hatıralar ve Şehir” (11), Shanghai Halk Yayınevi (10), Osmanlı
İmparatorluğu (10), Benim Adım Kırmızı (9), “Kar”(9), İslam (9), Türkiye Cumhuriyeti
(9), “Masumiyet Müzesi” (8), Romancı (7), Orhan (7), Kemal (7), Roman Yaratması (6),
Kültürel Karşıtlık (6), Minyatür (5), Fyodor Dostoyevski (5), Temsili Eser (5),
“İstanbul-Hatıralar ve Şehir” (5), Anlatıcı (4), Aşk Anlatımı (4), Konstantinopolis(4)
Tasavvuf (4), Osmanlı (4), Laiklik (4), “Kafamda Bir Tuhaflık” (3), Türkiye
İmparatorluğu (3), Simgesel (3)
Bu temas dağıtımından Çin’de Orhan Pamuk’un “Benim Adım Kırmızı”, “Kara
Kitap”, “Beyaz Kale”, “İstanbul-Hatıralar ve Şehir”, “Kar” ve “Masumiyet Müzesi”
isimli romanları üzerine araştırmaların daha çok yapıldığını görüyoruz. Ancak “Benim
Adım Kırmızı” romanı hakkındaki çalışmaların sayısı bunlar arasında en fazla olandır ve
bir roman üzerine araştırmaların sayısı ve kapsamı, o eserin Çin’e giriş zamanıyla ilgili
olduğu söylenebilir.
Çin’deki Orhan Pamuk hakkındaki araştırmaların büyük kısmı kültürel temasların
mahiyeti açısından yapılmıştır. “Kültürel çatışma”, “kültürel karşıtlık”, “hüzün”,
“kimlik” gibi konular üzerindeki araştırmalar sıklıkla görülmektedir.
İsveç Akademisi, “2006 Nobel Edebiyat Ödülü 'Kentinin melankolik ruhunun
izlerini sürerken kültürlerin birbiriyle çatışması ve örülmesi için yeni simgeler bulan'
Orhan Pamuk'a verilmiştir.” şeklindeki basın bildirisiyle Orhan Pamuk’un Nobel
Ödülünü almasını açıklamıştır. Akademisi’nin bu ifadesi, genel olarak Nobel Ödülüyle
Orhan Pamuk ismini ilk defa duyan Çinli araştırmacıların yönünü kültürel araştırma
alanlarına yöneltmiştir
“Benim Adım Kırmızı’daki Kültürel Temalar” isimli makalede yazar Zhang
Chunhua, “Öldürmek, aşk ve kültür, Benim Adım Kırmızı romanının 3 temasıdır. Bu
temalardan en önemlisi kültürdür.” demektedir. Orhan Pamuk’un Doğu-Batı
çatışmasına karşı Doğu-Batı kültürel karşıtlıkların en uygun seçenek olduğunu
düşündüğünü söyleyen Zhang, onun “Benim Adım Kırımızı”, “Beyaz Kale”, “Sessiz
Ev”, “Kara Kitap” romanları için kültürel kaygı (cultural caring) romanı denilmesinin
65
daha uygun olduğunu vurgulamıştır. (Zhang, 2007: 119)
Orhan Pamuk üzerine araştırma yapan ilk araştırmacılardan Yang Zhongju de
Zhang gibi düşünmektedir. Yang, hazırladığı “Orhan Pamuk, Edebi Yaratmanın ve
Kültürel Gelişmenin Karşıtlıklarını Aramaktadır” isimli makalede “Orhan Pamuk’un
eser yaratması, Doğu ve Batı kültürlerinin çatışması kadar karşılıklı örülmesini
yansıtırken kendisinin yaratma amacını da gösterir. Amaç, edebi yaratmanın ve kültürel
gelişmenin karşıtlığını aramaktır.” diye yazmıştır. Yang, “Doğu ve Batı arasındaki
kültürel ilişkiler, İslam geleneği ve Batılı Modernleşme, Orhan Pamuk’un eser
yaratmasının merkezidir” şeklinde düşüncelerini açıklamıştır. (Yang, 2007: 88)
“Kültür Açısından Beyaz Kale Üzerine Analiz”, “Benim Adım Kırmızı Eserindeki
Kültür Üzerine İnceleme”, “Benim Adım Kırmızı Eserinin Kültürel İçeriği Üzerine
İnceleme”, “Orhan Pamuk’un Benim Adım Kırmızı Eserinin Kültürel Anlamı”, “Orhan
Pamuk’un Eserlerinde Türkiye Kültürüne Karşı Düşünceler”, “Benim Adım Kırmızı
Romanındaki Kültürel Çatışma”, “Benim Adım Kırmızı Eserindeki Kültürel Çatışma
Üzerine Değerlendirme”, “Orhan Pamuk’un Roman Yazmasındaki Kültürel Ortam
Üzerine Analiz”, “Çatışmadan Birleşmeye, Birleşmeden Karşılıklı Değişime: Beyaz
Kale Eserindeki Sembolik Kültür Anlamı”, “Çatışmalı Kültürlerin Birleşmesi: Benim
Adım Kırmızı’daki Kültürel Birleşme Özelliği”, “Çatışma ve Birleşmenin Yeni Sembolü:
Orhan Pamuk’un Benim Adım Kırmızı Romanını Okumak”, “Orhan Pamuk’un
Romanlarındaki Kültürel Karşıtlık”, “Beyaz Kale: Doğu-Batı Birleşik Mozaik Resmi”,
“Doğu ve Batı Kültürlerin Karşıtlığı: Biyografik Araştırma Yöntemi Kullanılarak
Benim Adım Kırmızı Üzerine İnceleme”, “Batı ve Doğu Ortamları Açısından Orhan
Pamuk’un Eserleri Üzerine İnceleme”, “Doğu-Batı Bataklığındaki Çatışma: Kimlik ve
Orhan Pamuk’un Eserleri”, “Doğu ve Batı Kültürleri Açılarından Orhan Pamuk
Üzerine Araştırma”, “Orhan Pamuk’un Romanlarındaki Kültürel Çatışma ve
Diyaloglar”, “Doğu ve Batı Kültürlerinin Çatışması ve Birleşmesi: Kültür Açısından
Bakıldığında Orhan Pamuk’un Romanları ve Kahramanları” gibi makaleler de
“kültürel çatışma ve karşıtlık” açısından hazırlanmıştır.
66
“Hüzün”, Orhan Pamuk üzerine araştırma yapıldığında kaçınılmaz bir konudur.
“Orhan Pamuk’un Romanları Üzerine İnceleme” isimli araştırma kitabı da “Hüzün”
konuludur. Li Weirong, “Hüzün, Orhan Pamuk’un Eserlerini Anlamak İçin Bir
Anahtardır” isimli makalesinde Orhan Pamuk’un eserlerinin “hüzün” duygusuyla dolu
olduğunu belirtmiştir. Li; “Gelenek- modern çatışması, Doğu- Batı çatışması, ben-öteki
çatışması; hem Orhan Pamuk’un edebi yaratıcılığının merkezidir hem de eserlerinde
tartışarak çözüm bulmak istediği ana sorunsaldır. Bu sorunlar, onun eserlerindeki
hüznü oluşturmaktadır.” demektedir. (Li, 2008: 110)
“Orhan Pamuk’un Hüznü”, “İstanbul-Hatıralar ve Şehir: ‘Hüzün’ İsimli Bir
Üzüntü Bulunmaktadır”, “Hüzün: Orhan Pamuk’un Roman Yaratmasındaki Kültürel ve
Şiirsel Stil”, “İstanbul Hüznüne Karşı Orhan Pamuk’un Kültürel Düşünceleri”,
“İstanbul-Hatıralar ve Şehir Eserindeki Hüzün Üzerine Analiz”, “İstanbul-Hatıralar ve
Şehir Eserinden Orhan Pamuk’un Hüznüne Bakmak”, “İstanbul- Hatıralar ve Şehir
Eserindeki Hüzün Üzerine İnceleme”, “İstanbul’un Hüznü Üzerine Bir İnceleme:
İstanbul- Hatıralar ve Şehir Eserini Okumak”, “Masumiyet Müzesi Eserindeki Hüzün
Teması Üzerine Analiz” makaleleri de “hüzün” bakış açısıyla değerlendirilmiştir.
“Kimlik” de sıcak bir araştırma konusudur. Çinli araştırmacılar genel olarak
“Benim Adım Kırımız”, “Beyaz Kale” ve “Kara Kitap” romanları üzerinden bu konu
işlemektedir. Zhang Lu tarafından hazırlanan “Orhan Pamuk’un Eserlerindeki ‘Kimlik’
Sorunu” isimli yüksek lisans tez çalışması bu konuyu en detaylı şekilde işleyen
çalışmalardan biridir. Zhang, bu tez çalışmasında Jacques Lacan'ın Ayan Evresi,
tasavvuf, Homi K. Bhabha’nın Post Kolonyal Teori, Türkiye’nin özel tarihi ve kültürel
ortamı açılarından Orhan Pamuk’un eserlerindeki “kimlik” sorununu analiz etmiştir.
Bu kapsam dahilinde yapılan diğer çalışmalar da vardır. Bunları sıralayacak
olursak: “Boğaziçi Köprü’sünün İki Ucu: Beyaz Kale’deki Kimliklerin Tanımlanması”,
“Kimiz? Orhan Pamuk’un Eserlerindeki Kimliklerin Anlatılması”, “Orhan Pamuk’un
Beyaz Kale Romanındaki Kimlik”, “Orhan Pamuk’un Eserlerindeki ‘Kimlik’ Sorunu”,
“Orhan Pamuk’un Kimlik Sorunsalı Üzerine İnceleme”, “Orhan Pamuk’un
67
Eserlerindeki Kültürel Kimlik Tartışması: Kara Kitap ve Kar Romanları Üzerine Bir
İnceleme”, “Kültürel Çatışmadaki Kimlik Anlatımı”, “Orhan Pamuk’un Eserlerindeki
Kültürel Kimlik Tartışması”, “Orhan Pamuk’un Kar Romanındaki Kültürel Kimlik
Üzerine Araştırma”, “İstanbul’un Labirentinde Gezmek: Kara Kitap Eserindeki
Kültürel Kimlik Sorunu Üzerine Analiz”, “Başkasının Yerine Geçmek: Kar Eserinden
Orhan Pamuk’un Hiç Vazgeçemediği Kimlik Sorunu Üzerine İnceleme”, “Orhan
Pamuk’un Romanlarındaki Kültürel Kimlik Algısı”, “Orhan Pamuk’un Sarkacı: Onun
Roman Sanatı ve Kültür Algısı”, “Orhan Pamuk’un Romanlarında Kültürel Kimlik
Algısının Oluşmasının Tarihi Arka Planları” vb.
Kültür konusunun dışında sayısı az da olsa anlatım sanatı hakkındaki
araştırmaların varlığı da söz konusudur. Örneğin: “Benim Adım Kırmızı Eserinde
Kullanılan Anlatım Teknikleri Üzerine Analiz”, “Benim Adım Kırmızı Eserinde
Kullanılan Anlatım Teknikleri”, “Orhan Pamuk’un Romanlarının Anlatım Sanatı
Üzerine İnceleme”, “Benim Adım Kırmızı Eserindeki Anlatım ve Bakış Açısı Üzerine
Bir İnceleme”, “Okurlarla Bir Arada Olmak: Benim Adım Kırmızı Eserindeki Birinci
Tekil Şahıs Anlatım Tekniği Üzerine İnceleme”, “Beyaz Kale Eserinin Anlatım Sanatı
Üzerine İnceleme”, “Benim Adım Kırmızı Eserinin Anlatım Açısı Üzerine Analiz”,
“Benim Adım Kırmızı’nın Anlatım Yapısı Üzerine Analiz”.
D. Kaynak dil açısından bakıldığında araştırmaların çoğu İngilizce ve Çince
kaynaklardan faydalanılarak yapılmıştır.
Makalelerin kaynakçalarına bakılırsa Beijing Üniversitesi’nde çalışan Aydın (?)
isimli Türk araştırmacı tarafından hazırlanan “Orhan Pamuk ve Çağdaş Türk
Edebiyatı” makalesinden başka hiçbir Türkçe asıllı kaynak kullanılmamıştır. Ancak söz
konusu makalede Orhan Pamuk’un eserinden alıntılar için Türkçe baskısı değil Çince
baskısından yararlanılmıştır. Orhan Pamuk’un eserleri Çince’ye çevrilmesiyle Çinli
araştırmacıların çoğu eserlerin Çince baskılarından faydalanmakta, Çince dışındaki
kaynaklardan ise İngilizce olanlar büyük yer tutmaktadır. Diğer dillerdeki Türk
edebiyatı ile ilgili araştırmaların ise sayısı çok azdır. Bu durum, Çin’de Türkçe bilen
68
araştırmacıların az olması ve dünya çapında akademik araştırmaların İngilizce merkezli
olması ile doğru orantılıdır.
İlk bölümlerde bahsedildiği gibi bugüne kadar Çin’de en fazla Türkçe uzmanı
barındıran kurum olan Çin Uluslararası Radyosu’ndan başka Çin’de yaklaşık 10
üniversitede Türkçe bölümü kurulmuştur. Bu üniversitelerden yalnız 3’ünde (Luoyang
Yabancı Diller Üniversitesi, Beijing Yabancı Diller Üniversitesi, Xi’an Yabancı Diller
Üniversitesi) yüksek lisans öğrencileri yetiştirilebilmektedir. Bu üç üniversite genel
olarak üç-dört senede bir yüksek lisans sınıfı almaktadır. Bir sınıflarda öğrenci sayısı 5’i
aşmamaktadır. Nitekim, diğer üniversitelerin Türkçe bölümünde yalnızca lisans eğitimi
gören öğrenciler vardır. CNKI’daki arama sonucuna göre bu üniversitelerin Türkçe
bölümü öğretmenleri ve öğrencileri tarafından hazırlanan Türk Edebiyatı ile ilgili
makaleler pek bulunmamaktadır. Bunun dışında Çin’de üç (3) Türkiye Araştırma
Merkezi bulunmaktadır. Bu merkezlerde Türkçe bilen araştırmacılar da vardır ama
bunların sitelerinde gösterilen araştırmalardan hiçbiri edebiyat ile ilgili değildir.
Bu anlamda, Çin’de Türkçe bilen araştırmacılar genel olarak Türk Edebiyatı
üzerinde çalışmaya ilgi duymamakta sadece çevirmenler olarak Türk eserlerini Çince’ye
aktarmaktadırlar. Edebiyat araştırmacıları ise Türkçe bilmedikleri için araştırma
yaparken ya Çince kaynaklardan ya da İngilizce başta olmak üzere diğer dillerdeki
kaynaklardan faydalanmaktadır. Çin’de Orhan Pamuk üzerine yapılan araştırmalar 2006
yılından başlamıştır ancak diğer ülkelerde özellikle Batılı ülkeler Çin’den çok önce
Orhan Pamuk’a ilgi duymaya başlamışlardır. Zhang Hu; “30 Senede Orhan Pamuk
Üzerine Araştırmalar” isimli makalede Orhan Pamuk üzerine yapılan incelemelerin
geçen yüzyılın (20. yy) 80’li yıllarından başladığını söylemiştir. (Zhang, 2016: 78) Bu
bağlamda Çinli araştırmacılar bu konuda araştırma yaparken başta İngilizce olmak üzere
diğer dillerdeki zengin çalışmalardan da faydalanmaktadırlar.
3.2. Diğer
2006 yılından bugüne kadar Orhan Pamuk’un dışında Türk Edebiyatına ait olan
69
bazı eserler de Çince’ye kazandırılmış ve üzerlerinde araştırma yapılmıştır. Bunları da
‘edebi eser’ ve ‘araştırma-inceleme’ olarak ikiye ayırabiliriz.
3.2.1. Edebi Eserler
Aramalar sonucunda bu dönemde çeviri kitaplarının dışında makale şeklindeki
çeviriler bulunmamıştır. Bulunan kitaplarTablo11’de listelenmiştir
3.2.1.1.
Tablo 11: 2006’dan Bugüne Çince’ye Çevrilen Türk Yazarlara Ait Kitaplar (Orhan
Pamuk Hariç)
No. Eser Yazar Çevirmen Yayınevi Yayın Kaynak Dil
Yılı
1 Huzur Ahmet Hamdi Xia Çin 2009 Türkçe
安宁 Tanpınar Yongmin Uluslararası
Radyosu
2 Mutluluk Zülfü Livaneli Jia Wenhao Beijing 2010 İngilizce
伊斯坦布尔的幸福 Yanshan
3 Yaban Bağcı Ayşegül Özer Shen Çinliler 2010 Türkçe
外来的葡萄园主 Zhixing /
Peng Jun
4 İstanbul’da Bir Merhamet Murat Gülsoy Xia Çin 2010 Türkçe
Haftası Yongmin Uluslararası
伊斯坦布尔之仁慈七日 Radyosu
5 Gakgukların Maceraları Melike Jingbo Guizhpu Halk 2011 İngilizce
Serisi Günyüz/ Reza
神奇的指绘小鸟系列 Hemmatirad
6 Nefes Nefese Ayşe Kulin Lian Yonga Jiangsu Halk 2011 İngilizce
开往伊斯坦布尔的最后
列车
7 Avare Yıllar Orhan Kemal Tang Çin 2011 Türkçe
流浪的岁月 Jiankun Uluslararası
Radyosu
8 Baba Evi Orhan Kemal Xia Çin 2011 Türkçe
父亲的家园 Yongmin Uluslararası
Radyosu
9 Cemile Orhan Kemal Yin Tingting Çin 2011 Türkçe
杰米莱 Uluslararası
Radyosu
10 Hayatın Işıkları Yanınca Serdar Özkan Xiao Mao Hunan Kültür 2011 İngilizce
奥默与海豚 ve Sanat
70
11 Korkak ve Canavar-Perg Barış Fang Fan Zhejiang 2012 İngilizce
Efsaneleri 1 Müstecaplıoğl vb. Üniversitesi
佩格传奇·第一部：懦夫 u
与野兽
12 Dualar Kalıcıdır Tuna Fan Fang Zhejiang 2012 İngilizce
同样的祈祷 Kiremitçi vb. Üniversitesi
13 Bereketli Topraklar Orhan Kemal Xia Çin 2012 Türkçe
Üzerinde Yongmin Uluslararası
在富饶的土地上 Radyosu
14 Piraye Canan Tan Jia Xue Halk Edebiyatı 2012 İngilizce
爱在伊斯坦布尔
15 Yedi Evin Sırları Alev Aksoy Fu Yanqi Yeni Yıldız 2013 İngilizce
七屋 Croutier
16 Patasana Ahmet Ümit Xie Jiayi Tianjin Halk 2013 İngilizce
逆神的爱
17 Kırmızı Kanatlı Baykuş Feridun Oral Chen Lili Lijiang 2013 İngilizce
红翼猫头鹰
18 Yüksek Tansiyonlu Çınar Behiç Ak Xing Jieli 2014 Türkçe
Ağacı Minghua
爸爸的梧桐树
19 İstanbul Bir Masaldı Mario Levi Chen Qing Shanghai 2014 Türkçe
伊斯坦布尔是一个童话 Kültür ve
Sanat
20 Yeşil Peri Gecesi Ayfer Tunç Du Bo / Li Shanghai 2014 Türkçe
绿仙子之夜 Fan Kültür ve
Sanat
21 İstanbul Hatırası Ahmet Ümit Bai Weiqi Shanghai 2015 İngilizce
伊斯坦布尔死亡纪事 Kültür ve
Sanat
22 Kayıp Söz Oya Baydar Tang Jiang / Shanghai 2015 İngilizce
失语 Sun Yi Kültür ve
Sanat
23 Sufle Aslı E. Perker Han Ling Beijing 2015 İngilizce
忧伤的时候，到厨房去 Birleşikliği
24 İki Genç Kızın Romanı Perihan Meng Jie Huacheng 2015 İngilizce
少女生长 Mağden
25 Biz Kimden Kaçıyorduk Perihan Yin Shan Huacheng 2015 İngilizce
Anne? Mağden
不能失去你 女
26 Öteki Ece Wu Xiaoyan Huacheng 2015 İngilizce
亲爱的彼方 Vahapoğlu
71
27 Keloğlan Nazım Gu Jilin Yayını 2015 İngilizce
巨人山的故事 Hikmet Xiaohuan
28 Arabalar Beş Kuruşa Sabahattin Ali Gu Jilin Yayını 2015 İngilizce
卖玩具车的孩子 Xiaohuan
29 Alperve Burcu Davranış Nurşen Şirin Zaoni Qinghua 2015 İngilizce
Eğitimi Dizisi Üniversitesi
阿尔帕和小布
30 Kayıp Gül Serdar Ozkan Pei Weifang Hunan Kültür 2015 İngilizce
失落的玫瑰 ve Sanat
31 Baba ve Piç Elif Şafak Cheng Shanghai 2015 İngilizce
伊斯坦布尔孤儿 Shuiying Kültür ve
Sanat
32 Aşka Şeytan Karışır Hande Altaylı Chen Yang Guangxi 2016 İngilizce
再见之后，说再见 Bilimsel
Teknolojisi
33 Karanlık Çökerken Mario Levi Jiang Shan Shanghai 2016 İngilizce
Neredeydiniz? Kültür ve
黑暗来临时，你在哪里 Sanat
34 Gece Bilge Karasu Wen Min Zhejiang 2016 İngilizce
夜 Kültür ve
Sanat
35 Saatleri Ayarlama Ahmet Hamdi Tan Lin Shanghai 2016 Almanca
Enstitüsü Tanpınar Kültür ve
时间调校研究所 Sanat
36 Muz sesleri Ece Li Juan Beijing 2016 İngilizce
香蕉的低语 Temelkuran Birleşikliği
37 Safran Sarı İnci Aral Yin Shan Huacheng 2016 İngilizce
橘黄人
38 Ay Ne Zaman Gelecek? Feridun Oral Fang Zhongxin 2017 İngilizce
当月亮落下来 Suzhen
39 Sihirli Serisi Fatih Erdoğan Li Yang Makine Sanayi 2017 İngilizce
神奇的魔法系列
40 Rüyalar Anlatılmaz Nermin Liu Wenjun Shanghai 2017 Türkçe
伊斯坦布尔梦中的秘密 Yıldırım Kültür ve
Sanat
41 Bab-ı Esrar Ahmet Ümit Chen Lili / Shanghai 2018 İngilizce
托钵僧之门 Li Xiaoxi Kültür ve
Sanat
42 Veda Ayşe Kulin Tao Ning Yaban Diller 2018 İngilizce
别了.伊斯坦布尔 Öğretimi ve
Araştırması
72
43 Daha Hakan Liu Yongjun Beijing 2018 İngilizce
无止境的逃离 Günday Birleşikliği
44 Baştankara Sine Ergün Liu Yongjun Baihua Kültür 2018 İngilizce
山雀 ve Sanat
45 Ayak Adam Yusuf Atılgan Xing Halk Günlüğü 2018 Türkçe
游荡者 Minghua
46 Anayurt Oteli Yusuf Atılgan Liu Lin Halk Günlüğü 2018 İngilizce
祖国旅店
47 Hikmet Şiirlerinden Nazım Yi Yiliang Shanghai 2018 İngilizce
Seçme Hikmet Kültür ve
希克梅特诗选 Sanat
48 Kendim Okuyabilirim Fatih Erdoğan Sun Çince 2018 İngilizce
Dizisi Yanchuang /
胆小的稻草人 Liu Bowen
49 Tülin Kozikoğlu Dizisi Tülin Zhang Di Zhongxin 2018 Türkçe
图林·科齐克奥卢系列 Kozikoğlu
50 Rüzgâr Dolu Konaklar Bejan Matur Li Zhiyu Jiangsu Anka 2018 Türkçe
四处是风的别墅 Kuşu Kültür
ve Sanat
51 Karanlık Oda Hakan Bai Weiqi Shanghai 2019 İngilizce
暗房 Bıçakçı Kültür ve
Sanat
52 Az Hakan Gong Jiahua Shanghai 2019 İngilizce
少数 Günday Kültür ve
Sanat
53 Mızmız Mırnav Serisi Ayla Ye Hongting Çin Nüfusu 2019 İngilizce
小猫凯蒂的成长故事 Çınaroğlu
54 Aşkın Kırk Kuralı Elif Şafak Liu Sihan Zhongxin 2019 İngilizce
爱的四十条法则
55 İskender Elif Şafak Cheng Zhongxin 2019 İngilizce
名誉 Shuiying
Kaynak: http://www.nlc.cn/, https://www.jd.com/, https://www.amazon.cn/, https://www.kongfz.com/
Tablo 11’de bulunan kitaplardan “Gakgukların Maceraları Serisi”, “Kırmızı
Kanatlı Baykuş”, “Yüksek Tansiyonlu Çınar Ağacı”, “Alper ve Burcu Davranış Eğitimi
Dizisi”, “Sihirli Serisi”, “Kendim Okuyabilirim Dizisi”, “Tülin Kozikoğlu Dizisi” ve
“Mızmız Mırnav Serisi” resimli çocuk kitaplarıdır. “Keloğlan” ve “Arabalar Beş
73
Kuruşa” ise masal kitaplarıdır. “Hikmet Şiirlerinden Seçme” şiir antoloji kitabıdır.
Kalanların hepsi roman türünde, çağdaş Türk edebiyatının yazarlarının önemli bir
kısmının eserleri ile ilgilidir
3.2.1.2. Genel Özellikler, Yorum ve Değerlendirme
Tablo 11’den hareketle bu dönemdeki çeviri eserlerin özelliklerini şu şekilde
değerlendirebiliriz:
A. Sayısal (Nicelik) olarak bakıldığında bu dönem çeviri eserlerde büyük artış
görülmektedir.
Tablo 1 ve tablo 4’ te gösterildiği gibi 1949-2005 yılları arasında toplam 21 adet
Türk edebiyatı eseri, Çince’ye çevrilerek Çin’e girmiştir. Ancak 2006 yılından bugüne
kadar Orhan Pamuk’un eserleri hariç 55 eser Çince’ye çevrilmiştir. Bu dönemde çeviri
sayısında büyük artış gösterildiğini söyleyebiliriz. Bu artışın sebepleri üç açıdan
incelenebilir.
Birinci sebep; Orhan Pamuk’un Nobel Edebiyat Ödülünü kazanması ve
Türkiye’nin Frankfurt Kitap Fuarı’nda konuk ülke olarak yer alması ile ilgilidir.
Hiç şüphesiz ki, Orhan Pamuk’un dünyada en etkili ve prestijli ödül olan Nobel
Edebiyat Ödülü’nü kazanmış olması Türk Edebiyatının dünyaya tanıtılmasında büyük
etken olmuştur. Birçok Çinli çevirmen ve araştırmacılar da Orhan Pamuk’tan itibaren
Türk Edebiyatına daha bir ilgi duymaya başlamıştır. Orhan Pamuk’tan önce Çin’de
yalnızca Nazım Hikmet, Aziz Nesin, Sabahattin Ali gibi çok az sayıda yazarla ilgili
çeviriler ve araştırma yapılmıştır. Belirtildiği gibi, 2008 Frankfurt Kitap Fuarında
düzenlenen etkinlikler Türk Edebiyatının dünya açılmasına için bir dönüm noktası
sayılabilir. Dünyanın en büyük kitap fuarı olan Frankfurt Kitap Fuarında Türkiye’nin
konuk ülke olması; kültürel birikimlerinin uluslararasıı tanıtımı, TEDA Projesinin
yaygınlaştırılması, Türk yayıncılık sektörünün dışa açılması, Türkçe çevirmenlerinin
uluslararası ilişkilerinin güçlendirilmesi gibi açılardan önemli rol oynamıştır.
İkinci sebep; Çin-Türkiye arasındaki her alandaki ilişkilerin yakınlaşması ve
74
yayınlaştırılmasında aranabilir.
2010 yılında iki ülke arasında “stratejik iş birliği” anlaşmasının imzalanmasıyla
Çin ve Türkiye arasındaki sosyal ve kültürel ilişkiler ciddi bir yükselme trendindedir.
2012 yılı Türkiye’de “Çin Kültür Yılı” olarak kutlanırken 2013 yılı da Çin’de “Türkiye
Kültür Yılı” olarak kutlanmıştır.
Kültür yılının etkinliklerinin bir parçası olarak Çin, konuk ülke kimliğiyle 32.
TÜYAP İstanbul Uluslararası Kitap Fuarı’na katılmıştır. Bu fuar çerçevesinde
Çin-Türkiye Edebiyat Eserlerinin Karşılıklı Çevrilmesi Forumu düzenlenmiştir. Türkiye
yayıncılarının temsilcisi Cem Cemil, Çin edebiyatı ile Türk edebiyatı arasında büyük
benzerlikler olduğunu ve Türk okuru ile Çinli okurlar arasında önemli benzerlikler
olduğunu görmeye başladım. Bu bakımdan büyük bir potansiyel olduğunu düşünüyoruz.
Karşılıklı olarak daha fazla eser yayınlamayı umut ediyoruz. diyerek, Çince’den
Türkçe’ye ve Türkçe’den Çince’ye edebiyat alanında çeviri faaliyetlerinin artması
beklentisini dile getirmiştir. (Çin, 2013: s.n.y.)
Bunun dışında 2013 yılında 20. kez düzenlenen Beijing Uluslararası Kitap Fuarı,
Türkiye’den yoğun ilgi görmüştür. T.C. Kültür ve Bakanlığı’nın yanı sıra gazeteci
temsilcileri de fuara katılıp Çinli okurlar ve yayıncılarla buluşmuştur. 2014 yılında
heyeti 20 yayınevi, 9 telif ajansı, 10 Türk yazar ve 80’den fazla sanatçıdan oluşan
Türkiye konuk ülke olarak 21. Beijing Uluslararası Kitap Fuarı’na katılmıştır. Bu fuarda
Türkiye, 8.000 kadar klasik ve modern edebi eserlerini sergilemiştir. (Zhang, 2014:
s.n.y. )
İki ülkenin karşılılık kitap fuarlarına aktif olarak katılması, Türkiye ve Çin
arasındaki karşılıklı ilişkiler zincirinin en zayıf halkalarından biri niteliğindeki olan
edebiyat-yayıncılık alanında çok ciddi adımlar atılmasını hızlandırmıştır.
Çin Devlet Başkanı Xi Jinping, 2013’ün Eylül ayında gerçekleştirdiği Kazakistan
ziyaretinde İpek Yolu projesini duyurmuştur. “Bir Kuşak Bir Yol” isimli bu projenin
dünya nüfusunun en az üçte ikisini ve 70 civarında ülkeyi etkilemesi beklenmektedir.
Proje, karadan ve denizden Asya’yı, Avrupa’ya ve Afrika’ya bağlayan bir ticaret ve
75
altyapı ağı kurmayı hedeflemektedir. Türkiye, Çin’den sonra neredeyse en uzun
güzergâhın geçtiği ülke konumundadır. Bu bağlamda Zekeriyya Akdağ; “Bu bağlamda
Türkiye’nin katkısı projenin başarısı için hayatî bir rol oynamaktadır. Çin’in
Avrupa’ya Türkiye üzerinden uzanacak Orta Kuşak Koridoru, Türkiye-Çin ilişkilerin
daha da geliştirilmesi açısından önemli bir zemin sağlamaktadır.” demiştir (Akdağ,
2019: 82)
“Bir Kuşak Bir Yol” projesinin kapsamında yayıncılık sektörü, Çin ve diğer ülkeler
arasındaki kültürel alışverişlerde önemli rol oynamaktadır. Bu proje çerçevesinde
önemli bir konumda bulunan Türkiye’nin edebi eserleri de göz ardı edilemez. Örneğin,
Shanghai Kültür ve Sanat Yayınevi tarafından yayınlanan “Rüyalar Anlatılmaz” (2017),
“Bab-ı Esrar” (2008) ve “Karanlık Oda” (2019) romanları “Yeni İpek Yolu Kitapları”
isimli kitap serisinde Çinlilerin hizmetine sunulmuştur.
Üçüncü sebep ise; Türkiye’nin son dönemde hayata geçirmiş olduğu TEDA
projesinden kaynaklanmaktadır.
‘Türk Edebiyatının Dışa Açılımı’ (TEDA) programı, Türk kültür, sanat ve
edebiyatıyla ilgili Türkçe’de veya başka dillerde yayımlanmış eserlerin, çeviri ve yayım
marifetiyle yurt dışında tanıtılmasını sağlamak için yurt dışında veya yurt içinde faaliyet
gösteren yayıncılara teşvik veren bir çeviri, yayım ve tanıtım destek programıdır.
Programın amacı, Türkçe’nin yazı dili birikiminin dünyaya tanıtılması hedefiyle yurt
dışında veya yurtiçinde bulunan yayımcı kuruluşlara şarta bağlı destekte bulunularak,
Türk kültür, sanat ve edebiyatının dışa açılmasının gerçekleştirilmesinin sağlanmasıdır.
2005-2019 TEDA istatistiklerine göre Tablo 7’de listelenen kitaplardan 18’i TEDA’nın
desteğiyle Çince’ye çevrilmiştir. Bu 18 kitap şunlardır: “Huzur” (2009), “İstanbul’da
Bir Merhamet Haftası” (2010), “Avare Yıllar” (2011), “Baba Evi” (2011), “Cemile”
(9), “Korkak ve Canavar-Perg Efsaneleri 1” (2012), “Dualar Kalıcıdır” (2012),
“Bereketli Topraklar Üzerinde” (2012), “İstanbul Bir Masaldı” (2014), “Yeşil Peri
Gecesi” (2014), “İstanbul Hatırası” (2015), “Kayıp Söz” (2015), “Sufle” (2015),
“Aşka Şeytan Karışır” (2016), “Kırmızı Kanatlı Baykuş” (2016), “Karanlık Çökerken
76
Neredeydiniz?” (2016), “Saatleri Ayarlama Enstitüsü” (2016). (T.C., 2020: s.n.y.)
B. Çevirilere edebi tür ve değer açısından bakıldığında ‘popüler roman’lar
büyük oranda yer tutmaktadır. Aynı zamanda ‘Resimli Çocuk Kitapları’ da son
derece ilgi çekici bulunmaktadır.
Tablo 11’de listelen eserler arasında 44 roman, 8 resimli çocuk kitabı, 2 masal ve 1
şiir kitabı yer almaktadır. Bu dönemde Çince’ye çevrilen Türk eserlerinde ‘roman’lar
önemli rol oynamakta olup, seçilen eserler genelde Türkiye’de olduğu gibi dünyada da
popüler bulunan edebiyat eserleridir. Yayınevlerinin editörleri çeviri amaçlı bir eser
seçerken bu eserin satış grafiği, ödül kazanma durumu ve uluslararası etkisi gibi
değerlendirmeleri göz önünde bulundurmaktadır.
Örneğin Nanhai Yayın Grubu’nun yayınladığı Zülfü Livaneli’nin “Mutluluk”
romanının Çince baskısının dış kapağında şöyle cümleler yer almaktadır: “Türk
Edebiyatının incisidir, Avrupa ve Amerika edebi sektörünü şaşırtmıştır; Nobel Edebiyat
Ödülü sahibi Orhan Pamuk tarafından tanıtılmıştır; Dünya çarpında 50’den fazla
baskısı yayınlanmıştır. Publishers Weekly, Booklist Kirkus, Entertainment Weekly,
School Library Journal gibi medyalar tarafından sıcak bakılmıştır. Yazarı Zülfü
Livaneli Türklerin gözünde en iyi Türk yazardır ve 2009 yılında Orhan Kemal Roman
Armağanını kazanmıştır. Eserleri uzun sürelerdir Türkiye’nin en çok satan kitapları
arasında yer almaktadır. Eserleri 30’den fazla dile çevrilmiştir ve diğer ülkelerin
okurları tarafından beğenilmektedir.” (Livaneli, 2019: dış kapak)
“Avare Yıllar” romanının Çince baskısının dış kapağında şu sözler bulunmaktadır:
“Bu eserin yazarı Türkiye’nin en ünlü edebi ustalardan biridir. Nobel Edebiyat Ödülü
sahibi Orhan Pamuk ondan etkilenmiştir ve kendisinin aldığı ilk edebi ödül Orhan
Kemal Roman Armağanıdır.” (Kemal, 2011: dış kapak)
“Karanlık Çökerken Neredeydiniz?”, Çince baskısında şöyle tanıtılmaktadır: “Yeni
Türk Edebiyatının değerli eserlerinden biri. Yazarı Mario Levi, Yeni Türk Edebiyatının
en büyük yazarlarından. Her eseri yayınlanınca Türkiye’de büyük ilgi çeker ve pek çok
dile çevrilir…Orhan Pamuk’tan sonra Nobel Ödülünü kazanan ikinci Türk yazar
77
olacağı düşünülmektedir.” (Levi, 2016: iç kapak)
Yayınevlerinin bu ve benzer seçme standartları pazar ihtiyaçlarına dayanmaktadır.
1992 yılında Çin’in ekonomi sistemi resmen sosyalist piyasa ekonomisine geçmiştir ve
bu kapsamda Çin’in yayıncılık sektörü de piyasa ekonomisine geçmek zorunda
olmuştur. 1992 yılında Çin Bern Konvansiyonu (Berne Convention) ve Uluslararası
Telif Hakkı Konvansiyonu’na (The Universal Copyright Convention) katılmıştır. Bunlar
Çin’in yayıncılık sektörünün reformlarına neden olmuştur. Böylece yayınevleri pazar
ihtiyaçlarını karşılamak ve kâr kazanmak için popüler edebiyat türlerini tercih
etmişlerdir. Yayınevleri genelde satış düşünerek yabancı romanlara önem vermiş, şiir ve
tiyatro gibi eserleri göz ardı etmişlerdir. (Xu, 2014: 13)
Yayınevlerin bu tercihleri de Türk eserlerinin Çince’ye çevrilmesinde etkili olmuş,
bundan dolayı bu dönemde Çin çeviri kitap endüstrisine giren eserlerin çoğu popüler
romanlar türünde yoğunlaşmıştır.
Bununla birlikle Çin’in yayın pazarında en popüler kitap türlerinden biri de resimli
çocuk kitapları olmuştur. Ekonominin gelişmesiyle maddi durumu iyileşen Çinli aileler
giderek çocuk eğitimine daha önem vermektedir. Bu bağlamda küçük çocuklar için
uygun olan resimli kitaplarına Çin’de pek sıcak bakılmaktadır. 1999 yılında Alman
yazar Janosch tarafından hazırlanan resimli çocuk kitaplarının Çin’e girmesiyle
Çin’deki resimli yabancı çocuk kitaplarının sayısı artmış, bu artış grafiği giderek
yükselmiştir. (Yuan, 2018: 59） İşte bu ortamda 8 resimli Türk çocuk kitabı dizisi de
Çince’ye çevrilmiştir.
3.2.2. Araştırma ve İnceleme
Önceki bölümlerde kullanılan yöntemle ulaşılan araştırma ve inceleme yazıları
Tablo 12’de listelenmiştir.
3.2.2.1.
Tablo 12: 2006’dan Bugüne Çin’de Türk Edebiyatı Üzerine Araştırma ve İncelemeler
(Orhan Pamuk Hariç)
78
No. Başlık Yazar/ Çalışma Yayınevi Yayın
Çevirmen Türü Yılı
1 Yine de O Kafa, O Kalp: Türk Şair Nazım Lin Peng / Bilgilendi Dünya 2009
Hikmet’i Anmak Yi Zhang rici Kültürü
还是那颗头颅,还是那颗心——怀念土耳其
诗人纳齐姆·希克梅特
2 Lu Xun’un ve Ömer Seyfettin’in Hikâyeleri Lan Ling Yüksek 2013
Arasındaki Karşılaştırmalı İnceleme Lisans
鲁迅与奥梅尔·塞伊费丁小说作品之比较研 Tezi
究
3 Ece Tamelkuran: Kıyı Kitabı Jia Yanqin Çeviri Bugünkü 2014
艾斯·特迈尔库兰:《边缘之书》 Dünya
Edebiyatı
(Çince Baskısı)
4 Almanya’daki Türk Göçmen Edebiyatı Gui Lin Araştırma Yetenek ve Zeki 2014
德国土耳其移民文学
5 Tarik Günersel ile Konuşma Yao Çeviri Bugünkü 2014
对话塔里克·甘诺色尔 Benbiao Dünya
Edebiyatı
(Çince Baskısı)
6 Türk Şair Hikmet ve Çin Qu Wei Bilgilendi Wenhui 2015
土耳其诗人希克梅特与中国 rici Gazetesi
7 Nazım Hikmet’in Hapishanede Yazdığı Şiirler Deng Gang Araştırma Hubei 2015
Üzerine Değerlendirme Yazışma
纳齐姆·希克梅特狱中诗歌内容赏析 Üniversitesi
8 Almanya’daki Türk Yazarların Eserlerindeki Sun Kun Yüksek 2017
Kültürel Kimlik. Lisans
德国土耳其裔作家作品中的文化认同 Tezi
9 21.Yüzyılda Türk Romanlarının Durumu ve Zhang Hu Araştırma Dünya 2017
Gizli Sorunları Edebiyatına
21世纪的土耳其小说:现状与隐忧 Yeni Bakış
Açıları
10 Ustam ve Ben: Nostalji ve Çok Kültürlülük Xiong Araştırma Mianyang 2018
《建筑师的学徒》:怀旧与文化多元主义 Xiaoshuang Öğretmenler
Koleji
11 Doğu ve Batı Kültürlerini Aşkla Yazan Yazar: Hu Jia Bilgilendi Dünya 2018
Türk Yazar Mario Levi ile Yapılan Röportaj rici Edebiyatının
用“爱”书写东西方文化的人:土耳其作家马 Son Gelişmeleri
里奥·莱维访谈录
12 Baba ve Piç’teki Kafe Kundera Üzerine Zhou Araştırma Drama Evi 2019
Postkolonyalizme Karşı Eleştiriler Açısından Yanyan
79
Analiz
从后殖民批评角度分析《伊斯坦布尔孤儿》
中的昆德拉咖啡馆
13 Kültür Açısından Almanya’da Türk Luo Yüksek 2019
Göçmenlerin Kimlik Tanımlaması: Haliçli Bingqing Lisans
Köprü Eseri Örnek Olarak Tezi
文学视域下德国土耳其裔移民的身份建构
--以《金色号角桥》为例分析
14 Almanya’daki Türk Yazarların Eserlerindeki Kuang Shan Araştırma Edebiyat 2019
Kültürel Kimlikler Eğitimi
德国土耳其裔作家作品中的文化认同
Kaynak: https://www.cnki.net/
Araştırma sonuncunda bu konuda başlıca bir araştırma kitabı görülmemiş, yalnız
14 makalenin varlığı tespit edilmiştir.
3.2.2.2. Genel Özellikleri ve Temel Çıkarımlar
Araştırma ve incelemeye yönelik bu dönemdeki yapılan çalışmalar hem sayısal,
hem çeşitlilik, hem de konusu bakımından oldukça sınırlıdır.
Tablo 11’de gösterildiği gibi CNKI’daki arama sonucunda bu dönemde Orhan
Pamuk ile ilgili makaleler hariç, Türk Edebiyatının yansımaları üzerine yapılmış, sadece
14 makale bulunmuştur. Bu 14 makaleden 3’ü bilgilendirici nitelikte; “Yine de O Kafa,
O Kalp: Türk Şair Nazım Hikmet’i Anmak” ve “Türk Şair Hikmet ve Çin” Nazım
Hikmet’in hayatını, eserlerini ve Çin’le ilişkisi üzerine tanıtım amaçlıdır. “Doğu ve Batı
Kültürlerini Aşkla Yazan Yazar: Türk Yazar Mario Levi ile Yapılan Röportaj”
makalesinde, yazarının Türkiye’deyken Mario Levi ile yaptığı röportajın içeriği
anlatılmıştır. Bu makalelerden 2’si araştırma çevirisi niteliğindedir: “Ece Tamelkuran:
Kıyı Kitabı” isimli makale bir Amerikalı araştırmacı tarafından yapılan kitap
tanıtımının çevirisidir. “Tarık Günersel ile Konuşma” isim makale ise Amerikalı Dawn
Kotapish tarafından Tarık Günersel’le yapılan röportajın çevirisidir. Bu 14 makaleden
en değerlerinden biri Shanghai Yabancı Diller Üniversitesi’nde okuyan Türk kökenli
yüksek lisans öğrenci Lan Ling (Lale Kumaş) tarafından hazırlanan “Lu Xun’un ve
80
Ömer Seyfettin’in Hikâyeleri Arasındaki Karşılaştırmalı İnceleme” isimli yüksek lisans
tezi olmalıdır. Bu tez çalışmasında Lan Ling, iki yazarın yaşadıkları tarihi ortamlar ve
yaşamları, düşünceler ve edebi anlayışlar, edebi sanatlar ve eserlerin etkileri
bakımlarından bu iki büyük yazarın eserlerini karşılaştırarak, değerlendirmelerde
bulunmuştur.
“Almanya’daki Türk Göçmen Edebiyatı”, “Almanya’daki Türk Yazarların
Eserlerindeki Kültürel Kimlik”, “Kültür Açısından Almanya’da Türk Göçmenlerin
Kimlik Tanımlaması: Haliçli Köprü Eseri Örnek Olarak” ve “Almanya’daki Türk
Yazarların Eserlerindeki Kültürel Kimlikler” makalelerinde Çinli araştırmacılar,
Almanya’daki Türk Göçmenlerin edebi eserlerini inceleyerek onların Almanya’da
yaşadıkları kültürel çatışmalar ve karşıtlıkları analiz etmişlerdir.
Zhang Hu tarafından hazırlanan “21.Yüzyılda Türk Romanlarının Durumu ve Gizli
Sorunları” başlıklı makalede, Türkiye’de roman türünün gelişim süreci anlatılmıştır.
Zhang, Türk romanların gelişmesinde “bireyciliğin vurgulanması”, “Osmanlı tarihinin
tekrar değerlendirilmesi”, “kimlik endişesi”, “İslamî düşüncelerin geri dönüşü”,
“kadınların seslenmesi” ve “sanatlarda karşıtlık, deneyim ve yenilik” gibi özelliklerin
mevcut olduğunu belirlemiştir. (Zhang, 2017: 17)
Özetle, denilebilir ki; araştırmalarda gözlenen ağırlıklı durum, Orhan Pamuk
üzerinde yoğunlaşmaktadır. Bu sınırlı yönelim, onun Nobel ödüllü olması, popüleritesi
ve bir dünya yazarı olması yanında, Çinli araştırmacıların Türk Edebiyatında onun
dışındaki yazarlarla pek ilgilenmemesi ve zengin birikimini iyi tanımamasına
bağlanabilir…
81
SONUÇ VE ÖNERİLER
Çin’de Türk Edebiyatının varlığı, dağılımı ve tanınırlığının nasıl bir özellik
sergilediğini gösterme amacına yönelik bu çalışma, rejimin ve devletin kurulduğu 1949
Çin Devrimi esas alınarak ele alınmış ve değerlendirilmiştir. Bunun için, konuyla ilgili
olarak veri tabanlarındaki bilgilere dayanarak Türk edebiyatının Çin’de bilinirlilik
durumu, Çince’ye çevrilmiş edebi eserler ile edebi eleştiri ve inceleme yazılarının
dökümü üzerinden yapılmış ve çalışmaya bu yönde bir şekil verilmiştir.
İlgili veri tabanlarında yapılan arama-tarama sonuçlarına göre Çin’de Türk
Edebiyatı üzerine araştırmalar 1949 yılından önce başlamıştır. 20. yüzyılın 20’li-30’lu
yıllarında birkaç Türkçe fabl metinlerinin Çince’ye çevrilerek iki kitap halinde
yayınlanmasını başlangıç saymak mümkündür.
Çin Halk Cumhuriyeti’nin kurulduğu 1949 yılından 1965 yılına kadar 14 Türk
edebiyatı eser örnekleri Çince’ye çevrilmiştir. Bunların 9’u Türk hikayesi antolojisi
olarak “Çeviri” (1953 yılında ‘Dünya Edebiyatı’ olarak değişmiştir.) isimli akademik
dergide yayınlanmıştır. Bu dönemlerde, Çin’in sağlıksız sosyal durumu, akademik
araştırma ortamları ve Çin ile Türkiye arasındaki ilişkilerin kötü gitmesinin etkisiyle
Türk Edebiyatı üzerinde dikkate değer bir araştırma yapılamamıştır. Sovyetler
Birliği’nin edebi anlayışlarının Çin’e büyük etkisi olmuş, bu dönemde Çin’de de aynı
ideolojik sebepler yüzünden Türk edebiyatından seçilen eserler, “ilerici” yazarların
“sosyalist gerçekçi” özellikler taşıyan kitaplarından seçilip, Çince’ye çevrilmiş ve Çinli
halkların hizmetine sunulmuştur. Sabahattin Ali, Nazım Hikmet, Ömer Seyfettin, Orhan
Kemal, Fahri Erdinç, Aziz Nesin isimleri Çince’de yer almışlardır. Özetle;
- Bu dönemdeki çeviriler sayısı az olsa önceki döneme göre artmıştır.
- Türk eserlerinin konularına bakılırsa bu dönemde çevrilen eserler “sosyalist
gerçekçi” ve “ilerici” özellikleri taşımaktadır.
- Bu dönemdeki Türk edebiyatının Çince çevirilerinin hemen hepsi Rusça
çevirilerden aktarılmıştır.
82
- Bu dönemdeki çeviri yapanların çoğu edebi çevirmenlik yapmışlardır.
(Tarihi süreç içindeki bu akışın yönü ve temel özellikleri 12 ayrı tablo halinde
düzenlenmiş ve değerlendirmeye tabi tutulmuştur.)
1966-1976 yılları aralığında Kültür Devrimi gerçekleştiren Çin’de akademik
araştırmalar tamamen durmuştur. Bu bağlamda 1966-1976 yıllarında hiç Türk Edebiyatı
ile ilgili çalışmalara rastlanmamıştır.
1978-2005 yıllarında Çin-Türkiye ilişkilerinin normale dönmesi ve Çin’de Türkçe
bilen insanların yetişmesiyle, 5 Türk edebiyatından kitap ve 4 müstakil hikâye
gazeteciler başta olmak üzere Türkiye’yi iyice tanınan Çinliler tarafından Türkçe’den
Çince’ye çevrilmiştir, diğer çeviriler ise İngilizce vb. dillerden aktarılmıştır. Bu
dönemde değişen uluslararası ilişkiler Çin’in Türk Edebiyatını yakın takip etmesine
imkân sağlamıştır. “Dünya Edebiyatı” ve “Yurtdışı Edebiyat” gibi dergilerde Türk
Edebiyatının çağdaş yapısı ve geldiği nokta hakkında bilgilendirici makaleler
yayınlanmıştır. Bu dönemde Türk eserlerinin tanıtımında “sosyalist gerçekçi”, “ilerici”
gibi kavramlara sıklıkla rastlanmaktadır. Ancak Çin’de Türk Edebiyatı algısı ve çeviri
birikimi bununla kalmamış, sonraki süreçte edebi değer ve dünya edebiyatında Türk
Edebiyatının popüleritesi bakımından yönelimler başlamıştır. 2006 yılında Orhan
Pamuk’un Nobel Edebiyat Ödülünü kazanması, Çin’de gözleri Türk Edebiyatına
çevirmiş, günümüze kadar Orhan Pamuk’un hemen bütün eserleri diline kazandırılarak
Çin’e girmiştir. Onun hakkındaki çok sayıda araştırma ve incelemeler yapılmış,
akademik çalışmalar ortaya konmuştur.
Toparlayacak olursak;
- Bu dönemde Çin’de Orhan Pamuk Üzerine araştırma ve incelemelerin sayısı
fazladır.
- Çalışmalar tür ve özellik bakımından; araştırma kitabı, araştırma makaleleri,
bilgilendirici makaleler, incelemeler ve tez çalışmalarından oluşmaktadır. Bunlardan tez
ve tez çalışması kapsamında hazırlanan makaleler önemli bir yer tutmaktadır.
- Orhan Pamuk’la ilgili araştırmaların çoğu kültürel konularda yoğunlaşmaktadır.
83
Diğer açılardan yapılan araştırmaların sayısı oldukça azdır.
- Kaynak dil açısından bakıldığında araştırmaların çoğu İngilizce ve Çince
kaynaklardan faydalanılarak yapılmıştır.
Orhan Pamuk’un büyük etkisi ve Türk Edebiyatının dünyaya açılması için Türkiye
hükümeti tarafından gösterilen çabalar (TEDA projesi gibi) ve her iki ülke arasında
sosyal, kültürel ve ekonomik ilişkilerin artması sonucunda pek çok alanda ilişkiler
artmış, bu arada çok edebi çevirmenler, edebi araştırmacılar ve dil bilimcilerinin gözleri
Orhan Pamuk’tan başka Türk yazarlara çevrilmiştir. 1978 yılından önce Çin’de kitapçı
raflarına giren Sabahattin Ali, Nazım Hikmet, Ömer Seyfettin, Orhan Kemal, Fahri
Erdinç, Aziz Nesin şahısların yanı sıra bu dönemde Sait Faik Abasıyanık, İlyas Halil,
Yaşar Kemal, Samin Kocagöz, Suat Derviş, Reşat Nuri Güntekin, Pertev Naili Boratav,
Orhan Pamuk, Ahmet Hamdi Tanpınar, Zülfü Livaneli, Ayşegül Özer, Murat Gülsoy,
Ayşe Kulin, Serdar Özkan, Tuna Kiremitçi, Canan Tan, Alev Aksoy Croutier, Ahmet
Ümit, Mario Levi, Ayfer Tunç, Oya Baydar, Aslı E. Perker, Perihan Mağden, Ece
Vahapoğlu, Elif Şafak, Hande Altaylı, Bilge Karasu vb. yazarların eserleri de Çin’e
girmişlerdir.
Ancak, Çin’de Türk Edebiyatı üzerine yapılan çalışmalar ve Türk edebiyatının
Çin’deki durumu bağlamında bazı sorunların bulunduğunu da belirtmek yerinde
olacaktır. Her iki ülkenin edebi ilişkilerinin ve karşılıklı etkileşimin daha sağlıklı ve
verimli olması için tespitlerden hareketle bazı sorunları mahiyetini şu şekilde
belirleyebiliriz:
A. Çevirilere bakıldığında, bunların sayısının çok az olması, dikkat çekicidir.
Arama sonucuna göre çeviri kitapları sayısı 100’ü bile bulmamaktadır. Yani zengin Türk
Edebiyatı varlığından yalnız ufacık bir parçanın Çin edebiyat dünyasına girmiş
olduğundan söz edilebilir.
B. Çeviriler arasında roman türü büyük yer tutmaktadır. Tiyatro, şiir, hikâye ve
masal… gibi türler pek azdır.
84
C. Edebiyat araştırmaları, Çin’de yapılan Türkiye araştırmalarının çok küçük bir
payını oluşturur. Sayısallık, kapsam ve etki açılarından bakıldığında başka alanlarda
yapılan araştırmalara göre edebi araştırmaların başlangıç seviyesinde kaldığı ve yetersiz
olduğu söylenebilir.
D. Araştırmalar ve incelemeler genelde makale şeklinde ortaya çıkmakta olup,
bunların çoğu Orhan Pamuk’la ilgilidir.
E. Eser çevirileri ve araştırma metinlerinde sıklıkla İngilizce gibi ara diller
kullanılmakta, kaynak dile (Türkçe) sınırlı bir şekilde yönelinmektedir.
Bu sorunlara karşı çözümler ve gelecekte daha yararlı olması amacıyla bazı
önerileri geliştirmek mümkündür. Bu bağlamda,
Türkiye tarafı için:
A. Hükümet ve yayıncılar, Çin’de Türk Edebiyatının tanıtılması ve
yaygınlaştırılması etkinliklerini daha yoğun bir şekilde düzenleyebilir. TEDA ve benzeri
projelere ağırlık verilip, geliştirerek devam edilmesi ve Çin’e açılarak daha kapsamlı
olarak tanıtılması gerekir.
B. Türklerin Çince öğrenmeleri teşvik edilebilir. Türk öğrenciler burslardan
faydalanarak Çin’de eğitim görebilir, kendilerini geliştirebilirler. Edebiyata ilgi duyan
ve Çince’sini ilerletenler Türk edebiyatının zengin örneklerini Çince’ye çevirebilir ve
ilgili araştırmalarda bulunup, bunları Çin’de yayınlatabilirler.
Çin tarafı için:
A. Türk Edebiyatına ilgi duyan ve Türkçe bilen çevirmenlerin ve araştırmacıların
yetiştirilmesi desteklenmeli ve özendirilmelidir. Türkiye çalışmalarında edebiyat
araştırmalarının eksikliği önemsenmeli, bunları giderecek çabalar artırılmalıdır.
B. Yayıncılar ve çevirmenler TEDA projesinden ve “Bir Kuşak Bir Yol”
kapsamındaki ve benzer kültürel antlaşmalar çerçevesinde yayıncılık projelerinden daha
verimli bir şekilde faydalanabilir.
C. Çin’de, üniversitelerin Türkçe bölümlerinde dil dersleriyle yetinilmemeli,
85
edebiyat derslerine daha fazla yer verilmelidir.
Kısacası; Çin’de Türk Edebiyatı üzerine çalışmalarda pek fazla sorunlar ve
eksiklikler bulunmaktadır. Ancak Çin-Türkiye ilişkilerinin artması ve her iki ülkenin
gittikçe yakınlaşmasıyla, gelecekte söz konusu bu çalışmalarda ilerlemeler ve gelişmeler
beklenmektedir.
86
KAYNAKÇA
AKDAĞ Zekeriyya, “Türkiye-Çin İlişkilerinde Kuşak ve Yol Girişimi’nin Önemi”,
Birey ve Toplum, C.9, No.17, Malatya: Bilgi Yolu Eğitim Kültür ve Sosyal
Araştırmalar Merkezi, 2019, ss. 65-95
CHEN Zhongyi, Çağdaş Çin’de Yaban Edebiyatı Üzerine Araştırmalar:1949-2019(当代
中国外国文学研究:1949-2019), 1.b., Beijing: Çin Sosyal Bilimler Yayınevi, 2019
Çin Halk Cumhuriyeti Ankara Büyükelçiliği, “Çin-Türkiye Arasında Edebiyat Eseri
Çevirisi Arttırılmalı”, 04.11.2013, http://tr.china-embassy.org/tur/ztgx/t1095513.htm,
(04.08.2020)
ERDİNÇ Fahri, “Hararet" (侮辱), çev. Liu Guinian, No. 12, Beijing: Dünya Edebiyatı,
1958, ss.61-64
GAO Junqian, “Çin’de Asya ve Afrika Edebiyatları” (亚非文学在中国), No.10, Beijing:
Dünya Edebiyatı, 1959, ss.108-112
GUO Li, “Yeni Çin’in İlk Yıllarında Sosyalist Gerçekçi Yaratma Kuralı Kabul Edilmesi
ve Aktarılması” (社会主义现实主义创作原则在建国初期的接受和转化), ed. Hai
Lin, No.3, Zhengzhou: Hennan Normal Üniversitesi Felsefe ve Sosyal Bilimler
Baskısı, 2013, ss.151-153
KANG Kai, “Panuk’un Bütün Eserleri Çevrilip Çin’e Girmişti.” (帕慕克作品已全部译
入 中 国 ), Çin Kitap Okumak Gazetesi, No.4, 15.08.2012,
http://epaper.gmw.cn/zhdsb/html/2012-08/15/nw.D110000zhdsb_20120815_6-04.htm,
(02.08.2020)
KANG Kai, “Niçin Kürk Mantolu Madonna Aniden En Çok Satan Kitap oldu” (《穿皮
大衣的马利亚》为什么突然成了超级畅销书), Çin Kitap Okumak Gazetesi, No.4,
27.06.2018,
http://epaper.gmw.cn/zhdsb/html/2018-06/27/nw.D110000zhdsb_20180627_2-04.htm?
div=-1, (01.08.2020)
87
KEMAL Orhan, Avare Yılları (流浪的岁月 ), çev. Tang Jiankun, 1.b., Beijing: Çin
Uluslararası Radyosu, 2011
LEVİ Mario, Karanlık Çökerken Neredeydiniz? (黑暗来临时，你在哪里), çev. Jiang
Shan, Shanghai: Shanghai Kültür ve Sanat Yayınevi, 2016
Lİ Songtao, “Nobel Edebiyat Ödülü Yayıncıların Nakit İneği Olmuş Mu” (诺奖成了出
版 社 的 摇 钱 树 ?), Çin Gençler Gazetesi, 15.10.2007,
http://zqb.cyol.com/content/2007-10/15/content_1922076.htm, (02.08.2020)
Lİ Weirong, “Hüzün, Orhan Pamuk’un Eserlerini Anlamak İçin Bir Anahtardır” (“呼
愁 ”——理解帕慕克作品的一片钥匙 ), C.22, No.4, Changsha: Hunan Nomal
Üniversitesi, 2008, ss.106-110
LİN Pidian, DONG Zhenhua, “Çin’deki Modernleşme Araştırmalarının Doğuşu ve
Gelişimi” (现代化研究在中国的兴起与发展), No.5, Beijing: Tarih Araştırmaları,
1998, ss. 150-171
LİU Hongtao, “20. Yüzyılın 50-60’lı Yıllarında Dünya Edebiyatı Anlayışlarının
Çin’deki Uygulanması” (世界文学观念在 20 世纪 50-60 年代中国的两次实践),
No.3, Shanghai: Çin’de Karşılaştırmalı Edebiyat, 2010, ss.10-18
LİVANELİ, Zülfü, Mutluluklar (伊斯坦布尔的幸福), çev. Jia Wenhao, 1.b., Haikou:
Nanhai Yayın Grubu, 2019
LU Hong, “Henanlı Öğretmen Nobel Ödülü Eserini Çevirdi.” (河南教师翻译了诺贝尔
奖 作 品 ), 25.10.2006, Da He Gazetesi,
news.sina.com.cn/o/2006-10-25/102210321429s.shtml, (10.08.2020)
MAO Dun, “Önsöz” (发刊词), No.1, Beijing: Çeviri, 1953, ss.1-2
MAO Dun, “Edebi Çeviri Sektörünü Geliştirmek ve Çeviri Kalitesini İlerletmek İçin
Çaba Gösterelim” (为发展文学翻译事业和提高翻译质量而奋斗), No. 10, Beijing:
Çeviri, 1954, ss.1-17
MAO Dun, “Okurlara” (致读者), No,7, Beijing: Çeviri, 1955, ss.247-250
MAO Dun, “Okurlara” (致读者), No. 1, Beijing: Dünya Edebiyatı, 1959, ss.2-4
NESİN Aziz, “İki Yergili Hikâye (Bugün Hava Nasıl Olacak ve Kazan Töreni)” (讽刺
88
小说两篇), çev. Hu Qiaoqi, No.7, Beijing: Dünya Edebiyatı, 1960, ss.103-111
PENG Shuzhi, “Türkiye Araştırmalarında Üç Konu” (土耳其研究三题 ), ed. Fan
Xiaohong, No.1, Beijing: Batı Asya ve Afrika, 2002, ss.43-48
PU Yao, Lİ Tian, “21. Yüzyıl Çin’deki Orta Doğu Araştırmaları Üzerine Değerlendirme:
2000-2016” (21 世纪以来中国中东研究述评（2000-2016 年) ）, No.4, Guangzhou:
Strateji ve Karar Verme, 2018, ss.82-104
QİAN Guanyu, “Türkçe Uzmanı Shen Zhixing: Çin Üniversitelerinde Türkçe
Bölümünün Açılma Tarihi” (土耳其语学者沈志兴：中国高校土耳其语专业创设史),
Peng Pai Gazetesi, 31.05.2018,
https://www.thepaper.cn/newsDetail_forward_2162615, (02.08.2020)
SUN Degang, “Çin’deki Orta Doğu Araştırmaları:1949-2010” (中国的中东研究 :
1949～ 2010 年 ), ed. Fan Xiaohong, No.6, Beijing: Batı Asya ve Afrika, 2011,
ss.64-72
TANG Zhijun, Kang Youwei’nin Siyasi Dünşünceleri (康有为政论集 ), C.Ⅰ, 1.b.,
Beijing: Çin Kitaplar Grubu, 1981
T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, “Yayın Kataloğu TEDA Excel Belgesi”, 2020,
https://teda.ktb.gov.tr/TR-250770/yayin-katalogu.html, (06.08.2020)
WANG Shiying, Türk Fablları (土耳其寓言 ), 2.b., Shanghai: Shanghai Kaiming
Yayınevi, 1931
WU Yuanmai, “Yeni Çin’de 50 Yıllık Yabancı Edebiyat Araştırmalarına Düşünceler”
(回顾与思考 -新中国外国文学研究 50 年 ), No.1, Wuhan: Yabancı Edebiyat
Araştırmaları, 2000, ss.1-13
XİE Na, “Nobel Edebiyatı Ödülü ve Çok Satan Kitaplardaki Büyük Ödül Etkisi” (诺贝
尔文学奖与畅销书的“大奖效应”), Çin Kitaplarına Değerlendirme, No.1, Shenyang:
Liaoning Halk Yayınevi, 2008, ss.109-111
XU Rili, Çin’de Yabancı Edebi Çevirilerin Yayınlanması Üzerine İnceleme (我国外国
文学翻译出版现状研究), (Yüksek Lisans Tezi), Beijing: Beijing Basın Enstitüsü,
2014
89
XU Ying, “Yayınevi Hemen Orhan Pamuk’un Eserlerini Bastı.” (出版方紧急加印帕慕
克 作 品 ), 13.10.2006, Sabah Haber,
http://book.sina.com.cn/news/c/2006-10-13/1517205378.shtml, (10.08.2020)
YAN Xueling, “Benim Adım Kırmızı: Çevirdiği İlk Kitap Nobel Edebiyat Ödülü Eseri
Oldu.” (<我的名字叫红>:处女译作撞上诺奖原著 ), Gençlerin Hafta Sonları
Gazetesi, 20.10.2006,
http://www.china.com.cn/weekend/txt/2006-10/20/content_7261193.htm,
(02.08.2020)
YANG Guang, “Çin’deki 60 Yıllık Orta Doğu Araştırmaları” (中国的中东研究六十年),
ed. An Chunying, No.4, Beijing: Batı Asya ve Afrika, 2010, ss.36-39
YANG Xuan, “Sosyalist Gerçekçiliğinin Çin’de Yayılması ve Kabul Edilmesi Üzerine
İnceleme” (论“社会主义现实主义”在我国的传播与接受), ed. Gao Chunxia, No.3,
Zhengzhou: Shangqiu Mesleki Okulu, 2016, ss.4-7
YANG Zhongju, “Orhan Pamuk, Edebi Yaratmanın ve Kültürel Gelişmenin
Karşıtlıklarını Aramaktadır” (奥尔罕·帕慕克:追求文学创作、文化发展的混杂性),
ed.Shu Cheng, No.1, Nanjing: Çağdaş Yabancı Edebiyat, 2007, ss.88-94
YUAN Hong, WANG Haipeng, “Yabancı Resimli Çocuk Kitapların Çin’de Çevrilmesi
ve Tanıtılması ve Bunlara Karşı Düşünceler” (国外儿童绘本在中国的)译介分析与
启示), c.323, Nanning: Yayına Bakış, 2018, ss.58-60
ZAN Tao, “60 Senede Çin’de yapılan Türkiye Araştırmaları” (六十年来中国的土耳其
研究), ed. Xu Tuo, No.4, Beijing: Batı Asya ve Afrika, 2010, ss.68-70.
ZHANG Chunhua, “Benim Adım Kırmızı’daki Kültürel Temas” (论《我的名字叫红》
叙事中的文化主题), ed. Chen Yan, No.3, Nanjing: Çağdaş Yabancı Edebiyat, 2007,
ss.115-119
ZHANG Hong, “Beijing Uluslararası Kitap Fuarı’nın Açılım Töreni Yapıldı, Türkiye
Konuk Ülke Olarak Katıldı” (北京国际图书博览会开幕 土耳其成展会主宾国),
Xin Jing Gazetesi, 27.08.2014,
http://www.chinanews.com/cul/2014/08-27/6533725.shtml, (04.08.2020)
90
ZHANG Hu, “30 Senede Orhan Pamuk Üzerine Araştırmalar” (帕慕克研究三十年述
评), C.37, No.3, Jinan: Shandong Yanbancı Diller Öğretimi, 2016, ss.78-83
ZHANG Hu, “21.Yüzyılda Türk Romanlarının Durumu ve Gizli Sorunları” (21 世纪的
土耳其小说 :现状与隐忧 ), No.2, Beijing: Dünya Edebiyatına Yeni Bakış Açıları,
2017, ss.17-27
ZHANG Jiuchun, JİANG Long, YAO Fang, “Yeni Çin’in İlk Yıllarında Öğrencilerin
Sovyet Birliği’ne Gönderilmesi” (新中国初期向苏联派遣留学生 ), ed. Liu
Ronggang, No.11, Beijing: Yüz Yıl Gelgit, 2008, ss.56-59
ZHANG Yiwu: “30 Senede Çinlilerin Vazgeçmediği Arzu Ne Zaman Gerçekleşecek”
(缠绕国人三十载 此番心结何日了 ), Çin Gençler Gazetesi, 15.10.2007,
http://zqb.cyol.com/content/2007-10/15/content_1922016.htm, (02.08.2020)
91