Uluda!) Üniversitesi E!)itim Fakaltesi Dergisi Cilt: XII, Sayı : 1, 1999 ilköğretim Öğretmenlerinin Sekiz Y1lhk Eğitime ilişkin Beklenti, Sorun ve Önerileri Asude BiLGiN* Aynur OKSAL •• ÖZET Bu çalışma ilkörğtim öğretmenlerinin sekiz yıllık zorunlu eğitime ilişkin beklenti, sorun ve önerilerini anlamak ve bunların sekiz yıllık eğitimin temel ilkeleriyle örtüşen ve ayrışan noktalarını saptamak amacıyla gerçekleştirilmiştir. Bu amaçla Bursa ilinden 150 ilköğretim öğretmenine kağıt-kalem yöntemiyle beklenti, sorun ve önerileri soru/muştur. Sonuçlar pek çok noktadan temel ilkelerle beklenti, sonm ve öneriferin kesiştiğini ancak öğretmenierin özellikle üzerinde durduğu bir konuya dikkat çekilmesi gereğini ortaya koymuştur: Müfredat programının yoğunluğunun azaltılması. Anahtar Sözcükler: Temel Eğitim, öğretmen, eğitim programları. SUMMARY The Expectations Problems And Proposals of Primary School teachers About Eight Years of Obligatory Education This study intended to investigate the expectations, problems and proposals of primary education teachers related to the eight years of obligatory education and to compare these wi th the basic principles of the primary education by eight years. By means of paper and pencil, 150 primary school teachers of Bursa were asked about their expectations, problems and proposals. Results showed that they coincide with the basic Yrd. Doç. Dr.; Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Oğret/m Üyesi •• Yrd. Doç. Dr.; Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Oğretim Üyesi 79 prlncipals of primary education, but the teachers stressed to the need of lightening the intensive curriculum. Key Words: Primary education, teacher, curriculum. GİRİŞ Eğitimde çağı yakalamanın ilk ve en önemli adımı olan temel eğitim son yıllarda son derece hareketli tartışmalar sonucu bir atılım içine girmiştir. Onbeşinci Milli Eğitim Ş urasında daha ı 973 yılında "Beş yıllık temel eğitim hedefıni gerçekleştiren ülkemizde, üç yıllık ortaokul eğitiminin de 'Zorunlu Eğitim ' kapsamına alınması ve sekiz yıllık zorunlu temel eğitime geçilmesi "1739 sayılı Milli Eğitim Temel Kanunu ile desteklenmesine karşın ancak ı995 yılında hazırlanan Yedinci Beş Yıllık kalkınma planında (1996-2000) temel eğitimin önce kesintisiz sekiz yıla, sonra da oniki yıla çıkarılması öngörülmüştür. Bu bağlamda beş yıllık zorunlu eğitimi sekiz yıllık zorunlu eğitime dönüştüren 4036 sayılı Kanun 16. 08. ı 997 tarihinde çıkanlmış ve 1997-ı 998 öğretim yılından itibaren ülke genelinde sekiz yıllık zorunlu temel eğitime geçilmiştir. Dönemin Milli Eğitim Bakanının ifadesiyle "Ülkemizde sekiz yıllık zorunlu eğitimin uygulanmasıyla, eleştirici soyut düşünce yeteneği gelişmiş, bedensel gelişimini büyük ölçüde tamamlamış, teknolojik ve bilimsel gelişmeye uyum sağlama becerisi kazanmış gençlerin özgür irade ve kararlanyla mesleki eğitime yönelerek iş hayatının etkin, verimli ve sürekli katılımını sağlayan, çağın gereklerine ve toplumun gereksinmelerine uygun, istihdama yönelik meslek edinmeleri sağlanmış olacaktır. " Bu amacı gerçekleştirebilmek için Eğitimde Çağı Yakalama 2000 Projesi yürürlüğe konmuştur. Sekiz yıllık temel eğitim uygulamaya konulurken belirlenen bu temel ilkelerin İlk öğretim okullarımızda görev yapan öğretmenlerimizin şu andaki sorun, öneri ve beklentileri ile örtüşen ve ayrışan yönlerini saptarna ihtiyacı, bir ön çalışma niteliğindeki bu araştırma'nın çıkış noktasını oluşturmaktadır. Bu amaçla Bursa ili Devlet İlköğretim Okullannda görev yapmakta olan 150 öğretmenin görüşleri alınmıştır. Öğretmenlerden sorun, beklenti ve önerilerden onlara göre en önemli olan beş tanesini yazmalan istenmiştir. Araştırmanın bulgulan öğretmenierin beklenti, sorun ve önerileri, arasında paralellik olduğunu göstermektedir. 150 öğretmenin sekiz yıllık eğitime ilişkin görüşleri en sık tepki den en aza doğru aşağıda belirtilmiştir: 80 BEKLENTiLER Tepki Sıklığı 1) Ders programlannın yoğunluğunun azalulması 103 2) Sınıf geçme yönetmenliğinin gözden geçirilmesi 81 3) Disiplin kurulu yönetmenliğinin yapUnrn gücünün artUnlması 46 4) Rehberlik hizmetlerinin gerçekleştirilmesi 35 5) Sosyal etkinlik çalışmalan yapılması 35 6) Personel dağılımının iyi yapılması 35 7) Fiziki ortamın düzenlenmesi 35 8) Öğretmen yetiştirmenin kalitesinin yükseltilmesi 12 9) Branş öğretmenliğinin nitelikli hale gelmesi 23 lO)Hizınet içi eğitime önem verilmesi 12 1 !)Bilgisayar teknolojisine geçiş ll 12)Birleştirilmiş sınıfuygulamasına son verilmesi 10 13)Yabancı dil eğitiminin ikinci sınıfa alınması 9 SORUNLAR ı) Sınıfların çok kalabalık olması 46 2) Yeterli araç-gereçin bulunamaması, fiziki ortamın yetersizliği 46 3) Bilgide yetersiz öğrencinin birşey bilmeden geçmesi 45 4) Kaliteli öğretmen sorunu, branş öğretmeninin olmayışı 35 5) Müfredat programı çok yüklü olması 35 6) Rehberlik hizmetlerinin yetersizliği 34 7) Disiplin kurulunun gücünün olmaması 34 8) Personel yetersizliği 15 9) Öğretmenierin kimi okullarda yığılması, kimisinde ise derslerin boş geçmesi 12 ı O) Öğrencinin ders dışı etkinliklereyeteri kadar zamanı olmaması, sosyal beceriler kazanamaması ı ı ll)Taşımalı sistemle gelen öğrenciler ile diğer öğrenciler arasındaki seviye farkı 5 ı2)Öğretmenin rehberlik işinin çok artması 5 B)Y önetmeliklerdeki sorunlar 3 ı4)Öğretmenlerin maddi durumlanııın kötülüğü 3 15)Sabah giriş ve akşam çıkış saatlerinin küçük çocuklara uygun olınaması 1 ı6)Her öğrenciye aynı uygulamanın yapılması ı 81 ÖNERİLER 1) Disiplin kurulu etkin olsun 69 2) Müfredat programlannın yoğunluğu azaltılsın 35 3) Fiziki ortam iyileştirilsin 35 4) Hizmet içi eğitim düzenlenip kalite artmisın 35 5) Sınıf geçme notu yükseltilsin, sırufta kalma olsun 35 6) Rehberlik hizmetleri yeterli kişilerce yürütülsün 23 7) Öğretmen açığı kapatılsın 12 8) Ekonomik açıdan yetersiz olan okullann ihtiyaçları saptanıp bakanlık desteği sağlansın. ll 9) Kırsal alanlarda merkezi yerleşim yerlerine Yatıh ilköğretim Bölge Okullan (Y.İ.B.O.) kurulsun ll 10) Seviye sınıflan oluşturulsun 8 ll)Ek okul2 ve 3'te yabancı dil başlasın 5 12)0rta I baraj olsun 3 13)) Her okulda yabancı dil laboratuvarı olsun 3 14)Ek ders ücretleri arttınlsın. Böylece motivasyon artacaktır. 3 15)8. sınıfbilimsel verilere dayanılarak yönlendirme sınıfı olsun 2 16)Öğrenci sayısı daha çok sınıf açılarak azaltılsın 2 17)Öğretmen maaşları yükseltilsin. 2 TARTIŞMA Öğretmenierin sorunlara ilişicin görüşleri kaliteli öğretmen yetiştirme sorunlanndan soyutlanarnaz görünmektedir. Tüm bu noktaları dikkate aldığımızda başlangıç olarak, öğretmen yetiştirmenin belirli ölçütlere dayanan ilkeli ve denetlenen bir etkinlik olarak ele atırıması gereği ortaya çıkmaktadır. 1996 yılında Yüksek Öğrenim Kurumu ve Milli Eğitim Bakanlığı ortak bir çalışma ile ülkenin öğretmen ihtiyacı doğrultusunda Eğitim Fakültelerinin öğretmen yetiştirme programlarını yeniden düzenleme kararı almıştır. Yeni düzenlenme ile okul öncesi ve ilköğretim alanlannda kısa sürede ciddi öğrenci artışları hedeflenmektedir. Ancak artan öğrenci sayıları, bina, derslik, laboratuvar ve öğretim elemarn ihtiyacını da beraberinde getirmektedir. Artan öğrenci sayıları na parelel olarak söz konusu bina, derslik v.b . ihtiyaçlann giderilmemesi eğtim-öğretim kalitesini önemli ölçüde etkileyecektir. Yeni düzenleme Eğitim Fakültelerindeki bölüm yapılarımasını, Milli Eğitim Sistemimizdeki okul yapılanmasına parelel hale getirerek, yan alan 82 uygulamasına yer vennektedir (Fen Bilgisi, Matematik, Türkçe ve Sosyal Bilgiler). Ancak yan alanlarda öğretime yönelik eğitim verecek öğretim elemanJannın nicelik ve nitelik açısından yetersizligi, aday öğretmenierin ilkögretim ikinci kadernede söz konusu alan dersleri öğretmekte yetersiz kalacakları gerçeğini beraberinde getinnektedir. Yeni düzenleme ile öğretmen yetiştinne lisans programları, alan öğretim yöntemlerini ve öğretmenlik uygulamasını ön plana çıkartmaktadır. Adayiann sımf içi uygulamalar yoluyla öğretmenlik becerisi ve deneyimi kazanması amaçlanmaktadır. Öğretmenlik uygulamasının ön plana çıkartılmış olması yeni düzenlernede gözle görülür bir gelişme göstennektedir. Özellikle öğretmenlik mesleğini sevdirme açısından... Ancak okul-fakülte işbirliğinin sağlanması için yapılan çalışmaların çok ciddi bir şekilde yürütülmesi gerekmektedir. Uygulamalar, öğretmen yetiştirmenin sadece akademik bir öğretim değil ayn zamanda, pratik meslek bilgi ve becerilerinin kazanılması süreci olduğunu ortaya koymaktadır. Yeni düzenlernelerin gerçekçi hedefleri yakalayabilmesi için öğretmen eğitiminde yetki ve sorumlulukları açıkça belirlenmiş bir otoritenin (M.E.B., YÖK, ya da yarı bağımsız birimler) standartları saptayıp (nitelikli öğretmen standartları) bu standartlar çerçevesinde öğretmen yetiştirme etkinliklerine yönelik hizmetleri yeterlilik ve nitelik açısından değerlendinnesi gerekmektedir. Değerlendirmenin sağlıklı olabilmesi için: -Eğitim Faküttelerinde görev yapan öğretim elemanlarının nitelikli öğretmen yetiştirmede yeterliliklerine ilişkin standartların belirlenmesi. -Öğretmen yetiştinne programlarında okututacak derslerin ve içeriklerin yine standartlar yoluyla belirlenmesi. -Her öğretmende bulunması gereken yeterliliklere göre program geliştirme çalışmalan yapmak. -Fakülteler arasındaki öğretmen yetiştinne programlarındaki çeşitliliği ortadan kaldırmak için, programlarda bulunması gereken dersler ve bu dersler için performans ölçütleri belirlemek. Beklentilere ilişkin görüşler özel bir önem taşımaktadır. Çünkü sistemin içinde bulunan ve sorunlan bizzat yaşayan öğretmenierin beklentilerini en gerçek ve güncel olanlar biçiminde kabullenmek zorunda olmalıyız. Bu arada ilginç bir bulgu da öğretmen maaşlarının arttınlmasına ilişkin beklentinin 17. Sırada yer almasıdır. Öğretmenierin kendilerine ilişkin beklentilerine son sıralarda yer venneleri onların sekiz yıllık eğitime olan inançlarını yansıtması açısından yorurnlandığında sevindiricidiL Öğretmenierin geleceğe yönelik önerileri ise sekiz yıllık temel eğitimin temel ilkeleriyle sınıf mevcutlarının azaltılması, fiziki ortamın iyileştirilmesi, 83 Yatılı İlköğretim Bölge Okullannın açılması, maddi olanaklan olmayan öğrencilerin ihtiyaçlannın karşılanması, bilgisayar destekli eğitem geçilmesi, ilköğretim kademesinde en az bir yabancı dilin öğretilmesi maddelerinde örtüşmektedir. Bunların dışında öğretmenierin güçlü bir biçimde vurgularlıklan en önemli öneri ve beklenti müfredat programındaki yoğunluğun azaltılmasıdır. Bu istek içerik yerine yöntem öğretimini amaçlayan çağdaş eğitim sloganıyla da tutarlıdır. Rehberlik hizmetlerine ağırlık verilmesi, hizmet içi eğitimin güçlendirilmesi, sınıf geçme ölçütlerinin yükseltilmesi ve disiplin yönetmeliğindeki sorunlar öğretmenierin dikkat edilmesini önerdiği diğer önemli konulardır. Bu çalışma sadece bir ön araştırma niteliğindedir. Ancak bundan sonra gerçekleştirilecek ciddi ve kapsamlı çalışmalarla alanın içinde uğraş veren öğretmenierin yaşantılan eğitim fakültelerine ışık tutabilir, böylece sekiz yıllık zorunlu eğitim amacına yaklaşabilir. KAYNAKLAR 1. "Sekiz Yıllık Kesintisiz Egitim " T. C. Milli Eğitim Bakanlığı Araştırma ve Koordinasyon Kurulu Başkanlığı. 84