Özaslan ve ark. Sağlık Bakımı İlişkili Enfeksiyon Güncel Pediatri The Journal of Current Pediatrics ÖZGÜN ARAŞTIRMA ORIGINAL ARTICLE Bir Üniversite Hastanesinde Pediatrik ve Yenidoğan Yoğun Bakım Ünitelerinde Sağlık Bakımı İlişkili Enfeksiyonların Kıyaslamalı Değerlendirilmesi: Yedi Yıllık Retrospektif Çalışma Comparative Evaluation of Health Care-Related Infections in Pediatric and Newborn Intensive Care Units in A University Hospital: The Seven-Year Retrospective Study Zeynep Özaslan (0000-0003-2641-4140), Solmaz Çelebi* (0000-0002-3536-0263), Nilgün Köksal** (0000-0002-6067-3886), Hilal Özkan** (0000-0001-5454-5119), Gökhan Ocakoğlu*** (0000-0002-1114-6051), Edanur Yeşil* (0000-0002-8926-9959), Arife Özer (0000-0001-9232-0084), Cansu Turan* (0000-0003-3146-6391), Beyhan Bülbül*(0000-0002-5720-1212), Mustafa Hacımustafaoğlu*(0000-0003-4646-660X) Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı Bursa, Türkiye *Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Çocuk Enfeksiyon Bilim Dalı, Bursa, Türkiye **Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Neonotoloji Bilim Dalı, Bursa, Türkiye ***Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi, Biyoistatistik Anabilim Dalı, Bursa, Türkiye Öz Giriş: Bu çalışmada Bursa Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi’nde Çocuk Yoğun Bakım Ünitesinde (ÇYBÜ) ve Yenidoğan Yoğun Bakım Ünitesinde (YDYBÜ) saptanan Sağlık Bakımı İlişkili Enfeksiyonların (SBİE) insidansı, dansitesi ve karşılıklı ilişkilerinin genel bir durum tespiti çerçevesinde değerlendirilmesi amaçlandı. Gereç ve Yöntem: Bu çalışmada Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezleri (CDC) 2015 ve Ulusal Hastane Enfeksiyonları Sürveyans Ağı (UHESA) 2017 kriterleri Anah tar ke lim e ler dikkate alınarak 2012 - 2018 yılları arasında SBİE gelişen 91 ÇYBÜ hastası ve Sağlık bakımı ilişkili enfeksiyon, çocuk 158 YDYBÜ hastasının verileri retrospektif olarak incelendi. yoğun bakım ünitesi, yenidoğan yoğun Bulgular: ÇYBÜ ve YDYBÜ de sırasıyla; SBİE hızı, ÇYBÜ’ye göre YDYBÜ’de bakım ünitesi daha yüksek (%9,6’ya karşı %14,9; p<0,001) ancak SBİE dansitesi ise daha düşük (9,9/1000 hasta gününe karşı 7,8/1000 HG; p=0,061) saptandı. Tüm hastaların Keywords yatış günü; YDYBÜ’de daha uzun (sırasıyla 9,7 güne karşı 19,1 gün; p<0,001) Healthcare associated infection, pediatric saptanırken SBİE tanısı alan hastaların medyan yatış süreleri ÇYBÜ ve YDYBÜ intensive care unit, neonatal intensive care için sırasıyla (49 güne karşı 41,5 gün; p= 0,1), SBİE tanı alma günlerinin medyanı unit sırasıyla (17 güne karşı 15 gün; p=0,6) saptandı. YDYBÜ’de doğum ağırlığına göre SBİE hızları ve dansiteleri sırası ile ≤750 gr hastalarda %7,8 ve 2,75/1000 Geliş Tar ihi/Received : 22.02.2021 HG; 750-1000 gr hastalarda %23,2 ve 6,2/1000 HG, 1001-1500 gr hastalarda %6,1 Kab ul Tar i hi/Accepted : 07.05.2021 ve 4,98 HG, 1501-2500 gr hastalarda %44,7 ve 9,2/1000 HG; ≥2501 gr hastalarda %24,6 ve 13,8/1000 HG olduğu bulundu. ≥1501 gr olan bebeklerde SBİE oranları DOI:10.4274/jcp.2021.0029 daha yüksek saptandı.Sonuç: ÇYBÜ ve YDYBÜ’de SBİE oranlarında ve önleme stratejilerinde farklılıklar olabileceği ve enfeksiyon kontrol önlemleri için sürekli ve kaliteli Yaz ışm a Ad re si/Ad dress for Cor resp on den ce: biçimde idamesi önemlidir. Dr. Mustafa Hacımustafaoğlu, Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Çocuk Enfeksiyon Bilim Dalı, Bursa, Türkiye E-posta: mkemal@uludag.edu.tr J Curr Pediatr 2021;19:231-240 231 232 Özaslan ve ark. Sağlık Bakımı İlişkili Enfeksiyon Abstract Introduction: In this study, it was aimed to evaluate the incidence, density and reciprocal relationships of Health Care Associated Infections (HCAIs) detected in the Pediatric Intensive Care Unit (PICU) and Neonatal Intensive Care Unit (NICU) in Bursa Uludag University Faculty of Medicine Hospital as a general perspective. Materials and Methods: In this study, data of 91 PICU and 158 NICU patients who developed HCAIs between 2012-2018 years, taking into account the criteria of the Centers for Disease Control and Prevention (CDC) 2015 and the Turkish National Hospital Infections Surveillance Network (UHESA) 2017, were retrospectively analyzed. Results: The HCAIs rate was higher in NICU (9.6% vs 14.9%; respectively, p <0.001), but the infection density was lower (9.9 versus 7.8/1000 patient days, p=0.061). Stay of length for all patients in NICU was found to be longer (19.1 days vs 9.7 days; p <0.001), and the median length of stay with HCAIs in PICU and in NICU was 41.5 days versus 49 days respectively (p=0.1). The median time of HCAIs diagnosis was 17 days in PICU vs 15 days in NICU, p=0.6). In NICU, according to birth weight, HCAIs rates and infection densities were 7.8% and 2.7/1000 patient-days in <750 g patients; 23.2% and 6.2/1000 patient-days in 751-1000 g patients, 6.1% and 4.9 patient-days in 1001-1500 g patients, 44.7% and 9.2/1000 patient-days in 1501-2500 g patients, and %24.6 and 13.8/1000 patient-days in >2501 g patients. HCAIs rates were found to be higher in babies with >1501 g. Conclusions: There may be differences in the rates and prevention strategies in PICU and NICU and continuous and high quality maintenance is important for infection control measures. Giriş verileri incelenerek, SBİE gelişen ÇYBÜ ve YDYBÜ Sağlık Bakımı İlişkili Enfeksiyon (SBİE), gelişmiş hastaları çıkarıldı ve tek tek değerlendirildi. Olguların ve gelişmekte olan ülkelerde sağlık hizmet kalitesinin yaş, cinsiyet, primer tanı, yatış süresi, SBİE tanısı önemli bir göstergesidir. Yoğun bakım üniteleri (YBÜ) konma günleri ve karşılıklı olarak kıyaslanmaları risk faktörleri fazla olan hastaların tedavi edilmesi yapıldı. Kullanılan oranlardan; servis Yatak doluluk sebebi ile SBİE’nin en sık görüldüğü kliniklerdir. oranı=(yatılan toplam gün sayısı x 100) / (365 x hasta Dünyadaki çalışmalarda Çocuk Yoğun Bakım yatak sayısı) formülüne göre hesaplandı. Doluluk Ünitelerinde (ÇYBÜ) SBİE hızı %3,6-%20 arasında oranının %100’den fazla olması hasta yoğunluğunun (1-8), Yenidoğan Yoğun Bakım Ünitelerinde (YDYBÜ) çok olduğu dönemlerde yoğun bakıma resmi kapasiteye ise SBİE hızı %7,3 ile %57,7 arasında bildirilmiştir ek olarak ekstra yatak ilave edilmesinden kaynaklandı. (2,9-17). Türkiye’de ÇYBÜ’de SBİE hızları %2,9 SBİE hızı=(SBİE sayısı / yatan hasta sayısı) x 100 ile %43,9 arasında (18-26) ve YDYBÜ’lerde yapılan formülüne göre ve SBİE dansitesi=(SBİE sayısı / hasta çalışmalarda ise %3,2 ile %42,3 arasında (23,27- yatış günü; HG) x 1000 formülüne göre hesaplandı. 33) bildirilmiştir. Ancak Türkiye’de ÇYBÜ ve YDYBÜ de doğum tartısına göre (≤750 gr, 750-1000 YDYBÜ’de SBİE’lerin birlikte değerlendirildiği gr, 1001-1500 gr 1501-2500 gr ve ≥2501 gr) ayrıca çalışmaya rastlanılmamıştır. Bu çalışmada 7 yıllık değerlendirme yapıldı. Sürekli değişkenlerin normal sürede kliniğimizde ÇYBÜ ve YDYBÜ’de saptanan dağılıma uygunluğu Kolmogorov Smirnov testi ile SBİE insidansı, enfeksiyon dansitesi ve karşılıklı incelendi. Sürekli değişkenler normal dağılıma uygunluk ilişkilerinin genel bir durum tespiti çerçevesinde testi sonucuna göre medyan (minimum-maksimum), değerlendirilmesi amaçlandı. ortalama ± standart sapma değerleriyle ifade edildi. Kategorik değişkenler ise n/N(%) değerleriyle ile ifade Gereç ve Yöntem edildi. Sürekli değişkenlerin gruplar arasında yapılan Bu çalışmada Amerikan Hastalık Kontrol ve karşılaştırmalarında Kruskal Wallis ve Mann Whitney Korunma Merkezi (The Centers for Disease Control U testi; kategorik değişkenlerin gruplar arasında and Prevention: CDC) 2015 (34) ve (Ulusal Hastane yürütülen karşılaştırmalarında ise ki-kare, Fisher’in Enfeksiyon Sürveyans Ağı) UHESA 2017 kriterleri kesin ki-kare ya da Fisher-Freeman-Halton testleri (35) dikkate alınarak 2012 - 2018 yılları arasında kullanıldı. İstatistiksel analizler için SPSS (IBM Corp. SBİE gelişen 91 ÇYBÜ hastası ve 158 YDYBÜ Released 2012. IBM SPSS Statistics for Windows, hastasının verileri retrospektif olarak incelendi. Yedi Version 21,0 Armonk, NY: IBM Corp.) programı yıllık bir sürede (2012 - 2018 yılları arasında) Çocuk kullanıldı. Anlamlılık p<0,05 düzeyinde değerlendirildi Enfeksiyon Hastalıkları Bilim Dalı elektronik dosya ve çalışmada gerçek p değerleri kullanıldı. J Curr Pediatr 2021;19:231-240 Özaslan ve ark. Sağlık Bakımı İlişkili Enfeksiyon 233 Bulgular ÇYBÜ ve YDYBÜ’de yatan hastaların SBİE UÜTF ÇSH Anabilim Dalı toplam 126 yatak verileri kıyaslamalı olarak Tablo 4’te özetlendi. kapasiteli olup (ÇYBÜ 10 yatak kapasiteli, YDYBÜ ÇYBÜ’ye kıyasla YDYBÜ’de daha uzun (9,7 2012-2015 yılları arasında 15, 2016-2018 yılları güne karşı 19,1 gün; p<0,001), SBİE hızı daha yüksek arasında 16 yatak kapasiteli) çalışma süresi boyunca (9,6’ya karşı 14,9; p<0,001) ancak SBİE dansitesi (01/01/2012-31/12/2018 tarihleri arasında) ÇYBÜ’de ise daha düşük (9,9/1000 HG’ye karşı 7,8/1000 HG; takip edilen hasta sayısı 2851, YDYBÜ’de takip edilen 0,061) bulundu. hasta sayısı ise 2110 idi. YDYBÜ’de yatan hastalarda doğum ağırlığına ÇYBÜ’de yatan ve SBİE gelişen toplam 91 hasta değerlendirmeye alındı ve hasta başına ortalama göre SBİE hız, dansite verileri ise Tablo 5’te özetlendi. 3 (275/91) anlamlı üreme oldu. YDYBÜ’de SBİE ≥1501 gr olan bebeklerde SBİE oranları daha yüksek gelişen 158 hasta değerlendirmeye alındı ve hasta saptandı. YDYBÜ’de yatan hastalarda doğum başına ortalama 2 (315/158) anlamlı üreme oldu. ağırlığına göre verileri incelendiğinde tüm hastaların ÇYBÜ ve YDYBÜ’de SBİE gelişen olguların %31’i ≥1501 gr olmasına rağmen, tüm SBİE’lerin demografik, yatış özellikleri ve eşlik eden hastalıkları %70,6’sını ≥1501 gr olan bebeklerin oluşturduğu Tablo 1, 2 ve 3’te görülmektedir. görüldü (Tablo 5). Tablo 1. ÇYBÜ ve YDYBÜ’deki SBİE tanılı hastaların demografik özellikleri Demografik özellikler ÇYBÜ YDYBÜn=91 n=158 p Yaş (gün) 24 (1-212) ay 1 (1-23) gün63±75 2,4±4,1 Cinsiyet Kız 39/91(%42,9) 73/158 (%46,2) 0,621 Erkek 52/91(%57,1) 85/158 (%53,8) Primer tanı Nörolojik hastalık 28/91 (%31) 12/158 (%7,6) <0,001 Hematojen ve solid organ malignansı 18/91 (%19,7) 2/158 (%1,3) <0,001 Kalp hastalığı 16/91 (%18) 21/158 (%13,3) 0,32 Metabolik hastalık 12/91 (%13) 7/158 (%4,4) 0,012 Akciğer hastalığı 4/91 (%4) 2/158 (%1,3) 0,82 Gastrointestinal hastalık 4/91 (%4) 5/158 (%3,2) 0,78 Konjenital anomali 4/91 (%4) 7/158 (%4,4) >0,9 Hipoksik iskemik ensefalopati 3/91 (%3) 7/158 (%4,4) 0,76 Renal hastalık 1/91 (%1) 4/158 (%2,5) 0,67 Prematürite komplikasyonları 1/91 (%1) - - Prematurite - 73/158 (%46,2) - Genetik hastalık - 2/158 (%1,3) - Dermatolojik hastalık - 4/158 (%2,5) - Endokrin hastalık - 1/158 (%0,6) - Ürogenital hastalık - 4/158 (%2,5) - Hiperbilüribinemi - 7/158 (%4,4) - TOPLAM 91/91 (%100) 158/158 (%100) ÇYBÜ: çocuk yoğun bakım ünitesi, YDYBÜ: yenidoğan yoğun bakım ünitesi. Tablodaki tanımlayıcı veriler medyan (minimum-maksimum), ortalama ± standart sapma ve n/N(%) olarak verildi. J Curr Pediatr 2021;19:231-240 234 Özaslan ve ark. Sağlık Bakımı İlişkili Enfeksiyon Tartışma rastgele seçilen herhangi bir yaştaki 12,299 hasta Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ)’nün SBİE’leri üzerinde SBİE’lere yönelik bir nokta prevelans önlemeye yönelik 2002 senesinde yayınladığı çalışmasında SBİE hızının %3,28 tespit edildiği bildirgede; Avrupa, Doğu Akdeniz, Güneydoğu Asya bildirilmiştir (37). Yukarıdaki veriler genel hastane ve Batı Pasifik’te 55 hastaneyi kapsayan bir çalışmada, verileridir. Çocuklarda YBÜ’de yatan hastaların hastanede yatan çocuk ve erişkin hastaların %8,7’sinde kritik özellikli hastalar olması nedeniyle YBÜ’lerde SBİE geliştiği bildirilmiştir (36). ABD’de 2011 SBİE hızları daha yüksek olup ayrı bir önem arzeder. senesinde, 11,000’den fazla rastgele seçilen çocuk Ayrıca SBİE ile ilgili yapılan çalışmaların kıyaslamalı hasta üzerinde SBİE yönelik yapılan bir çalışmada, değerlendirilmesinde; hangi tanı kriterlerine göre SBİE tüm yatan çocuk hastaların %4’ünde SBİE tespit tanısı konulduğu da çok önemlidir. Tanı kriterlerinin de edilmiştir (37). Aynı çalışmanın devamında ABD’de, CDC 2015 veya ülkemizde UHESA 2017 kriterlerinin 2015 senesinde, 10 farklı eyalette, farklı büyüklükte konulduğu tarihten önceki çalışmaların kriterlerinin- 199 genel veya çocuk hastanelerinde hizmet almış, örneğin klinik sepsis kriterleri kaldırılmıştır- farklı Tablo 2. ÇYBÜ ve YDYBÜ’deki SBİE tanılı hastaların yatış özellikleri Yatış özellikleri ÇYBÜ YDYBÜn=91 n=158 p YBÜ’ye nereden yattığı Acil servis 63/91 (%69,2) 11/158 (%7) <0,001 Dış merkezden sevk 10/91 (%10,9) 27/158 (%17,1) 0,193 Kendi kliniklerimizden 8/91 (%8,8) - - YDYBÜ’den devir 7/91 (%7,7) - - Kalp damar YBÜ’den devir 3/91 (%3,3) 9/158 (%5,7) 0,544 Merkezimizde doğum - 111/158 (%70,2) - Toplam yatış süresi (gün) 49 (6-316) 41,5 (4-196) 0,132 77±72 54,2±40,5 SBİE tanı alma günü 17 (3-175) 15 (3-120) 0,621 28,4±33,9 23,5±24,7 Taburcu 52/91 (%57,1) 103/158 (%65,2) 0,207 Sevk ya da devir 5/91 (%5,5) 21/158 (%13,3) 0,053 TOPLAM 91/91 (%100) 158/158 (%100) ÇYBÜ: çocuk yoğun bakım ünitesi, YDYBÜ: yenidoğan yoğun bakım ünitesi, SBİE: sağlık bakımı ilişkili enfeksiyon. Tablodaki tanımlayıcı veriler medyan (minimum- maksimum), ortalama ± standart sapma ve n/N (%) olarak verildi Tablo 3. YDYBÜ’de SBİE tanısı alan hastaların doğum ağırlığına göre demografik özellikleri Doğum Ağırlığı Hastaların demografik özellikleri ≤750 751-1000 1001-1500 gr 1501-2500 gr ≥2501 gr (n=3) gr (n=22) (n=30) (n=31) gr (n=72) Cinsiyet Erkek (n=85) 2/3 (%66) 11/22 (%50) 17/30 (%57) 11/31 (%35) 44/72 (%61) Kız (n=73) 1/3 (%33) 11/22 (%50) 13/30 (%43) 20/31 (%65) 28/72 (%39) Toplam yatış günü 89(55-138) 60(4-196) 33(6-173) 69,5(6-173) 32(4-191) 94±41,7 78,3±49 73,5±40,4 48,8±38,8 39,3±30,3 SBİE tanı alma günü 19(15-75) 23,5(3-120) 25(3-110) 9(3-111) 12,5(3-104) 36,3±33,3 38,4±33,05 30±25,3 19,8±25,2 17,3±18,2 Tablodaki tanımlayıcı veriler n/N(%) ve medyan(minimum-maksimum), ortalama ±standart sapma olarak verildi. Parantez içerisindeki yüzdelik değerler ilgili doğum ağırlığı kategorisi üzerinden hesaplandı. J Curr Pediatr 2021;19:231-240 Özaslan ve ark. Sağlık Bakımı İlişkili Enfeksiyon 235 olduğu ve bu nedenle SBİE hızlarının bu durum arasında bildirilmiştir (1-8) (Tablo 6). Türkiye’deki dikkate alınarak değerlendirilmesi gerekmektedir (38). çalışmalarda ise ÇYBÜ’de yatan hastalarda SBİE hızları %2,9-%43,9; SBİE dansiteleri 2,9-21,9/1000 a. ÇYBÜ’de yatan hastalarda SBİE Hız ve HG arasında (18,19,21-26) bildirilmiştir (Tablo 6). Dansitesi: Bizim çalışmamızda, 2012-2018 yılları arasında ÇYBÜ’de ortalama SBİE hızı %9,6; SBİE dansitesi Dünyadaki yapılmış olan ve sadece ÇYBÜ’de 9,9/1000 HG idi. Oranlarımız dünyadaki ve yatan hastaların alındığı çalışmalarda SBİE hızları ülkemizdeki yapılan çalışmalarla benzer olmakla %3,6-%20, SBİE dansiteleri 11,2-24,5/1000 HG birlikte, ülkemizdeki çoğu çalışmaya göre SBİE hızları Tablo 4. Çocuk Yoğun Bakım Ünitesi ve Yenidoğan Yoğun Bakım Ünitesi’nde yatan tüm hastaların yedi yıllık ortalama yatış süresi, doluluk oranı, SBİE hızı ve SBİE dansitesi verileri Yatırılan klinik Yatan hasta Yatak Hasta Ortalama yatış Doluluk oranı 1 SBİE hızı2 SBİE dansitesi3sayısı sayısı günü süresi (gün) (%) (%) (/1000 hasta günü) ÇYBÜ 2851 10 27655 9,7 108,2 9,6 9,9 YDYBÜ 2110 15,4 40395 19,1 102,4 14,9 7,8 p - - - <0,001 0,96 <0,001 0,061 ÇYBÜ: Çocuk Yoğun Bakım Ünitesi YDYBÜ: Yenidoğan Yoğun Bakım Ünitesi SBİE: sağlık bakımı ilişkili enfeksiyon 1:Bir yıllık doluluk oranı; yatak doluluk oranı= (yatılan toplam gün sayısı x 100) / (365 x hasta yatak sayısı) formülüne göre hesaplandı. Doluluk oranının %100’den fazla olması hasta yoğunluğunun çok olduğu dönemlerde yoğun bakıma resmi kapasiteye ek olarak ekstra yatak ilave edilmesinden kaynaklandı. 2:SBİE hızı; (SBİE sayısı / yatan hasta sayısı) x 100 formülüne göre hesaplandı. Bir hastada birden fazla SBİE gelişebilir. 3:SBİE dansitesi; (SBİE sayısı / HG) x 1000 formülüne göre hesaplandı. Tablo 5. YDYBÜ’de doğum ağırlığına göre SBİE hız, dansite verileri Toplam hasta sayısı SBİE tanısı alan hasta Doğum ağırlığı (gr) ve oranı 1 sayısı ve oranı 2 SBİE hızı3 Hasta SBİE dansitesi4 n/N(%) n/N(%) (%) günü (/1000 hasta günü) ≤750 90/2110 3/158 7,77 a 2539 2,75 a (%4) (%1,9) 751-1000 227/2110 22/158 23,23 b 8501 6,23 b (%11) (%13,9) 1001-1500 1143/2110 30/158 6,12 c 14061 4,98 c (%54) (%19) 1501-2500 123/2110 31/158 44,71 d 5908 9,20 d (%6) (%19,6) ≥2501 527/2110 72/158 24,66 e 9386 13,85 e (%25) (%45,6) p <0,001 0,04 pa-c :0,53 p a-e:0,007 pb-e:0,7 p c-e:0,03 Diğer ikili diğer ikili karşılaştırmalarda p karşılaştırmalarda <0,001 p>0,05 Toplam 2110/2110 158/158 14,9 40395 7,8 (%100) (%100) YDYBÜ: yenidoğan yoğun bakım ünitesi, SBİE: sağlık bakımı ilişkili enfeksiyon. 1: YDYBÜ’ye yatan toplam hasta sayısı 2110’dur. Tablodaki oranlar doğum ağırlığına göre hasta sayısının YDYBÜ’de yatan tüm hastalar içindeki oranı ifade eder. 2: YDYBÜ’de yatan SBİE tanısı alan toplam hasta sayısı 158’dir. Tablodaki oranlar doğum ağırlığına göre SBİE tanısı alan hasta sayısının YDYBÜ’deki tüm SBİE tanısı alan hastalar içindeki oranı ifade eder. 3: SBİE hızı; (SBİE sayısı / doğum ağırlığına göre yatan hasta sayısı) x 100 formülüne göre hesaplandı. Bir hastada birden fazla SBİE gelişebilir. 4: SBİE dansitesi; (SBİE sayısı / doğum ağırlığında göre HG) x 1000 formülüne göre hesaplandı J Curr Pediatr 2021;19:231-240 236 Özaslan ve ark. Sağlık Bakımı İlişkili Enfeksiyon %7-%43 ve SBİE dansiteleri 2,8-21,9/ 1000 HG <0,001). Çalışmamızda SBİE dansitesi 2007’deki düşük bir seviyede sayılabilir. Ancak kıyaslamalarının çalışmaya göre (18) düşük (%18,5’e karşı %9,9), sağlıklı olması için, kıyaslanan YBÜ’lerin benzer 2010-2013’de yapılan çalışmaya göre (23) benzer özellikte olması, yatan hasta niteliği, YBÜ özellikleri bulundu (%9,2’ye karşı %9,9). Üçüncü basamak bir gibi ve SBİE aktif sürveyans kalitelerinin benzer ÇYBÜ’sü olan hastanemizde SBİE’ye karşı önlem ve standartta olması gerektiği bilinmektedir. Adana’da tedbirlerin alınıyor olmasına rağmen, bu süre zarfında Celiloğlu ve ark. tarafından yapılan çalışmada (25) komorbiditesi olan karışık hasta popülasyonlarının saptanan %2,9’lik düşük SBİE hız ve dansitesi SBİE olması SBİE hızının yüksek olmasına sebep önleyici tedbirlerin alınması ve retrospektif çalışma olabilir. Ayrıca belli dönemlerde enfeksiyon kontrol olması sebebi ile sürveyans verilerine ulaşılamamış önlemlerindeki gevşeme SBİE hızındaki artışla olması olarak belirtilmiştir. Ayrıca Isparta’da Demirok sonuçlanmış olabilir. Bu nedenle enfeksiyon kontrol ve ark. tarafından (26) 2015-2017 yılları arasında önlemlerinin sürekli aynı titizlikle alınması ve saptanan yüksek SBİE hızı (%43,8) klinik olarak SBİE düzenli ve kaliteli sürveyansın istiktarlı bir biçimde tanısı konulan vakaların fazla olması, yatak doluluk sürdürülmesi önemlidir. oranının fazla oluşu, uzamış yatış öyküsü, antibiyotik direnci, kateter kullanımının fazla olması ile ilgili b. YDYBÜ’de yatan hastalarda SBİE Hız ve olabileceği bildirilmiştir. Daha önce Bursa’da yapılan Dansitesi: çalışmalarla kıyaslandığında; çalışmamızda SBİE hızı Dünyada YDYBÜ’de yatan hastalarda ise SBİE 2007’deki çalışmaya göre (18) düşük (%16,3’e karşı hızları %7,3-%57 arasında, SBİE dansitesi 3,2- %9,6; p=0,007), 2010-2013’de yapılan çalışmaya 29,8/1000 HG olarak bildirilmiştir (2,9-17). Ülkemizde göre (23) yüksek bulundu (%7,4’e karşı %9,6; p yapılan çalışmalara bakıldığında YDYBÜ’de yatan Tablo 6. Çeşitli çalışmalarda ÇYBÜ’de yatan hastalarda SBİE hız ve dansiteleri ÇYBÜ merkezi SBİE hızı SBİE dansitesi(%) (/1000 HG) Referans Dünya Litvanya (çok merkez, 2003-2005) %13,6 24,5/1000 (1) Estonya(tek merkez, 2004-2008) %9,2 12,8/1000 (2) Peru (tek merkez, 2006-2007) % 19,5 - (3) El Salvador(tek merkez 2007-2009) %15,5 - (4) Hindistan (tek merkez,2014-2016) %20 - (5) Japonya (tek merkez, 2013) %6,6 11,2/1000 (6) İtalya Brezilya (çok merkez, 2010-2014 ) %3,6 - (7) Mısır (tek merkez,2014-2015) %15,6 - (8) Türkiye UÜTF (tek merkez 2007) %16,3 18,5/1000 (18) Marmara (tek merkez 2008-2010) %16,5 - (20) İzmir (tekmerkez, 2010) %32,1 - (21) Kayseri (tek merkez,2008) %21,1 - (22) UÜTF (tek merkez, 2010-2013) %7,40 9,2/1000 (23) Marmara (tek merkez 2011-2013) %22,24 20,7/1000 (24) Adana (tek merkez, 2012-2016) %2,9 2,89/1000 (25) Isparta (tek merkez, 2010-2011) %33,30 11,2/1000 (26) Isparta (tek merkez, 2012-2013) %13,27 19,2/1000 (26) Isparta (tek merkez, 2015-2017) %43,88 21,9/1000 (26) Çalışmamız (2012-2018) %9,6 9,9/1000 ÇYBÜ: çocuk yoğun bakım ünitesi, SBİE: sağlık bakımı ilişkili enfeksiyon, UÜTF: Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi J Curr Pediatr 2021;19:231-240 Özaslan ve ark. Sağlık Bakımı İlişkili Enfeksiyon 237 hastalarda SBİE hızları %3,2-%42,3 arasında, SBİE bunun sonucunda dirençli suşların oluşumu, hasta dansitelerinin 3,1-21,3/1000 HG olduğu bildirilmiştir bakım uygulamaları, yoğun bakımlar için ayırılan (23,28-31,33) (Tablo 7). sınırlı mali kaynak ile ilişkili olabileceği belirtilmiştir. Bizim çalışmamızda, YDYBÜ’de yatan Mısır’daki (13,14) %21,4 ve %38,5’lik yüksek SBİE hastalardaki SBİE hızı (%14,9), dünya (%7,3- hızı, düşük doğum ağırlığı ile SBİE hızının ters orantılı 57,3) ve Türkiye’deki (%3,1-21,3) SBİE hızlarına oluşu, çalışma kaynaklarının farklılığı, surveyans benzerdi. Çalışmamızda SBİE dansitesi de (7,8/1000 yöntemlerindeki farklılıklara bağlı olabileceği HG) dünya (3,2-29,8/1000 HG) ve Türkiye (3,1- belirtilmiştir. Ayrıca yine Bursa’da yapılan 2007’deki 21,3/1000 HG) verilerine benzerdi. Ancak dünya %42’lik (132/314) (18) ve 2010-2013’deki %28’lik ve Türkiye’deki oranların çok geniş bir dağılım (310/1108) (23) SBİE hızları saptanan çalışmalara gösterdiği dikkate alınmalıdır. Değişik YDYBÜ’de bakıldığında; YDYBÜ SBİE hızının merkezimizde yatan hasta özellikleri (ÇDDA, premature, üçüncü yapılan iki çalışmaya göre de anlamlı olarak azaldığı düzey ve komplike hastaların yatışı gibi) SBİE sıklığı tespit edildi (sırasıyla p<0,001 ve p<0,001). SBİE ile yakından ilişkilidir. Bu nedenle sağlıklı kıyaslama dansitelerine bakıldığında ise 2007’de 14/1000 için benzer özellikteki YDYBÜ’lerin seçilmesi HG (18) ve 2010-2013’deki 15,8/1000 HG (23) gerektiği unutulmamalıdır. Brezilya’daki (9) %57’lik olup çalışmamızda SBİE dansitesinin (7,8/1000 yüksek SBİE hızı yaygın antimikrobiyal kullanımı HG) düşük olduğu saptandı. Hastanemizde ÇSH Tablo 7. Çeşitli çalışmalarda YDYBÜ’de yatan hastalarda SBİE hız ve dansiteleri YDYBÜ merkezi SBİE hızı SBİE dansitesi Referans Dünya Brezilya (çok merkez, 1993-2002) % 57,7 29,8/1000 (9) İtalya (çok merkez, 2006-2010) %15 6,9/1000 (10) ÇDDA (≤1500 gr doğan) 8,8/1000 ≥1501 gr doğan 5,1/1000 Polonya (tek merkez, 2005-2010) %4,1-11,8 (7,3) - (11) Japonya (ÇDDA) (tek merkez, 2005-2009) % 15,2 - (12) El Salvador (tek merkez, 2007-2009) %23,8 9,8/1000 (4) Mısır (tek merkez, 2009-2010) %21,4 13,8/1000 (13) Mısır (tek merkez, 2012-2013) %38,5 - <27 hafta %93,7 (14) ADDA (≤1000 gr) %62 ÇDDA (≤1500 gr) %43 İran (çok merkez, 2012-2013) %11,3 - (15) İtalya (tek merkez 2013-2017) %9,9 3,2/1000 (17) Türkiye Adana (ÜTF, 2001-2006) %14-30 11-17/1000 (27) Eskişehir (ÜTF, 2005-2006) %24,4 21,3/1000 (28) Uludağ ÜTF (YDYBÜ, 2007) %42 14/1000 (29) Erzurum (devlet hastanesi, 2009-2011) %3,2 4/1000 (30) Ankara ÜTF (ÜTF, 2013) %11,5 17,04/1000 (31) Türkiye (38 merkez nokta prevalans çalışması, 2015 ) %23,5 - (32) Uludağ ÜTF (YDYBÜ, 2010-2013) %28 15,8/1000 (23) Sakarya ÜTF (ÜTF, 2012-2017) %4,78 3,12/1000 (33) Çalışmamız (2012-2018) %14,9 7,8/1000 YDYBÜ: yenidoğan yoğun bakım ünitesi, SBİE: sağlık bakımı ilişkili enfeksiyon, ÇDDA: çok düşük doğum ağırlıklı, ADDA: aşırı düşük doğum ağırlıklı, ÜTF: Üniversite Tıp Fakültesi J Curr Pediatr 2021;19:231-240 238 Özaslan ve ark. Sağlık Bakımı İlişkili Enfeksiyon Enfeksiyon Bilim Dalı’nın ve enfeksiyon kontrol SBİE tanısı alan hastaların yatışlarının çoğu (%69) komitesinin SBİE önlemeye yönelik çalışmaları, acil servisten, YDYBÜ’de SBİE tanısı alan hastaların bu bağlamda sağlık hizmeti veren personellere yatışlarının çoğu kadın doğum servisi- doğumhaneden verilen eğitimlerin, dirençli etkenlerin saptandığı (%70) yapılmıştı. hastalarda izolasyon uygulamalarının titizlikle Çalışmamızda YDYBÜ’de doğum ağırlığına yapılmaya çalışılması, girişimsel işlemlerde uygun göre SBİE hızları ve dansiteleri ≤750 gr doğan sterilizasyon ve dezenfeksiyona dikkat edilmesi, bebeklerde %7,8 ve 2,75/1000 HG; 750-1000 gr saptanan enfeksiyonlarda zamanlı, uygun ve akılcı doğan bebeklerde %23,2 ve 6,2/1000 HG, 1001- antibiyotiklerin kullanılması ile merkezimizde SBİE 1500 gr doğan bebeklerde %6,1 ve 4,98/1000 HG, hızının %14,9’a ve SBİE dansitesinin 7,8/1000 1501-2500 gr doğan bebeklerde %44.7 ve 9.2/1000 HG’ne kadar azaltılmış olduğu söylenebilir. Ancak HG; ≥2501 gr doğan bebeklerde %24,6 ve 13,8/1000 önlemlerin istikrarlı bir şekilde ve artarak devam HG değişti. YDYBÜ’de ≥1501 gr hastalarda SBİE ettirilmesinin gerekliliği de açıktır. daha fazla geliştiği saptandı. Bu grup hastalar tüm Çalışmamızda ÇYBÜ ve YDYBÜ’deki SBİE YDYBÜ hastalarının ortalama %31’ini (650/2110) hızları kıyaslandığında SBİE hızları YDYBÜ’de oluştururken, SBİE gelişen hastaların %65’ini daha yüksek (%9,6’ya karşı %14,9; p<0,001) ancak (103/158) oluşturdu. Bu grup hastalarda SBİE SBİE dansitesi ise daha düşük (9,9/1000 HG’ye karşı hızı ve dansitesi ≤1500 gr hastalara kıyasla daha 7,8/1000 HG; p=0,061) saptandı. Özellikle YBÜ’de yüksek bulundu (bkz Tablo 5). İtalya’da 2006-2010 uzun yatan kritik hastalarda SBİE dansitesinin yıllarında çok merkezli çalışmada (10) ≤1500 gr daha iyi bir gösterge olduğu kabul edildiğinde her doğan ÇDDA bebeklerde SBİE dansitesi ≥1501 gr iki YBÜ’de SBİE dansitelerinin kıyaslanabilir doğan bebeklere göre daha yüksek bulunmuştur. olduğu düşünülebilir. Tüm hastaların yatış günü Keza Mısır’da 2012-2013 yılında tek merkezde kıyaslandığında YDYBÜ’de daha uzun (9,7 güne yapılan çalışmada (14), SBİE hızları ÇDDA karşı 19,1 gün; p<0,001) saptandı. Bu durum özellikle bebeklerde daha yüksek bulunmuştur. Bu paradoksun küçük prematüre bebeklerin daha uzun yatmasıyla sebebi bizim olgularımızda miada yakın bebeklerde ilişkili olabilir. Ortalama yatış süresi ≤750 gr doğan eşlik eden ciddi rahatsızlıkların (kardiyak, nörolojik prematürelerde medyan 89 gün iken, ≥2501 gr doğan ve metabolik hastalıklar) daha fazla olmasına bebeklerde 32 gün ve ÇYBÜ’de yaklaşık 49 gündü. bağlanabilir. SBİE tanısı alan hastaların medyan yatış süreleri ÇYBÜ ve YDYBÜ için benzer (49 güne karşı 41,5 gün; p= 0,1) saptandı. Sonuç ÇYBÜ ve YDYBÜ’de SBİE tanısı alan hastalar İki farklı grup pediatrik YBÜ’de (ÇYBÜ ve birlikte değerlendirildiğinde; primer tanı olarak YDYBÜ) SBİE hızlarında farklılık olabilir. Aynı nörolojik hastalık (%31’e karşı %7,6), hematojen-solid merkezde bile farklı zamanlarda SBİE oranları anlamlı malignansi (%19,7’ye karşı %1,3) ve metabolik hastalık değişiklik gösterebilir. SBİE’ye zemin oluşturacak (%13’e karşı %7,6) ÇYBÜ’de daha fazla, prematürite farklı risklerin farkında olunmalı ve SBİE önlemleri ve hiperbilüribinemi YDYBÜ’de daha fazla görüldü. sürekli ve taviz vermeden uygulanması önemli Dolayısı ile farklı YBÜ’lerde SBİE tanısı konulurken olacaktır. primer hastalık özellikleri dikkate alınıp bu hastaların yönetimleri sırasında SBİE kontrol önlemlerine Çalışmanın Kısıtlılıkları özellikle dikkat edilmesi gerekir. Bölgemizde terminal Çalışmanın retrospektif ve tek merkezli bir dönem hastaların izlendiği palyatif bakım merkezleri çalışma olması kısıtlılığı olarak düşünülebilir. Diğer yetersiz olduğundan, özellikle ÇYBÜ’de terminal çalışmalara kıyasla 7 yıllık bir süreyi kapsaması, dönem nörolojik ve hemato-onkolojik hastaların düzenli ve ÇSH Enfeksiyon Bilim Dalı kontrolünde yatırılarak izlenmesi söz konusu olmaktadır. Bu sürveyans verilerine dayanması, ÇYBÜ ve YDYBÜ durum hem yatan hasta profilinin değişmesine, hem verilerinin birlikte değerlendirilmesi, YDYBÜ’deki de uzun süre yatan bu hastaların ÇYBÜ’de SBİE hastaların doğum ağırlığına göre SBİE değerlendirmesi hızlarının biraz daha artmasına yol açabilir. ÇYBÜ’de yapılması çalışmamızın güçlü yönleri kabul edilebilir. J Curr Pediatr 2021;19:231-240 Özaslan ve ark. Sağlık Bakımı İlişkili Enfeksiyon 239 Etik neonatal intensive care unit, Zagazig University Hospital, Egypt. Çıkar Çatışması: Egypt Pediatr Assoc Gaz 2014;62:72-9. Yazarlar tarafından çıkar 15. Hoseini MB, Abdinia B, Rezaee MA, Oskouie SA. The study çatışması bildirilmemiştir. of nosocomial infections in neonatal intensive care unit: A Finansal Destek: Yazarlar tarafından finansal prospective study in northwest Iran. Int J Pediatr 2014;2:25-33. destek almadıkları bildirilmiştir. 16. Auriti C, Ronchetti MP, Pezzotti P, Marrocco G, Quondamcarlo A, Seganti G, et al. Determinants of Nosocomial Infection in 6 Neonatal Intensive Care Units: An Italian Multicenter Prospective Kaynaklar Cohort Study. Infect Control Hosp Epidemiol 2010;31:926-33. 1. Asembergiene J, Gurskis V, Kevalas R, Valinteliene R. 17. Scamardo MS, Dolce P, Esposito EP, Raimondi F, Triassi M, Nosocomial infections in the pediatric intensive care units in Zarrilli R. Trends, risk factors and outcomes of healthcare- Lithuania. Medicina (Aires) 2009;45:29-36. associated infections in a neonatal intensive care unit in Italy 2. Mitt P, Metsvaht T, Adamson V, Telling K, Naaber P, Lutsar I, et during 2013-2017. Ital J Pediatr 2020;46:34. al. Five-year prospective surveillance of nosocomial bloodstream 18. Hacımustafaoğlu M, Çelebi S, Tuncer E, Özkaya G, Çak D, infections in an Estonian paediatric intensive care unit. J Hosp Bozdemir E. Çocuk kliniği ve çocuk yoğun bakım ünitesi hastane Infect 2014;86:95-9. enfeksiyonları sıklığı. J Pediatr Inf 2009;3:112-7. 3. Becerra MR, Tantaleán JA, Suárez VJ, Alvarado MC, Candela JL, 19. Şevketoğlu E, Durdu B, Açıkgöz Ö, Leyla G, Bulgur A, Hatipoğlu Urcia FC. Epidemiologic surveillance of nosocomial infections S. Çocuk yoğun bakım biriminde girişimsel araç ilişkili hastene in a Pediatric Intensive Care Unit of a developing country. BMC enfeksiyonları. Türk Pediatr Arşivi 2010;45:13-7. Pediatr 2010;10:66. 20. Kuzdan C, Soysal A, Culha G, Altinkanat G, Soyletir G, Bakir M. 4. Dueñas L, Bran de Casares A, Rosenthal VD, Jesús Machuca Three-year study of health care-associated infections in a Turkish L. Device-associated infection rates in pediatric and neonatal pediatric ward. J Infect Dev Ctries 2014;8:1415-20. intensive care units in El Salvador: Findings of the INICC. J 21. Anıl AB, Anıl M, Özdemir NÖ, Bayram N, Bal ZŞ, Köse E, et al. Infect Dev Ctries 2011;5:445-51. Risk factors for hospital-acquired ınfection in pediatric ıntensive 5. Choudhury J, Mohanty D, Routray SS. Microbiological profile care unit. J Pediatr Emerg Intens Care Med 2014;1:9-16. of Nosocomial infections in the pediatric patients admitted to 22. Poyrazoğlu H, Dursun İ, Güneş T, Akçakuş M, Konuşkan B, intensive care unit. Pediatr Rev Int J Pediatr Res 2016;3:100-4. Canpolat M, ve ark. Çocuk yoğun bakım ünitesine yatan olguların 6. Hatachi T, Tachibana K, Takeuchi M. Incidences and influences of değerlendirilmesi ve sonuçları. Erciyes Med J 2008;30:232-7. device-associated healthcare-associated infections in a pediatric 23. Yeğin N. Yenidoğan Yoğun Bakım Ünitesi Ve Çocuk Yoğun intensive care unit in Japan: A retrospective surveillance study. J Bakım Ünitesinde Yatan Hastalarda Sağlık Bakımı İlişkili Intensive Care 2015;3:1-7. Enfeksiyonlar: Dört Yıllık Sürveyans Çalışması. 2015;66:37-9. 7. Folgori L, Bernaschi P, Piga S, Carletti M, Cunha FP, Lara https://acikerisim.uludag.edu.tr/handle/11452/4149 PH, et al. Healthcare-Associated Infections in Pediatric and 24. Atici S, Soysal A, Kepenekli Kadayifci E, Karaaslan A, Akkoç Neonatal Intensive Care Units: Impact of Underlying Risk G, Yakut N, et al. Healthcare-associated infections in a newly Factors and Antimicrobial Resistance on 30-Day Case- opened pediatric intensive care unit in Turkey: Results of four- Fatality in Italy and Brazil. Infect Control Hosp Epidemiol. year surveillance. J Infect Dev Ctries 2016;10:254-9. 2016;37:1302-9. 25. Celiloğlu C, Tolunay O, Çelik T, Sucu A, Yurtçu E, Çelik Ü. 8. El-Sahrigy SAF, Shouman MG, Ibrahim HM, Rahman AMOA, Çocuk yoğun bakım ünitesindeki hastane enfeksiyonlarının Habib SA, Khattab AA, et al. Prevalence and anti-microbial değerlendirilmesi. J Pediatr Infect 2017;11:129-34. susceptibility of hospital acquired infections in two pediatric 26. Demirok Ö, Çetin H. Süleyman Demirel Üniversitesi Tıp intensive care units in Egypt. Open Access Maced J Med Sci Fakültesi, Çocuk Yoğun Bakım Servisi Hastane Enfeksiyonları 2019;7:1744-9. Sürveyansı : İki Yıllık Analiz, 2018. 9. Couto RC, Carvalho EAA, Pedrosa TMG, Pedroso ÊR, Neto MC, 27. Yapicioglu H, Satar M, Ozcan K, Narli N, Ozlu F, Sertdemir Y, Biscione FM. A 10-year prospective surveillance of nosocomial et al. A 6-year prospective surveillance of healthcare-associated infections in neonatal intensive care units. Am J Infect Control infections in a neonatal intensive care unit from southern part of 2007;35:183-9. Turkey. J Paediatr Child Health 2010;46:337-42. 10. Crivaro V, Bogdanović L, Bagattini M, Iula VD, Catania 28. Naz H, Özgüneş I, Tekin N, Alpat Nayman S, Erben N, Akşit A, M, Raimondi F, et al. Surveillance of healthcare-associated et al. Nosocomial infections and risk factors in neonatal intensive infections in a neonatal intensive care unit in Italy during 2006- care unit. Turkiye Klin J Med Sci 2011;31:335-40. 2010. BMC Infect Dis 2015;15:4-152. 29. Hacımustafaoǧlu M, Çelebi S, Köksal N, Kavurt S, Özkan H, 11. Sadowska-Krawczenko I, Jankowska A, Kurylak A. Healthcare- Çetinkaya M, et al. Nosocomial infections in neonatology clinic associated infections in a neonatal intensive care unit. Arch Med and neonatal intensive care unit. Turk Arch Pediatr 2011;46:302- Sci 2012;8:854-8. 7. 12. Lim WH, Lien R, Huang YC, Chiang MC, Fu RH, Chu SM, et al. 30. Parlak E, Kahveci H, Köksal Alay H. Yenidoğan yoğun bakım Prevalence and pathogen distribution of neonatal sepsis among Ünitesindeki hastane enfeksiyonları. J Curr Pediatr 2014;1:1-8. very-low-birth-weight infants. Pediatr Neonatol 2012;53:228-34. 31. Kılıç A, Atasay B. Yenidoğan yoğun bakım ünitesindeki 13. Abdel-Wahab F, Ghoneim M, Khashaba M, El-Gilany AH, nozokomiyal enfeksiyonların uluslararası standartlarla izleminin Abdel-Hady D. Nosocomial infection surveillance in an Egyptian değerlendirilmesi, 2012. neonatal intensive care unit. J Hosp Infect 2013;83:196-9. 32. Çağan E, Soysal A, Bakır M, Özek E. Yenidoğan yoğunbakım 14. Mohammed D, El Seifi OS. Bacterial nosocomial infections in ünitelerinde sağlık hizmeti ilişkili kan akım enfeksiyonlarının J Curr Pediatr 2021;19:231-240 240 Özaslan ve ark. Sağlık Bakımı İlişkili Enfeksiyon prevalansı; ilk ulusal nokta prevalans çalışmasının sonuçları. 36. Dellinger EP. Prevention of Hospital-Acquired Infections. Surg Cukurova Med J. 2015;40:119-28. Infect (Larchmt) 2016;17:422-6. 33. Karabay M, Kaya G, Güçlü E, Öğütlü A, Karabay O, Caner İ. 37. Magill SS, O’Leary E, Janelle SJ, Thompson DL, Dumyati G, Yenidoğan yoğun bakım ünitesinde gelişen sağlık bakım ilişkili Nadle J, et al. Changes in prevalence of health care-associated enfeksiyonlar: son 6 yılın değerlendirilmesi. Turkish J Pediatr infections in U.S. Hospitals. N Engl J Med 2018;379:1732-44. Dis 2021;15:87-92. 38. Oruç Y, Yaşar N, Kara A, Düzgöl M, Çalkavur Ş, Bayram N, 34. CDC Hospital acquired infections 2015 Current ve ark. Bir eğitim ve araştırma hastanesinde cdc 2014 sağlık Descriptions http:/www.cdc.gov/nhsn/PDFs/ hizmeti ile ilişkili enfeksiyon tanı kriterleri ile 2010 yılı türkiye pscManual/15LocationsDescriptionscurrent.pdf 10.11.2020 ’de hastane enfeksiyonları sürveyans rehberindeki tanı kriterlerinin ulaşılmıştır. 2015. karşılaştırılması. J Pediatr Inf 2016;10:6-9. 35. T.C. Sağlık Bakanlığı. Ulusal Sağlık Hizmeti İlişkili Enfeksiyonlar Sürveyans Rehberi, 2017. J Curr Pediatr 2021;19:231-240