PARMAK İZİ KAYBINA NEDEN OLAN  
 
KANSER İLAÇLARINA GENEL BAKIŞ  
 
“İNCELEME” 
 
 
 
SARA ÖĞRETİCİ ORAL 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
i 
 
  
 
T.C. 
BURSA ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ 
FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ 
 
 
 
 
 
 
PARMAK İZİ KAYBINA NEDEN OLAN  
KANSER İLAÇLARINA GENEL BAKIŞ  
“İNCELEME” 
 
 
Sara ÖĞRETİCİ ORAL 
                                                     0000-0003-0596-4581 
                                                           501927001 
 
 
 
Doç. Dr. Egemen DERE 
(Danışman) 
 
 
 
 
YÜKSEK LİSANS TEZİ 
KRİMİNALİSTİK ANABİLİM DALI 
 
 
 
 
 
 
BURSA – 2023 
Her Hakkı Saklıdır 
 
 
ii 
 
 
TEZ ONAYI 
 
 
Sara ÖĞRETİCİ ORAL tarafından hazırlanan “Parmak İzi Kaybına Neden Olan Kanser 
İlaçlarına Genel Bakış “İnceleme” adlı tez çalışması aşağıdaki jüri tarafından oy birliği 
ile Bursa Uludağ Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Kriminalistik Anabilim Dalı’nda 
YÜKSEK LİSANS TEZİ olarak kabul edilmiştir. 
 
 
Danışman: Doç. Dr. Egemen DERE  
 
 
 
 
Başkan: Doç. Dr. Egemen DERE     
0000-0001-9572-1051    
Bursa Uludağ Üniversitesi,   
Fen Edebiyat Fakültesi,   
Biyoloji Anabilim Dalı  
 
  
Üye:  Prof. Dr. Ferda ARI       
0000-0002-6729-7908   
Bursa Uludağ Üniversitesi,   
Fen Edebiyat Fakültesi,  
Biyoloji Anabilim Dalı  
 
  
Üye:  Dr. Öğr. Üyesi Gökçe TANER     
0000-0002-0290-1166 
Bursa Teknik Üniversitesi,   
Mühendislik ve Doğa Bilimleri Fakültesi,  
 
Biyomühendislik Anabilim Dalı 
  
 
  
 
 
 
  
 
  
  
 
  
 
Yukarıdaki sonucu onaylarım  
Prof. Dr. Hüseyin Aksel EREN  
Enstitü Müdürü 
../../….  
 
iii 
 
 
  
B.U.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü tez yazım kurallarına uygun olarak hazırladığım bu 
tez çalışmasında;  
 
Tez içindeki bütün bilgi ve belgeleri akademik kurallar çerçevesinde elde ettiğimi, 
görsel, işitsel ve yazılı tüm bilgi ve sonuçları bilimsel ahlak kurallarına uygun olarak 
sunduğumu, başkalarının eserlerinden yararlanılması durumunda ilgili eserlere bilimsel 
normlara uygun olarak atıfta bulunduğumu, atıfta bulunduğum eserlerin tümünü kaynak 
olarak gösterdiğimi, kullanılan verilerde herhangi bir tahrifat yapmadığımı ve bu tezin 
herhangi bir bölümünü bu üniversite veya başka bir üniversitede başka bir tez çalışması 
olarak sunmadığımı beyan ederim.  
  
…/…/……… 
Sara ÖĞRETİCİ ORAL 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
iv 
 
 
TEZ YAYINLANMA  
FİKRİ MÜLKİYET HAKLARI BEYANI 
 
Enstitü tarafından onaylanan lisansüstü tezin/raporun tamamını veya herhangi bir 
kısmını, basılı (kâğıt) ve elektronik formatta arşivleme ve aşağıda verilen koşullarla 
kullanıma açma izni Bursa Uludağ Üniversitesi’ne aittir. Bu izinle Üniversiteye verilen 
kullanım hakları dışındaki tüm fikri mülkiyet hakları ile tezin tamamının ya da bir 
bölümünün gelecekteki çalışmalarda (makale, kitap, lisans ve patent vb.) kullanım hakları 
tarafımıza ait olacaktır. Tezde yer alan telif hakkı bulunan ve sahiplerinden yazılı izin 
alınarak kullanılması zorunlu metinlerin yazılı izin alınarak kullandığını ve istenildiğinde 
suretlerini Üniversiteye teslim etmeyi taahhüt ederiz.  
 
Yükseköğretim Kurulu tarafından yayınlanan “Lisansüstü Tezlerin Elektronik 
Ortamda Toplanması, Düzenlenmesi ve Erişime Açılmasına İlişkin Yönerge” 
kapsamında, yönerge tarafından belirtilen kısıtlamalar olmadığı takdirde tezin YÖK 
Ulusal Tez Merkezi / B.U.Ü. Kütüphanesi Açık Erişim Sistemi ve üye olunan diğer veri 
tabanlarının (Proquest veri tabanı gibi) erişimine açılması uygundur.  
 
 
 
 
Doç. Dr. Egemen DERE Sara ÖĞRETİCİ ORAL 
Tarih Tarih 
  
  
  
  
  
  
  
  
İmza İmza 
Bu bölüme kişinin kendi el yazısı ile okudum Bu bölüme kişinin kendi el yazısı ile okudum 
anladım yazmalı ve imzalanmalıdır. anladım yazmalı ve imzalanmalıdır. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
v 
 
 
 
 
ÖZET 
 
Yüksek Lisans Tezi 
 
 
PARMAK İZİ KAYBINA NEDEN OLAN  
KANSER İLAÇLARINA GENEL BAKIŞ  
“İNCELEME” 
 
 
Sara ÖĞRETİCİ ORAL 
 
Bursa Uludağ Üniversitesi 
Fen Bilimleri Enstitüsü 
Kriminalistik Anabilim Dalı 
 
Danışman: Doç. Dr. Egemen DERE 
 
 
Kanser, günümüzde kalp krizinden sonraki ikinci ölümcül hastalıktır. Erken tanı ve tedavi 
ciddi anlamda yaşam süresini ve kalitesini artırmaktadır. Birçok kanser ilacı mevcuttur 
ve hepsinin bir takım yan etkisi vardır. Kanser tedavileri çeşitli cilt ve tırnak 
değişikliklerine neden olabilir. El ayak sendromu, kanser tedavilerinde kullanılan bazı 
ilaçlar nedeniyle palmar ve plantar bölgelerde çeşitli derecelerde deride kızarma, 
karıncalanma, yanma ve ödemle karakterize, aniden başlayan ve şiddetlenebilen bir 
tepkimedir. Bu tepkimenin mekanizması henüz keşfedilmiş değildir. Bu tepkimeye neden 
olan ilaç etken maddeleri arasında kapesitabin, doksorubisin, dosetaksel, pazopanib, 
aksitinib, kabozantinib, regorafenib, sorafenib, sunitinib, vemurafenib gibi etken 
maddeler yer almaktadır. Bu ilaçlar arasında kemoterapi ve hedefe yönelik ilaçlar 
bulunmaktadır. Bu çalışmada el ayak sendromuna neden olan kanser ilaçları incelenmiş 
ve literatüre katkıda bulunulmuştur. Çalışmada ilgili makale, tez ve kitaplar araştırılmış 
başta kapesitabin olmak üzere kullanılan ilaçlar bir araya getirilmiştir. Bu ilaçların kanser 
türlerine göre dozları da verilmiştir. 
 
Anahtar Kelimeler: El-ayak sendromu, palmar-plantar, kanser, kemoterapi, kapesitabin, 5-
FU 
 
 
2023, vii + 96 sayfa. 
 
 
 
 
 
vi 
 
 
 
 
 
 
ABSTRACT 
 
MSc Thesis 
 
OVERVIEW OF CANCER DRUGS CAUSING FINGERPRINT LOSS  
“REVIEW” 
 
Sara ÖĞRETİCİ ORAL 
 
 Bursa Uludağ University  
Graduate School of Natural and Applied Sciences 
Department of Criminalistic 
 
Supervisor: Doç. Dr. Egemen DERE 
 
 
Cancer is now the second deadliest disease after a heart attack. Early diagnosis and 
treatment significantly increases life expectancy and quality. There are many cancer drugs 
available, and they all have a number of side effects. Cancer treatments can cause a variety 
of skin and nail changes. Hand-foot syndrome is a reaction that starts suddenly and can 
be exacerbated, characterized by various degrees of skin redness, tingling, burning and 
edema in the palmar and plantar regions due to some drugs used in cancer treatments. The 
mechanism of this reaction has not yet been discovered. Among the active substances that 
cause this reaction, there are active substances such as capecitabine, doxorubicin, 
docetaxel, pazopanib, axitinib, cabozantinib, regorafenib, sorafenib, sunitinib, 
vemurafenib. These drugs include chemotherapy and targeted drugs. In this study, cancer 
drugs causing hand foot syndrome were examined and contributed to the literature. In the 
study, related articles, theses and books were researched and the drugs used, especially 
capecitabine, were brought together. Doses of these drugs according to cancer types are 
also given. 
 
Key words: Hand-foot syndrome, palmar-plantar, cancer, chemotherapy, capecitabine, 
5-FU 
 
 
2023, vii + 96 pages. 
 
 
  
 
 
 
 
vii 
 
 
 
 
 
 
TEŞEKKÜR 
 
Yüksek lisans eğitimim süresince danışmanlığımı yapan hem akademik hem sosyal 
yaşama dair bilgi ve deneyimlerini her zaman paylaşan ve yol gösteren, bu süreçte 
hoşgörü, sabır, destek ve emeğini hiçbir zaman eksik etmeyen değerli hocam öğretim 
üyesi Sayın Doç. Dr. Egemen DERE’ye, 
 
Yüksek lisans eğitimim süresince bilgi ve desteklerini esirgemeyen değerli hocam Sayın 
Prof. Dr. Serap ÇELİKLER KASIMOĞULLARI’na, 
 
Yüksek lisans eğitimim süresince bilgi, hoşgörü ve yardımlarını esirgemeyen değerli 
hocam Sayın Prof. Dr. Ferda ARI’ ya 
 
Hayatım boyunca her zaman maddi ve manevi desteklerini benden esirgemeyen, 
bugünlere gelmemi sağlayan ve her zaman yanımda olan, bana gösterdikleri 
fedakârlıkları için sevgili aileme, teşekkürlerimi sunarım. 
 
 
 
      Sara ÖĞRETİCİ ORAL 
…/…/……. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
viii 
 
İÇİNDEKİLER 
  Sayfa 
 
 
ÖZET   vi 
ABSTRACT  vii 
TEŞEKKÜR viii 
SİMGELER ve KISALTMALAR DİZİNİ   xi 
ŞEKİLLER DİZİNİ  xii 
ÇİZELGELER DİZİNİ xiiv 
1. GİRİŞ   1 
2. KURAMSAL TEMELLER ve KAYNAK ARAŞTIRMASI   2 
2.1. Kanser ve Kemoterapi İlaçları   2 
2.1.1. Terapötik (definitif) Kemoterapi   3 
2.1.2. Palyatif Kemoterapi   3 
2.1.3. Adjuvan Kemoterapi   3 
2.1.4. Neoadjuvan (pre-op) Kemoterapi   4 
2.2. Kemoterapi İlaçlarının Etki Yolları   4 
2.2.1. Alkileyici Ajanlar   4 
2.2.2. Antimetabolitler   4 
2.2.3. Mitoz İnhibitörleri   4 
2.2.4. Topoizomeraz İnhibitörleri   5 
2.2.5. Tirozin Kinaz İnhibitörleri   5 
2.2.6. Antrasiklinler   6 
2.2.7. Hormon Reseptörlerine Bağlananlar   6 
2.2.8. Kemoterapi İlaçlarının Yan Etkileri   7 
2.3. El Ayak Sendromu   8 
2.3.1. El Ayak Sendromu Dünya Sağlık Örgütü Kriterleri   9 
2.3.2. El Ayak Sendromu Ulusal Kanser Enstitüsü Kriterler   9 
2.4. Parmak İzi Nedir? Adli Bilimlerdeki Önemi Nedir? 10 
2.4.1. Parmak İzi Kaybına Neden Olan Kanser İlaçları 13 
2.4.2. 5-FU 14 
2.4.3. Kapesitabin 15 
2.4.4. Doksorubisin 19 
2.4.5. Pegile Lipozomal Doksorubisin 20 
2.4.6. Dosetaksel 23 
2.4.7. Sitarabin 24 
2.4.8. Epirubisin 25 
2.4.9. Hidroksiüre 26 
2.4.10. 6-Merkaptopürin 28 
2.4.11. Siklofosfamid 29 
2.4.12. Vinorelbin 31 
2.4.13. Paklitaksel 32 
2.4.14. Sisplatin 34 
2.4.15. Etoposid 36 
2.4.16. İrinotekan 37 
2.4.17. Bevacizumab 38 
2.4.18. İmatinib 39 
ix 
 
2.4.19. Gefitinib 40 
2.4.20. Pazopanib 41 
2.4.21. Aksitinib 42 
2.4.22. Kabozantinib 43 
2.4.23. Regorafenib 46 
2.4.24. Sorafenib 48 
2.4.25. Sunitinib 53 
2.4.26. Vemurafenib 55 
3.MATERYAL ve YÖNTEM 57 
4. BULGULAR 60 
5. SONUÇ (TARTIŞMA ve SONUÇ) 70 
KAYNAKLAR 72 
ÖZGEÇMİŞ 81 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
x 
 
SİMGELER ve KISALTMALAR DİZİNİ 
 
 
Kısaltmalar  Açıklama 
DOX : Doksorubisin 
DPD : Dehidropirimidin dehidrogenaz 
DPYD : Dehidropirimidin dehidrogenaz geni 
dUMP : Deoksiüridin monofosfat 
dTMP : Deoksitimidin monofosfat 
FDA : Amerikan gıda ve ilaç dairesi 
HFS : El ayak sendromu 
IL : İnterlökin 
PEGL- DOX     :     Pegile lipozomal doksorubisin 
ROS : Reaktif oksijen türleri 
VEGFR : Vasküler endotelyan büyüme faktörü 
                        
                     
                     
                     
                       
                        
 
 
 
 
                           
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
                       
                 
 
 
xi 
 
ŞEKİLLER DİZİNİ 
  Sayfa 
Şekil 2.1. DNA Onarım İşlevleri (Fırat ve Yıldız, 2020)         2 
Şekil 2.2. Parmak İzi Dermatoglif (Cihangiroğlu, 2005)      11 
Şekil 2.3. Francis Galton’a Ait Parmak İzleri (Galton, 1892)       11  
Şekil 2.4. Parmak İzi Genetik Varyantlar (Glover ve ark., 2022)      12 
Şekil 2.5. 5- FU' nun Kimyasal Yapısı (https://www.tipacilar.com/5-      14 
fluorouracil/ 10.06.2018) 
Şekil 2.6. 5- FU Detoksifikasyon (Baskın ve Çalıbaşı, 2011)       15 
Şekil 2.7. Kapesitabin Kimyasal Yapısı (Daldal ve Demiralay, 2020)      16 
Şekil 2.8. Timidilat Sentaz Metabolizma       16 
(https://slideplayer.biz.tr/amp/3742844/) 
Şekil 2.9.  5- FU Metabolizmasında TP Etkinliği (Rooseboom ve ark.,      17  
2004). 
Şekil 2.10. Kapesitabinin 5- FU’ya Dönüşüm Metabolizması (Milano ve      17 
 ark., 2008)  
Şekil 2.11. Kapesitabin Metabolizması (Amirfallah ve ark. 2018)      18 
Şekil 2.12. Doksorubisin Kimyasal Formülü       19 
 (https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/31703  
 24.06.2005)  
Şekil 2.13. Doksorubisin Etki Metabolizması (Osoro ve ark., 2022)      20 
Şekil 2.14. PEG- DOX Kimyasal Formülü      21 
(https://www.ilactr.com/ilac/caelyx.html) 
Şekil 2.15. Hayvan Deneylerinde HFS (Yokomichi ve ark., 201      22 
Şekil 2.16. DOX ile HFS Mekanizması (Yokomichi ve ark., 2013)       22 
Şekil 2.17. Dosetaksel Kimyasal Formül (Fang ve ark., 2014)      23 
Şekil 2.18. Kanser İlerlemesine Katılan ve Dosetaksel Direncini Uyaran      24 
Moleküler Yolların Şematik Bir Temsili (Ashrafizadeh ve ark., 
2021) 
Şekil 2.19.  Sitarabin Kimyasal Formül (Sevinçli, 2019)      24 
Şekil 2.20. Epirubisin Kimyasal Formül      25 
 (https://www.eczacidergisi.com.tr/doksorubisin-ve-epirubisin/  
 21.11.2022)  
Şekil 2.21. Hidroksiüre (hidroksikarbamid) Kimyasal Formülü (Singh ve      26 
 ark., 2016)        
Şekil 2.22. Hidroksiüre Hücre Ölüm Mekanizmaları (Singh ve ark., 2016)      27 
Şekil 2.23. 6-Merkaptopürin Kimyasal Formül (Tunçbilek, 2018)       28 
Şekil 2.24. 6-MP'nin Metabolizması ve MTX'ten Etkilenen Tepkimeler      28 
 (Giverhaug ve ark., 1999)       
Şekil 2.25. Siklofosfamid Kimyasal Formülü (Tunçbilek, 2018)       29 
Şekil 2.26. Siklofasfamid Metabolik Yolu (Emadi ve ark., 2009)       30 
Şekil 2.27. Siklofasfamid Karaciğerde Biyoaktivasyonu (Tunçbilek, 2018)       30 
Şekil 2.28. Vinorelbin Kimyasal Formül (Gökçe ve ark., 2011)       31 
Şekil 2.29. Paklitaksel Kimyasal Formül (Erdemoğlu ve Şener, 2000)       32 
Şekil 2.30. Paklitaksel Biyosentez Yolu (Zhu ve Cehen, 2019)       33 
Şekil 2.31. Sisplatin Kimyasal Formül (Karademir, 2015)       34 
Şekil 2.32. Sisplatin- DNA Bağlanması (Sabuncuoğlu ve Özgüneş 2011)      34 
        
xii 
 
Şekil 2.33. Sisplatin Toksik Mekanizmaları (Sabuncuoğlu ve Özgüneş      35 
 2011)  
Şekil 2.34. Etoposid, Teniposid ve Etoposid Fosfatın Kimyasal Yapısı      36 
 (Hande, 1998)       
Şekil 2.35. İrinotekan Kimyasal Formül (https://se.dreamstime.com)      37 
Şekil 2.36.  İrinotekan Metabolizması (Kurtan ve ark., 2014)      37 
Şekil 2.37. Bevacizumab Etki Mekanizması      39 
 (https://www.creativebiolabs.net/bevacizumab-overview.htm)  
Şekil 2.38.  İmatinib Kimyasal Formül (Waller, 2018)      40 
Şekil 2.39. Gefitinib Kimyasal Formül      41 
 (https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/123631  
 26.03.2005)  
Şekil 2.40. Pazopanib Kimyasal Formül (Alp ve Bozca, 2019)       41 
Şekil 2.41. Pazopanib ve Metabolitleri (Paludetto ve ark., 2018)      42 
Şekil 2.42. Aksitinib Kimyasal Formül (Alp ve Bozca, 2019)       42 
Şekil 2.43.  VEGFR-2 ve Aksitinib Etkileşimi: Membran Reseptörünün      43 
Kinaz Alanında Aksitinibi Gösteren Görüntü (Kelly ve Rixe, 
2009) 
Şekil 2.44. Kabozantinib Kimyasal Formül (Alp ve Bozca, 2019)      43 
Şekil 2.45. Kabozantinib Antitümör ve İmmünomodülatör Aktivitesi              4  4                            
(El-Khoueiry ve ark., 2021)  
Şekil 2.46. Regorafenib Kimyasal Formül (Alp ve Bozca, 2019)       46 
Şekil 2.47. Regorafenib Antitumor Mekanizması (Arai ve ark., 2019)       47 
Şekil 2.48. Regorafenib Etkisi ile İlgili Olarak VEGF ve Anjiyopoietin      47 
Sinyalleşmesi Arasında Anjiyogenez ve Damar Stabilitesinin 
Farklı Düzenlenmesi (Arai ve ark., 2019) 
Şekil 2.49. Sorafenib Kimyasal Formül (Alp ve Bozca, 2019)       49 
Şekil 2.50. Tirozin Kinaz Sınıflandırması (Ölgen ve Şentürk, 2021)       49 
Şekil 2.51. Tirozin Kinaz İnhibitörleri (Ölgen ve Şentürk, 2021)       50 
Şekil 2.52. Sorafenib Çoklu Kinaz İnhibisyonu (Lou ve ark., 2021)       51 
Şekil 2.53. RCC’de Sorafenib Direncinden Sorumlu Mekanizmalar (Lou      52 
  ve ark., 2021)   
Şekil 2.54. Sorafenib Tedavisi. A) Sorafenib Kaynaklı HFS, B) Tedavinin      53 
  2.  Hatfasında Topikal Kalsipotriol Krem ile Tedaviye Ara       
 Vermeden Gelen Gerileme (Demirkan ve ark., 2017)   
Şekil 2.55. Sunitinib Kimyasal Formül (Alp ve Bozca, 2019)       54 
Şekil 2.56. Sunitinib Kaynaklı HFS (Lacouture ve ark., 2008)       54 
Şekil 2.57. Vemurafenib Kimyasal Formül (Alp ve Bozca, 2019)       55 
Şekil 2.58. BRAF Mutasyonu (Özdoğan, 2020)       56 
Şekil 2.59. Vemurafenib Kaynaklı HFS (Boussemart ve ark., 2013)       56 
  
 
 
 
 
 
xiii 
 
ÇİZELGELER DİZİNİ 
                                                                                                                                 Sayfa 
 
 
Çizelge 2.1. Meme Kanseri Hormon Tedavileri   7 
(https://www.drozdogan.com/meme-kanseri-belirtileri-evreleri-
ve-tedavisi/ 13.10.2022) 
Çizelge 2.2. Antikanser İlaçlar 13 
Çizelge 2.3. Kapesitabin Kullanım Çizelgesi 18 
 (https://www.drozdogan.com/kapesitabin-kapeda-xeloda-  
 kapetabin-xeltabin-nedir-yan-etki/ 06.10.2020)  
Çizelge 4.1 5-FU İçeren İlaç Listesi 60 
 (https://www.ilacabak.com/etkengoster.php?Id=348,11.03.2023),   
 (https://www.ilacrehberi.com/s/5-fluorouracil/2/)    
Çizelge 4.2. Kapesitabin İçeren İlaç Listesi 61 
(https://www.ilacabak.com/etkengoster.php?Id=378 11.03.2023), 
(https://www.ilacrehberi.com/v/xeloda-roche-500-mg-film-
kapli-tablet-9d68/kt/ 01.02.2013) 
Çizelge 4.3. Doksorubisin İçeren İlaç Listesi  61 
(https://www.ilacabak.com/etkengoster.php?Id=382 11.03.2023) 
Çizelge 4.4. Pegile Lipozomal Doksorubisin İçeren İlaç Listesi (Şahin ve ark., 61 
2011)   
Çizelge 4.5. Dosetaksel İçeren İlaç Listesi 62 
(https://www.ilacabak.com/etkengoster.php?Id=368 11.03.2023) 
Çizelge 4.6. Sitarabin İçeren İlaç Listesi 62 
(https://www.ilacabak.com/etkengoster.php?Id=360 11.03.2023                             
Çizelge 4.7. Epirubisin İçeren İlaç Listesi  63 
(https://ilacabak.com/etkengoster.php?Id=345 11.03.2023)) 
Çizelge 4.8. Hidroksiüre İçeren İlaç Listesi 63 
(https://www.ilacabak.com/etkengoster.php?Id=350 
11.03.2023)) 
Çizelge 4.9. Merkaptopürin İçeren İlaç Listesi  63 
(https://www.ilacabak.com/etkengoster.php?Id=354 11.03.2023)  
Çizelge 4.10. Siklofosfamid İçeren İlaç Listesi  64 
(https://www.ilacabak.com/etkengoster.php?Id=358 11.03.2023) 
Çizelge 4.11. Vinorelbin İçeren İlaç Listesi 64 
 (https://www.ilacabak.com/etkengoster.php?Id=396 11.03.2023)  
Çizelge 4.12. Paklitaksel İçeren İlaçlar 65 
(https://www.ilacabak.com/etkengoster.php?Id=386, 11.03.2023) 
Çizelge 4.13. Sisplatin İçeren İlaç Listesi 65 
(https://www.ilacabak.com/etkengoster.php?Id=359 11.03.2023) 
Çizelge 4.14. Etoposid İçeren İlaç Listesi 66 
(https://www.ilacabak.com/etkengoster.php?Id=347 11.03.2023) 
Çizelge 4.15. İrinotekan İçeren İlaç Listesi  66 
(https://www.ilacabak.com/etkengoster.php?Id=377 11.03.2023) 
Çizelge 4.16. Bevacizumab İçeren İlaç Listesi  67 
(https://www.ilacabak.com/etkengoster.php?Id=400 11.03.2023) 
   
xiv 
 
Çizelge 4.17. İmatinib İçeren İlaç Listesi 67 
(https://www.ilacabak.com/etkengoster.php?Id=403 11.03.2023) 
Çizelge 4.18. Gefitinib İçeren İlaç Listesi 68 
(https://www.ilacabak.com/etkengoster.php?Id=1842 
11.03.2023) 
Çizelge 4.19. Pazopanib İçeren İlaç Listesi  68 
(https://www.ilacabak.com/etkengoster.php?Id=1503 
11.03.2023) 
Çizelge 4.20. Aksitinib İçeren İlaç Listesi 68 
(https://www.ilacabak.com/etkengoster.php?Id=1648 
11.03.2023) 
Çizelge 4.21. Kabozantinib İçeren İlaç Listesi 68 
(https://www.ilacabak.com/cabometyx-20-mg-film-kapli-tablet-
24583 11.03.2023) 
Çizelge 4.22. Regorafenib İçeren İlaç Listesi 69 
(https://www.ilacabak.com/etkengoster.php?Id=1739 
11.03.2023) 
Çizelge 4.23. Sorafenib İçeren İlaç Listesi 69 
(https://www.ilacabak.com/etkengoster.php?Id=1301 
11.03.2023) 
Çizelge 4.24. Sunitinib İçeren İlaç Listesi 69 
(https://www.ilacabak.com/etkengoster.php?Id=667 11.03.2023) 
Çizelge 4.25. Vemurafenib İçeren İlaç Listesi 69 
(https://www.ilacabak.com/etkengoster.php?Id=1691 
11.03.2023) 
 
xv 
 
1. GİRİŞ 
 
Kanser, günümüzde kalp krizinden sonraki 2. ölümcül hastalıktır. Kanser erken tanı ve 
tedavileriyle yaşam kalite ve süresi artırılmaktadır. Kanser tedavilerinde kullanılan birçok 
ilaç grubu vardır. Bu ilaçların çeşitli yan etkileri sebebiyle tedavi gören hastalar, kansere 
ek yeni problemler yaşamaktadır. Bu yan etkiler kişiye göre değişmektedir, dolayısıyla 
tedavi öncesi oluşabilecek yan etki tahmini yapmak ya da önlem almak günümüzde 
mümkün olmamaktadır. İlaç yan etkileri kısa ya da uzun vadeli olabilmektedir. Bazı yan 
etkiler kalıcı dahi olabilmektedir. Oluşan komplikasyonların ne kadar süreceğini tahmin 
etmek mümkün değildir. İlaç çeşidi ve dozu, hastanın yaşı, cinsiyeti, biyokimyası gibi bu 
durumu etkileyen birçok faktör vardır. Bu yan etkiler arasında doza bağımlı olarak ortaya 
çıkan el ayak sendromu, birçok hastanın günlük hayatında sorun yaratmaktadır. 
Palmoplantar eritrodizestezi olarak da bilinen el ayak sendromu, el ayak ve ağız 
hastalığıyla karıştırılmamalıdır. El ayak ağız hastalığı oxsackievirus A16 ve enterovirüs 
71 isimli iki adet virüsün neden olduğu bir hastalıktır. Oldukça bulaşıcı, ağız çevresinde 
döküntülerle başlayan bir hastalıktır. El ayak sendromu ise kanser ilaçları nedeniyle doza 
bağımlı ortaya çıkar. Geçici parmak izi kaybına neden olur. Doz azaltımı ya da ilacı 
tamamen keserek bu durum kontrol altına alınır. Bir süre sonra el ve ayaklar normal 
durumuna döner. Kanser tedavisi gören hastalar, seyahat edecekler ise tedavi 
gördüklerine dair belgeleri yanlarında bulundurmaları gerekmektedir. Parmak izi kaybı 
oluşabileceğinden havaalanlarında sorun yaşanabilmektedir. Parmak izi kriminalistik 
açıdan oldukça önemlidir. Adli bilimlerde uzun zamandır kullanılan parmak izi, suçluları 
belirlemede anahtar konumundadır. El ayak sendromu, adli bilimler açısından sorun 
oluşturabilir. El ayak sendromunun mekanizmasının tesbit edilmesi halinde oluşabilecek 
sorunlar ortadan kaldırılabilir. Bu konuda multidisipliner yaklaşımlar kriminalistik 
açısından da oldukça önemlidir.  
 
Bu çalışmamızda el ayak sendromuna neden olan başlıca kanser ilaçları incelenmiş ve 
literatüre katkıda bulunulmaya çalışılmıştır. 
 
 
1 
 
 
2. KURAMSAL TEMELLER VE KAYNAK ARAŞTIRMASI 
 
2.1. Kanser ve Kemoterapi İlaçları 
 
Kanser, hücrelerin anormal şekilde büyümesidir. Kanser hücreleri, hücre döngüsünde 
kontrol noktalarından kaçarak hızlı şekilde bölünürler. Kendilerine ait yeni damar 
oluşturabilirler (anjiyogenez). Sağlıklı hücrelerden şekilleri farklıdır ve ilk oluştukları 
bölgeden farklı dokulara yayılabilirler (metastaz). Bir doku ve organda gelişen ilk kansere 
primer kanser denir, metastaz yapıp yeni bir yerde kanser oluşturmasına sekonder kanser 
denir. Bir metastaz orijinal kanserin adını korur, örneğin kemiğe sıçrayan bir böbrek 
kanserinde kişi kemik kanseriyle ilgili problemler yaşasa da buna metastatik böbrek 
kanseri denir. Kanser gibi sorunların oluşmaması için hücrede onarım mekanizmaları 
vardır. Şekil 2.1’de gösterildiği gibi bu onarım mekanizmaları (şekilde onarım 
mekanizmaları verilmemiştir) çeşitli olaylar için kullanılır (Fırat ve Yıldız, 2020). 
 
 
 
 
Şekil 2.1. DNA Onarım Fonksiyonları (Fırat ve Yıldız, 2020) 
 
Kanser, iyi huylu, kötü huylu ve prekanseröz (premalign) olarak üç gruptur.  
 
İyi huylu (benign) kanser nadir olarak sorun oluşturur. Genellikle sağlıklı hücreler gibi 
büyüme gösterirler, yaşamı tehdit etmezler. İyi huylu da olsa eğer aşırı büyüyerek diğer 
organlara baskı yaparsa sorun oluşturabilir. 
 
2 
 
Kötü huylu (malign) kanser ilk oluştuğu bölge dışındaki yerlere metastaz yapan 
hücrelerdir. Prekanseröz ise kansere dönüşme ihtimali olan anormal hücrelerdir. 
 
Kemoterapi ilaçları, kanser hücrelerini öldürmek için hastaya verilen ilaçlardır. 
Radyoterapi ve cerrahi işlemlerden farklı olarak kemoterapi, tüm vücut hücreleri üzerinde 
etkilidir. Saç dökülmesi, kusma, bulantı gibi şikâyetler sağlıklı hücrelerin zarar 
görmesinden dolayıdır. Günümüzde kanser tedavileri kemoterapi, radyoterapi ve cerrahi 
işlemlerin kombinasyonu şeklinde yapılmaktadır. Kemoterapinin 4 farklı tedavi yöntemi 
vardır (Fırat ve Yıldız, 2020). 
 
2.1.1. Terapötik (definitif) Kemoterapi 
 
Terapötik kemoterapi bazı kötü huylu tümörlerde tedavi amacıyla yapılır. Bu kanser 
türleri arasında bazı çocukluk çağı kanserleri, testis kanserleri, germ hücreli kanserler, 
küçük hücreli akciğer kanseri, lenfoma ve akut lösemiler sayılabilir. 
 
2.1.2. Palyatif Kemoterapi 
 
İyileşme ihtimali olmadığı bilinen metastatik kanser türlerinde semptomları azaltmak ya 
da yaşam süresini uzatmak amacıyla yapılır. Örneğin; metastatik meme, kolon, akciğer 
kanseri gibi. 
 
2.1.3. Adjuvan Kemoterapi 
 
Koruyucu kanser tedavisi de denir. Genellikle cerrahi tedaviden sonra mevcut olabileceği 
düşünülen metastazları yok etmek için yapılır. Yumurtalık, meme, kolorektal kanser 
adjuvan tedavinin başarılı olduğu kanser türleridir. 
 
 
 
 
 
 
3 
 
2.1.4. Neoadjuvan (pre-op) Kemoterapi 
 
Genellikle cerrahi işlemden önce tümörlerin boyutunu küçültmek, tümörün kemoterapi 
duyarlılığını belirlemek ve organ korumak için yapılan tedavidir. Günümüzde baş boyun 
kanseri, rektal kanser ve ekstremite sarkomlarında organ koruyucu tedavidir. 
 
2.2. Kemoterapi İlaçlarının Etki Yolları 
 
2.2.1. Alkileyici Ajanlar 
 
Kanser hücre DNA’sına zarar vererek kendini çoğaltmasını engelleyen ilaçlardır. 
Alkilleyici ajanlar, en eski kemoterapi ilaçlarındandır. Birçok kanser türünde 
kullanılmaktadır. Başlıca alkilleyici ilaç grupları: Azot hardalları (siklofosfamid, 
mekloretamin, klorambusil, melfalan, ifosfamid), nitrozoüreler (karmustin, lomustin, 
estramusin), alkil sülfonatlar (busulfan), triazinler, etileniminler (trietilenmelamin, 
trietilentiofosforamid), platin kompleksleri (sisplatin, karboplatin). 
 
2.2.2. Antimetabolitler 
 
Nükleik asitlere ya da bunların yapılarına katılan koenzimlere yapısal benzerlik gösteren 
bileşiklerdir. Bu gruptaki ilaçlar organizmaya verildiğinde, kanser hücre DNA’sı ile 
sağlıklı hücre DNA’sını ayıramadığı için aşırı toksik özellik gösterirler. Antimetabolit 
grupları şunlardır; substrat analogları (5-Florourasil, sitarabin, merkaptopürin, 
tiyoguanin), nükleozit analogları (tegafur, pentostatin), folik asit analogları (metotreksat, 
aminopterin), aminoasit antagonistleri (azaserin). 
 
2.2.3. Mitoz İnhibitörleri 
 
Doğal bazı alkoloitler bu gruptadır. Hücre bölünmesinin G2 ve metafaz gibi evrelerine 
etki ederek bölünmeyi engelleyen ilaçlardır. Kolşisin, vinka alkoloitleri (vinblastin, 
vinkristin, vindesin), podofilotoksin ve türevleri, taksanlar (paklitaksel) bu gruptadır.  
 
 
4 
 
2.2.4. Topoizomeraz İnhibitörleri 
 
DNA topoizomerazlar, hücrenin yaşamı için gerekli olan, DNA’da geçici kırıklar 
oluşturan enzimlerdir. Fırat ve Yıldız (2020) topoizomerazları şu şekilde açıklamışlardır; 
Topoizomeraz I ve II enzimleri, enzim aktif bölgelerindeki tirozin kalıntıları aracılığı ile 
DNA’ya geçici ve kolayca bölünebilir şekilde kovalent olarak bağlanır. Bağlanma 
sonrasında DNA iplikçiklerinden biri DNA’daki geçici kırık içine girer ve DNA’da 
meydana gelen boşluk kapatılmış olur. Bu tepkime ile kimyasal olarak değiştirilmemiş 
ancak farklı topolojide kapanmış DNA oluşur. Her iki topoizomeraz enziminin normal 
katalitik siklusu iki transesterifikasyon basamağı içerir, bunlardan ilki bölünme/yarılma 
ve diğeri ise religasyon sürecidir. Topoizomeraz enzimleri arasındaki fark, topoizomeraz 
I’in tek zinciri kırarken topoizomeraz II’nin çift zinciri kırması ve bu işlem için ATP 
gerektirmesidir. Son on yıl içinde, bu enzimlerin yapısal biyolojisi ve biyokimyası ile 
ilgili gelişmeler, topoizomeraz enzimlerini hedef alan yeni ilaç ajanların keşfedilmesine 
yol açmaktadır. 
 
Topoizomeraz inhibitörleri, topoizomeraz enzim inhibisyonu ile DNA’da kırıklar 
oluşmasına neden olur. FDA onayı almış topoizomeraz inhibitörleri, etoposid, teniposid, 
doksorubisin, idarubisin, epirubisin ve mitoksantrondur (Fırat ve Yıldız, 2020). 
 
2.2.5. Tirozin Kinaz İnhibitörleri 
 
Tirozin kinaz ATP’deki fosforun proteine aktarılmasını sağlayarak, protein 
fosforilasyonunu sağlayan enzimdir (Paul ve Mukhopadhyay, 2004). Hücre bölünmesi, 
sinyal iletimi, hücresel proliferasyonda, hücrenin canlılığı ve hareketi gibi görevleri 
vardır (Pawson, 2002; Zhang ve ark., 2009). 
 
Tirozin kinazlar; reseptör protein kinaz ve non-reseptör protein kinaz olarak ikiye ayrılır 
(Pawson, 2002). Tirozin kinaz inhibitörler 3 ana başlık altında toplanabilir: 
➢ BCR-ABL inhibitörleri (İmatinib, nilotinib, dasatinib, bosutinib, ponatinib) 
➢ EGFR ve EGFR/HER2 inhibitörleri (Gefitinib, erlotinib, lapatinib, vandetanib, 
ruksolitinib, afatinib, osimertinib, cetuximab) 
 
5 
 
➢ VEGFR inhibitörleri (Sorafenib, sunitinib, pazopanib, aksitinib, kabozantinib, 
regorafenib, lenvatinib, imatinib, nilotinib, vandetanib ve ruksolitinib) (Alp ve 
Bozca, 2019). 
 
 
2.2.6. Antrasiklinler 
 
Antrasiklinler streptomyces türü bakterilerden elde edilen doğal ürünlerdir. Çocuk ve 
yetişkinlerde katı tümörler için başarı göstermiş ilaç grubudur (Osoro ve ark., 2022). 
DNA replikasyon ve transkripsiyonunu engelleyip, Topoizomeraz II’ye bağlanarak etki 
eder (Bayles ve ark., 2023). En büyük doz sınırlayıcı etkisi kardiyotoksisitedir (Fırat ve 
Yıldız, 2020).  
 
Daunorubisin, doksorubisin, zorubusin, epirubisin, idarubisin ve aklorubisindir bu 
gruptaki ilaçlardandır.  
 
2.2.7. Hormon Reseptörlerine Bağlananlar 
 
Hormon tedavileri, büyümek için hormonlara ihtiyaç duyan kanser hücrelerini hedef 
alır. Meme, prostat, nöroendokrin tümörler, rahim kanseri hormon tedavisi uygulanan 
kanser türleridir. Çizelge 2.1’de meme kanserinde kullanılan hormon ilaçları verilmiştir. 
 
Meme kanseri için hormon ilaçları 4 grupta toplanabilir: 
➢ Seçici östrojen reseptör düzenleyici (Tamoksifen) 
➢ Over baskılama için LHRH agonistleri (Goserelin, leuprolid) 
➢ Seçici östrojen downregülatörü (Fulvestrant) 
➢ Aromataz inhibitörleri (Anastrozol, letrozol, eksemestan) 
Prostat kanseri için kullnılan ilaçlar: 
➢  LHRH antagonistleri (Degarelix) 
➢ CYP17 baskılayıcı (Abiraterone) 
➢ Anti-androjenler [(Flutamide (Eulexin), Bicalutamide (casodex)] 
➢ Nöroendokrin tümörlerde kullanılan ilaçlar: 
 
6 
 
➢ Nöroendokrin tümörlerde somatostatin analogları 
➢ Karsinoid tümörlerin tedavisinde kullanılan somatostatin analogları 
 
Çizelge 2.1. Meme Kanseri Hormon Tedavileri (https://www.drozdogan.com/meme-
kanseri-belirtileri-evreleri-ve-tedavisi/ 13.10.2022) 
 
Meme Kanseri Hormon Tedavileri 
Etken 
Ticari İsim Etki Mekanizması Kullanım Yeri 
Madde 
Nolvadex, Menopoz öncesi ve 
Tamoksifen Anti-östrojen 
Tamoxifen sonrası 
Anastrozol Arimidex, Aristu Aromataz inhibitörü Menopoz sonrası 
Letrozol Femara, Letu Aromataz inhibitörü Menopoz sonrası 
Exemestan Aromasin Aromataz inhibitörü Menopoz sonrası 
Leuprolid 
Lucrin depot Yumurtalık baskılayıcı Menopoz sonrası 
asetat 
Goserelin 
Zoladex Yumurtalık baskılayıcı Menopoz sonrası 
asetat 
Fulvestrant Faslodex Östrojen blokörü Menopoz sonrası 
 
2.2.8. Kemoterapi İlaçlarının Yan Etkileri 
 
➢ Kemik erimesi 
➢ Düzensiz kalp atışı veya aritmi 
➢ Kalp hastalığı 
➢ Yüksek tansiyon 
➢ Konjestif kalp yetmezliği 
➢ Valvüler kalp hastalığı 
➢ Felç 
➢ Azalan akciğer kapasitesi 
➢ Pulmoner fibroz adı verilen skar (yara) dokusunda bir artış 
➢ Akciğerlerde iltihaplanma 
➢ Dispne (nefes almada zorluk veya nefes darlığı) 
➢ Bilişsel problemler 
➢ Anksiyete 
➢ Depresyon 
 
7 
 
➢ Saç dökülmesi 
➢ Yorgunluk 
➢ Bulantı, kusma 
➢ Cinsel istekte değişiklikler 
➢ Sıcak basmalar 
➢ Mesane kontrolü ile ilgili sorunlar 
➢ Daha seyrek adet dönemi 
➢ Kısırlık 
➢ Sinir hasarı 
➢ Diş problemleri 
➢ El ayak sendromu 
 
Yan etkiler kısa ya da uzun vadeli olabilir. Yan etkiler için net bir zaman çizelgesi yoktur, 
kişiye göre değişebilir. Bazı komplikasyonlar kalıcı olabilir. Bunları önlemenin net bir 
yöntemi yoktur (Chun ve Johson, 2021). 
 
2.3. El Ayak Sendromu 
 
El-ayak sendromu (EAS- HFS), el ve ayaklarda karıncalanma, rahatsız edici iğnelenme 
hissi ile kendini gösteretebilen Burgdorf Sendromu olarak da bilinen, kemoterapötik 
ajanlara bağlı gelişen sık görülen bir deri tepkimesidir (Lou ve ark., 2016).  
 
Bu sendromun ilk olarak mitotan tedavisi alan bir hastada Dr. Zühlke tarafından 
tanımlandığını Lou ve ark. (2016) çalışmalarında belirtmiştir. Zühlke (1974) 
çalışmasında mitotan ile tedavi edilen erkek hastada sıradışı bir patlama gözlemlediğini, 
hastanın avuç içlerinde ve ayak tabanlarında, öncelikle basınca maruz kalan bölgelerde, 
eritematöz, ödemli, kısmen peteşiyal bir döküntü geliştiğini, döküntü bölgelerinde 
kaşıntı, yanma ve hassasiyet yaşadığını belirtmiştir. El ayak sendromu, uyuşma, 
karıncalanma, yanma, kaşıntı, iltihap, şişlik, hassasiyet gibi hafif belirtilerle kendini 
gösterebileceği gibi deride yarık, su toplama veya çeşitli zedelenmeler, aşırı ağrı, günlük 
hareketlerde zorluk gibi ağır belirtilerle de kendini gösterebilceğini Milano ve ark.  (2008) 
çalışmalarında vurgulamıştır. 
 
8 
 
Chen ve ark. (2016) el ayak sendromu mekanizmasının henüz keşfedilmediğini ifade 
etmişlerdir. Sibaud ve ark. (2011) el ayak sendromunun hastaların günlük aktivitelerini 
etkilediğini söylemiştir. Genel olarak yapılan çalışmalarda, miktara bağlı oluşması ve 
epidermis incelemelerinde ölü hücrelerin gözlenmesi sebebiyle kaynağı konusunda en 
kabul gören açıklama kemoterapötik ajanların epidermal hücrelere karşı doğrudan zehir 
etkisinin sorumlu olduğu şeklindedir. Özellikle avuç içi ve ayak tabanını seçme sebebi 
ise tam olarak bilinmemekle beraber bu bölgelerin kendine özgü yapılarının (stratum 
korneum yapısı, ısı, sebase bez, ekrin bez) etkili olduğu düşünülmektedir. Yapılan bir 
çalışmada doksorubisin tedavisi alan hastada, ilk doksorubisin uygulamasından 3 saat 
sonra fleksör ön kol, avuç içi, ayak tabanı, koltuk altı ve alın bölgesinde floresans 
gözlendiği belirtilerek, bu bölgelerin ter bezlerinin derin bölgeleri ve üst deri 
katmalarında floresans gözlendiği aktarılmıştır (Jacobi ve ark., 2005). 
 
2.3.1. El-Ayak Sendromunun Sınıflandırılması İçin Dünya Sağlık Örgütü (WHO) 
Kriterleri 
 
Seviye 
1. Disestezi/ parestezi, ellerde ve ayaklarda karıncalanma. 
2. Nesneleri tutarken ve yürürken rahatsızlık, ağrısız şişlik ve kızarıklık. 
3. Avuç içi ve ayak tabanlarında ağrılı eritem ve şişlik, periungual eritem ve şişlik. 
4. Soyulma, ülserasyon, kabarma ve şiddetli ağrı. 
 
2.3.2. El-Ayak Sendromunun Sınıflandırılması İçin Ulusal Kanser Enstitüsü (NIH) 
Kriterleri  
 
Seviye  
1. Ağrısız minimal cilt değişiklikleri veya dermatit. 
2. Ağrı ile birlikte cilt değişiklikleri; günlük yaşamın araçsal etkinliklerini 
sınırlamak (bireyin toplum içinde bağımsız yaşamasını sağlayan etkinlikler, 
örneğin ev işleri, fatura ödeme, market alışverişi). 
3. Ağrı ile birlikte şiddetli cilt değişiklikleri; günlük yaşamın öz bakım aktivitelerini 
sınırlamak (karıncalanma, kanama, kabarcıklar, soyulma). 
 
9 
 
2.4. Parmak İzi Nedir? Adli Bilimlerdeki Önemi Nedir? 
 
Cummins ve Midlo (1926) dermatogliflerin, avuç içi ve el parmaklarında, ayak tabanı ve 
ayak parmaklarında bulunan paralel sırt oluşumu olduğunu belirtmiştir. Şekil 2.2’de 
parmak izi dermatoglifi verilmiştir. Petridis (2011), parmak izi tarihinin çok eskilere 
dayandığını hatta taş devrinin sonlarına ait tuğlalarda, milattan önce döneme ait 
kabartmalarda, antik döneme ait eşyalarda parmak izlerine rastlandığını belirtmiştir. 
Faulds (1880), Japonya’da tarih öncesi döneme ait kil kaplarda parmak izlerine 
rastlandığını belirtmiştir. Parmak izi tarihi, çok eski dönemlere dayansa da kriminal 
çalışmalarda kullanımı o kadar eski değildir. 19. yüzyıldan itibaren kişisel tanımlama için 
yaygın olarak kullanılmaktadır. Parmak izi şekilleri kişiye özgüdür ve yaşam boyu 
değişmez (Galton, 1892). Şekil 2.3’te Francis Galton’a ait parmak izi şekilleri 
gösterilmiştir. Parmaklardaki dermatoglifik desenler gebeliğin 10. haftasından sonra 
oluşmaya başlar. 14. haftaya gelindiğinde dermal epidermal bağlantı bölgelerinde birincil 
sırtlar tarafından tanımlanırlar (Okajima, 1975). Gebelik esnasında yaşanabilecek 
olumsuz durumlar parmak izi oluşumunu etkileyebilir. Bu olumsuz durumlar arasında 
genetik faktörler ya da anneye bağlı beslenme, hormon düzeyi, çevresel radyasyon gibi 
durumlar olabilir (Gutierez ve ark., 2012). Chockaian ve ark. (2013) fetüsün rahim 
içindeki duruşu ve amniyotik sıvıdaki farklılığın parmak izinin belirlenmesinde etkileri 
olduğunu vurgulamıştır.  
 
Glover ve ark. (2022) parmak izi oluşumuyla ilgili birkaç gen varyantı olduğunu 
belirtmekle beraber altta yatan biyolojik temelin henüz net olmadığını da belirtmişlerdir. 
Şekil 2.4’te parmak iziyle alakalı genetik varyantlar verilmiştir Glover ve ark. (2022). 
 
 
 
 
10 
 
 
 
Şekil 2.2. Parmak İzi Dermatoglif (Cihangiroğlu, 2005) 
 
 
 
 
 
 
 
  
 
Şekil 2.3. Francis Galton’a Ait Parmak İzleri (Galton, 1892) 
 
 
 
11 
 
 
 
Şekil. 2.4. Parmak İzleriyle İlişkili Genetik Varyantlar (Glover ve ark., 2022) 
 
Parmak izi, eşsizlik, kararlılık ve tasnif edilebilme gibi özellikleriyle önemli bir 
kimliklendirme aracıdır. Aynı parmak izi desenlerinin iki kez oluşmadığı söylenebilir 
(Chockaian ve ark., 2013). Parmak izlerinin kullanımı milattan önce 246 yılına, Çinlilere 
kadar dayanmaktadır (Neumann, 2012).  Parmak izinin değişmediği keşfiyle, bu izlerin, 
farklı ülkelerde kanuni belgelerin doğruluğunu kanıtlamak için kullanıldığını belirten 
çalışmalar mevcuttur (Naji ve ark., 2010, Neumann 2012). 
 
Meulen (1955), Naji ve ark. (2010), 19. yüzyıl sonrasında parmak izi özelliklerinin 
kriminal olayları çözmek için de kullanılabileceği anlaşılınca özellikle kriminoloji 
alanında sıklıkla kullanılmaya başlandığını belirtmiştir. Bu amaçla parmak izi ilk kez bir 
polis kuruluşunda 1901 yılında kullanılmıştır (Scotland Yard) (Neumann 2012). 
Türkiye’de ise ilk parmak izi işlemleri 1916 yılında gerçekleşen bir cinayet olayında 
kullanılmıştır (Poyraz, 2005). 
 
Penrose ve Ohara (1973) parmak izinin benzersiz olduğunu, tek yumurta ikizlerinin bile 
parmak izinin aynı olmadığını, oluşan hasarların orijinali gibi onarıldığını belirtmiştir. 
Parmak izi oluşumu birkaç genin sorumluluğundadır. Bu genler yeni nesillere aktarılır.  
 
12 
 
Parmak izinin bu işlevini kullanarak gen anomalilerinin varlığını belirlemek, nesil takibi 
ve kişiler arasında kaç nesil geçtiğini tahmin etmek de mümkün olmuştur (Gutierez ve 
ark., 2012). Delice ve ark.  (2014), günümüzde parmak izlerinin güvenlik alanının 
yanında biyolojik işlemler için (kalıtsal özellikleri, cinsiyet, nesil takibi, kan grubu) ve 
hatta kişilik analizi yapmak için bile kullanılmaya başlandığını ifade etmiştir. 
 
2.4.1. Parmak İzi Kaybına Neden Olan Kanser İlaç Etken Maddeleri 
 
Çizelge 2.2. Antikanser İlaçlar 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
13 
 
 
2.4.2. 5-Florourasil (5-FU) 
 
Antimetabolitler, DNA replikasyonunu engelleyerek hücre bölünmesini durduran ilaç 
gruplarıdır. 5-Florourasil (5-FU), çeşitli malignitelerin tedavisinde kullanılan urasil 
analoğu olan kemoterapötik ajanlardan biridir. Şekil 2.5’te 5-FU kimyasal yapısı 
gösterilmiştir. Chu ve Sartorelli (2014), 5-FU ana formunun inaktif olduğunu ve bir dizi 
enzimatik tepkime ile aktif ribozil ve deoksiribozil nukleotid metabolitlerine 
dönüştüğünü ifade etmiştir. Correia ve ark. (2018) yaptıkları çalışmada 5-FU’nun hücre 
içerisinde çeşitli aktif metabolitlerine dönüştürülerek RNA, DNA sentezini baskılayıp, 
timidilat sentaz çalışmasını da engelleyerek antikanser özelliği gösterdiğini belirtmiştir.  
5-FU'nun %80'den fazlası karaciğerde dehidropirimidin dehidrojenaz (DPD) tarafından 
metabolize edilir. 5-FU'nun DPD ile inaktif dihidrofluorourasile (DHFU) 
dönüştürülmesi, 5-FU yıkımının hız sınırlayıcı adımıdır (Amirfallah ve ark., 2018). 
DPYD geninde oluşan bir nokta mutasyonu (guanin yerine adenin gelir) yanlış protein 
şifrelenmesine neden olmaktadır. Mutasyon ürünü bu proteinin yıkılması sonucu oluşan 
düşük enzim etkinliği, aktif 5-FU detoksifikasyonunun engellenmesine ve ölümcül 
toksisitelerin ortaya çıkmasına neden olmaktadır (Lou ve ark., 2016). Şekil 2.6’da 5-FU 
detoksifikasyonu verilmiştir. 
 
 
 
   Şekil 2.5. 5- FU’nun Kimyasal Yapısı (https://www.tipacilar.com/5-fluorouracil/ 
10.06.2018) 
 
Hastayı mutasyon sonucu oluşan ve ölüme dahi sebep olabilecek bu durumlardan 
korumak adına Amerikan Gıda ve İlaç Dairesi (US FDA) 5-FU içeren detoksifikasyon 
stratejisinden evvel DPYD farmakogenetik testinin yapılmasını tavsiye etmektedir. 
 
14 
 
 
            DPD 
             5-FU                                                  Dihidro 5-FU 
           (aktif)            D  E  T  O  K  S  İ F İ K  A  S  Y  O  N            (inaktif) 
 
 
Şekil 2.6. 5- FU’nun Detoksifikasyonu (Baskın ve Çalıbaşı, 2011) 
 
2.4.3. Kapesitabin  
 
Kapesitabin, 5-FU’nun benzeri, ağızdan alınan floropirimidin tabanlı bir ilaç etken 
maddesidir. Şekil 2.7’de kapesitabin kimyasal formülü verilmiştir.  Kapesitabin bir dizi 
enzimatik tepkime ile 5- FU’ya dönüşür. İlaç etken maddesi olan kapesitabin, piyasada 
Kapeda, Kapetabin, Xeltabin ve Xeloda gibi çeşitli ilaçlarda görülmektedir. 
 
Kapesitabin kullanımı 1998 yılında onaylanmıştır. Erken evre kanser türlerinde tamamen 
tedavi amacıyla kullanılabilir ancak ilerlemiş kanser vakalarında, tümörleri küçülterek 
hasta şikâyetlerini azaltmak amaçlanır (Baskın ve Çalıbaşı, 2011). Kapesitabin, DNA 
sentezini inhibe eden tümörün büyümesini yavaşlatan bir ön ilaçtır. Caronia ve ark. 
(2011) kapesitabinin, pirimidin yıkımında görev alan DPD eksikliği sonucunda oluşan 
şiddetli toksisite ile ilişkilendirilebileceğini belirtmiştir.  
 
Sitidin deaminaz (CDA), kapesitabin metabolizması için önemli bir enzimdir. Bu enzim, 
kapesitabinin 5-FU’ya dönüşümünü sağlamaktadır. Baskın ve Çalıbaşı (2011) CDA’da 
meydana gelebilecek anomalilerin 5-FU toksisitesine sebep olabileceğini belirtmiştir. 
 
 
 
 
 
 
 
15 
 
Timidin fosforilaz (TP) ve timidilat sentaz da (TS) 5- FU metabolizması için son derece 
önemli enzimlerdir (Baskın ve Çalıbaşı 2011). Şekil 2.8’de TS metabolizması, Şekil 
2.9’da TP etkinliği verilmiştir. 
 
                   
 
Şekil 2.7. Kapesitabinin Kimyasal Yapısı 
(N4-pentiloksikarbonil-50-deoksi-5-florositidin) (Daldal ve Demiralay, 2020) 
 
  
  
 
 
Şekil 2.8. Timidilat Sentaz Metabolizma 
(https://slideplayer.biz.tr/amp/3742844/) 
 
 
 
16 
 
 
 
Şekil 2.9. 5-FU Metabolizmasında Timidin Fosforilaz Etkinliği (Rooseboom ve ark., 
2004) 
 
Şekil 2.10 ve 2.11’de kapesitabin metabolizması verilmiştir. 
 
 
 
 
Şekil 2.10. Kapesitabin 5-FU Dönüşüm Metabolizması (Milano ve ark., 2008) 
 
 
17 
 
  
 
Şekil 2.11. Kapesitabin Metabolizması (Amirfallah ve ark., 2018) 
 
Kapesitabinin bulantı, kusma, ishal, yorgunluk, saç dökülmesi, el-ayak sendromu gibi 
birçok yan etkisi bulunmaktadır.  
 
Çizelge 2.3. Kapesitabin Kullanım Çizelgesi (https://www.drozdogan.com/kapesitabin-
kapeda-xeloda-kapetabin-xeltabin-nedir-yan-etki/ 06.10.2020) 
 
     
 
 
 
 
18 
 
2.4.4. Doksorubisin  
 
Doksorubisin antikanser özellikteki antrasiklin antibiyotik ilaçtır. Meme, akciğer, 
mesane, tiroid bezi, yumurtalık kanserleri, kemik sarkomu ve yumuşak doku sarkomu, 
Hodgkin ve Hodgkin dışı lenfomalar, nöroblastoma, Wilms tümörü, akut lenfoblastik 
lösemi, akut miyeloid lösemi gibi çeşitli neoplastik tümörlerde kullanılır. Şekil 2.12’ de 
doksorubisin kimyasal formülü verilmiştir. 
 
DNA sentezini engelleyerek kanser hücre çoğalmasını durdurur. Ancak birçok hastadaki 
doksorubisin ilaç direnci nedeniyle tedavide sıkıntı yaşanmaktadır. Doksorubisin ilaç 
direnç mekanizması henüz çözümlenebilmiş değildir (Natu ve ark., 2023). Doksorubisin 
tek başına ya da diğer ilaçlarla kombine olarak kullanılabilir. Bulantı, kusma, saç 
dökülmesi, karaciğer enzimlerinde artış, anormal EKG, nefes darlığı gibi yan etkiler 
gözlenebilir. Birçok yan etkisi arasında el ayak sendromu da gözlenmektedir (Grinnell ve 
ark., 2020).  Şekil 2.13’te doksorubisin etki metabolizması verilmiştir. 
 
 
 
 
Şekil 2.12. Doksorubisin Kimyasal Formülü 
(https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/31703 24.06.2005) 
 
 
 
19 
 
 
 
 
Şekil 2.13. Doksorubisin Etki Metabolizması (Osoro ve ark., 2022) 
 
2.4.5. Pegile Lipozomal Doksorubisin (PLD- PEG-DOX) 
 
Pegile lipozomal doksorubisin, metastatik meme kanseri başta olmak üzere birçok kanser 
türüne sahip hastayı tedavi etmek için sıklıkla kullanılır. Artık PLD’nin geleneksel 
doksorubisine alternatif bir ilaç olduğunu birçok çalışma belirtmektedir. Şekil 2.14’te 
kimyasal formülü verilmiştir. 
 
 
 
 
20 
 
 
 
Şekil 2.14. PEG- DOX Kimyasal Formülü (https://www.ilactr.com/ilac/caelyx.html) 
 
O'Brien (2008) çalışmasında miyelotoksisite, bulantı/kusma ve alopesi insidanslarının 
PLD'de doksorubisine göre daha düşükken, el-ayak sendromu ve stomatitin daha sık 
meydana geldiğini vurgulamıştır. 
 
Sitotoksik kemoretapik ajanların, en yaygın yan etkilerinden biri olan ve hastanın yaşam 
kalitesini büyük ölçüde etkileyebilen, dozun azaltılmasına ve hatta ilacın kesilmesine 
neden olan el ayak sendromuna (HFS) neden olduğunu Song ve ark. (2022) ifade etmiştir. 
Aşırı ilerlemiş vakalarda tedaviye devam etmek zorlaşabileceği için PLD derişimini 
azaltmak gerekebilir.  
 
 
Yokomichi ve ark. (2013) yaptıkları çalışmada DOX ve PEGL-DOX ile hayvan 
deneylerinde oluşan HFS Şekil 2.15’de, doksorubisin kaynaklı HFS mekanizmaları Şekil 
2.16’da verilmiştir. 
 
 
 
 
 
 
 
 
21 
 
     
 
Şekil 2.15. Hayvan Deneylerinde HFS (Yokomichi ve ark., 2013) 
 
Yokomichi ve ark. (2013) Şekil 2.16’da HFS geliştirme mekanizmasını aşağıdaki gibi 
açıklamışlardır: (1) DOX kılcal duvarlara nüfuz eder ve ROS üretmek için derideki Cu 
(II) iyonlarıyla etkileşime girer; (2) bu ROS, kemokinleri ve IL-1p, IL-6 ve IL-1a 
enflamatuar sitokinleri serbest bırakan keratinositlere saldırır; sitokinler, keratinositlerde 
apoptozu indükler ve kemokinler kan hücrelerinde pozitif kemotaksiyi indükler, bu da 
IL-1β ve apoptozu serbest bırakır; (3) fibroblastlar, ROS'un varlığına yanıt olarak IL-1β 
salmaktadır; (4) ROS, hücre ölümüne neden olmanın yanı sıra kolajen liflerini de yok 
eder; ve (5) yakın çevrede biriken sitokinler ve kolajen yıkımı nedeniyle iltihaplanma ve 
keratinosit apoptozunun kombinasyonu, tam cilt dokusu tahribatı ile sonuçlanır. 
 
   
 
Şekil 2.16. DOX ile HFS Mekanizması (Yokomichi ve ark., 2013) 
 
22 
 
Doksorubisin metal iyonlarının varlığında ROS üretecektir. Doksorubisin ROS üretmek 
için Cu (II) iyonları ile tepkimeye gireceğinden, çizim Cu (II) iyonlarının mevcudiyeti 
durumunda gösterilmiştir. Doksorubisin, keratinositleri (epidermal tabaka hücreleri) ve 
kan hücrelerini kendi başlarına kemokin ve sitokin üretimi ile uyaran ROS ile cilt 
hücrelerinin apoptozunu indükleyebilir. Ek olarak, ROS kollajen yıkımına neden olur. 
 
2.4.6. Dosetaksel 
 
Dosetaksel başta meme kanseri olmak üzere çeşitli kanser tedavilerinde kullanılan önemli 
bir ilaçtır. Ashrafizadeh ve ark. (2021) çalışmalarında dosetakselin β-tübüline bağlanıp, 
mitoz ve hücre iskelet fonksiyonlarını etkilemek için mikrotübül dinamiklerini 
bozduğunu belirtmiştir. Şekil 2.17’de dosetaksel kimyasal formülü verilmiştir. Degen ve 
ark. (2010) dosetaksel ile tedavi edilen ve HFS bildiren kanser hastalarının %6-58'i 
sadece dosetaksel, %89'u sürekli 5-FU  ile birlikte dosetaksel ve %56-63'ü kapesitabin ile 
kombine olarak dosetaksel aldığını bildirmiştir. Semptomların genellikle tedaviden 24-
48 saat sonra başladığını ve tedavinin kesilmesinden sonraki iki hafta içinde düzelme 
görüldüğünü de birçok çalışma belirtmiştir. Şekil 2.18’de dosetaksel direncini uyaran 
yollar verilmiştir. 
 
Grinnell ve ark. (2020) çalışmalarında HFS'nin patogenezinin tam olarak 
anlaşılamadığını ve her ilaç sınıfı için farklı olduğu varsayıldığını belirterek, avuç içi ve 
ayak tabanlarının benzersiz fizyolojisi, kemoterapilerin ve otoimmün hastalıkların neden 
ellerde ve ayaklarda alevlenme eğiliminde olduğu konusunda fikir verebileceğini ifade 
etmiştir. 
 
         
 
Şekil 2.17. Dosetaksel Kimyasal Formül (Fang ve ark., 2014) 
 
23 
 
 
 
Şekil 2.18. Kanser İlerlemesine Katılan ve Dosetaksel Direncini Uyaran Moleküler 
Yolların Şematik Bir Temsili (Ashrafiadeh ve ark., 2021) 
 
Ashrafizadeh ve ark. (2021) kanser hücrelerinin dosetaksel direncini baskılamak için anti-
tümör bileşikleri ile kombinasyon terapisi, gen terapisi ve biyomühendislik kullanımı 
dahil olmak üzere üç farklı yöntem uygulanabileceğini belirtmişlerdir.  
 
2.4.7. Sitarabin 
 
Sitozin Arabinozid (sitarabin, ARA-C), özellikle akut lösemilerde kullanılan pirimidin 
analoğu, antimetabolit kemoterapötik ajandır (Öneç, 2016).  Şekil 2.19’da kimyasal 
formülü verilmiştir. 
 
 
 
Şekil 2.19. Sitarabin Kimyasal Formül (Sevinçli, 2019) 
 
24 
 
Özdoğan (2021), sitarabinin hücre bölünmesinin S fazına etki ederek, bölünmeyi 
engellediğini belirterek, etki mekanizması tam olarak bilinmemekle birlikte DNA 
polimerazı inhibe ettiğini ifade etmiştir. 
 
Baer ve ark. (1985) yüksek doz sitarabin alan lösemi hastalarında el ayak sendromu 
geliştiğini bildirmiştir. Doz azaltımı yapılarak el ayak sendromuna müdahale etmişlerdir.  
 
2.4.8. Epirubisin 
 
Epirubisin, doksorubisinden üretilen, intravenöz (IV) yolla alınan, antineoplastik etken 
maddedir (Cersosimo ve ark., 1986). Epirubisin çalışma mekanizları arasında 
interkalasyon (baz çiftleri arasında sıkışma), DNA ipliği kırılması ve topoizomeraz II 
inhibisyonu vardır. Gen ekspresyonunun düzenlenmesini de etkileyebilir. Serbest radikal 
hasarı üretebilir (https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/#query=epirubicin, 24.06.2005). 
Şekil 2.20’de epirubisin kimyasal formülü verilmiştir. 
 
 
 
Şekil 2.20. Epirubisin Kimyasal Formül 
(https://www.eczacidergisi.com.tr/doksorubisin-ve-epirubisin/ 21.11.2022) 
 
Meme kanseri başta olmak üzere birçok kanser türünde etkilidir. Epirubisin, meme 
kanserinde cerrahi işlem sonrası aksiller düğümlerde metastaz görülen hastalarda adjuvan 
olarak kullanılır (https://www.drugbank.ca/drugs/DB00445, 13.06.2005).  
 
 
25 
 
Innocenti ve ark. (2001) epirubisinin esas olarak karaciğerde metabolize edildiğini 
belirtmiştir. Alyuvar ve diğer hücreler tarafından da metabolize edilebilir 
(https://www.drugbank.ca/drugs/DB00445, 13.06.2005). Epirubisin ve metabolitleri %90 
safra, %10 idrarla dışarı atılır (Cersosimo ve ark., 1986). 
 
Epirubisin tek başına ya da diğer ilaçlarla kombine olarak da kullanılabilir. Birçok yan 
etki arasında el ayak sendromu da görülmektedir (Saji ve ark., 2007). 
 
2.4.9. Hidroksiüre  
 
Hidroksiüre, kanser başta olmak üzere birçok hastalıkta tedavi için kullanılan 
ribonükleotid redüktaz inhibitörüdür. Şekil 2.21’de hidroksiüre kimyasal formülü 
verilmiştir.  Hematoloji, onkoloji, bulaşıcı hastalık ve dermatoloji alanlarında sıklıkla 
kullanılır. Orak hücreli anemi ve kronik miyeloproliferatif bozukluklarda kullanılan temel 
ilaç konumundadır. Teratojenik etkisi vardır (Singh ve ark., 2016). Son yıllarda 
alzheimer hastalığında da umut verici gelişmeler yaşanmıştır (Brose ve ark., 2018). 
Bununla birlikte cilt kanserinin ilerlemesini kolaylaştırdığını belirten çalışmalar da 
mevcuttur (Musialek ve Rybaczek, 2021).  
 
 
 
 
 
Şekil 2.21. Hidroksiüre (hidroksikarbamid) Kimyasal Formülü (Singh ve ark., 2016) 
 
26 
 
 
 
Şekil 2.22. Hidroksiüre Hücre Ölüm Mekanizmaları (Singh ve ark., 2016) 
 
Singh ve ark. (2016), Şekil 2.22’yi şu şekilde açıklamışlardır: Hidroksiüre, 
deoksiribonükleotit trifosfat (dNTP) seviyelerini azaltan ve çatallarda DNA 
polimerazların hareketini yavaşlatarak (kırmızı çarpı) birincil hücresel hedef 
ribonükleotid redüktazı (RNR) inhibe eder. Yavaş çatallar, DNA replikasyon kontrol 
noktasını etkinleştirir. Etkinleştirilmiş kontrol noktası, DNA sentezi ve çatal geri 
kazanımı için dNTP üretimini artırmak üzere RNR'yi uyarır. Etkinleştirilmiş kontrol 
noktası, anormal hücre bölünmesini önlemek için mitozu da baskılayabilir 
(gösterilmemiştir). İşlevsel bir kontrol noktası olmadan, yavaşlayan çatallar çöker ve 
böylece hücre yenilmezliğine yol açan DNA hasarı oluşturur. Son çalışmalar, RNR'ye ek 
olarak, HU'nun ikincil bir hedef(ler)e sahip olabileceğini düşündürmektedir (kırmızı son 
zamanlarda bildirilen metal enzimler ve matriks proteazlar gibi soru işareti). İkincil 
hedef(ler)in baskılanması, hücreleri sitokinezde durdurabilir veya aynı zamanda hücre 
öldürücülüğüne yol açan oksidatif stres oluşturabilir. Escherichia coli'de oksidatif stres, 
üç ana bakterisidal antibiyotik sınıfının tümünün hücre öldürme sürecinin altında yatan 
ortak mekanizmadır. Çatal çökmesinin mayada oksidatif stres oluşturduğu 
gösterilmiştir. HU kaynaklı sitokinez durmasının ökaryotlarda oksidatif stres oluşturup 
oluşturmadığı da araştırılmaya devam etmektedir.  
 
Hidroksiüre tek başına ya da kombine olarak kullanılabilir. Yan etkileri arasında el ayak 
sendromu da görülmektedir (Butler ve ark., 2014).  
 
 
 
27 
 
2.4.10. 6-Merkaptopürin (6-MP) 
 
Merkaptopürin, kanser ve otoimmün hastalıkların tedavisi için kullanılır. Akut lenfositik 
lösemide yaygın olarak kullanılmaktadır. Pürin analoğudur (Giverhaug ve ark., 1999). 
Şekil 2.23’de merkaptopürin kimyasal formülü verilmiştir.  
 
 
 
Şekil 2.23. 6-Merkaptopürin Kimyasal Formül (Tunçbilek, 2018) 
 
Giverhaug ve ark. (1999), merkaptopürinin metotreksat (MTX) ile birlikte sağ kalımı 
artırdığını ve günümüzde genellikle çocuklarda lösemi tedavisinde kullanıldığını 
belirtmiştir. Merkaptopürin ve metotreksat arasında sinerjizm vardır. Bu sinerjizmin 
altında yatan mekanizma henüz net değildir. 
 
 
 
Şekil 2.24. 6-MP'nin Metabolizması ve MTX'ten Etkilenen Reaksiyonlar (Giverhaug ve 
ark., 1999) 
 
 
28 
 
Giverhaug ve ark. (1999), Şekil 2.24’deki açıklamaları şu şekildedir: RPP, fosforibozil 
pirofosfat; GAR, glisinamid ribonükleotid; AICAR, aminoimidazolkarboksamid 
ribonükleotid; IMP, inosin monofosfat; AMP, adenozin monofosfat; GMP, guanozin 
monofosfat; 6-MP, 6-merkaptopurin; TIMP, tiyoinosin monofosfat; 6- TNG, 6-
tiyoguanin nükleotid; S-AdoMet, S-adenosil-metiyonin; S-AdoHcy, S-
adenosilhomosistein; MMP, 6-metilmerkaptopürin; MMPRP, metilmerkaptopürin ribosit 
monofosfat; TUA, tiourik asit; Hcy, homosistein; Met, metiyonin; THF, tetrahidrofolat; 
 
 MTX, metotreksat; HGPRT, hipoksantin-guanin fosforiboziltransferaz; TPMT, tiopürin 
metiltransferaz; XO (s. 343). Merkaptopürinin birçok yan etkisi arasında el ayak 
sendromu da görülmüştür (Giacchero ve ark., 2008). 
 
2.4.11. Siklofosfamid 
 
Siklofosfamid günümüzde sıklıkla kullanılan antikanser ajanlardan biridir. Organ 
naklinde bağışıklık baskılayıcı olarak da kullanılır. 1959 yılında kanser tedavisi için FDA 
onayı almıştır. Siklofosfamid kimyasal formülü Şekil 2.25’te verilmiştir.  
 
 
 
 
Şekil 2.25. Siklofosfamid Kimyasal Formülü (Tunçbilek, 2018) 
 
Tüm metabolitleri idrarla atılır. Aldehit dehidrojenaz derişimindeki artışa bağlı olarak 
bazı kanser türlerinde direnç gelişmiştir (Bakırel ve ark. 2019). En büyük doz sınırlayıcı 
yan etkisi miyelosupresyondur. Bunun yanında çeşitli nörotoksisite olayları da 
görülmektedir. Yan etkileri arasında el ayak sendromu da gözlenmektedir (Demirdağ ve 
ark. 2019). Siklofosfamid diğer ilaçlarla birlikte kombine olarak da kullanılabilir (Bakırel 
ve Alkan, 2019).  
 
 
29 
 
 
 
Şekil 2.26. Siklofasfamid Metabolik Yolu (Emadi ve ark., 2009) 
 
Emadi ve ark. (2009) Şekil 2.26’yı şu şekilde açıklamışlardır: Siklofosfamid, hepatik 
sitokrom P-450 enzim sistemi tarafından, açık halka tautomeri olan aldofosfamid ile 
dengede olan 4-hidroksisiklofosfamid oluşturmak üzere aktive edilir. Bu iki ara 
metabolit, hücrelere kolayca yayılır ancak sitotoksik değildir. Hücre tipine bağlı olarak 
aldofosfamid, β-eliminasyon adı verilen kimyasal bir işlemle sitotoksik fosforamid 
hardalı ve yan ürün akroleini oluşturmak üzere ayrışır. Alternatif olarak, aldofosfamid, 
aldehit dehidrojenaz tarafından inaktif metabolit karboksifosfamide oksitlenir. Bu son 
tepkime, yüksek seviyelerde aldehit dehidrogenaz ifade ettikleri için hematopoietik kök 
hücrelerde meydana gelir. 
 
 
 
 Şekil 2.27. Siklofosfamidin Karaciğerde Biyoaktivasyonu (Tunçbilek, 2018) 
 
 
 
30 
 
2.4.12. Vinorelbin 
 
Vinorelbin, mikrotübül yapısını bozarak, metafazdan anafaza geçişi engelleyip hücreyi 
programlı hücresel ölüme (apoptoz) götüren vinka alkoloidlerindendir. Aynı zamanda 
CCDN1 (Siklin D1) genini de etkileyerek G1/S geçişlerini de engellemektedir. Bcl-2 (B-
cell lymphoma gene-2) geni üzerine de etkisi diğer birçok kemoterapi ajanından daha 
çoktur.  
 
Düşük toksisitesi nedeniyle akciğer, meme, ovaryum, küçük hücre dışı akciğer 
kanserinde yaygın olarak kullanılmaktadır (Gökçe ve ark., 2011). Şekil 2.28’de 
vinorelbin kimyasal yapısı verilmiştir. Pajk ve ark. (2008) yaptıkları bir çalışmada 
kapesitabin ve vinorelbin kullararak çeşitli bulgular elde etmişlerdir. Yaptıkları bu 
çalışmada kapesitabin alan hastalarda el ayak sendromu geliştiği ama vinorelbin alan 
hastalarda el ayak sendromu gözlenmediğini belirtmişlerdir. Hoff ve ark. (1998) 
yaptıkları çalışmada vinorelbin sebebiyle HFS geliştiğini vurgulamıştır. 
 
 
 
Şekil 2.28.Vinorelbin Kimyasal Formül (Gökçe ve ark., 2011) 
 
 
 
 
 
 
 
 
31 
 
2.4.13. Paklitaksel 
 
Taksanlar grubundan olan paklitaksel ilk kez ABD'de yetişen Taxus brevifolia Nutt.'nın 
kabuğundan 1971 yılında izole edilmiştir. Şekil 2.29’da paklitaksel kimyasal yapısı 
verilmiştir. Paklitaksel meme ve ovaryum kanseri olmak üzere birçok kanser türünde 
tedavi için kullanılmaktadır (Xu ve ark., 2022).  
 
 
 
Şekil 2.29. Paklitaksel Kimyasal Formül (Erdemoğlu ve Şener, 2000) 
 
Zhu ve Chen (2019) AIDS tedavisinde de paklitaksel kullanıldığını belirtmiştir. 
Paklitaksel tübülin proteininin mikrotübül oluşturmasını teşvik eder, mikrotübüllerin 
ayrılmasını etkiler ve böylece mitozu engeller (Zhu ve Chen, 2019). Şekil 2.30’da 
paklitaksel biyosentez mekanizması verilmiştir. 
 
 
 
32 
 
 
 
Şekil 2.30. Paklitaksel Biyosentez Yolu (Zhu ve Cehen, 2019) 
 
Zhu ve Chen (2019) paklitaksel biyosentez yolunu şu şekilde açıklamışlardır: Paklitaksel 
biyosentezi, sırasıyla mevalonat (MVA) yolundan ve 2-C-metil-eritritol-4-fosfat (MEP) 
yolundan elde edilen izopentenil pirofosfat (IPP) birimleri ve dimetilallil pirofosfat 
(DMAPP) arasındaki reaksiyonu içerir. Taksadien sentaz (TS) varlığında geranilgeranil 
pirofosfat (GGPP), taksa-4(5),11(12)-dien oluşturmak üzere siklize edilir. Biyosentetik 
yol, plastid, endoplazmik retikulum ve sitozol dâhil olmak üzere birkaç farklı hücresel 
bölmede bulunan birkaç farklı sınıftan enzimleri içerir. Bakatinin asilasyonu ve 
ketonasyonu gibi modifikasyonlar gerçekleştirilir. Daha sonra fonksiyonel yan zincir 
grupları eklenir ve paklitakselin tam senteziyle sonuçlanır. 
 
Paklitakselin birçok yan etkisi vardır bunlar arasında en sık gözlenen nöropatidir. El ayak 
sendromu bildiren çalışmalar da mevcuttur (Su ve ark., 2019). 
 
 
 
 
 
 
 
33 
 
2.4.14. Sisplatin (CP) 
 
Sisplatin, ağır metal olan platin içeren, sıklıkla kullanılan antikanser ilaçlardan biridir. 
Ancak tedaviyi kısıtlayan nefrotoksisisite, hepatotoksisite, ototoksisite gibi oldukça 
toksik yan etkileri mevcuttur. Sisplatin toksik etki metabolizması henüz tam olarak 
açıklanamamıştır. Toksik etki mekanizmasına dair ileri sürülen görüşler mevcuttur, bu 
görüşleri Şekil 2.33’de Sabuncuoğlu ve Özgüneş (2011) çalışmalarında açıklamışlardır. 
Diğer kanser ilaçlarının tek başına başarısız oldukları tedavilerde sisplatin ile 
kombinasyon yapıldığında başarı oranları artmıştır. Sisplatin DNA’ya etki ederek kanser 
hücre çoğalmasını engeller (Sabuncuoğlu ve Özgüneş 2011). Şekil 2.31’ de sisplatin 
kimyasal formülü, Şekil 2.32’de sisplatinin DNA bağlanması verilmiştir. 
 
 
 
Şekil 2.31. Sisplatin Kimyasal Formül (Karademir, 2015) 
 
 
 
 
Şekil 2.32. Sisplatin- DNA Bağlanması (Sabuncuoğlu ve Özgüneş 2011) 
 
 
34 
 
Sabuncuoğlu ve Özgüneş (2011) Şekil 2.32’yi şu şekilde açıklamışlardır: Pozitif yüklü Pt 
atomu hücresel DNA, RNA ve proteinleri bağlayabilir. Pt-DNA kompleksinin özellikle 
hücre bölünmesi üzerinde önemli toksik etkileri mevcuttur. Bir diğer mekanizma ise, 
CP’nin redükte glutatyon (GSH) ile konjugasyonu sonucu oluşan reaktif tiyoller 
aracılığıyla nefrotoksisite oluşturmasıdır. Mekanizma kısaca özetlenirse; gama glutamil 
transpeptidaz, hücre dışındaki GSH’u glutamik asit ve sisteinil glisin olarak ayırır. 
Sisteinil glisin ise diaminopeptidaz ile glisin ve sisteine parçalanır ve ayrılan bu 
aminoasitlerin bir kısmı tekrar hücre içine alınır ve hücreye alınan amino asitler ile GSH 
hücre içinde yeniden oluşturulur. CP molekülü, yapısında halojen taşıyan, alkileyici bir 
ajandır. CP, glutatyon-S-transferaz varlığında GSH ile birleşmekte Pt-GSH konjugatı 
oluşmaktadır. Oluşan Pt-GSH konjugatları oldukça kararsız yapıdadır. Pt-GSH 
konjugatları, GGT tarafından hücre dışında Pt-sistein-glisin konjugatlarına metabolize 
olur. Hücre içine alınan Pt-Sis konjugatı, beta liyazlar aracılığı ile reaktif tiyollere 
dönüşür. Oluşan reaktif tiyoller, hücre ölümüne yol açabilirler.   
 
 
 
 
Şekil 2.33. Sisplatin Toksik Mekanizmaları (Sabuncuoğlu ve Özgüneş 2011) 
 
Sisplatin oldukça toksik bir ajandır. El ayak sendromu da bu toksik etkilerinden biridir 
(Yoshida ve ark., 2022). 
 
 
35 
 
2.4.15. Etoposid 
 
Etoposid, Podophyllum pelltatum bitkisinden elde edilen bir alkaloiddir (Saied ve ark., 
2023).  Topoizomeraz II inhibitörlerinden biridir (Topoizomeraz II inhibitörleri; etoposid, 
teniposid, doksorubisin, daunorubisin, idarubisin, mitoksantron). Hücreyi apoptoza 
gönderecek çeşitli olayları tetikler. Büyük çoğunluğu idrarla, ufak bir kısmı ise safra ile 
dışarı atılır.  
 
Etoposid fosfat ise sonradan geliştirilen etopositin ön ilacıdır. Hızlı bir şekilde etoposide 
dönüştürülür. Farmakokinetik olarak etoposid ile benzer etkilere sahiptir. Etoposite göre 
uygulama kolaylığı ve sürenin kısalması sebebiyle tercih edilebiliyor. Teniposid de 
etoposid analoğudur ancak aşırı toksik etkisinden dolayı çok fazla tercih edilmez. Şekil 
2.34’te etoposid, teniposid ve etoposid fosfat kimyasal yapısı verilmiştir. Etoposid testis 
kanseri, küçük hücreli akciğer kanseri, lenfomalar, Ewing sarkomu, Kaposi sarkomu, 
yumurtalık kanseri, akut lenfoblastik lösemi gibi kanserlerin tedavisinde kullanılır 
(Hande, 1998). 
 
 
 
Şekil 2.34. Etoposid, Teniposid ve Ttoposid Fosfatın Kimyasal Yapısı (Hande, 1998) 
 
 Marigny ve ark. (2005) yaptıkları bir çalışmada, etoposid kullanımı sonucu el ayak 
sendromu da dâhil birçok yan etki gözlemlemiştir.  
 
 
 
 
 
36 
 
2.4.16. İrinotekan 
 
İrinotekan kamptotesin türevi bir bileşiktir. Kanser tedavilerinde kamptotesin yüksek 
toksisitesi nedeniyle tercih edilmez. Yarı sentetik türevleri kullanılmaktadır.  İrinotekan 
aktif metaboliti 7-etil-10-hidroksikamptotesin (SN-38) dir. İrinotekan kolorektal, 
servikal, ovaryum kanseri, küçük hücreli ve küçük hücreli olmayan akciğer kanseri, 
lefoma ve lösemi gibi birçok kanser türünde kullanılır. İronotekan tek başına ya da diğer 
ilaçlarla kombine olarak kullanılmaktadır (Kurtan ve ark., 2014). İrinotekan kimyasal 
formülü Şekil 2.35’ te metabolizması ise Şekil 2.36’da verilmiştir. 
 
 
 
Şekil 2.35. İrinotekan Kimyasal Formül (Kurtan ve ark., 2014) 
 
 
 
 
Şekil 2.36. İrinotekan Metabolizması (Kurtan ve ark., 2014) 
 
37 
 
Kurtan ve ark. (2014) Şekil 2.36’yı şu şekilde açıklamışlardır: İrinotekan 
karboksilesterazlar (CES) tarafından SN-38’e dönüşmektedir. CES serum, bağırsak, 
tümör dokusu ve yüksek oranda karaciğerde bulunmaktadır. SN-38 uridin difosfat– 
glukuronosiltransferaz 1A (UGT1A) tarafından glukuronidasyona uğrar ve SN-38G (10-
O-glukuronil-SN-38) oluşur, bu dönüşüm SN-38’in detoksifikasyonunda ana yoldur.  
 
Bunun yanında sitokrom P450 3A (CYP3A) tarafından hidroliz ile inaktif metabolitler 
APS (7-etil-10-[4-N-(5aminopentanoikasit)-1 piperidino] karboniloksikamptotesin) ve 
NPC (7-etil-10-(4- amino-1 piperidino) karboniloksikamptotesin) oluşmaktadır. Ayrıca 
NPC CES tarafından SN-38G’ye dönüşebilmektedir.  
 
Jordan ve ark. (2004) irinotekan kombine tedavide el ayak sendromu da görüldüğünü 
belirtmiştir.  
 
2.4.17. Bevacizumab 
 
Bevacizumab vasküler endotelyan büyüme faktörlerinden VEGF-A’yı hedef alan bir 
ilaçtır. Tekrarlamış ya da sekonder kansere sebep olan kolorektal kanserli hastalarda esas 
olarak kullanılır. Yine birçok kanser türünde de diğer ilaçlarla kombine tedavide kullanılır 
(Garcia ve ark., 2020). Bevacizumab VEGF-A’ya bağlanarak, VEGF-A’nın ilgili 
reseptörüne bağlanmasını engeller ve böylece kanser hücrelerinin yeni damar 
oluşturmasına izin vermez.  
 
Anti-anjiyogenik etki gösterir (https://www.creativebiolabs.net/Bevacizumab-
22416.htm, 2023). Şekil 2.37’de bevacizumab etki mekanizması verilmiştir.  Tek başına 
ya da diğer ilaçlarla kombine olarak kullanılır. Kombine olarak kullanıldığında yaşam 
süresinde artış sağladığı gözlenmiştir (Çetin ve ark., 2016). Munehiro ve ark. (2010) 
yaptıkları bir çalışmada bevacizumab ile tedavi alan hastada el ayak sendromu 
gözlendiğini ve ilacı kesince el ayak sendromunda gerileme gerçekleştiğini belirtmiştir.  
 
38 
 
 
 
Şekil 2.37. Bevacizumab Etki Mekanizması  
(https://www.creativebiolabs.net/bevacizumab-overview.htm) 
 
2.4.18. İmatinib 
 
İmatinib kronik miyeloid lösemi tedavisinde kullanılan BCR-ABL1 hedefli tirozin kinaz 
inhibitörüdür. İmatinib ayrıca trombosit kaynaklı büyüme faktörü (PDGF-R) ve kök 
hücre faktörü c-kit için reseptör tirozin kinazları da inhibe eder (Cohen ve ark., 2002). 
Şekil 2.38’de imatinib kimyasal formülü verilmiştir. Cohen ve ark. (2021) imatinibin 
farklı birçok kanser türünde de kullanıldığını, erken tanı ve tedavinin başarı oranını büyük 
ölçüde artırdığını belirtmiştir. Tuğlu ve Melli (2012) imatinib etki mekanizmasını şu 
şekilde açıklamışlardır: Tirozin kinazda ATP’yi bağlayan aktivasyon bölgesi mevcuttur. 
Enzim, ATP’den terminal fosfatı koparıp substratta bulunan tirozin rezidülerine aktarır. 
Bu olaya protein tirozin fosforilasyonu denir. Bcr-abl kinazda, imatinib bağlandığı zaman 
tirozin kinazın aktivasyon bölgesi kapanır veya “self-inhibited” konformasyona geçer ve 
ATP bağlanması mümkün olmadığı için aktivitesi semi kompetitif bir şekilde inhibe olur. 
Bcr- Abl1 kinaz bölgesindeki mutasyonlar nedeniyle imatinibe direnç geliştiren hastalar 
gözlenmektedir. Bu direnç yolları araştırılarak ilacın etki mekanizması güçlendirilmeye 
çalışılmaktadır (Tuğlu ve Melli, 2012). 
 
39 
 
Waller (2018) çalışmasında imatinib alan hastalarda mide bulantısı, kas krampları, ishal, 
baş ağrısı, karın ağrısı, nötropeni, trombositopeni, anemi gibi birçok yan etki oluştuğunu 
belitrmiştir. Battistella ve ark. (2008) metastatik gastrointestinal stromal tümör için 
imatinib tedavisi alan bir hastada el ayak sendromu geliştiğini belirtmiştir.  
 
 
 
Şekil 2.38. İmatinib Kimyasal Formül (Waller, 2018) 
 
2.4.19. Gefitinib  
 
Gefitinib küçük hücreli olmayan akciğer kanseri tedavisinde kullanılan tirozin kinaz 
inhibitörüdür. Şekil 2.39’da gefitinib kimyasal formül verilmiştir. Küçük hücreli olmayan 
akciğer kanserlerinin büyük kısmında epidermal büyüme faktörü reseptörü (EGFR) aşırı 
derecede ifade edilir. Bu durum EGFR’nin tedavide hedef olmasını sağlamıştır. 
 
Gefitinib ilk EGFR tirozin kinaz inhibitörlerindendir. Birçok hastada kısa süre sonra 
gefitinib ilaç direnci gelişmektedir. Gefitinib ilaç direnç mekanizmaları henüz net 
değildir. 
 
Bu mekanizmalar tam anlamıyla keşfedilirse gefitinib etki düzeyi oldukça artacaktır 
(Wen ve ark., 2023). Gefitinib tedavisinin birçok yan etkisi vardır. Razis ve ark. (2006) 
gefitinib ile tedavi edilen hastalarda el ayak sendromu geliştiğini belirtmiştir.  
 
 
 
 
40 
 
 
 
Şekil 2.39. Gefitinib Kimyasal Formül 
(https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/123631 26.03.2005) 
 
2.4.20. Pazopanip 
 
Pazopanib tirozin kinaz inhibitörüdür. İlerlemiş böbrek hücreli karsinom ve yumuşak 
doku sarkomlarının tedavisi için 2009 yılında FDA onayı almıştır. Vasküler endotelyan 
büyüme faktörünü (VEGFR-1, VEGFR-2 ve VEGFR-3) hedefleyen bir ilaçtır (Alp ve 
Bozca, 2019). Şekil 2.40’ta pazopanib kimyasal formül verilmiştir.  
 
 
 
Şekil 2.40. Pazopanib Kimyasal Yapı (Alp ve Bozca, 2019) 
 
Pick ve Neytsrom (2012) pazopanib bir multikinaz inhibitörü olduğundan, birçok sinyal 
yolunun üstesinden gelebileceğini ve böylece anjiyogenezin yanı sıra hücre içi sinyallerin 
transdüksiyonunu etkili bir şekilde inhibe edebileceğini belirmiştir. Birçok yan etkisi 
arasında el ayak sendromu görüldüğünü de eklemiştir. Paludetto ve ark. (2018) pazopanib 
metabolitlerinin toksisiteyle ilişkili olduğunun düşünüldüğünü ama kanıtlanmadığını 
ifade etmiştir. Şekil 2.41’de pazopanib metabolitleri verilmiştir. Pazopanib toksisitesini 
açıklayan moleküler mekanizmalar belirsizliğini koruyor. 
 
 
41 
 
 
 
 Şekil 2.41. Pazopanib ve Metabolitlerinin Yapıları (Paludetto ve ark., 2018) 
 
2.4.21. Aksitinib  
 
Alp ve Bozca (2019) aksitinibin ilerlemiş böbrek hücreli karsinom tedavisi için 
kullanıldığını ve vasküler endotelyal büyüme faktörünü (VEGFR-1, VEGFR 2, VEGFR-
3) inhibe ettiğini belirtmişlerdir. 2012 yılında FDA tarafından onaylanmıştır. Şekil 
2.42’de aksitinib kimyasal formül verilmiştir.  Anjiyogenezi inhibe eder (Escudier ve 
Gore, 2011).   
 
 
 
Şekil 2.42. Aksitinib Kimyasal Formül (Alp ve Bozca, 2019) 
 
 
42 
 
Ayrıca aksitinibin BCR- ABL füzyon proteinine (VEGF bağlanmasından farklı bir 
konformasyonda) bağlandığı, özellikle ilaca dirençli T315I mutant izoformunu inhibe 
ettiği gösterilmiştir (Pemovska ve ark., 2015). 
 
 
 
Şekil 2.43. VEGFR-2 ve Aksitinib Etkileşimi: Membran Rreseptörünün Kinaz Alanında 
Aksitinibi Gösteren Görüntü (Kelly ve Rixe, 2009) 
 
En sık bildirilen yan etkileri hipertansiyon, yorgunluk, diyare, el ayak sendromu ve 
stomatittir. 
 
2.4.22. Kabozantinib 
 
Kabozantinibin, tümör hücresi proliferasyonu, neovaskülarizasyon ve MET, vasküler 
endotelyal büyüme faktörü reseptörü 1 (VEGF-R1) aracılığıyla VEGF-R3 ve TAM kinaz 
ailesi (TYRO3, AXL ve MER) ve tümör kaynaklı immünosupresyona karşı koyan ve 
immün kontrol noktası inhibisyonuna yanıtı artırabilen immünomodülatör özelliklere 
sahip olduğunu Choueiri ve ark. (2021) çalışmalarında ifade etmiştir.  Şekil 2.44’te 
kabozantinib kimyasal formülü verilmiştir.  
 
 
 
Şekil 2.44. Kabozantinib Kimyasal Formül (Alp ve Bozca, 2019) 
 
43 
 
Sennino ve ark. (2012) kabozantinibin, HCC ve diğer katı tümörlerin preklinik 
modellerinde tümör büyümesini, metastazı ve vaskülarizasyonu inhibe ettiğini 
belirtmiştir. 
 
 
 
Şekil 2.45. Kabozantinibin Antitümör ve İmmünomodülatör Aktivitesi (El-Khoueiry ve 
ark., 2021) 
 
El-Khoueiry ve ark. (2021) Şekil 2.45’teki tümör mikro -ortamı şu şekilde karakterize 
etmişlerdir: (A) tümörü zenginleştirmek için anjiyogenez ve (B) ICI'lere karşı optimal 
olmayan tepkiye yol açabilecek çoklu yollar ile immünosupresyon . Kabozantinib hem 
antitümör hem de immünomodülatör aktiviteye sahiptir. Kabozantinib hedefleri 
VEGFR , MET ve AXL anjiyogenezi inhibe eder. (C); ilgili ligandlar VEGF, HGF ve 
GAS6). Ek olarak, MET ve AXL, tümör hücresi proliferasyonu , istilası ve göçü ile 
ilişkilidir. Kabozantinibin immünomodülatör aktivitesi birkaç yoldan oluşur. 
 
44 
 
(B). VEGFR'nin inhibisyonu, düzenleyici T hücrelerinin ve MDSC'lerin, dendritik 
hücrelerin APC'lere olgunlaşmasına ve sitotoksik T hücre infiltrasyonunu destekleyen 
damar sisteminin normalleşmesine TAM' ın inhibisyonu kinaz ailesi, dolaşan ve tümör 
infiltre eden sitotoksik T hücrelerinin sayısını arttırır, M2'den (bağışıklık baskılayıcı) 
M1'e (bağışıklık uyarıcı) makrofaj fenotip geçişini destekler, tümör MHC sınıf I 
ekspresyonunu arttırır ve APC' lerin olgunlaşmasını destekler. MET inhibisyonu, tümör 
hücreleri üzerinde PD-L1 ekspresyonunu bloke eder ve c-Met +immünosupresif nötrofil 
alt popülasyonlarının mobilizasyonuna müdahale eder. Kabozantinib ayrıca, MET'den 
bağımsız bir şekilde nötrofil alımı ve antitümör aktivitesi yoluyla bir antitümör etki 
gösterme kapasitesini göstermiştir. Kabozantinibin birleşik etkileri, antitümör aktivitenin 
yanı sıra ICI'lere karşı gelişmiş bir bağışıklık tepkisi ile sonuçlanır (D).  
 
APC, antijen sunan hücre; CCL2, CC motifli kemokin ligandı 2; GAZ6, AXL reseptör 
tirozin kinaz ligandı; HGF, insan büyüme faktörü; IL-10, interlökin 10 ; MDSC, 
miyeloid türevli baskılayıcı hücreler; NK hücresi, doğal öldürücü hücre; PD-L1, anti-
programlanmış ölüm ligandı 1; TCR , T hücre reseptörü ; TGF-β, dönüştürücü büyüme 
faktörü beta; TKI , tirozin kinaz inhibitörü; VEGF, vasküler endotelyal büyüme 
faktörü; VEGFR, vasküler endotelyal büyüme faktörü reseptörü (s. 2). 
 
Kabozantinibin, kapsül veya tablet formülasyonu mevcuttur, kapsül formülasyonunun 
medüller tiroid kanserli hastalar için, tabletin ise RCC veya HCC hastaları için 
onaylandığını Nguyen ve ark. (2019) çalışmalarında ifade etmiştir.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
45 
 
2.4.23. Regorafenib  
 
Mross ve ark. (2012) regorafenibin, anjiyojenik (VEGFR1-3, TIE2), stromal (PDGFR-β, 
FGFR) ve onkojenik kinazların (KIT, RET ve RAF) yeni bir oral multikinaz inhibitörü 
olduğunu ifade etmiştir. Şekil 2.46’da regorafenib kimyasal formülü verilmiştir. 
Kolorektal kanser ve gastrointestinal stromal tümörlerde kullanım için uygundur (Mross 
ve ark., 2015).  
 
 
 
Şekil 2.46. Regorafenib Kimyasal Formül (Alp ve Bozca, 2019) 
 
McLellan ve ark. (2017) klinik çalışmalarda en önemli toksisiteleri arasında el ayak 
sendromu olduğunu ve bugüne kadar regorafenib ile ilişkili HFS'yi önlemeye veya 
yönetmeye yönelik hiçbir klinik müdahale çalışmanın yayınlanmadığını belirtmiştir. 
Sunakawa ve ark. (2014) nemlendirici kremler ve profilaksi çalışmalarının regorafenib 
kaynaklı el ayak sendromunu yönetmede fayda sağladığını ifade etmiştir. Arai ve ark. 
(2019) regorafenibin, anti-anjiyogenez ve çeşitli etki mekanizmaları yoluyla tümör 
mikro-ortamının yeniden şekillendirdiğini çalışmalarında belirtmiştir. 
 
Regorafenibin, VEGF inhibisyonuna giden moleküler kaçış yollarını (örneğin, FGF, 
PIGF ve PDGF sinyalini) inhibe ettiğini, VEGF inhibitörlerine dirençli tümörlerde bile 
sürekli antianjiyogenik etki sağladığını belirterek, makrofaj modülasyonu yoluyla anti-
tümör bağışıklığını arttırmada da önemli bir etkiye sahip olduğunu Arai ve ark. (2019) 
ifade etmiştir. 
 
 
46 
 
 
 
Şekil 2.47. Regorafenib’in Anti-tümör Mekanizmaları (Arai ve ark., 2019) 
 
Regorafenib, anjiyogenez, metastaz, hücre proliferasyonu ve immünosupresyon ile ilgili 
çeşitli aktive edilmiş yolları inhibe eder (Arai ve ark., 2019). 
 
 
 
Şekil 2.48. Regorafenib Etkisi ile İlgili Olarak VEGF ve Anjiyopoietin Sinyalleşmesi 
Arasında Anjiyogenez ve Damar Stabilitesinin Farklı Düzenlenmesi (Arai ve ark., 2019) 
 
 
 
47 
 
Arai ve ark. (2019) Şekil 2.48’de regorafenib çalışmasını şöyle açıklamışlardır: Hem 
VEGF-VEGFR2 hem de ANG1-TIE2 yolakları pro-anjiyogeniktir. Bununla birlikte, 
vasküler stabilizasyon üzerinde zıt etkileri vardır. Spesifik olarak, VEGF-VEGFR2 
sinyali, VE-kadherinin Src'ye bağlı içselleştirilmesini aktive eder. Bu nedenle, 
interendotelyal yapışık bağlantıların bozulmasını teşvik eder. Bu arada, ANG1-TIE2 
sinyali, Src'nin VEGFR2'ye erişimini sınırlayan aşağı akış RhoA ve mDia'yı etkinleştirir. 
Sonuç olarak, damar bütünlüğünü güçlendirir. Tümörlerde, ANG2, ANG1-TIE2 yolunun 
bir antagonisti olarak görev yapar. Spesifik olarak, damar istikrarsızlaşmasına ve perisit 
düşmesine neden olur. ANG2-TIE2 sinyali, VEGF'nin varlığında anjiyogenezi 
indüklerken VEGF'nin yokluğunda damar gerilemesine yol açar. TIE1, TIE2 ile 
etkileşime giren yetim bir reseptördür. Regorafenib hem VEGFR2 hem de TIE2'yi inhibe 
eder (s.3).  
 
2.4.24. Sorafenib  
 
Tirozin kinazlar, sinyal iletimini gerçekleştiren bir enzim grubudur. Normal 
fonksiyonlarının bozulması durumda kanser başta olmak üzere birçok hastalığa neden 
olmaktadırlar (Ölgen ve Şentürk, 2021). Şekil 2.50’de tirozin kinazların sınıflandırılması 
verilmiştir.  
 
Çoklu tirozin kinaz inhibitörleri (TKİ) EGFR, VEGF/R, PDGFR, bcr-abl, MET, RET vs 
gibi tümör kontrolü sağlarken, çeşitli hedeflerin inhibisyonu ile normal dokularda sıkıntılı 
durumlar oluşturabilirler (Zhang ve ark. 2011). Şekil 2.51’de tirozin kinaz inhibitörleri 
verilmiştir. Sorafenib renal hücreli karsinom (RCC) tedavisi için onaylanmış ilk hedefli 
multikinaz inhibitörü ve birinci basamak kimyasal ilaçtır. 2005 yılında ABD FDA 
tarafından onay almıştır. Şekil 2.49’da kimsayal formülü verilmiştir. Welker ve ark. 
(2010) sorafenib yan etkilerinin arasında deri toksisitelerinin %25’ini oluşturduğunu 
belirtmiştir.  
 
Roberts ve ark. (2009) bu deri toksisitelerinin; %40’nın döküntü %30’nun el ayak 
sendromu (EAS), %27’sinin saçkıran, %20’sinin kaşıntı olduğunu ifade etmiştir. 
Sorafenib ile ilişkili el-ayak sendromunda, şiddetli vakalarda veziküller ve soyulma 
 
48 
 
meydana gelebilir. Bu hastalar karıncalanma hissi, sıcak nesnelerle temasa 
tahammülsüzlük, yürüme güçlüğü ve nesneleri tutmada zorluk yaşayabilirler. El ayak 
sendromu doz azaltılması ya da tedavinin kesilmesi ile geriye çevrilebilir. Demirkan ve 
ark. (2017) sorafenib ile ilişkili el ayak sendromu olan hastalarda şu tedavileri 
önermektedir: nemlendiriciler, topikal veya sistemik steroidler, tazaroten %0,1 
krem, nikotin bandı , E vitamini , piridoksin ve şiddetli reaksiyonlar için siklooksijenaz 
inhibitörü. 
 
 
 
 Şekil 2.49. Sorafenib Kimyasal Formül (Alp ve Bozca, 2019) 
 
 
 
     Şekil 2.50. Tirozin Kinazların Sınıflandırılması (Ölgen ve Şentürk, 2021) 
 
 
49 
 
 
 
 Şekil 2.51. Tirozin Kinaz İnhibitörleri (Ölgen ve Şentürk, 2021) 
 
Tang ve ark. (2020) sorafenibin, RAF/MEK/ERK sinyal yolunu bloke ederek RCC 
hücrelerinin proliferasyonunu doğrudan inhibe ettiğini, aynı zamanda tümör 
anjiyogenezini inhibe etmek için trombosit kaynaklı büyüme faktörü reseptörü (PDGFR-
β), vasküler endotelyal büyüme faktörü reseptörü (VEGFR) 2, hepatosit faktör reseptörü 
(c-KIT) ve diğer proteinleri hedefleyebileceğini ifade etmiştir. 
 
 
 
 
50 
 
Son yıllarda yapılan çeşitli klinik çalışmalar, sorafenibin sadece RCC'de değil, aynı 
zamanda hepatoselüler karsinom (HCC), tiroidkanseri, miyeloid lösemi, mezotelyoma ve 
prostat kanseri gibi diğer kanser türlerinde de antitümör etkileri olduğunu göstermiştir. 
 
 
 
Şekil 2.52. Sorafenib Çoklu Kinaz İnhibisyonu (Lou ve ark., 2021) 
  
Lou ve ark. (2021) Şekil 2.52’yi şu şekilde açıklamışlarıdr: Sorafenib RCC tümör 
büyümesini ve anjiyogenezi bloke eder. VHL etkisiz hale getirildiğinde, biriken HIF-2a 
çekirdeğe yer değiştirir ve VEGF/PDGF dahil olmak üzere tümörijenik hipoksiye yanıt 
veren genleri transkripsiyonel olarak yukarı regüle eder. VEGF/ PDGF , tirozin kinaz 
reseptörleri ile etkileşime girer VEGFR ve PDGFR, sırasıyla MEK/ERK sinyalleşme 
kaskatını aktive eder, böylece anjiyogenezi ve endotelyal hücre proliferasyonunu 
destekler. Sorafenib, RAF, c-Kit, FLT-3 ve RET'yi hedefleyerek hücre proliferasyonunu 
doğrudan inhibe ederek ve bu arada VEGFR/PDGFR'yi baskılayarak tümör 
neovaskülarizasyonunun oluşumunu bloke ederek ikili antitümör etkilere sahiptir.  
 
51 
 
RAF, c-Kit, FLT-3 ve RET, RCC hücrelerinde sorafenib hedefleri iken VEGFR/PDGFR, 
vasküler endotelyal hücrelerde sorafenib hedefleridir (s.2). 
 
 
 
 
Şekil 2.53. RCC'de Rorafenib Direncinden Sorumlu Moleküler Mekanizmalar (Lou ve 
ark., 2021) 
 
Lou ve ark. (2021), sorafenib direncinin artan prevalansı, RCC'de sorafenib tedavisinin 
etkinliğinin önemli bir engeli haline geldiğini belirterek, RCC hastalarının yaklaşık 
%22'si içsel direnç nedeniyle sorafenib ile erken tedaviye yanıt vermediğini ve kalan 
hastaların çoğunda 6-15 aylık tedaviden sonra sorafenib direnci ve tümör progresyonu 
geliştiğini ifade etmiştir. 
 
52 
 
 
 
Şekil 2.54. Sorafenib Tedavisi. A) Sorafenib Kaynaklı HFS, B) Tedavinin 2.  Haftasında 
Topikal Kalsipotriol Krem ile Tedaviye Ara Vermeden Gelen Gerileme 
(Demirkan ve ark., 2017) 
 
2.4.25. Sunitinib 
 
Alp ve Bozca (2019) sunitinibin metastatik renal hücreli karsinom ve gastrointastinal 
stromal tümör tedavisinde yaygın kullanıldığını 2006 yılında FDA onayı aldığını ifade 
etmiştir. Şekil 2.55’te sunitinib kimyasal formülü verilmiştir. Lacouture ve ark. (2008) 
sunitinibin antitümör ve antianjiyogenik etkiye sahip olduğunu belirterek yan etkileri 
arasında mukozit, döküntü, alopesi, kseroz, ağız kuruluğu ve el ayak sendromu 
görüldüğünü de eklemişlerdir. 
 
Xiao ve ark. (2019) sunitinibin  vasküler endotelyal büyüme faktörü 
reseptörlerinin (VEGFR1/2/3), trombosit kaynaklı büyüme faktörü reseptörlerinin 
(PDGFRa/β), kök hücre faktörü reseptörünün (KIT), Fms benzeri tirozin kinazın oral çok 
hedefli bir tirozin kinaz inhibitörü olduğunu ifade etmiştir. 
 
 
53 
 
 Xiao ve ark. (2019) sunitinib tedavisinde böbrek toksisitesinin klinik kullanımını 
sınırladığını belirterek, sunitinib tedavisinin başarısız olmasına yol açabileceği gibi 
hastaların sağlığını ve yaşamını da tehlikeye atmakta olduğunu ve şu anda sunitinib 
tedavisinin neden olduğu böbrek hasarı için dozu azaltmak veya ilacı durdurmak dışında 
daha iyi bir müdahale önlemi olmadığını ifade etmişlerdir. Şekil 2.56’da sunitinib 
kaynaklı el ayak sendromu verilmiştir.  
 
 
 
Şekil 2.55. Sunitinib Kimyasal Formül (Alp ve Bozca, 2019) 
 
 
 
Şekil 2.56. Sunitinib Kaynaklı HFS (Lacouture ve ark., 2008) 
 
 
54 
 
2.4.26. Vemurafenib 
   
Vemurafenib yayılmış melanomada sıklıkla kullanılan hedefi BRAF, MEK olan 2011 
yılında FDA onayı almış bir ilaç etken maddesidir (Alp ve Bozca, 2019).  Şekil 2.57’de 
vemurafenib kimyasal formülü verilmiştir. 
 
 
 
      Şekil 2.57. Vemurafenib Kimyasal Formül (Alp ve Bozca, 2019) 
 
Zhao ve ark. (2020) melanom hastalarının yaklaşık %50'sinde BRAF mutasyonları 
meydana geldiğini, vemurafenibin spesifik bir BRAF inhibitörü olarak, melanom 
hastalarında progresyonsuz sağkalımı önemli ölçüde uzattığını ve bununla birlikte, çoğu 
hastada 6 ay sonra vemurafenibe direnç geliştiğini belirterek ilaç direnç mekanizmasının 
henüz tam olarak anlaşılamadığını ifade etmiştir.  
 
Özdoğan (https://www.drozdogan.com/braf-mutasyonu-nedir-hangi-kanserlerde-braf-
pozitifligi-gorulur/) Braf geninin 7. kromozomda bulunduğunu ve sadece BRAF 
mutasyonunun pozitifliğine bakarak değil hangi kodonda mutasyon olduğuna bakılması 
gerektiğini çünkü bazı kodonlarda gerçekleşen mutasyonların daha agresif bazı 
kodonlarında gerçekleşen mutasyonların ise daha olumlu seyrettiğini belirtiyor. Turaçlı 
(2017), en sık gözlenen BRAF mutasyonlarının BRAF proteininin 600. kodonunda 
valin’in glutamik asite (V600E) dönüşümü olduğunu, yine 600. kodonda valin yerine 
lizin, aspartik asit ya da arjinine dönüşümünün de gözlendiğini, kutanöz melanomların 
yaklaşık %6’sında MEK1/2 mutasyonları görüldüğünü ve bu mutasyonlar nedeniyle 
BRAF ve MEK inhibitörlerine direnç gelişebildiğini ifade etmiştir.  
 
55 
 
 
 
Şekil 2.58. BRAF Mutasyonu (https://www.drozdogan.com/braf-mutasyonu-nedir-
hangi-kanserlerde-braf-pozitifligi-gorulur/) 
 
Vemurafenibin yan etkileri arasında döküntü, skuamoproliferatif büyüme, ışığa 
duyarlılık, skuamöz hücreli karsinom, milia, el-ayak cilt reaksiyonu ve kuru cilt yer alır 
(Vance ve ark., 2017). 
 
 
 
Şekil 2.59. Vemurafenib Kaynaklı HFS (Boussemart ve ark., 2013) 
 
 
 
 
 
56 
 
3. MATERYAL ve YÖNTEM 
 
Bu çalışmada geriye yönelik 10 yıllık makale, tez ve kitaplar incelenmesine özen 
gösterilmiştir. Ancak daha eski kaynaklar da araştırmaya dâhil edilmiştir. Bu bağlamda 
parmak izi kaybına neden olan kanser ilaçları Google Akademik, Pubmed, ScienceDirect, 
Web of Science gibi veri tabanları kullanılarak araştırılmıştır. Anahtar kelimeler olarak 
el ayak sendromu, hand foot syndrome, palmar plantar syndrome ve ilaç isimleri yazılarak 
teker teker araştırılmıştır. 
 
Çalışmamızda; 5- FU ve kapesitabin ortak araştırıldı. ScienceDirect veri tabanında 3732 
sonuç bulundu, bunlardan 80 tanesi çalışmamızla ilgiliydi. Pubmed veri tabanında 1080 
sonuç bulundu 140 tanesi anlamlıydı. Web of Science veri tabanında 258 sonuç arasından 
40 tanesi anlamlıydı. 
 
Doksorubisin ve pegile lipozomal doksorubisin birlikte araştırıldı. ScienceDirect veri 
tabanında 2291 tane sonuç arasından 45 tanesi anlamlıydı. Pubmed veri tabanında 262 
tane sonuç arasından 98 tanesi, Web of Science veri tabanında 216 sonuç arasından 57 
tanesi çalışmamız açısından anlamlaydı. 
 
Dosetaksel için ScienceDirect veri tabanında 1702 sonuç arasından 21 tanesi uyumluydu. 
Pubmed veri tabanında 194 sonuç arasından 80 tanesi, Web of Science veri tabanında 296 
sonuç arasından 25 tanesi çalışmamız ile uyumluydu. 
 
Sitarabin için yapılan aramada ScienceDirect veri tabanında 538 sonuç arasından 16 tane 
uyumlu sonuç bulundu. Pubmed veri tabanında 25 sonuç arasından 13 tanesi, Web of 
Science veri tabanında 26 sonuç arasından 10 tanesi çalışmamız ile uyumluydu. 
 
Epirubisin için yapılan aramada ScienceDirect veri tabanında 782 sonuç arasından 14 
tanesi, Pubmed veri tabanında 52 sonuç arasından 13 tanesi, Web of Science veri 
tabanında ise 77 sonuç arasından 5 tanesi çalışmamız için anlamlıydı. 
 
 
57 
 
Hidroksiüre için yapılan aramada ScienceDirect veri tabanında 630 sonuç arasından 6 
tanesi, Pubmed veri tabanında 7 sonuç arasından 4 tanesi, Web of Science veri tabanında 
ise 9 sonuç arasından 3 tanesi anlamlıydı. 
 
Merkaptopürin için yapılan aramada ScienceDirect veri tabanında 442 sonuç arasından 6 
tanesi, Pubmed veri tabanında 2 sonuç arasından 1 tanesi anlamlıydı. Web of Science veri 
tabanında ise 3 sonuç bulundu ve 3’ü de çalışmamız için anlamlıydı. 
 
Siklofosfamid için yapılan aramada ScienceDirect veri tabanında 2903 sonuç arasından 
20 tanesi, Pubmed veri tabanında 106 sonuç arasından 15 tanesi, Web of Science veri 
tabanında ise 143 sonuç arasından 8 tanesi çalışmamız için anlamlıydı. 
 
Vinorelbin için yapılan araştırmada ScienceDirect veri tabanında 738 sonuç arasından 10 
tanesi anlamlıydı. Pubmed veri tabanında 54 sonuçtan 11 tanesi, Web of Science veri 
tabanında ise 78 sonuçtan 8 tanesi anlamlıydı. 
 
Paklitaksel için yapılan araştırmada ScienceDirect veri tabanında 2122 sonuç arasından 
30 tanesi anlamlıydı. Pubmed veri tabanında 142 sonuçtan 35 tanesi, Web of Science veri 
tabanında ise 296 sonuçtan 12 tanesi çalışmamız ile anlamlıydı. 
 
Sisplatin için yapılan araştırmada ScienceDirect veri tabanında 394 sonuç arasından 32 
tanesi, Pubmed veri tabanında 104 sonuç arasından 22 tanesi, Web of Science veri 
tabanında 188 sonuç arasından 10 tanesi anlamlıydı. 
 
Etoposid için yapılan araştırmada ScienceDirect veri tabanında 888 sonuç arasından 12 
tanesi, Pubmed veri tabanında 15 sonuçtan 1 tanesi, Web of Science veri tabanında 21 
sonuçtan 2 tanesi çalışmamız açısından anlamlıydı. 
 
İrinotekan için yapılan araştırmada ScienceDirect veri tabanında 1347 sonuç arasından 
30 tanesi, Pubmed veri tabanında 106 sonuç arasından 22 tanesi, Web of Science veri 
tabanında 155 sonuç arasından 12 tanesi anlamlıydı. 
 
 
58 
 
Bevacizumab için yapılan araştırmada ScienceDirect veri tabanında 1905 sonuç 
arasından 50 tanesi, Pubmed veri tabanında 132 sonuç arasından 55 tanesi, Web of 
Science veri tabanında 248 sonuçtan 35 tanesi çalışmamız açısından anlamlıydı. 
  
İmatinib için yapılan araştrımada ScienceDirect veri tabanında 879 sonuç arasından 15 
tanesi, Pubmed veri tabanında 41 sonuç arasından 12 tanesi, Web of Science veri 
tabanında 52 sonuç arasından 5 tanesi anlamlıydı. 
 
Gefitinib için yapılan araştırmada ScienceDirect veri tabanında 579 sonuç arasından 12 
tanesi, Pubmed veri tabanında 8 sonuçtan 3 tanesi, Web of Science veri tabanında 20 
sonuçtan 4 tanesi araştırmamız açısından anlamlıydı. 
 
Pazopanib için yapılan araştırmada ScienceDirect veri tabanında 621 sonuçtan 20 tanesi, 
Pubmed veri tabanında 50 sonuçtan 21 tanesi, Web of Science veri tabanında 62 sonuçtan 
12 tanesi çalışmamız açısından anlamlıydı. 
 
Aksitinib için yapılan araştırmada ScienceDirect veri tabanında 455 sonuçtan 14 tanesi, 
Pubmed veri tabanında 45 sonuçtan 22 tanesi, Web of Science veri tabanında 37 sonuçtan 
7 tanesi çalışmamız açısından anlamlıydı. 
 
Kabozantinib için yapılan araştırmada ScienceDirect veri tabanında 355 sonuçtan 17 
tanesi, Pubmed veri tabanında 25 sonuçtan 12 tanesi, Web of Science veri tabanında 23 
sonuçtan 4 tanesi çalışmamız açısından anlamlıydı. 
 
Regorafenib için yapılan araştırmada ScienceDirect veri tabanında 368 sonuçtan 17 
tanesi, Pubmed veri tabanında 53 sonuçtan 35 tanesi, Web of Science veri tabanında 45 
sonuçtan 15 tanesi çalışmamız açısından anlamlıydı. 
 
Sorafenib için yapılan araştırmada ScienceDirect veri tabanında 1664 sonuçtan 54 tanesi, 
Pubmed veri tabanında 331 sonuçtan 152 tanesi, Web of Science veri tabanında 364 
sonuçtan 60 tanesi çalışmamız açısından anlamlıydı. 
 
 
59 
 
Sunitinib için yapılan araştırmada ScienceDirect veri tabanında 1394 sonuçtan 50 tanesi, 
Pubmed veri tabanında 238 sonuçtan 90 tanesi, Web of Science veri tabanında 273 
sonuçtan 33 tanesi çalışmamız açısından anlamlıydı. 
 
Vemurafenib için yapılan araştırmada ScienceDirect veri tabanında 267 sonuçtan 18 
tanesi, Pubmed veri tabanında 13 sonuçtan 9 tanesi, Web of Science veri tabanında 10 
sonuçtan 3 tanesi çalışmamız açısından anlamlıydı. 
 
4. BULGULAR  
 
Çalışmamızda el ayak sendromuna neden olan başlıca kanser ilaç etken maddeleri 
araştırılmıştır. Materyal metod bölümünde bu etken maddeler verilmiştir. Etken 
maddelerin hangi ilaçta ne kadar dozda olduğu ve hangi kanser türünde kullanıldığı 
çizelgelerde verilmiştir.  
 
Çizelge 4.1. 5-Florourasil İçeren İlaç Listesi 
(https://www.ilacabak.com/etkengoster.php?Id=348 11.03.2023),  
(https://www.ilacrehberi.com/s/5-fluorouracil/2/) 
 
5- FU İçeren İlaçlar 
İlaç Adı ml mg Firma Etki Ettiği Hastalık 
5-FU BIOSYN 5 250 Orna Meme ve kolorektal karsinom 
5-FU EBEWE 10 500 Sandoz Meme ve kolorektal karsinom 
5-FROTU 20 1000 Onko Meme ve kolorektal karsinom 
FU- FARMAKO 5 250 Farmako Meme ve kolorektal karsinom 
FU- KOCAK 5 250 Koçak Meme ve kolorektal karsinom 
FURO-5 DEVA 20 1000 Deva Meme ve kolorektal karsinom 
     
Verilen ilaçların farklı miligram formları mevcuttur. Literatürde yapılan araştırmaya göre 
genel olarak el ayak sendromu ilaç tedavisi izleyen dönemde 1-2 hafta içinde 
başlamaktadır. İlaçların el ayak sendromu dozları ise hastadan hastaya değişmektedir. 
Genelleme yapılamıyor. 
 
 
 
 
 
60 
 
Çizelge 4.2. Kapesitabin İçeren İlaç Listesi  
(https://www.ilacabak.com/etkengoster.php?Id=378 11.03.2023), 
(https://www.ilacrehberi.com/v/xeloda-roche-500-mg-film-kapli-tablet-9d68/kt/ 
01.02.2013) 
 
Kapesitabin İçeren İlaçlar 
İlaç Adı Tablet Mg Firma Etki Ettiği Hastalık 
KAPEDA 60 150 Koçak Kalın barsak, rektum, mide ve meme kanseri 
XELODA  60 150 Roche Kalın barsak, rektum, mide ve meme kanseri 
XELTABİN 60 150 Teva Kalın barsak, rektum, mide ve meme kanseri 
CAPETABİN 60 150 Dem Kalın barsak, rektum, mide ve meme kanseri 
 
Verilen ilaçların farklı miligram formları mevcuttur. 
 
Çizelge 4.3. Doksorubisin İçeren İlaçlar  
(https://www.ilacabak.com/etkengoster.php?Id=382 11.03.2023) 
 
Doksorubisin İçeren İlaçlar 
İlaç Adı mg Flakon Firma 
ADRAMISIN 10 1 Flakon Saba 
DOXO-TEVA 10 1 Flakon Teva 
DOXORUBICIN FRESENIUS 
10 1 Flakon Farmar 
DOXORUBICIN KOCAK 10 1 Flakon Koçak 
DOXTU 10 1 Flakon Onko 
    
 
Çizelge 4.3’ de verilen ilaçlar meme, akciğer, mesane, tiroid bezi, yumurtalık kanserleri, 
kemik sarkomu ve yumuşak doku sarkomu, Hodgkin ve Hodgkin dışı lenfomalar, 
nöroblastoma, Wilms’ tümörü, akutlen foblastik lösemi, akut miyeloid lösemi gibi çeşitli 
neoplastik kanserlerin tedavisinde kullanılır. 
 
Çizelge 4.4. Pegile Lipozomal Doksorubisin İçeren İlaç Listesi (Şahin ve ark., 2011) 
 
Pegile Lipzomal Dox. İçeren İlaçlar  
İlaç Adı ml g  Firma Etki Ettiği Hastalık  
CAELYX 10 20 Schering Plough İlerlemiş Over Kanseri  
 
 
 
 
 
61 
 
 
Çizelge 4.5. Dosetaksel İçeren İlaç Listesi  
(https://www.ilacabak.com/etkengoster.php?Id=368 11.03.2023) 
 
Dosetaksel İçeren İlaçlar 
İlaç Adı 1 Flakon Firma 
DOCETER 20 mg/ 0,5 ml IV Inf. Çöz. Farmako 
DOCETER TEC 20 mg IV Inf. Çöz. Farmako 
DOCETU 20 mg IV Inf. Çöz. Onko 
DOCEXUS 20 mg/ 0,5 ml IV Inf. Çöz. Pharmada 
DOXEL 20 mg IV Inf. Kons. Çöz. Gensenta 
DOXEL READY 20 mg/ 1 ml IV Inf. Kons. Çöz. Gensenta 
DOXİTAX 20 mg Steril Apirojen IV Inf. Çöz. Koçak 
DOXİTAX TEC 20 mg/ 1 ml IV Inf. Çöz. Koçak 
SANTAX 80 mg/ 8 ml IV Inf. Kons. Çöz. Sandoz 
TADOCEL 20 mg/ 1 ml IV Inf. Kons. Çöz. Fortius 
TAXOTERE 20 mg/ 1,5 ml IV Inf. Kons. Çöz. Sanofi 
 
Çizelge 4.5’te verilen ilaçlar meme, küçük hücreli olmayan akciğer kanseri, yumurtalık, 
baş- boyun kanseri, prostat ve mide kanserinde etkilidir. Verilen ilaçların farklı 
miligramda flakonları mevcuttur. 
 
Çizelge 4.6. Sitarabin İçeren İlaçlar (https://www.ilacabak.com/etkengoster.php?Id=360 
11.03.2023) 
 
Sitarabin İçeren İlaçlar 
İlaç Adı mg ml Firma Etki Ettiği Hastalık 
ALEXAN 100 5 Sandoz AML, ALL, KML 
ARA-CELL 1000 20 Assos  AML, ALL, KML 
CYTARABINE 1 10 Orna  AML, ALL, KML 
CYTU  100 1 Onko AML, ALL, KML 
KORABİN 100 5 Koçak AML, ALL, KML 
  
AML; akut myloid lösemi, ALL; akut lenfoblastik lösemi, KML; kronik myloid lösemi. 
Verilen ilaçlar AML, ALL ve KML’ye ek olarak farklı tip lenfoma türlerinde de tedavi 
için kullanılmaktadırlar. 
 
 
 
 
62 
 
 
Çizelge 4.7. Epirubisin İçeren İlaç Listesi (https://ilacabak.com/etkengoster.php?Id=345 
11.03.2023) 
 
Epirubisin İçeren İlaçlar 
İlaç Adı mg ml Firma 
EPIRITU 10 5 Onko 
EPIRUBICIN EBEWE 
100 50 Sandoz 
EPIRUBICIN 100 50 Koçak 
PIRUCIN 10 5 Saba 
RUBENS 50 25 Gensenta 
FARMORUBİCİN 50 25 Deva 
 
Çizelgede verilen ilaçlar, meme, yumurtalık, mide, akciğer ve kalın bağırsak kanseri, kötü 
huylu lenf kanseri (malign lenfoma), lösemi, kemik iliği kanseri (multiple miyeloma), 
yüzeysel(non-invasif) mesane kanserinde ve ameliyat sonrası nükslerin önlenmesinde 
kullanılır. 
 
Çizelge 4.8. Hidroksiüre İçeren İlaçlar  
(https://www.ilacabak.com/etkengoster.php?Id=350 11.03.2023) 
 
Hidroksiüre İçeren İlaçlar 
İlaç Adı mg Tablet Firma 
HYDMOXİA 500 100 Saba 
HYDREA 500 100 Deva 
 
Çizelge 4.8’de verilen ilaçlar, rahim ağzı kanseri, kronik miyelositik lösemi gibi bazı 
kanser türlerinin tedavisinde ve orak hücreli anemi tedavisinde kullanılır.  
 
Çizelge 4.9. Merkaptopürin İçeren İlaç Listesi  
(https://www.ilacabak.com/etkengoster.php?Id=354 11.03.2023)  
 
Merkaptopürin İçeren İlaçlar 
İlaç Adı mg Tablet Firma Etki Ettiği Hastalık 
MERPURIN 50 25 Koçak AML, ALL 
PURI-NETHOL 50 100 VLD AML, ALL 
 
 
63 
 
 
Çizelge 4.10. Siklofosfamid İçeren İlaç Listesi  
(https://www.ilacabak.com/etkengoster.php?Id=358 11.03.2023) 
 
Siklofosfamid İçeren İlaçlar 
Gram, 
İlaç Adı mg  Flakon Firma 
ENDOXAN 1 1G IV Inf. Çöz. Toz Baxter, EIP Eczacıbaşı 
ENDOXAN 500  500 MG IV IV Inf. Çöz. Toz Baxter, EIP Eczacıbaşı 
SYKLOFOSFAMİD 1 1 Flakon Atafarm 
ENDOXAN 50 mg 50 tablet Baxter, EIP Eczacıbaşı 
 
Çizelge 4.10’ da verilen ilaçlar çeşitli lenfomalar, lösemiler, over kanseri, testis kanseri, 
meme  kanseri,  küçük  hücreli  akciğer  kanseri,  nöroblastoma,  Ewing  sarkoma, 
çocuklardaki rabdomiyosarkoma, osteosarkoma, romatoid artrit, psöriyatik artropati, 
sistemik lupus eritematoz, skleroderma, sistemik vaskülitler (örn. nefritik sendrom ile), 
bazı glomerülonefrit tipleri (örn. nefriotiksendrom ile), miyastheniagravis, otoimmün 
hemolitik anemi, soğuk aglutinin hastalığı, Wegener granülomatozisi, organ nakillerinde 
immünosüpresif tedavilerinde, ciddi aplastik anemi, akut miyeloid ve akut lenfoblastik 
lösemi, kronik miyeloid lösemi tedavilerinde kullanılır. Verilen ilaçların farklı miktarda 
mg ve ml’ leri mevcuttur. 
 
Çizelge 4.11. Vinorelbin İçeren İlaç Listesi  
(https://www.ilacabak.com/etkengoster.php?Id=396 11.03.2023) 
 
Vinorelbin İçeren İlaçlar 
İlaç Adı mg ml Firma Etki Ettiği Hastalık 
NAVELBINE 10 1 Pierre Fabre Akciğer, meme kanseri 
RENOVEL 10 1 Gensenta Akciğer, meme kanseri 
VİNALBINE 10 1 Koçak Akciğer, meme kanseri 
 
Verilen ilaçların farklı miktarda mg ve ml’leri mevcuttur. 
 
 
 
 
 
 
64 
 
 
Çizelge 4.12. Paklitaksel İçeren İlaç Listesi  
(https://www.ilacabak.com/etkengoster.php?Id=386, 11.03.2023) 
 
Paklitaksel İçeren İlaçlar 
İlaç Adı mg Flakon Firma 
ALBIPAKSEL 100 1 Teva 
ANZATAX 100 1 Orna 
ATAXIL 100 1 Deva 
EBETAXEL 100 1 Sandoz 
PADAXEL 100 1 Vem 
TAKSEN 100 1 Koçak Farma 
TAXATU 100 1 Onko 
TAXOL 100 1 Bristol Myers  
VİTAX 100 1 Dem 
 
Çizelge 4.12’de verilen ilaçlar meme, pankreas ve akciğer kanserinde etkilidir. İlaçların 
farklı mg içeren flakonları da mevcuttur. 
 
Çizelge 4.13. Sisplatin İçeren İlaç Listesi 
(https://www.ilacabak.com/etkengoster.php?Id=359 11.03.2023) 
 
Sisplatin İçeren İlaçlar 
İlaç Adı mg ml Firma 
CIPINTU 10 100 Koçsel 
CISPLATIN DBL 100 100 Orna 
CISPLATIN-KOÇAK 10 20 Koçak 
CISPLATINUM 50 100 Koçak 
KEMOPLAT 10 20 Farmar 
PLACIS 50 50 Farma- Tek 
 
Çizelge 4.13’ de verilen ilaçlar testis ve yumurtalık tümörleri, baş ve boyun tümörleri, 
akciğer tümörleri, idrar kesesi tümörleri gibi kanser türlerinde kullanılır. Verilen ilaçların 
farklı miktarda mg ve ml’ leri mevcuttur. 
 
 
 
 
 
65 
 
 
Çizelge 4.14. Etoposid İçeren İlaç Listesi  
(https://www.ilacabak.com/etkengoster.php?Id=347 11.03.2023) 
 
Etoposid İçeren İlaçlar 
İlaç Adı mg ml Firma 
ETOPEX 100 5 Deva 
ETOPOSID EBEWE 100 5 Sandoz 
ETOPOSID 100 5 Koçak 
FYTOSID 100 5 Farmar 
LASTET 100 5 Onko 
ONCOPOZID 100 5 Vem 
 
Çizelge 4.13’ te verilen ilaçlar küçük hücreli akciğer kanseri, seminomatöz olmayan testis 
kanseri (testisin belirli bir bölümünü tutan kanser), küçük hücreli olmayan akciğer 
kanseri, Hodgkin ve Hodgkin olmayan lenf kanseri, akut myelositik lösemi, koriyon 
karsinomanın tedavisinde kullanılır. Lastet isimli ilacın kapsül formu da mevcuttur. 
Verilen ilaçların farklı miktarda mg ve ml’ leri mevcuttur. 
 
Çizelge 4.15. İrinotekan İçeren İlaçlar  
(https://www.ilacabak.com/etkengoster.php?Id=377 11.03.2023) 
 
İrinotekan İçeren İlaçlar 
İlaç Adı mg ml Firma 
CAMPTO 100 5 Sanofi 
IRINOCAM 100 5 Koçak 
IRINOTEKAN HYDROCHLORIDE DBL 
HOSPIRA 
100 5 Orna 
IRINOTEL 100 5 Farmar 
IRITEC 100 5 Dem 
IRONTU 100 5 Onko 
IROTEN 100 5 Vem  
TEKAMEN 100 5 Gensenta 
 
Çizelge 4.15’ de verilen ilaçlar kalın barsak kanserinde kullanılır. Verilen ilaçların farklı 
miktarda mg ve ml’ leri mevcuttur. 
 
 
66 
 
Çizelge 4.16. Bevacizumab İçeren İlaç Listesi 
(https://www.ilacabak.com/etkengoster.php?Id=400 11.03.2023) 
 
Bevacizumab İçeren İlaçlar 
İlaç Adı mg ml Firma 
ALTUZAN ROCHE 100 4 Roche 
BEVAX 100 4 Abdi İbrahim 
MVASI 100 4 Amgen 
ZIRABEZ 100 4 Pfizer PFE 
 
Çizelge 4.16’ da verilen ilaçlar yayılmış kalın barsak (kolon veya rektum) kanserinin 
tedavisinde, glioblastoma ve serviks kanserinin tedavisinde kullanılır. Verilen ilaçların 
farklı miktarda mg ve ml’ leri mevcuttur. 
 
Çizelge 4.17. İmatinib İçeren İlaç Listesi  
(https://www.ilacabak.com/etkengoster.php?Id=403 11.03.2023) 
 
İmatinib İçeren İlaçlar 
İlaç Adı mg Tablet Firma 
GLITINIB 400 30 Nobel 
GLIVEC 400 30 Novartis 
GLIVON 400 30 Nobel 
IMAGLIV 400 30 Saba 
IMATENIL 400 30 Logus 
IMATIS 400 30 Deva 
IMAVEC 400 30 Koçak Farma 
MAXINIB 400 30 Centurion 
NIBTU 400 30 Onko 
PANTIKOR 400 30 World Medicine 
 
Çizelge 4.17’ de verilen ilaçlar kronik miyeloid lösemi ve Philadelphia Kromozomu 
pozitif akut lenfoblastik lösemi, gastrointestinal stromaltümörler, sistemik mastositoz, 
hipereozinofılik sendrom hastalıklarının tedavisinde kullanılır. Verilen ilaçların farklı 
miligramda tabletleri de mevcuttur.  
 
 
 
 
67 
 
Çizelge 4.18. Gefitinib İçeren İlaç Listesi 
(https://www.ilacabak.com/etkengoster.php?Id=1842 11.03.2023) 
 
Gefitinib İçeren İlaçlar 
İlaç Adı mg Tablet Firma 
GEFIRA 250 30 Teva 
IRESSA 250 30 Astrazeneca 
 
Çizelge 4.18’ de verilen ilaçlar küçük hücreli olmayan akciğer kanserinde kullanılır. 
 
Çizelge 4.19. Pazopanib İçeren İlaç Listesi 
(https://www.ilacabak.com/etkengoster.php?Id=1503 11.03.2023) 
 
Pazopanib İçeren İlaçlar 
İlaç Adı Tablet mg Firma Etki Ettiği Hastalık  
VOPAZZİ 30 200 Deva İlerlemiş böbrek kanseri 
VOPAZZİ 60 400 Deva İlerlemiş böbrek kanseri 
VOTRİENT 30 200 Novartis İlerlemiş böbrek kanseri 
VOTRİENT 60 400 Novartis İlerlemiş böbrek kanseri 
 
Çizelge 4.20. Aksitinib İçeren İlaç Listesi 
(https://www.ilacabak.com/etkengoster.php?Id=1648 11.03.2023) 
 
Aksitinib İçeren İlaçlar 
İlaç Adı Tablet mg Firma Etki Ettiği Hastalık  
INLYTA 56 5 Pfizer İlerlemiş böbrek kanseri 
 
Verilen ilacın farklı miligramları mevcuttur. 
 
Çizelge 4.21. Kabozantinib İçeren İlaç Listesi (https://www.ilacabak.com/cabometyx-
20-mg-film-kapli-tablet-24583 11.03.2023) 
 
Kabozantinib İçeren İlaçlar 
İlaç Adı Tablet mg Firma Etki Ettiği Hastalık  
CABOMETYX 30 20 Gen İlerlemiş böbrek kanseri 
CABOMETYX 30 40 Gen İlerlemiş böbrek kanseri 
CABOMETYX 30 60 Gen İlerlemiş böbrek kanseri 
 
 
 
68 
 
Çizelge 4.22. Regorafenib İçeren İlaç Listesi 
(https://www.ilacabak.com/etkengoster.php?Id=1739 11.03.2023) 
 
Regorafenib İçeren İlaçlar 
İlaç Adı Tablet mg Firma 
STİVARGA 84 40 Bayer 
 
Çizelge 4.22’te verilen ilaç metastatik kalın barsak kanseri, gastrointastinal stromal 
tümörler (GIST) ve karaciğer kanserinde etkilidir. 
 
Çizelge 4.23. Sorafenib İçeren İlaç Listesi  
(https://www.ilacabak.com/etkengoster.php?Id=1301 11.03.2023) 
 
Sorafenib İçeren İlaçlar 
İlaç Adı Tablet mg Firma Etki Ettiği Hastalık 
NEXAVAR 112 200 Bayer Renal hücreli karsinom 
 
Çizelge 4.24. Sunitinib İçeren İlaç Listesi  
(https://www.ilacabak.com/etkengoster.php?Id=667 11.03.2023) 
 
Sunitinib İçeren İlaçlar 
İlaç Adı Kapsül mg Firma 
SUNIKSA 14 50 Atabay 
SUNUBIS 14 50 Nobel 
SUTENT 14 50 Pfizer 
SUTESGO 14 50 Deva 
  
Çizelge 4.24’de verilen ilaçlar, metastatik renal hücreli karsinom, GIST, pankreatik 
nöroendokrin tümör tedavileri için kullanılır. İlaçların farklı mg’ ları mevcuttur. 
 
Çizelge 4.25. Vemurafenib İçeren İlaç Listesi 
(https://www.ilacabak.com/etkengoster.php?Id=1691 11.03.2023) 
 
Vemurafenib İçeren İlaçlar 
İlaç Adı Tablet mg Firma Etki Ettiği Hastalık 
ZELBORAF 56 240 Roche Melanom 
 
Çizelge 4.25’te verilen ilaç sadece BRAF geni mutasyona uğramış hastalar için 
kullanılır (https://www.medikaynak.com/kubkt/zelboraf-240mg-film-tablet-kt). 
 
69 
 
5. TARTIŞMA ve SONUÇ 
 
Parmak izi şekilleri kişiye özgüdür ve yaşam boyu değişmez (Galton, 1892). Parmak izi, 
eşsizlik, kararlılık ve tasnif edilebilme gibi özellikleriyle önemli bir kimliklendirme 
aracıdır. Aynı parmak izi desenlerinin iki kez oluşmadığı söylenebilir (Chockaian ve ark. 
2013). Penrose ve Ohara (1973) parmak izinin benzersiz olduğunu, tek yumurta 
ikizlerinin bile parmak izinin aynı olmadığını, oluşan hasarların orijinali gibi onarıldığını 
belirtmiştir. Delice ve ark.  (2014), günümüzde parmak izlerinin güvenlik alanının 
yanında biyolojik işlemler için (kalıtsal özellikleri, cinsiyet, nesil takibi, kan grubu) ve 
hatta kişilik analizi yapmak için bile kullanılmaya başlandığını ifade etmiştir. 
 
Kanser tedavilerinde kullanılan ilaçlar nedeniyle el ayak sendromu denilen parmak izi 
kaybına neden olan bir yan etki oluşabilmektedir. El-ayak sendromu (EAS- HFS), el ve 
ayaklarda karıncalanma, rahatsız edici iğnelenme hissi ile kendini gösteretebilen 
Burgdorf sendromu olarak da bilinen, kemoterapötik ajanlara bağlı gelişen sık görülen 
bir deri tepkimesidir (Lou ve ark., 2016). Kanser hastalarının günlük yaşantılarını oldukça 
sıkıntıya uğratan bir hastalıktır. 
 
Bu çalışmada el ayak sendromuna neden olan kanser ilaçları literatür taraması yapılarak 
araştırılmıştır. Araştırılan kanser ilaçlarının ortak noktasının doza bağlı olarak el ayak 
sendromuna sebep olduğu görülmüştür. İlaçlar karşılaştırılmalı olarak incelendi, spesifik 
olarak el ayak sendromuna neden olan ortak bir doz gözlenmedi. Her etken madde için el 
ayak sendromu dozu farklı olmakla birlikte aynı etken maddenin farklı kanser türünde 
farklı dozda el ayak sendromu oluşturduğu da gözlenmiştir. Dolayısıyla kullanılan ilaç 
dozları önemli olmakla beraber el ayak sendromuna neden olan spesifik bir dozdan 
bahsetmek pek mümkün değidir. Yapılan araştırmada her ilaçta dozun kişiye özgü etki 
ettiği gözlendi. Kişilerin biyokimya ve genetik yapısı el ayak sendromuna neden olan ilaç 
doz miktarı ve sonrasında oluşan el ayak sendromu derecesini etkilediği görüldü. Yine 
aynı şekilde genetik yapının ilaçlara direnç mekanizması geliştirdiği de gözlenmiştir. İlaç 
direnci oluşması nedeniyle kanser tedavileri sıkıntı yaşamaktadır. İlaç direnç 
mekanizmaları üzerine yapılan birçok çalışma mevcut ve birçoğu da devam etmektedir.  
 
70 
 
El ayak sendromunun bazı etken maddelerde birkaç hafta içinde bazılarında ise aylar 
sonra ortaya çıktığını belirten çalışmalar da mevcuttur. 
 
Literatürde el ayak sendromu mekanizmasını keşfeden herhangi bir çalışma 
bulunmamaktadır. İlaç mekanizmalarının el ayak sendromuna nasıl etki ettiği henüz net 
değil. Yaygın görüş kemoterapik ajanların epidermal hücrelere direkt toksik etkisi olduğu 
yönündedir. El ayak sendromu geri dönüşlü bir rahatsızlıktır. Doz azaltımı ya da ilacı 
keserek hasta eski durumuna dönebilmektedir.  
 
El ayak sendromu mekanizmasına yönelik çalışmalar henüz istenilen düzeyde değildir. 
Bu konuda daha çok çalışma yapılarak mekanizma tespit edilirse, kullanılan ilaçları o 
mekanizmadan kurtaracak bir yöntem bulunabilir ve el ayak sendromunu engelleyebiliriz. 
Bu şekilde zaten kanser ile mücadele eden hastalara ilave bir rahatsızlığı ortadan 
kaldırmış oluruz.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
71 
 
KAYNAKLAR 
         
 
Alp, G. A.S., Bozca, F. 2019.  Tirozin Kinaz Enzim İnhibitörü Yeni Bileşikler ve Yapı 
Aktivite İlişkilerinin Değerlendirilmesi. FABAD J. Pharm. Sci., 44:(1) 65-78. 
  Amirfallah, A., Çalıbaşı- Kocal, G., Ünal, O. Ü., Ellidokuz, H., Öztop, İ., Başbinar, Y., 
2018. DPYD, TYMS and MTHFR Genes Polymorphism Frequencies in a Series of 
Turkish Colorectal Cancer Patients. Journal of Personalized Medicine 8, 45. 
          https://doi.org/10.3390/jpm8040045 
Arai, H., Battaglin, F., Wang, J., Lo, J.H., Soni, S., Zhang, W., Lenz, H.J., 2019. 
Molecular insight of regorafenib treatment for colorectal cancer. Cancer Treat Rev. 
Author manuscript; available in PMC. 
         https://doi.org/10.1016/j.ctrv.2019.101912 
Ashrafizadeh, M., Mirzaei, S., Hashemi, F., Zarrabi, A., Zobalian, A., Saleki, H., 
Sharifzadef, S. O., Soleymani, L., Daneshi, S., Hushmandi, K., Khan, H., Kumar, 
A.P., Aref, A.Z., Samarghandian, S. 2021. New insight towards development of 
paclitaxel and docetaxel resistance in cancer cells: EMT as a novel molecular 
mechanism and therapeutic possibilities. Biomedicine & Pharmacotherapy, 141. 
https://doi.org/10.1016/j.biopha.2021.111824 
Bakırel, T., Alkan, F. Ü. 2019. Antineoplastik İlaçlar. Sunum. 
Baskın, Y., Çalıbaşı, G. 2011. Kanser hastalarında farmakogenetik uygulamaları ve 
farmakoekonomi. Türk Hijyen ve Deneysel Biyoloji Dergisi, 68 (3): 152 – 164. 
          DOI ID: 10.5505/TurkHijyen.2011.77598 
Battistella, M., Fremont, G., Vignon- Pennamen, M. D., Gornet, J. M., Dubertret, L., 
Viguier, M. 2008. Imatinib-Induced Hand-Foot Syndrome in a Patient With 
Metastatic Gastrointestinal Stromal Tumor. Arch Dermatol. 44(10):1400-1402.  
         doi:10.1001/archderm.144.10.1400 
Baer, M. R., King, L. E., Wolff, S. N., 1985. Cytarabine-induced palmar-plantar 
erythema. Anne Intern Med. 102(4): 556.  
        https://doi.org/10.7326/0003-4819-102-4-556_1 
Bayles, C. E., Hale, D.E., Konieczny, A., Anderson, V. D., Richardson, C. R., 
Brown, K. V., Nguyen, J. T., Hecht, J., Schwartz, N., Kharel, M. K., 
Amissah, F., Dowling, T. C., Nybo, S. E. 2023. Upcycling the anthracyclines: 
New mechanisms of action, toxicology, and pharmacology. Toxicology and Applied 
Pharmacology 459 
          https://doi.org/10.1016/j.taap.2022.116362 
Boussemart, L., Routier, E., Mateus, C., Opletalova, K., Sebille, G., Kamsu-Kom, N., 
Thomas, N., Vagner, S., Favre, M., Tomasic, G., Wechsler, J., Lacroix, L., 
Robert, C. 2013. Prospective study of cutaneous side-effects associated with the 
BRAF inhibitor vemurafenib: a study of 42 patients. Annals of Oncology 24: 
1691–1697, doi:10.1093/annonc/mdt015 
Butler, D., Nambudiri, V. E., Nandi, T. 2014. Hydroxyurea-associated acral erythema in 
a patient with polycythemia vera. American Journal of Hematology, 89:9, 865-
940. https://doi.org/10.1002/ajh.23698 
Brose, R. D., LehrmannE., Zhang, Y., Reeves, R. H., Smith, K. D., Mattson, M. P. 2018. 
Hydroxyurea attenuates oxidative, metabolic, and excitotoxic stress in rat 
hippocampal neurons and improves spatial memory in a mouse model of 
Alzheimer's disease. Neurobiology of Aging, 72: 121-133. 
 
72 
 
  Caronia, D., Martin, M., Sastre, J., Torre, J. D. L., Garcia- Saenz, J. A., Alonso, M. R., 
Moreno, L., Pide, G., Diaz- Rubio, E., Benitez, J., Gonzalez- Neira, A. 2011. A 
Polymorphism in the Cytidine Deaminase Promoter Predicts Severe Capecitabine-
Induced Hand-Foot Syndrome. Clinical Cancer Research, 17 (7). 
         https://doi.org/10.1158/1078-0432.CCR-10-1741 
Cersosimo, R. J., Hong, W. K., 1986. Epirubicin: a review of the pharmacology, clinical 
activity, and adverse effects of an adriamycin analogue. Journal of Clinical 
Oncology 4, no. 3,425-39. DOI: 10.1200/JCO.1986.4.3.425  
Cihangiroğlu, B. (2005). Gözenekli yüzeyler üzerindeki parmak izlerinin görünü hale 
getirilmesi. Yüksek Lisans Tezi. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. 
Chockaian, K., Vayanaperumal, R. & Kanagaraj, B. R. 2013. New Approach for 
Identifying Hereditary Relation Using Primary Fingerprint Patterns. The 
Institution of Engineering and Technology, 7(5), 423–431.   
         https://doi.org/10.1049/iet-ipr.2012.0399 
Cohen, M, H., Dagher, R., Griebel, D. J., Ibrahim, A., Martin, A., Scher, N. S., Sokol, G. 
H., Williams, G. A., Pazdur, R. 2002. U.S. Food and Drug Administration Drug 
Approval Summaries: Imatinib Mesylate, Mesna Tablets, and Zoledronic Acid. The 
Oncologist 7:393-400 https://doi.org/10.1634/theoncologist.7-5-393 
Cohen, P., Cross, D., Janne, P. A. 2021. Kinase drug discovery 20 years after imatinib: 
progress and future directions. Nature Reviews | Drug Discovery 20, 551- 569.  
          https://doi.org/10.1038/s41573-021-00195-4 
Correia A, Silva D, Correia A, Vilanova M, Gärtner F, Vale N. 2018. Study of New 
Therapeutic Strategies to Combat Breast Cancer Using Drug Combinations. 
Biomolecules. 8(4):175.  https://doi.org/10.3390/biom8040175 
Cummins H., Midlo C. 1926. Palmar and plantar epidermal ridge configurations 
(dermatoglyphics) in european- americans. Am. J. Phys. Antropol. Cilt 9: 471-502. 
         https://doi.org/10.1002/ajpa.1330090422 
Chen, M., Chen, J., Peng, X., Xu, Z., Shao, J., Zhu, Y., Li, G., Zhu, H., Yang, B., Luo, 
P., He, Q. 2016. The contribution of keratinocytes in capecitabine-stimulated hand-
foot-syndrome. Environmental Toxicology and Pharmacology, 49: 81-88. 
         https://doi.org/10.1016/j.etap.2016.12.001 
Choueiri, T.K., Powles, T., Burotto, Escudier, B., Bourlon, M.T., Zurawski, B., Juarez, 
V.M.O., Hesieh, J.J., Basso, U., Shah, A.Y., Suarez, C., Hamzaj, A., Goh, J.C., 
Barrios, C., Richardet, M., Porta, C., Kowalyszyn, R., Feregrino, J.P., Żołnierek, J., 
Pook, D., Kessler, E.R., Tomita, Y., Mizuno, R., Bedke, J., Zhang, J., Maurer, 
M.A., Simşek, B., Ejzykowicz, F., Schwab, G.M., Apolo, A.B., Motzer, R.J. 2021. 
Nivolumab plus Cabozantinib versus Sunitinib for Advanced Renal-Cell 
Carcinoma. The New England Journal of Medicine, 384;9. 
         DOI: 10.1056/NEJMoa2026982 
Chu, E. ve Sartorelli, A.C. (2014). Kanser Kemoterapisi, Temel ve Klinik Farmakoloji 
(12. Baskı, sayfa 949-975), Nobel Tıp Kitabevi. 
Chun, C., Johnson J. 2021. 11 long-term side effects of chemotherapy. Medical News 
Today  
          https://www.medicalnewstoday.com/articles/long-term-side-effects-of-
chemotherapy 
 
73 
 
Çetin, D. A., Gündeş, E., Aday, U., Çiyiltepe, H., Değer, K. C., Duman, M. 2016. 
Metastatik Kolon Kanseri Tedavisinde Bevacizumab Sonrası İnce Barsak 
Perforasyonu: Nadir Bir Olgu. Dicle Tıp Derg 43 (1): 168-170 
         doi: 10.5798/diclemedj.0921.2016.01.0661 
Daldal, Y. D., Demiralay, E. Ç. 2020. Merkezi Kompozit Dizayn Kullanılarak 
Kapesitabin Tayini için RPLC Yönteminin Geliştirilmesi ve Validasyonu. 
Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi Cilt 24, Sayı 1, 105-
112. DOI: 10.19113/sdufenbed.582980. DOI: 10.19113/sdufenbed.582980 
Degen, A., Alter, M., Schenck, F., Satzger, I., Völker, B., Kappa, A., Gutzmer, R. 2010. 
The hand-foot-syndrome associated with medical tumor therapy – classification 
and management. Journal der Deutschen Dermatologischen Gesellschaft 8 (9), 
Sayfa 652- 661. 
          https://doi.org/10.1111/j.1610-0387.2010.07449.x 
Delice, M., Duman, A., Özel, Ş.A. (2014, Temmuz). Parmak izi ile suç türü arasındaki 
ilişkinin incelenmesi. Akademik Bakış Dergisi, Sayı 43.  
Demirdağ, H. G., Ayanoğlu, B. T., Armağan, B. Y. 2019. El-ayak sendromu ve el-ayak 
deri reaksiyonunun olgu serisi ile değerlendirilmesi. Turkderm-Turk Arch Dermatol 
Venereology 53:28-31. DOI: 10.4274/turkderm.galenos.2018.98624. 
Demirkan, S., Gündüz, Ö., Devrim, T. 2017. Sorafenib-asssociated hand-foot syndrome 
treated with topical calcipotriol. Case Reports, 3: 354-7. 
          https://doi.org/10.1016/j.jdcr.2017.03.017   
El-Khoueiry, A.B., Hanna, D.L., Llovet, J., Kelley, R.K. 2021. Cabozantinib: An 
evolving therapy for hepatocellular carcinoma. Cancer Treatment Reviews, 98. 
          https://doi.org/10.1016/j.ctrv.2021.102221 
Emadi, A., Jones, R. J., Brodysky, R. A. 2009. Cyclophosphamide and cancer: golden 
anniversary. Nature Reviews CliniCAl on Cology, 6: 638-647. 
          https://doi.org/10.1038/nrclinonc.2009.146 
Erdemoğlu, N., Şener, B., 2000. Taksan Sınıfı Bileşiklerin Antitümör Etkileri. Ankara 
Ecz. Fak. Derg. 29(1)77-90.  
Escudier, B. Gore, M., 2011. Axitinib for the Management of Metastatic Renal Cell 
Carcinoma. Drugs R D, 11 (2): 113-126. 
Fang, G., Tang, B., Liu, Z., Gou, J., Zhang, Y., Xu, H., Tang, X. 2014. Novel 
hydrophobin-coated docetaxel nanoparticles for intravenous delivery: In vitro 
characteristics and in vivo performance. European Journal of Pharmaceutical 
Sciences 60, Sayfa 1-9. https://doi.org/10.1016/j.ejps.2014.04.016 
Faulds H. 1880. On the Skin-furrows of the Hand Nature 22: 605 
Fırat, O., Yıldız, İ. 2020. Topoizomeraz Iı Enzim İnhibitörleri. Ankara Ecz. Fak. Derg. / 
J. Fac. Pharm. 44(2): 356-372, Doi: 10.33483/jfpau.696349 
Galton F. 1892. Fingerprints. Macmillan and co. London. 
Garcia, J., Hurwitz, H. I., Sandler, A. B., Miles, D., Coleman, R. L., Deurloo, R., Chinot, 
O. L. 2020. Bevacizumab (Avastin®) in cancer treatment: A review of 15 years of 
clinical experience and future Outlook. Cancer Treatment Reviews 86.  
          https://doi.org/10.1016/j.ctrv.2020.102017 
Giacchero, D., Monpoux, F., Chiaverini, C., Lacour, J. P. 2008. Syndrome mains-pieds 
secondaire à la prise de 6-mercaptopurine chez un enfant de quatre ans. Annales de 
dermatologie et de vénéréologie, 135, 580—583.  
         https://doi.org/10.1016/j.annder.2008.02.021 
 
74 
 
Giverhaug, T., Loennechen, T., Aarbakke, J. 1999. The interaction of 6-mercaptopurine 
(6-MP) and methotrexate (MTX). General Pharmacology 33: 341–346. 
https://doi.org/10.1016/S0306-3623(99)00022-1 
Gutierez, S. B., Lucenario, J. L. S. & Yebes, M. J. T. (2012). Dermatoglyphic Studies 
among the Dumagat-Remontado Tribal Population of the Philippines. Journal of 
Anthropology 12, sayfa 1-6. https://doi.org/10.1155/2012/812128 
Glover, J.D., Li, J., Zhang, H., Jin, L., Headon, D.J., Wang, S. 2022. Limb development 
genes underlie variation in human fingerprint patterns. Cell cilt 185 (1): sayfa 95–
112. https://doi.org/10.1016/j.cell.2021.12.008 
Gökçe, Ö., Yılmaz, A., Gürbüz, V., Konaç, E., Ekmekçi, A. 2011. İnsan Servikal Kanser 
Hela Hücrelerinde Vinorelbin’in Apoptotik Etkisi. Deü Tıp Fakültesi Dergisi Cilt 
25, Sayı 1: 05 – 14.  
Grinnell, M., Rieger, K.E., Katsumoto, T.R., Kwong, B.Y., Zaba, L.C. 2020. Anti-cancer 
therapy related hand-foot syndrome in patients with systemic sclerosis: Case series 
and literature review. Current Problems in Cancer: Case Reports 1. 
https://doi.org/10.1016/j.cpccr.2020.100021 
Hande, K. R., 1998. Etoposide: Four Decades of Development of a Topoisomerase II 
Inhibitor. European Journal of Cancer (34): 10, 1514- 1521. 
Hoff, P. M., Valero, V., Ibrahim, N., Wiley, J., Hortobagyi, G. N. 1998. Hand-foot 
syndrome following prolonged infusion of high doses of vinorelbine. American 
Cancer Society (82): 5. 801-1000. 
         https://doi.org/10.1002/(SICI)1097-0142(19980301)82:5<965::AID-
CNCR23>3.0.CO;2-Y 
Innocenti, F., Iyer, L., Ramirez, C., Green, M. D., Ratain, M. J. 2001. Epirubicin 
glucuronidation is catalyzed by human UDP-glucuronosyltransferase 2B7. 
         Drug Metabolism and Disposition 29 (5) 686-692 
Jacobi, U., Waibler, E., Schulze, P., Sehouli, J., Oskay-Özcelik, G., Schmook, T., Sterry, 
W., Lademann, J. 2005. Release of doxorubicin in sweat: first step to induce the 
palmar-plantar erythrodysesthesia syndrome? Ann. Onco. 16, Sayfa 1210-1211. 
https://doi.org/10.1093/annonc/mdi204 
Jordan, K., Kellner, O., Kegel, T., Schmoll, H. J., Grothey, A. 2004. Phase II Trial of 
Capecitabine/Irinotecan and Capecitabine/Oxaliplatin in Advanced 
Gastrointestinal Cancers. Clinical Colorectal Cancer, Vol. 4, No. 1, 46-50.  
          https://doi.org/10.3816/CCC.2004.n.009 
Karademir, L. D. 2015. Sisplatine Bağlı Böbrek Hasarının Erken Tespiti ve Teofilin 
Kullanımının Koruyucu Etkinliği. Erciyes Üniversitesi Tıp Fakültesi İç Hastalıkları 
Anabilim Dalı. Tıpta Uzmanlık Tezi. 
Kelly, R. J., Rixe, O. 2009. Axitinib (AG-013736).  Small Molecules İn Oncology, Sayfa 
33-44.  
Kurtan, M., Kurtoğlu, S., Melikoğlu, G., 2014. Kamptotesin. Marmara Pharmaceutical 
Journal 18: 85-100, 2014 DOI: 10.12991/mpj.2014186125 
Lacouture, M.E., Reilly, L.M., Gerami, P., Guitart, J. 2008. Hand foot skin reaction in 
cancer patients treated with the multikinase inhibitors sorafenib and sunitinib. 
Annals of Oncology, 19 (11): 1955–1961. https://doi.org/10.1093/annonc/mdn389 
Lou, Y., He, Y., Huang, H., Zhang, D., Wang, X., Ji, J., Liang, S. 2021. New frontiers 
against sorafenib resistance in renal cell carcinoma: From molecular mechanisms 
to predictive biomarkers. Pharmacological Research, 170.  
         https://doi.org/10.1016/j.phrs.2021.105732 
 
75 
 
Lou, Y., Wang, Q., Zhemg, J., Hu, H., Liu, L., Hong, D., Zeng, S. 2016. Possible 
Pathways of Capecitabine-Induced Hand−Foot Syndrome. Chem. Res. Toxicol, 29, 
1591−160. https://doi.org/10.1021/acs.chemrestox.6b00215 
Marigny, K., Aubin, F., Burgot, G., Gall, E. L., Gandemer, V. 2005. Particular cutaneous 
side effects with etoposide-containing courses: is VP16 or etoposide phosphate 
responsible? Cancer Chemother Pharmacol 55: 244–250.  
Meulen, L. J. (1955). False Fingerprints: A New Aspect. Journal of Criminal Law. 
Criminolog & Police Science, 46(1), 122-128. 
Milano, G., Grimaldi, M., Mari, M., Lassalle, S., Formento, J., Froncoual, M., Lacour, J., 
Hofman, P. 2008. Candidate Mechanisms for Capecitabine- Related Hand- Foot 
Syndorme. British Journal of Clinical Pharmacology, 88-95.   
          https://doi.org/10.1111/j.1365-2125.2008.03159.x 
Munehiro, A., Yoneda, K., Nakai, K., Demitsu, T., Moriue, T., Moriue, J., Yokoi, I., 
Fujita, N., Matsuura, N., Ishıkawa, S., Yokomise, H., Kubota, Y. 2010. 
Bevacizumab-induced hand-foot syndrome: circumscribed type. British Journal of 
Dermatology 162, sayfa 1395–1416. DOI: 10.1111/j.1365-2133.2010.09716.x 
Musialek, M. W., Rybaczek, D. 2021. Hydroxyurea—The Good, the Bad and the Ugly.   
Genes, 12(7), 1096.  https://doi.org/10.3390/genes12071096 
McLellan, B., Ciardiello, F., Lacouture, M.S., Segaert, S., Cutsem, E.V., 2017. 
Regorafenib-associated hand–foot skin reaction: practical advice on diagnosis, 
prevention, and management. Annals of Oncology, 26: 2017–2026. 
https://doi.org/10.1093/annonc/mdv244 
Mross, K., Frost, A., Steinbild, S., Hedbom, S., Büchert, M., Fsol, U., Unger, C., 
Kratzschmar, J., Heinig, R., Boix, O., Christensen, O. 2012.  A Phase I Dose–
Escalation Study of Regorafenib (BAY 73–4506), an Inhibitor of Oncogenic, 
Angiogenic, and Stromal Kinases, in Patients with Advanced Solid Tumors. Clin 
Cancer Res; 18(9): 2658-2667. https://doi.org/10.1158/1078-0432.CCR-11-1900 
Naji, A. W., Mazen, A. J., Abood, B. T. & Mutaz, A. A. Q. (2010). Evaluation of the 
Relationship Between Fingerprints and Blood Groups in Yemen Population. 
Yemeni Journal of Medical and Health Research, 2(1-2), 97-105. 
https://search.emarefa.net/detail/BIM-285506 
Natu, A., Pedgaonkar, A., Gupta, S. 2023. Mitochondrial dysfunction and chromatin 
changes with autophagymediated survival in doxorubicin resistant cancer cell lines. 
Biochemical and Biophysical Research Communications 648, 1-10. 
          https://doi.org/10.1016/j.bbrc.2023.01.081 
Neumann, C. (2012). Fingerprints at the Crime-scene: Statistically Certain, or Probable? 
Significance, 9(1), 21-25.   
          https://doi.org/10.1111/j.1740-9713.2012.00539.x 
Nguyen, L., Chapel, S., Tran, B. D., Lacy, S. 2019. Cabozantinib exposure–response 
analyses of efficacy and safety in patients with advanced hepatocellular carcinoma. 
J. Pharmacokinet Pharmacodyn, 46, Sayfa577 – 589. 
         https://doi.org/10.1007/s10928-019-09659-y 
O'Brien, M. E. (2008). Single-agent treatment with pegylated liposomal doxorubicin for 
metastatic breast cancer. Anti Cancer Drugs 19(1), Sayfa 1-7. 
         DOI: 10.1097/CAD.0b013e3282f14a00 
Okajima, M. 1975. Development of dermal ridges in the fetus. Journal of Medical 
Genetics 12, 243. http://dx.doi.org/10.1136/jmg.12.3.243 
 
76 
 
Ölgen, S., Şentürk, A. M., 2021. Tirozin Kinaz İnhibitörü Bileşiklerin Tasarımı ve 
Antikanser Etki Mekanizmaları. FABAD J. Pharm. Sci., 46, 2, 159-178. 
Öneç, B., 2016. Sitozin Arabinozid (ARA-C) İlişkili Nörotoksisite. Turkiye Klinikleri J 
Hematol-Special Topics 9(3):110-3 
Osoro, I., Sharma, A., Amir, M., Vohra, M., Kumar. R., Kumar, H., Zargar, A., Bangar, 
H. 2022. Prevention and management of anthracycline induced cardiotoxicity: A 
review. Health Sciences Review 5. https://doi.org/10.1016/j.hsr.2022.100070 
Özdoğan, M., 2021. Akut miyeloid lösemi tedavisi için lipozomal ilaç Vyxeos FDA onayı 
aldı. 15.02.2023, 23:52 https://www.drozdogan.com/akut-miyeloid-losemi-
tedavisi-icin-lipozomal-ilac-vyxeos-fda-onayi-aldi/ 
Pajk, B., Cufer, T., Canney, P., Ellis, P., Cameron, D., Blot, E., Vermorken, J., Coleman, 
R., Marreaud, S., Bogaerts, J., Başaran, G., Piccart, M. 2008. Anti-tumor activity 
of capecitabine and vinorelbine in patients with anthracycline- and taxane-
pretreated metastatic breast cancer: Findings from the EORTC 10001 randomized 
phase II trial. The Breast 17, 180–185. 
         https://doi.org/10.1016/j.breast.2007.09.002 
Paludetto, M.N., Puisset, F., Le Louedec, F., Allal, B., Lafont, T., Chatelut, E., Arellano, 
C. 2018. Simultaneous monitoring of pazopanib and its metabolites by UPLC–
MS/MS. Journal of Pharmaceutical and Biomedical Analysis, 154: 373–383. 
https://doi.org/10.1016/j.jpba.2018.03.013 
Paul, M.K., Mukhopadhyay, A.K. (2004). Tyrosine kinase-Role and significance in 
cancer, International Journal of Medicinal Science, 1(2), 101-115. 
Pawson T. (2002). Regulation and targets of receptor tyrosine kinases, Eurepean Journal 
of Cancer (38) 5: 3-10. 
Penrose L. S., O’hara P. T. (1973). The Development of the Epidermal Ridges. J Medi 
Genet, 10, 201- 208. http://dx.doi.org/10.1136/jmg.10.3.201  
Pemovska, T., Johnson, E., Kontro, M., Repasky, G. A., Chen, J., Wells, P., Cronin, C. 
N., McTigue, M., Kallioniemi, O., Porkka, K., Murray, B. W., Wennerberg, K. 
2015. Axitinib effectively inhibits BCR-ABL1(T315I) with a distinct binding 
conformation. Nature 519, Sayfa 102-105. 
Petridis, G. 2011. Parmak İzlerinden Elde Edilen DNA’nın Mini STR Tekniği ile 
İncelenmesi.  Doktora Tezi, İÜ Adli Tıp Enstitüsü. 
Pick, A.M., Neytsrom, K.K. 2012. Pazopanib for the Treatment of Metastatic Renal 
Cell Carcinoma. Clinical Therapeutics, 34-(3) sayfa 511-520. 
          https://doi.org/10.1016/j.clinthera.2012.01.014 
Poyraz, R. (2005, Aralık). Adli Bilimler Dergisi Cilt: 4, Sayı: 4 
Razis, E., Karina, M., Karanastassi, S., Fountzilas, G. 2006. Three case reports of Hand-
Foot Syndrome with gefitinib. Canser Investigation (26) sayı 5, sayfa 514-516. 
DOI: 10.1080/07357900600814847 
 
77 
 
Roberts C., Mateus C., Spatz A., Wechsler, J., Escudier, B. 2009. Dermatologic 
symptoms associated with the multikinase inhibitor sorafenib. J Am Acad Dermatol 
60:299-305. https://doi.org/10.1016/j.jaad.2008.06.034 
Rooseboom, M., Commandeur, J. N. M., Vermeulen, N. P. E. 2004. Enzyme-Catalyzed    
Activation of Anticancer Prodrugs. Pharmacol Rev. 56: 53–
102.https://doi.org/10.1124/pr.56.1.3 
Sabuncuoğlu, S., Özgüneş, H. 2011. Sisplatin Toksisitesi: Oksidatif Stresin Önemi ve 
Antioksidanların Etkisi. İstanbul Tıp Fakültesi Dergisi Cilt: 74, Sayı 1. 
Saied, M., Ali, K., Mosayeb, A., 2023. Rosemary (Rosmarinus officinalis L.) essential 
oil alleviates testis failure induced by Etoposide in male rats. Tissue and Cell 81. 
https://doi.org/10.1016/j.tice.2023.102016 
Saji, S., Toi, M., Morita, S., Iwata, H., Ito, Y., Ohno, S., Kobayashi, T., Hozumi, Y., 
Sakamoto, j. 2007. Dose-Finding Phase I and Pharmacokinetic Study of Capecitabine 
(Xeloda) in Combination with Epirubicin and Cyclophosphamide (CEX) in Patients 
with Inoperable or Metastatic Breast Cancer. Oncology, 72:330–337 DOI: 
10.1159/000113062 
Sennino, B., Oonuma, T. I., Wei, Y., Naylor, R. M., Williamson, C. W., Bhagwandin, V., 
Tabruyn, S. P., You, W. K., Chapman, H. A,. Christensen, J. G., Aftab, D. T., 
McDonald, D. M. 2012. Suppression of Tumor Invasion and Metastasis by 
Concurrent Inhibition of c-Met and VEGF Signaling in Pancreatic Neuroendocrine 
Tumors. American Assosiation for Canser Research, 2(3): sayfa 270- 287. 
https://doi.org/10.1158/2159-8290.CD-11-0240 
Sevinçli, Z. Ş. 2019. Farmasötik Kimya IV Ders Notları. Van YYÜ Eczacılık Fakültesi. 
Sibaud, V., Dalenc, F., Chevreau, C., Roche, H., Delord, J.P., Mourey, L., Lacaze, J.L., 
Rahhali, N., Taieb, C. 2011. HFS-14, a Specific Quality of Life Scale Developed 
for Patients Suffering from Hand–Foot Syndrome. Onkolog, 16, s. 1469-1478. 
https://doi.org/10.1634/theoncologist.2011-0033 
Singh, A., Xu, Y. J., 2016. The Cell Killing Mechanisms of Hydroxyurea. Genes 7(11): 
99 https://doi.org/10.3390/genes7110099 
Song, Z., Tian, F., Feng, S., Shi, L., Chen, X., Liu, X., Wang, M., Qİ, Y., Hui, T., Fu, Y. 
2022.  Pegylated liposomal doxorubicin- induced hand foot syndrome predicted by 
serum metabolomic profiling and preyented by calcium dosebilate. Journal of the 
American Academy of Dermatology, 3:688-690.  
         https://doi.org/10.1016/j.jaad.2021.02.079 
Su, M. H., Chen, G. Y., Lin, J. H., Lee, H. H., Chung, K. C, Wang, P. H. 2019. Paclitaxel-
related dermatological problems: Not only alopecia occurs. Taiwanese Journal of 
Obstetrics & Gynecology 58, 877-879. 
         https://doi.org/10.1016/j.tjog.2019.08.003 
  Sunakawa, Y., Furuse, J., Okusaka, T., Ikeda, M., Nagashima, F., Ueno, H., Mitsunaga, 
S., Hashizume, K., Ito, Y., Sasaki, Y.  2014.  Regorafenib in Japanese patients with 
solid tumors: phase I study of safety, efficacy, and pharmacokinetics. Invest New 
Drugs, 32: 104–112. DOI 10.1007/s10637-013-9953-8 
Şahin, Ç., Terek, M.C., Özsaran, A., Dikmen, Y., Karabulut, B. 2011. Lipozomal 
Doksurubisin ile İlişkili Palmar- Plantar Eritrodizestesi (El Ayak Sendromu): Olgu 
Sunumu ve Derleme. Türk Jinekoloji ve Obstetrik Derneği Dergisi, Cilt 8, Sayı 1, 
Sayfa 62. DOI:10.5505/tjod.2011.87059 
 
78 
 
  Tang, W., Chen, Z., Zhang, W., Cheng, Y., Zhang, B., Wu, F., Wang, Q., Wang, S., Rong, 
D., Reiter, F. P., Toni, E. N., Wang, X. 2020. The mechanisms of sorafenib 
resistance in hepatocellular carcinoma: theoretical basis and therapeutic aspects. 
Signal Transduction and Targeted Therapy 5:87. 
          https://doi.org/10.1038/s41392-020-0187-x 
Tuğlu, M. M., Melli, M. 2012. İmatinib: Etki Mekanizması ve Direnç Geliștirme 
Mekanizmaları. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Mecmuası, 65 (2)  
         DOI: 10.1501/Tıpfak_000000813 
Tunçbilek, M. 2018. Antikanser İlaçlar. Sunum 
Turaçlı, İ.D., 2017. Malign Melanom Oluşum ve İlerleme Sürecinde Gözlenen Bazı 
Moleküler Değişimler. Turk J Dermatol, 11:184-8. DOI: 10.4274/tdd.3000 
  Vance, S.L., Singer, H. M., Silvers, D., Husain, S., Kabigting, F. 2017. Delayed-onset 
vemurafenib-induced panniculitis. Case Reports, 3: 384-6. 
https://doi.org/10.1016/j.jdcr.2017.06.001 
Waller, C. F., 2018.  Imatinib Mesylate. Small Molecules in Hematology 212, 1-27.  
            https://doi.org/10.1007/978-3-319-91439-8_1 
Welker, M.W., Lubomierski, N., Gog, C., Hermann, E., Engels, K., Vogl, T. J., Bechstein, 
W. O., Zeuzem, S., Trojan, J. 2010. Efficacy and Safety of Sorafenib in Advanced 
Hepatocellular Carcinoma Under Daily Practice Conditions. Journal of 
Chemotherapy 22: 205-211.  https://doi.org/10.1179/joc.2010.22.3.205 
Wen, C., Li, Y., Huang, Y., Wang, N., He, S., Bao, M., Zhou, H., Wu, L. 2023. 
CircSETD3 mediates acquired resistance to gefitinib in non-small lung cancer cells 
by FXR1/ECT2 pathway. International Journal of Biochemistry and Cell Biology 
154. https://doi.org/10.1016/j.biocel.2022.106344 
Xiao, J., Yuan, L., Wang, J., Hao, L. Wang, D. 2019. Study on the mechanism and 
intervention strategy of sunitinib induced nephrotoxicity. European Journal of 
Pharmacology 864. https://doi.org/10.1016/j.ejphar.2019.172709 
Xu, Y., Jiang, Y., Chen, X. 2022. Mechanisms underlying paclitaxel-induced neuropathic 
pain: Channels, inflammation and immune regulations. European Journal of 
Pharmacology 933, https://doi.org/10.1016/j.ejphar.2022.175288 
Yokomichi, N., Nagasawa, T., Coler-Reilly, A., Suzuki, H., Kubota, Y., Yoshioka, R., 
Tozawa, A., Suzuki, N., Yamaguchi, Y. 2013. Pathogenesis of Hand-Foot 
Syndrome induced by PEG-modified liposomal Doxorubicin. Human Cell, 26:8–
18. https://doi.org/10.1007/s13577-012-0057-0 
Yoshida, Y., Sasaoka, S., Tanaka, M., Matsumoto, K., Inoue, M., Satake, R., Shimada, 
K., Mukai, R., Suzuki, T., Iwata, M., Goto, F., Mori, T., Mori, K., Yoshimura, T., 
Nkamura, M. 2022. Analysis of drug-induced hand–foot syndrome using a 
spontaneous reporting system database. Ther Adv İlaç Saf. 13. 
         doi:10.1177/20420986221101963. 
Zhang, J., Yang, P.L., Gray, N.S. (2009). Targeting cancer with small molecule kinase 
inhibitors. Nature Reviews Cancer, 9, 1, 28-39. 
Zhao, J., Zhang, X., Cui, X., Wang, D., Zhang, B., Ban, L. 2020.  Loss of Fingerprints as 
a Side Effect of Capecitabine Therapy: Case Report and Literature Review.  
       Oncology Research, 258:103-106.                      
          https://doi.org/10.3727/096504019X15605078731913 
Zhang L, Zhou Q, Ma L, Wang, Y. 2011. Meta-analysis of dermatological toxicities      
associated with sorafenib. Clinical and Experimental Dermatology; 36:344-50.   
          https://doi.org/10.1111/j.1365-2230.2011.04060.x 
 
79 
 
Zhu, L., Chen, L. 2019. Progress in research on paclitaxel and tumor immunotherapy. 
Cellular & Molecular Biology Letters, 2-11.  
         https://doi.org/10.1186/s11658-019-0164-y 
Zühlke, R.L. 1974. Erythematous eruption of the palms and soles associated with                       
mitotane therapy. Dermatologica, 148, sayfa 90-92. DOI: 10.1159/000251603 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
80 
 
ÖZGEÇMİŞ 
 
Adı Soyadı    : Sara ÖĞRETİCİ ORAL 
Doğum Yeri ve Tarihi : Erzurum-1992 
Yabancı Dil   : İngilizce 
 
Eğitim Durumu  
      Lise   : Nuri Erbak Anadolu Lisesi Yıldırım-BURSA 
      Lisans   : Bursa Uludağ Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, 
  Biyoloji Bölümü Nilüfer-BURSA        
      Yüksek Lisans            : Bursa Uludağ Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü   
          Kriminalistik Anabilim Dalı Nilüfer-BURSA        
 
 
Çalıştığı Kurum/Kurumlar : Uludağ Koleji, Simya Koleji, Uzman Kariyer Eğitim         
Kurumları, Pegem Akademi 
 
 
  
İletişim (e-posta)  : saraogretici12@gmail.com 
 
Yayınları   :  
Sara Öğretici ORAL, Egemen DERE, Overview of Cancer Drugs Causing Fingerprint 
Loss. 2nd International Multidisciplinary Cancer Research Congress Short talk 11, 21-24 
July 2022 Giresun – Turkey. 
 
 
81