i 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

DENİM KUMAŞLARDA ÜRETİM 

PARAMETRELERİNİN TUTUM VE PERFORMANS 

ÖZELLİKLERİ ÜZERİNE OLAN ETKİSİNİN 

ARAŞTIRILMASI 

 

Yasemin ŞENER GÜNDÜZ 



 

ii 

 

  
 

T.C. 

BURSA ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ 

FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ 

 

 

 

 

 

DENİM KUMAŞLARDA ÜRETİM PARAMETRELERİNİN TUTUM VE 

PERFORMANS ÖZELLİKLERİ ÜZERİNE OLAN ETKİSİNİN 

ARAŞTIRILMASI 

 

 

Yasemin ŞENER GÜNDÜZ 

000-0003-4840-5843 

 

 

 

Prof. Dr. Binnaz KAPLANGİRAY 

(Danışman) 

 

 

 

 

YÜKSEK LİSANS TEZİ 

TEKSTİL MÜHENDİSLİĞİ ANABİLİM DALI 

 

 

 

 

 

 

 

 

BURSA – 2023 

Her Hakkı Saklıdır 

 

 

 



 

iii 

 

TEZ ONAYI 

   

Yasemin ŞENER GÜNDÜZ tarafından hazırlanan “DENİM KUMAŞLARDA 

ÜRETİM PARAMETRELERİNİN TUTUM VE PERFORMANS ÖZELLİKLERİ 

ÜZERİNE OLAN ETKİSİNİN ARAŞTIRILMASI ” adlı tez çalışması aşağıdaki jüri 

tarafından oy birliği ile Bursa Uludağ Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tekstil 

Mühendisliği Anabilim Dalı’nda YÜKSEK LİSANS TEZİ olarak kabul edilmiştir. 
  

Danışman: Prof. Dr. Binnaz KAPLANGİRAY 
 

 

  
 

 

 

 

Başkan      : Prof.Dr. Binnaz KAPLANGİRAY 

0000-0002-1296-9092 

Bursa Uludağ  Üniversitesi,  

Mühendislik Fakültesi,  

Tekstil Mühendisliği Anabilim Dalı 

 

İmza 

Üye           :  Prof.Dr. Yasemin KAVUŞTURAN 

0000-0002-9919-564X 

Bursa Uludağ  Üniversitesi,  

Mühendislik Fakültesi,  

Tekstil Teknolojisi Anabilim Dalı 

 

İmza  

Üye          :  Prof.Dr. Sibel KAPLAN 

0000-0002-7247-135X 

Süleyman Demirel Üniversitesi,  

Mühendislik Fakültesi  

Tekstil Mühendisliği Anabilim Dalı 

 

İmza  

   

   

 

 

 

 

 

Yukarıdaki sonucu onaylarım 

 

 
 

Prof. Dr. Hüseyin Aksel EREN 

Enstitü Müdürü 

../../…. 

https://orcid.org/0000-0002-1296-9092
https://orcid.org/0000-0002-9919-564X
https://orcid.org/0000-0002-7247-135X


 

iv 

 

 

B.U.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü tez yazım kurallarına uygun olarak hazırladığım 

bu tez çalışmasında;  

 

 tez içindeki bütün bilgi ve belgeleri akademik kurallar çerçevesinde elde ettiğimi, 

 görsel, işitsel ve yazılı tüm bilgi ve sonuçları bilimsel ahlak kurallarına uygun 

olarak sunduğumu,  

 başkalarının eserlerinden yararlanılması durumunda ilgili eserlere bilimsel normlara 

uygun olarak atıfta bulunduğumu,  

 atıfta bulunduğum eserlerin tümünü kaynak olarak gösterdiğimi,  

 kullanılan verilerde herhangi bir tahrifat yapmadığımı,   

 ve bu tezin herhangi bir bölümünü bu üniversite veya başka bir üniversitede başka 

bir tez çalışması olarak sunmadığımı  

 

beyan ederim.  

  

22.05.2023 

Yasemin ŞENER GÜNDÜZ 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 



 

v 

 

TEZ YAYINLANMA  

FİKRİ MÜLKİYET HAKLARI BEYANI 

 

Enstitü tarafından onaylanan lisansüstü tezin/raporun tamamını veya herhangi bir 

kısmını, basılı (kâğıt) ve elektronik formatta arşivleme ve aşağıda verilen koşullarla 

kullanıma açma izni Bursa Uludağ Üniversitesi’ne aittir. Bu izinle Üniversiteye verilen 

kullanım hakları dışındaki tüm fikri mülkiyet hakları ile tezin tamamının ya da bir 

bölümünün gelecekteki çalışmalarda (makale, kitap, lisans ve patent vb.) kullanım 

hakları tarafımıza ait olacaktır. Tezde yer alan telif hakkı bulunan ve sahiplerinden 

yazılı izin alınarak kullanılması zorunlu metinlerin yazılı izin alınarak kullandığını ve 

istenildiğinde suretlerini Üniversiteye teslim etmeyi taahhüt ederiz.  

 

Yükseköğretim Kurulu tarafından yayınlanan “Lisansüstü Tezlerin Elektronik 

Ortamda Toplanması, Düzenlenmesi ve Erişime Açılmasına İlişkin Yönerge” 

kapsamında, yönerge tarafından belirtilen kısıtlamalar olmadığı takdirde tezin YÖK 

Ulusal Tez Merkezi / B.U.Ü. Kütüphanesi Açık Erişim Sistemi ve üye olunan diğer veri 

tabanlarının (Proquest veri tabanı gibi) erişimine açılması uygundur.  

 

 

 

 
Danışman Adı-Soyadı 

22.05.2023 
Öğrencinin Adı-Soyadı 

22.05.2023 

 
Prof.Dr. Binnaz Kaplangiray 

 

 
 
 
 
 

İmza 
Bu bölüme kişinin kendi el yazısı ile okudum 

anladım yazmalı ve imzalanmalıdır. 

 
Yasemin Şener Gündüz 

 
 
 
 
 
 

İmza 
Bu bölüme kişinin kendi el yazısı ile okudum 

anladım yazmalı ve imzalanmalıdır. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 



 

vi 

 

ÖZET 

 

Yüksek Lisans Tezi 

 

DENİM KUMAŞLARDA ÜRETİM PARAMETRELERİNİN TUTUM VE 

PERFORMANS ÖZELLİKLERİ ÜZERİNE OLAN ETKİSİNİN ARAŞTIRILMASI 

 

Yasemin ŞENER GÜNDÜZ 

 

Bursa Uludağ Üniversitesi 

Fen Bilimleri Enstitüsü 

Tekstil Mühendisliği Anabilim Dalı 

 

Danışman: Prof. Dr. Binnaz KAPLANGİRAY 

 

Günümüz tüketicileri giysi tercihlerini yaparken görünümünün yanında sağladıkları 

konfor özellikleri ile ilgilenmektedirler. Son yıllarda yapılan tüketici tercihi 

araştırmaları, satın alma tercihlerinde giysi konforunun ve ilgili kumaş özelliklerinin 

payının arttığını göstermektedir. Konfor tanımlanması kompleks ve güç bir olgudur. Bir 

kişinin kendini konforlu hissedebilmesi için giydiği giysiden ve/veya çevreden herhangi 

bir uyaranın beyne iletilmemiş olması gerekir. Bu açıdan konfor kavramı psikolojik, 

fiziksel, termal ve hareket konforu gibi birçok özelliği içermektedir. Günümüzde 

tüketiciler doğal kaynaklı malzemelere daha fazla önem vermeye başlamıştır. Değişen 

kullanıcı beklentileri denim giysilerin konfor özelliklerini ön plana çıkarmaktadır. 

Özellikle gömlek ve elbise yapımında ya da çocuk giysilerinde kullanılmakta olan 

düşük birim alan kütlesine sahip denim kumaşlar için dokunsal konfor oldukça 

önemlidir. Bu gerçekten yola çıkarak bu tezde; farklı doğal malzemelerin özellikle 

konfor açısından avantajlarını kullanarak konforlu denim kumaşlar geliştirilmesi 

amaçlanmıştır. Tencel, modal, soya proteini ve kaşmir liflerinin denim kumaş yapısında 

pamuk ile birlikte kullanılıp, 4 farklı denim yıkama kullanılarak geliştirilen yüksek 

dokunsal konfor özelliklerine sahip denim kumaşların, dokunsal konfor özelliklerinin 

bilimsel yöntemlerle ölçülmesinin yanı sıra kantitatif olarak ifade edilmesi ve 

karşılaştırmalarının yapılması hedeflenmiştir. Yapılan bu çalışmada tüm verilerin 

değerlendirilmesi sonucunda denim kumaşların dokunsal konfor özelliklerini lif tipi, 

dokuma yönü ve yıkama tipinin etkili olduğu görülmüştür. 

 

Bu çalışma, TÜBİTAK 1505 Üniversite-Sanayi İşbirliği Destek Programı kapsamında                       

Proje No: 5210060 Üniversite-Sanayi İşbirliği Destek Projesi ile desteklenmiştir. 

 
 

Anahtar Kelimeler: Doğal Lifler, Denim Kumaş, Üretim Parametreleri, Tutum ve 

Performans Özellikleri 

 

2023, xiii + 78 sayfa. 

 

 

 



 

vii 

 

 

ABSTRACT 

 

MSc Thesis 

 

INVESTIGATION OF THE EFFECT OF PRODUCTION PARAMETERS ON 

ATTITUDE AND PERFORMANCE PROPERTIES IN DENIM FABRICS 

 

Yasemin ŞENER GÜNDÜZ 

 

 Bursa Uludağ University  

Graduate School of Natural and Applied Sciences 

Department of Textile Engineering 

 

Supervisor: Prof. Dr. Binnaz KAPLANGİRAY 

 

The consumers of today, interests with comfort properties beside of apperance when 

makes the clothing preferences. The consumers preferences survey in recent years 

indicates that related fabric properties and clothing comfort effects the ratio of 

increasement of purchasing preference. The definition of comfort is complex and hard 

explainable fact. For to feel comfortable any stimulus from the clothing and/or 

environment must not be transmitted to the brain. In this respect, the comfort includes 

many features such as psychological, physical, thermal and movement comfort. Today, 

consumers have begun to give more importance to materials of natural origin. Changing 

user expectations are highlight the comfort features of denim clothing. Tactile comfort 

is very important especially for denim fabrics with low unit area mass, which are used 

in shirts and dresses or children's clothing. Based on this fact, in this thesis; It is aimed 

to develop comfortable denim fabrics by using the advantages of different natural fibers, 

especially in terms of comfort. It is aimed to quantitatively express and compare the 

tactile comfort properties of denim fabrics with high tactile comfort properties, which 

are developed by using tencel, modal, soy protein and cashmere fibers together with 

cotton in the denim fabric structure and using 4 different denim washes. In this study as 

a result of the evaluation of all the data, it was seen that fiber type, weaving direction 

and washing type were effective on the tactile comfort properties of denim fabrics. 

 

 

This study was supported by, TÜBİTAK 1505 University-Industry Cooperation Support 

Project  

Project No: 5210060  

 

 

 

 

 

Key words: Natural Fibers, Denim Fabrics,  Tactile Comfort  

 

2023, xiii + 79 pages. 

 



 

viii 

 

TEŞEKKÜR 

 

Yüksek lisans çalışmalarım boyunca çalışmaların yönlendirilmesi ve tezin 

sonuçlandırılması konusunda bilgi ve tecrübesiyle destek olan, katkılarını esirgemeyen 

kıymetli danışman hocam Prof. Dr. Binnaz KAPLANGİRAY ‘a sonsuz teşekkürlerimi 

sunarım. 

 

Yüksek lisans eğitimim esnasında karnımda taşıdığım ve bana hayat ışığı olan canım 

oğlum Mete Yahya GÜNDÜZ’e, tüm eğitim hayatım boyunca maddi manevi desteğini 

esirgemeyen annem Nebahat ŞENER, babam Mustafa ŞENER ve kardeşim Yeliz 

UĞUR’a, değerli eşim Aykut GÜNDÜZ’e teşekkürlerimi sunarım. 

 

Tez çalışmalarımda desteğini esirgemeyen değerli hocalarım Dr. Esra TAŞTAN 

ÖZKAN ve Dr. Mehmet TİRİTİOĞLU’na sonsuz teşekkürlerimi sunarım. 

 

Tez çalışmamın temelini oluşturan kumaş numunelerimin üretimini İskur Denim 

İşletmeleri Sanayi ve Ticaret Anonim Şirketi kurumunda gerçekleştirilmesini sağlayan 

Ar-Ge sorumlusu Ertuğ ERKUŞ’a ve Ar-Ge Proje Lideri Zeynep TEKEREK’e 

teşekkürlerimi sunarım. 

 

Ayrıca Yüksek Lisans eğitimim esnasında çalışmaya başladığım ve hala çalışmakta 

olduğum eğitimime daima destek olan şirketim NEATREND TEKSTİL ailesine 

teşekkürlerimi sunarım. 

 

      Yasemin ŞENER GÜNDÜZ 

22.05.2023 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 



 

ix 

 

İÇİNDEKİLER 

 

ÖZET .......................................................................................................................... vi 

ABSTRACT ............................................................................................................... vii 
TEŞEKKÜR .............................................................................................................. viii 

ŞEKİLLER DİZİNİ ..................................................................................................... xi 
ÇİZELGELER DİZİNİ ............................................................................................... xii 

1. GİRİŞ…………………. ........................................................................................... 1 
2. KURAMSAL TEMELLER ve KAYNAK ARAŞTIRMASI...................................... 3 

2.1. Denim Kumaş Yapısı ve Üretimi ............................................................................ 3 
2.1.1. Denim Kumaşlarda Kullanılan Lif Tipleri ........................................................... 3 

2.1.2. Denim Kumaşlarda Kullanılan İplik Tipleri ......................................................... 4 
2.1.3. Denim Kumaş Örgü Yapıları ............................................................................... 4 

2.1.4. Denim Kumaşlara Uygulanan Yıkama İşlemleri .................................................. 6 
2.2. Denim Kumaşların Performans Özelliklerine Yönelik Önceki Çalışmalar .............. 8 

2.3. Kumaşların Dokunsal Konfor ve Tutum Özellikleri.............................................. 18 
2.3.1. Kumaş Tutumunun Objektif Test Yöntemleri İle Belirlenmesi .......................... 23 

2.3.2. Denim Kumaşların Tutum Özellikleri İle İlgili Yapılan Önceki Çalışmalar ....... 23 
3. MATERYAL ve YÖNTEM .................................................................................... 27 

3.2. Yöntem ................................................................................................................ 29 
3.2.1.Denim Kumaşlara Uygulanan Fiziksel Testler .................................................... 29 

3.2.2.Denim Kumaşların Tutum Özelliklerinin Belirlenmesine Yönelik Yapılan Testler

 ................................................................................................................................... 31 

3.2.3. Kumaş Tutumunun Sübjektif Değerlendirme Yöntemleri .................................. 36 
3.2.4 İstatistiksel Değerlendirme ................................................................................. 37 

4. BULGULAR ve TARTIŞMA ................................................................................. 38 
4.1. Denim Kumaşlara Uygulanan  Performans Testlerin Değerlendirilmesi ................ 38 
4.1.1. Kumaşların Mukavemet Özelliklerinin Değerlendirilmesi ................................. 39 

4.1.2. Kumaşların Yırtılma Mukavemeti Özelliklerinin Değerlendirilmesi. ................. 41 
4.1.3. Atkı Yönünde Elastikiyet Özelliklerinin Değerlendirilmesi ............................... 43 

4.1.4. Denim Kumaşların Atkı Yönünde Kalıcı Uzama (Growth) Özellikleri............... 45 
4.1.5. Denim Kumaşların Dönme Özelliklerinin Değerlendirilmesi ............................. 47 

4.1.6. Kumaşların Kuru ve Islak Durumda Sürtme Haslığı Özellikleri ......................... 48 
4.1.7. Kumaşların Atkı ve Çözgü Yönlü Çekme Değerleri .......................................... 50 

4.2. Denim Kumaşlara Uygulanan Objektif Tutum Testlerinin Değerlendirilmesi ....... 52 
4.2.1. Denim Kumaşların Kumaş Sıkıştırılabilirlik Özelliklerinin Değerlendirilmesi ... 52 

4.2.2. Denim Kumaşların Yüzey Pürüzlülüğü Özelliklerinin Değerlendirilmesi .......... 54 
4.2.3. Kumaşların Eğilme Rijitliği Özelliklerinin Değerlendirilmesi ............................ 56 

4.2.4. Kumaşların Kayma Direnci Özelliklerinin Değerlendirilmesi ............................ 57 
4.2.5. Kumaşların Dökümlülük Özelliklerinin Değerlendirilmesi ................................ 60 

4.3. Kumaşların Sübjektif Tutum Özelliklerinin Değerlendirilmesi ............................. 61 
4.3.1. Kumaş Tutum Değerlendirmeleri ...................................................................... 61 

4.3.2. Kumaş Sertlik - Yumuşaklık Değerlendirmeleri ................................................ 64 
4.3.3. Kumaş Yüzey Pürüzlülüğü Değerlendirmeleri ................................................... 67 

5. SONUÇ………………………………………………………………………………71 
KAYNAKLAR ........................................................................................................... 73 

ÖZGEÇMİŞ................................................................................................................ 78 
 



 

x 

 

SİMGELER ve KISALTMALAR DİZİNİ 

 

 

Simgeler   Açıklama 

 

a                       Termal difüzyon katsayısı 

mm                   Milimetre 

m²                     Metrekare 

g                        Gram 

g/m²                  1 m
2
 deki gram olarak ağırlığın değeri 

ºC                      Derece santigrat 

 kg                     Kilogram 

 R                      Termal direnç 

q                        Isı akış yoğunluğu 

q(x)                   Isı akısı 

Ɵ                       Derece 

µ                       Mikrometre 

λ                       Isı iletim katsayısı 

g/l                     1 litrenin gram olarak ağırlığı 

W                     Numune eni 

F                       Kuvvet 

G                      Kayma Direnci 

N                      Newton 

 

Kısaltmalar   Açıklama 

 

ASTM               American Society For Testing Materials 

TFA                   Tekstil Sürtünme Ölçeri 

ISO                    International Organization For Standardization 

TSE                   Türk Standartları Enstitüsü 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 



 

xi 

 

ŞEKİLLER DİZİNİ 

Sayfa 

Şekil 2.1. Subjektif konfor algısı (Pontrelli, 1977) ...................................................... 19 

Şekil 2.2.  Kumaşın neden olduğu batma hissi (Li ve Wong 2006 ) ............................. 22 
Şekil 3.1. Kumaşlarda dönme derecesinin hesaplama yöntemi .................................... 30 

Şekil 3.2. Accretech Surfcom 130 A Yüzey Pürüzlülüğü Ölçüm Cihazı ...................... 32 
Şekil 3.3. Eğilme dayanımı test düzeneği (Sayed 2016) .............................................. 33 

Şekil 3.4. Çapraz yönlü uzama testinde numune yerleşimi (Üren ve ark. 2017) ........... 34 
Şekil 3.5. Çapraz yönlü uzama testi numunesinde (a) başlangıç anında ve (b) kuvvet 

uygulandığında gözlemlenen deformasyon bölgeleri  (Üren ve Okur 2014) ................. 34 
Cihaz üzerinde çeneler arası mesafe 15cm olarak ayarlanmış ve her numune için 

standart tutulmuştur. Çeneler arasına numune yerleştirildikten sonra 14mm uzama için 

gerekli olan kuvvet Newton olarak ölçülmüştür (Şekil 3.5.) ........................................ 35 

Şekil 3.6. Shmadzu Kopma Mukavemeti Test Cihazı .................................................. 35 
Şekil 3.7. Dökümlülük test cihazı (SDL-Atlas) ........................................................... 36 

Şekil 4.1. Numune denim kumaşların çözgü ve atkı mukavemet değerlerinin değişimi 41 
Şekil 4.2. Numune denim kumaşların çözgü ve atkı yırtılma mukavemet değerleri ..... 43 

Şekil 4.3. Numune denim kumaşların atkı yönünde elastikiyet değerleri ..................... 45 
Şekil 4.4. Numune denim kumaşların atkı yönünde kalıcı uzama (Growth) sonuçları .. 47 

Şekil 4.5. Numune denim kumaşların dönme (%) değerleri ......................................... 48 
Şekil 4.6. Numune denim kumaşların kuru ve yaş  sürtme haslığı değerleri ................. 50 

Şekil 4.7. Numune denim kumaşların atkı ve çözgü yönlerinde çekme değerleri ......... 52 
Şekil 4.8. Numune denim kumaşların sıkıştırılabilirlik (%) değerleri .......................... 53 

Şekil 4.9. Numune denim kumaşların yüzey profili (Ra) değerleri .............................. 56 
Şekil 4.10. Numune denim kumaşların eğilme rijitliği değerleri ı ................................ 57 

Şekil 4.11. Kumaşların kayma direnci değerleri .......................................................... 60 
Şekil 4.12. Numune denim kumaşların dökümlülük değerleri ..................................... 61 
Şekil 4.13. Kumaşların tutum hissi değerlendirmeleri (1: Çok kötü, 2: Kötü, 3: Orta, 4: 

İyi, 5: Çok iyi) ............................................................................................................ 63 
 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 



 

xii 

 

ÇİZELGELER DİZİNİ 

Sayfa 

Çizelge 3.1. Deneysel çalışmada kullanılan denim kumaşların özellikleri ................... 27 

Çizelge 3.1. Deneysel çalışmada kullanılan denim kumaşların özellikleri (devam) ...... 28 
Çizelge 3.2. Deneysel çalışmada kullanılan denim kumaşların yıkama proses detayları

 ................................................................................................................................... 28 
Çizelge 3.3. Dokunsal konforun belirlenmesinde kullanılacak anket ve değerlendirme 

dereceleri .................................................................................................................... 37 
Çizelge 4.1. Numune kumaşların performans özelliklerine yönelik ANOVA tablosu .. 38 

Çizelge 4.2. Atkı iplik tipine göre kumaş mukavemeti SNK analizi ............................ 40 
Çizelge 4.3. Yıkama tipine göre kumaş mukavemeti SNK analizi ............................... 40 

Çizelge 4.4. Atkı iplik tipine göre kumaş yırtılma mukavemeti SNK analizi ............... 42 
Çizelge 4.5. Yıkama tipine göre kumaş yırtılma mukavemeti SNK analizi .................. 42 

Çizelge 4.6. Atkı yönünde elastikiyet özelliklerine atkı ipliği ve yıkama tipinin etkisi . 44 
Çizelge 4.7. Farklı atkı ipliği ve yıkama tipinin atkı yönünde kalıcı uzama değerlerine 

etkisi ........................................................................................................................... 46 
Çizelge 4.8. Atkı ipliği ve yıkama tipine göre kumaşların dönme özellikleri SNK analizi

 ................................................................................................................................... 48 
Çizelge 4.9. Atkı ipliği ve yıkama tiplerine göre kuru ve yaş sürtme haslığı SNK analizi

 ................................................................................................................................... 49 
Çizelge 4.10. Atkı iplik tipine bağlı kumaşların çekme özelliği SNK analizi ............... 51 

Çizelge 4.11.  Yıkama tipine bağlı kumaşların çekme özelliği SNK analizi ................. 51 
Çizelge 4.12.  Atkı ipliği ve yıkama tipine göre kumaşların sıkıştırılabilirlik özelliği 

SNK analizi ................................................................................................................ 53 
Çizelge 4.13.  Yüzey pürüzlülüğü ANOVA tablosu .................................................... 54 

Çizelge 4.14. Atkı ipliği tipine göre yüzey pürüzlülüğü (Ra) SNK analizi ................... 55 
Çizelge 4.15. Yıkama tipine göre yüzey pürüzlülüğü (Ra) SNK analizi ....................... 55 
Çizelge 4.16. Kumaşların kayma direnci ANOVA analizi ........................................... 58 

Çizelge 4.17. Atkı ipliği tipine göre kayma direnci SNK analizi.................................. 58 
Çizelge 4.18. Yıkama tipine bağlı kayma direnci SNK analizi .................................... 59 

Çizelge 4.19. Atkı iplik tipi ve yıkama tiplerine göre kumaş dökümlülüğü  SNK analizi

 ................................................................................................................................... 60 

Çizelge 4.20. Tutum Hissi Değerlendirmeleri ............................................................. 62 
Çizelge 4.21. Sertlik-Yumuşaklık değerlendirmeleri ................................................... 65 

Çizelge 4.22.  Kumaş yüzey pürüzlülüğü değerlendirmeleri ........................................ 67 
 

 

 

 



 

1 

 

1. GİRİŞ 

 

Son zamanlarda tüketiciler giyim sektöründe kullanılan kumaşlar ile ilgili oldukça 

araştırmacı bir yol izlemekle birlikte çok fazla bilgiye de dijital ortamlardan anında 

ulaşabilmektedir. Bunun ışığında günümüzde tüketiciler artık dokunsal konfor ve giysi 

konforu konularına çok fazla önem vermektedir. Son yıllarda yapılan tüketici tercihi 

araştırmaları, satın alma tercihlerinde giysi konforunun ve ilgili kumaş özelliklerinin 

payının arttığını göstermektedir. Giysi seçiminde kullanıcılar ilk sırada giysinin modeli, 

rengi ve modaya uygunluğuna bakarken ikinci olarak da kumaş özellikleri, vücuda 

uygunluğu ve dokunsal konfor özelliklerine dikkat etmektedir. Kumaş esnekliğinin 

yeterli olmaması sebebi ile hareket kısıtlaması en büyük sorun olarak gözlemlenmiştir. 

(Kaplan ve Okur,2008) Tüketicilere daha konforlu giysiler sunabilmek için pek çok 

araştırmacı tarafından teorik ve uygulamalı araştırmalar yürütülmektedir. Bu çalışmalar 

ağırlıklı olarak aktif spor giyiminde yoğunlaşmıştır. Bu çalışmalarda genel olarak 

termofizyolojik konfor özelliklerine sahip (ısı ve nem transferi özellikleri) hammadde 

ve kumaş yapılarının üretilmesi ve geliştirilmesi üzerinde durulmuştur. Kumaşlarda 

hissedilen dokunsal konfor ile ölçülen mekanik parametreler arasındaki ilişkinin 

saptanması dokunsal konfora ilişkin yapılan araştırmaların odak noktasını 

oluşturmaktadır. Kumaşın kullanım alanına göre istenen konfor özelliğini öngörmek 

amacıyla nasıl kullanılacağının belirlenmesi ve kumaş tutumunun geliştirilmesi 

çalışmaları, dokunsal konforun, tutum, mekanik özellikler ve yapısal özellikler gibi 

kumaş parametrelerinden etkilenen karmaşık bir özellik olduğunu ortaya koymuştur. 

Çalışmada kullanılacak denim kumaşlarla ilgili literatür incelendiğinde araştırmacıların, 

kumaş mukavemeti, nem iletimi, renk değişimi, finish işlemleri gibi konularda 

odaklandığı dokunsal konfor ve tutum özelliklerinin geliştirilmesine yönelik çalışmalara 

yeterince ağırlık verilmediği göze çarpmaktadır.  

 

Özellikle gömlek pantolon ve elbise yapımında ayrıca çocuk giyim sektöründe de sıkça 

kullanılan denim kumaşlar için günümüzde konfor ve rahatlık oldukça ön plandadır. 

Düşük birim alan kütlesine sahip denim kumaşlar için dokunsal konfor oldukça 

önemlidir. Günümüzün sürdürülebilir olma gerçeğinden yola çıkarak; sürdürülebilir bir 

yaşam için kullandıklarımızı doğadan alıp sonra tekrar vererek ya da tekrar kullanarak 



 

2 

 

sürdürülebilir yaşama önemli katkı sağlarız. Yeni nesil doğal kaynaklı lifler bu yönde 

fayda sağlama potansiyeline sahiptirler. Son zamanlarda çevre bilincinin artması, 

üreticileri ürünlerinde daha fazla doğal malzeme kullanmaya yöneltmiştir.  Tekstilde ve 

denim sektöründe de doğal liflerin kullanımı ön plandadır. Bu durum denim kumaş 

üretimi açısından ele alındığında çevre dostu denim giysilerin üretilmesi için tarlada 

yetişen pamuktan, denim kumaşın gördüğü son işlemlere kadar tüm aşamalarda çevre ve 

insan sağlığına uygun prosedürlerin uygulanması gerekmektedir. Tamamıyla 

sürdürülebilir ve ekolojik bir üretim, sistemin kısmi veya bütünsel açıdan yeniden 

dizaynını gerektirmesi, başlangıç yatırımlarının yüksek olması ya da ekolojik ürünlerin 

pahalı olması gibi bir çok zorluğu beraberinde getirmektedir. Ancak bütünüyle olmasa 

da üretimin belirli adımlarında örneğin denim kumaşın esasını oluşturan liflerin 

seçiminde doğal olana yönelmek bu duruma engel değildir. Son yıllarda hem tüketiciler 

hem de büyük denim üreticileri hızla değişen trendlerin de etkisiyle denim kumaşta 

doğal liflerin kullanımına eğilim göstermektedirler. Bu kapsamda kumaşların ve 

bunlardan üretilen giysilerin duyusal ve fizyolojik rahatlık sağlama, boyutsal stabilite, 

hareket serbestliği, ısı ve nem geçirgenlik gibi özellikleri ön plana çıkmaktadır. ( 

Splendore ve ark. 2011, Kaplan ve Okur 2012, Liu ve ark. 2013, Öner ve Okur 2015, 

Chen ve ark. 2015, Raccuglia ve ark. 2018, Özkan ve Kaplangiray 2019). 

 

Bu tez çalışmasında, özellikle günlük giyimde çok fazla tercih edilen ve dokunsal 

konfor parametreleri yüksek olan denim kumaşların geliştirilmesi amaçlanmıştır. Tez 

kapsamında üretilen modal ve tencel karışımlı denim kumaşların fiziksel ve gramaj 

özellikleri, iklim bakımından daha geniş bir zaman aralığına hitap edecek şekilde 

tasarlanarak bu kumaşlardan üretilen denim giysilerin tercih edilebilirliğini artırmak 

hedeflenmiştir.   Isı tutma özelliğinin ön planda olduğu denim kumaş yapılarını üretmek 

için ise soya proteini ve kaşmir lifi kullanılmıştır. Ayrıca denim kumaş yapılarında 

kullanılan 4 farklı yıkama tipinin de dokunsal konfora olan etkilerini araştırmak ve 

karşılaştırmak bu tezin hedefleri arasındadır. 

 

 

 

 



 

3 

 

2. KURAMSAL TEMELLER ve KAYNAK ARAŞTIRMASI 

 

2.1. Denim Kumaş Yapısı ve Üretimi 

 

Denim kumaşlar en genel ifadeyle çözgü iplikleri boyalı, atkı iplikleri ham olan ve 

yüzeyde çözgünün hakim olduğu kumaş olarak tanımlanır.  Türk Standartları Enstitüsü 

(TSE)'ne göre denim: “Dış giyimde kullanılan tek kat %100 pamuk ipliğinden 

dokunmuş, çözgüsü mavi ya da lacivert, atkısı ham, dimi dokulu kumaştır” şeklinde 

tanımlanmaktadır (Fidan, 2013).” Denim kumaşlar günümüzde özellikle gençler ve 

konfor arayan her yaştan insanın kullandığı kumaş yapılarıdır. Genellikle %100 pamuk 

veya pamuk/polyester ipliklerden dokunan denim kumaşlar dayanıklılık ve kullanım 

rahatlığı sağlaması açısından tüketicilerin en fazla tercih ettiği kumaş yapısıdır.  

Denimin en belirgin özelliği; çözgü ipliğinin indigo boyar madde ile boyanmış, atkı 

ipliklerinin ise boyanmamış yani beyaz olmasıdır. (Kılıç , 2021) 

 

2.1.1. Denim Kumaşlarda Kullanılan Lif Tipleri 

 

Kumaşlarda kullanılan hammaddenin özellikleri kumaşın performans ve tutum 

özelliklerini doğrudan etkilemektedir. Bu doğrultuda kumaşlarda istenen performans ve 

tutum özelliklerine göre kullanılacak hammadde seçimi yapılmaktadır. Denim kumaşın 

ilk keşfedildiği zamandan bu yana pamuk lifi en çok kullanılan hammadde türü 

olmuştur. Denim kumaşların yapısında da kullanılan en temel lif pamuk lifidir. Ancak 

artık günümüzde denim kumaşların tutum ve performans özelliklerini geliştirmek için 

pamuk lifi ile birlikte farklı doğal yada sentetik lif karışımları kullanılmaktadır. Denim 

kumaş üretimlerinde pamuk lifi gene vazgeçilmez olarak sıkça kullanılırken pamuk 

lifinin yanında modal , tencel , bamboo , jüt , keten , soya proteini , ipek , yün , kaşmir 

gibi lifler de sıkça kullanılmaya başlanmıştır.  

 

Denim kumaşların fiziksel özelliklerini iyileştirmek, trend ve modaya bağlı değişimlere 

göre yeni fonksiyonel özellikler eklemek için pamuğun yanı sıra farklı lifler tercih 

edilmektedir. Yapıya eklenen liflerin sahip olduğu özellikler sayesinde, üretim sırasında 

ilave işlemlere gerek kalmadan belirli fonksiyonelliklerin kazandırılmasında büyük bir  



 

4 

 

avantaj sağlamaktadır. Doğal lifler, denim kumaş üretiminde, giysi konforunun ve 

bununla ilgili kumaş özelliklerinin geliştirilmesinde tercih edilmektedir. Sentetik lifler 

sağladıkları performans özellikleri ve maliyet açısından en fazla kullanılan lif çeşididir. 

Özellikle pamuk/polyester karışımı denim kumaşlar esneklik sağlama performansı ile 

yaygın olarak kullanılmaktadır. Doğal liflerin elastikiyet özelliklerinin yetersiz olması 

nedeniyle elastan eklenmektedir. Ek olarak, kullanıcının rahat hissetmesi önemli 

olduğundan yüksek konforlu yeni nesil sentetik lifler yaygın olarak kullanılmaktadır. 

Özellikle elastomultiester lifler gibi yapısal olarak yüksek esneme özelliği gösteren 

lifler denim kumaşlara mükemmel esneklik kazandırmaktadırlar. (Kertmen,2021) 

 

2.1.2. Denim Kumaşlarda Kullanılan İplik Tipleri 

 

Denim kumaşın görünümü üretiminde kullanılan ipliklerin fiziksel özelliklerinden 

büyük ölçüde etkilenmektedir. Özellikle iplik yapısında yer alan kısa lif oranı 

mukavemet gibi fiziksel özelliklerinin yanında esnekliğini de önemli ölçüde 

etkilemektedirler.” Denimde kullanılan iplik numaraları genellikle Ne 4 ve Ne 13 

arasında değişmektedir. Günümüzde denim kumaş üretiminde ring ve open-end (OE) 

iplikleri ağırlıklı olmak üzere bunların kombinasyonları da kullanılmaktadır. Atkı 

ipliğinde yaygın olaak OE iplikler tercih edilir. Bunun yanı sıra kumaşta istenen farklı 

efektlere  göre tasarlanan iplik yapıları da kullanılmaktadır. (Acar, 2005). 

 

Normal dokuma kumaşlardan farklı olarak denim kumaşlarda çözgü iplikleri ayrı bir 

hazırlama işlemine tabi tutulmaktadır. Dokuma öncesinde çözgü ipliği birçok işlemden 

geçmektedir. Atkı ipliği ise direkt dokuma makinesinde işleme dahil olmaktadır. Bu 

işlemler halat sarma ya da levent sarma işlemleri ile başlayarak haşıllama boyama ve 

kurutma gibi çok çeşitli proseslerdir.  

 

2.1.3. Denim Kumaş Örgü Yapıları 

 

Denim kumaşlarda çoğunlukla ön yüzünde çözgü hakim olarak Dimi 3/1, Dimi 2/1, 

Kırık dimi 3/1 örgüleri kullanılmaktadır. Örgü yapısının basit olması nedeniyle hız 

açısından da genellikle kamlı ağızlık açma sistemleri kullanılmaktadır. Kumaş 



 

5 

 

üretiminde jakarlı ve armürlü dokuma makineleri daha az bir oranda kullanılmaktadır. 

Bunun yanında verimlilik ve hız nedeniyle çift en mekikçikli ve hava jetli atkı sistemleri 

tercih edilmektedir. (Paul, 2015).   

 

Dimi örgülerde atlama yapan iplikler birbiri üzerinden kayarak yığılma yaptıkları için 

kumaş kalınlığını ve gramajı arttırır. Bu özellikleri ile dimi örgüler ağır ve sağlam 

kumaş yapılarında kullanılmaktadır. Dimi kumaşlar, dimi çizgisi yönünde esneklik 

gösterir. Bu özelliği ise ani gerilmelerde dayanıklı bir kumaş yapısı elde etmeyi 

sağlar.(Bottan,2012) 

 

Denim kumaş yapılarında tercihen Z bükümlü iplikler kullanılır. Bu iplikler ile  sol (S) 

yollu dimi tercih edildiğinde, bükümden kaynaklı gerilmeler azalır ve ipliğin 

bükümünün açılmasına neden olarak daha yumuşak bir kumaş yapısı elde edilir. Sağ (Z) 

yollu dimi örgüsünün tercih edilmesi durumunda kumaşın esnekliği azalır.  Denim 

kumaşların ağırlık birimi ounce/yarda² olarak kullanılmaktadır. Ülkemizde kullanılan 

metre cinsinden karşılığı ise 1 oz (ounce)/yd² (yarda²) = 33,906 g/m²’dir. Denim 

kumaşlar, ağırlıklarına göre çeşitli sektörlerde kullanılmaktadır. Denim kumaşın 

ağırlıkları ise kullanım alanlarının belirlenmesinde büyük önem arz etmektedir. Örnek 

olarak aşağıdaki gruplar verilebilir (Acar, 2005). 

 

Gömleklik  :  4,5 oz – 7,5 oz,  

Yazlık pantolonlarda :  9 oz – 13,5 oz  

Pantolon ve montlarda :  14 oz – 15 oz  

 

Dokunan denim kumaşlar kullanım yerine özelliğine göre bazı terbiye işlemlerinden 

geçirilebilir. Örneğin: Fırçalama işlemi ile kumaş yüzeyinde ki hav , toz ve uçuntular 

temizlenebilir. Yakma işlemi ile kumaş yüzeyindeki ince tüycükler yakılarak yüzey 

düzgünlüğü sağlanır ve yıkama işlemi sırasında kimyasalların homojen alımına 

yardımcı olur. Germe (Ramöz) işlemi ile kumaşın dönme eğilimi engellenebilir. 

Sanforlama işlemi ile denim kumaşa parlaklık ve kayganlık kazandırılarak tutum 

özellikleri iyileştirilebilir. 

 



 

6 

 

2.1.4. Denim Kumaş Yıkama İşlemleri 

 

Denim kumaşlarda çeşitliliğin yanı sıra performans ve tutum özelliklerini en çok 

etkileyen proseslerden biri de yıkama işlemleridir. Denim kumaşlara çok çeşitli yıkama 

işlemleri uygulanarak kumaşın performans ve tutum özellikleri istenen değerlere 

getirilebilir. Bu nedenle yıkama işlemi ürünün rengini belirlemenin yanı sıra 

tüketicilerin alımını yönlendirecek kullanım özelliklerini de etkilemektedir.  

 

Günümüzde yıkama proseslerin de uygulanan teknik gelişmelerin ve kullanılan 

kimyasalların artması, denim kumaş çeşitliliğinin de artmasına neden olmuştur. 

1970’li yıllara kadar yıkama yapılmadan yalnızca haşıl maddesi sökülerek tüketiciye 

sunulan denim kumaşlar üzerinde, kullanım koşullarına göre zaman içerisinde kendine 

özgü renk  ve aşınma efektleri meydana çıkmaktaydı. Ancak bu işlemin uzun bir 

zamana yayılması nedeniyle denim kumaş üreticileri bu efektleri kısa sürede 

yapabilmek için değişik yöntemler geliştirmeye çalışmıştır.  (Kahya , 2019) 

 

Dokuma sonrası denim kumaşlara uygulanan en önemli işlemlerden biri yıkama 

operasyonudur. Yıkama işlemi, dikilmiş ürünler üzerinde belirli reçete ve tekniklerle 

haşıl maddesinin sökülmesi,  istenen renk ve tutumun kazandırılması işlemidir. 

Günümüzde tüketici istekleri ve modanın etkisi ile yeni renk tonları ve efektler yaratma 

amacına yönelmiştir. (Dindar, Yavuz, 2001) 

 

Denim ürünlerin yıkama işlemleri gerek kumaş halinde gerekse mamüle dönüştükten 

sonra yapılabilir. Kumaş formuna yapılan yıkamadaki amaç rengin açılmasını 

sağlayarak çekme dayanımını geliştirip sert tutumu ortadan kaldırmaktır. Mamül denim 

giysiye yapılan yıkamadaki amaç ise modanın etkisi ile mamüle zamanla kullanılmış 

görünümü vermektir.  

 

Yıkama işlemi oldukça zor ve meşakkatli aşamalardan geçmektedir. Hangi yıkama 

prosesinin hangi kimyasal kullanımı ile hangi sıcaklık ve sürede ne tepki vereceğini ve 

kumaş yada mamüle hangi rengi hangi özelliği kazandıracağını bilmek oldukça güçtür. 

Bu nedenle sürekli yapılan araştırma ve deneyler sonrası ortaya çıkan sonuç ve reçeteler 



 

7 

 

doğrultusunda istenen mamül ortaya çıkar. Denim kumaşlardaki en temel yıkama tipleri 

aşağıdaki gibidir. 

 

- Ağartma İşlemi: Kimyasal bir işlem olan ağartma işlemi redüksiyon veya 

oksidasyon reaksiyonları ile yapılmaktadır. Redüksiyon reaksiyonu ile indigo 

boyarmadde indirgenerek suda çözülür ve beyazlatma işlemi yapılır. Oksidasyon 

da ise indigo boyarmaddesine kimyasal direk etki ederek boyar maddeyi 

bozar.Bu bozunum için hipoklorit ve permanganat kimyasallarının yanında ozon 

ve enzimlerde kullanılarak ağartma yapılabilir.(Çakır, 2010) Kullanılan 

kimyasalın oranı ve prosesin süresine bağlı olarak ağartma işlemi görmüş denim 

kumaş ve mamüller uzun zaman kullanılmış bir görünüme sahip olmasının 

yanında kullanım performans özellikleri işlem sonrası düşmektedir. 

- Enzim Yıkama: Kumaş üzerinde daha canlı ve yıpranmamış görünüm elde 

etmek amacıyla kullanılmaktadır. Böylece denim ürünlerin daha uzun süre 

kullanılması sağlanmaktadır. Denim yıkamasında enzimlerinin kullanımı ile 

eskimiş görünüm etkisinin verilmesi yanında modaya uygun farklı yıkama 

etkileri oluşturulabilmektedir. Bu da denim terbiye işlemlerinde daha koruyucu 

yeni tekniklerin ve denemelerin ortaya çıkmasına neden olmuştur. Enzim ile taş 

yıkama ya da sadece enzim ile yıkama prosesinde boya sökme amacıyla 

'selülaz’enzimi kullanılmaktadır. Bio-parlatma olarak ifade edilen enzimatik 

tüy dökme işleminde ise daha çok asidik selülazlar tercih edilmektedir. Bunun 

yanında enzimatik taş yıkama prosesinde veya taş kullanılmaksızın sadece 

enzim ile gerçekleştirilen yıkamalar nötral selülaz enzimleri ile yapılmaktadır. ir.  

- Taş Yıkama: Denim kumaşları daha yumuşak ve çekici hale getirmek taş 

yıkama prosesi uygulanmaktadır. “Stone –Wash” olarak adlandırılan bu işlem 

Amerika ve Avrupa' dan sonra diğer ülkelerle birlikte ülkemizde de 

yaygınlaşmıştır. (Çakır , 2010) Taş ve kum gibi materyaller denim kumaş 

yüzeyine aşındırıcı etki sağlayarak indigo boyanın aşınma yolu ile uzaklaştırır. 

Denim kumaşa yıpranma efekti rengi veren bu işleme ayrıca enzim katılarak 

hem görünüm hem tuşe çeşitliliği de sağlanabilir. 

- Rinse Yıkama: Rinse yıkama, diğer yıkama tiplerine göre daha basit olup 

kumaşın kısa bir süre suda durulanmasına dayanmaktadır. Bunun sonucunda 



 

8 

 

kumaş üzerinde  kuru ve parlak görünüm elde edilir.  İngilizcede “rince” ya da 

“one wash” olarak tanımlanan rinse yıkamada, ürünler soğuk ya da ılık suda, 

kısa ya da orta süreli olarak yıkamaya tabi tutulurlar. Yıkama koşullarının hafif 

olması nedeniyle kumaşların fiziksel özellikleri üzerinde büyük değişimler 

yaratmaz. (Oğulata , Nergis , 2016) 

 

2.2. Denim Kumaşların Performans Özelliklerine Yönelik Önceki Çalışmalar 

 

Doba Kadem (2007) yaptığı çalışmada, pamuklu dokuma kumaş yapılarında, mekanik 

ve fiziksel özelliklerinin belirlenmesi hedeflenmiştir. Bu amaçla farklı içeriklere sahip 

72 adet %100 pamuklu kumaşın mukavemet, boyutsal stabiliteleri ve aşınma 

davranışları ölçülmüştür. Böylece üretim öncesinden kumaşların fiziksel ve performans 

özellikleri tahminlenebilmiştir. 

 

Pramanik ve Patil (2009) tarafından yapılan bir çalışmada, ring ve hava jetli eğirme 

sistemleri ile üretilmiş farklı tipteki pamuk-poliamid özlü iplikler ile oluşturulan 

kumaşların düşük yüklerdeki mekanik davranışları incelenmiştir. Çalışma kapsamında 

özlü iplik ile elde edilen tüm kumaşların, %100 pamuk ipliği ile elde edilen kumaşlara 

yakın bir tutumda olduğu belirtilmiştir. Hava jetli iplik ile oluşturulan kumaşların 

rijitliği daha yüksek bulunmuştur ve özdeki poliamid oranı arttıkça eğilme rijitliğinin 

azaldığı belirtilmiştir. %100 pamuk ring ipliği ile oluşturulan kumaşların rijitliği en 

yüksek bulunmuştur. Özdeki poliamid oranı arttıkça kumaş tutumunun da iyileştiği 

saptanmıştır. 

 

Kan ve Yuen (2009) tarafından gerçekleştirilen bir çalışmada, tekrarlanan yıkama 

işlemlerinin, farklı oranlarda elastan içeren denim kumaşlar üzerindeki etkisi 

incelenmiştir. Bu araştırma sonucunda, tekrarlanan yıkama işlemlerinde 5. Yıkama 

adımına kadar belirgin bir çekme gerçekleştiği saptanmıştır. 5. yıkamadan sonra denim 

kumaşın boyutları stabil hale gelmiştir. Daha sonraki yıkama işlemlerinin ardından 

ölçülen kumaş boyutlarında istatistiksel olarak önemsenecek bir fark saptanmamıştır. 

Yıkama ile kumaşların hava geçirgenliğinin düştüğü, birim alan kütlesi, kumaş kalınlığı 

ve yük altında esneyebilme yeteneğinin arttığı belirtilmiştir. Kumaştaki elastan oranının 



 

9 

 

yıkama performansını etkilediği bildirilmiştir. Elastan oranı yüksek denimler de yıkama 

sonrası çekme, hava geçirgenliği, kütle ve kalınlık değişiminin daha fazla olduğu 

görülmüştür. 

 

Ömeroğlu ve ark. (2010) , dairesel ve trilobal kesitli, içi dolu ve boş PES liflerinden bez 

ayağı ve dimi örgüdeki kumaşların buruşmazlık, dökümlülük ve eğilme özelliklerini 

incelemişlerdir. İçi boş olan ipliklerden dokunan kumaşların eğilme rijitliklerinin, 

diğerlerine göre daha yüksek olduğu saptanmıştır. Dairesel kesitli liflerden oluşan 

kumaşların en yüksek eğilme rijitliğinine sahip olduğu tespit edilmiştir. İçi boş ve 

yuvarlak kesitli liflerden üretilen kumaşların ise en yüksek dökümlülük katsayıları 

verdiği görülmüştür. 

 

Çetinaslan,Çetiner ve Mezarcıöz (2013) çalışmalarında %100 cotton ipliklerde üretilmiş 

denim kumaşların çeşitli yıkama işlemleri sonrası yırtılma ve kopma mukavemetlerine 

bakmışlardır. 3 farklı gramajdaki denim kumaş numunelerinin mukavemetleri 

kıyaslanmıştır. Gramaj arttıkça yıkama sonrası kopma ve yırtılma mukavemet kayıpları 

azalmıştır. Genel anlamda yıkama sonrası denim kumaşlarda mukavemet değerlerinin 

düştüğü gözlemlenmiştir. 

 

Karazincir ve Duru Baykal (2014), gramajı yüksek olan denim kumaş numunelerine 

rinse yıkama, enzim yıkama ve enzimli taş yıkama işlemlerini uygulamışlardır. Bu 

işlemlerin kumaş mukavemet ve uzaması üzerine olan etkilerini değerlendirmişlerdir. 

Yıkama şeklinin denim kumaş üzerindeki etkilerini araştırmak için yapılan bu 

çalışmada yıkamaların kumaşın mukavemetinin azalmasına neden olduğunu 

görmüşlerdir. En yüksek mukavemet kaybı enzimli taş yıkamada olduğu görülmüştür. 

Rinse yıkama işlemi kumaş mukavemeti ve uzamaya etkisi olmamakla birlikte enzim ve 

enzimli taş yıkama proseslerinin uzama değerlerini azalttığı tespit edilmiştir. 

 

Arıkan, Çavuşoğlu, Alver, Çil, Akaya ve Kayaoğlu (2015) yaptıkları çalışmada farklı 

yıkama proseslerinin denim kumaşların mukavemet ve fiziksel özelliklerine ektisini 

araştırmışlardır. Bunun için 9 farklı kumaş yapısından paça formuna getirilmiş 

numunelere taş, enzim, rinse, random (taş+enzim+ağartma) ve reçine olmak üzere 5 



 

10 

 

farklı yıkama uygulamışlardır. Kumaşların yıkama öncesi ve sonrasında yırtılma ve 

kopma mukavemetleri, boyut değişimleri, kalınlık ve gramajları ölçülmüştür. Sonuçta 

random yıkamada mukavemet kayıplarının daha fazla olduğu, standart random 

yıkamadaki enzim miktarı yarıya düşürüldüğünde ise kumaş mukavemet kayıplarının 

azaldığı tespit edilmiştir. 

 

Babaarslan ve Telli (2015) tarafından yapılan çalışmada farklı filament sayısındaki 

multifilament polyester iplikler kullanılarak üretilen kumaşların kopma ve yırtılma 

mukavemetleri, esneklik, yumuşaklık, hava geçirgenliği, nem alma ve su geçirgenliği 

özellikleri incelenmiştir. Yapılan çalışma sonucunda daha ince filamentlerin kullanıldığı 

kumaşların daha yumuşak olduğu, buna karşılık hava geçirgenliklerinin azaldığı 

görülmüştür. Bununla birlikte iplik yapısındaki filamentler inceldikçe de, kumaşlarda 

kalıcı uzama açısından problemlerin yaşanabileceği öngörülmektedir. 

 

Doba Kadem ve Tölek (2016) çalışmalarında kaplamalı denim kumaşların performas 

değerlerini incelemişlerdir. Denim kumaş yapısı  Ne 13/1 pamuk atkı ipliği ve Ne 

9,75/1 pamuk çözgü  ipliğinden oluşmaktadır. Kumaşların bir yüzü bıçakla kaplama 

metodu uygulanarak kaplanmıştır. Kaplama yapılmış kumaşların kalınlık, kopma 

mukavemeti, hava geçirgenliği, su buharı direnci, boncuklanma ve yumuşaklık 

özellikleri incelenmiştir. Sonuç olarak tek yüz kaplama işleminin kumaşların test edilen  

performans özellikleri üzerinde kayda değer olumsuz bir etki yaratmadığı görülmüştür.  

 

Öztürk (2016) tarafından yapılan çalışmada, farklı fiziksel yapıdaki kumaşların yüzey 

topografyası çıkartılmış ve pürüzlülük verileri elde edilmiştir. Ayrıca kumaşların 

sürtünme katsayıları ölçülmüştür. Kumaşların yüzey pürüzlülüğüne, lif yapısından 

başlayarak en son uygulanan bitim işlemlerine kadar tüm süreçte uygulananlar etki 

etmektedir. Kumaş yüzeyinin pürüzlülüğünün ölçümü ve analizi için ulusal veya 

uluslararası bir test standardı bulunmamaktadır. Yapılan çalışma sonucunda, örgü cinsi 

ve atkı sıklığı parametrelerinin yüzey pürüzlülüğüne ve sürtünme katsayısına etkisi 

olduğu, ancak söz konusu etkinin elyaf cinsine göre farklı yönde olduğu tespit 

edilmiştir. Çalışma kapsamında; %100 PES kumaşlar üzerine su itici apre 

uygulamasının, kumaşların yapısal parametreleri, pürüzlülük değerleri ve su iticilik 



 

11 

 

özellikleri arasındaki ilişki saptanmıştır. Sonuç olarak, kumaş cinsi, atkı sıklığı ve 

filament sayısı parametrelerinin, %100 PES kumaşların su iticilik performansına önemli 

bir etkisi olmadığı tespit edilmiştir. 

 

Telli (2016) çalışmasında pamuk lifi ile iplik üretimi sırasında oluşan atıklardan geri 

dönüştürülmüş pamuk lifi ve PET şişe atıklarından geri dönüştürülen lif çeşidi 

kullanılarak iplikler ve bu ipliklerden denim kumaşlar elde edilmiştir. Yapılan ipliklere 

kopma mukavemeti, kopma uzaması, düzgünsüzlük ve tüylülük performans testleri 

yapılmıştır. Hazırlanan karışımsız tipteki iplikler, lif özelliklerine benzer sonuçlar 

göstermiştir. Karışım ipliklerde ise farklı sonuçlar ortaya çıkmıştır. Bu çalışmadaki 

CO/r-CO ve CO/r-PET ikili karışımlarından ortaya çıkan sonuçlar literatürde yer alan 

bilgileri doğrulamaktadır. Literatürde r-CO/r-PET karışımları üzerine herhangi bir bilgi 

bulunmamaktadır. Bu karışım ipliklerde r-PET oranı arttıkça kopma mukavemeti ve 

kopma uzaması artış, düzgünsüzlük, iplik hataları ve tüylülük değerlerinin azaldığı 

görülmüştür. Kumaş haline geldikten sonra enzim ve taş yıkama işlemleri 

uygulanmıştır. Kumaşların ağırlık, kopma mukavemeti, kopma uzaması, yırtılma 

mukavemeti, yumuşaklığı ve hava geçirgenliği test edilmiştir. Çalışmada ki üç farklı lif 

tipinin kumaş özelliklerine olan etkisini incelemek için bağıntı analizi kullanılmıştır. 

Bunların yanı sıra yıkama işlemlerinden sonra gruplar arasındaki farklar varyans analizi 

ile değerlendirilmiştir. Numuneler arasında r-CO lifinin kopma ve yırtılma 

mukavemetini olumsuz etkilediği görüldüğü gibi r-PET lifinin ise kopma mukavemeti, 

kopma uzaması ve yırtılma mukavemetini arttırdığı görülürken, tuşede olumsuz yönde 

etkilediği ortaya çıkmıştır. Genelde yıkama prosesi sonrası ağırlık, kopma mukavemeti, 

tuşe ve hava geçirgenliği azalmıştır. Denim kumaşlara göre yıkamadan sonra kumaş 

özellikleri üzerinde liflerin etkileri değişiklik göstermiştir 

 

Nergis ve Oğulata (2017) yaptıkları çalışmada, taş yıkama tipinin, denim kumaş 

performansı üzerindeki etkilerini araştırmışlardır. Belirlenen denim kumaşlarda taş 

yıkama işleminde farklı taş miktarı, süre ve sıcaklık parametrelerinin etkisi 

incelenmiştir. Taş yıkama işleminde, taş yıkama miktarı, yıkama süresi ve sıcaklık 

parametrelerinin numune kumaşlara uygulanan en, gramaj, elastikiyet, dönme, yıkama 



 

12 

 

sonrası çekme, kalıcı uzama, kopma mukavemeti ve yırtılma mukavemeti üzerine yoğun 

etkilerinin olduğu tespit edilmiştir. 

Dalbaşı (2018) yaptığı çalışmada, denim terbiyesinde uygulanan çeşitli yıkama ve 

ağartma işlemlerinin denim kumaşların gramaj, en büyük kopma kuvveti, eğilme 

dayanımı, yüzey sürtünme katsayısı ve renk değişimi gibi fiziksel özellikleri üzerine 

etkisi incelenmiştir. Bu amaçla; denim kumaşlara taş yıkama, enzim yıkama, taş ve 

enzim yıkama, peroksit ağartma, hipoklorit ve potasyum permanganat ağartması gibi 

çeşitli yıkama işlemleri uygulanmıştır. Elde edilen sonuçlar istatistiksel olarak 

değerlendirilmiştir. Denim kumaşlarda istenen soldurma etkisi en fazla taş yıkama, 

enzim yıkama ve peroksit ağartma ile elde edilmiştir. Ancak mukavemet kayıpları 

dikkate alındığında peroksit ağartma uygulanan kumaşlarda mukavemet kaybı yüksek 

olduğu için en uygun denim yıkama prosesinin taş ve enzim yıkama olduğu 

belirlenmiştir. 

 

Kahya (2019) çalışmasında, konfor/performans özelliklerinin en geliştirilmesinin 

amaçlandığı optimizasyon modelleri oluşturmuştur. Farklı yapısal özelliklere sahip 13 

denim kumaş geliştirilmiştir. Dokunan kumaşların bazılarına rins, enzim ve taş yıkama 

prosesleri uygulanmıştır. Numune denim kumaşlar farklı hammadde, iplik eğirme 

sistemi, çözgü sıklığı, atkı sıklığı, dokuma örgüsü, çözgü iplik numarası, atkı iplik 

numarası ve yıkama tipine sahiptir. Bu denim kumaşların, ağırlık, atkı ve çözgü iplik 

numaraları, atkı ve çözgü sıklıkları ve dokuma yapısı gibi fiziksel özellikleri ile atkı ve 

çözgü kopma mukavemeti, su buharı geçirgenliği yumuşaklık ve hava geçirgenliği gibi 

performans ve dokunsal konfor özellikleri araştırılmıştır. Tez çalışması kapsamında 

dokunsal konfor ve performans özelliklerinin en iyi hale getirilebilmesi için similasyon 

modeller oluşturulmuştur. 

 

Kara (2019), farklı lif yapılarına sahip denim kumaşlarda iplik özelliklerinin kullanılan 

filament sayısının ve inceliğinin ayrıca örgü yapısının etkileri araştırılmıştır. Bu numune 

denim kumaşlara sürtünme katsayısı, yüzey pürüzlülüğü, aşınma tayinleri ve nem 

iletimi testleri uygulanmıştır. Kalın ipliklerin kullanıldığı kumaş yapılarında sürtünme 

katsayısının daha fazla olduğu görülmüştür. Atkı ipliği olarak PES kullanıldığında ise 

sürtünme katsayılarının daha az olduğu görülmüştür. Kumaşların nem iletim 



 

13 

 

yoğunlukları kalınlık, gramaj ve örtme faktörü göre değişmekte olup, genelde kumaş 

kalınlığı ve gramajının denim kumaşların toplam nem yönetiminde oldukça önemli bir 

etkiye sahip olduğu görülmüştür. 

Biterge (2019) çalışmasında, elastan özlü iplikler ile üretilen denim kumaşların 

performans değerlerinin incelenmesi amaçlanmıştır. Bu nedenle, %100 Pamuk lifinden, 

4 farklı elastanlı çekim oranı ile Ne 20/1 elastan özlü penye iplik numuneleri 

geliştirilmiştir. Sonra bu ipliklerin atkı yönünde kullanılmasıyla iki farklı kumaş 

dokuma tipi ( 3/1 Dimi ve 2/2 Dimi ) ve 3 farklı atkı sıklığında (21 tel/cm, 25 tel/cm ve 

29 tel/cm) toplam 24 adet denim kumaş numunesi elde edilmiştir. Tüm bu numuneler, 

çözgü yönünde %100 pamuk Ne 16/1 dual-core (55 dtex PBT – 44 dtex lycra ) iplik 

tercih edilmiştir. Bu durumda, doku tipi, elastan besleme oranı ve atkı sıklığı 

değerlerinin çift yönlü esnek denim kumaş performans özelliklerine etkilerinin 

incelenmesi hedeflenmiştir.  

 

Özkan (2019) yaptığı çalışmada PTT esaslı olan kesikli Sustans
® 

liflerinin pamuk lifiyle 

beraber open-end rotor iplik üretim prosesinde eğrilmeleri amaçlanmıştır. Bu durumda 

PTT esaslı kesikli liflerin olumlu özellikleri, yüksek hızda ve daha uygun fiyatlı üretim 

yapılan bir teknikle mümkün olduğunca iplik yapısına ve ipliklerin atkı olarak ürüne 

katılmasıyla üretilen denim mamüllere aktarılması hedeflenmiştir. Sustans
®

/Pamuk 

karışımlı harmanlar open-end rotor sisteminde başarıyla üretilmiştir. %100 pamuk 

ipliğe göre, Sustans
® 

içeren ipliklerin kopma uzaması, düzgünsüzlük, iplik hataları ve 

tüylülük değerleri daha iyi çıkmıştır. Bununla birlikte mukavemet değerleri ise bir 

miktar düşmüştür. Sustans
® 

içeren ürünlerde %100 pamuk kumaşa göre, daha yüksek 

boyutsal stabilite ve kopma uzaması sağlanmıştır. Bunun yanında elastikiyet ve kalıcı 

uzama değerlerinde ise bir miktar iyileşme olduğu saptanmıştır. Üretilen tüm iplik ve 

kumaş bulguları doğrultusunda, optimum karışım oranının % 50/50 Sustans
®

/Pamuk 

olduğuna karar verilmiştir. 

 

Sarıoğlu (2019) yaptığı çalışmada iplik tipi ve yerleşim düzeninin dokuma denim 

kumaşların tek yönlü esneme özellikleri üzerindeki etkisini araştırmıştır. Denim 

kumaşlar genelde alt giyim grubunda kullanıldığı için kuvvet ekişi altında esnemeye 



 

14 

 

maruz kalırlar ve bu esneme sonucunda kalıcı deformasyon olabilir. Çalışma 

kapsamında özde yüksek elastikiyetli PET/PTT bikomponent filamentleri +Spandex , 

kullanılarak tek ve çift özlü iplikler üretilmiştir. Bu iplikler ile yalın PET/PTT 

bikompanent filament kullanılarak kumaş içerisinde farklı atkı yerleşimi ile 18 farklı 

denim kumaş tipi üretilmiştir. 2 saat bekleme sonrası bu denim kumaş numunelerinin 

tek yönlü alastikiyet ve kalıcı deformasyon özellikleri bulunmuştur. Test sonuçları 

SPSS ile değerlendirilmiştir. Sonuçta atkı tipi ve kumaş içerisindeki atkı ipliklerinin 

yerleşimi kumaşın elastikiyet ve kalıcı deformasyon özelliği üzerine istatiksel olarak 

anlamlı bir etkisi olduğu tespit edilmiştir. 

 

Konal (2020) çalışmasında Çözgüsü Ne 10/1 Penye Ring (Tencel/CO 50/50), atkısı Ne 

16/1 (Tencel/CO 50/50) + 78 dtex EA olan denim kumaşta kalıcı uzama değerinin 

minimize edilmesi amaçlanmış ve bu amaca yönelik dört farklı kumaş üretilmiştir. 

Üretilen kumaşlarda çözgü ipliği olarak Tencel/Pamuk karışımlı Ne 10/1 penye ring, 

atkı ipliği olarak ise Ne 16/1 mantoda Tencel/Pamuk karışımlı veya Tencel/PES 

karışımlı 78 dtex Elastan içeren özlü ipliklerin yanı sıra Ne 16/1 mantoda Tencel/Pamuk 

karışımlı 78 dtex Elastan ve 55 dtex T400 içeren çift özlü iplik kullanılmıştır. Bu atkı 

ipliklerinin farklı oranlarda atılmasıyla denim sektöründe sıklıkla kullanılan Dimi 3/1 Z 

doku yapısında kumaşlar üretilmiştir. Bütün kumaş numuneleri paça formunda dikilmiş 

ve üç ev yıkaması, rinse yıkama, taş yıkama ve taş+ağartma yıkama işlemleri 

uygulanmıştır. Ayrıca her bir yıkama hem silikonlu hem de silikonsuz olarak 

uygulanmıştır. Bu numunelere en önemli performans parametrelerinden olan elastikiyet, 

kalıcı uzama, yıkama sonrası boyutsal değişim testleri yapılmış ve değerleri 

incelenmiştir. Bu testler yanında kumaşların kopma mukavemeti ve yırtılma 

mukavemeti testleri de yapılmış ayrıca yıkama sonrası çekmelere bağlı olarak ağırlık 

değişimlerini gözlemlemek için gramaj testleri de gerçekleştirilmiştir. Yapılan tüm 

testler istatistiksel olarak değerlendirilmiştir. Yapılan testler doğrultusunda kumaş 

performansının atkı iplik tipinden, yıkama işlemlerinin farklılığından ve silikon 

içeriğinden etkilendiği görülmüştür. 

 

Kalkan (2020) evsel yıkamanın denim kumaşlar üzerindeki etkisini araştırmış ve bu 

doğrultuda belirlenen denim kumaşlara kimyasal içerikleri farklı olan ev tipi 



 

15 

 

yıkamalarda yaygın olarak kullanılan dört deterjan ile 1, 5, 10 ve 15 kez olacak şekilde 

dört farklı yıkama tekrarları yapılmıştır. Yıkama işlemi kumaş cinsine uygun olan 

makine programı seçilerek; 40 ºC’lik sıcaklıkta, 1000 d/dk da ve 60 gr deterjan 

miktarıyla denim kumaşlara yıkama süreleri 60 dk olacak şekilde tekrarlı yıkamalar 

yapılmıştır. denim kumaşta meydana gelebilecek boyutsal değişim değerleri, kopma 

mukavemet değerleri, sürtünme haslık değerleri ve renk değişim değerleri tespit 

edilmiştir. Yıkama öncesi ve yıkama sonrası meydana gelen değişimler incelenmiş ve 

sonuçlar değerlendirilmiştir. 

 

Küçük (2020) yaptığı çalışmada güçlü bir ağartıcı olan ozon gazı ile uygulanan efekt 

vermeyi hedefleyerek ozonlama işleminin ve ozonlamanın işlem şartlarındaki 

değişimlerin denim mamüllerin performans özellikleri üzerindeki etkisinin kontrol 

edilmesi hedeflenmiştir. Bu çalışma kapsamında 4 tip denim kumaşa (atkısı elastanlı ve 

elastansız, çözgüsü halat veya slasher boyalı) 3 farklı ozonlama süresi (10-20-30 

dakika) ve 4 farklı ozon oranında (%40-%60-%80-%100) ozonlama işlemi yapılmıştır. 

Bunun yanı sıra ozonlama işleminden önce yapılan ön işlem tipinin etkisini tespit etmek 

hedefiyle rins yıkama ve hidrojen peroksit ağartma işlemleri uygulanan kumaşlar da 

kıyaslanmıştır. Bu nedenle 4 tip denim kumaşa 8 farklı tipte işlem uygulanmış ve 32 

farklı numune elde edilmiştir. Elde edilen kumaşlara kullanım yerine göre önemli olan 

kopma, yırtılma, dikiş mukavemetlerinin yanında, yumuşaklık derecesi tayini ve 

spektrofotometrik renk analizi testleri de yapılmıştır. Ortaya çıkan sonuçlar istatistiksel 

ve grafiksel olarak incelenmiş ve genel olarak; ozonlama işleminin ele alınan tüm 

değerleri etkilediği tespit edilmiştir. Ozonlama süresi ve oranındaki artışın kopma 

mukavemeti ve yırtılma mukavemeti sonuçlarını olumsuz etkilediği, tuşe ve dikiş 

mukavemetinde anlamlı bir etkisinin olmadığı görülmüştür. Tüm bu verilere ilaveten 

halat ve slasher boyalı kumaşların ozonlama işlemi sonucu farklı davranışlar gösterdiği 

ortaya çıkmıştır. 

 

Doba Kadem ve Özdemir (2020) çalışmalarında Post-consumer re-cycle kavramı yani 

tüketici sonrası geri dönüşüm; hizmet süresini tamamlamasının ardından atılan tekstil 

malzemelerinin yeniden kullanılması işlemidir. Tüketici sonrası atıkların geri dönüşüm 

işlemi bu atıkların toplanmasını ve yeni giysilerde kullanılmak üzere bu atıklardan iplik 



 

16 

 

üretilmesini kapsamaktadır. Bu çalışma ile bir denim işletmesinde, tüketici kullanımı 

sonrası geri dönüştürülen denim kumaşların hava geçirgenliği, eğilme dayanımı ve 

yıkamadan sonraki boyut değişimi standartlara göre tespit edilmiş ve elde edilen 

sonuçlara göre bu geri dönüşüm işleminin denim üretiminde etkin bir şekilde 

kullanılabileceği tespit edilmiştir. 

 

Açıkgöz Tufan ve arkadaşları (2021) çalışmalarında denim sektörünün en önemli 

adımlarından biri olan taş yıkama prosesine alternatif olabilecek bir susuz enzim yıkama 

prosesi geliştirilmiştir. Bu kapsamda 3 farklı kumaş içeriği ve 4 farklı susuz yıkama 

enzimi kullanılmış olup yıkama sonrası elde edilen ürünler görsellik ve mukavemet 

açısından konvansiyonel taş yıkama yapılmış ürünlerle karşılaştırılmıştır. Yapılan 

fiziksel performans ve görsel testlerin sonuçları geliştirilen susuz enzim yıkama 

işleminin taş yıkama prosesinin yerini alabileceğini göstermiştir. Bunun yanı sıra ürün 

bazında 12 litreye kadar su tasarrufu sağlanmış ve ponza taşının kullanımı tamamen 

ortadan kaldırılmıştır. Böylece doğal kaynak tüketimi azaltılırken ürün maliyetlerinin de 

düşmesi sağlanmıştır. 

 

Talu (2021) yıkama sonrası denim kumaşlardaki çekme oranlarının otomatik ölçümü 

üzerine çalışmıştır. Büyük denim kumaş işletmelerinde yıkama sonrası her kumaş 

rulosunun ebatlarını ölçüp takip formlarına aktarmak oldukça zaman almaktadır. Ayrıca 

kişi bazlı ölçümler yapıldığı için kişiden kişiye ölçüm değerleri değişebilir ya da yanlış 

ölçümler yapılabilir. Bunları engellemek amaçlı bu çalışmada bilgisayarlı görü 

sistemine dayalı yeni bir sistem önerilmiştir. Sistem önce CCD kamera ile renkli kumaş 

görüntülerini kaydederek verileri toplar. Sonrasında bu verileri otomatik olarak 

hesaplama aşamasına geçilir ve bu hesaplamalar kaydedilir. 6 farklı kumaş türü üzerine 

yapılan deneylerde manuel ölçüm ile önerilen sistem arasında %0,5-0,33 fark olduğu 

gözlemlenmiştir. 

 

Duru Baykal ve Karakaş (2021) çalışmalarında performans özelliklerini kaybetmeden 

güç tutuşur denim kumaş üretmişlerdir. 4 farklı ön terbiye işlemi ile 8 farklı denim 

kumaş numunesine 5 tekrarlı rins yıkama uygulanmıştır. Sonuçlar, sınırlı alev yayılma 

testi, hava geçirgenlik testi, yırtılma mukavemeti testi ve yumuşaklık testleri yapılarak 



 

17 

 

değerlendirilmiştir. Elde edilen sonuçlara göre güç tutuşurluk apresi yapılan 

numunelerde alevlenme, parlama veya delik oluşumu gözlenmemiştir. Genel olarak 

apre ve tekrarlanan yıkama işlemlerinin hava geçirgenlik değerlerini bir miktar 

düşürdüğü ancak ön terbiye işlemleri farklı olan bazı numunelerde değişiklik olmadığı 

görülmüştür. Tüm numunelerde güç tutuşurluk apresi sonrası yumuşaklık bir miktar 

azalmış ve kumaşlar sertleşmiştir. Apreli kumaşların yıkanmasından sonra genel olarak 

yumuşaklık değerlerinde artış gözlenmiştir. 

 

Kılıç (2021) çalışmasında farklı atkı sıklığına sahip denim kumaşların; standartlar esas 

alınarak kopma mukavemeti, yırtılma mukavemeti, hava geçirgenliği, sertlik, dikiş 

mukavemeti ve dikiş kayması testleri yapılarak sonuçları değerlendirilmiştir. Ayrıca 

atkı, çözgü ve diyagonal yönlerde farklı dikiş adımında düz dikiş yapılıp, ardından dikiş 

sonrası sökülerek dikiş ipliği tüketim miktarı ölçülmüştür. Çalışmada, klasik ön terbiye 

işlemi uygulanmış kumaşların seçilmiş performans özellikleri belirlenmiş ve sonuçları 

değerlendirilmiştir. Kumaşların atkı sıklıkları arttıkça atkı yönünde yırtılma 

mukavemeti değerlerinin azaldığı görülmüştür. Kopma mukavemeti sonuçları 

değerlendirildiğinde; çalışmada kullanılan kumaşların atkı sıklıkları arttıkça, birim 

uzunluktaki iplik sayısının da artması ile atkı yönünde kopma kuvveti değerlerinin 

arttığı gözlenmiştir. Denim kumaşların atkı sıklığı arttığında (kumaş gramajı 

artmaktadır) kumaşların sertlik değerlerinin arttığı, iplik kalınlaştıkça kumaşların daha 

sert olduğu tespit edilmiştir. 

 

Zervent Ünal ve Kahya (2021) yaptıkları çalışma kapsamında denim kumaşların 

yumuşaklık özelliğinin en iyilenmesinin hedeflendiği bir matematiksel model 

oluşturulmasını amaçlamışlardır. Bu nedenle farklı konstrüksiyonda 27 tane denim 

kumaş numunesi seçip fiziksel ve performans/konfor özellikleri tespit edilip regresyon 

analizi uygulayıp matematiksel olarak ifade eder hale getirmişlerdir. Sonuç olarak elde 

edilen eşitlikler kısıt olarak kullanılarak denim kumaşlarda yumuşaklığın en 

iyilenmesinin amaçlandığı bir optimizasyon modeli geliştirip optimum çözümü 

bulmuşlardır. 

 



 

18 

 

Talçın Eniş ve Sezgin (2022) dünyada artan nüfus ile biriken atık miktarının 

çoğaldığına dikkati çekmek istemiştir. Çalışmanın amacı denim kumaş ve polietilen şişe 

kapaklarının atıklarını birleştirerek %100 geri dönüştürülmüş lamine tesktil ürünleri 

üretmektir. Bu bağlamda polietilen atık şişe kapakları sıcak pres ile geri dönüştürülmüş 

ve bu matris plakalar geri dönüştürülen denim kumaşlara lamine edilmiştir. Üretilen bu 

lamine kumaşların fiziksel ve mekanik özellikleri test edilmiştir. Bulgular, yüksek 

yoğunluklu polietilenin laminasyon işleminde daha kolay işlenebileceğini ve ayrıca 

lamine edildiği kumaşa düşük yoğunluklu polietilene kıyasla daha iyi mekanik 

özellikler kazandırdığını göstermiştir. %100 atık içeriğine sahip bu lamine tekstillerin, 

geliştirilmiş özellikleri ile özellikle tente gibi dış mekan uygulama alanlarında 

kullanılabilecek katma değerli ürünlere sürdürülebilir bir ikame sağlaması 

beklenmektedir. 

 

Erayman Yüksel ve Korkmaz (2023) yaptıkları çalışmada doğal kaynak kullanımına, 

emisyon ve atıklara dikkati çekmiştir. Sürdürülebilirliğin ön plana çıkmasıyla çevre 

dostu tasarım ve üretim stratejilerine önem verilmektedir. Bu kapsamda çalışmalarında 

%99 BCI pamuk %1 Ea ve %79 pamuk %20 geri dönüştürülmüş pamuk %1 Ea ile 2 

farklı kalitede denim kumaşlar hazırlamış ve bu kumaşların yaşam döngü analizlerini 

yapmışlardır. Çalışma sonucunda abiyotik tüketim (fosil yakıtlar) ve deniz ekotoksisite 

potansiyelleri haricindeki tüm çevresel etki kategorilerinde geri dönüştürülmüş pamuk 

kullanımının BCI pamuk kullanımına göre daha az çevresel yük oluşturduğu 

bulunmuştur. Bu açıdan, çalışma sonucunda geri dönüştürülmüş lif içerikli numunenin 

nihai ürün tasarımında kullanılması önerilmiştir. 

 

2.3. Kumaşların Dokunsal Konfor ve Tutum Özellikleri  

 

Konfor, tanımlanması zor ve birçok parametrenin etkilediği kompleks bir olgudur. Fourt 

ve Hollies, konforun çok farklı bileşenleri içerdiğine özellikle vurgu yapmıştır. Bilim 

adamlarının konfor konusundaki araştırmalarının odak noktası: fizyoloji, fizyoloji, 

nörofizyoloji ve psikolojik konfordur. Pek çok araştırmacı konforu farklı şekillerde 

tanımlar (Slater, 1986). Literatür araştırıldığında konfor tanımı için kullanılan 

açıklamalar şöyledir: Nötr bir durum. (Hatch 1993) Dokunsal konfor canlı vücudu ile 



 

19 

 

mevcut çevre arasındaki psikolojik ve fizyolojik uyumu içerir. (Slater 1985) Giysiyi 

giyen kişinin memnuniyetsizlik ve konforsuzluk hissinden uzak olması. (Milenkovic Vd 

1999)  

 

Konforu etkileyen değişkenleri, Portelli (1977) parça bütün teoremi kapsamında üç 

gruba ayırmıştır. Fiziksel, fizyolojik ve psikolojik süreçlerden oluşan bu değişkenler 

(Şekil 2.1) kişinin sübjektif konfor algısını oluşturmaktadır. 

 

 

 

Şekil 2.1. Subjektif konfor algısı (Pontrelli, 1977) 

 

Günümüzde giysilerden beklenen özellikler yapısı ve modelinden çok giysilerin 

fonksiyonel özellikleri ve giysi konforu yönüne doğru yoğunlaşmıştır. Konfor insanlar 

için temel ve evrensel bir ihtiyaçtır. Aynı zamanda konfor tanımlanması kompleks ve 

güç bir olgudur. Herhangi bir insanın konforlu hissedebilmesi için ortam sıcaklığı, nem, 

rüzgar hızı, ışık gibi ortam faktörleri ile ilgili bir hissin beyne iletilmemesi 

gerekmektedir. (Butera,1998).  

 

Fourt ve Hollies, çalışmalarında dokunsal konforun termal ve termal olmayan birçok 

parametreden oluştuğunu anlatmışlardır. Dokunsal konfor giysiyi kullanan kişinin 

fizyolojik tepkilerinden etkilenmektedir. Ayrıca konforu vücudun ısıl dengede olması 

olarak da tanımlayabiliriz. Giysiyi kullanan kişi ile çevre arasındaki psikolojik, 

fizyolojik ve fiziksel uyum içerisinde olma durumu da konforu ifade etmekte 

kullanılabilir. 



 

20 

 

 

Giysinin termofizyolojik konfor sağlaması için ısı ve nem transferi özelliklerine sahip 

olması ve farklı aktivite ile iklim koşullarında giyen kişinin vücut ısıl dengesini 

korumaya yardım etmesi gerekmektedir. Dokunsal konfor, giysinin vücut ile olan 

temasında ortaya çıkan hislerle ilgili bir kavramdır. 

 

Dokunsal konfor, tekstil materyalleri ile üretilen giysinin deriyle teması sonucu ortaya 

çıkan nörolojik bir algıdır. Dokunsal duyumlar, kumaş yüzeyinin deri ile teması ile deri 

yüzeyinde veya yakınında duyu reseptörlerinin tetiklenmesi ile ortaya çıkar. Bu nedenle 

kumaş yüzeyinin yapısı, yaşanan duyumlar üzerinde belirgin bir etkiye sahiptir. 

 

Dokunsal konfor dış ortam uyaranlarına karşı sinir uçlarındaki ortaya çıkan sinyallerin 

beyne gönderilerek oluşan bir konfor algısıdır.  Temas esnasında duyu sinyalleri beyin 

tarafından algılanır ve işlenir. Bu sayede kan akış hızı, ısı üretimi ve terleme hızı 

ayarlanır ve vücudumuz bu sinyallere uygun yanıtlar verir. Dokunsal konfor giysiyi 

giyen kişinin kendi algıları ve giysinin estetik özelliklerini (renk, moda vb.) kapsayan 

geniş bir olgudur. (Li ve Dai 2006).  

 

Canlıların derisi, vücudu ve çevresi arasında tampon işlevi görerek dış çevreden gelen 

sinyalleri özel duyu reseptörleri sayesinde alabilir. Algı reseptörlerinin asıl fonksiyonu 

dış çevreden gelen uyarıları sinir sisteminin çalışması için standart uyaranlar haline 

getirmektir (Song, 2011).  

 

Tekstil ürünlerinin dokunsal konfor özellikleri sıkıştırılabilirlik, kumaş dokusu, 

esneklik, uzayabilme ve sürtünme gibi parametrelerdir. Giysiyi oluşturan tekstil 

materyalinin giyilmeden önce konforu hakkında fikir sahibi olmaya yarayan dokunsal 

konfor algılarıdır.  

 

Saville (1999), dokunsal konforun, kumaşın ciltle mekanik temasına dayandığını, 

yumuşaklık ve harekette esneklik ve nemli olduğunda karıncalanma, tahriş ve vücuda 

yapışma hissine bağlı olduğu bildirmiştir.  



 

21 

 

Literatürde kumaş tutum ve konfor terimleri birlikte kullanılsa da iki terim birbirinden 

farklıdır. 

Tutum ;  

 Bir kumaşın algılanan genel estetik kalitesi; 

 Bir kumaşın dokunma algısı pürüzsüzlük, sertlik, bükülebilirlik, kalınlık vb. 

öznel yargı ile ilgilenir (Dhinakaran ve diğerleri, 2007); 

 İnsan eli tarafından uygulanan düşük yükler altında deformasyonunun farklı 

modlarda değerlendirilmesini ifade eder. 

 Bütün bu bileşenler bir kumaşı diğerinden dokunma yoluyla ayırt etmeye yarar. 

 

Tekstil materyali insan derisi ile temas ettiğinde, kumaşın tüm tutum özellikleri 

dokunsal konforu etkilemektedir. Sıcak-soğuk, sıcak -serin, sertlik, yumuşaklık, katılık, 

yaş-kuru gibi farklı psikolojik hisler derideki sinir reseptörleri ile algılanır. 

Nörofizyoloji ile ilgilenen kişiler tekstil materyalleri ile derinin teması sonucunda 

ortaya çıkan algıları üç sınıfa ayırmıştır. Bu sınıflar acı, dokunsal ve sıcaklık algılarıdır. 

Kumaş ile deri teması esnasında kumaş, deri üzerine baskı uygular ve böylece dokunma 

reseptörlerini harekete geçirir. 

 

Deri-duyu reseptörlerinin üç temel kategorisi vardır. Bunlar dokunma, termal ve ağrı 

gruplarından oluşur. Derinin mekanik temaslarına tepki veren birkaç farklı tipte 

dokunma reseptörü vardır. Yumuşaklık, sertlik ve yapışma ile ilişkili dokunsal 

duyumlar, bu reseptörler tarafından iletilir. 

 

Kumaş Batması: insan derisi yüzeyine giyilen tekstil materyalinin çok fazla rahatsızlık 

vermesidir. Batma hissi giyinme durumuna bağlı bir şekilde kişiden kişiye farklılık 

gösterir. Deri uzun zaman batma hissine maruz kaldığında bu kaşıntı hissini beraberinde 

getirir. Özellikle kesikli elyaflar ile yapılan iç çamaşırları batmaya, kaşıntıya ve deride 

rahatsızlık hissine neden olur. 

  



 

22 

 

Kumaş Kaşıntısı: Batma hissine maruz kalan kişinin bu maruziyeti belli bir süre 

devam etmesi ile ortaya çıkar. Tekstil materyali giyildiğinde kaşıntı algısının varlığı, 

batma hissinin varlığıyla doğrudan ilişkilidir.  

 

Li (1988) yaptığı çalışmalarda, kaşıntı algısının lif çapı, lif kalınlığı ve kumaş yüzey 

pürüzlülüğüyle doğrudan ilgili olduğunu ortaya koymuştur. Kaşıntıya sebep olan ana 

faktörler; tekstil materyali ile derinin teması sırasında mekanik etkileşimi, sürtünme, 

sertlik ve pürüzlülüktür. Aynı zamanda bu faktörler deriye temas eden tekstil 

materyalinin dokunma hislerinin belirlenmesinde etkilidir. Düşük nemli bir ortamda 

konforlu olan tekstil materyali yüksek nemli olan ortamda konforsuzluk algısına neden 

olabilir. Tekstil materyalinin sertlik ve pürüzlülük gibi hisleri, objektif olarak da 

ölçülebilen fiziksel özellikleri ile de ilişkilidir. Batma ve kaşındırma hissi dokunsal 

konforsuzluğa neden olan en büyük hislerdir. Kumaşın yüzeyindeki lif uçlarının sebep 

olduğu batma ve kaşındırma hissi, sinir uçlarında uyarılmaya sebep olur. 

 

 

 

Şekil 2.2.  Kumaşın neden olduğu batma hissi (Li ve Wong 2006 )  

 

Kumaş Pürüzsüzlüğü: Tekstil materyali ile derinin teması sırasında mekanik 

etkileşimi, sürtünmesi, sertliği ve pürüzlülüğü batma ve kaşıntıya sebep olur. Kumaş 

yüzeyinin lif özellikleri, iplik özellikleri ve yapısal şekline bağlı olarak değişmesi 

kumaş yüzey pürüzlülüğünü ifade eder. 

 

 

 



 

23 

 

2.3.1. Kumaş Tutumunun Objektif Test Yöntemleri İle Belirlenmesi  

 

Kumaş tutumu, dokunma yoluyla hissedilen pürüzlülük, sertlik, yumuşaklık, düzgünlük 

gibi kumaşın duyusal özelliklerini tanımlamaktadır. Bu özellikler kumaşın mekanik ve 

yüzey özellikleri tarafından belirlendiğinden bazı kaynaklarda kumaş tutumu, dokunsal 

konfor ile aynı anlamda kullanılmaktadır.  

 

Kumaş tutumunun objektif  olarak belirlenmesine yönelik ilk çalışmalar 1930'lu yıllarda 

Peirce tarafından gerçekleştirilmiştir. Bu çalışmalarda kumaşların eğilme özellikleri 

üzerinde durulmuştur. 1970'li yıllarda Kawabata ve arkadaşları tarafından tutuma 

yönelik kapsamlı çalışmalar yapılmış ve Kawabata Değerlendirme Sistemi (KES-F) 

oluşturulmuştur. Bu sistemde düşük yükler altında kumaşın çekmesi, sıkışması, inceliği, 

eğilmesi, yüzey düzgünlüğü, yüzey kayması gibi özellikler ölçülmektedir. Benzer bir 

çalışma Avustralya Bilimsel ve Endüstriyel Araştırma Organizayonu’nun Yün ve 

Teknoloji bölümü tarafından yapılmış ve SIROFast sistemi geliştirilmiştir. 

 

2.3.2. Denim Kumaşların Tutum Özellikleri İle İlgili Yapılan Önceki Çalışmalar 

 

Bertaux ve ark. (2007) tarafından gerçekleştirilen bir çalışmada sürtünme ve tutum 

arasındaki ilişki incelenmiş ve "Tekstil Sürtünme Ölçeri" (TFA) adı verilen yeni bir test 

düzeneği ile yüzey sürtünme katsayısı ölçülmüştür. Tekstil sürtünme ölçeri ile elde 

edilen sonuçlar, KES-F ve subjektif dokunsal konfor testlerinin sonuçları ile 

karşılaştırılmıştır. Kumaşların sürtünme sonuçları ile subjektif olarak algılanan dokunsal 

özellikleri arasındaki korelasyon incelenmiştir. Saptanan ilişki üzerinde farklı 

parametrelerin etkisinin olup olmadığının incelenmesi amacıyla; kumaşın eğilme 

direnci, sıkıştırılabilme yeteneği, birim alan kütlesi, tüylülük ve kalınlık gibi yapısal ve 

mekanik parametreleri de ölçülmüş, eğilme direnci, sıkıştırılabilme yeteneği ve kumaş 

kalınlığının dokunsal özellikler ile ilişkili olduğu saptanmıştır. Çalışmanın sonuçları 

KES-F ile TFA sonuçlarının uyumlu olduğunu göstermektedir. Bu çalışmada ayrıca, 

ikili eşleme yöntemi ile gerçekleştirilen subjektif testlerin dokunsal özelliklerin 

ölçümünde iyi sonuç verdiği kanaatine varılmıştır. 

 



 

24 

 

Behera ve Pattanayak (2008) yaptıkları çalışmada, farklı ağırlık, sıklık ve 

kompozisyonlarda 22 farklı kumaşın, eğilme rijitliği, gerilme, kayma ve sıkıştırma 

özelliği testlerini KESFB (1-2-3) cihazında yapmıştır. Dökümlülük katsayısını ise 

Cusick cihazı ile dijital görüntü analiz yöntemini kullanarak ölçmüştür. Yapılan bu 

testlerin sonucunda, dijital görüntü analizi yöntemi ile bulunan dökümlülük katsayısı 

değerleri ile Cusick klasik metod ile bulunan değerler arasındaki korelasyon 

saptanmıştır. 

 

Vivekanadan ve ark. (2011) tarafından gerçekleştirilen bir çalışmada, pamuklu denim 

kumaşlarda sıcak-soğuk hissini etkileyen parametreler incelenmiştir. Farklı sıklık ve 

birim alan kütlesinde pamuklu denim kumaşlar ile çalışılmıştır. Kumaşlar 5 farklı temel 

yıkama işlemine tabi tutulmuştur. Sonuçlar, kalınlığı düşük olan kumaşların daha 

yumuşak olduğunu, q-max değerinin (aktarılan ısının) yüksek olduğunu ve serinlik hissi 

verdiğini göstermiştir. Yıkama işlemi, haşılın uzaklaşması ve enzimatik tepkimeler 

sebebiyle q-max değerini arttırmıştır. Çözgü karakterli denim kumaşlarda, çözgüde daha 

ince ipliklerin kullanılması q-max değerini artırmıştır. Örtme faktörünün q-max ile ters 

orantılı olduğu saptanmıştır. Atkı sıklığı q-max değeri ile doğru orantılıdır. Kumaş 

yüzeyinde atlama yapan atkı ipliklerinin, insan teni ile kumaş arasındaki temas alanının 

artmasına katkıda bulunduğu ve çözgü ipliklerinin katkısının ihmal edilebilir düzeyde 

olduğu saptanmıştır. Artan yıkama işlemleri ile kumaş yüzey sürtünmesi değeri 

yükselmiştir. 

 

Nofitoska ve ark. (2012) çalışmalarında, dokuma kumaşların eğilme ve dökümlülük 

özelliklerine olan bitim işlemlerindeki ve kumaş yapısındaki bazı varyasyonların 

etkisini araştırmışlardır. Araştırmanın sonuçlarına göre, atkı sıklığı ve atkı iplik 

numarasının kumaşın dökümlülüğünü ve eğilme rijitliğini değiştirdiği saptanmıştır. 

Kumaş yapısındaki değişikliklerin dökümlülük özelliklerini daha az etkilediği 

görülmüştür. 

 

Çakmak (2013) çalışmasında, pamuk ve karışımları ile elde edilen denim kumaşlarının 

fiziksel performansını ve konfor özelliklerini araştırmış ve fizyolojik konforlarını 

incelemiştir. Çalışmada incelenen özellikler; su buharı geçirgenliği, sıvı transferi, hava 



 

25 

 

geçirgenliği ve kuruma davranışlarıdır. Pamuk, pamuk-PES ve pamuk-lycra liflerden 

elde edilen demin kumaşların konfor özellikleri araştırılmıştır. Sonuçta denim 

kumaşların konfor özelliklerinde elyaf cinsi ve karışım oranının etkili olduğu 

belirlenmiştir. Su buharı geçirgenlik değerleri elyaf içeriği karışımından etkilendiği 

görülmüştür. Pamuk-PES ve pamuk-lycra karışımlı kumaşların %100 pamuk kumaşlara 

göre daha iyi su buharı geçirgenlik özelliğine sahip olduğu ortaya çıkmıştır. 

 

Hua ve ark. (2013) tarafından yapılan bir çalışmada, denim kumaş görünümünü 

iyileştirmek üzere düşük bükümlü tek katlı ring ipliklerin atkı ipliği olarak kullanımı ele 

alınmıştır. Modifiye edilmiş bir ring iplik makinesinde, %100 pamuk, düşük bükümlü 

Nm12 ve Nm17 inceliğinde farklı büküm katsayılarına sahip iplikler üretilmiştir. 

Sonuçlar, düşük büküm katsayılı ring iplikleri ile elde edilen denim kumaşların, eğilme 

rijitliğinin daha düşük, kayma direncinin daha az olduğunu göstermiştir. 

 

Nergis (2016) yaptığı çalışmada, yıkama özelliklerinin denim kumaşlar üzerindeki giysi 

konforuna olan etkisini araştırmıştır. Bunun için orta gramajlı denim kumaşlara dört tip 

yıkama işlemi uygulanmıştır. Denim yıkama üretiminde oldukça çok kullanılan rinse 

yıkama, enzim yıkama, taş yıkama ve taşlı ağartma yıkama üzerinde araştırmalar 

yapılmıştır. Yapılan testlerin analizinde kumaşların gramaj, dönme, sertlik, mukavemet, 

uzama ve boyutsal stabilitelerinin üzerinde yıkamada kullanılan enzim taş ve ağartıcı 

oranlarının etkisi incelenmiştir. 

 

Üren (2018) yatığı çalışma kapsamında hedefi denim kumaşlarda dokunsal konforun 

geliştirilmesi için önerilerde bulunulmak ve önerilen işlemlerin etkinliğinin, nesnel ve 

duyusal veriler ile değerlendirilmesini sağlamaktır. Piyasadaki mevcut denim 

kumaşlardan seçilen bir grup kumaşa iki tip yıkama işlemi uygulanmıştır. Ayrıca özel 

olarak üretilmiş denim kumaşlar üzerinde lif tipi, örgü raporu ve yıkama işlemlerinin 

dokunsal konfor üzerindeki etkileri araştırılmıştır. Kumaşların, eğilme direnci, kalınlık, 

uzaman yeteneği, sıkıştırılabilme oranı, kayma direnci, yüzey profili ve sürtünme 

katsayıları test edilmiştir. Kayma direnci ölçümü için yeni bir test aparatı tasarlanmış ve 

denenmiştir. Kumaşların sertlik-yumuşaklık puanı, sıcak-soğuk hissi puanı, pürüzlü 

yüzey-düzgün yüzey puanı ve tutum skorları duyusal olarak belirlenmiştir. Duyusal test 



 

26 

 

sonuçlarının; nesnel test sonuçları ile yüksek korelasyon değeri olduğu tespit edilmiştir. 

En iyi dokunsal konfor sonuçları; viscon atkı iplikli ve taş yıkama yapılmış kumaşlarda 

elde edilmiştir. Tüm bulgular değerlendirildiğinde, taş yıkamanın dokunsal konfor 

üzerinde daha etkili olduğu anlaşılmıştır. Enzim yıkama yapılan kumaşlarda polyester-

viskon karışımı atkı ipliklerinde viskon kullanımının fazla olması da dokunsal konforu 

oldukça iyileştirmiştir. Ayrıca viskon ile karışım halinde kullanılan hayvansal kökenli 

liflerin etkisi bir nebze daha azdır. 

 

Taştan Özkan (2022) yaptığı çalışmada denim kumaşların termal ve dokunsal konfor 

özelliklerine kompozisyonun etkisini araştırmıştır. 3/1 Z dimi dokumalı denim 

kumaşların hava geçirgenliği, ısıl konfor ve su buharı geçirgenlik özellikleri 

incelenmiştir. Ayrıca test edilen kumaş numunelerinin yüzey özelliklerinin 

değerlendirilmesi için Kawabata KES-FB4 sistemi kullanılmıştır. Yüzey pürüzlülüğü ile 

ısıl soğurganlık arasında ters bir ilişki olduğu düşük yüzey pürüzlülüğüne kumaşın  

yüksek ısıl soğurma değerine sahip olduğu bulunmuştur. Ayrıca düşük kalınlık dğerine 

sahip kumaşın sürtünme katsayısının da sürtünme katsayısının da düşük olduğu 

görülmüştür. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 



 

27 

 

3. MATERYAL ve YÖNTEM 

 

3.1. Materyal 

 

Bu tez çalışmasında %100 pamuk çözgü ipliği, 5 farklı atkı ipliği ve iki farklı dimi 

yönünde D3/1 örgüde dokunan kumaşlar kullanılmıştır. Bu kumaşlara ayrıca 4 farklı 

yıkama tipi kullanılarak toplam 40 kumaş numunesi elde edilmiştir.  Bu denim 

kumaşların özellikleri Çizelge 3.1 de verilmiştir.  

 

Çizelge 3.1. Deneysel çalışmada kullanılan denim kumaşların özellikleri 

 

  Atkı İpliği Örgü Yıkama 

Kumaş 

Kodu 
Gramaj 

(gr/m²) 

Atkı Sıklığı 

(atkı/cm) 

Çözgü 

Sıklığı 

(çözgü/cm) 

Kumaş 

kalınlığı 

(mm) 

1 
%100 

Pamuk 

3/1 Z 

Dimi 

Ağartma PZA 335 21 42 0,70 

Enzim PZE 325 21 42 0,65 

Rinse PZR 329 21 40 0,73 

Taş +Enzim PZTE 332 21 40 0,70 

3/1 S 

Dimi 

Ağartma PSA 326 21 41 0,69 

Enzim PSE 327 21 40 0,67 

Rinse PSR 325 21 40 0,74 

Taş +Enzim PSTE 332 21 40 0,69 

2 

%85 

pamuk+ 

%15 

Kaşmir + 

78 Dtex 

ELS 

3/1 Z 

Dimi 

Ağartma KZA 338 22 42 0,78 

Enzim KZE 333 21 42 0,74 

Rinse KZR 390 21 42 0,80 

Taş +Enzim KZTE 336 21 43 0,78 

3/1 S 

Dimi 

Ağartma KSA 332 21 44 0,77 

Enzim KSE 333 21 42 0,71 

Rinse KSR 337 21 42 0,76 

Taş +Enzim KSTE 336 21 40 0,78 

3 

%85 

pamuk+ 

%15 

modal + 78 

Dtex ELS 

3/1 Z 

Dimi 

Ağartma MZA 327 22 44 0,72 

Enzim MZE 327 21 42 0,67 

Rinse MZR 332 21 40 0,75 

Taş +Enzim MZTE 336 21 43 0,71 

3/1 S 

Dimi 

Ağartma MSA 346 21 40 0,70 

Enzim MSE 337 21 40 0,67 

Rinse MSR 341 21 450 0,75 

Taş +Enzim MSTE 340 21 40 0,72 

 

 

 

 

 

 



 

28 

 

Çizelge 3.1. Deneysel çalışmada kullanılan denim kumaşların özellikleri (devam) 

 

4 

%85 

pamuk+ 

%15 Soya 

+ 78 Dtex 
ELS  

3/1 Z 

Dimi 

Ağartma SPZA 346 21 44 0,74 

Enzim SPZE 342 22 42 0,78 

Rinse SPZR 342 21 42 0,81 

Taş +Enzim SPZTE 342 21 42 0,72 

3/1 S 

Dimi 

Ağartma SPSA 348 21 40 0,75 

Enzim SPSE 340 21 42 0,77 

Rinse SPER 341 21 42 0,79 

Taş +Enzim SPSTE 347 20 42 0,70 

5 

%85 

pamuk+ 

%15 Tencel 

+ 78 Dtex 

ELS  

3/1 Z 

Dimi 

Ağartma TZA 338 21 42 0,72 

Enzim TZE 337 21 42 0,67 

Rinse TZR 328 21 41 0,73 

Taş +Enzim TZTE 340 21 40 0,73 

3/1 S 

Dimi 

Ağartma TSA 339 21 40 0,69 

Enzim TSE 333 21 40 0,67 

Rinse TSR 335 21 40 0,70 

Taş +Enzim TSTE 333 21 42 0,71 

 

Denim kumaşlara uygulanan yıkama proseslerinin detayları Çizelge 3.2’de verilmiştir.  

 

Çizelge 3.2. Deneysel çalışmada kullanılan denim kumaşların yıkama proses detayları 

 
Proses  Adım İşlem Şartları 

Süre 
 (dk.) 

Sıcaklık (
o

C) Kimyasal Kimyasal mik. Ard İşlem 

Rinse 

Yıkama 

Ön yıkama 10 50 
o

C 

Dispergatör 
Kırık Önleyici 
Islatıcı 

1 g/l 
0,5 g/l 
0,5 g/l 

Durulama 
 1 dk soğukta 

Kurutma  35-40 80 
o

C - - Sprey sonrası  

Enzim 

Yıkama 

Enzim 

Yıkama  
40 40-60 

o

C 

Sıcak enzim 
Dispergatör 

Islatıcı 
Kırık Önleyici 

0,5 g/l 
1 g/l 

0,5 g/l 
0,5 g/l 

Durulama 

 1 dk soğukta 

Kurutma  35-40 80 
o

C - - Sprey sonrası 

Taş+ 

Enzim 

Yıkama 

Taş yıkama  40-60 40-60 
o

C 

Sıcak enzim  
Dispergatör 
Islatıcı 
Ponza taşı  

1g/l 
0,5 g/l 
0,5 g/l 
10 kg 

Durulama 
 1 dk soğukta ve 

taş temizleme 

Durulama  1 Soğukta - - - 

Kurutma    35-40 80 
o

C - - Spray sonrası 

Ağartma 

Ağartma  15 40-60 
o

C 
Hypo 2 g/l Durulama 

 1 dk soğukta 

Nötralizasy
on  

5 Soğukta  
Sülfit 2 g/l Durulama 

 1 dk soğukta 

Kurutma  35-40 80 
o

C - - Spray sonrası 



 

29 

 

3.2. Yöntem 

 

3.2.1. Denim Kumaşlara Uygulanan Fiziksel Testler 

 

Pamuk dışında 4 farklı doğal lif ile oluşturulan atkı iplikleri ile dokunmuş ve 4 farklı 

yıkama prosesinden geçirilen denim kumaşlara aşağıda belirtilen fiziksel testler 

uygulanmıştır. Uygulanan tüm fiziksel testler İskur Denim İşletmeleri Sanayi ve Ticaret 

Anonim Şirketi kurumunda yapılmıştır. 

 

Gramaj Tayini:  

Numune denim kumaşların fiziksel özelliklerini belirlemek amacıyla öncelikle gramaj 

tayini yapılmıştır. Gramaj tayini ASTM D-3776 Standartlarına uygun olarak yapılmıştır. 

Kumaşlar 24 saat laboratuvar ortamında kondüsyonlanmış ve gramajları g/m
2
 olarak 

belirlenmiştir. 

 

Atkı/Çözgü Sıklığı Tayini:   

Çalışmadaki denim kumaş yapılarında kullanılan atkı ve çözgü iplikleri TS 250 EN 

1049-2 Standartlarına uygun olarak 1 cm
2 
 deki sıklıkları ölçülmüştür. 

 

Atkı/Çözgü Kopma Mukavemeti Tayini:  

Denim kumaşların atkı ve çözgü yönünde kopma mukavemetleri ölçümü Titan 5 

cihazında ASTM D5034 test standartlarına göre gerçekleştirilmiştir. 

 

Atkı/Çözgü Yırtılma Mukavemeti Tayini:  

Denim kumaşların atkı ve çözgü yönünde yırtılma mukavemetleri ölçümü 855-Elmatear 

cihazında ASTM D-1424 test standardına göre gerçekleştirilmiştir.  

 

Dönme:  

Denim kumaşların dönme (%) değerlerinin belirlenmesi için LS&Co Method 2 

kullanılmıştır. Şekil 3.1’de kumaşların dönme derecesinin nasıl hesaplandığı verilmiştir.   

 



 

30 

 

 

 

Şekil 3.1. Kumaşlarda dönme derecesinin hesaplama yöntemi 

 

Kuru ve Yaş Sürtme Haslığı Tayini:  

Haslık en genel anlamıyla, boyalı veya baskılı tekstil mamullerinin üretimi veya 

kullanımı sırasında karşılaştığı etkenlere karşı dayanma gücüdür. Sürtme haslığı boyalı 

veya baskılı tekstil mamullerinin, kuru veya yaş halde sürtmeye tabi tutulduğunda, 

rengin gösterdiği dayanıklılığı kontrol etmek amacıyla yapılan bir haslık testidir. Sürtme 

haslığı, bir kumaşın temas halinde bulunduğu bir başka kumaşa sürtünme ile rengini ona 

transfer etmeye karşı direncidir. Yaş sürtünme; ıslak olan kumaşın rengini transfer 

etmesi, kuru sürtünme ise kumaşın rengini kuru haldeyken bir başka kumaşa 

transferidir. Sürtme haslığı testi, sürtme haslığı test cihazına yerleştirilen test numunesi 

ile refakat bezinin birbirine sürtünmesi ile gerçekleştirilir. Test sonunda refakat bezinin 

lekelenmesi gri skala ile değerlendirilir. Kumaşların kuru ve yaş sürtme haslıkları için 

Crockmaster Test Cihazında  AATCC 8 test standardına göre yapılmıştır.  

 

Elastikiyet Tayini:  

Elastikiyet; belirli bir kuvvet altındaki kumaşın gösterdiği kalıcı olmayan uzama 

eğilimidir. Denim kumaşların elastikiyet değerleri Titan 5 test cihazı ile TS EN ISO 

20932-1 test standardına göre yapılmıştır.  

 

Growth (Kalıcı Uzama) Testi:  

Kalıcı uzama belirli kuvvet altında kalan kumaşın yapısında oluşan deformasyonlar 

sonucunda ilk haline dönememesi durumudur. Denim kumaşların atkı yönünde kalıcı 

uzama değerleri Titan 5 test cihazı ile belirlenmiştir.  

 

 

 

Dönme= (b/a) x100 



 

31 

 

Yıkama Sonrası Boyutsal Değişim Tayini 

 

Denim kumaş üretiminde kumaş konfeksiyon işlemine girmeden önce yaş işlem 

görmez. Dikim sonrası yıkama yapılacağından konfeksiyon halindeki denim kumaşta 

belli değerde boyutsal değişim söz konusu olacaktır. Bu nedenle kullanılacak olan 

denim kumaşın boyutsal değişim miktarının belirlenmesi gerekmektedir (Çakır, 

2010).Denim kumaşların yıkama sonrası atkı ve çözgü yönünde çekme değerleri ISO 

6330 3XHL test standardına göre ölçülmüştür.  

 

3.2.2. Denim Kumaşların Tutum Özelliklerinin Belirlenmesine Yönelik Yapılan 

Testler  

 

Denim kumaşların tutum özelliklerinin objektif test yöntemleri aşağıda verilmiştir. 

Uygulanan tüm testler Bursa Uludağ Üniversitesi Tekstil Laboratuvarında 

gerçekleştirilmiştir.  

 

Kumaş Sıkıştırılabilirlik Testi: 

Denim kumaşlar Testex cihazında 5g/cm² ve 50g/cm² basınçlar altında sıkıştırılarak 

ölçülen kumaş kalınlıkları arasındaki farkın bulunması ile % olarak sıkıştırılma oranları 

saptanmıştır. 

T1: 5 g/cm 2 baskıdaki kalınlık (mm)  

T3: 50 g/cm 2 baskıdaki kalınlık (mm) olmak üzere, 

Kumaş yüzey kalınlığı(mm) = T1-T3  

Kumaş sıkıştırılabilirliği (kalınlık değişimi)(%)=((T1-T3)/ T1))x100 

 

Yüzey Pürüzlülüğü Testi: 

Ölçümler Accretech Surfcom 130 A cihazında (Şekil 3.2.) yapılmıştır. 10 µm çapa sahip 

bir prob, kumaş yüzeyi üzerinde 50 mm boyunca ilerleyerek yüzeydeki sapmaları grafik 

ve sayısal veri olarak kaydedilmiştir. Atkı ve çözgü yönünde 3'er ölçüm 

gerçekleştirilerek ortalamaları alınmıştır. 

 



 

32 

 

 
 

Şekil 3.2. Accretech Surfcom 130 A Yüzey Pürüzlülüğü Ölçüm Cihazı 

 

Eğilme Uzunluğu ve Rijitliği Testi:  

 

James Heal marka Shirley Eğilme Dayanımı Test Cihazı ile TS 1409 standardı 

doğrultusunda yapılmıştır. Eğilme dayanımı bir kumaşın eğilmeye karşı gösterdiği 

dirençtir ve eğilme dayanımı yüksek olan kumaşlar serttir ve eğilme dayanımı arttıkça 

dökümlülük azalmaktadır. Temel olarak bir kumaşın eğilme dayanımı, o kumaşı 

oluşturan ipliklerin strüktürüne, lif yapısına, kumaş örgüsüne ve uygulanan bitim 

işlemlerine bağlıdır.(Sungur, 2020) 

 

Eğilme uzunluğu: (c), (cm) : Eğilme rijitliğinin gramaja oranının küp kökü, belirli 

uzunluktaki kumaşın kendi ağırlığı altında eğildiği kumaş uzunluğunu ölçtüğü için bu 

orana eğilme uzunluğu adı verilmiştir. Katı kumaşların yeterli miktarda eğilebilmeleri 

için gerekli uzunluk daha çoktur. Bu yüzden yüksek eğilme uzunluğu değerlerinin 

anlamı kumaşın katı oluşudur. Yani eğilme uzunluğu yüksek olan kumaşlar çok 

dökümlülük göstermezler. Özetle eğilme uzunluğu, tekstil mamullerinin 

dökümlülüğünü belirten bir etkendir. 

 

Eğilme Rijitliği: (G), (mgm.cm): Mamülün eğilmeye karşı gösterdiği dirençtir. Birim 

endeki tekstil mamülünün gerilim uygulanmadan, birim kavis yarıçapına eğilmesi 

durumunda her iki ucuna uygulanan momenttir. Eğilme rijitliği dokunarak yapılmış 

katılık testi olarak da tanımlanabilir. Elde muayene edildiğinde sert hissedilen tekstil 



 

33 

 

mamüllerinin eğilme dayanımı yüksektir. Eğilme rijitliği materyalin eğilmesi sırasında 

oluşan gerçek kuvvetleri ölçer.  

 

                           
 

Şekil 3.3. Eğilme dayanımı test düzeneği (Sayed 2016) 

 

Xort : Sarkma Uzunluğu (cm)  

W: Kumaş gramajı (g/cm²)  

Eğilme uzunluğu; C = Xort/2 (cm)                                                                               (3.1)  

Eğilme dayanımı; G = 0,1WC³ (mgcm)                                          (3.2)  

Kumaşın genel eğilme dayanımı; GO GO=(GatkıGçözgü)1/2 (mgcm)                         (3.3) 

 

Kayma Direnci Testi: 

 

Çapraz yönlü uzama yöntemi her hangi özel bir test aleti olmaksızın standart çekme 

cihazlarında gerçekleştirilebilir. Normal bir çekme testine benzemekle beraber, standart 

çekme testinden farklı olarak dikdörtgen şeklindeki test numunesinin uzun kenarı çözgü 

yönü ile +45
o
 ve – 45

o
 açı yapacak şekilde hazırlanmıştır.(Şekil 3.3.) Denim kumaş 

numuneleri iki açı yönünde 250x50 mm olarak hazırlanmıştır. Bu test için Shımadzu 

test cihazı kullanılarak her kumaş cinsi için 3’er ölçüm gerçekleştirilmiştir. 

 



 

34 

 

 
 

Şekil 3.4. Çapraz yönlü uzama testinde numune yerleşimi (Üren ve ark. 2017) 

 

Çeneler tarafından iki ucundan tutulan kumaş numunesine düşey doğrultuda bir F 

kuvveti uygulanır. Uygulanan yükün etkisi ile deforme olan numunede bir bölgelenme 

görülür. Kumaşta kayma deformasyonu ile üç farklı bölge oluşmaktadır (Sekil 3.4.). I. 

bölgedeki tüm iplikler (atkı ve çözgü) çeneler tarafından tutulmaktadır. Bu bölgede 

çekme işleminin ardından her hangi bir kayma deformasyonu gerçekleşmemektedir. II. 

bölgede sadece bir yöndeki iplikler (atkı veya çözgü) çeneler tarafından tutulmaktadır. 

Bu bölgede kayma sonrasında açı değişimi tam kaymanın yarısı kadardır. III. bölgedeki 

ipliklerin ise hiçbiri çeneler tarafından tutulmamaktadır. Kumaş üzerinde sadece bu 

bölgede tam kayma deformasyonu gözlemlenir. Kayma deformasyonuna ilişkin 

hesaplamalarda I. ve II. bölge ihmal edilir ve sadece III. bölge dikkate alınır (Dolatabadi 

ve ark., 2009; Abed ve ark., 2011). 

 
 

Şekil 3.5. Çapraz yönlü uzama testi numunesinde (a) başlangıç anında ve (b) kuvvet 

uygulandığında gözlemlenen deformasyon bölgeleri  (Üren ve Okur 2014) 



 

35 

 

Cihaz üzerinde çeneler arası mesafe 15cm olarak ayarlanmış ve her numune için 

standart tutulmuştur. Çeneler arasına numune yerleştirildikten sonra 14mm uzama için 

gerekli olan kuvvet Newton olarak ölçülmüştür (Şekil 3.5.) 

 

W : Numune eni , 50 mm 

F : 14mm uzama için gerekli olan kuvvet (N) 

G : Kayma Direnci 

        

                                
 

 
     -1

  
 

   
  

 

    
                                                                                      (3.4.) 

   G =  Txy / ɛxy = 

 

 

    
                                                                      (3.5.) 

 

 

 
 

Şekil 3.6. Shmadzu Kopma Mukavemeti Test Cihazı 

 

Kumaş Dökümlülük Testi:  

 

SLD Atlas marka kumaş dökümlülük ölçme cihazı ile TS 9693 standartlarına uygun 

olarak ölçümler yapılmıştır (Şekil 3.6.). 30 cm çapında her kumaş tipinden 3 ‘ er tane 

numune kumaş hazırlanmıştır. Ayrıca bir kağıt yardımı ile ölçümler yapılmıştır. Cihazın 

alt tarafındaki ışık sayesinde aşağı doğru dökülen kumaşın gölgesi yukarıdaki kagıda 

yansımış ve bu gölgenin oluştuğu yerden kağıt çizilmiştir. Sonrasında ise çizilen bu 



 

36 

 

kağıdın ilk ağırlığı ölçülmüş ve çizilen bölgelerden kesildikten sonra ise son ağırlığı 

ölçülmüştür. Bu ölçümler her kumaş numunesinin hem ön yüzü hemde arka yüzü için 

yapılmış ve çıkan sonuçlar aşağıdaki denklemde yerine koyularak ortalamaları 

alınmıştır. 

 

 
 

Şekil 3.7. Dökümlülük test cihazı (SDL-Atlas) 

 

3.2.3. Kumaş Tutumunun Sübjektif Değerlendirme Yöntemleri  

 

Kumaş tutumunun sübjektif olarak belirlenmesi seçilen jüri üyelerine anket 

uygulamasıyla yapılacaktır. Jürinin kumaşları görmeden sadece dokunarak, 5 noktalı 

skala kullanarak kumaşları değerlendirmesi istenecektir. Kumaşlar için belirlenen 

tanımlayıcılar ve değerlendirme yöntemleri aşağıda tanımlanmıştır: Değerlendirmeler 

kapalı kutu içinde yapılacak olup, değerlendirme esnasında jüri üyelerinin kumaşı 

görmesi engellenecektir.  Değerlendirmede kullanılacak tanımlar ve derecelendirme 

Çizelge 3. 3’de verilmiştir.  

 

Kumaş tutum değeri:  Kumaşın tutum değerlendirmesinde herhangi bir kısıtlama 

olmaksızın jüri üyelerinin kumaşları serbest el hareketleri ile değerlendirmesi 

istenecektir.  

 

Sertlik – Yumuşaklık Hissi: Jüri üyesi kumaşın bir köşesinden bir elinin dört parmağı 

ile kumaşı tutar. Kumaşın karşı köşesini diğer elinin başparmağı ile kendi üzerine 



 

37 

 

kıvırarak ileri geri hareket ettirmeye çalışır. Bu esnada ne kadar direnç hissediyorsa 

kumaşın o kadar sert, aksi takdirde yumuşak olduğuna karar verir.  

Yüzey pürüzlülüğü ve düzgünlüğü: Jüri üyesi en çok kullandığı elinin parmaklarını 

kumaş üzerinde serbestçe gezdirerek kumaş yüzeyindeki girintileri ve çıkıntıları 

hissetmeye çalışarak pürüzlülük özelliğini inceler. Hissedilen pürüzler ne kadar fazla ise 

kumaş yüzeyi o kadar pürüzlü, ne kadar az ise kumaş yüzeyi o kadar düzgündür. 

 

Çizelge 3.3. Dokunsal konforun belirlenmesinde kullanılacak anket ve değerlendirme 

dereceleri 

 

3.2.4 İstatistiksel Değerlendirme 

Yapılan testlerden elde edilen sonuçların değerlendirmesinde varyans analizi (ANOVA) 

kullanarak atkı iplik tipinin, dimi yönünün ve denim yıkama tipinin ölçülen performans 

özellikleri üzerine etkileri analiz edilmiştir. İstatistiksel değerlendirme için IBM SPSS 

Statistics 28.0.0. programı kullanılmıştır. İstatistiksel analizde anlamlılık düzeyi (p) 

0,05 kabul edilmiştir. ANOVA tablosuna göre p<0,05 olduğunda hangi grupların 

birbirinden farklı olduğunu belirlemek için SNK analizi yapılmıştır.  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Değerlendirilecek Kumaş 

Özellği: 

Derece 

1 2 3 4 5 

Giysi tutum değeri  Çok kötü Kötü Orta İyi  Çok iyi  

Yüzey pürüzlülüğü Çok  pürüzlü Pürüzlü Orta Düzgün  Çok  düzgün 

Sertlik-yumuşaklık hissi Çok sert Sert Orta Yumuşak Çok  yumuşak 



 

38 

 

4. BULGULAR ve TARTIŞMA 

 

4.1. Denim Kumaşlara Uygulanan  Performans Testlerin Değerlendirilmesi 

 

Denim kumaşların performans özellikleri üzerinde atkı iplik tipinin, dimi yönünün ve 

yıkama tipinin etkisini görmek amacıyla yapılan ANOVA testini sonucu Çizelge 4.1’de 

verilmiştir. Çizelge 4.1’de koyu renkle işaretlenmiş satırlar, bağımsız değişken olarak 

alınan atkı ipliği tipi, dimi yönü ve yıkama tipinin etkisinin performans özellikleri 

üzerinde etkisinin olmadığını göstermektedir.  

 

Çizelge 4.1. Numune kumaşların performans özelliklerine yönelik ANOVA tablosu 

 
Varyans 

kaynağı Bağımlı değişken 

Kareler 

toplamı df 

Kareler 

ortalaması F p 

Atkı İpliği 

Tipi 

Elastikiyet (%) 2048,800 4 512,200 89,321 <,001 

Çözgü Kopma Mukavemeti 

(kgf) 

666,212 4 166,553 2,164 ,080 

Atkı Kopma Mukavemeti (kgf) 1083,534 4 270,883 24,748 <,001 

Çözgü Yırtılma Direnci (gf) 873891,450 4 218472,862 7,099 <,001 

Atkı Yırtılma Direnci (gf) 12668124,680 4 3167031,170 36,053 <,001 

Kalıcı Uzama (%) 66,123 4 16,531 55,829 <,001 

Kuru Sürtme Haslığı ,403 4 ,101 1,823 ,132 

Yaş Sürtme Haslığı ,159 4 ,040 ,452 ,771 

Dönme 24,807 4 6,202 10,582 <,001 

Çözgü Çekme (%) 8,999 4 2,250 4,458 ,003 

Atkı Çekme (%) 44,698 4 11,175 12,177 <,001 

Dökümlülük (%) 129,348 4 32,337 2,832 ,030 

Sıkıştırılabilirlik (%) 230,506 4 57,627 7,190 <,001 

Dimi 

Yönü 

Elastikiyet (%) 202,187 1 202,187 35,259 <,001 

Çözgü Kopma Mukavemeti 

(kgf) 

114,337 1 114,337 1,486 ,226 

Atkı Kopma Mukavemeti (kgf) 297,393 1 297,393 27,170 <,001 

Çözgü Yırtılma Direnci (gf) 164715,280 1 164715,280 5,352 ,023 

Atkı Yırtılma Direnci (gf) 262243,831 1 262243,831 2,985 ,088 

Kalıcı Uzama (%) 30,690 1 30,690 103,648 <,001 

Kuru Sürtme Haslığı ,001 1 ,001 ,009 ,923 

Yaş Sürtme Haslığı ,016 1 ,016 ,178 ,674 

Dönme 356,745 1 356,745 608,716 <,001 

Çözgü Çekme (%) ,671 1 ,671 1,329 ,252 

Atkı Çekme (%) 175,926 1 175,926 191,701 <,001 

Dökümlülük (%) 22,372 1 22,372 1,959 ,165 

Sıkıştırılabilirlik (%) 59,330 1 59,330 7,402 ,008 

 

 

 

 



 

39 

 

Çizelge 4.1. Numune kumaşların performans özelliklerine yönelik ANOVA tablosu 

(devam) 

 
Varyans 

kaynağı Bağımlı değişken 

Kareler 

toplamı df 

Kareler 

ortalaması F p 

Yıkama_ 

Tipi 

Elastikiyet (%) 409,571 3 136,524 23,808 <,001 

Çözgü Kopma Mukavemeti 

(kgf) 

6974,609 3 2324,870 30,211 <,001 

Atkı Kopma Mukavemeti (kgf) 2391,023 3 797,008 72,814 <,001 

Çözgü Yırtılma Direnci (gf) 11422826,087 3 3807608,696 123,730 <,001 

Atkı Yırtılma Direnci (gf) 41558389,780 3 13852796,593 157,698 <,001 

Kalıcı Uzama (%) 25,476 3 8,492 28,681 <,001 

Kuru Sürtme Haslığı 4,188 3 1,396 25,286 <,001 

Yaş Sürtme Haslığı 12,545 3 4,182 47,647 <,001 

Dönme ,334 3 ,111 ,190 ,903 

Çözgü Çekme (%) 14,666 3 4,889 9,686 <,001 

Atkı Çekme (%) 138,756 3 46,252 50,399 <,001 

Dökümlülük (%) 7,428 3 2,476 ,217 ,884 

Sıkıştırılabilirlik (%) 139,713 3 46,571 5,810 ,001 

 

Çizelge 4.1’e göre denim kumaş yapısında kullanılan farklı atkı iplik tipinin, çözgü 

kopma mukavemeti ile kuru ve yaş sürtme haslıkları üzerinde etkisi görülmemiştir.  

Yıkama tipi açısından bakıldığında dönme dışında performans özelliklerini daha fazla 

oranda etkilediği görülmüştür.    

 

4.1.1. Kumaşların Mukavemet Özelliklerinin Değerlendirilmesi  

 

Yapılan ANOVA analizine göre (Çizelge 4.1) denim kumaş yapısında kullanılan farklı 

atkı ipliğinin kumaşların atkı yönlü mukavemet değerlerine etki ettiği görülmüştür. 

Kullanılan atkı iplikleri arasında farklılığı görmek amacıyla yapılan SNK analizi 

sonuçları Çizelge 4.2’de verilmiştir. Denim kumaşların üretiminde aynı çözgü ipliği 

kullanıldığından, farklı atkı ipliklerinin kumaşın çözgü mukavemeti üzerinde etkisi 

görülmemiştir. Buna karşılık kumaşların atkı mukavemeti üzerinde gruplar arasında 

istatistiksel olarak anlamlı farklılıklar bulunmuştur.  Buna göre atkı yönünde en düşük 

mukavemet değeri pamuk/kaşmir karışımı atkı ipliğiyle dokunan kumaşlarda elde 

edilmiştir.  %100 pamuk ve pamuk/tensel atkı ipliği ile dokunan kumaşların atkı yönlü 

mukavemet değerleri arasında anlamlı bir fark görülmemiştir. En yüksek mukavemet 

değerleri %85 pamuk+%15 soya protein karışımı atkı ipliğiyle dokunan kumaşlarda 

görülmüştür.  

 



 

40 

 

Çizelge 4.2. Atkı iplik tipine göre kumaş mukavemeti SNK analizi  

 
Çözgü Kopma Mukavemeti (kgf) Atkı Kopma Mukavemeti (kgf) 

Atkı İpliği Tipi N 

Gruplar 

Atkı İpliği Tipi N 

Gruplar 

1 1 2 3 

Pamuk /Tensel 24 75,67 Pamuk/Kaşmir 24 15,96   

Pamuk/Kaşmir 24 76,04 Pamuk 24  21,54  

Pamuk/Soya Prot 24 78,21 Pamuk /Tensel 24  21,83  

Pamuk 24 79,33 Pamuk/Modal 24   23,87 

Pamuk/Modal 24 82,21 Pamuk/Soya Prot 24   24,58 

Sig.  ,083 Sig.  1,000 ,761 ,460 

 

Yıkama tipine bağlı yapılan SNK analizi sonuçları Çizelge 4.3’de verilmiştir. 

Uygulanan yıkama tipinin kopma mukavemeti üzerinde etkisine bakıldığında rinse 

yıkama işlemi görmüş kumaşların hem atkı hem de çözgü yönünde daha yüksek 

mukavemete sahip olduğu görülmüştür. Çözgü ve atkı yönünde en düşük mukavemet 

değerleri ise ağartma yıkama yapıldığı durumda görülmüştür.  

 

Çizelge 4.3. Yıkama tipine göre kumaş mukavemeti SNK analizi 

 
Çözgü Kopma Mukavemeti (kgf) Atkı Kopma Mukavemeti (kgf) 

Yıkama tipi N 

Gruplar 

Yıkama Tipi N 

Gruplar 

1 2 3 1 2 

Ağartma 24 68,93   Ağartma 30 18,37  

Enzim Yıkama 24  75,90  Enzim Yıkama 30 19,13  

Taş+Emzim Yıkama 24  78,17  Taş+Emzim Yıkama 30 19,50  

Rinse Yıkama 24   90,17 Rinse Yıkama 30  29,23 

Sig. 24 1,000 ,320 1,000 Sig.  ,385 1,000 

 

Örgü yönünün mukavemet üzerindeki etkisiyle ilgili belirgin bir fark görülmemiştir. 

Çözgü yönünde en yüksek mukavemet değeri kaşmir atkı ipliği ile dokunan S-yönlü 

rinse yıkama yapılmış kumaşta görülmüştür. Atkı yönünde en yüksek mukavemet 

değeri Modal atkı ipliği ile dokunan ri