Güncel Pediatri The Journal of Current Pediatrics ÖZGÜN ARAŞTIRMA ORIGINAL ARTICLE Yenidoğan Yoğun Bakım Hemşirelerinin Preterm Yenidoğanlara Uygulanacak Terapötik Pozisyonlar Hakkındaki Bilgi Düzeyi Neonatal Intensive Care Unit Nurses’ Levels of Information Regarding Therapeutic Positions to be Applied to Preterm Newborns Diler Aydın, Esra Karaca Çiftçi* Bandırma Onyedi Eylül Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Hemşireliği Anabilim Dalı, Balıkesir, Türkiye *Zirve Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Hemşireliği Anabilim Dalı, Gaziantep, Türkiye Öz Giriş: Preterm yenidoğanların yenidoğan yoğun bakım ünitesinde (YYBÜ) yoğun stres yaşadıkları ilk günlerde gelişimsel bakımlarında tüm sistemlerinin optimal düzeyde fonksiyonelliğinin sağlanması için çok özel pozisyonlarda yatırılmaları gereklidir. YYBÜ’de pozisyon yönetiminin temel amacı; bebeklerin tedavi/bakım girişimlerinin neden olduğu ağrı/acıdan ve çevreden kaynaklanan stresörlerden etkilenmesini azaltmak, aynı zamanda postürlerini koruyarak stresle baş etmeyi sağlamalarını kolaylaştırmaktır. Bu çalışma Türkiye’de yenidoğan yoğun bakım hemşirelerin preterm yenidoğanlara uygulanacak terapötik pozisyonlar hakkındaki bilgi düzeylerini belirlemek amacı ile planlanmıştır. Gereç ve Yöntem: Araştırma Şanlıurfa ilinde YYBÜ’de görev yapan ve çalışmaya katılmayı kabul eden 52 yenidoğan hemşiresi ile Eylül-Aralık 2012 tarihleri Anah tar kel i mel er arasında kesitsel ve tanımlayıcı tipte yapılmıştır. Preterm, pozisyon, yenidoğan hemşiresi, Bulgular: Araştırmaya katılan hemşirelerin %57,7’si intrauterin dönemde yenidoğan yoğun bakım ünitesi, hemşire fetüsün fizyolojik fleksiyon pozisyonda bulunduğunu belirtirken; hemşirelerin farkındalık sadece %11,5’i YYBÜ’ndeki preterm bebeklere uygulanabilecek terapötik pozisyonların prone, supine ve yan yatış pozisyonları olduğunu belirtmişlerdir. Keywords Hemşireler YYBÜ’nde preterm bebeklere doğru pozisyon vermenin yararları Preterm, position, neonatal nurse, neonatal olarak bebeklerin stresle başetmelerini yükselttiği (%32,7), baş ve ekstremitelerin intensive care unit, nurse awareness dış hat oryantasyonu kolaylaştırdığını (%28,8) belirtmişlerdir. Pretermlere yanlış pozisyon vermenin zararlarını olarak ise en çok motor ve davranışsal bozukluklara (%32,7) ve kalıcı postür bozukluklarına (%26,9) neden olduğunu belirtilmiştir. Geliş Tar ihi/Received : 18.07.2014 Amerikan Pediatri Akademisi’nin (APA) önerisi ile preterm bebeklerin yoğun Kab ul Tar i hi/Accepted : 17.02.2015 bakım ünitesinde (YBÜ) yattığı sürece verilecek pozisyona, hemşirelerin %44,2’si prone pozisyonu; taburcu olduktan sonra ise ani bebek ölümü sendromu (ABÖS) DOI:10.4274/jcp.26349 riskinin önlenmesi için verilecek pozisyona, hemşirelerin %25’i supine pozisyonu cevabını vermişlerdir. YYBÜ hemşirelerinin %67,3’ü preterm bebeklerin çevresel Yaz ış ma Ad re si/Ad dress for Cor res pond enc e: stresörlere en fazla duyarlı oldukları dönemin YYBÜ’ndeki ilk günler olduğu Dr. Diler Aydın, Bandırma Onyedi Eylül ve %61,5’i ise preterm bebeklerin gelişimleri için vücutlarının desteklenmesi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi, Çocuk gerektiğini belirtmişlerdir. Sağlığı ve Hastalıkları Hemşireliği Anabilim Sonuç: YYBÜ’nde çalışan hemşirelerin, preterm yenidoğanların YBÜ’nde ve Dalı, Bandırma, Türkiye taburculuk sonrasında uygulanabilecek terapötik pozisyonlar hakkında bilgileri Tel.: +90 266 718 64 00 arttırılmalıdır. E-posta: dileraydin@gmail.com © Güncel Pediatri Dergisi, Galenos Yayınevi tarafından basılmıştır. © The Journal of Current Pediatrics, published by Galenos Publishing. J Curr Pediatr 2015;13:21-30 21 22 Diler Aydın ve ark. Hemşirelerin Terapötik Pozisyonlar Hakkında Bilgi Düzeyi Abstract Introduction: In order to provide optimal functionality of all the systems in the developmental care in the first days when they experience a great amount of stress in the neonatal intensive care unit (NICU), preterm newborns should be laid down in rather special positions. The basic aims of position management in the neonatal intensive care unit (NICU) are to alleviate the pain/ache caused by the treatment/care interventions, minimise the effects of stressors resulting from the environmental factors and facilitate their coping with stress by preserving their postures. This study was planned to assess neonatal intensive care unit nurses’ levels of information regarding therapeutic positions to be applied to preterm newborns. Materials and Methods: The study was carried out with 52 neonatal nurses who worked in NICU in the city of Şanlıurfa and who accepted to participate in the study between September and December 2012 and also is a cross-sectional and descriptive study. Results: While 57.7% of the nurses who participated in the study stated that the fetus was in physiological flexion position in intrauterine period, only 11.5% of them stated that prone, supine and sidelying position are the therapeutic positions that could be applied to preterm babies in the NICU. As for the benefits of creating the correct position for the preterm babies in NICU the nurses stated that it increased the baby’s conditions for dealing with stress (32.7%) and made external line-orientation easier (28.8%). As for the damages of positioning the preterm incorrectly, they stated that it caused motor and behavioural disorders (32.7%) and permanent posture disorders (26.9%). 44.2% of the Nurses stated that during their stay in the intensive care units babies should be in the prone position as recommended by the American Paediatrics Academy (AAP) and 25% of them stated that they should be in the supine position to prevent the risk of sudden infant mortality syndrome after being discharged from the hospital. 67.3% of NICU nurses stated that the period which preterm babies were most reactive to environmental stressors was the first days in NICU whereas 61.5% stated that their bodies should be supported for preterm babies’ development. Conclusions: Nurses working in NICU should be informed regarding the therapeutic positions to be applied in the intensive care unit and after the discharge to support the development process of the preterm neonatal. Giriş Yenidoğanlar özellikle bu dönemdeki gelişimsel Son yıllarda sağlık teknolojisi ve neonatolojideki bakımlarında merkezi sinir sistemi (MSS) ve diğer gelişmeler ile preterm bebeklerin yaşam oranları sistemlerinin optimal düzeyde fonksiyonelliğinin %50’den %85’e yükselmiştir (1). İntrauterin sağlanması için çok özel pozisyonlarda yatmaya ortamlarından zamanından önce ayrılan pretermler, gereksinim duyarlar (3,4,6,8). YYBÜ’de pozisyon yenidoğan yoğun bakım ünitesi (YYBÜ) gibi çok yönetiminin temel amacı; bebeklerin tedavi/bakım farklı bir ortamla karşılaşırlar ve uyum süreci yaşarlar. girişimlerinin neden olduğu ağrı/acıdan ve çevreden Bu süre içinde gelişimsel yetersizlik ve nörolojik kaynaklanan uyaranlardan etkilenmesini azaltmak, bozukluklara yönelik prematüre bebeklerin davranış aynı zamanda postürlerini koruyarak stresle baş etmeyi organizasyonunu sağlamada “Bireyselleştirilmiş sağlamalarını kolaylaştırmaktır (6,9). Destekleyici Gelişimsel Bakımdan” yararlanılmaktadır. Pretermlere uygun ve uygun olmayan pozisyon Gelişimsel bakım; ışık ve ses yönetimi, pozisyon vermek pretermlerin vücut sistemlerini olumlu ya verme, emzik kullanımı, anne veya bakıcının tensel da olumsuz etkileyebilmektedir (6). Doğru pozisyon temasını içeren kanguru bakımı ve uyarıcı prosedürleri verme ile bebeklerin kendi kendini düzenleme şartları (müzik vb.) bir araya toplayarak uyanık ve dinlenme yükseltilerek oluşabilecek nöromotor sonuçlar en durum döngülerinin açıklanmasına olanak sağlamıştır aza indirilmeye çalışılır. Uygun olmayan pozisyonlar (2-5). ise pretermlerde motor ve davranışsal bozukluklara, Preterm bebekler; organizasyon sistemlerinin uyku-uyanıklık düzensizliklerine, kronik ağrıya; henüz tam gelişmemiş olması ve gelişimi için uzun dönemde ise kalıcı postür bozukluklarına neden uygun olmayan dış ortama geçmeleri nedenleriyle olmaktadır (6,9-13). özellikle çevresel uyaranlara en fazla duyarlı Prenatal dönemde bebekler fizyolojik fleksiyon oldukları YYBÜ’ne kabul edildikleri ilk günler/ pozisyonundadır. YYBÜ’de de nöromotor gelişimi haftalarda yoğun stres yaşarlar (1,6,7). Yenidoğan ve fleksör tonüsünün gelişimini kolaylaştırmak için yoğun bakımında ve taburculuk sonrası prematüre çeşitli pozisyonlar (terapötik) önerilmektedir (5,10- bebeğin nörolojik olgunlaşmasını desteklemeye 13). Terapötik pozisyon (supine, prone ve yan yatış) yönelik uygulanan gelişimsel bakım ile stres yaratan verme uygulamaları ile normal büyüme ve gelişim uyaranların azaltılması sağlanmaktadır (1). kolaylaşır, uzun süre aynı pozisyonda kalması J Curr Pediatr 2015;13:21-30 Diler Aydın ve ark. Hemşirelerin Terapötik Pozisyonlar Hakkında Bilgi Düzeyi 23 engellenir, kas deformite ve asimetrisi önlenir, pozisyonlar hakkındaki bilgi düzeyleri anket formu” gereksiz enerji harcanması ve stres azalır, bebeğin kullanılmıştır. dinlenmesine olanak sağlanır. Bireyselleştirilmiş Anket formu, hemşirelerin tanıtıcı özellikleri ve destekleyici gelişimsel bakım kapsamında bebeğin YYBÜ’de uygulanacak pozisyonlar, pozisyon verirken kendini güvende hissetmesi sağlanarak bebeğin kullanılacak materyaller ve taburculuk sonrası ailelere kendi kendini sakinleştirmesi ve fizyolojik stabilite verilecek eğitim içeriği ile ilgili bilgi düzeyini ölçmeye arttırılır. Aynı zamanda baş şekli korunur ve kozmetik yönelik olarak hazırlanan 31 sorudan oluşmuştur. İlk deformiteler önlenir (10,14). 8 soru yaş, cinsiyet, medeni durum, eğitim durumu, YYBÜ’de bireyselleştirilmiş gelişimsel bakım çalışma yılı, YYBÜ’nde çalışma yılı, görev yaptığı uygulamaları içerisinde yenidoğan hemşirelerinin rolü YYBÜ’sinin düzeyi, YYBÜ hemşireliği eğitimi büyüktür. Yenidoğan hemşireleri bireyselleştirilmiş alma durumu gibi hemşirelerin tanıtıcı özelliklerini gelişimsel bakım içerisinde pretermlerin YBÜ’lere içermektedir (9-31). Sorularda ise yenidoğan uyum sağlamaları için; yenidoğanların nöromotor hemşirelerinin intrauterin dönemde fetüsün pozisyonu, gelişimini destekler şekilde stres bulgularının, ağrı YYBÜ’nde uygulanabilecek terapötik pozisyonlar, ve uykuya geçiş sorunlarının azaltılması için çevresel pozisyon vermenin yararları, zararları, Amerikan uyaranların düzenlenmesinde rollere sahiptirler. Bu Pediatri Akademisi’nin (APA) YYBÜ’nde ve taburculuk nedenle yenidoğan hemşirelerinin bireyselleştirilmiş sonrası önerdiği pozisyonlar, riskli pozisyonlar, “prone” gelişimsel bakım uygulamalarında uygun olan pozisyonunun avantajları, fizyolojik yararları, gelişimsel ve olmayan terapötik pozisyonları, uygulanan dezavantajları, en çok kullanılan destek araçları, pozisyonların amaçları, avantajları ve dezavantajları özellikleri, yan yatış pozisyonunun tıbbi ve gelişimsel vb. konular ile ilgili bilgi sahibi olması gereklidir. avantajları, dezavantajları, “supine” pozisyonunun tıbbi Bu çalışma Türkiye’de yenidoğan yoğun bakım ve gelişimsel avantajları, dezavantajları ve taburculuk hemşirelerin preterm yenidoğanlara uygulanacak eğitim bilgileri konusunda düşüncelerini incelemeye terapötik pozisyonlar hakkındaki bilgi düzeylerini yönelik hazırlanmıştır. belirlemek amacı ile planlanmıştır. Anketin geçerliğini değerlendirmek üzere yenidoğan servisinde görev yapan 4 hemşire ile pilot Gereç ve Yöntem uygulama yapılmıştır. Anketler Şanlıurfa ilinde devlet kurumu ve özel hastanelerde görev yapan hemşirelere araştırmanın amacı açıklandıktan ve sözlü onamları Araştırmanın Türü ve Yapıldığı Yer alındıktan sonra yüz yüze görüşme yöntemi ile Araştırma Eylül-Aralık 2012 tarihleri arasında doldurulmuştur. Her bir anketin doldurulması ortalama yenidoğan hemşirelerinin pretermlere uygulanacak 10-15 dakika sürmüştür. terapötik pozisyonlar hakkındaki bilgi düzeylerini belirlemek amacıyla kesitsel ve tanımlayıcı tipte Araştırmanın Etik Yönü planlanmıştır. Çalışmanın evrenini Şanlıurfa’da üç Araştırmanın yapılabilmesi için; Şanlıurfa İl Sağlık devlet kurumuna bağlı hastane ve üç adet de özel Müdürlüğü’nden ve hastane başhekimliklerinden hastanenin YYBÜ’lerinde görev yapan 93 yenidoğan yazılı, hemşirelerden sözlü onam alınmıştır. Çalışmaya hemşiresi oluşturmuştur. Araştırma; verilerinin katılmayı kabul eden hemşirelere uygulanan anket toplandığı tarihte hemşirelerin izinde olması, formunda araştırmanın amacına ve uygulama şekline ulaşılabilme durumu ve araştırmaya katılmayı kabul yönelik açıklama yapılmış ve yüz yüze görüşme etmeme gibi nedenlerle 52 yenidoğan hemşiresi ile yöntemi ile doldurulmuştur. Katılımcılara anket gerçekleştirilmiştir. çalışmasında verdikleri bilgilerin gizli tutulacağı konusunda bilgilendirme yapılmıştır. Araştırmada Kullanılan Veri Toplama Aracı İstatistiksel Analiz Araştırmada veri toplama aracı olarak, ilgili literatür (10,15) taranarak oluşturulan “Yenidoğan Veri değerlendirilmesinde SPSS 20.0 (Statistical hemşirelerinin pretermlere uygulanacak terapötik Package for the Social Sciences) paket programında J Curr Pediatr 2015;13:21-30 24 Diler Aydın ve ark. Hemşirelerin Terapötik Pozisyonlar Hakkında Bilgi Düzeyi analiz edilmiştir. Veri değerlendirilmesinde tanımlayıcı YYBÜ hemşirelerinin %67,3’ü preterm bebeklerin istatistiksel metotlar (frekans, yüzdelik, ortalama, çevresel uyaranlara en fazla duyarlı oldukları standart sapma) kullanılmıştır. dönemin YYBÜ’ndeki ilk günler olduğu ve %61,5’i ise preterm bebeklerin gelişimleri için vücutlarının Bulgular desteklenmesi gerektiğini belirtmişlerdir. Araştırmaya Çalışmaya katılan hemşirelerin %28,8’inin 20 yaş katılan hemşirelerin %57,7’sinin intrauterin altında, %65,4’ünün bekar, %44,2’sinin lisans mezunu, dönemde fetüsün fizyolojik fleksiyon pozisyonda %38,5’inin mesleki çalışma sürelerinin 1-5 yıl arasında, olduğunu belirtip doğru yanıt verdikleri görülmüştür. %51,9’unun YYBÜ’nde çalışma süresinin 1-5 yıl Hemşirelerin %11,5’i YYBÜ’ndeki preterm bebeklere arasında olduğu saptanmıştır. Araştırmaya katılan uygulanabilecek terapötik pozisyonların prone, supine hemşirelerin %59,6’sının 3. düzey bir YYBÜ’nde ve yan yatış pozisyonları olduğunu belirtmişlerdir. görev yaptığı, %65,4’ünün yenidoğan yoğun bakım Hemşirelerin %42,3’ü fawler pozisyonun stresli hemşireliği eğitimi almadığı belirlenmiştir (Tablo 1). olduğunu belirtmişlerdir (Tablo 2).Çalışmamızda pretermlere pozisyon vermede Tablo 1. Annelere ait demografik özellikler destek araçları olarak hemşirelerin %59,6’sı sarılmış Yaş n % battaniyeler, %9,6’sı kıvrılabilir tampon ve %19,2’si 20 ve ↓ 15 28,8 jel yastıkları çoğunlukla kullandıklarını belirtmiştir. Pozisyon materyallerinin yumuşak, pürüzsüz, 21-30 25 48,1 hareket ettirilebilir, acil müdahaleleri etkilemeyen ve 31ve ↑ 12 23,1 dezenfekte edilebilir olma özelliklerine doğru cevap Medeni durum verenlerin oranı ise %15,4’dür. Evli 18 34,6 Hemşirelerin YYBÜ’nde preterm bebeklere Bekar 34 65,4 doğru pozisyon vermenin yararı olarak %32,7’si Eğitim pretermlerin stresle başetme şartlarını yükselttiği ve Lise 18 34,6 %28,8’i baş ve ekstremitelerin dış hat oryantasyonunu Ön lisans 7 13,5 kolaylaştırdığını belirtmişlerdir. Lisans 23 44,2 Hemşirelerin YYBÜ’nde preterm bebeklere yanlış pozisyon vermenin zararı olarak ise en çok %26,9’u Yüksek lisans 4 7,7 motor ve davranışsal bozukluklara ve %32,7’si kalıcı Meslekte çalışma süreniz postür bozukluklarına neden olduğunu belirtilmişlerdir 1 yıldan az 17 32,7 (Tablo 2). 1-5 yıl 20 38,5 AAP’nin preterm bebeklerin YBÜ’nde yattığı 6-10 yıl 10 19,2 sürece önerdiği pozisyona hemşirelerin %44,2’si 11 yıl ve üstü 5 9,6 prone pozisyonu; ani bebek ölümü sendromu (ABÖS) Yenidoğan yoğun bakım ünitesinde çalışma süresi riskinin önlenmesi için taburcu olduktan sonra ise 1 yıldan az 23 44,2 %25’i supine pozisyonunun olması gerektiğini belirtmişlerdir (Tablo 2). 1-5 yıl 27 51,9 YYBÜ’nde mekanik ventilatör desteği alan 6-10 yıl 2 3,8 yenidoğanlarda ekstremitelerin orta hatta kalması için Çalışılan hastanenin yenidoğan yoğun bakım ünitesi düzeyi önerilen pozisyona hemşirelerin %32,7’si yan yatış 1. düzey 2 3,8 pozisyonunu olması gerektiğini belirtmişlerdir. 2. düzey 19 36,5 Tablo 3’te hemşirelerin prone pozisyonuna ilişkin 3. düzey 31 59,6 bilgi durumları değerlendirildiğinde pozisyonun genel Yenidoğan yoğun bakım ünitesi eğitimi alma avantajı olarak hemşirelerin %44,2’si ekstrauterin Evet 18 34,6 çevrede daha yumuşak düzenlemelerle bebeğin kendini güvende hissetmesini sağlamak olduğunu Hayır 34 65,4 belirtmişlerdir. Hemşirelerin %44,2’si prone 52 100 pozisyonunun fizyolojik yönden yararı olarak apne J Curr Pediatr 2015;13:21-30 Diler Aydın ve ark. Hemşirelerin Terapötik Pozisyonlar Hakkında Bilgi Düzeyi 25 Tablo 2. Hemşirelerin pozisyonlarla ilgili farkındalık düzeyine Tablo 2’nin devamı. Hemşirelerin pozisyonlarla ilgili ilişkin bilgileri farkındalık düzeyine ilişkin bilgileri Uygulanacak terapötik pozisyonlar n % Hangi pozisyon streslidir? Prone 27 51,9 Prone 8 15,4 Yan yatış 6 11,5 Supine 17 32,7 Tredelenburg 1 1,9 Fawler 22 42,3 Supine 3 5,8 Yan yatış 5 9,6 Prone-Yan yatış-Supine 6 11,5 52 100 Bilmiyor 9 17,1 ve takipne görülme oranını azalttığını belirtmişlerdir. Doğru pozisyon vermenin yararları Prone pozisyonunun gelişimsel dezavantajı olarak ise Bebeklerin stresle başetme şartları yükselir 17 32,7 %42,3’ü müdahale edilmez ise yerçekimi ve düz yüzey Bebekler ellerini ağızlarına götürme gibi etkisi ile alt ektremitelerde düzleşme oluşacağını davranışları zorluk çekmeden yapabilir 4 7,7 belirtmişlerdir. Elleri gövdelerine yakın tutularak uzun 8 15,4 Tablo 4’te yan yatış pozisyonuna ilişkin bilgi dönemde postür bozuklukları önlenir durumları değerlendirildiğinde pozisyonun tıbbi Baş ve ekstremitelerin dış hat oryantasyonu 15 28,8 avantajı olarak hemşirelerin %57,7’si akciğer hastalığı kolaylaşır olan pretermlerde pozisyon verildiğinde daha iyi Bilmiyor 8 15,3 oksijenlenmesini sağladığı; %15,4’ü daha iyi bir Yanlış pozisyon vermenin zararları gastrik boşalma sağladığını belirtmişlerdir. Motor ve davranışsal bozukluklar 14 26,9 Hemşirelerin %34,6’sı yan yatış pozisyonunun Uyku uyanıklık düzensizlikleri 7 13,5 gelişimsel avantajı olarak gastrik boşalmayı daha Kronik ağrı 5 9,6 iyi sağladığını belirtmişlerdir. Hemşirelerin %48,1’i Kalıcı postür bozuklukları 17 32,7 tıbbi dezavantajı olarak pretermlerde altta kalan akciğerde atelektazi gelişmesine neden olduğu; Bilmiyor 9 17,2 gelişimsel dezavantajı olarak ise %34,6’sı irrite veya Amerikan Pediatri Akademisi’nin pretermlere yenidoğan yoğun bakım ünitesinde önerdiği pozisyon hipertonik ekstansiyonu olan pretermlerde kullanımı zor olduğunu belirtmişlerdir. Prone 23 44,2 Tablo 5’te supine pozisyonuna ilişkin bilgi Supine 23 21,2 durumları değerlendirildiğinde pozisyonun tıbbi Kurbağa yatış 11 15,4 avantajı olarak hemşirelerin %42,3’ü pretermlere Yan yatış 8 11,5 daha kolay tıbbi bakım/gözlem yapılmasını sağladığı; Bilmiyor 4 7,7 gelişimsel avantajı olarak ise %46,2’si pretermin başını Amerikan Pediatri Akademisi’nin ani bebek ölümü sendromu orta hatta (baş, boyun ve gövdenin aynı hizada olması) riskini önlemek için önerdiği pozisyon tutmasını ve kafatasının yan deformiteleri önlediğini Prone 9 17,3 belirtmişlerdir. Hemşirelerin %42,3’ü tıbbi dezavantajı Supine 13 25,0 olarak pretermlerde daha az uykuya ve daha çok Kurbağa yatış 5 9,6 ağlamaya neden olduğu; gelişimsel dezavantajı olarak ise %30,8’i pretermin kol ve bacaklarında pozisyonel Yan yatış 25 48,1 deformasyonlara neden olduğunu belirtmişlerdir. Mekanik ventilatördeki yenidoğanda orta hat için önerilen pozisyon Tartışma Prone 16 30,8 Kurbağa yatış 6 11,5 Optimal kas iskelet ve nörolojik gelişimini Fawler 7 13,5 tamamlamadan doğan preterm bebekler postür bozukluğu ve hareket şekilleri yönünden daha çok risk altındadır Yan yatış 17 32,7 (3,4,10,11). Preterm yenidoğanların kasları YYBÜ’nün Bilmiyor 6 11,5 stresli ortamını kaldıracak düzeyde gelişmediğinden, J Curr Pediatr 2015;13:21-30 26 Diler Aydın ve ark. Hemşirelerin Terapötik Pozisyonlar Hakkında Bilgi Düzeyi çabuk yorulduklarından ve term yenidoğanlar gibi Tablo 4. Hemşirelerin yan yatış pozisyon ile ilgili bilgi fleksör pozisyonu koruyamadıklarından intrauterin durumları fetüs pozisyonu gibi fizyolojik fleksiyon pozisyonunda Tıbbi avantajı n % desteklenmelidirler (5,10-12,15). Tek taraflı akciğer hastalığı olan preterm Yoğun bakımda rutin hemşirelik bakımlarından bebekte hasta akciğerin üstte olduğu pozisyon 30 57,7 biri olan pozisyon verme; yenidoğanın genellikle ilk verildiğinde daha iyi oksijenlenmesini sağlar. hemşiresi tarafından uygulanır. İyi gözlem yapabilen, Prone pozisyonla karşılaştırıldığında gastrik 5 9,6 eğitimli bir yenidoğan hemşiresi bebek için en doğru boşalmayı yavaşlatır. ve sağlıklı pozisyonu vererek yenidoğanı stresten uzak Supine pozisyona göre daha iyi bir gastrik boşalma sağlar. 8 15,4 tutabilir. Çalışmada hemşirelerin pozisyonlara ilişkin bilgileri değerlendirildiğinde hemşirelerin %61,5’i Kendi kendini sakinleştirmek için el-ağız manevrasını kolaylaştırır. 3 5,8 preterm bebeklerin gelişimleri için vücutlarının A+B 3 5,8 desteklenmesi gerektiğini ve %57,7’sinin intrauterin Bilmiyor 3 5,7 dönemde fetüsün fizyolojik fleksiyon pozisyonunda olduğunu belirtip doğru yanıt verdikleri belirlenmiştir. Gelişimsel avantajları Hemşireler pretermlere pozisyon verirken Aktif, irrite ve/veya hipertonik ekstansiyonu olan bebekte kullanımı kolaydır. 11 21,2 literatürde (10-12,15) belirtildiği gibi sarılmış battaniyeler, bebek bezi, bendybumper vb. uygun Baş ve ekstremitelerin orta hat oryantasyonunu güçlendirir. 10 19,2 Supine pozisyona göre daha iyi bir gastrik Tablo 3. Hemşirelerin prone pozisyon ile ilgili bilgi boşalma sağlar. 18 34,6 durumları Kendi kendini sakinleştirmek için el-ağız Genel avantajı n % manevrasını kolaylaştırır. 7 13,5 Ekstrauterin çevrede daha yumuşak B+D* 1 1,9 düzenlemelerle bebeğin kendini güvende 23 44,2 hissetmesini sağlamak. Bilmiyor 5 9,6 Hasta/riskli yenidoğanın gelişimini desteklemek. 8 15,4 Tıbbi dezavantajları Bebek ile bakım verici arasındaki yüz yüze sosyal Baş ve ekstremitelerin orta hat oryantasyonunu iletişimi kolaylaştırmak. 2 3,8 güçlendirir. 11 21,2 Ani bebek ölümü sendromu riskini azaltmak. 16 30,8 Çok küçük pretermlerde altta kalan akciğerde atelektazi gelişir. 25 48,1 Bilmiyor. 3 5,8 Fizyolojik yönden yararları Supine pozisyona göre gastrik boşalmayı yavaşlatır. 8 15,4 Apne ve takipne görülme oranı azalır. 23 44,2 Prone pozisyona göre gastrik boşalmayı Kalp atımının düzenli olması sağlanır. 5 9,6 yavaşlatır. 5 9,6 Boyun ekstansiyonunu önler. 10 19,2 Bilmiyor. 3 5,8 Supine pozisyonuna kıyasla daha iyi baş kontrolü 13 25,0 Gelişimsel dezavantajlarısağlar. Preterm bebeğin kendini sakinleştirmesi için Bilmiyor. 1 1,9 el-ağız manevrasını zorlaştırır. 8 15,4 Gelişimsel dezavantajları Kol ve bacakların eksternal rotasyonlarına neden 6 11,5 Müdahale edilmezse yerçekimi ve düz yüzey olur. etkisi ile alt ektremitelerde düzleşme olur. 22 42,3 Baş ve ekstremitelerin orta hat oryantasyonunu zayıflatır. 12 23,1Uygun desteklenmediğinde uzun dönemde kafatası deformiteleri oluşur. 17 32,7 Aktif, irrite ve/veya hipertonik ekstansiyonu olan 18 34,6 Ekstrauterin çevreye uyumu zorlaştır. 5 9,6 bebekte kullanımı zordur. Ekstremitelerin fleksiyonunu zorlaştır. 6 11,5 Bilmiyor. 8 15,4 Bilmiyor 2 3,8 52 100 52 100 *Birden fazla seçenek işaretlenmiştir. J Curr Pediatr 2015;13:21-30 Diler Aydın ve ark. Hemşirelerin Terapötik Pozisyonlar Hakkında Bilgi Düzeyi 27 pozisyon destek araçlarını kullanmalıdırlar. Pozisyon tampon (%9,6) ve jel yastıkları (%19,2) kullandığı verme materyalleri cildi koruma açısından yumuşak, görülmüştür. Pozisyon materyallerinin özelliklerine pürüzsüz, hareket ettirilebilir, acil durumlarda doğru cevap verenlerin oranı ise %15,4’dür. Çalışma müdahaleye etkilemeyen ve dezenfekte edilebilir sonuçlarında hemşirelik bakımlarından biri olan olmalıdır (6,8,16). Çalışmamızda hemşirelerin pozisyon verme konusunda hemşirelerin literatür çoğunlukla sarılmış battaniyeler (%59,6), kıvrılabilir bilgisine göre bilgilerinin yetersiz olduğu, kullanılan pozisyon verme materyallerinin çeşitliliği ve özellikleri Tablo 5. Hemşirelerin supine pozisyon ile ilgili bilgi konusunda eğitilmeleri gerektiği belirlenmiştir. durumları Preterm yenidoğanın dinlenmesine olanak veren Tıbbi avantajı n % ve nörodavranışsal organizasyonunu geliştiren Bebeğe daha kolay tıbbi bakım/gözlem yapılır. 22 42,3 terapötik pozisyonlar prone, supine ve yan yatış Preterm bebeklerin hamak yapılmış yatakta uyku olarak sıralanmaktadır (6,10,12,15). Çalışmamızda zamanını arttırır. 7 13,5 hemşirelerin %15,3’ü YYBÜ’ndeki preterm bebeklere Prone yatış pozisyonuna oranla aspirasyon riskini 8 15,4 uygulanabilecek terapötik pozisyonların prone, supine azaltır. ve yan yatış pozisyonları olduğunu belirtmişlerdir Prone pozisyona göre preterm bebeğin daha az 10 19,2 (Tablo 2). Aris ve ark.’nın (15) YYBÜ’de çalışan 252 enerji harcamasını sağlar. hemşire üzerinde yaptıkları çalışmada hemşirelerin A+B* 1 1,9 %22’sinin preterm bebeğin YYBÜ’nde yattığı sürece Bilmiyor. 4 7,7 prone, %23’ünün prone ya da yan yatış pozisyonunu Gelişimsel avantajları kullanmayı tercih ettiklerini belirtmişlerdir. Çalışma Fleksiyondan çok ekstansiyonu destekler. 11 21,2 sonuçlarımız hemşirelerin %51,9’u terapotik pozisyon Motor becerilerde gelişim geriliği oluşmasını olarak prone pozisyonunu bildikleri belirlenmiş olup önler. 7 13,5 sonuçlarımız Aris ve ark.’nın (15) çalışmalarında Preterm bebeğin başını orta hatta (baş, boyun hemşirelerin en çok kullanmayı tercih ettikleri terapötik ve gövdenin aynı hizada olması) tutmasını ve 24 46,2 pozisyonlara prone pozisyonunu göstermeleri ile kafatasının yan deformiteleri önlenir. benzerlik göstermektedir. Bebeğin görsel alan gözlemini arttırır. 2 3,8 YYBÜ’nde yatan pretermlere doğru pozisyon B+C* 1 1,9 verildiğinde genel olarak bebeklerin stresle daha Bilmiyor 7 13,4 iyi başedebildikleri, ellerini ağızlarına götürme gibi Tıbbi dezavantajları davranışları zorluk çekmeden yaptıkları ve elleri Bebek bu pozisyonda daha az uyur ve daha çok gövdelerine yakın tutulduğunda uzun dönemde postür ağlar. 22 42,3 bozukluklarının önlenebildiği bilinmektedir (6,8,10,17). Prone pozisyona oranla arterial oksijen basıncını Chen ve ark.’nın (17) çalışmalarında hemşirelere azaltır. 8 15,4 verilen eğitimler ile yenidoğan pozisyonlarında doğru Bebeğe daha zor tıbbi bakım yapılır. 11 21,2 tekniği kullanım oranı %63,3’ten %91,4’e yükseldiği Bebeğin başını orta hatta tutmasını engeller. 8 15,4 belirtilmektedir. Çalışmamızda hemşirelerin hiçbirinin Bilmiyor. 3 5,7 YYBÜ’nde preterm bebeklere doğru pozisyon vermenin Gelişimsel dezavantajları yararlarını tam olarak bilmedikleri, %15,3’ünün konu ile ilgili bilgisinin olmadığı ve %32,7’sinin ise sadece Fleksiyondan çok ekstansiyonu destekler. 21 40,4 pretermlerde stresle başetme şartlarını yükseltme Bebeğe daha zor tıbbi bakım/gözlem yapılır. 6 11,5 konusunda bilgi sahibi olduğu belirlenmiştir (Tablo Preterm bebeğin kol ve bacaklarında pozisyonel 16 30,8 2). Karadaş’ın (10) YYBÜ’nde pretermlere verilen deformasyonların oluşumunu/gelişimini destekler. pozisyonlar hakkında hemşirelerin farkındalıklarını Bebek ve bakım verici arasındaki yüz-yüze sosyal ilişkiyi zorlaştırır. 5 9,6 arttırmayı amaçladığı çalışmasında da hemşirelerin eğitim öncesi sadece %19’unun doğru yanıt verdiği Bilmiyor. 4 7,7 belirtilmiştir. 52 100 Pretermlere doğru pozisyon verilmediğinde ise *Birden fazla seçenek işaretlenmiştir uyku düzensizliklerine, kalıcı postür bozukluklarına, J Curr Pediatr 2015;13:21-30 28 Diler Aydın ve ark. Hemşirelerin Terapötik Pozisyonlar Hakkında Bilgi Düzeyi ağrı, motor ve davranışsal bozukluklara neden lateral pozisyonun hafif solunum yetmezliği için olmaktadır (6,8,10,13,14,18). Çalışmamızda yüzüstü pozisyona alternatif olarak kullanılabileceği hemşirelerin YYBÜ’nde preterm bebeklere yanlış belirtilmiştir. Literatürde yan yatışın fizyolojik yararları pozisyon vermenin zararı olarak ise en çok %26,9’u olarak gastrik boşalmanın sağlandığı ve tek taraflı motor ve davranışsal bozukluklara ve %32,7’si kalıcı akciğer hastalığı olan bebekte etkilenen akciğerin üstte postür bozukluklarına neden olduğunu belirtmişlerdir olduğu pozisyon verildiğinde oksijenlenme oranının (Tablo 2). arttırdığı belirtilmektedir (6,10,12). Gelişimsel açıdan Hemşirelerin doğru pozisyon vermenin yararlarına bakıldığında ise baş ve ekstremitelerin yararları ile ilgili bilgileri pozisyonlara göre ayrı orta hat oryantasyonunu güçlendirdiği, el-ağız, el- ayrı değerlendirilmiştir. Prone pozisyonunun yüz, el-el aktivitelerini, eksremitelerde fleksiyonu genel avantajı ekstrauterin çevrede daha yumuşak kolaylaştırdığı, eksternal rotasyonları önlediği düzenlemelerle yenidoğanın kendini güvende belirtilmektedir (6,8). Çalışmamızda hemşirelerin hissetmesini sağladığı ve yenidoğanın gelişim yan yatış pozisyonunun tıbbi avantajları ile ilgili potansiyelini desteklediği bilinmektir (6,10,11). cevapların büyük çoğunluğu literatür bilgisi ile uyumlu Çalışmamızda hemşirelerin prone pozisyonuna ilişkin olmasına rağmen cevap verenlerin oranları %50’lerin bilgi durumları değerlendirildiğinde pozisyonun genel altında olduğundan bilgi durumları yetersiz olarak avantajı olarak hemşirelerin %44,2’si ekstrauterin değerlendirilmiştir. Gelişimsel avantajları yönünden çevrede daha yumuşak düzenlemelerle bebeğin değerlendirildiğinde ise hemşirelerin %34,6’sı gastrik kendini güvende hissetmesini sağladığını, %15,4’ü boşalmayı daha iyi sağladığını belirterek yanlış yenidoğanın gelişimini desteklediğini belirterek doğru cevap verdiklerinden yetersiz bilgi sahibi oldukları cevap vermiş ve %30,8’i ise ABÖS riskini azalttığını belirlenmiştir. belirterek yanlış cevap vermiştir. Hemşirelerin %48,1’i yan yatış pozisyonunun Prone pozisyonun özellikle preterm yenidoğanlar tıbbi dezavantajı olarak pretermlerde altta kalan üzerinde oksijen satürasyonu arttırdığı, ventilatör akciğerde atelektazi gelişmesine neden olduğu; desteği alan pretermlerin daha kısa sürede ventilatörden gelişimsel dezavantajı olarak ise %34,6’sı irrite veya ayrıldığı ve daha az reentübe edildiği, apnenin daha hipertonik ekstansiyonu olan pretermlerde kullanımı az görüldüğü, akciğer kapasitesi ve tidal volümlerinin zor olduğunu belirtmişlerdir. Çalışma sonuçları arttığı, akciğer kaslarının güçlendiği, solunumlarının kendi içinde değerlendirildiğinde hemşirelerin yan düzenlendiği, reflüde azalma sağladığı, ürkmeye, yatış pozisyonları ile bilgi durumları yetersiz olarak titremeye ani hareketlere daha az stresle cevap verdiği değerlendirilmiştir. gibi fizyolojik yönden olumlu etkilerini gösteren Fleksiyon pozisyonunu desteklemediğinden ve çalışmalar bulunmaktadır (6,17,19,20). Çalışmamızda yenidoğanlar için stresli olduğundan supine pozisyonu hemşirelerin %44,2’si prone pozisyonunun fizyolojik çok tercih edilmemektedir. Preterm bebeklere daha kolay yönden yararı olarak apne ve takipne görülme oranını tıbbi bakım/gözlem yapılması, uyku zamanının artması azalttığı belirtilmiştir (Tablo 3). (hamakta) tıbbi avantajları arasında yer alırken; bebeğin Prone pozisyonunun gelişimsel dezavantajı olarak çevresini gözlemini, orta hat pozisyonunu, bebek ve ise %42,3’ü müdahale edilmez ise yerçekimi ve düz bakım verici ile yüz-yüze iletişimi kolaylaştırması yüzey etkisi ile alt ektremitelerde düzleşme oluşacağını gelişimsel avantajları arasında yer almaktadır (6,8,22). ve %32,7’si uygun desteklenmediğinde uzun dönemde AAP’nin ABÖS’ü azaltmak için taburculuğa yakın ve kafatası deformiteleri oluşturabileceğini belirterek taburculuk zamanı önerdiği pozisyondur (10,11,15,23). literatüre uygun şekilde cevap vermişlerdir. Çalışmamızda hemşirelerin supine pozisyonuna ilişkin Yan yatış pozisyonu ise, prone pozisyonunun bilgi durumları değerlendirildiğinde pozisyonun tıbbi kullanılamadığı durumlarda en iyi alternatif avantajı olarak %42,3’ü pretermlere daha kolay tıbbi olarak özellikle de mekanik ventilatör desteği alan bakım/gözlem yapılmasını sağladığı; gelişimsel avantajı yenidoğanlarda ekstremitelerin orta hatta kalmasını olarak ise %46,2’si pretermin başını orta hatta (baş, sağladığı için tercih edilmektedir (6,21). Gouna ve boyun ve gövdenin aynı hizada olması) tutmasını ve ark.’nın (19) çalışmalarında pretermlere pozisyon kafatasının yan deformiteleri önlediğini belirtmişlerdir. vermenin akciğer fonksiyonu arttırdığı ve sol Sonuçlar kendi içinde değerlendirildiğinde verilen J Curr Pediatr 2015;13:21-30 Diler Aydın ve ark. Hemşirelerin Terapötik Pozisyonlar Hakkında Bilgi Düzeyi 29 cevaplar literatür bilgisi ile uyumlu olmasına rağmen Aris ve ark.’nın (15) çalışmasında hemşirelerin hemşirelerden cevap verenlerin oranları yetersiz olarak %52’sinin taburculuk eğitiminde ailelere pretermlerin değerlendirilmiştir. supine pozisyonunda yatmasını önerdiği belirtilmiştir. Hemşirelerin %42,3’ü tıbbi dezavantajı olarak Çalışmamızda ise YYBÜ’nden taburculuk sonrası pretermlerde daha az uykuya ve daha çok ağlamaya pretermler için yatış pozisyonu olarak hemşirelerin %25’i neden olduğu; gelişimsel dezavantajı olarak ise supine pozisyonunu önerirken, %46,2’si ise yan yatış %40,4’ü fleksiyondan çok ekstansiyonu desteklediğini pozisyonunu önermişlerdir. Karadaş (10) çalışmasında ve %30,8’i pretermin kol ve bacaklarında pozisyonel da hemşirelerin %73,4’ü APA’nın ABÖS riskini önlemek deformasyonlara neden olduğunu belirterek literatüre için taburculuktan sonra tüm bebeklere önerdiği uygun şekilde cevap vermişlerdir. pozisyona prone, kurbağa ya da yan yatış diyerek yanlış Hemşirelerin pretermlere uygulanabilecek cevap verirken, bunların arasında büyük çoğunluğu pozisyonların avantaj ve dezavantajları ile ilgili (%53,1) yan yatış cevabını vermiş eğitim sonrası ise bilgileri sorgulandığında gelişimsel hemşirelik hemşirelerin %93,7’si supine pozisyonu olarak doğru bakımları içerisinde uygulama bilgilerinin yetersiz cevap vermiştir. Çalışma sonuçları Karadaş’ın (10) olduğu gözlenmiştir. Literatürde yapılan çalışmalarda çalışması ile preterm yenidoğanlara taburculuk sonrası hemşirelere verilen eğitimler ile bilgi düzeylerinde verilecek pozisyonlar hakkındaki bilgi yetersizlikleri artış sağlanabildiği belirtilmektedir (10). yönünden benzerlik göstermektedir. Çalışma sonuçlarına APA önerisine göre YYBÜ’lerinde bireyselleştirilmiş göre hemşireler pretermlerin taburculuk öncesi ve sonrası gelişimsel bakım içerisinde preterm bebekler için en eğitimleri pretermlerin supine pozisyonunda yatırmaları uygun yatış pozisyonu prone pozisyondur (11). Bebeğin konusunda eğitilmelidir. genel durumuna ve durumunun ciddiyetine göre zorunlu Hastaneden taburcu olmadan önce ailelere hallerde supine ve yan pozisyonu da verilebilmektedir bebeğe evde verilecek pozisyonlar ile ilgili eğitimde (6,10,12,23,24). Aris ve ark.’nın (15) çalışmasında bebeğin uyurken supine pozisyonda yatırılması, kafa yoğun bakımdaki gelişimsel bakım içerisinde pozisyonunun değiştirilmesi, gece uykularında bebeğin hemşirelerin %65’i prone pozisyonunda, taburculuk beşikteki yatma yönünün değiştirilmesi, yatağının sonrası ise supine pozisyonunda olması gerektiğini üzerinde asılı oyuncakların düzenli olarak bebeğin belirtmişlerdir. Peng ve ark. (25) çalışmalarında prone diğer tarafına taşınarak bebeğin baş pozisyonunu pozisyonunun yoğun bakım ortamındaki çevresel değiştirmeye teşvik edilmesi, bebeğin uyanıkken prone faktörleri azalttığını bildirmişlerdir. Yine Karadaş’ın pozisyonda karın üzerinde oynamasının desteklenmesi, (10) çalışmasında verilen eğitim öncesi hemşirelerin uykudayken bebeğin prone pozisyonunu destekleyen %15,2’si prone pozisyonu derken eğitim sonrası oran araçlar kullanılmaması, araba koltuğu ya da ana kucağı %93,7’ye kadar yükseldiği belirtilmiştir. Çalışmamızda içindeyken bebeğin baş ve gövdesinin yanlarının rulo hemşireler APA’nın preterm bebeklerin YBÜ’nde ile desteklenmesi, araba koltukları/ana kucaklarında yattığı sürece önerdiği pozisyona %44,2’si prone geçirilen sürenin kısıtlanması, beslerken bebeğin pozisyonu; ABÖS riskinin önlenmesi için taburcu yönünün değiştirilmesi öğretilmelidir (6,10,15). olduktan sonra ise %25’i supine pozisyonunun olması YYBÜ’ndeki prematüre bebeklere bilimsel gerektiğini belirtmişlerdir. Çalışma sonuçları literatür verilerden yararlanarak pozisyon verilmesi ve bilgisi ve diğer çalışma sonuçları ile karşılaştırıldığında bebeklerin yanıtlarının yakınen gözlenmesi, hemşirelerin gelişimsel bakımda pozisyon verme değerlendirilmesi ve gerektiğinde bebeğe özel ile ilgili bilgi oranlarının yeterli düzeyde olmadığı uygulanması yenidoğan hemşiresinin rollerindendir. gözlenmiştir. Yenidoğan hemşirelerinin, yenidoğanların kaliteli Preterm bebek olma ABÖS için risk oluşturmakta prone pozisyonunda uyuma ise bu riski büyük oranda sağlık bakımı alma hakları olduğunu bilerek güncel ve arttırmaktadır. Bu nedenle literatürde APA, ABÖS geçerli uygulamaları yakından izlemeleri önemlidir. riskini önlemek için tüm preterm bebeklerin taburculuğa Sonuç yakın YYBÜ’nde mutlaka supine yatırılması ve bu yatış pozisyonunda yatmayı öğrendikten sonra taburcu Çalışmamızda yenidoğan hemşirelerinin edilmelerinin önemi belirtilmektedir (6,10,15,23,26). bireyselleştirilmiş gelişimsel bakım içerisinde önemi J Curr Pediatr 2015;13:21-30 30 Diler Aydın ve ark. Hemşirelerin Terapötik Pozisyonlar Hakkında Bilgi Düzeyi olan pretermlere pozisyon verme konusunda yetersiz 12. JBI Positioning of preterm infants for optimal physiological bilgileri gözlenmektedir. Bu konuda hemşirelerin development Best Practice 2010; 14(18). http://connect.jbiconnectplus.org/ViewSourceFile.aspx?0=5391. (Erişim 25 eğitilebilmesi ve farkındalıklarının arttırılabilmesi Nisan 2014). için bireyselleştirilmiş gelişimsel bakım programları 13. Rabinovich G, Goldenberg N, Harel M, Sharon G, Boni O, içerisinde uygulama protokollerinin geliştirilmesine Tzarfati O. Occupational Therapy Intervention in Neonatal ihtiyaç vardır. Ayrıca preterm yenidoğanların Intensive Care Units: Position Paper. http://www.ecomtrade.co.il/Emall/Shops/1872/imgBank/Occupational%20Therapy%20 gelişiminde önemli rolleri olan yenidoğan Intervention%20in%20Neonatal%20Intensive%20Care%20 hemşirelerinin taburculuk öncesi ve sonrasında Units-Position%20Paper.pdf. (Erişim 06 Nisan2014). yenidoğanlara verilebilecek pozisyonlar ve bunların 14. Halverson K. The Effects of Positioning on Premature Infant avantaj ve dezavantajları konusunda eğitimlerin Development. Pediatrics CATs. 2010; 5. http://commons.pacificu.edu/otpeds/5. (Erişim 10 Haziran 2014). bireyselleştirilmiş gelişimsel bakım eğitimleri 15. Aris C, Stevens TP, LeMura C, Lipke B, McMullen S, Cote- içerisinde daha fazla yer alması sağlanmalıdır. Arsenault D, et al. NICU Nurses’ Knowledge and Discharge Teaching Related to Infant Sleep Position and Risk of SIDS. Adv Neonatal Care 2006;6:281-94. Kaynaklar 16. Grazel R, Phalen AG, Polomano RC. Implementation of the 1. Eras Z, Atay G, Şakrucu ED, Bingöler EB, Dilmen U. Yenidoğan American Academy of Pediatrics recommendations to reduce yoğun bakım ünitesinde gelişimsel destek. Şişli Etfal Hastanesi sudden infant death syndrome risk in neonatal intensive care Tıp Bülteni 2013;47:97-103. units: An evaluation of nursing knowledge and practice. Adv Neonatal Care 2010;10:332-42. 2. Kisilevsky BS, Hains SMJ, Jacquet AY, Granier-Deferre C, Lecanuet JP. Maturation of fetal responsesto music. 17. Chen CM, Lin KH, Su HY, Lin MH, Hsu CL. Improving the Developmental Science 2004;7:550-9. provision of nesting and positioning for prematüre infants by nurses in neonatal intensive care units. Hu Li Za Zhi 2014;61(2 3. Als H, Duffy M FH, McAnulty GB. Effectiveness of Suppl):S41-9. individualized neuro developmental care in the newborn intensive care unit (NICU). Acta Paediatr 1996;416:21-30. 18. Grunau RE, Linhares MBM, Holsti L, Oberlander TF, Whitfield MF. Does Prone or Supine Position Influence Pain Responses 4. Als H, Lawhom G, Brown E, Gibes R, Duffy FH, McAnulty G, et in Preterm Infants at 32 Weeks Gestational Age? Clin J Pain al. Individualized behavioral and environmental care for the very 2004;20:76–82. low birth weight preterm infant at high risk for bronchopulmonary 19. Gouna G, Rakza T, Kuissi E, Pennaforte T, Mur S, Storme L. dysplasia: NICU and developmental outcome. Pediatrics Positioning effects on lung function and breathing pattern in 1986;78:1123-32. prematüre newborns. J Pediatr 2013;162:1133-7. 5. Sarı HY, Çiğdem Z. Gestasyon Haftalarına Göre Bebeğin 20. Chen SS, Tzeng YL, Gau BS, Kuo PC, Chen JY. Effects of prone Gelişimsel Bakımının Planlanması. DEUHYO ED 2013;6:40-8. and supine positioning on gastric residuals in preterm infants: a 6. Aydın M. Preterm bebeklerde taburculuk öncesi supine time series with cross-over study. Int J Nurs Stud 2013;50:1459-67. pozisyonda kalma sürecinin değerlendirilmesi (Yüksek Lisans 21. Balaguer A, Escribano J, Roqué i Figuls M, Rivas-Fernandez Tezi). İstanbul: Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü; M. Infant position in neonates receiving mechanical ventilation. 2008. Cochrane Database of Systematic Reviews 2013, Issue 3. Art. 7. Aydın D, Yıldız S. Effect of Turkish music that premature infants No: CD003668. DOI: 10.1002/14651858.CD003668.pub3 are made to listen during care on stress, oxygen saturation level 22. American Academy of Pediatrics (AAP), Task Force on Infant and length of hospital stay. International Journal of Human Sleep Position and Sudden Infant Death Syndrome. The Sciences 2014;11:655-71. chanching concept of sudden infant death syndrome: sleeping 8. Hunter J. Therapeutic Positioning: Neuromotor, Physiologic environment, and new variable to consider in reducing risk. and Sleep Implications. http://www.sundancesolutions.com/wp- Pediatrics 2005;116:1245-55. content/files_mf/nannpositioningchapter.pdf. (Erişim 11 Nisan 23. McMullen SL. Transitioning prematüre infants supine: State of 2014). the science. MCN Am J Matern Child Nurs 2013;38(1):8-12; 9. Jarus T, Bart O, Rabinovich G, Sadeh A, Bloch L, Dolfin T, et quiz 13-4. al. Effects of prone and supine positions on sleep state and stress 24. Bhat RY, Hannam S, Pressler R, Rafferty GF, Peacock responses in preterm infants. Infant Behav Dev 2011;34:257-63. JL, Greenough A. Effect of Prone and Supine Position on 10. Karadaş GE. Yenidoğan Yoğun Bakım Ünitesinde Çalışan Sleep, Apneas and Arousal in Preterm Infants. Pediatrics Hemşirelerin Preterm Bebeklere Uygulanacak Terapötik 2006;118(1):101-7. Pozisyonlar Konusunda Farkındalık Düzeyinin Arttırılması 25. Peng NH, Chen LL, Li TC, Smith M, Chang YS, Huang LC. The (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sağlık effect of positioning on preterm infants’ sleep-wake states and Bilimleri Enstitüsü; 2010. stress behaviours during exposure to environmental stressors. J 11. Madlinger-Lewis L, ReynoldsL, Zarem C, Crapnell T, Inder Child Health Care 2014;18:314-25. T, Pineda R. The effects of alternative positioning on preterm 26. Dattani N, Bhat R, Rafferty GF, Hannam S, Greenough A. infants in the neonatal intensive care unit: A randomized clinical Survey of sleeping position recommendations for prematurely trial. Res Dev Disabil 2014;35:490-7. born infants. Eur J Pediatr 2011;170:229-32. J Curr Pediatr 2015;13:21-30