Uludağ Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Dergisi, Cilt 25, Sayı 1, 2020 ARAŞTIRMA DOI: 10.17482/uumfd.649299 BETONARME BİNA İNŞAATLARINDA VERİMLİLİK ANALİZİ Özge ALBOĞA * Gözde TANTEKİN ÇELİK * Alınma: 20.11.2019; düzeltme: 10.12.2019; kabul: 25.01.2020 Öz: İnşaat sektöründe yapı yaklaşık maliyeti belirlenirken ve iş programı hazırlanırken pratik olması ama- cıyla Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’na ait Birim Fiyat Analizleri sıklıkla tercih edilen bir kaynak olarak kullanılmaktadır. Bu çalışma kapsamında betonarme bina inşaatlarında yaygın olarak kullanılan 11 adet iş kaleminin iş ölçüm yöntemi ile adam saat değerleri hesaplanmış ve bu çalışmaya ek olarak taşeronlardan deneyimlerine bağlı olarak adam saat değerleri ile ilgili bilgi toplanmıştır. İş ölçümü ve taşeron deneyimleri sonucu hesaplanan işgücü verimlilikleri Çevre ve Şehircilik Bakanlığı verileri ile karşılaştırılmıştır. Ça- lışma sonucunda, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı verilerinin güncel teknolojiye göre revize edilmesi gerek- tiği sonucuna ulaşılmıştır. Anahtar Kelimeler: İş ölçümü, işgücü verimliliği, birim fiyat analizleri Productivity Analysis in Concrete Building Construction Abstract: Unit Price Analysis of the Ministry of Environment and Urbanization is often used as a preferred resource in determining the approximate cost of construction and in preparing the work schedule. Within the scope of this study, man hour values 11 work items, which are widely used in construction of reinforced concrete buildings, are calculated by work measurement and related information was collected from sub- contractors. Man hour values calculated as a result of work measurement and subcontractor experiences are compared with the Ministry of Environment and Urbanization unit price analysis data. As a result of the study, it is concluded that the Ministry of Environment and Urbanization data should be revised according to current technology. Keywords: Work measurement, labor productivity, unit price analysis 1. GİRİŞ Son yıllarda yaşanan ekonomik dalgalanmalara rağmen Türkiye’de inşaat sektörü, 2019 IN- TES raporuna göre Gayri Safi Yurt İçi Hasıla (GSYİH)’deki payı ile ülkenin lokomotif sektörle- rinden biri olmaya devam etmektedir. İnşaat sektörünün 200’ün üzerinde bağlı olduğu alt sektör ile beraber istihdama katkısı da önemli bir boyuta ulaşmaktadır. 2018 Ekim dönemi verilerine göre inşaat sektörünün tarım dışı istihdam içerisindeki payı %8,38 olmuştur (İntest Raporu 2019). Ulusal anlamda ekonomide önemli role sahip inşaat yatırımlarının sektörde başarılı şekilde devam etmesi ekonomik dengelerin korunmasında önemli bir rol oynamaktadır. İnşaat projelerinde ba- şarı; proje ömrü boyunca, zaman, kalite ve maliyet üçgeninde dengeli bir yol izlenerek sağlan- maktadır. İnşaat işlerinde kalitenin ve verimliliğin arttırılması amacıyla mesleki yeterlilik sistemi oluşturulmuş ve 16 Aralık 2010 tarihli ve 27787 sayılı Resmi Gazete ile yayımlanan “Yapı Mü- teahhitlerinin Kayıtları ile Şantiye Şefleri ve Yetki Belgeli Ustalar Hakkında Yönetmelik” ile 01 Ocak 2012 tarihinden itibaren yapıda inşaat ve tesisat işlerinde çalışan ustaların yaptıkları işe * Çukurova Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, İnşaat Mühendisliği Bölümü,01330, Sarıçam, Adana. İletişim Yazarı: Özge ALBOĞA (albogaozge@gmail.com) 391 Alboğa Ö.,Çelik G.:Betonarme Bina İnşaatlarında Verimlilik Analizi uygun yetki belgelerinin bulunması zorunluluğu gelmiştir. (İnşaat Sanayi Dergisi 2017 raporu; Aydın, 2019). İnşaat projelerindeki diğer iki kritik başarı faktörü zaman ve maliyettir. İnşaat projelerindeki kaynakların doğru yönetimi zaman ve maliyet konusunda önemli tasarruflar sağlamaktadır (Shehata ve El-Gohary, 2011). Emek yoğun üretimin hakim olduğu inşaat projelerinde işgücü maliyetleri toplam proje maliyetlerinin % 30-50 arasında değişmektedir (Karim ve diğ., 2013). İşgücü maliyetlerinin proje bütçesi üzerindeki etkisi düşünüldüğünde inşaat projelerinde işgücü verimliliğinin önemli bir başarı faktörü olduğu görülmektedir (Chuan ve Pheng, 2006; Ibroke ve diğ., 2013; Ikediashi ve diğ., 2013). İşgücü verimliliği proje başarısında süreyi ve maliyeti birlikte etkilemektedir (Alboğa, 2019). Aynı zamanda işgücü verimliliği, iş programı hazırlama ve ön keşif aşamalarında da kritik öneme sahiptir. Türkiye’de tüm kamu kurumları ihaleye katılan yüklenicileri değerlendirebilmek için yapı yaklaşık maliyetlerini Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Birim Fiyat Sistemi’ne göre hazır- lamaktadır. Özel sektörde ise kendi istatistiklerini oluşturan büyük firmalar (Kazaz ve Ulubeyli, 2004) dışında kalan küçük ve orta ölçekli firmaların geneli teklif aşamasında Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Birim Fiyat Sistemi'nden yararlanmaktadır. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı birim fiyat- larının ülke genelinde kullanılan tek başvuru kaynağı olması kullanılan istatistiklerin önemini arttırmaktadır. Yapılan çalışmalar incelendiğinde; işgücü verimliliğinin ölçülmesi yoluyla yapılan çalışma- lar (Tat, 2000; Tufan, 2007) ve inşaat firması istatistiklerinin değerlendirilmesi sonucu ulaşılan işgücü verimlilik değerleri (Kuruoğlu ve Bayoğlu, 2001; Kazaz ve Ulubeyli, 2004) Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Analizleri’nin uygulamayı yansıtmadığını ve bazı iş kalemlerinde % 50’nin üstünde (Hazır Çelik Çubuğun Projesine Göre Bükülüp Yerine Konması (hazır çelik çubuğun yerine konması), kaba ve ince sıva yapılması, seramik duvar kaplaması yapılması, beton pompa- sıyla hazır beton basılması ve tuğla duvar yapılması vs.) dramatik farklar olduğunu göstermiştir. Türkiye’de işgücü verimliliği ile ilgili ulaşılabilen çalışmaların az sayıda olması, çalışmala- rın inşaat işlerinde mesleki yeterlilik sistemi oluşturulmadan önce yapılmış olması ve değişen teknolojilerin varlığı sebebiyle bu çalışmada, şantiyelerde işgücü verimliliğinin incelenerek Çevre ve Şehircilik Bakanlığı İnşaat ve Tesisat Birim Fiyat Analizleri (ÇŞBİTBFA) ile karşılaştırılması hedeflenmiştir. Ayrıca bu çalışmada uygulama ile ÇŞBİTBFA arasında ortaya çıkan farkın mali- yete etkisini ölçebilmek için Adana ilinde aktif olarak çalışan taşeronlar ile Nisan 2019’da görü- şülerek işgücü maliyetleri ile ilgili veriler elde edilmiş ve ÇŞBİTBFA ile karşılaştırılmıştır. 2. MATERYAL VE YÖNTEM 2.1. Materyal İşgücü verimliliğinin incelenmesinin hedeflendiği bu çalışmada, betonarme yapılarda yaygın olarak kullanılan iş kalemlerine ait işgücü sürelerinin bulunması ve bulunan sonuçların literatür sonuçlarıyla ve ÇŞBİTBFA ile karşılaştırılması hedeflenmiştir. Gözlem sonucu bulunan değerle- rin uygulama ile beraber değerlendirilebilmesi için her bir iş kalemine ait işgücü verimlilikleri taşeron deneyimlerine bağlı olarak da belirlenmiştir. Gözlem sonuçları ve taşeron görüşmelerin- den elde edilen sonuçlar da karşılaştırılarak yorumlanmıştır. Çalışma, özel sektörde faaliyet gösteren yüksek katlı konut şantiyelerinde gerçekleştirilmiş- tir. Şantiyelerde adam saat değerlerini elde edebilmek amacıyla toplanan verileri kayıt altına ala- bilmek için günlük iş ölçümleri yapılmıştır. Formlar yardımıyla kayıt altına alınan adam saat de- ğerlerinden yararlanılarak her bir iş kalemi için verimlilik analizi yapılmıştır. Çalışma kapsamında incelenen iş kalemleri Tablo 1’de verilmiştir. 392 Uludağ Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Dergisi, Cilt 25, Sayı 1, 2020 Tablo 1. Çalışma kapsamında incelenen iş kalemleri İncelenen İş Kalemleri Sıra Poz No İş Kalemi 1 15. 810.1002 Ahşaptan düz yüzeyli beton veya betonarme kalıp yapılması 2 15. 810.1003 Plywood ile düz yüzeyli beton veya betonarme kalıp yapılması 3 15. 230.1005 17,5 cm kalınlığında bims beton duvar blokları ile duvar yapılması 4 15. 275.1101 200/250 kg kireç/çimento karışımı kaba ve ince harçla sıva yapılması 5 15. 280.1008 Hazır makine sıvası kullanılarak alçı sıva yapılması 6 15. 380.1055 Seramik duvar karoları ile duvar kaplaması yapılması 7 15. 160.1003/ 15. 160.1004 Hazır çelik çubuğun (Nervürlü)projesine göre bükülmesi ve yerine konması 7.a 15. 160.1003 Çapı 8-12 mm lik ince beton çubuğunu 7.b 15. 160.1004 Çapı 14-28 mm lik ince beton çubuğunu Beton santralinde üretilen veya hazır alınan ve beton pompasıyla basılan C30/37 8 15. 150.1006 basınç dayanım sınıfında betonun dökülmesi 9 15. 540.1304 Silikon esaslı dış cephe boyası yapılması 10 15. 220.1001 85mm kalınlığında yatay delikli tuğla ile duvar yapılması 11 15. 225.1007 15cm kalınlığında gaz beton blokları ile duvar yapılması Ayrıca bu çalışma kapsamında, uygulama ile ÇŞBİTBFA arasında ortaya çıkan farkın işgücü maliyetine etkisini ölçebilmek için Adana ilinde aktif olarak çalışan taşeronlar ile Nisan 2019 itibariyle görüşülerek işgücü maliyetleri ile ilgili veriler elde edilmiş ve ÇŞBİTBFA ile karşılaş- tırılmıştır. 2.2. Yöntem Yaygın kullanılan iş kalemlerinin verimlilik analizlerinin yapılmasının hedeflendiği bu ça- lışmada; belirlenen her bir iş kalemi için şantiyelerde yapılan gözlemler yoluyla iş ölçümü yapıl- mıştır. Çalışma kapsamında; şantiyelerde gözlem yapılırken elde edilen adam saat değerleri, ekip kompozisyonu ve ölçüm günü ortam koşulları ile ilgili faktörler, hazırlanan zaman ölçüm form- larına işlenmiştir. Verimlilik analizi kapsamında yapılan çalışmalar aşağıda özetlenmiştir. 2.2.1. Ölçüm Sayısının Bulunması Öncelikle her iş kalemi için şantiye ortamında, 5 adet ölçüm yapılmış ve Denklem 1 yardı- mıyla istatistiksel güvenilirlik sağlayan ölçüm sayısına ulaşılıncaya kadar ölçüme devam edilmiş- tir. Gözlem sayısı, hedeflenen duyarlılık derecesi ve güven sınırına göre değişmektedir. Güven sınırı için gereken gözlem sayısı olan N' aşağıdaki Denklem 1 ile hesaplanmaktadır (Kobu, 1998; Tufan, 2007). “N'” örneklem sayısı kadar gözlem yapıldığında, elde edilen bu gözlem sonuçları- nın istatistiksel analizi yapılarak istenilen adam saat değerlerine ulaşılmaktadır. 40√(𝑁∗∑ 𝑋²𝑖)−(∑ 𝑋𝑖)² N'=[ ]² (1) ∑ 𝑋𝑖 N: O ana kadar yapılmış olan gözlem sayısı Xi: Söz konusu faaliyetin i. gözleminden çıkarılan birim imalat süresidir. 393 Alboğa Ö.,Çelik G.:Betonarme Bina İnşaatlarında Verimlilik Analizi 2.2.2. İş Ölçümlerinin Yapılması Bu aşamada belirlenen iş kalemlerine ait adam saat değerleri, “Zaman Ölçüm Formu” yardı- mıyla kayıt altına alınmıştır (Şekil 1). Çalışmada kullanılan Zaman Ölçüm Formu; Tufan (2007)’nın REFA(1985)’dan (Alman İş Etüdü ve İşletme Organizasyonu) uyarlayarak kullandığı Zaman ölçüm formundan yararlanılarak oluşturulmuştur. Tufan (2007)’nın oluşturduğu Zaman ölçüm formu, bu çalışmada incelenen iş kalemlerine göre revize edilerek kullanılmıştır. ZAMAN ÖLÇÜM FORMU:1 POZ NO/İMALAT ADI İMALAT SÜRECİ FORM NO ÖLÇÜM TARİHİ ÖLÇÜM NO ÖLÇÜM SÜRESİ BAŞLANGIÇ BİTİŞ ŞANTİYE NUMARASI İMALAT BÖLGESİ İMALATIN DEVAM EDEN SÜRESİ/İMALAT TOPLAM KULLANILAN EKİPMANLAR KULLANILAN MALZEMELER İMALATIN ÇALIŞMA YÖNTEMİ İLAVE AKIŞ GÖREV EĞİTİM ÇALIŞMA SÜRESİ İSİM YAŞ BENZER BU USTA İŞÇİ DURUMU GÖREV GÖREV HAVA DURUMU □ GÜRÜLTÜ DURUMU □ ORTAMDAKİ KOKU DURUMU □ AŞIRI SICAK/SOĞUK DURUMU □ DURUŞ POZİSYONU ÇALIŞMA ORTAMI □ BEDENSEL ÇABA YORĞUNLUĞU □ DÜŞÜNSEL ÇABA YORĞUNLUĞU □ GÖZ YORGUNLUĞU □ AÇIK/KAPALI ORTAM ÖLÇÜM SÜRESİ SONUNDA YAPILAN İMALAT MİKTARI ÖLÇÜM SIRASINDA □ MEYDANA GELEN □ AKSAKLIK VE □ DURAKSAMALAR □ ÖLÇÜMÜ YAPAN: ÖLÇÜMÜ DENETLEYEN: Şekil 1: Zaman ölçüm formu 2.2.3. Taşeron Bilgi Formu Zaman ölçüm formları dışında; imalatların ne kadar sürede yapıldığının deneyime bağlı ola- rak belirlenmesi amacıyla Tat (2000)’ın çalışmasından uyarlanan Taşeron formu kullanılmıştır. Taşeronların deneyim sürelerinin belirlenmesi amacıyla forma ek bir sütun eklenmiştir (Şekil 2). Her bir iş kalemi için işlerinde en az 10 yıl deneyime sahip 3 farklı taşeronla görüşülerek veri alınmış ve birim imalatın gerçekleşmesi için gereken süreler hesaplanmıştır. Görüşülen taşeron- ların deneyim sürelerine ait değerler Tablo 2 'de sunulmuştur. Elde edilen veriler en az 10 yıllık deneyim süresine sahip taşeronlardan elde edildiği için ve asıl çalışmanın odak noktasını iş öl- çümleri oluşturduğu için her iş kalemi için üç taşeronun yeterli olduğu düşünülmüştür. 394 ÖLÇÜM ÖLÇÜM ÇALIŞMA TEKNİĞİ VE NOT ÇALIŞMA KOŞULLARI EKİP İMALAT BİLGİLER SONUÇLARI YÖNTEM İ Uludağ Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Dergisi, Cilt 25, Sayı 1, 2020 TAŞERON FORMU POZ NO: USTA İŞÇİ BİR GÜNDE SÖZ KONUSU BİRİM BİR GÜNDE ÜRETİM BİRİM İMALAT İMALATTA YAPILAN YAPAN BİRİM İMALATIN İMALATTA BİRİM İMALATIN TAŞERON NO BİRİMİ KALEMİNDE KULLANILAN İMALAT ELEMAN GERÇEKLEŞTİRİLME KULLANILAN GERÇEKLEŞTİRİLME Kİ DENEYİM İŞGÜCÜ MİKTARI SAYISI VE SÜRESİ İŞGÜCÜ (GÜN*8 SÜRESİ SÜRESİ(YIL) (GÜN*8 NİTELİĞİ SAAT*İŞÇİLİK) SAAT*İŞÇİLİK) 1 2 3 ORTALAMA SÜRE Şekil 2: Taşeron bilgi formu Tablo 2.Taşeron formu ile işgücü verimliliklerinin belirlendiği taşeronlara ait deneyim süreleri Deneyim Süresi (Yıl) İş Kalemleri Taşeron 1 Taşeron 2 Taşeron 3 Bims Duvar Yapılması 15 16 13 Kaba ve İnce Sıva Yapılması 20 43 13 Alçı Sıva Yapılması 13 43 15 Seramik ile Duvar Kaplaması Yapılması 10 16 15 Silikon Dış Cephe Boyası Yapılması 15 43 15 Tuğla Duvar Yapılması 27 16 15 Gaz Beton Duvar Yapılması 27 16 15 Hazır Çelik Çubuğun Projesine Göre Bükülüp 20 15 16 Yerine Konması Ahşaptan Düz Yüzeyli Beton veya Betonarme 20 15 16 Kalıp Yapılması Plywood ile Düz Yüzeyli Beton veya Beto- 20 15 16 narme Kalıp Yapılması Beton Pompasıyla Hazır Betonun Basılması 43 36 20 2.2.4. Güncel İşgücü Maliyetlerinin Karşılaştırılması Çalışmada verimlik analizlerinde ortaya çıkan farkların uygulamada maliyetlerde de yaşanıp yaşanmadığının tespit edilmesi amacıyla pilot bir çalışmanın, asıl çalışma konusu olan verimlilik çalışmasına eklenmesine karar verilmiştir. Çalışma kapsamında işgücü verimliliklerine ek olarak uygulamada güncel olarak kullanılan işgücü maliyetlerinin de karşılaştırılabilmesi amacıyla sera- mik yapımı, bims duvar yapımı, tuğla duvar yapımı, gaz beton duvar yapımı, kaba ve ince sıva yapılması, alçı sıva yapılması ve silikon esaslı dış cephe boyası iş kalemleri için Adana ilinde faaliyet gösteren, işlerinde tecrübeli 3 farklı taşeronla Nisan 2019 itibariyle görüşülmüş ve işgücü maliyetleri ile ilgili veriler elde edilmiştir. Konularında en az 12 yıllık iş tecrübesi olan 3 farklı 395 Alboğa Ö.,Çelik G.:Betonarme Bina İnşaatlarında Verimlilik Analizi taşeronla görüşülerek(Taşeron 1: 12yıl; Taşeron 2: 15yıl; Taşeron 3: 20 yıl) güncel işgücü mali- yetleri toplanmıştır. Elde edilen değerlerin ortalaması alınarak ÇŞBİTBFA'daki değerlerle karşı- laştırılmıştır. Çalışma kapsamında incelen; ahşap ile düz yüzeyli beton ve betonarme kalıp ya- pımı, plywood ile düz yüzeyli beton ve betonarme kalıp yapımı, beton pompasıyla hazır beton basılması ve hazır çelik çubuğun yerine konması iş kalemleri için ise uygulamada kabala (götürü) usulü olarak fiyatlandırma yapılmaktadır. ÇŞBİTBFA'da bu iş kalemlerinin birim maliyetleri her bir kaynak için ayrı ayrı verildiğinden bu iş kalemleri için karşılaştırılma yapılamamıştır. 3. BULGULAR VE TARTIŞMA İnşaat yapım işlerinde uygulamada yaygın olarak kullanılan iş kalemleri göz önünde bulun- durularak belirlenen 11 adet iş kaleminin birim imalatlarının gerçekleşmesi için gereken süreler, şantiye ortamında yapılan gözlemler yoluyla tespit edilmiştir. Günlük olarak yapılan ölçümler Şekil 1’de verilen Zaman Ölçüm Formları yardımıyla kayıt altına alınmıştır. Her bir iş kalemi için 5 adet ölçüm yapıldıktan sonra Denklem 1 yardımıyla gerekli gözlem sayıları hesaplanmıştır. Gözlem sayıları hesaplanırken hesaplamalar ekip bazında yapılmıştır. Hesaplanan ideal gözlem sayıları (N’) ve yapılan ölçüm sayıları Tablo 3'de verilmiştir. Yeterli gözlem sayısına ulaşıldı- ğında imalat sürelerinin bir birimi için gerekli sürelerin ortalaması alınmıştır. Seçilen iş kalemleri arasında Hazır Çelik Çubuğun Projesine Göre Bükülüp Yerine Konması (Hazır çelik çubuğun yerine konması) iş kalemi için N’ değeri 283,69 olarak hesaplanmıştır. Fakat ülkede yaşanan eko- nomik dalgalanmalar sebebi ile özel sektörde aktif çalışan şantiye sayısının az olması ve şantiye- lerde işlerin yavaşlamış olması sebebiyle sadece bu iş kaleminde 284 yerine 15 adet ölçüm yapıl- mıştır. İş kalemleri arasından sadece demir imalatı için gerekli gözlem sayısının yüksek çıkması, demir imalatında farklı donatı çaplarının kullanılması, farklı imalat yerlerinin imalat sürelerini etkilemesi ve diğer iş kalemlerine göre daha yoğun işgücü gerektirmesi gibi sebeplerden dolayı süresel sapmalara elverişli olabileceğini göstermektedir (Ghoddousi ve Hasseini, 2012). Günlük iş ölçümleri ve bu ölçümlere ek olarak taşeron formları sonucunda elde edilen usta ve işçi verimlilikleri Tablo 4’ de verilen karşılaştırma tablosu aracılığıyla Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’na ait adam saat değerleri ve literatür bulguları ile karşılaştırılmıştır. Tablo 4’de % olarak yer alan satır; karşılaştırılan çalışmaya ait değer ile çalışma sonucunda bulunan değerin farkı alınarak çalışma sonucunda bulunan değere yüzdesel olarak oranlanmasıyla elde edilmiştir. Tablo 3: İş kalemlerine ait hesaplanan N’ değerleri ve yapılan ölçüm sayıları Hesaplanan Öl- Yapılan Ölçüm Sa- Poz No İş Kalemi çüm Sayısı (N') yısı 15. 810.1002 Düz yüzeyli betonarme kalıbı (ahşap) 15,96 16 15. 810.1003 Düz yüzeyli betonarme kalıbı (plywood) 8,44 9 15. 230.1005 Bims duvar yapılması 7,13 8 15. 275.1101 Kaba ve ince sıva yapılması 1,14 5 15. 280.1008 Makine ile alçı sıva yapılması 11,16 12 15. 380.1055 Seramik ile duvar kaplaması yapılması 5,36 6 15. 160.1003/ 15. Hazır çelik çubuğun yerine konması 283,69 15 160.1004 15. 150.1006 Beton pompasıyla hazır beton basılması 1,89 5 15. 540.1304 Silikon dış cephe boyası yapılması 5,08 6 15. 220.1001 Tuğla duvar yapılması 4,27 5 15. 225.1007 Gaz beton duvar yapılması 4,23 5 396 Uludağ Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Dergisi, Cilt 25, Sayı 1, 2020 Tablo 4. İşgücü verimlilikleri karşılaştırma tablosu İş Kalemleri Usta 0,45 0,67 0,38 0,28 0,26 0,28 12,39 0,07 0,19 0,41 0,45 İşçi 0,18 0,27 0,19 0,14 0,09 0,28 6,20 0,04 _ 0,14 0,15 Top. 0,63 0,94 0,57 0,42 0,35 0,56 18,59 0,11 0,19 0,55 0,60 Usta 0,48 0,67 0,27 0,27 0,21 0,38 13,33 0,05 0,20 0,33 0,33 İşçi 0,19 0,27 0,27 0,13 0,11 0,38 6,67 0,03 _ 0,33 0,33 Top. 0,67 0,94 0,54 0,40 0,32 0,76 20,00 0,08 0,20 0,66 0,66 % 6 0 -5 -5 -9 36 8 -27 5 20 10 Usta 0,75 1,10 0,69 0,90 0,50 0,70 9,00 0,15 0,88 0,60 0,67 İşçi 0,50 0,75 0,69 0,55 0,20 0,50 13,50 0,30 0,44 1,20 0,67 Top. 1,25 1,85 1,38 1,45 0,70 1,20 22,50 0,45 1,32 1,80 1,34 % 98 97 142 245 100 114 21 309 595 227 123 Usta 0,71 _ _ 0,79 _ 0,81 20,63 0,14 _ 0,26 _ İşçi 0,75 _ _ 0,47 _ 0,50 9,31 0,29 _ 0,63 _ Top. 1,46 _ _ 1,26 _ 1,31 29,94 0,43 _ 0,89 _ % 132 _ _ 200 _ 134 61 291 _ 62 _ Usta 0,56 _ _ 0,63 _ 0,84 12,26 0,74 _ 0,38 _ İşçi 0,62 _ _ 0,43 _ 0,68 12,15 2,43 _ 0,56 _ Top. 1,18 _ _ 1,06 _ 1,52 24,41 3,17 _ 0,94 _ % 87 _ _ 152 _ 171 31 2782 _ 71 _ Usta _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ İşçi _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ Top. _ _ _ 1,63 _ _ 48,77 _ _ 1,54 _ % _ _ _ 288 _ _ 162 _ _ 180 _ Usta _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ İşçi _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ Top. _ _ _ _ _ _ 53,00 _ _ 1,44 1,14 % _ _ _ _ _ _ 185 _ _ 162 90 İş ölçümü sonucunda hesaplanan işgücü verimliliklerinin; uygulama ile tutarlı olup olmadı- ğının karşılaştırabilmesi amacıyla deneyim süreleri en az 10 yıl olan taşeronlardan elde edilen işgücü verimlilikleri ile karşılaştırılmıştır. Karşılaştırılan üç iş kalemi (tuğla duvar yapılması, se- ramik duvar kaplaması yapılması ve beton pompasıyla hazır beton dökümü) haricinde iş ölçümü ile hesaplanan işgücü verimlilikleri ile taşeron deneyimleri sonucunda hesaplanan değerler ara- sında %10 ve altında fark olduğu görülmüştür. İş ölçümü sonucu hesaplanan işgücü verimlilikleri ile taşeron sonuçlarının paralel çıkması çalışmada kullanılan yöntemin ve hesaplanan gözlem sa- yılarının uygulamayı doğru yansıttığını kanıtlar niteliktedir. İş ölçümü sonucu elde edilen adam saat değerlerinin taşeron sonuçları ile paralel çıkması aynı zamanda uygulamanın direkt içinde olan taşeronların deneyimlerini doğru yansıttığını da kanıtlamaktadır. Taşeron deneyimlerine da- yalı olarak oluşturulan işgücü verimlilik analizlerinin aynı zaman diliminde, benzer imalat yön- temleri göz önünde bulundurularak ve özel sektördeki çalışmalar baz alınarak yapılması karşılaş- tırmanın daha objektif yapılabilmesine olanak sağlamıştır. İmalat kalemlerinin toplam verimlilik- lerinde oluşan farkların genel olarak imalat bölgesinden ve çalışma koşullarından kaynaklandığı düşünülmektedir (Olaoluwua ve Adesanya, 2015). 15.810.1003 poz numaralı plywood ile beton ve betonarme kalıp yapılması işine ait ölçüm sonuçları taşeron deneyimleri yardımıyla belirlenen işgücü verimlilikleri ile aynı çıkmıştır. 397 Kazaz ve Kuruoğlu Çevre ve Taşeron Tufan Çalışma Ulubeyli ve Bayoğlu Tat (2000) Şehircilik Formu So- (2007) Sonucu (2004) (2001) Bakanlığı nucu Verimlilikler Düz Yüzeyli Beto- narme Kalıbı(Ahşap) Düz Yüzeyli Beto- narme Ka- lıbı(Plywood) Bims Duvar Yapıl- ması Kaba Ve İnce Sıva Yapılması Makine İle Alçı Sıva Yapılması Seramik İle Duvar Kaplaması Yapılması Hazır Çelik Çubuğun Yerine Konması Beton Pompasıyla Hazır Beton Basıl- ması Silikon Dış Cephe Bo- yası Yapılması Tuğla Duvar Yapıl- ması Gaz Beton Duvar Ya- pılması Alboğa Ö.,Çelik G.:Betonarme Bina İnşaatlarında Verimlilik Analizi Ayrıca karşılaştırma sonuçlarına göre en az fark (%5) 15.540.1304 poz numaralı silikon esaslı dış cephe boyası işi, 15. 230.1005 poz numaralı bims duvar yapılması işi ve 15.275.1101 poz numa- ralı kaba ve ince sıva yapılması işi olmak üzere 3 farklı iş kaleminde görülmüştür. En fazla fark (%36) ise 15.380.1055 poz numaralı seramik ile duvar kaplaması işinde görülmüştür. Seramik imalatı işinin süresini; çalışma koşulları, imalat bölgesi ve mimari sebepler etkilemektedir. Yapılan çalışmada verilerin elde edildiği şantiyelerin tamamı özel sektöre ait çok katlı konut şantiyelerinden oluşmaktadır. Çalışma sonucunda bulunan işgücü verimlilikleri, iş ölçüm yön- temleri ile işgücü verimliliğinin hesaplandığı çalışmalardan (Tat, 2000; Tufan, 2007) daha yüksek bulunmuştur. İncelenen çalışmalar (Tat, 2000; Tufan, 2007) kamu sektörüne ait şantiyelerde ger- çekleştirilmiştir. Özel sektörde tüm masraflar yükleniciler ve taşeronlar tarafından karşılandığın- dan kamuda yapılan işlere göre, aynı miktarda işin daha az çalışanla, daha kısa sürede ve daha az maliyetle yapılması hedeflenmekte ve işlerin hızla tamamlanarak satış aşamasına geçilmesi ya da yeni işler için anlaşılması amaçlanmaktadır. Özel sektörün; kar odaklı çalışması, piyasa koşulları ve rekabet ortamı gibi sebeplerle işlerin daha az çalışanla daha hızlı gerçekleşmesi gerekmekte bu da usta ve işçi verimliliklerini etkilemektedir. Bunlara ek olarak, çalışmalarda kullanılan iş ölçüm teknikleri arasındaki farklılıklar, çalışma koşulları, işçilerin motivasyonu, işçilerin fiziksel ve demografik özellikleri, tecrübeleri, imalatların özellikleri ve çalışma koşulları gibi pek çok unsur çalışan verimliliklerini etkileyebilmektedir (Oral ve diğ., 2011; Olaoluwua ve Adesanya, 2015). Kazaz ve Ulubeyli (2004) ve Kuruoğlu ve Bayoğlu (2001)’na ait çalışmalar özel sektördeki orta ve büyük ölçekli firma çalışanlarına anket yolu ile uygulanmış; veriler kişisel deneyim ve firma istatistiklerine göre elde edilmiştir. Bu çalışma kapsamında yapılan iş ölçümleri ve derlenen taşeron verileri sonucu elde edilen değerler ile Kazaz ve Ulubeyli (2004) ve Kuruoğlu ve Bayoğlu (2001)'nun çalışmalarına ait sonuçlar arasında %90 ve üzerinde farklar bulunmuştur. İşgücü ve- rimlilik hesaplamalarında ortaya çıkan bu büyük farklar iş ölçümlerinin şantiye ortamında detaylı yapılması gerektiğini kanıtlar niteliktedir. Bu çalışma ile her iki çalışma arasında işgücü verimli- liklerinde yüksek farkların çıkmasının; her iki çalışmanın da şantiyede mesleki yeterliliğin zo- runlu hale getirilmesinden önce yapılması ve söz konusu çalışmalarda daha eski teknolojilerin kullanılmasından dolayı olduğu düşünülmektedir (Ghoddousi ve Hasseini, 2012). Çalışma sonucunda bulunan işgücü verimliliklerinin ÇŞBİTBFA sonuçlarından daha yüksek çıktığı görülmektedir (Tablo 4). Bu sonuçlar literatür (Tat, 2000; Kuruoğlu ve Bayoğlu, 2001; Kazaz ve Ulubeyli, 2004; Öcal ve diğ., 2005; Oral ve diğ., 2006; Tufan, 2007; Ulubeyli ve diğ., 2014; Alboğa, 2019) ile paralel çıkmıştır. Literatürde inşaat sektöründe işçi verimlilikleri ile ilgili yapılan tüm çalışmalar, farklı zamanlarda ve farklı şantiyelerde olmasına rağmen ÇŞBİTBFA'nın uygulamayı yansıtmadığını göstermektedir. Bu durum; ÇŞBİTBFA'nın gelişen teknolojiye ve ekonomik şartlara göre güncellenmemesinden kaynaklanmaktadır. Hesaplanan işgücü verimlilik değerleri ile ÇSBİTBFA arasında çıkan farklar tespit edildik- ten sonra maliyetlerin de karşılaştırılabilmesi için pilot bir çalışma daha yapılarak güncel işgücü maliyetleri de çalışmaya dahil edilmiştir. Seçilen bazı iş kalemlerinin (bims duvar, gaz beton du- var ve tuğla duvar yapılması, kaba ve ince sıva yapılması, alçı sıva yapılması, silikon esaslı dış cephe boyası yapılması ve seramik ile duvar kaplaması yapılması) işgücü maliyetleri de belirlen- miş ve ÇŞBİTBFA ile kıyaslanmıştır. Güncel işgücü maliyetlerinin belirlenmesi amacıyla 3 farklı taşeron ile görüşülerek Tablo 5’daki veriler elde edilmiştir 398 Uludağ Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Dergisi, Cilt 25, Sayı 1, 2020 Tablo 5. Birim İşçilik Maliyetleri Karşılaştırılması Çevre ve Şe- Taşeron Taşeron Taşeron hircilik Ba- Formu 1 Formu 2 Formu 3 Poz No Açıklama Birim Ort. kanlığı Tutar Tutar Tutar Tutar % (TL) (TL) (TL) (TL) Bims duvar ya- 15. 230.1005 m² 9,00 8,50 10,00 9,20 18,80 104 pılması Kaba ve ince 15. 275.1101 m² 13,50 10,00 15,00 12,80 23,20 81 sıva yapılması Alçı sıva yapıl- 15. 280.1008 m² 9,00 9,00 10,00 9,30 10,20 10 ması Seramik ile du- 15. 380.1055 var kaplaması m² 13,50 13,00 14,00 13,50 16,70 24 yapılması Silikon dış cephe 15. 540.1304 m² 7,00 5,00 5,50 5,80 18,90 226 boyası yapılması Tuğla duvar ya- 15. 220.1001 m² 10,00 10,00 10,00 10,00 23,20 132 pılması Gaz beton duvar 15. 225.1007 m² 9,00 10,00 10,00 9,70 18,20 88 yapılması Yapılan bu hesaplama sonucunda Nisan 2019 itibari ile taşeronlardan alınan işgücü maliyet- lerinin de ÇŞBİTBFA’dan düşük çıktığı sonucuna ulaşılmıştır. Yapılan karşılaştırmalara göre işgücü maliyeti açısından en düşük farklar alçı sıva yapılması ve seramik ile duvar kaplaması yapılması iş kalemlerinde görülmüştür (%50’nin altındadır). En yüksek fark ise %226 ile silikon esaslı dış cephe boyası yapılması iş kaleminde görülmüştür. Do- layısıyla incelenen iş kalemleri içinden en fazla bu iş kaleminin işgücü maliyetinde azalma olduğu tespit edilmiştir. Taşeronlar ile yapılan görüşmelerde; işgücü maliyetlerinin ekonomik kriz sebe- biyle 2018 yılına oranla %30-50 arasında düştüğü belirtilmiştir. Ayrıca ÇŞBİTBFA'nın tüm Tür- kiye’de geçerli olduğu ve işgücü maliyetlerinin şehir bazında bile değişkenlik gösterebildiği de unutulmamalıdır. Bu sebeple taşeronlardan elde edilen işgücü maliyetlerinin ÇŞBİTBFA'da veri- len işgücü maliyetlerinden daha düşük çıkması şaşırtıcı bir sonuç değildir. Ayrıca, ÇŞBİTBFA'nde yer alan ekip kompozisyonlarında işçi sayıları uygulamaya kıyasla daha fazladır. Bu nedenle işgücü verimliliklerinde olduğu gibi uygulamada bu iş kaleminin birim maliyeti he- saplanırken de yalnızca usta üzerinden fiyatlandırma yapılmıştır. Bu durumun da sonuçların dü- şük çıkması üzerinde etkili olduğu düşünülmektedir. İşgücü maliyetlerinin karşılaştırılması amacıyla yapılan piyasa araştırması sonucunda bulu- nan işgücü verimlilik ve maliyet değerleri yardımı ile bir konut şantiyesinde bir blokta yapılması gereken tüm duvar seramiği imalatı işi için gerekli olan işgücü verimliliği ve maliyeti aşağıda örneklenmiştir. • Çalışma sonuçlarına göre 1 usta 1 m2 duvar seramiği işini 0,281 saatte yaparken; 1080 m2 seramik işini 303,48 saatte (38 gün) yapacaktır. Bu değerler işgücü verimliliği aynı olan işçi için de aynı çıkmaktadır. 1usta 1 işçi ekip kompozisyonuna sahip bir seramik ekibinin 1080 m2 seramik işini 38 günde yapacağı öngörülmektedir. • Çalışma kapsamında taşeronlardan alınan verilerin ortalamasına göre 1 m2 duvar seramiği- nin maliyeti 13,50 TL’dir. 1080 m2 seramik işi için işgücü maliyeti 14.850,00 TL olarak hesaplanmıştır. • Aynı konut şantiyesi için ÇŞBİTBFA'da verilen işgücü verimlilik ve maliyet değerleri yar- dımıyla bir blokta yapılması gereken tüm duvar seramiği imalatı işi için gerekli olan işgücü verimliliği ve maliyeti ise aşağıda verilmiştir. 399 Alboğa Ö.,Çelik G.:Betonarme Bina İnşaatlarında Verimlilik Analizi • ÇŞBİTBFA'ya göre 1 usta 1 m2 duvar seramiği işini 0,700 saatte yaparken 1 işçi için bu süre 0,500 saattir. Ekip kompozisyonları oluşturulurken kritik kaynağa göre oluşturulmak- tadır. Genel işleyişte, inşaat işlerinde kritik kaynak usta olarak alınmaktadır. Bu durumda, 1 usta 1 m2 duvar seramiği işini 0,700 saatte yaparken; 1080 m2 duvar seramiği işini 756,00 saatte (95 gün) yapacaktır. 1usta 1 işçi ekip kompozisyonuna sahip bir seramik ekibinin 1080 m2 seramik işini 95 günde yapacağı öngörülmektedir. • ÇŞBİTBFA'ya göre bu iş kalemi için işçilik maliyeti 16,70 TL’dir. 1080 m2 seramik işi için işgücü maliyeti 18.036,00 TL olarak hesaplanmıştır. • Çalışma kapsamında bulunan işgücü verimliliği değerleri yardımıyla yapılan hesaplamada 10 katlı 20 dairelik bir konut şantiyesinde bulunan değerler ile ÇŞBİTBFA'da kullanılan değerlere göre işgücü süreleri arasındaki fark %149 olarak bulunmuştur. İşgücü maliyetleri için ise bu farkın %21,5 olduğu gözlenmiştir. 4. SONUÇLAR VE ÖNERİLER Yapılan çalışmada inşaat yapım işlerinde yaygın olarak kullanılan iş kalemleri göz önünde bulundurularak belirlenen işgücü maliyetini ve süresini doğrudan etkiyen 11 adet iş kaleminin (ahşaptan düz yüzeyli beton ve betonarme kalıbı yapılması, plywood ile düz yüzeyli beton ve betonarme kalıp yapılması, hazır çelik çubuğun yerine konması, beton pompasıyla hazır betonun basılması, kaba ve ince sıva yapılması, alçı sıva yapılası, seramik duvar kaplaması yapılması, silikon esaslı dış cephe boyası yapılması, gaz beton duvar yapılması, tuğla duvar yapılması ve bims duvar yapılması) adam saat değerleri ölçülmüştür. Çalışma sonuçları ÇŞBİTBFA, literatür çalışmalarına ait sonuçlar ve taşeron deneyimlerine bağlı olarak elde edilen veriler ile karşılaştı- rılmıştır. Çalışmanın ana konusunu iş ölçümü yöntemi ile hesaplanan işgücü verimlilik değerleri oluşturmaktadır. Bu sonuçların uygulama ile karşılaştırmasının yapılabilmesi için ise hem litera- türden hem de güncel taşeron deneyimlerinden yararlanılmıştır. Çalışmada hesaplanan işgücü ve- rimlilik değerleri ile ÇSBİTBFA arasında çıkan farklar tespit edildikten sonra maliyetlerin de karşılaştırılabilmesi için pilot bir çalışma daha yapılarak güncel işgücü maliyetleri de çalışmaya dahil edilmiştir. Çalışmanın gerçekleştirildiği 2019 yılında yaşanan ekonomik krizin etkileri çalışmanın kap- samını ve toplanan verileri etkilemiş ve çalışmayı etkileyen bazı kısıtların ortaya çıkmasına sebep olmuştur. Bu kısıtlar ve sebepleri aşağıda özetlenmiştir. Ülkenin içinde bulunduğu ekonomik kriz; DİSK-AR (Türkiye Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu Araştırma Dairesi) Şubat 2019 raporuna göre ipotekli konut satışlarındaki düşüş ile 2018 yılında inşaat sektöründe hissedilmeye başlanmıştır. Ekonomik krizden en çok etkilenen sektörler arasında ise emek yoğun çalışan sektörler gelmektedir. İstihdam oranları incelendiğinde ekonomik krizin inşaat sektörü istihdam oranlarını etkilediği de görülmektedir. Ekonomik krizden dolayı konkordato ilan eden inşaat firması sayısı da dikkat çekicidir. Faaliyete devam eden firma- lar ise kriz dönemlerinde; işten çıkarma, işçi ücretlerinde kesintiye gitme ya da üretimi yavaşlatma eğilimine girmektedir. Çalışmanın ekonomik krizin yaşandığı bir dönemde gerçekleştirilmesi ak- tif olarak devam eden şantiye sayısının az olması, devam eden bazı şantiyelerin ise işleri yavaş- latmış olması, şantiyede gözlem yapmak için izinlerin alınmasında yaşanan güçlükler ise çalış- manın kısıtları arasında yer almaktadır. Veri toplamada yaşanan bu sıkıntılar sebebiyle; hazır çe- lik çubuğun yerine konması iş kalemi için hesaplanan N' (gözlem sayısı) değeri 283,69 bulunma- sına rağmen ilgili iş kaleminin verimliliği hesaplanırken 15 adet gözlem yapılabilmiştir. Bununla beraber; hazır çelik çubuğun yerine konması iş kaleminde hesaplanan işgücü verimlilik değeri ile bu iş kalemi için taşeron deneyimlerine göre elde edilen verimlilik değeri arasında ise sadece % 8 oranında bir fark olduğu görülmüştür. Dolayısıyla iş ölçümü sonucu hesaplanan işgücü verim- lilikleri ile taşeron sonuçlarının paralel çıkması; çalışmada kullanılan yöntemin ve yapılan ölçüm sayısının uygulamayı yansıttığını aynı zamanda da taşeronların deneyimlerini doğru yansıttığını kanıtlar niteliktedir. Diğer 10 adet iş kaleminde formül sonucunda hesaplanan gözlem sayılarına 400 Uludağ Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Dergisi, Cilt 25, Sayı 1, 2020 ulaşılabilmiştir. Ayrıca, çalıştırılan işgücü sayısının azaltılması ya da kriz etkisiyle işçilik ücret- lerinin bir önceki yıla göre %30-50 arasında azalması da sonuçlara yansımıştır. Hesaplanan işgücü verimliliklerinin genelinde ÇŞBİTBFA ile yüksek farklar (%100’ün üze- rinde) bulunduğu belirlenmiştir. İncelenen iş kalemlerinden sadece hazır çelik çubuğun yerine konması iş kaleminde, bu çalışma ile bakanlık verileri arasında fazla fark (%21) çıkmamıştır. Bu değerlerin ÇŞBİTBFA değerlerine yakın çıkmasının sebebinin; bu iş kaleminin imalatı için kul- lanılan yöntemlerde ve teknolojik olanaklarda fazla değişiklik olmamasından kaynaklandığı dü- şünülmektedir. Çalışma kapsamında incelenen iş kalemleri arasında hazır çelik çubuğun yerine konması işinin, işgücü verimliliği açısından güncelliğini en fazla koruyan iş kalemi olduğu söy- lenebilir. Mesleki yeterlilik için Aile, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından Ulusal Meslek Standartları belirlenmiş ve bu standartlar göz önünde bulundurularak Mesleki Yeterlilik Kurumu tarafından düzenlenen sınavlar aracılığıyla başarılı olan kişilere mesleki yeterlilik belgesi veril- meye başlanmıştır. 01.01.2012 tarihinden itibaren de şantiyede yetki belgeli usta çalıştırılma zo- runluluğu getirilmiştir. Bu durum da işçilik kalitesini ve verimliliği olumlu yönde etkilemektedir. Çalışma sonucunda elde edilen verilerin literatür ile karşılaştırması sonucu ortaya çıkan farklar üzerinde; 2012 yılı öncesi yapılan çalışmalar için, çalışanların mesleki yeterlilik eğitimine sahip olmamalarının da etkili olduğu düşünülmektedir.Ayrıca şantiyelerde görev alan işçilerin mesleki yeterlilik belgesi alma zorunluluğunun olması ve teknolojinin her geçen gün gelişmesi buna kar- şılılık ÇŞBİTBFA'nde yer alan ekip kompozisyonlarındaki işçi sayısının ve adam saat değerleri- nin güncellenmemesinden dolayı uygulama ile bakanlık analizleri arasında literatürde de belirtil- diği üzere farklar ortaya çıkmıştır. Bu farklar, yaşanan ekonomik kriz sebebiyle taşeronların işçi sayılarını azaltma eğiliminde olmasının da etkisiyle daha da artmıştır. İnşaat işlerinde teklif hazırlanması, iş programı yapılması, kamuda ihaleye katılan yükleni- cilerin değerlendirilmesi (yapı yaklaşık maliyetinin hesaplanması) gibi işler için kullanılan işgücü verimlilikleri (adam saat değerleri), çoğunlukla Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından hazırla- nan kaynak analizlerindeki değerler baz alınarak belirlenmektedir. Fakat bu çalışma sonucunda elde edilen adam saat değerleri ile ÇŞBİTBFA'nde bulunan değerler karşılaştırıldığında görülen büyük orandaki farklara göre ÇŞBİTBFA'da güncellemeler yapılmadığı takdirde bu değerlerin baz alınarak yapıldığı hesaplamalarda (keşif çalışmaları, ekip kompozisyonu oluşturma, iş prog- ramı hazırlanması) tam olarak doğru sonuçlara ulaşılamayacağı görülmektedir. Bundan sonra yapılacak çalışmalarda, iş ölçümü yapılan şantiye sayısı arttırılmalı; farklı iş ölçüm yöntemleri kullanılarak sonuçlar kıyaslanmalı ve hareket ekonomisi prensipleri göz önüne alınarak alternatif metotlar geliştirilmelidir. ÇŞBİTBFA'ya güncel uygulamalar takip edilerek yeni çıkan iş kalemleri de eklenmelidir. İnşaat işlerinde kaynak analizleri periyodik olarak gözden geçirilmeli ve değişen teknolojiye göre güncellenmelidir. Bu güncellemeler yapılırken aktif ola- rak iş yapan firmalar tarafından oluşturulabilecek istatistikler de göz önünde bulundurulmalıdır. Ayrıca, yeni kaynak analizlerine göre rayiç bedeller revize edilmelidir. Özel sektörde aktif olarak iş yapan firmaların kendi istatistiklerini oluşturmaları ve bunu bir veri tabanında paylaşmaları ekip verimliklerinin ve rayiç bedellerin şehir bazında ve işin çeşidine göre kıyaslanmasına olanak sağlayacaktır. Firmalar tarafından açık erişimli bir platformun oluş- turulması ihaleye katılacak yüklenicilerin tekliflerini tutarlı oluşturmalarına katkı sağlayacaktır. 401 Alboğa Ö.,Çelik G.:Betonarme Bina İnşaatlarında Verimlilik Analizi KAYNAKLAR 1. Alboğa, Ö. (2019) Betonarme Binalarda İş Ölçümü ile Verimlilik Analizi Yapılması, Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi. 2. Aydın, M.K. (2019)http://www.mustafakemalaydin.com/wp-content/uploads/2014/08/In- saat_Projelerinde_Kalite_Yonetimi_Uygulamalari.pdf, Erişim tarihi: 15.08.2019, Konu: İn- şaat Projelerinde Kalite Yönetimi Uygulamaları. 3. Chuan,Q.T, Pheng,L.S. (2006)Enviromental Factors and Work Perfonmance of Project Ma- nagers in the Construction Industry, International Journal of Project Management, 24, 24- 37. https://doi.org/10.1016/j.ijproman.2005.06.001 4. Ghoddousi,P., Hosseini,M.R. (2012) A Survey Of The Factors Affectıng The Productivity Of Construction Projects in Iran, Technological And Economic Development of Economy, 18,1, 99–116. https://doi.org/10.3846/20294913.2012.661203 5. https://portal.myk.gov.tr/index.php?option=com_meslek_std_taslak&view=taslak_lis- tesi_yeni&msd=2, Erişim Tarihi:12.12.2019, Konu: Ulusal Meslek Standartları. 6. http://disk.org.tr/wp-content/uploads/2019/02/DISK-AR-Krizde-Emeg%CC%86in-Du- rumu-Arastirmasi-SON.pdf , Erişim Tarihi: 18.12.2019, Konu: Krizde Emeği Durumu Araş- tırması. 7. https://intes.org.tr/wp-content/uploads/2019/01/%C4%B0N%C5%9EAAT- SEKT%C3%96R%C3%9C-RAPORU.pdf , Erişim tarihi: 15.08.2019, Konu: İnşaat Sektörü Raporu (2019). 8. http://intes.admind.com.tr/wp-content/uploads/2017/12/sayi_134.pdf, Erişim ta- rihi:16.08.2019, Konu: İnşaat Sanayi Dergisi, 2017 raporu. 9. Ibroke,O.T., Oladinrin,T.O., Adeniyi,O., Eboreime,I.V. (2013) Analysis of Non-Excusable Delay Factors Influencing Contractors' Performance in Lagos State, Nigeria Journal of Const- ruction in Developing Countries, 18,1,53–72. 10. Ikediashi,D.I., Ogunlana,S.O., Alotaibi,A. (2014) Analysis of Project Failure Factors for Inf- rastructure Projects in Saudi Arabia: A Multivariate Approach, Journal of Construction in Developing Countries, 19,1,35–52. 11. Karim,N.A., Hassan,S.H., Yunus,J.N., Hashim,M.Z. (2012) Factors Influence Labour Pro- ductivity and the Impacts on Construction Industry, Awam International Conference on Civil Engineering &Geohazard Information Zonation.MALEZYA. 12. Kazaz, A.,Ulubeyli, S. (2004) A different approach to construction labour in Turkey: compa- rative productivity analysis,Building and Environment,39,93 – 100. https://doi.org/10.1016/j.buildenv.2003.08.004 13. Kobu, B. (1998) Üretim Yönetimi, Beta Yayınları, İstanbul. 14. Kuruoğlu,M., Bayoğlu,F.İ. (2001)Yapı Üretiminde Adam saat Değerlerinin Belirlenmesi Üzerine Bir Araştırma Ve Sonuçları. XVI İnşaat Mühendisliği Teknik Kongresi. ANKARA. 15. Olaoluwua,O., Adesanya,D.A. (2015) Productivity of Concrete Placement by Dumpers in Nigeria, International Journal of Engineering Research and Development ,11, 03,15-28. http://dx.doi.org/10.7492/IJAEC.2015.004 16. Oral,E., Mıstıkoğlu,G., Tufan,D. (2006)Zaman Etüdü İle Yapım İşlerinde Adam Saat Değer- lerinin Belirlenmesi.7.Uluslararası İnşaat Mühendisliğinde Gelişmeler Kongresi,İstanbul. 402 Uludağ Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Dergisi, Cilt 25, Sayı 1, 2020 17. Oral, M., Oral, E., Aydın, A. (2011) Supervised vs. Unsupervised Learning for Construction Crew Productivity Prediction,Automation in Construction,22,271-276.doi:10.1016/j.aut- con.2011.09.002 18. Öcal,M.E, Tat,A., Erdiş,E. (2005) Bayındırlık İşleri Birim Fiyat Analizlerindeki İşgücü Ve- rimliliklerinin İncelenmesi.3.Yapı Kongresi,İzmir. 19. REFA. (1985) İş Etüdü ve Yöntem Bilgisi. Cilt:1-2-3, MPM Yayınları, Yayın no: 544, Ankara. 20. Shehata,M.E., El-Gohary,K.M. (2011) Towards improving construction labor productivity and projects’ performance,Alexandria Engineering Journal,50,321–330. doi:10.1016/j.aej.2012.02.001 21. Tat, A. (2000) Bayındırlık İşleri Birim Fiyat Analizlerindeki İşgücü ve Makine Gücü Verim- liliklerinin İrdelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi. 22. Tufan, D. (2007) Bina İnşaatlarında Adam Saat Değerlerinin Belirlenmesi Üzerine Bir Uy- gulama Örneği, Yüksek Lisans Tezi, Mustafa Kemal Üniversitesi. 23. Ulubeyli, S., Kazaz, A., Er, B. (2014) Planning Engineers’ Estimates on Labor Productivity: Theory and Practice, Procedia- Social and Behavioral Sciences, 119 ,12 – 19. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2014.03.004 403 404