MİMARLIK OFİSLERİNDE ‘KONFOR’ VE KULLANICI MEMNUNİYETİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ Zühal Aslı SAKA T.C. BURSA ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ MİMARLIK OFİSLERİNDE ‘KONFOR’ VE KULLANICI MEMNUNİYETİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ Zühal Aslı SAKA 0000-0002-7943-771X Prof. Dr. Filiz ŞENKAL SEZER (Danışman) YÜKSEK LİSANS MİMARLIK ANABİLİM DALI BURSA– 2019 ÖZET Yüksek Lisans Tezi MİMARLIK OFİSLERİNDE ‘KONFOR’ VE KULLANICI MEMNUNİYETİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ Zühal Aslı SAKA Bursa Uludağ Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Mimarlık Anabilim Dalı Danışman: Prof. Dr. Filiz ŞENKAL SEZER Ofis binaları günümüzde, sadece çalışma mekânı olmakla kalmayıp çalışanların keyifli vakit geçirip yaratıcılıklarını sergiledikleri ve motive oldukları mekânlar haline gelmiştir. Bu sebeple kullanıcıların motivasyonunu ve çalışma aktivitelerini arttırmak için konfor koşulları daha da önem kazanmıştır. Bu çalışmada mimarlık ofislerinde çalışan kullanıcıların iç mekana ait optimum konfor koşullarını sağlamaya yönelik dikkate alınması gereken kriterlerin saptanması amaçlanmıştır. Bu konudaki etmenleri saptamak için mimarlık ofislerinde konfor koşulları ile ilgili literatür araştırması yapılarak, mimarlık ofislerinde bir alan çalışması uygulanmış ve sonuçlar istatiksel olarak incelendikten sonra genel bir değerlendirme yapılmıştır. Çalışmanın birinci bölümünde konuyla ilgili literatür araştırması yer almaktadır. İkinci bölümde konfor kavramı ve mimarlık ofislerindeki konfor koşulları tanımlanmıştır. Uluslararası ve ulusal çapta mimarlık ofislerinden örnekler incelenmiştir. Üçüncü bölümde ise mimarlık ofislerinde; demografik özellikler, ofis genel özellikleri, yapısal konfor koşulları, psikolojik ve sosyal konfor koşullarının kullanıcı üzerinde oluşturduğu memnuniyet seviyesini ölçmek amacıyla Bursa ili ve ilçelerinde bulunan ve alan çalışması için seçilen 140 mimarlık ofisinde kullanıcılara yönelik bir anket çalışması gerçekleştirilmiştir. Dördüncü bölümde anket sonuçları istatiksel olarak incelenmiş ve elde edilen bulgular konfor koşulları bağlamında ısıl konfor, görsel konfor, işitsel konfor, iç hava kalitesi ve ergonomi başlıkları altında değerlendirilmiştir. Sonuç kısmında da elde edilen bulguların genel bir değerlendirmesi yapılmış ve elde edilen sonuçlara göre mimarlık ofislerinde optimum konfor koşullarını sağlamaya yönelik dikkate alınması gereken faktörler tespit edilmeye çalışılmıştır. Anahtar Kelimeler: konfor koşulları, kullanıcı memnuniyeti, mimarlık ofisleri, ofis kavramı 2019, x+199 sayfa. ABSTRACT MSc Thesis EVALUATION OF ‘COMFORT’ AND USER SATISFACTION IN ARCHITECTURAL OFFICES Zühal Aslı SAKA Bursa Uludağ University Graduate School of Natural and Applied Sciences Department of Architecture Supervisor: Prof. Dr. Filiz ŞENKAL SEZER At the present time, the Office buildings have become not only that are worked area but also that the users display their creativity andare motivated places. For this reason, comfort conditions have gained importance in order to increase the motivation and working activities at the users. In this study, it is aimed to determine the criteria to be taken into account in order to ensure the optimum comfort conditions of the interior of the users working in architectural offices. In order to determine the factors on this subject, a literature survey was conducted on the comfort conditions in the architectural offices, a field study was conducted in the architectural offices and a general evaluation was made after the results were examined statistically. In the first part of the study, literature research was conducted on the subject. In the second chapter, the concept of comfort and comfort conditions in architectural offices are defined. Examples from architectural offices internationally and nationally have been examined. In the third section; demographic characteristics, office general characteristics, structural comfort conditions, psychological and social comfort conditions to measure the level of satisfaction created by the user in the province and districts of Bursa and selected for the field study in a survey study was conducted for 140 architectural offices. In the fourth chapter, the survey results were statistically examined and the findings were evaluated under the headings of thermal comfort, visual comfort, auditory comfort, indoor air quality and ergonomics in the context of comfort conditions. In the conclusion section, a general evaluation of the findings was made and according to the results, factors to be considered in order to ensure optimum comfort conditions in architectural offices were tried to be determined. Key words: architectural office, comfort conditions, user satisfaction, office 2019, x+199 sayfa. ÖNSÖZ VE/VEYA TEŞEKKÜR Yüksek Lisans Tez aşamasında danışmanlığımı kabul eden, ilgisi, bilgisi, samimiyeti ve pozitif enerjisi yanında muazzam sabrı ile tezime sağladığı emek ve katkılarından dolayı çok değerli danışman hocam Sayın Prof. Dr. Filiz ŞENKAL SEZER’e sonsuz teşekkürlerimi sunarım. Tez jürimde yer almayı kabul ederek, engin bilgi ve tecrübesini benim ile paylaşan Dekanımız Prof. Dr. Nilüfer AKINCITÜRK’e ve Prof. Dr. Ruşen YAMAÇLI’ya teşekkürlerimi sunarım. Tez çalışmam boyunca her türlü destek ve yardımda bulunan beni her zaman motive eden sevgili meslektaşım Büşra KÖKENER’e, katkılarından dolayı mimar Yalçın SÜMBÜL’e, alan çalışmasına ait verilerin analizlerinde yardımcı olan İstatistik Danışmanı Ömer KAPLAN’a, anketleri yapmamı sağlayan zaman ayırıp, emek veren tezime katkıda bulunan Bursa’daki 140 Mimarlık Ofisinin çok değerli sahibi veya çalışanı güzel insanlara ayrı ayrı minnetimi ve teşekkürlerimi sunarım. Benim bugünlere gelmemi sağlayan, hayatıma yön veren, eğiten, geliştiren, özlenen, elini hala üstümde hissettiğim çok değerli Bursa İl Milli Eğitim eski Müdürü rahmetli babam Engin ÖZBEK’e, beni büyüten, varlığı her zaman güç veren, herkese ilaç olan, her daim emek harcayan çok kıymetli annem Nejla ÖZBEK’e, yanımda olduğunu hep hissettiğim canım ablam Eda Zeynep Özbek KARADENİZ’e, 13 yıldır aynı yolda yürüdüğüm, beni hiçbir zaman yalnız bırakmayan, her konuda en büyük destekçim, iyi günde olduğu kadar kötü günde de dostum, hayat arkadaşım, sevgili eşim Mimar Murat Emrah SAKA’ya, iki değerli dedesinin ismini alan, evimizin enerjisi, dünyamızı güzelleştiren canım oğlum Engin Cem SAKA’ya sevgilerimi ve teşekkürlerimi sunarım. Zühal Aslı SAKA 10/09/2019 İÇİNDEKİLER Sayfa ÖZET i ABSTRACT ii ÖNSÖZ VE/VEYA TEŞEKKÜR iii İÇİNDEKİLER iv SİMGELER ve KISALTMALAR DİZİNİ v ŞEKİLLER DİZİNİ vi ÇİZELGELER DİZİNİ viii 1.GİRİŞ…………………………………………………………………………………..1 2.KONFOR KAVRAMI VE MİMARLIK OFİSLERİ 5 2.1.Ofis Kavramı ve Tarihçesi 5 2.2.Mimarlık Ofislerinde Konfor Koşulları ve Önemi 13 2.3.1. Mimarlık ofislerinde yapısal konfor koşulları 15 2.3.1.1. Isıl konfor 15 2.3.1.2. Görsel konfor 18 2.3.1.3. İşitsel konfor 20 2.3.1.4. İç hava kalitesi 23 2.3.1.5. Ergonomi 26 2.3.2. Mimarlık ofislerinde psikolojik ve sosyal konfor koşulları 29 2.3.3.Dünya’dan ve Türkiye’den örnek mimarlık ofisleri 35 3.MATERYAL VE YÖNTEM 63 3.1. Alan Çalışması için Seçilen Ofislerin Tanıtılması 64 3.2.Veri Değerlendirme 75 4.BULGULAR (BULGULAR ve TARTIŞMA) 91 5.SONUÇ (TARTIŞMA VE SONUÇ) 113 6.KAYNAKLAR 116 EK 1:Anket Çalışması 123 EK 2:Çalışmada Yer Alan Mimarlık Ofisleri 129 ÖZGEÇMİŞ 199 SİMGELER ve KISALTMALAR DİZİNİ Simgeler Açıklama m Metre km Kilometre m² Metrekare km² Kilometrekare % Yüzde X² Ki Kare Testi n Sayı F.E. Fisher’s Exact Test p Anlamlı Düzey Değeri Kısaltmalar Açıklama ASREA American Society of Heating Refrigerating and Air Conditioning Engineers IBM SPSS Statistics International Business Machines Statistical Package for the Social Sciences WHO World Health Organization Ort. Ortalama VRV Değişken Soğutucu Akışkan Debisi PVC Poli Vinil Clorür ŞEKİLLER DİZİNİ Sayfa Şekil 2.1.Ofis araçları 6 Şekil 2.2.Palace – görünüş 6 Şekil 2.3.Palace - plan 6 Şekil 2.4. Mimarlık ofislerinde mekan organizasyonu 11 Şekil 2.5. 1980'li yıllara mimari çizim 11 Şekil 2.6. 1980lerde ofisler 12 Şekil 2.7. Googleplex'te bulunan uyuma alanlarından biri 12 Şekil 2.8. Googleplex'te bir kullanıcı ve evcil hayvanı 13 Şekil 2.9. Ortam sıcaklığına bireylerin farklı tepkileri 16 Şekil 2.10. Türkiye iklim haritası 16 Şekil 2.11. Bina yerleşim tipleri 17 Şekil 2.12. Mekan genişliği ve yüksekliğinin ısıl dağılıma etkisi 17 Şekil 2.13. Doğal aydınlatmanın yetmediği yerlerde yapay aydınlatmaya başvurulması 19 Şekil 2.14. Giydirme cephenin doğal aydınlatmaya etkisi 19 Şekil 2.15. Kare ve dikdörtgen mekan 20 Şekil 2.16. Açık ofisteki işitsel konfor problemleri 21 Şekil 2.17. Ofiste ses yalıtımı uygulaması 21 Şekil 2.18.Etkinlik ve mekân kullanımına bağlı gürültü seviyeleri sınıflandırması (1000Hz) 22 Şekil 2.19. İç hava kalitesi problemlerinin kaynakları 24 Şekil 2.20. Binanın havalandırılmasına dair tasarımsal karar 24 Şekil 2.21. Havalandırma sistemi 25 Şekil 2.22.Tavan ve duvar kaplaması 27 Şekil 2.23.Döşeme kaplaması 28 Şekil 2.24. IT hizmetleri merkezi ofis mobilyaları 29 Şekil 2.25. Toplantı odası 30 Şekil 2.26.Ofisteki renkler 32 Şekil 2.27.Karşılama salonu 33 Şekil 2.28. Yemekhane alanı 34 Şekil 2.29.Spor alanı 35 Şekil 2.30. MVRDV Evi / Atölye 36 Şekil 2.31. MVRDV House / Kesit 36 Şekil 2.32. Apos2 38 Şekil 2.33. Apos2 / Planlar 38 Şekil 2.34. Selgas Cano Architectural Office 40 Şekil 2.35. Selgas Cano Architectural Office / Plan-Kesit 40 Şekil 2.36. Assemble Studio 42 Şekil 2.37. Assemble Studio / Plan 42 Şekil 2.38. AUA Studio 44 Şekil 2.39. AUA Studio / Plan 44 Şekil 2.40. Skylab 46 Şekil 2.41. Skylab / Planlar 46 Şekil 2.42. Lyttelton Studio 48 Şekil 2.43. Lyttelton Studio / Planlar-Kesit 48 Şekil 2.44. ARUP L.A. 50 Şekil 2.45. ARUP L.A. / Plan 50 Şekil 2.46. GENSLER Morristown 52 Şekil 2.47. A+I Office 54 Şekil 2.48. Gray Puksand Office 56 Şekil 2.49. Gray Puksand Office / Planlar 56 Şekil 2.50. Atölye İstanbul 58 Şekil 2.51. Atölye İstanbul / Bölümler 58 Şekil 2.52. DesignOn Ankara 60 Şekil 3.1. Bursa fiziki haritası 63 Şekil 3.2. Bursa ilinin ilçeleri 63 Şekil 3.3. İlçelere göre anket yapılan ofislerin dağılımı 64 Şekil 3.4.Alan çalışmasında incelenen ofislerin yerleri 71 Şekil 3.5. Alan çalışmasında incelenen ofisler – Bölüm 1: Karacabey, Mustafa Kemalpaşa 72 Şekil 3.6. Alan çalışmasında incelenen ofisler – Bölüm 2: Gemlik, Mudanya, Nilüfer, Osmangazi, Yıldırım 73 Şekil 3.7.Alan çalışmasında incelenen ofisler – Bölüm 3: Gürsu, İnegöl, Kestel 74 Şekil 3.8. Demografik özelliklere göre dağılımlar 75 Şekil 3.9. Ofis genel özelliklerine göre dağılımlar 77 Şekil 3.10. Kullanıcı memnuniyetine göre dağılımlar 83 Şekil 4.1. Konfor koşulları ile demografik özellikler arasındaki memnuniyet durumunun incelenmesi 91 Şekil 4.2. Konfor koşulları ile diğer ofis özelliklerinin memnuniyet durumunun incelenmesi 105 ÇİZELGELER DİZİNİ Sayfa Çizelge 2.1. Yapılan işe göre gerekli aydınlık düzeyi 18 Çizelge 2.2. MVRDV House 37 Çizelge 2.3. Apos2 39 Çizelge 2.4. Selgas Cano Architectural Office 41 Çizelge 2.5. Assemble Studio 43 Çizelge 2.6. AUA Studio 45 Çizelge 2.7. Skylab Architectural Office 47 Çizelge 2.8. Lyttelton Studio 49 Çizelge 2.9. ARUP L.A. 51 Çizelge 2.10. GENSLER Morristown 53 Çizelge 2.11. A+I Office 55 Çizelge 2.12. Gray Puksand Office 57 Çizelge 2.13. Atölye İstanbul 59 Çizelge 2.14. DesignOn Ankara 61 Çizelge 3.1. Engin Özbek İnşaat Mimarlık 70 Çizelge 3.2. Kullanıcı tipi dağılımı 76 Çizelge 3.3. Cinsiyet dağılımı 76 Çizelge 3.4. Yaş aralığı dağılımı 76 Çizelge 3.5. Öğrenim durumu dağılımı 76 Çizelge 3.6. Ofis büyüklüğü dağılımı 78 Çizelge 3.7. Ofis şekli dağılımı 78 Çizelge 3.8. Çalışan kişi sayısı dağılımı 78 Çizelge 3.9. Isıtma yöntemi dağılımı 79 Çizelge 3.10. Soğutma sistemi dağılımı 79 Çizelge 3.11. Pencere durumu dağılımı 79 Çizelge 3.12. Pencere malzemesi dağılımı 80 Çizelge 3.13. Pencere sistemi dağılımı 80 Çizelge 3.14. Aydınlatma şekli dağılımı 80 Çizelge 3.15. Yapay aydınlatma yöntemi dağılımı 80 Çizelge 3.16. Havalandırma yöntemi dağılımı 81 Çizelge 3.17. Döşeme kaplama dağılımı 81 Çizelge 3.18. Tavan kaplama dağılımı 81 Çizelge 3.19. Duvar kaplama dağılımı 82 Çizelge 3.20. Duvar rengi dağılımı 82 Çizelge 3.21. Duvarda yalıtım varlığı dağılımı 82 Çizelge 3.22. Oturma üniteleri dağılımı 83 Çizelge 3.23.Mekân planlamasının memnuniyetine göre dağılımlar 84 Çizelge 3.24.Mekânın duvar malzemesinden memnuniyet dağılımı 85 Çizelge 3.25.Mekânın döşeme malzemesinden memnuniyet dağılımı 85 Çizelge 3.26. Mekânın tavan malzemesinden memnuniyet dağılımı 86 Çizelge 3.27. Mekânın oturma ünitelerinden memnuniyet dağılımı 86 Çizelge 3.28. Mekânın sıcaklığından memnuniyet dağılımı 87 Çizelge 3.29. Mekânın görsel konforundan memnuniyet dağılımı 88 Çizelge 3.30.Mekânın işitsel konforu açısından memnuniyet dağılımı 89 Çizelge 3.31.Mekânın iç hava kalitesi açısından memnuniyet dağılımı 90 Çizelge 3.32. Mekânın ergonomi açısından memnuniyet 90 Çizelge 4.1. Ofis türlerine göre ısıl konfor koşulları ile memnuniyet durumunun incelenmesi 92 Çizelge 4.2.Kullanıcı türlerine göre ısıl konfor koşulları ile memnuniyet durumunun incelenmesi 92 Çizelge 4.3. Cinsiyete göre ısıl konfor koşulları ile memnuniyet durumunun incelenmesi 93 Çizelge 4.4. Öğrenim durumuna göre ısıl konfor koşulları ile memnuniyet durumunun incelenmesi 93 Çizelge 4.5. Yaşa göre ısıl konfor koşulları ile memnuniyet durumunun incelenmesi 94 Çizelge 4.6. Ofis türlerine göre görsel konfor koşulları ile memnuniyet durumunun incelenmesi 94 Çizelge 4.7. Kullanıcı türlerine göre görsel konfor koşulları ile memnuniyet durumunun incelenmesi 95 Çizelge 4.8. Cinsiyete göre görsel konfor koşulları ile memnuniyet durumunun incelenmesi 95 Çizelge 4.9. Öğrenim durumuna göre görsel konfor koşulları ile memnuniyet durumunun incelenmesi 96 Çizelge 4.10.Yaşa göre görsel konfor koşulları ile memnuniyet durumunun incelenmesi 96 Çizelge 4.11. Ofis türlerine göre işitsel konfor koşulları ile memnuniyet durumunun incelenmesi 97 Çizelge 4.12. Kullanıcı türlerine göre işitsel konfor koşulları ile memnuniyet durumunun incelenmesi 97 Çizelge 4.13. Cinsiyete göre işitsel konfor koşulları ile memnuniyet durumunun incelenmesi 98 Çizelge 4.14. Öğrenim durumuna göre işitsel konfor koşulları ile memnuniyet durumunun incelenmesi 98 Çizelge 4.15.Yaşa göre işitsel konfor koşulları ile memnuniyet durumunun incelenmesi 99 Çizelge 4.16. Ofis türlerine göre iç hava kalitesi koşulları ile memnuniyet durumunun incelenmesi 99 Çizelge 4.17.Kullanıcı türlerine göre iç hava kalitesi koşulları ile memnuniyet durumunun incelenmesi 100 Çizelge 4.18. Cinsiyete göre iç hava kalitesi koşulları ile memnuniyet durumunun incelenmesi 100 Çizelge 4.19. Öğrenim durumuna göre iç hava kalitesi koşulları ile memnuniyet durumunun incelenmesi 100 Çizelge 4.20. Yaşa göre iç hava kalitesi koşulları ile memnuniyet durumunun incelenmesi 101 Çizelge 4.21.Ofis türlerine göre ergonomi koşulları ile memnuniyet durumunun incelenmesi 101 Çizelge 4.22. Kullanıcı türlerine göre ergonomi koşulları ile memnuniyet durumunun incelenmesi 102 Çizelge 4.23. Cinsiyete göre ergonomi koşulları ile memnuniyet durumunun incelenmesi 102 Çizelge 4.24. Öğrenim durumuna göre ergonomi koşulları ile memnuniyet durumunun incelenmesi 102 Çizelge 4.25. Yaşa göre ergonomi koşulları ile memnuniyet durumunun incelenmesi 103 Çizelge 4.26. İlişki durumu 104 Çizelge 4.27. Duvarda yalıtım varlığı ile ısıl konfor koşulları arasındaki memnuniyet durumunun incelenmesi 105 Çizelge 4.28. Isıtma sistemi ile ısıl konfor koşulları arasındaki memnuniyet durumunun incelenmesi 105 Çizelge 4.29. Aydınlatma yöntemi ile görsel konfor koşulları arasındaki memnuniyet durumunun incelenmesi 106 Çizelge 4.30. Döşeme kaplama malzemesi ile görsel konfor koşulları arasındaki memnuniyet durumunun incelenmesi 106 Çizelge 4.31. Duvar rengi ile mekânın doğal aydınlatması arasındaki memnuniyet durumunun incelenmesi 107 Çizelge 4.32. Duvarlarda yalıtım ile işitsel konfor koşulları arasındaki memnuniyet durumunun incelenmesi 107 Çizelge 4.33. Tavan kaplama ile işitsel konfor koşulları arasındaki memnuniyet durumunun incelenmesi 108 Çizelge 4.34. Havalandırma sistemi ile iç hava kalitesi konfor koşulları arasındaki memnuniyet durumunun incelenmesi 108 Çizelge 4.35. Oturma ünitelerinden memnuniyet ile ergonomi koşulları arasındaki memnuniyet durumunun incelenmesi 108 Çizelge 4.36. Mekânın planlamasından memnuniyet ile ergonomi koşulları arasındaki memnuniyet durumunun incelenmesi 109 Çizelge 4.37.İlişki durumu 109 x 1. GİRİŞ Ofis binaları 16. yüzyıldan itibaren düzen, disiplin ve otoritenin simgesi olarak hayatımızda önemli bir yere sahip olmuştur. Mimari bir olgu olarak da üzerine ciddi çalışmalar yapılmıştır. Ofis kavramı insanoğlu için sadece gelip çalıştıkları mekan olmaktan çıkıp aynı zamanda keyifli vakit geçirip yaratıcılıklarını sergiledikleri ve motive oldukları mekanlar olarak günümüzde yerini almaktadır. Konfor; kullanıcıların içinde bulundukları ortamdaki memnuniyet ile ölçülmektedir. Sağlıklı ve verimli olabilmek için yaşanan mekânların kullanım amaçlarıyla ilişkili olarak; yapısal konfor koşulları, psikolojik ve sosyal konfor koşulları, mekânsal organizasyon, malzemeler ve ergonomi ile ilgili bazı özellikleri sağlaması gerekmektedir. Konfor koşulları sağlanmış bir ortamda çalışmanın, kullanıcıların odaklanmaları ve işlerini daha iyi yapmalarında büyük bir etkisi vardır. Bu sayede yapılan işin kalitesi ve kullanıcıların performansı artmaktadır (Kamarulzaman ve ark. 2011). Bu çalışmada mimarlık ofislerinde konfor koşullarının sağlanması için gereken faktörlerin araştırılması amaçlanmaktadır. Bu konudaki etkenleri saptamak için literatür araştırmasıyla birlikte bir alan çalışması da yapılmıştır. Ulusal Tez Merkezi veri tabanında ‘konfor koşulları’ anahtar kelimesi ile yapılan son 25 yıla ait yüksek lisans ve doktora tezlerinin başlıkları kronolojik şekilde aşağıda belirtilmiştir. 1994 yılında yazılmış olan tezlere bakıldığında “Hasta ve muayene odalarının görsel konfor koşulları açısından incelenmesi ve değerlendirilmesi” (Bayar 1994), “Tıp okulların akustik konfor koşullarının incelenmesi ve değerlendirilmesi” (Kesgün Yılmaztürk 1994) olmak üzere iki adet tez bulunmaktadır. 1996 yılında yazılmış olan tezlere bakıldığında “Pencerelere uygulanan gölgeleme araçlarının tasarımında iklimsel ve görsel konfor koşullarının sağlanması amacıyla kullanılabilecek bir yaklaşım” (Köknel Yener 1998) adlı bir adet tez bulunmaktadır. 1998 yılında ise “Evaluation of design studies in terms of environmental comfort conditions / Tasarım stüdyolarının çevresel konfor koşulları açısından değerlendirilmesi” (İğdir 1998) adlı tez bulunmaktadır. 2002 yılında yazılmış olan “Yapıda giydirme cephe sisteminin kullanımında optimal konfor koşullarının sağlanması için performans kriterlerinin araştırılması / An Investigation of a performance criteria for providing optimal comfort conditions in using cladding wall structure in a building” (Şenkal 2002) adlı tez bulunmaktadır. 2004 yılındaki tez ise “İlköğretim okullarında dersliklerin mekansal niteliklerinin fiziksel konfor koşulları bağlamında irdelenmesi / Examination and analysis of spatial qualties of classes in primary and secondary schools in respect of physical comfort conditions”(Güloğlu 2004) adlı tezdir. 2005 yılında yazılmış olan tez ise “Ofislerde aydınlık düzeyi, parıltı farkı ve renk sıcaklığının görsel konfor koşullarına etkisi: Bir model çalışması Effects of illuminance level, color temperature and luminance on visual comfort conditions at office settings: A model study” (Manav 2005) adlı tezdir. 2006 yılında yazılmış olan tezlere bakıldığında ise “Assessing thermal comfort conditions; A case study on the METU Faculty of Architecture building / Orta Doğu Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi binasındaki iklimsel konfor koşullarının değerlendirilmesi”(Çakır 2006), “Assessment of lighting performance of PVC and PMMA materials in office spaces in terms of visual comfort / PVC ve PMMA malzemelerin ofis mekânlarındaki görsel konfor koşulları açısından performanslarının değerlendirilmesi” (Öztürk 2006) adlı iki adet tez bulunmaktadır. 2008 yılında ise “Hasta yatak odalarında görsel konfor koşullarının örneklerle incelenmesi / Evaluation of patient rooms in terms of visual comfort conditions with examples” (Özil 2008) adlı tez bulunmaktadır. 2009 yılında yazılmış “Sağlık yapılarında konfor koşullarının sağlanması üzerine bir araştırma / A study about to provide comfort conditions in healthcare buildings” (Karaman 2009) adlı bir adet tez bulunmaktadır. 2010 yılında ise “Yatlarda gürültüden rahatsızlığın saptanması, sağlanması gereken akustik konfor koşulları, örnek proje uygulamaları ve karşılaştırılması / Determination of annoyance of noise in yachts, required acoustical conditions, application alternatives for sample projects and comparisons” (Yıldırım 2010) adlı bir adet tez bulunmaktadır. 2013 yılında yazılmış “Müzelerin sergileme mekanlarında yenilikçi yapay aydınlatma uygulamalarının görsel konfor koşulları açısından incelenmesi: Salt Galata örneği / A study of innovative artificial lighting practices in exhibiton places of museums in terms of visual comfort: The case of Salt Galata” (Karaoğlu 2013) adlı bir adet tez bulunmaktadır. 2014 yılında yazılmış olan tezler ise “Eğitim yapılarının fiziksel konfor koşullarının öğrenci başarısına etkisi / Effect of education bulildings physical comfort conditions on student's achievement” (Al 2014), “Sahipsiz köpeklere yönelik bakım, tedavi ve rehabilitasyon merkezlerinin konfor koşullarının belirlenmesi ve standardizasyon önerileri / Determination of comfort conditions for the care, treatment and rehabilitation centers intended for stray dogs and suggestions for standardizations” (Ofluoğlu 2014), “Eğitim mekanlarının akustik konfor koşulları bakımından irdelenmesi: DEÜ Mimarlık Fakültesi örneği / Examination of lecture rooms in terms of acoustic comfort comditions: Case of DEU Faculty of Architecture” (Berber Üçkaya 2014)adlı üç adet tezdir. 2015 yılında ise “Sıcak-kuru iklim bölgelerinde bina kabuğu iklimsel performansının yaz konfor koşulları açısından değerlendirilmesine yönelik bir çalışma / A study for thermal performance evaluation of building envelope in terms of summer comfort conditions in hot-dry climate” (Ekizce Can 2015) adlı bir adet tez bulunmaktadır. 2017 yılında yazılmış “Çift kabuk cephe sistemlerinde işitsel konfor koşulları açısından gereksinimler ve önlemler / Requirements and precautions for the audience compliance conditions in double skin facade systems” (Balcı Eryılmaz 2017) adlı bir adet tez bulunmaktadır. 2018 yılında ise “Sıcak-nemli iklim bölgelerinde avlu boyutlarının binalardaki konfor koşullarına etkisinin değerlendirilmesi / An evaluation of the effects of courtyard dimensions on thermal comfort conditions in buildings in hot-humid climatic regions” (Bekar 2018), “Şanlıurfa İli'nde biyoklimatik konfor koşulları ile doğal ölüm olayları arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi (2013 -2015) / Evaluation of the relationship between bioclimatic comfort conditions and natural mortality cases in Şanlıurfa province (2013-2015)” (Kolbüken 2018), “Hesaplanan ve algılanan iklimsel konfor koşulları arasındaki ilişkinin bir eğitim binasında incelenmesi / Investigating the relationship between predicted and perceived thermal comfort conditions in an educational building” (Kuru 2018) adlı üç adet tez bulunmaktadır. 1994-2018 yılları arasında yayınlanmış yüksek lisans ve doktora tezleri ‘konfor koşulları’ anahtar kelimesi ile tarandığında 21 adet tez çalışması elde edilmektedir. Yapılan çalışmalarda yapılar belli bir konfor koşulu üzerinden değerlendirilmiş ya da başka yapı tipleri olarak ele alınmıştır. Bu çalışmada, mimarlık ofislerinde oluşan fiziksel konfor koşulları, psikolojik ve sosyal konfor koşulları, mekânsal işlevsellik açısından konfor koşulları, kullanılan malzeme ve insan üzerine etkileri açısından konfor koşulları ele alınmıştır. Bursa’daki mimarlık ofisi kullanıcılarının ofis iç mekân konfor koşullarından memnun olma durumunu inceleyen bir alan çalışması gerçekleştirilmiştir. 2. KONFOR KAVRAMI VE MİMARLIK OFİSLERİ Çalışma mekânı ihtiyacı, çağdaş yaşama geçiş ile birlikte başlamıştır. Ofisler de, bu ihtiyaç arayışından meydana gelmiştir. Çalışmanın bu bölümünde ofis kavramı ve konfor ilişkisi anlatılmaktadır. 2.1. Ofis Kavramı ve Tarihçesi Bu bölümde ofis kavramı ve ofislerin tarihçesinden bahsedilecektir. İlk olarak ofis kavramına bakacak olursak; ofisler, Mitchell’in tanımına göre belgelerin, hesabın ve görsel elemanların toplanıp depolandığı hem de iletilip dağıtıldığı, bilgiye dayalı mekânlar olarak nitelendirilmektedir (İmal 2009). Ofisler mekândan önce, hizmet veren oluşumlardır. Ofislerin verdiği hizmete göre organizasyonlar ve yer aldıkları mekân ile bina anlam kazanmaktadır. Günümüz koşullarında ise hizmeti alıcıya verirken, dış koşullar ile etkileşimi minimuma indirmek için kapalı alanlara ( depolama, çalışma alanları ) ihtiyaç duyulmaktadır. Ofisler kavramsal olarak, düzenleyici niteliği taşımaktadır. Bu nedenle ofislerin insanoğlunun hayatında önemli bir yeri vardır. Her ne kadar insan hayatındaki gelişmelerin sonucu olarak 19. yy’ da yaygınlaşsa da ilk ofis binalarına 16. yy ‘da rastlanmaktadır. 16. ve 18. yüzyıllar arasında ticaret ağları tüccarların hususi konutları ile kahvehaneler arasında geçmektedir. Bu sebeple ‘ofis’ teriminin fiziksel bir bina haline gelmesi çok zaman almıştır. 19. yüzyıla kadar kurulan ekonomik düzende, konut ve işyerlerini birbirinden ayırmak mümkün değildir. Söz konusu dönemlerde konutların zemin katlarında bulunan ofisler, ilerleyen zamanlarda konutlardan ayrı fakat aynı mahallede küçük hacimlerde yer almaktaydı (Scognamillo 1991). 1544’te Mors alfabesi, 1866’da daktilo ve 1874’te telefonun (Şekil 2.1) icadıyla insanlar aynı mahallede yer alan çalışma ve konut alanlarını farklı mahalle, semt, şehir olarak genişletme imkânı bulmuşlardır (Sakar 2010). Şekil 2.1.Ofis araçları(Anonim 2019a), (Anonim 2019b), (Anonim 2019c) Şekil 2.2.Palace – görünüş (Sarıcıoğlu ve Yaman 2017) Şekil 2.3.Palace - plan (Sarıcıoğlu ve Yaman 2017) 1560-1574 yıllarında inşa edilen Uffizi Palace ilk ofis yapısı olarak kabul edilmektedir (İmal 2009). Bu mekânsal düzen ilk ofis binasından günümüze kadar çeşitli değişimler geçirmiştir. İnsanoğlu artık makineleri kontrol eden ve kas gücünü kullanan makine işçisinden öte daha çok zekâsını kullanarak bilgi işçisi olarak çalışmaktadır. Sürekli zihinlerini aktif tutabilmek için motive edici, zevk uyandıracak ve yaratıcılıklarını ortaya çıkarabilecekleri mekân arayışı içindedir. Bu değişimlerle ofis binaları artık mimarlık için önemli bir yapı tipi olmuştur. Yıldız (2003) tarafından aktarılan bilgilere göre 21. yüzyılda dünyanın küreselleşme sürecine girmesini sağlayan iletişim, ulaşım, malzeme bilimi, inşaat mühendisliği, bilgisayar ve enformasyon teknolojisi konularındaki yenilikler ve bu sürecin devamında insan hayatının ve ihtiyaçlarının sürekli değişmesi, ofis mekânlarının her geçen gün gelişerek çağa uyum sağlamasını gerektirmiştir (Sakar 2010). Günümüzde ofisler, çalışanların bir diğer deyişle bilgi işçilerinin işlerini gerçekleştirmek için özerk mekân ve binalar olarak tasarlanmaktadır. 1920 yıllarından itibaren ofis mekânlarında fonksiyonellik daha önemli iken, içinde bulunduğumuz dönemde daha önce göz ardı edilmiş güneş ve ısı sorunlarına da değinilmiştir. Planlamada fonksiyonel yaklaşımın üzerinde durulduğu 1950 ve 1960’lı yıllarda, ofislerin düzgün planlanmış, işlevsel ve ilham verici olmasına özen gösterilmiştir. 19. yüzyılda ise eğitim, büyük ofislerin en temel işlevi olmuştur. İşverenlerin elemanlarını kendi işyerlerinde eğitme ihtiyacı, o dönemde eğitim verecek ayrı kurumlar olmadığı için doğmuştur (Duffy ve Wankum 1967). 19. yüzyılın ikinci yarısında yaşanan gelişmeler ile birlikte çağdaş ofis binaları ortaya çıkmıştır. İletişimdeki gelişmeler ise iş yöntemlerinin kökten değişmesine ve çağdaş ofis binalarına geçilmesindeki en büyük nedendir. Frank Lloyd Wright 1904’te tüm ofis binalarına örnek olacak olan Larkin Mail Order Company için bir ofis binası tasarlamıştır. Bu ofis binasında kütüphane, revir, kadın ve erkekler için ayrı tasarlanmış tuvaletler, ayrı duş ve dolapları, dinlenme odaları mevcuttur. Frank Lloyd Wright’ın bu tasarımı ile birlikte ofis binalarında kullanıcılara yönelik sosyal gereksinimler için özel mekânlarda tasarlanmaya başlanmıştır (Sakar 2010). Ofisler 20. yüzyıla fabrika görünümünde üretim ağırlıklı çalışarak girerken, 1950’lerden sonra çağdaş iletişim teknolojisinin gelişmesi ile birlikte günümüzdeki formuna dönüşmüştür. 21. yüzyıl ile birlikte teknolojinin bize sunmuş olduğu bilgisayar, faks, yazıcı vb. gelişmiş ofis araç gereçleri tüm iş kollarında yaygın olarak kullanıma başlanmıştır. Bu gelişmeler sonucunda ofis binaları, hem teknik donanım hem de kullanım özellikleri açısından çağa ayak uydurmak zorunda kalmıştır. 20. yüzyılın sonuna doğru ofis kavramının geçirdiği iki değişiklik daha vardır. Bu değişikliklerden ilki, ekonomik olma şartı yerine, güç ve organizasyonu tasarlamanın öncelik kazanmış olmasıdır. Diğer değişiklik ise teknolojinin ofislere yön vermesi olmuştur. Ofis tasarımına yön veren değişikliklerden biri asansörün icadıdır. 1870 yılında ilk hidrolik asansör C. W. Baldwin tarafından icat edilmiş olup, elektrikli asansör kullanımı da 1887’de başlamıştır. Böylelikle çok katlı binaların yapımında sirkülasyonun sağlanması için düşeyde gerekli olan mekanik eleman da icat edilmiştir. Düşey sirkülasyon elemanıyla birlikte gelen yükselme hareketi 12 kattan Manhattan Building ile 16 kata, Masonic Temple ile 22 kata ulaşmıştır. Uzun yıllar Amerika’yı etkisi altında bırakan yüksek ofis binası fikri, 1960 yılından sonra Avrupa’nın gündeminde yer almaya başlamıştır. Amerika’nın aksine Avrupa’da tasarımlar arası yükseklik yarışı olmamıştır. Paris’te yapılan Maine Maontparnasse ofis binası, 64 katı ve 229 metre yüksekliği ile Avrupa da yer alan en yüksek binalar arasındadır (Sakar 2010). Gökdelenler, dünyadaki ofis binalarının gelişimindeki en son aşamadır ve yaşadığımız çağda kullanıcılarına her türlü hizmeti verebilmek için şehir merkezini, restoran ve dükkânlarıyla tüm temel ihtiyaçları karşılayacak şekilde kendi içinde konumlandırmaya başlamıştır. İletişim alanında yapılan gelişmeler ile birlikte en modern ekipmanlarla donatılan gökdelenler, ‘akıllı bina’ olarak isimlendirilen ileri teknoloji otomasyon sistemleri ile yapılmaya başlanmıştır. Ofislerin yapısal olarak değişiminden ayrı mekan organizasyonu olarak değişimini de ele alabiliriz. Bu konuda yapılan uluslararası çalışmalarda ‘space organization in offices’ offices’ anahtar kelimesi ile literatür araştırması yapıldığında; “Comparative study of the factors affecting the generativity of office spaces” (Maziar ve ark. 2019) adlı çalışma ofis mekanlarının üretkenliğini etkileyen faktörleri karşılaştırma yöntemiyle incelemiştir, “Personalization of Space in Office Environments” (Taraneh 2009) adlı çalışma ofis mekanlarının kullanıcılar tarafından kişiselleştirilmesini ve çalışma alanlarındaki mekan düzenlemesini incelemektedir, "Open space=open minds? Unintended consequences of pro-creative office design” (Thanem ve ark. 2011) adlı çalışma ofis organizasyonunun kullanıcıların yaratıcılıklarını nasıl etkilediğini incelemektedir. Bu literatür taraması ışığında çalışma mekânlarını derinliklerine göre çalışma mekânları ve iç mekân düzeyine göre çalışma mekânları olarak iki gruba ayırabiliriz (Şekil 2.4). Derinliklerine göre çalışma mekanları kendi içinde dört gruba ayrılıyor; derinliği az olan mekânlar (4-5m), orta derinlikte mekânlar (6-10m), derin mekânlar (11-19m) ve çok derin mekânlar (>20m) (Özdamar 2017). İç mekan düzeyine göre çalışma mekanları ise geleneksel (hücre) planlı ofis sistemi, açık planlı ofis sistemi (Bull Pen sistemi-Yönetici çekirdek sistemi-Açık yerleşme sistemi), serbest düzenli ofis sitemi, grup düzenli ofis sistemi ve karma düzenli ofis sistemi olmak üzere 5 alt grupta incelenmektedir (İmal 2009). Derinliklerine göre çalışma mekanlarını incelediğimizde derinliği az olan mekanlar geleneksel ofis düzenine, doğal aydınlatma ve havalandırmaya uygun mekanlardır. Derinlik arttıkça doğal aydınlatma ve havalandırmadan yararlanmak güçleşmektedir ve bu sebeple yapay aydınlatma ve havalandırmaya aynı zamanda yeni dolaşım ağına (çekirdek) ihtiyaç duyulmaktadır (Özdamar 2017). Derinlik arttıkça bu mekanlar küçük mekanlara bölünmeye uygun hale gelmektedirler. İç mekan düzeyine göre çalışma mekanlarını incelediğimizde ofislerin zamana göre değişim gösterdiği görülmektedir. İlk olarak geleneksel planlı ofis sitemine baktığımızda kullanıcılar kalıcı duvarlar ile birbirlerinden ayrılmaktadır. Bu sistem kişiye özel mekanlar sağlarken, esnek olmayan bir yapıya sahiptir. Bundan sonraki aşamalarda ise kullanıcılar arasındaki kalıcı duvarlar yıkılarak daha esnek ayrımlara sahip olan mekanlar elde edilmiştir. Bu geçiş ile mahremiyet ve statü eksikliği, gürültü gibi sorunlar ortaya çıkmıştır. Bu sorunlara da çözüm olarak sesi emen malzemeler ve bunlara ek olarak hareketli tefrişler tercih edilmeye başlanmıştır (Varlı 2004). Şekil 2.4. Mimarlık ofislerinde mekan organizasyonu (Kişisel arşiv) 1980’li yıllara kadar olan mimarlık ofisleri ve diğer ofis tipleri ile günümüzde en çok beğenilen ofisler arasından ‘Googleplex’ örneğini karşılaştırdığımızda aralarında çok büyük farklar olduğu gözlenmektedir. 1982 yılına kadar bilgisayar tabanlı çizim kullanılmadığı için büyük masalar ve elle çizim için kullanılan çizim aletleri bulunmaktadır. İnsanlar çizim yapabilmek için masaların üzerine çıkmaktadırlar (Şekil 2.5.). Mimarlık ofisleri dışındaki genel ofislerin durumuna baktığımızda ise bireysel çalışma alanlarında büyük bir bilgisayar, telefon, yazıcı gibi aletler görülmektedir (Şekil 2.6.). O dönemde kullanıcılar kendilerine ait kesin hatlar ile diğer kişilerden ayrılmış özel bir alana sahipler. Kullanım şekli olarak özelleşmiş alanlar mevcut değildir (dinlenme alanı, sosyal aktivite alanı, spor alanı, vs.). Mekanlarda tek düze renkler uygulanmaktadır. Şekil 2.5. 1980'li yıllara mimari çizim (Anonim 2019ç) Şekil 2.6. 1980lerde ofisler (Anonim 2019d) Günümüz ofislerinden ‘Googleplex’ örneğini incelediğimizde ise kullanıcıların yorulduğunda uyuma alanları (Şekil 2.7.), çalışma alanlarından ayrı sosyalleşme alanları da bulunmakta aynı zamanda kullanıcılar kendi ev hayvanlarıyla (Şekil 2.8.) birlikte ofislerine gelip onlarla birlikte vakit de geçirebilmektedirler (Arabacıoğlu ve Arabacıoğlu 2011). Kullanılan mekan özelliklerine göre duvarların renkleri ve mekanda kullanılan malzemeler değişmektedir. Şekil 2.7. Googleplex'te bulunan uyuma alanlarından biri (Arabacıoğlu ve Arabacıoğlu 2011) Şekil 2.8. Googleplex'te bir kullanıcı ve evcil hayvanı (Arabacıoğlu ve Arabacıoğlu 2011) 2.2. Mimarlık Ofislerinde Konfor Koşulları ve Önemi Bu bölümde konfor kavramı ile ilgili tanımlamalar yaparak, konfor koşullarının önemi ve bu koşulların neler olduğu belirtilmektir. Konfor koşulları, yapısal konfor koşulları, psikolojik ve sosyal konfor koşulları olarak iki şekilde ele alınmaktadır. Konfor kavramı insanın bulunduğu koşullarda en az çaba ile en yüksek memnuniyet durumudur (Sezer 2004). Konfor aynı zamanda kullanıcıların içinde bulundukları ortamdaki memnuniyetinin göstergesi anlamına da gelmektedir. Çalışılan mekânlar kullanım amaçlarına uygun olarak; ısı, su, nem ve ses ile ilgili gerekli kriterleri sağlayarak sağlıklı ve verimli hale getirilmektedir. Konfor koşullarının sağlanması, kullanıcıların fiziksel ve psikolojik sağlıklarının istenilen düzeyde olabilmesi için gerekli en önemli kriterlerden biridir. Dünya Sağlık Örgütünün tanımına göre sağlık; sadece hastalık olmaması hali değil, aynı zamanda fiziksel, ruhsal ve sosyal refaha sahip olma durumudur (Anonim 2019e). Bu nedenle konfor koşullarının sağlanması ofis yapıları için önem arz etmektedir. Fiziksel performansı üst düzeye çıkarmadaki en etkili rol bina içinde konfor koşullarının gerçekleştirilmesidir ve böylece insanların psikolojik açıdan çevresinden memnuniyet duyması sağlanmış olur (Şenkal 2003). Mimarlık ofislerini ele aldığımızda çalışma saatlerinin uzunluğu, sürekli durağan bir şekilde çalışma, ofis ortamının konfor koşullarını daha da önemli hale getirmektedir. Uluslararası yapılan çalışmalar ‘comfort conditions in offices’, ‘physical comfort conditions in offices’ ve ‘psychological comfort conditions’ anahtar kelimeleri ile incelendiğinde; “Control of visual conditions for open-plan offices” (Maximilien ve ark. 2011) adlı çalışma ofisteki performansı etkileyen görsel ihtiyaçları değerlendirmektedir, “Impact of Glazing on Thermal Comfort, Relative Humidity, and Lighting Level in Office Spaces” (Özkan Öztürk 2018) adlı çalışma da Ankara’nın Mustafa Kemal mahallesinde bulunan 3 ofis yapısını ele alarak iç mekan çevresel koşulları incelenmiştir, “Thermal comfort in Philippine office buildings: the Coolth preference” (Andamon 2004) adlı çalışma ısıl olmayan faktörlerin konfor algısındaki rolü ve ısıl konfor konusunu iklimlendirilen Makai City’deki ofis binalarının verileri ile değerlendirmektedir. “Indoor air quality and thermal comfort in elderly care centers” (Mendes ve ark. 2015) adlı çalışma Portekiz’deki 22 yaşlı bakım merkezleri üstünde çalışma yaparak çevresel değişkenleri ve binalarını değerlendirmiştir. “Visual adaptability in architecture : Effects of level change in users’ sensation” (Montolio ve ark. 2012) adlı çalışma mimarideki görsel adaptasyonun fiziksel ve psikolojik boyutlarını incelemektedir, “Visual and acoustic adaptability in architecture: Effects of level change in users’ sensation” (Alonso ve ark. 2013) adlı çalışma mimari yapılardaki görsel ve işitsel adaptasyonun fiziksel ve psikolojik boyutlarını incelemektedir, “Psychological effects of office space layouts” (Kader2008) adlı çalışma ise ofis düzeninin psikolojik etmenlerini incelemektedir. Uluslararası yapılan çalışmalar ‘office comfort conditions’ anahtar kelimesi ile incelendiğinde; “Thermal Comfort Assesment of an Office Building in Tropical Climate Condition” (Kelly ve ark. 2018) adlı bu deneysel çalışma, ofis yapılarında ASHRAE standardı dikkate alınarak yapılmıştır, “Thermal comfort and draught assessment in a modern open office building in Tallinn” (Martin ve ark. 2019) adlı çalışma ise iç mekanın ısıl koşullarını konu alan web tabanlı anket çalışması yapılarak Tallinn’deki açık ofislerin ısıl konfor koşullarını incelemiştir, “Assessment of daylight performance of a commercial office space in hot, arid climate for enhanced visual comfort conditions” (Saraf ve Bhavani 2017) adlı çalışma Daysim software adlı yazılım programına dayalı bir simülasyon çalışmasıdır ve Abu Dhabi, UAE’nin sıcak ve kurak iklimi için uygun gölgelendirme stratejilerini araştırmaktadır, “Design and comfort in office space” (Lepore 2017) adlı çalışma ise ofis ortamının çevreyle ilişkisini incelemektedir. Bu çalışmalar ışığında mimarlık ofislerindeki konfor koşulları, fiziksel ve psikolojik olarak iki ayrı gruba ayırılacaktır. Fiziksel konfor koşulları ise ısıl, görsel, işitsel konfor koşulları, iç hava kalitesi ve ergonomi olarak beş ayrı grupta incelenecektir. 2.3.1. Mimarlık ofislerinde yapısal konfor koşulları Yapıların fiziksel koşulları kullanıcıların konfor koşullarını direkt ya da dolaylı olarak etkilemektedir. Mimarlık ofisi kullanıcılarının çalışma mekânlarından memnun olması için sağlanması gereken yapısal konfor koşulları vardır. Çalışmanın bu bölümünde yapısal konfor koşulları; ısıl konfor, görsel konfor, işitsel konfor, iç hava kalitesi ve ergonomi olarak 5 başlık altında incelenecektir. 2.3.1.1. Isıl konfor Yapısal konfor koşulları arasından ilk olarak ısıl konforu ele aldığımızda, kullanıcıların ısıl yönden konforlu hissedebilmesi için öncelikle kullanıcı ile çevresi arasında ısıl denge kurulması gerekmektedir. Fakat ısıl denge kesin olarak olması gereklidir diyemeyiz. Isıl konfor öznel bir kavram olduğu için kişiden kişiye ısıl konfor durumu farklılık göstermektedir. ASHRAE (American Society of Heating, Refrigerating and Air-Conditioning Engineers) ısıl konfor konusunda “kullanıcının bulunduğu ortamdaki şartlardan hoşnut olma hali” olarak bahsetmektedir (Anonim 2001). İnsanlar vakitlerinin çoğunu binalarda geçirmektedir. Bununla beraber binalarda kullanılan enerjinin büyük bir çoğunluğu iç mekân koşullarını kullanıcıların memnuniyetini sağlamak için harcanmaktadır. Fakat kullanıcıların bireysel isteklerine cevap verilememektedir. Kullanıcıların hepsini aynı anda memnun etmek imkânsızdır (Şekil 2.9.) bu sebeple çoğunluğun memnun olmasına yönelik çalışmalar yapılmaktadır (Aryal ve ark. 2019). Şekil 2.9. Ortam sıcaklığına bireylerin farklı tepkileri (Anonim 2019f) Isıl konforu etkileyen çevresel faktörlere baktığımızda ise yapının bulunduğu bölgenin iklimi, yerleştiği arsanın topografyası ve çevresindeki yapılar, mekân organizasyonu, yapıda kullanılan malzemelerin etkili olduğu gözlenmektedir. Ülkemizde 3 ana iklim tipi görülmektedir; bunlar Karasal iklim, Akdeniz iklimi ve Karadeniz iklimidir. Bu üç ana iklimden ayrı olarak Marmara (geçiş) iklimi ise geçiş iklimi olarak tanımlanmaktadır (Şekil 2.10.). Bu çalışmanın yapıldığı yer olan Bursa ili Marmara iklim bölgesinde yer almaktadır. Marmara iklimi kışları ne Akdeniz iklimi kadar ılık ne de karasal iklim kadar soğuktur. Yazları ne Karadeniz iklimi kadar yağışlı ne de karasal iklim kadar kuraktır (Şensoy 2019). İklim koşulları çok uç noktalarda bulunmadığı için ısıl konfor açısından daha fazla kişiyi memnun etme imkânı sağlar. Şekil 2.10. Türkiye iklim haritası (Anonim 2019g) Bir diğer faktör olan arsanın yerleştiği topografya(Şekil 2.11.) ve çevresindeki binalar, binanın ne kadar güneş alacağını belirleyerek ısıl konfora etki etmektedir. Eğimli araziye yerleşmiş yapılar incelendiğinde çevresindeki yapıların güneş ışınlarını çok fazla engellemediği için güneş ışınlarından daha fazla faydalanmakta olduğu görülmektedir ve bu yapılar yazın fazla ısınma sorunlarıyla karşı karşıya kalmaktadır. Bu sebeple mekanın pencere açıklıkları buna göre seçilip, cephe yönüne uygun güneş kırıcılar tercih edilebilmektedir. Kışın ise ısınma ihtiyaçları daha az olduğu görülmektedir. Düz arazide bulunan yapılar ise çevresindeki yapıların güneş ışınlarını kesmesi gibi problemler ile karşılaşmaktadır. Kışın daha fazla ısınma ihtiyacı olup yazın ise fazla ısınma sorunları görülmemektedir. Şekil 2.11. Bina yerleşim tipleri (Kişisel arşiv) Binanın yapımında kullanılan malzemeleri incelediğimizde, her malzemenin farklı bir özelliği vardır. Malzemenin yapının çevresel koşullarına uygun olarak seçilmesine özen gösterilmelidir. Aynı zamanda yapıdaki mekân organizasyonu da ısıl konforun belirleyici özelliklerindendir. Mekânın genişliği, yüksekliği gibi faktörler ortam ısısının kontrolünü etkilemektedir (Şekil 2.12.). Şekil 2.12. Mekan genişliği ve yüksekliğinin ısıl dağılıma etkisi (Kişisel arşiv) Isıl konfor, mekanların değerlendirilmesinde ortak bir kriter olsa da mimarlık ofisi kullanıcıları için daha fazla önem arz etmektedir. Mimarlık ofislerinde kullanıcılar genelde gününün çoğu vaktini hareketsiz bir biçimde ve sürekli aynı ortamda geçirdikleri için ısıl konfor koşullarının optimum şartları sağlaması gerekmektedir. Kışın ekstra ısı ihtiyacı duyulmaktadır. Yazın ise kullanıcıların oturduğu eşyaların terletmeyen malzemeler seçilmesi gerekmektedir. 2.3.1.2. Görsel konfor Bir diğer fiziksel koşul ise görsel konfordur. Görsel konfor, kullanıcıların etrafında herhangi bir şeyden rahatsızlık duymadan her şeyiyle algılayabilmeleridir (Karaman 2009). Görsel konforun varlığı için öncelikle ortamın doğal ya da yapay yollarla aydınlatılması gerekmektedir. Görsel konfor koşullarının tam olarak sağlanabilmesi için aynı zamanda bazı koşullar yerine getirilmelidir. Bu koşullar, aydınlatılan obje ya da yüzeyin görüş alanı içinde bulunup bu obje ya da yüzey hakkında ilgili bilgilerin göz ve sinirler yardımıyla beyne aktarılmasıdır (Manav 2005). Bu sebeple aydınlatmanın düzeyi de önemlidir. Eğer ki çok yoğun ışık alan bir ortam ise kullanıcıların gözleri kamaşır az ışık olan ortamda ise kullanıcıların gözleri yorulacaktır. Yapılan işin niteliğine göre aydınlık düzeyi belirlenmelidir (Çizelge 2.1.). Çizelge 2.1. Yapılan işe göre gerekli aydınlık düzeyi Yapılan İş Gereken Aydınlık Düzeyi Okumak 320-750 lux Kalemle yazmak 750 lux Hesap makinesi vb. 540-1080 lux Bilgisayarda çalışmak 350-500 lux Aynı zamanda mümkün olduğu kadar yapay aydınlatmaya gerek duyulmadan doğal aydınlatma kullanılması önemlidir. Doğal aydınlatma yeterli değil ise yapay aydınlatmaya başvurulmalıdır (Şekil 2.13.). David Strong’un (2012) da bahsettiği üzere doğal aydınlatma insan sağlığını, mutluluğunu ve huzurlu oluşunu kaçınılmaz bir şekilde etkilemektedir (Gene-Harn ve ark. 2016). Şekil 2.13. Doğal aydınlatmanın yetmediği yerlerde yapay aydınlatmaya başvurulması (Anonim 2019h) Etkili bir doğal aydınlatma sağlanabilmesi için aydınlatılan ortamın içinde gün ışığının homojen bir şekilde dağılmasına özen gösterilmelidir. Eşit miktarda dağılan gün ışığı, ışık tezatları oluşturmadığı için kullanıcıların gözlerini yormamakta ve kullanıcıların motivasyonuyla birlikte psikolojilerini de olumlu yönde etkilemektedir. Günümüzde daha fazla doğal ışık alabilmek için cephelerde giydirme cephe tercih edilmeye başlanmıştır (Şekil 2.14.) (Rao ve ark. 2012). Şekil 2.14. Giydirme cephenin doğal aydınlatmaya etkisi (Kişisel arşiv) “Bell (1993), çalışmalarında ışık için şu temel yargıları saptamıştır: · Çevreyi algılayabilmemiz için ışığa ihtiyacımız vardır. · Işık doğal veya yapay olabilir. · Işığın miktarı, kalitesi ve yönü önemlidir. · Işık direkt veya dolaylı olabilir. · Renk ışığa bağlıdır. · Işığın kalitesi, ışığın sertliğini ve atmosferin temizliğini gösterir. · Yapay ışık istenen ışık efektlerinde tam kontrol sağlar.” (Demirel Etli 2013) Görsel konforu etkileyen faktörlerden bir diğeri ise obje veya nesne ile gözlemci arasındaki uzaklıktır. Uzaklık çevredeki nesnelerin rengi, yüzey özellikleri, parlaklığı gibi özelliklerini algılamamızda önemli rolü bulunmaktadır. Yapılan bir araştırmaya göre, aynı alana sahip mekânların dikdörtgen veya kare olması mekân büyüklük algısını değiştirmektedir. Dikdörtgen olan mekânı kare olana göre daha geniş algılamaktadır (Şekil 2.15.). Bu sebeple görsel konfor koşulları için mekânın şekline de dikkat edilmelidir. Şekil 2.15. Kare ve dikdörtgen mekan (Kişisel arşiv) Görsel konfor koşulları iletişim kurarken, işini icra ederken en çok dikkat etmemiz gerekenlerden biridir. Zira sürekli bilgisayar kullanan kullanıcıların gözleri diğer insanlara göre daha çok yorulmaktadır. Kullanıcılar hem sağlık hem de motivasyon için görsel konfor koşullarının iyi düzeyde olmasına ihtiyaç duymaktadır. 2.3.1.3. İşitsel konfor Birden fazla kişinin bir arada çalıştığı ortamlarda işitsel konfor daha da önem kazanmaktadır. Bu konforu etkileyen en önemli etmenlerden biri ise ofisin açık ofis veya standart ofis olmasıdır. Açık ofislerde, kullanılan cihazların sesleri, klavye, fare, yazıcı vb., aynı ortamda bulunan insanların konuşma sesleri, telefon sesleri birbirine karışmaktadır (Şekil 2.16.) ve bu sebeple ortamdaki gürültü dikkat dağınıklığına sebep olmaktadır. Gürültü sorununu ortadan kaldırmak için ofiste kullanılan mobilyaların seçimi ve ortama yapılacak eklemelerle sorun olabildiğince giderilebilir. Örneğin ofiste kullanıcılar arasında sesi emebilen tefrişler tercih edilerek veya tavanda akustik tavan uygulaması yapılarak gürültüyü olabildiğince azaltabiliriz (Şekil 2.17). Standart ofislerde ise kullanıcılar daha özerk bir alana sahip oldukları için sadece kendi oluşturdukları seslere maruz kalmaktadırlar. Şekil 2.16. Açık ofisteki işitsel konfor problemleri (Anonim 2019ı) Şekil 2.17. Ofiste ses yalıtımı uygulaması (Anonim 2019i) İşitsel konfor sadece mekânda bulunan seslerden değil aynı zamanda dış ortamdaki seslerden de etkilenmektedir. Bu seslerin ortama ulaşmasına sebep olan en büyük etmen ise pencere ve duvarlardır. Kullanılan pencere tipleri, duvar malzemeleri ve dış ortamla bağlantısı olan malzemelerin ses yalıtımının var olması işitsel konforun belirleyici etmenlerindendir. Gürültüye maruz kalan ortamdaki kullanıcılara hem fizyolojik hem de psikolojik zararları mevcuttur. İşitme problemleri, dolaşım bozuklukları ve çeşitli rahatsızlıklara sebep olabilmektedir. Hudgson (2008) tarafından bildirilene göre dış çevredeki akustik problemler kullanıcıların çalışma yetilerini etkilemektedir ve üretkenliklerini azaltmaktadır, tam tersi durumlarda ise yani gürültüden uzak rahat konuşma imkanı sağlayan mekanlarda kullanıcıların çalışma yetilerinin ve üretkenliklerinin arttığı gözlemlenmektedir (Rao ve ark. 2012). Bu sebeple ofis kullanıcılarının bulunduğu ortamdaki işitsel konfor koşulları, dikkat edilmesi gereken önemli hususlardan biridir. Şekil 2.18.Etkinlik ve mekân kullanımına bağlı gürültü seviyeleri sınıflandırması (1000Hz) (Gökmeral 2014) İşitsel konforu sağlamak için öncelikle gürültünün sebebini saptayıp ona uygun önlem alınması gerekmektedir. Gürültü için alınabilecek önlemler: · Binanın yerleşiminde gürültü kaynağı ile yapı arasına gürültüyü azaltacak mesafe bırakmak, doğal elemanlar, gürültü kalkanları koymak ya da ses yalıtımlı camlar kullanmak, · Mekanik ve elektrik sistemlerinin seçiminde az ses çıkaran ya da çıkan sesi söndüren sistemleri kullanmak, · Gürültüye sebep olan cihaz ve etkinliklerin gürültüye hassas bölgelerden uzağa yerleştirmek, · Hava ile taşınan gürültüyü susturucu, makine ve cihazların yalıtım yastıkları ve ses yutucu bölmelerle kaynağında azaltmak ya da engellemek şeklindedir (Gökmeral 2014). 2.3.1.4. İç hava kalitesi Fiziksel koşullardan bir diğeri ise iç hava kalitesidir. İç hava koşulları insanların sağlığını ve verimini doğrudan etkilediği için yapısal konfor koşullarının önemli bir etmenidir. İç hava koşulları konforu kişilere göre farklılık göstermektedir. Bu yüzden kabul edilebilir iç hava kalitesi kavramı ortaya konmuştur. ASRAE 62-1989 ve 2001 Standardına göre kabul edilebilir iç hava kalitesi “Havada, belirlenen kirleticilerin, belirlenmiş olan seviyelerde bulunmadığı ve en az ortamda bulunan insanların %80’inin bu havayla alakalı herhangi bir memnuniyetsizlik hissetmediği havadır (Anonim 2001). Bu koşullar dışında iç hava kalitesinin yetersizliği çeşitli rahatsızlıklar ortaya koymaktadır. Bunlar grip gibi basit rahatsızlıklar olabilirken kanser gibi ciddi hastalıklar da olabilmektedir. Rahatsızlıklara sebep olan etmen tespit edildiğinde ortadan kaldırılmalıdır. NIOSH çalışmasına göre iç hava kalitesi problemlerinin kaynakları; yetersiz havalandırma (%53), biyoaeresoller (%5), iç kirlilik (%15), dış kirlilik (%10), bina malzemeleri (%4) ve bilinmeyen nedenlerdir (%13) (Şekil 2.19.) (Yeşilırmak 2019). Şekil 2.19. İç hava kalitesi problemlerinin kaynakları (Kişisel arşiv) Bu sebeple iç hava kalitesini zenginleştirmek için binada kullanılan materyaller ve ortamda bulunan materyaller özenle seçilmeli, kullanıcı yoğunluğuna göre mekânlar tercih edilmeli, düzenli olarak ortamın temizliği yapılmalıdır. Bunlara ek olarak ortamdaki hava akışını sağlamak için mekân sık sık havalandırılmalıdır. Doğal havalandırma için binanın cephesinde açıklıklara ihtiyaç vardır, uyarlanabilir pencereler gibi. Fakat bu açıklıklarda dışarıda var olan gürültüyü içeri almaya sebep olmaktadır (Rao ve ark. 2012). Binanın havalandırması daha bina tasarlanırken düşünülmeli hatta binada havalandırmaya dair tasarımsal kararlar da alabiliriz (Şekil 2.20.). Şekil 2.20. Binanın havalandırılmasına dair tasarımsal karar (Anonim 2019j) Şekil 2.21. Havalandırma sistemi (Anonim 2019k) Doğal havalandırmanın yeterli olmadığı yerlerde yapay havalandırma sistemlerine başvurulabilir (Şekil 2.21.). Havalandırma sistemleri sonrasını da düşünerek tasarlanmalıdır. Kullanıcı sayısının artışı, kullanılan malzemelerin değişimi ve artışı gibi etmenler düşünülmelidir. Sonrasını da düşünerek yapılan yatırım daha sonra ihtiyaç olduğunda işleri kolaylaştırmaktadır. Yukarıda bahsedilen durumların haricinde binada mühendislik tasarımının sebep olduğu hava kalitesine, ısıl, görsel ve akustik kaybın oluştuğu kullanıcılarda ‘Hasta Bina Sendromu’ meydana gelebilmektedir. Bu sendrom aşırı yorgunluk, baş ağrısı, sinirlilik veya göz gerginliği olarak ortaya çıkmaktadır. Ortaya çıkan bu belirtiler kullanıcıların motivasyonunu ve verimliliğini azaltmaktadır. Bu sebeple kullanıcıların kullandıkları binanın daha en başındayken (tasarım aşamasındayken) ofis kullanımına uygun, kullanıcı sayısına hitap eden, mekanda yapılacak işe uygun ortamlar tasarlanmalıdır. Aynı zamanda disiplinler arası bir çalışma yürütülerek ihtiyaçlar ortaya konulmalıdır (Anonim 2019l). Mimarlık ofisleri gibi durağan çalışılan ortamlarda hava akışı ekstra önem kazanmaktadır. İç hava kalitesinin zenginliği kullanıcıların sağlığını, moralini ve motivasyonunu ciddi şekilde etkilediği için çalışma ortamlarında hassasiyet gerektirmektedir. İç hava kalitesini arttırmak için çeşitli yöntemler izlenebilir. Bunlardan bazıları: · Binanın kendi parselindeki yerleşimi ve peyzaj tasarımının temiz bir çevre ortamı sağlaması, · Hava kirletici unsurların bina içinde bölgelere ayrılarak yalıtılması, · Havalandırma, ısıtma ve soğutma sistemlerinin doğru tasarlanması, · Binada oluşabilecek nemin minimuma çekilmesidir (Gökmeral 2014). 2.3.1.5. Ergonomi Ergonomi; insanların, makine ile çeşitli iş ve çevre koşullarına ilişkin bedensel ve psişik özelliklerini, eğilimlerini, sınırlılıklarını araştıran; elde ettiği bilgiler ile geliştirdiği makinelerin, çeşitli sistemlerin, iş ve çevre koşullarının tasarımına ve düzenlenmesine yönelik çalışan mühendislik dalıdır. Ergonominin konusu; insan verimliliği, insan / makine sistemleri tasarımının geliştirilmesi ve tıbbi / biyolojik araştırmalardır. (Yararel 2019). Ergonominin temel amacı; üretim ve çalışma performansının en yüksek düzeye çıkmasıdır, maksimum verimliliği minimum insan maliyeti (yorgunluk, kaza) ile oluşturmaktır. Sakallı (1997)’dan aktarılana göre ergonomiyi mimarlık ofisi düzenlenmesi açısından ele alırsak; ofis ergonomisi, düzgün aydınlatma, konfor düzeyinde akustik ve havalandırma, çalışma alanlarının doğru planlanmış olmasıdır (İmal 2009). Mimarlık ofislerinde kullanılan malzemelere baktığımızda duvar kaplaması malzemesi bunlardan biridir. Mimarlık ofislerindeki duvar kaplamasının malzeme cinsi, uygulama şekli ve yüzey özelliklerinin seçilebilmesi için öncelikle mimarlık ofislerindeki eylemlerin analizi yapılmalıdır. Gün ışığı ve hava kalitesinin önemli olduğu mimarlık ofislerinde duvar kaplamasının temizliği kolay olmalı, rengi ve dokusu ofis ile uyumlu olmalıdır. Ofis içerisinde yaşayan çalışanların ruhsal sağlığını olumsuz etkileyecek renklerden kaçınılması gerekmektedir. Mimarlık ofislerinde kullanılan bir diğer malzeme ise tavan kaplaması malzemesidir. Günümüz yapılarında tavanlar hem fonksiyonel hem de biçimsel açıdan ele alınarak seçilmektedir. Mimarlık ofisleri gibi çoklu çalışma alanlarında genelde akustik tavanlar tercih edilmektedir. Bu tavanlarda ayrıca estetik ve kolay erişilebilirlik kriterleri önemlidir. Mekânın özelliklerine göre birtakım havalandırma, elektrik, tesisat elamanları da tavan içerisinde gizlenebilmekte veya açıkta bırakılabilmektedir. Şekil 2.22.Tavan ve duvar kaplaması (Anonim 2019m) Bir diğer malzeme ise döşeme kaplaması malzemesidir. Her malzemede olduğu gibi zemin döşemesinin kaplamasının uygun olarak seçilmesi için öncelikle o mekânın kullanılış amacı ve orada gerçekleştiren eylemler ele alınmalıdır. Döşeme kaplaması yüzeyinin rengi veya dokusu, o mekânın özelliğini belirleyen en önemli etkenlerdendir. Mimarlık ofislerinde bulunan zeminlerin kaygan olmaması, üzerinde yürürken çok ses çıkarmaması ve temizliğinin kolay olması gerekmektedir. Tekstil esaslı döşeme kaplamaları; ses emiciliği, estetik, darbe dayanımı, yürüme güvenliği ve konfor bakımından ofis ortamına uygun niteliktedir. Ancak toz tutan bir malzeme özelliğindedir ve temizliği ve bakımı zordur. Yapay ve doğal taş malzemeler; soğuk temaslı, sert yüzeyli ve gürültü üretmesinden dolayı çok tercih edilmemektedir. Ancak temizliği kolay, fiziksel dayanımı diğer döşeme kaplamalarından daha iyidir. Ahşap döşeme kaplamaları olan parkeler ise konforlu, estetik, temizlik ve bakımı basit malzemelerdir. Genelde mimarlık ofislerinde ahşap döşeme kaplamaları tercih edilmektedir ancak bu döşemeler gürültü oluşturmasından dolayı çalışanların dikkatinin dağılmasına sebep olmaktadır. Şekil 2.23.Döşeme kaplaması (Verde Ekibi 2019) Mimarlık ofislerinde çalışan açısından en önemli unsur ofis koltuğu ve masa gibi ofis mobilyalarıdır. Ofis ortamında çalışan mimarlar neredeyse tüm günü bilgisayar başında oturarak geçirmektedir. Mimarlık ofislerinde uzun süre hareketsiz kalmaktan dolayı oluşabilecek fiziksel rahatsızlıkları önleyebilmek için kullanıcıların kullandığı mobilyaların estetik, konforlu, ergonomik, kişiye göre ayarlanabilir (ayarlanabilir oturma /dayanma fontları, kolçaklar, hareketli taşıyıcılar), ve dayanıklı olmasına özen gösterilmelidir (Curaoğlu 2017). Koltuk ve masa arasındaki mesafe kullanıma elverişli, bilgisayar ve çalışan arasındaki göz hizası optimum seviyede olmalıdır. Mimarlık ofisleri çalışanları gün içerisinde çalışma masasında çok uzun vakit geçirdiğinden dolayı kullanılan koltuk sırt ve bel rahatsızlıklarına sebep olmayacak şekilde tasarlanıp sürekli kullanıma elverişli, darbe dayanımı yüksek olmalıdır. Mimarlık ofislerinde çalışanın bireysel çalışma alanı dışında toplantı odalarında veya dinlenme alanlarında da mobilyalar kullanılmaktadır. Bu alanlarda bulunan elemanlar da kullanıcının konforu ve kullanım amacına uygun düzenlenmelidir. Örneğin dinlenme alanında bulunan mobilyalar rahat oturulabilecek sırt yaslanabilecek tasarımda olmalıdır, ne fazla sert ne de fazla yumuşak olmalıdır. Toplantı masaları, depolama rafları, dolaplar, masa üstü objeleri de birer ofis mobilyası olarak gruplandırılabilir. Bu elemanlar da ofis içerisine yerleştirilirken kullanım amacına uygun, gereksiz yer kaplamadan ve birden çok işlevi yerine getirebilecek şekilde tasarlanmalıdır. Mobilyaların yerleşiminde dikkat edilmesi gereken bir diğer konu ise mahremiyettir. Özellikle açık ofisin getirdiği bir durum olan; kullanıcıların her ne kadar diğer kullanıcılar ile kolay iletişim kurabilmek istese de kendilerine ait bir alan ihtiyacı duyması, büyük oranda mobilyaların yerleşim şekilleri ile önlenebilmektedir (Arabacıoğlu 2007). Şekil 2.24. IT hizmetleri merkezi ofis mobilyaları (Koleksiyon Blog 2019) 2.3.2. Mimarlık ofislerinde psikolojik ve sosyal konfor koşulları Ofisler içerisinde tasarım veya üretimin yapıldığı, kendisinden verimlilik beklenen çalışma alanları olarak düşünülebilir. Çalışanlardan beklenen çalışma verimliliğini ve kalitesini etkileyen en önemli faktörlerin başında fiziki çevre gelmektedir. Fakat ofislerde kullanılan malzemelerin ve mobilyaların ergonomik olmaması, ortamın kullanıcı memnuniyetini karşılamaması, kullanıcıların insan değil de makine gibi ele alınması kullanıcılar üzerinde huzursuzluğa ve motivasyon düşüklüğüne sebep olmaktadır (Yararel 2019). Bu nedenle; ofis çalışanlarının iş verimliliği ve kalitesini arttırmak için, çalışanların fiziksel ve psikolojik gereksinimlerini karşılayacak ve görevlerini en iyi şekilde yapmalarını imkân sağlayacak ofis mekânlarının tasarlanmalıdır. Ofislerdeki yetersiz havalandırma ve aydınlatma, ısınma gibi çalışma ortamının fiziksel koşullarının elverişsiz olması, normalden fazla ve uzun çalışma saatleri, iş güvenliğinin olmaması, gürültü, ısı ve nem dengesinin uyumsuz olması gibi durumlar bireylerin hem fiziksel hem de psikolojik sağlığını olumsuz etkilemektedir. Leaman (1995) tarafından yapılan bir anket çalışmasında; ofis ortamı, memnuniyetsiz çalışan ve verimlilik arasındaki ilişki incelenmiştir. Çalışma sonucunda çalışılan ofis ortamı ile çalışanın memnuniyeti ve çalışma verimliliği arasında bağlantı olduğunu belirtmiştir. Ofis çalışanlarına ısı, aydınlatma, havalandırma, ses yalıtımıyla ilgili sorular sorup çevresel koşullarının etkileyip etkilemediği incelenmiştir. Çalışma sonucunda olumsuz çevre koşullarının çalışanların psikolojisini ve çalışma verimliliğini önemli ölçüde etkilediği sonucuna ulaşılmıştır. Ofis mekânlarında ve çalışma alanlarında; çalışanın göz sağlığını korumak ve çalışmasının verimli olabilmesi için aydınlatmanın sistemli bir şekilde yapılması gerekmektedir. Çalışanların psikolojik açıdan rahat hissetmelerini ve konforlu çalışmayı sağlayan aydınlatma elemanları; doğru yerde ve doğru şekilde kullanılmaz ise; göz problemleri, kamaşma, bilgisayar ekranında yansıma, üretimin yavaşlaması, iş kazaları, psikolojik rahatsızlıklar, noktasal ışık kaynaklarının oluşması gibi önemli zararlara neden olmaktadır. Mimarlık ofislerinde çalışmalar genellikle bilgisayar ile yapıldığından dolayı bilgisayar ekranının parlaklığı ve ekranın ışık kaynağına göre konumu da göz sağlığı için iyi bir şeklide ayarlanmalıdır. Aydınlatma kaynağı bilgisayar ekranın karşısında olduğu takdirde ekranda yansımalar olarak algılamayı zorlaştırmaktadır. Aydınlatma kaynağı bilgisayar ekranının arkasında olduğu takdirde ise kullanıcının gözüne doğrudan ışık geleceği için tercih edilmemelidir. Doğru tercih, aydınlatma kaynağının kullanıcıya doğrudan zarar vermeyecek şekilde göz hizasından yüksekte konumlanmasıdır. Mekânın akustik özelliği incelendiğinde ise, çalışma ortamında mevcut olan ses düzeyi çalışanlar üzerinde çeşitli etkilere neden olmaktadır. Çalışma ortamında bulunan gürültü seviyesi rahatsız edici seviyedeyse dikkat dağınıklığı, odaklanamama problemleri, kulak rahatsızlıkları, baş ağrıları gibi çeşitlik rahatsızlıklara sebep olmaktadır. Şekil 2.25. Toplantı odası (Anonim 2019n) Ofise dışarıdan etkiyen trafik gürültüsü, sokak gürültüsü, atmosfer kaynaklı gürültüler olabileceği gibi ofis kaynaklı sesler, tesisat sesleri, çalışan insanlar ve çalışma donatılarından kaynaklı sesler de olabilmektedir. Bu sorunlara engel olabilmek için tasarım aşamasından başlayarak gerekli önlemler alınmalı ve çalışanın konforu düşünülmelidir. Hastalar üzerinde iyileştirici etkisi bulunan müzik mimarlık ofisleri gibi kapalı çalışma mekânlarında da fiziksel ve ruhsal açıdan dinlendirici etki yaratmaktadır. Ofis içerisinde veya dışarıdan kaynaklı sesleri maskeleme özelliği de olan müzik, çalışanlarda terapi etkisi oluşturarak gerginliği azaltmakta ve dikkat toplamada önemli ölçüde etkili olmaktadır. Aydınlatma ve akustik özelliklere ek olarak; zekâ, üretkenlik, yaratıcılık gibi niteliklerin kullanılmasını gerektiren ofislerden, ciddiyetin ve resmiyetin hâkim olması beklenen çalışma alanlarına kadar her mekân için uygun renklerin tercih edilmesi, istenen verimliliğin yakalanmasına yardımcı olur. Renklerin ve kokuların insan üzerinde psikolojik etkileri bulunduğu çalışmalar sonucunda kanıtlanmıştır. Renkler, insan üzerindeki psikolojik etkilerine göre sıcak ve soğuk olarak sınıflandırılmaktadır. Soğuk renkler dalga boyu düşük olan, mavi, mor ve yeşilden oluşur. Bunun yanı sıra dalga boyu daha yüksek olan sıcak renkler ise sarı, kırmızı ve turuncudur. Sıcak renkleri algılamanın daha çabuk olduğu ve görsel düzen içinde daha kolay seçilebilir olduğu için bize yakın olma hissi verir. Soğuk renkler ise geriye çekilme algısı oluşturur, uzaklık hissi verir (Uçar 2004). Yüksek dalga boyuna sahip olan kırmızı (Şekil 2.26.), aktif ve dikkat çekici bir renk olarak bilinmektedir. Kalbin atış hızını ve kan basıncını arttıran kırmızı renk algıları geliştirerek insanın daha dikkatli ve özenli davranmasını sağlar. Şekil 2.26.Ofisteki renkler (Yaralı 2019) Düşük dalga boyuna sahip olan ise mavi, insan psikolojisi üzerinde rahatlatıcı bir etki oluşturmaktadır. Rahatlama hissiyle gelen pozitif motivasyon, çalışanın ofis içindeki verimliliğinin artmasına yardımcı olur. Dolayısıyla mavi renk mimarlık ofislerinde çok tercih edilen renkler arasında bulunmaktadır. Mavi gibi doğada en sık karşılaştığımız renklerden bir diğeri olan yeşil de kişiye huzur, güven ve refah duygusunu hissettiren bir renk olarak tanımlanır. Yine maviye benzer özellikte odaklanmayı kolaylaştırır, rahatlamayı sağlar; daha mutlu, performansı yüksek ve etkili çalışanlar ortaya çıkarır. Araştırmalar sonucunda çalışma mekânlarında bulunan kokularının da çalışma performansını etkilediği ortaya çıkmıştır. Hoşlanılmayan kokular performansın düşmesine ve çalışanın psikolojik olarak kötü hissetmesine sebep olurken; sevilen kokuların performansı arttırdığı ve psikolojik olarak rahatlattığı gözlenmiştir. Nane gibi keskin kokuların dikkat toplayıcı özelliği bulunmaktadır. Aynı şekilde limon kokusunun da dikkat arttırıcı ve rahatlatıcı etkisi olduğu tespit edilmiştir. Mimarlık ofislerindeki sosyal konfor alanlarını inceleyecek olursak, ofislerdeki sosyal mekânlar, çalışanların birbirleriyle iletişimini ve paylaşımlarını kuvvetlendirmektedir. Mimarlık ofislerinde iş ve personel için sosyal alanlar bulunması çalışanların mola ve iş dışındaki zamanlarını etkili kullanmalarına olanak sağlamaktadır. Sosyal konfor alanlarını iş bakımından sosyal alanlar ve personel bakımından sosyal alanlar olmak üzere ikiye ayırabiliriz. İş bakımından sosyal konfor alanları; karşılama ve bekleme salonları(resepsiyonlar), konferans-gösteri salonları ve toplantı odaları ve eğitim salonları olmak üzere üç ayrı grupta inceleyebiliriz. İlk iş bakımından sosyal konfor alanı olan karşılama ve bekleme salonları (resepsiyonlar) ofislerin karşılama alanıdır. Resepsiyon alanında ziyaretçilerin karşılanması, isimlerinin alınması ve ilgili yerlerle iletişimlerinin sağlanması, şirkete gelen evrak ve benzeri şeylerin karşılanması gibi aktiviteler gerçekleştirilmektedir. Şekil 2.27.Karşılama salonu (İmal 2009) Bir diğer iş bakımından sosyal konfor alanı ise konferans-gösteri salonları ve toplantı odalarıdır. Toplantı odalarının temel amacı; çalışanların, grupların, takım ve yöneticilerin daha iyi bir iletişim içerisinde olabilmesini sağlamaktır. Toplantı odaları, toplantı yapanların maksimum rahatlığı ve ergonomisi düşünülerek tasarlanmalıdır. Toplantı odalarındaki akustik ve aydınlatma gibi unsurlar odanın büyüklüğüne ve fonksiyonelliğine göre değişebilmektedir. İş bakımından sosyal konfor alanlarının son üyesi ise eğitim salonlarıdır. Mimarlık ofislerinde projeler takım olarak yapılmaktadır ve zaman zaman birlikte çalışma alanı ihtiyacı oluşmaktadır. Bu ihtiyacı karşılayabilmek ve ofis çalışanlarına mesleki eğitimler verebilmek amacıyla eğitim salonları oluşturulması gerekmektedir. Eğitim sonrasında grup çalışmalarına da elverişli olacak şekilde esnek kullanıma uygun ve gerekli teknik ekipmanlarla donatılmış eğitim salonları çalışanların kendilerini geliştirmesi ve verimliliğin arttırılması açısından önemlidir. Bir diğer sosyal konfor alanı türü ise personel bakımından sosyal konfor alanlarıdır. Personel bağlamında sosyal konfor alanlarını yeme-içme salonları, spor alanları, teraslar olmak üzere üç başlıkta inceleyebiliriz. Yeme-içme salonlarına baktığımız zaman günlük hayatın en önemli aktivitelerinden biri yemek yemektir ve ofislerde bu ihtiyacı karşılamak amacıyla mutfak, restoran veya kafe gibi bölümler ayrılmalıdır. Bu alanlar sadece yemek yeme için değil ayrıca çalışanların dinlendiği ve sosyalleştiği alanlardır. Dolayısıyla bu alanlar olduğunca geniş ve grup oturmalarına elverişli şekilde düzenlenmelidir. Ayrıca çalışanların içeceklerini hazırlayabileceği, evden getirdikleri yiyecekleri saklayabileceği yani çalışanlara özel mutfak özelliğinde mini barlar da bulunması çalışanın kendini daha rahat hissetmesini sağlayacaktır. Şekil 2.28. Yemekhane alanı (Pabuççiyan 2018) Bir diğer personel bakımından sosyal konfor alanı olan spor alanları genelde büyük komplekslerde bulunan spor salonları bünyesinde farklı sportif aktiviteleri barındıran alanlardır. Mimarlık ofislerinde spor alanları genelde bulunmamaktadır ancak bazı ofislerde bilardo masası tenis masası gibi aktivite imkânları vardır. Ofiste bulunan spor alanları çalışanların boş zamanlarında iyi vakit geçirmeleri ve kafa dağıtmak için etkili bir sosyal konfor alanıdır. Şekil 2.29.Spor alanı (Anonim 2019o) Personel bağlamında sosyal konfor alanlarının son üyesi olan teraslar, diğer sosyal alanların bir parçası olarak veya ayrı olarak kullanabilen sosyal alanlar içerisindedir. Teraslar ofis binası sınırları içerisinde de olsa çalışanlara ofis dışındaymış rahatlığını verirler. Gün içinde çoğu zaman ofiste bulunan çalışanlar, ofis dışında olma, hava alma, sigara içme isteklerini bu alanlarda gidermeye çalışırlar. Bu yüzden de genellikle doğal materyaller, bitkiler ile dekore edilmiş olmaları tasarımları açısından önemlidir. 2.3.3. Dünya’dan ve Türkiye’den örnek mimarlık ofisleri Yapısal konfor koşullarına olduğu kadar psikolojik ve sosyal konfor koşullarını da göz önünde bulundurarak tasarlanan birçok yapı mevcuttur. Bu bölümde Türkiye’de ve dünyada bulunan mimarlık ofislerinden örnek olabilecek mekânlar incelenmiştir. İncelediğimiz Dünya’dan mimarlık ofisleri; MVRDV Mimarlık Evi(Hollanda), Apos 2(Tayland), Selgas Cano Architectural Office(Madrid), Assemble Studio(Avusturya), Escritório AUÁ arquitetos(Brezilya), Skylab Architectural Office(Brezilya), Lyttelton Studio Retreat(Yeni Zellanda), ARUP L.A.(Amerika), GENSLER Morristown(New Jersey), A+I Office(Amerika), Gray Puksand Office(Avustralya) olmak üzere 11 tanedir (Şekil 2.30.’dan Şekil 2.52.’ye) (Çizelge 2.2.’den Çizelge 2. 12.). Şekil 2.30. MVRDV Evi / Atölye (Anonim 2019ö) MVRDV Mimarlık Evi; MVRDV firması tarafından iç mimari yenileme projesi olarak tasarlanmış ve 2016 yılında Rotterdam, Hollanda’da uygulaması bitirilmiştir (Şekil 2.30.). Ofis toplamda 2400 m²’dir. Ofis içerisindeki tüm mekanlar işlevine göre farklı renk ve büyüklüktedir. Bu farklılaşma ile ekibin çalışma yöntemine ve üretilen işin kalitesine olumlu yönde etki etmesi beklenmektedir. Sunumların ve sosyal etkileşimin arttırılması için ofis içerisinde tasarlanmış bir tribün bulunmaktadır. Ofisin iç mekana bakan cam duvarları sayesinde tüm mekanlar ofisin her bölümünden algılanabilmesi sağlanmış böylece aydınlık ve kolektif bir çalışma ortamı hedeflenmiştir. Geniş pencereleri, cam duvarları ve çatı penceresi ile gün ışığı tüm ofis içerisine alınmıştır. Şekil 2.31. MVRDV House / Kesit (Anonim 2019ö) Çizelge 2.2. MVRDV House Örnek 1 Ofisin Adı MVRDV House Ülke Hollanda Şehir Rotterdam Alan (m²) 2400 m² Ofis Şekli Açık Ofis Yıl 2016 Aydınlatma Doğal + Yapay A. Elemanı Florasan Lamba Döşeme Epoksi Kaplama Tavan Akustik Panel Kaplama + Tavan Camı Duvar Boya Renk Kullanımı Beyaz / Kırmızı / Yeşil / Mavi / Turuncu / Sarı / Gri / Kahverengi / Pembe Mobilya Metal / Ahşap / Kumaş Kaplı Mobilyalar Cam Kullanımı Cephede / Bölücü Duvarlarda / Tavanda Farklı Mekan Kullanımı Var Mekan Kullanım Türleri Çalışma Alanı / Toplantı Salonu / Maket Atölyesi / Oyun Odası / Eğitim Odası / Özel Çalışma Alanı / Yemek Bölümü Bitki Kullanımı Var Çevresiyle İlişkisi Yok Bölücü Elemanlar Cam Duvar / Tefriş Kat Kullanımı 2 Katlı bir ofistir. Çalışma Alanı;2 kat yüksekliğindedir. Şekil 2.32. Apos2(Anonim 2019o) Apos 2; Apostrophy tarafından Tayland’da tasarlanmıştır (Şekil 2.32.). Ofis katları kullanım şekillerine göre ayrılmıştır. Kullanılan canlı renkler ve eğlenceli grafikler ile ofis kullanıcılarını daima diri tutmayı hedeflenmektedir. Kullanılan parlak kırmızı ile kişileri heyecanlandırmak, güçlü tondaki sarı ile üretkenliği arttırılmak amaçlanmıştır. Dinlenme alanlarında ise huzur ve sakinlik etkisi yaratması için açık mavi tonlar kullanılmıştır. Açık ofis sistemi ile kurgulanan çalışma ortamı, çalışanların karşılıklı iletişim kurmaları ve daha üretken olmaları hedeflenmiştir. Şekil 2.33. Apos2 / Planlar (Anonim 2019p) Çizelge 2.3. Apos2 Örnek 2 Ofisin Adı Apos2 Ülke Tayland Şehir Bangkok Alan (m²) 176 m² Ofis Şekli Açık Ofis Yıl 2014 Aydınlatma Doğal + Yapay Aydınlatma Elemanı Spot Lamba / Florasan / Akkor Telli Lamba Döşeme Laminant Parke / Seramik Kaplama Tavan Alçıplak Asma Tavan Duvar Boya Renk Kullanımı Beyaz / Kırmızı / Mavi / Sarı Mobilya Metal / Plastik / Kumaş Kaplı Mobilyalar Cam Kullanımı Cephede Farklı Mekan Kullanımı Var Mekan Kullanım Türleri Çalışma Odası / Materyal Odası / Rahatlama Odası / Toplantı Salonu / Beyin Fırtınası Odası Bitki Kullanımı Yok Çevresiyle İlişkisi Yok Bölücü Elemanlar Yok Kat Kullanımı 3 Katlı ofistir. Şekil 2.34. Selgas Cano Architectural Office (Anonim 2019r) Selgas Cano Architectural Office; Selgas Cano Mimarlık Ofisi tarafından 2007 yılında Madrid yakınlarındaki ormanlık alanda tasarlanmış ve uygulanmıştır (Şekil 2.34.). Cam cephesi ile ofisin gün ışığı ve doğa ile olan ilişkisinin hiç kesilmemesi sağlanmıştır. Çalışma masalarının cam cephe ile birlikte konumlanması çalışma ortamında sürekli bir gün ışığı ve doğa etkisi olması sağlanmış böylece üretkenliğin artması hedeflenmiştir. Camların bir noktada çatıya dönüşmesi ofis kullanıcılarının yukarıya baktıklarında gökyüzünü görebilmelerine olanak sağlamıştır. Ofis içerisinde kullanılan canlı renkler ile de ofis dinamik bir yapıda kalması sağlanmıştır. Şekil 2.35. Selgas Cano Architectural Office / Plan-Kesit (Anonim 2019s) Çizelge 2.4. Selgas Cano Architectural Office Örnek 3 Ofisin Adı Selgas Cano Architectural Office Ülke İspanya Şehir Madrid Alan (m²) 235 m² Ofis Şekli Açık Ofis Yıl 2007 Aydınlatma Doğal + Yapay Aydınlatma Elemanı Akkor Telli Lamba / LED Lamba Döşeme Ahşap Tavan Cam / Fiberglass & Polyester Panel Duvar Fiberglass & Polyester Panel Renk Kullanımı Beyaz, Sarı, Yeşil Mobilya Plastik / Metal Mobilyalar Cam Kullanımı Cephede / Tavanda Farklı Mekan Kullanımı Yok Mekan Kullanım Türleri Çalışma Alanı Bitki Kullanımı İç mekanda yok Çevresiyle İlişkisi Çevre ile iç içe Bölücü Elemanlar Yok Kat Kullanımı Tek katlı ve yarısı toprağa gömülü Şekil 2.36. Assemble Studio(Anonim 2019ş) Assemble Studio; Assemble tarafından 2013 yılında Avustralya’da tasarımı ve uygulaması yapılmıştır(Şekil 2.36.). Açık ofis çalışma sistemine uygun olarak tasarlanan ofis kullandığı brüt beton ve ahşap yapı elemanları ile ofis içerisinde sakin ve huzurlu bir ortam yaratılması hedeflenmiştir. Kesintisiz bir şekilde kullanılan cam cephe ile doğal ışık ve havalandırmadan ofisinin maksimum düzeyde yararlanması hedeflenmiştir. Çalışma ortamı, çalışanların iletişim kurarak yaratıcılıklarını en üst seviyeye çıkarılması adına açık bir şekilde kullanılmıştır. Şekil 2.37. Assemble Studio / Plan (Anonim 2019ş) Çizelge 2.5. Assemble Studio Örnek 4 Ofisin Adı Assemble Studio / Assemble Ülke Avustralya Şehir Northcote Alan (m²) 100 m² Ofis Şekli Açık ofis Yıl 2013 Aydınlatma Doğal + Yapay Aydınlatma Elemanı Akkor Telli Lamba / Florasan Lamba Döşeme Epoksi Kaplama Tavan Brüt Beton / Ahşap Duvar Brüt Beton / Boya Renk Kullanımı Gri Mobilya Ahşap / Plastik / Deri Kaplı Mobilyalar Cam Kullanımı Cephede Farklı Mekan Kullanımı Yok Mekan Kullanım Türleri Çalışma Alanı Bitki Kullanımı Var Çevresiyle İlişkisi Var Bölücü Elemanlar Tefriş Kat Kullanımı Tek kat-Yapının zemin katı Şekil 2.38. AUA Studio (Anonim 2019t) Escritório AUÁ arquitetos; AUÁ arquitetos tarafından 2015 yılında Maringa, Brezilya’da tasarlanmış ve uygulanmıştır(Şekil 2.38.). 40m² gibi küçük bir alan sahip ofis tek bir mekânda hareketli ve katlanan OSB mobilyalar ile tasarlanmıştır. Zeminden tavana kadar uzanan cam cephesi ile gün ışığından en iyi şekilde yararlanmak hedeflenmiştir. Şekil 2.39. AUA Studio / Plan (Anonim 2019t) Çizelge 2.6. AUA Studio Örnek 5 Ofisin Adı AUA Studio Ülke Brezilya Şehir Maringa Alan (m²) 40m² Ofis Şekli Açık Ofis Yıl 2015 Aydınlatma Doğal + Yapay Aydınlatma Elemanı Florasan Lamba / Akkor Telli Lamba Döşeme Seramik Kaplama Tavan Ahşap Asma Tavan Duvar Boya Renk Kullanımı Siyah / Beyaz Mobilya Ahşap / Plastik Mobilyalar Cam Kullanımı Cephede Farklı Mekan Kullanımı Yok Mekan Kullanım Türleri Çalışma Alanı Bitki Kullanımı Var Çevresiyle İlişkisi Var Bölücü Elemanlar Yok Kat Kullanımı Tek kat-Yapının zemin katı Şekil 2.40. Skylab (Anonim 2019u) Skylab Architectural Office; Skylab tarafından 2011 yılında Juiz de Fora, Brezilya’da tasarlanmış ve uygulanmıştır(Şekil 2.40.). Ofis 2 katlı ve 2500 m² büyüklüğündedir. Çalışanların bulunduğu kısım; 2 kat yüksekliğinde ve zeminden tavana kadar uzanan cam cepheleri ile doğal ışığı en iyi şekilde ofis içerisine almaktadır. Ofis içerinden yapılan iç bahçe ile doğal ortam ofis içerisine dahil edilmiştir. Böylece hem çalışanların hem de konukların rahatlayıp, dinlenebileceği bir alan yaratılmıştır. Şekil 2.41. Skylab / Planlar (Anonim 2019u) Çizelge 2.7. Skylab Architectural Office Örnek 6 Ofisin Adı Skylab Architectural Office Ülke Brezilya Şehir Juiz de Fora Alan (m²) 520 m² Ofis Şekli Açık Ofis Yıl 2011 Aydınlatma Doğal + Yapay Aydınlatma Elemanı Akkor Telli Lamba / Florasan Lamba / Spot Lamba Döşeme Seramik Kaplama Tavan Ahşap Kaplama Duvar Brüt Beton / Boya / Tuğla Renk Kullanımı Gri Mobilya Ahşap / Metal / Plastik Mobilyalar Cam Kullanımı Cephede Farklı Mekan Kullanımı Var Mekan Kullanım Türleri Çalışma Alanı / Toplantı Odası / İdari Ofisler / Rahatlama Alanı Bitki Kullanımı Var Çevresiyle İlişkisi Çevresiyle iç içe Bölücü Elemanlar Yok Kat Kullanımı Atölye kısmı iki kat yüksekliğinde yönetim kısımları ise tek kat yüksekliğinde iki kattan oluşmaktadır. Şekil 2.42. Lyttelton Studio (Anonim 2019ü) Lyttelton Studio Retreat; Bull O’Sullivan Studio tarafından 2015 yılında, Yeni Zelanda’da konut+ofis olarak tasarlanmıştır (Şekil 2.42.). Alt zemin kat; yaşam alanı olarak, üst zemin kat ise çalışma mekanı olarak düşünülmüştür. Çalışanların arasındaki iletişimi arttırmak için bölücü yapı elemanı kullanmamıştır. Yapının yüzünü döndüğü manzara, cam cephe ile ofisin içerisine davet edilmiştir. Çalışma masaları manzaradan ilham almak, değişen renk ve doku ile dinginleşmek için manzaraya yönelmiştir. Şekil 2.43. Lyttelton Studio / Planlar-Kesit (Anonim 2019ü) Çizelge 2.8. Lyttelton Studio Örnek 7 Ofisin Adı Lyttelton Studio Ülke Yeni Zellanda Şehir Lyttelton Alan (m²) 120 Ofis Şekli Açık Ofis Yıl 2015 Aydınlatma Doğal + Yapay Aydınlatma Elemanı Spot Lamba / Akkor Telli Lamba Döşeme Laminant Kaplama / Seramik Kaplama Tavan Ahşap Asma Tavan Duvar Ahşap Kaplama Renk Kullanımı Yok Mobilya Ahşap / Plastik Mobilyalar Cam Kullanımı Cephede Farklı Mekan Kullanımı Var Mekan Kullanım Türleri Çalışma Alanı / Dinlenme Odaları / Banyo Bitki Kullanımı Yok Çevresiyle İlişkisi Var Bölücü Elemanlar Yok Kat Kullanımı İki katlı bir yapı. Alt katta hizmet alanları üst katta çalışma alanları mevcut. Şekil 2.44. ARUP L.A. (Anonim 2019v) ARUP L.A.; ZAGO Studio tarafından 2014 yılında Los Angels, Amerika’da tasarlamıştır(Şekil 2.44.). Esnek çalışma ortamı ile çalışanların işbirliği ve yaratıcılığa teşvik edilmesi amaçlanmıştır. Ofis içerisinde kullanılan cam bölmeler ile ofis içi etkileşimin arttırılması hedeflenmiştir. Kullanılan yüksek teknoloji ile ofisin sahip olduğu diğer ofisler ile kesintisiz iletişimi sağlanmıştır. Şekil 2.45. ARUP L.A. / Plan (Anonim 2019v) Çizelge 2.9. ARUP L.A. Örnek 8 Ofisin Adı ARUP L.A. Ülke Amerika Şehir Los Angels Alan (m²) 235m² Ofis Şekli Açık Ofis Yıl 2014 Aydınlatma Doğal + Yapay Aydınlatma Elemanı LED Lamba / Spot Lamba Döşeme Epoksi Kaplama / Granit Kaplama Tavan Brüt Beton, Alçıplak Asma Tavan Duvar Cam, Boya Renk Kullanımı Beyaz, Kırmızı, Sarı, Gri, Mavi Mobilya Metal / Kumaş Kaplı Mobilyalar Cam Kullanımı Cephede / Bölücü Duvarlarda Farklı Mekan Kullanımı Var Mekan Kullanım Türleri Ortak Çalışma Alanı / Konferans Odası / Mola Odası Bitki Kullanımı Yok Çevresiyle İlişkisi Yok Bölücü Elemanlar Tefriş / Duvar / Cam Kat Kullanımı Tek Kat – Yapının Zemin Katı Şekil 2.46. GENSLER Morristown (Anonim 2019y) GENSLER Morristown; GENSLER tarafından 2016 yılında Morristown, New Jersey, Amerika’da tasarlanmış ve uygulanmıştır (Şekil 2.46.). Atölye kısmı; çalışanların etkileşime girmesi, böylece daha iyi çözüm üretebilmek için açık ofis olarak tasarlanmıştır. Çalışanların sosyalleşip, dinlenebildiği ortak mekan hareketli mobilyalardan oluşmaktadır. Doğal ve yapay aydınlatmanın bir arada kullanıldığı ofisin bazı bölümlerinde canlı renkler kullanılarak, çalışanların daima diri kalması hedeflenmiştir. Ofis içerisinde çalışanların bireysel ve birlikte çalışma yapacağı alanlar atölyeden ve sosyal mekandan cam bölmeleri ayrılmıştır. Çizelge 2.10. GENSLER Morristown Örnek 9 Ofisin Adı GENSLER Morristown Ülke Amerika Şehir New Jersey Alan (m²) 1280m² Ofis Şekli Açık Ofis Yıl 2016 Aydınlatma Doğal + Yapay Aydınlatma Elemanı LED Lamba / Akkor Telli Lamba / LED Bar / Spot Lamba Döşeme Halı Kaplama / Seramik Kaplama Tavan Cam + Alçıplak Asma Tavan Duvar Cam / Boya / Tuğla Kaplama Renk Kullanımı Beyaz / Sarı / Kırmızı / Siyah Mobilya Metal / Ahşap / Kumaş Kaplı Mobilyalar Cam Kullanımı Cephede / Bölücü Duvarlarda Farklı Mekan Kullanımı Var Mekan Kullanım Türleri Çoklu çalışma Alanı / Toplantı Salonu / Bireysel Çalışma Alanları Bitki Kullanımı Yok Çevresiyle İlişkisi Yok Bölücü Elemanlar Cam / Çelik Çerçeveler Kat Kullanımı Tek Kat-Ara Kat Şekil 2.47. A+I Office (Anonim 2019z) A+I Office; A+I tarafından 2018 yılında, New York, Amerika’da tasarlanmış ve uygulanmıştır (Şekil 2.47.). Ofis içerisinde bulunan bir çok farklı çalışma mekanı ile ofis içi motivasyonun arttırılması istenmektedir. Çalışma salonu, iletişimi arttırmak için bölme duvar olmadan tasarlanmıştır. Toplantı salonları, sunum salonları, maket atölyesi, bireysel çalışma alanı, toplu çalışma alanı, dinlenme odaları, ortak çalışma mekanından cam duvarlar ile ayrılmıştır. Cam duvarlar ile ofis içi etkileşimin kesintisiz sağlanması amaçlanmıştır. Dinlenme odalarında huzur ve sakinlik etkisini arttırmak için, renkler ve müzik kullanılmıştır. Sosyal mekanda kullanılan tüm mobilyalar farklı kullanımlara olanak vermesi için hareketli mobilya olarak seçilmiştir. Çizelge 2.11. A+I Office Örnek 10 Ofisin Adı A+I Office Ülke Amerika Şehir New York Alan (m²) 1210 m² Ofis Şekli Açık Ofis Yıl 2018 Aydınlatma Doğal + Yapay Aydınlatma Elemanı LED Lamba / Spot Lamba / Akkor Telli Lamba Döşeme Laminant Parke Kaplama / Seramik Kaplama / Epoksi Kaplama Tavan Boya / Alçıplak Asma Tavan Duvar Cam, Boya Renk Kullanımı Beyaz, Gri, Pembe Mobilya Ahşap / Metal / Deri Kaplı / Mermer Mobilyalar Cam Kullanımı Cephede / Bölücü Duvarlarda Farklı Mekan Kullanımı Var Mekan Kullanım Türleri Toplantı Salonu / Sunum Salonu / Maket Atölyesi / Bireysel Çalışma Alanı / Toplu Çalışma Alanı / Dinlenme Odaları / Ortak Çalışma Alanı Bitki Kullanımı Var Çevresiyle İlişkisi Yok Bölücü Elemanlar Duvar / Cam / Tefriş Kat Kullanımı Tek Kat-Ara Kat Şekil 2.48. Gray Puksand Office (Anonim 2019aa) Gray Puksand Office; Gray Puksand Office tarafından 2017 yılında Melbourne, Avustralya’da 630m² olarak tasarlanmıştır (Şekil 2.48.). Açık ofis sistemi olarak çalışan ofis, çalışanlarına farklı çalışma mekanları da sunmaktadır. Ofisteki birçok mobilya farklı kullanımlara elverişli olması için hareketli ve hafif seçilmiştir. Doğal aydınlatma ve havalandırma için cam cephe kesitsiz uygulanmıştır. Toplantı ve sunum odaları cam bölmeler ile açık ofisten ayrılsa da ofis için etkileşim kesilmemiştir. Ofis içerisinde çalışanlara sakin ve huzurlu bir ortam yaratılması amacı ile bolca bitki kullanılmıştır. Şekil 2.49. Gray Puksand Office / Planlar (Anonim 2019aa) Çizelge 2.12. Gray Puksand Office Örnek 11 Ofisin Adı Gray Puksand Office Ülke Avusturalya Şehir Melbourne Alan (m²) 630 m² Ofis Şekli Açık Ofis Yıl 2017 Aydınlatma Doğal + Yapay Aydınlatma Elemanı LED Lamba / Spot Lamba Döşeme Halı Kaplama / Epoksi Kaplama / Granit Kaplama Tavan Metal Asma Tavan / Alçıplak Asma Tavan Duvar Cam / Ahşap / Boya / Seramik / Halı Kaplama Renk Kullanımı Siyah /Beyaz Mobilya Ahşap / Metal / Plastik / Mermer / Kumaş Kaplı Mobilyalar Cam Kullanımı Cephede / Bölücü Duvarlarda Farklı Mekan Kullanımı Var Mekan Kullanım Türleri Toplantı Salonu / Sunum Salonu / Bireysel Çalışma Alanı / Toplu Çalışma Alanı / Ortak Çalışma Alanı Bitki Kullanımı Var Çevresiyle İlişkisi Var Bölücü Elemanlar Tefriş / Duvar / Cam Kat Kullanımı İki Katlı Yapı Türkiye’de incelediğimiz mimarlık ofislerine baktığımızda bunlardan başlıcaları ATÖLYE İstanbul(İstanbul) ve diğeri DesignON Ankara Ofisi(Ankara) olmak üzere iki adettir (Şekil 2.50. ve Şekil 2.52.) (Çizelge 2.13. ve Çizelge 2.14.). Şekil 2.50. Atölye İstanbul (Anonim 2019ab) ATÖLYE İstanbul; Atölye Labs ve Pin Mimarlık tarafından 2014 yılında tasarlanmış, Şişli, İstanbul’da 2015 yılında uygulanmış 700 m²lik ortak mimari üretim platformudur (Şekil 2.46.). Açık ve ferah bir çalışma ortamı ile verimliliği arttırmak hedeflenmiştir. Hareket eden mobilyalar, hareket eden akustik bölme duvarlar ile esnek bir çalışma ortamı elde edilmiştir. Özel çalışma alanları, cam bölmeler ile ortak üretim alanından ayrılmıştır ama görsel etkileşimin devam etmesi amaçlanmıştır. Şekil 2.51. Atölye İstanbul / Bölümler (Anonim 2019ab) Çizelge 2.13. Atölye İstanbul Örnek 12 Ofisin Adı Atölye İstanbul Ülke Türkiye Şehir İstanbul Alan (m²) 700 m² Ofis Şekli Açık Ofis Yıl 2015 Aydınlatma Doğal + Yapay Aydınlatma Elemanı LED Bar / Spot Lamba / Akkor Telli Lamba Döşeme Laminant Parke Kaplama Tavan Ahşap Çatı Duvar Cam / Boya / Metal Mesh / Akustik Bölme Duvar Renk Kullanımı Beyaz / Gri / Siyah Mobilya Ahşap / Metal / Kumaş Kaplı Cam Kullanımı Cephede / Duvarda Farklı Mekan Kullanımı Var Mekan Kullanım Türleri Çalışma Alanı / Toplantı Odası / Ofis / Workshop Alanı / Etkinlik Alanı / Maket Odası Bitki Kullanımı Yok Çevresiyle İlişkisi Yok Bölücü Elemanlar Tefriş / Duvar / Cam Kat Kullanımı Tek Katlı Yapı Şekil 2.52. DesignOn Ankara (Anonim 2019ac) DesignON Ankara Ofisi, DesignON tarafından Paragon Tower, Ankara’da 2015 yılında 230 m² olarak tasarlanmış ve uygulanmıştır(Şekil 2.48.). Açık ofis sistemi olarak tasarlanan ofis, toplantı odası ve kütüphane ile görsel ilişkisini koparmamıştır. Ofis mobilyaları etkileşimi ve iletişimi arttırmak üzere özel olarak seçilmiştir. Ofis içerisinde kullanılan bütün yapı elemanları, kullanıldığı yere göre çalışanları pozitif yönde etkilemek için farklı renk ve geometride kullanılmıştır. Çizelge 2.14. DesignOn Ankara Örnek 13 Ofisin Adı DesignOn Ankara Ülke Türkiye Şehir Ankara Alan (m²) 230 m² Ofis Şekli Açık Ofis Yıl 2015 Aydınlatma Doğal + Yapay Aydınlatma Elemanı LED Aydınlatma / Spot Lamba / Akkor Telli Lamba Döşeme Seramik Kaplama Tavan Brüt Beton / Alçıplak Asma Tavan / Ahşap Asma Tavan Duvar Brüt Beton / Cam / Boya Renk Kullanımı Beyaz / Mavi / Kırmızı / Sarı / Yeşil Mobilya Metal / Kumaş Kaplı / Deri Kaplı / Cam Kullanımı Cephede / Duvarda Farklı Mekan Kullanımı Var Mekan Kullanım Türleri Çalışma Alanı / Toplantı Salonu / Dinlenme Alanı / Kütüphane Bitki Kullanımı Var Çevresiyle İlişkisi Yok Bölücü Elemanlar Tefriş / Duvar / Cam Kat Kullanımı Tek Kat-Ara Kat Dünya’dan ve Türkiye’den verilen 2007-2018 yılları arasında yapılmış mimarlık ofislerini incelediğimizde (Çizelge 2.2’den Çizelge 2.14’e), bu ofislerin genel olarak açık ofis sistemine sahip olduğu görülmektedir. Açık ofis sisteminin vermiş olduğu yekpare mekanı farklı yöntemlerle bölmüşlerdir. MVRDV House (Çizelge 2.2.) gibi bazıları bölücü eleman olarak cam kullanmış bazıları tefriş ile bölmeyi tercih etmiş bazıları ise Selgas Cano Architectural Office (Çizelge 2.4.) gibi mekanı bölmeden tek parça olarak kullanmayı tercih etmiştir. Bir diğer konu olan, bu ofislerdeki farklı mekan kullanımından bahsedecek olursak genel tutumun çalışanların aktivitelerine yönelik farklılaşmış mekanlar olduğu görülmektedir. Bu mekanlar toplu çalışma alanı, toplantı salonu, maket atölyesi, oyun odası, eğitim odası, bireysel çalışma alanı, yemek bölümü, materyal odası, rahatlama odası, beyin fırtınası odası, idari ofisler, dinlenme odaları, banyo, mola odası, sunum salonu, ortak çalışma alanı, workshop alanı, etkinlik alanı, kütüphane gibi çeşitli bölümlerdir. Örneklerdeki dikkat çeken bir diğer konu ise ofislerdeki renk kullanımıdır. İncelenen örneklerde 7 tanesi renk kullanımını dikkate alırken (MVRDV House, Apos2, Selgas Cano Architectural Office, ARUP L.A., GENSLER Morristowni A+I Office, DesignOn Ankara), 7 tanesi farklı renkler kullanmamıştır (Assemble Studio, AUA Studio, Skylab Architectural Office, Lyttelton Studio, Gray Puksand Office, Atölye İstanbul). Farklı renkler kullanan ofislerin renk tercihleri mekanın kullanım şekline göre farklılık göstermektedir. Örneğin, Apos2 adlı ofise baktığımızda, üç ana renk kullanılmıştır. Girişte ilk ana renk olarak kırmızı rengi kullanmışlardır. Kırmızı renk en güçlü sıcak renk olduğu için enerji verir ve çalışanların misafirlere heyecanını ifade etmeleri için etkiler. Bir üst katta ise mavi rengi görmekteyiz mavi rengin kullanıldığı alan ise toplu çalışma alanında bulunmaktadır burada çalışanların bir arada tartışmadan bir takım olabilmeleri için tercih edilmiştir. Son katta ise sarı renk bulunmaktadır. Bu alan ise beyin fırtınası yapmak için kullanılmaktadır. 3. MATERYAL VE YÖNTEM Kullanıcıların konfor koşullarının araştırılması için Bursa’daki mimarlık ofislerinde memnuniyet anketi olarak uygulanan bir alan çalışması yapılmıştır. Bursa Marmara Bölgesi’nde yer alan, 10.886,38 km² (göl dahil) yüz ölçümüne sahip, 2.936.803 (2017) nüfuslu bir ilimizdir. Şekil 3.1. Bursa fiziki haritası (Anonim 2019ad) Türkiye’nin 4. Büyük şehri olma özelliğini taşır. Sanayisinin gelişmiş olması nüfus yoğunluğunun bu şehirde toplanmasına yani Bursa’ya diğer bölgelerden göçler olmasına neden olmuştur. Merkez ilçeleri Osmangazi, Yıldırım, Nilüfer, Gemlik, Mudanya, Gürsu ve Kestel olmak üzere toplamda 17 adet ilçesi bulunmaktadır (Anonim 2019ae). Şekil 3.2. Bursa ilinin ilçeleri (Kişisel arşiv) Anket çalışması yapılan 140 ofis, Bursa’nın çeşitli ilçelerinden seçilmiştir. Ofis yoğunluğuna göre anket yapılan alanlar sırasıyla; Nilüfer (85 ofis), Osmangazi (32 ofis), Mudanya (6 ofis), Yıldırım (6 ofis), Gürsu (3 ofis), Karacabey (3 ofis), Gemlik (2 ofis), Kestel (1 ofis), İnegöl (1 ofis), Mustafa Kemal Paşa (1 ofis) ilçeleridir. Bursa’da ki mimarlık ofislerinde yoğunluk Nilüfer ilçesinde olup daha sonra Osmangazi gelmektedir. Şekil 3.3. İlçelere göre anket yapılan ofislerin dağılımı (Kişisel arşiv) 3.1. Alan Çalışması için Seçilen Ofislerin Tanıtılması 2019 yılı nisan ayında Mimarlar Odası Bursa Şubesi’nden edinilen bilgiye göre, Bursa ilinde aktif bir şekilde rol alan 450 adet mimarlık ofisi bulunmaktadır. Bu bilgi ışığında, istatiksel olarak anlamlı kabul edilen 140 adet mimarlık ofisinin konfor koşulları alan çalışması yapılarak incelenmiştir. Kullanıcılara 2 bölüm ve toplamda 33 sorudan oluşan bir anket çalışması yapılmıştır. 140 mimarlık ofisi içerisinde toplam 154 kullanıcı ile görüşülmüştür. Her ofisten 1 kullanıcı ile görüşülmesinin yanı sıra 2 ofisten 3, 10 ofisten ise 2 kişi ile görüşülmüştür. Bu çalışmada yer alan mimarlık ofisleri alfabetik sıraya göre sıralanmıştır. Çalışmada yer alan mimarlık ofisleri; Örnek 1. A.T.E. Yapı İnşaat Mimarlık Örnek 2. A.A Mimarlık Örnek 3. Abdullah Çelebi İç Mimarlık Örnek 4. AHG Mimarlık Örnek 5. Ahsen Yapı Örnek 6. Akev Mimarlık Örnek 7. Aksoy Mimarlık Örnek 8. Alapala İnşaat Mimarlık Örnek 9. Alper Görüşen Mimarlık Örnek 10. Altineren Mimarlık Örnek 11. Aray Mimarlık Örnek 12. Arch Atlas Mimarlık Örnek 13. Arşitektonik Mimarlık Örnek 14. Artı Detay Mimarlık Örnek 15. Arzen Mimarlık Örnek 16. Arzu Karataş Mimarlık Örnek 17. Ata Mert Erol Mimarlık Örnek 18. Ats Mimarlık Örnek 19. B2 Proje Tasarım Örnek 20. Bande Mimarlık Örnek 21. Barkod Mimarlık Örnek 22. Baytoz Mimarlık Örnek 23. Berk Yapı Örnek 24. Berksan Mimarlık Örnek 25. Biba Yapı Örnek 26. Bimat Mimarlık Örnek 27. Bm Vizyon Mimarlık Örnek 28. Can Şimşek Mimarlık Atölyesi Örnek 29. Cephe Mimarlık Örnek 30. Cerenim Sudaş Mimarlık Örnek 31. Cesur Tasarım Mimarlık Örnek 32. Cm2 Mimarlık ve Tasarım Örnek 33. Cumba Mimarlık Örnek 34. Ça-Ba Mimarlık Örnek 35. Çeliker Mimarlık Örnek 36. Çıta Mimarlık Örnek 37. D211 Mimarlık Örnek 38. D2 Tasarım Mimarlık Örnek 39. Denk Mühendislik Mimarlık Örnek 40. Desem Mimarlık Örnek 41. Dia Mimarlık Örnek 42. Dk Mimarlık Mühendislik Örnek 43. Dnd Mimarlık Örnek 44. Doğan Mimarlık Örnek 45. Doğan Zafer Mimarlık Örnek 46. Drn Mimarlık Örnek 47. Elif Gün Mimarlık Örnek 48. Elm Elemeği Örnek 49. Emircan Mimarlık Örnek 50. Engin Küçük Mimarlık Örnek 51. Engin Özbek İnşaat Mimarlık Örnek 52. Erkas Örnek 53. Erol Pürcü Mimarlık Örnek 54. Es Mimarlık Örnek 55. Etken Mimarlık Örnek 56. Evke Yapı İnşaat Mimarlık Örnek 57. Fe Yapı Örnek 58. Fıçıcılar Mimarlık Örnek 59. Gani Arıdeniz Mimarlık Örnek 60. Gbm Mimarlık Örnek 61. Gizem Arda Mimarlık Örnek 62. Göksu Yapı ve Kocamanlar Mimarlık Örnek 63. Gürakan Yapı Örnek 64. Halil Emir Baş Mimarlık Örnek 65. Hamit Şenocak Mimarlık Örnek 66. Hasan Arslan Mimarlık Örnek 67. Hertaş Mühendislik Mimarlık Örnek 68. Hilton Mimarlık Örnek 69. Hoşoğlu Mimarlık Örnek 70. Huba Mimarlık Örnek 71. Inra Deniz Mimarlık Örnek 72. İbrahimoğlu Mimarlık Örnek 73. İdema Mimarlık Örnek 74. İlkbarın Mimarlık Örnek 75. İş Mimarlık Örnek 76. Karaçam Mimarlık Örnek 77. Karahan Mimarlık Örnek 78. Konu7 Tasarım Mimarlık Örnek 79. Korhan Erol Mimarlık Örnek 80. Kr Mimarlık Mühendislik Örnek 81. Laloğlu Mimarlık Örnek 82. Lonca Mimarlık Örnek 83. Mab Mimarlık Örnek 84. Makay İnşaat Örnek 85. Marmara Yapı Örnek 86. Mimesis Mimarlık Örnek 87. Karahan Mimarlık Örnek 88. Mirharita Mimarlık Örnek 89. Miva Mimarlık Örnek 90. Mod-a Mimarlık Örnek 91. Msy Mimarlık Örnek 92. Mtn Mimarlık Örnek 93. Mudanya Orjin Mimarlık Örnek 94. Muhsin Kapuci Mimarlık Örnek 95. Musa Yarat Mimarlık Örnek 96. Naris Mimarlık Örnek 97. Naz Mimarlık Örnek 98. Necmi Ekşi Mimarlık Örnek 99. Nilpa Yapı Tasarım Mimarlık Örnek 100. Nk Mimarlık Örnek 101. Nurdan Yıldıran Mimarlık Örnek 102. Ome Proje Mimarlık Örnek 103. Orvon Proje Mühendislik Mimarlık Örnek 104. Ödemiş Mimarlık Örnek 105. Özaydın Etüt Plan Mimarlık Örnek 106. Özlem Tokerim İç Mimarlık Örnek 107. P4 Mimari Tasarım Örnek 108. Papurlu İnşaat Mimarlık Örnek 109. Partner Mimarlık Örnek 110. Piray Mimarlık Örnek 111. Rd Yapı Mimarlık Örnek 112. Revak Tasarım Mimarlık Örnek 113. Rızvanoğlu Mimarlık Örnek 114. Sade Mimarlık Örnek 115. Sarıtabak Mimarlık Örnek 116. Sebamim Mimarlık Örnek 117. Seren Proje Örnek 118. Serhan Güler Mimarlık Örnek 119. Serkan Koçak Mimarlık Örnek 120. Sözüneri Mimarlık Örnek 121. Stila Mimarlık Örnek 122. Stoa Mimarlık Örnek 123. StudioGrad Örnek 124. Şehir Restorasyon Mimarlık Örnek 125. Talip Denizciler Mimarlık Örnek 126. Taşyakan A.Ş. Örnek 127. Tatbikat Mimarlık Örnek 128. Toksoy Mimarlık Örnek 129. Topsakal Mimarlık Örnek 130. Tözen Mimarlık Örnek 131. Tuna Mimarlık Örnek 132. Tunn Mimarlık Örnek 133. Turhan Mimarlık Örnek 134. U2 Mimarlık Örnek 135. Uka Mimarlık Örnek 136. Umc Mimarlık Örnek 137. Uzduvar Mimarlık Örnek 138. Varal Mimarlık Örnek 139. Yonca Mimarlık Örnek 140. Zırhlıoğlu İnşaat Mimarlık olmak üzere 140 adettir. Alan çalışması için seçilen her ofis Bursa haritası üzerinde numaralandırılmıştır (Şekil 3.4). Ancak numaralandırmanın daha ayrıntılı okunabilmesi için ofislerin bulunduğu alan 3 bölgeye ayrılarak haritalar üzerinde gösterilmiştir (Şekil 3.5.’den 3.7.’ye). Bununla birlikte her ofis için bir tanıtım çizelgesi oluşturulmuştur ve bu çizelgeler eklerde (Ek2: Çalışmada Yer Alan Mimarlık Ofisleri) verilmiştir. Ofislerin tanıtım çizelgelerinde; örnek numarası, ofisin adı, ofisin m²si, ofis şekli, ofisteki çalışan sayısı, ısıtma sistemi, soğutma sistemi, pencere doğraması, cam tipi, aydınlatma elemanı, havalandırma şekli, döşeme malzemesi, tavan malzemesi, duvar malzemesi, duvar rengi, duvar yalıtımı ve oturma ünitesi malzemesi hakkında bilgiler yer almaktadır (Ek2: Çalışmada Yer Alan Mimarlık Ofisleri Çizelge 6.1.’den Çizelge 6.140’a). Cephe aldığı yönü ve sokak yapısını görmek için haritalardan binaya odaklanmış görüntü kaydedilmiştir. Fotoğraflar izin verilen ofislerden çekilmiştir. Örnek olarak Engin Özbek İnşaat Mimarlık adlı ofisin tanıtımı Çizelge 3.1.’de yapılmıştır. Anketin uygulandığı ofis kullanıcılarının % 86‘sının mimar veya ofis elemanlarından oluşan sürekli kullanıcı, %14’ünün stajyer ve misafirlerden oluşan geçici kullanıcı olduğu görülmüştür. Çizelge 3.1. Engin Özbek İnşaat Mimarlık Örnek 51 Ofisin adı Engin Özbek İnşaat Mimarlık Ofis alanı (m²)  90 Ofis şekli Standart ofis Çalışan kişi sayısı  4 Isıtma sistemi  Klima Soğutma sistemi  Klima Pencere doğraması  Alüminyum Cam tipi  Çift cam Aydınlatma elemanı  Akkor telli lamba Havalandırma  Doğal + yapay Döşeme Laminant parke Tavan  Brüt beton Duvar  Saten boya Duvar rengi  Beyaz Duvar yalıtımı  Mevcut Oturma grubu Kumaş kaplı oturma grubu 8 Bölüm3 Bölüm2 Şekil 3.4.Alan çalışmasında incelenen ofislerin yerleri (Google Earth üzerinden oluşturulmuştur). Bölüm1 Şekil 3.5. Alan çalışmasında incelenen ofisler – Bölüm 1: Karacabey, Mustafa Kemalpaşa (Google Earth üzerinden oluşturulmuştur). Şekil 3.6. Alan çalışmasında incelenen ofisler – Bölüm 2: Gemlik, Mudanya, Nilüfer, Osmangazi, Yıldırım (Google Earth üzerinden oluşturulmuştur). Şekil 3.7.Alan çalışmasında incelenen ofisler – Bölüm 3: Gürsu, İnegöl, Kestel (Google Earth üzerinden oluşturulmuştur). 3.2. Veri Değerlendirme Çalışmanın bu bölümünde mimarlık ofislerindeki kullanıcı memnuniyetinin konfor koşulları açısından değerlendirmesine yönelik yapılan anket çalışmasından elde edilen demografik veriler, ofislerin genel özellikleri ve memnuniyet verileri sunulmaktadır. Veriler değerlendirilirken sayısal değişkenler (yaş aralığı, ofis büyüklüğü, çalışan kişi sayısı), kategorik değişkenler (kullanıcı tipi, cinsiyet dağılımı, eğitim durumu, ofis şekli vb.) için sıklıklar (sayı, yüzde) verilmiştir. Bursa ilindeki mimarlık ofislerine yapılan kullanıcı memnuniyetinin konfor koşulları açısından değerlendirilmesi konulu alan çalışması 3 bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde kullanıcıların demografik özelliklerine yönelik sorular (Çizelge 3.2.’den Çizelge 3.5.’e), ikinci bö