91 J Fac Vet Med 20 (2001) 91-98 Döl Tutmayan İnek ve Düvelerde Penetrasyon Testinin Kullanım Olanakları* İbrahim DOĞAN** Hazım GÖKÇEN*** Geliş Tarihi: 15.09.2000 Özet: Bu çalışmada, Servikal Mukus Penetrasyon Testi uygulanan 50 adet döl tutmayan inek ve düvenin, servikal mukus ile kan serumlarında aglütinasyon reaksiyonunun saptanması ve anılan olgunun spermatozoon motilitesi ve migrasyon değerleri üzerine olan etkisinin incelenmesi amaçlandı. Deneme grubunu tohumlamada kullanılan, kontrol grubunu ise tohumlamada kullanılmayan dondurulmuş boğa spermaları oluşturdu. Deneme grubunda aglütinasyon reaksiyonu servikal mukus örneklerinin 9’unda (%18) pozitif, 41’inde (%82) negatif olarak saptandı. Kontrol grubunda ise aglütinasyon reaksiyonu servikal mukus örneklerinin hepsinde negatif olarak tespit edildi. Deneme ve kontrol gruplarına ait ortalama motilite ve migrasyon değerleri 9 adet servikal mukus örneğinde %7.22±1.69, %8.89±2.61 ve 1.85±0.22 cm, 3.61±0.29 cm (P<0.01); 41 adet servikal mukus örneğinde ise %8.04±1.16, %11.34±1.56 (P<0.05) ve 3.31±0.23 cm, 3.72±0.22 cm olarak ölçüldü. Ayrıca deneme gruplarına ait migrasyon değerleri istatistiksel olarak önemli bulundu (P<0.001). Deneme ve kontrol gruplarına ait aglütinasyon derecesi, ortalama motilite ve migrasyon değerleri 9 adet kan serum örneğinin 1’inde kuvvetli (%11.11), 2’sinde orta (%22.22), 6’sında normal (%66.66), %31.11±2.86, 0.51±0.07 cm ve 1’inde kuvvetli (%11.11), 2’sinde orta (%22.22), 6’sında normal (%66.66), %27.77±4.86, 0.46±0.08 cm; 41 adet kan serum örneğinin ise 7’sinde kuvvetli (%17.07), 14’ünde orta (%34.14), 20’sinde normal (%48.78), %22.07±1.75, 0.63±0.03 cm ve 8’inde kuvvetli (%19.51), 18’inde orta (%43.90), 15’inde normal (%36.58), %20. 85±1.74 ve 0.69±0.04 cm olarak ölçüldü. Ayrıca deneme gruplarına ait motilite değerleri istatistiksel olarak önemli bulundu (P<0.05). Sonuç olarak, servikal mukusta oluşan aglütinasyon reaksiyonunun spermatozoonların motilitesini ve migrasyon değerlerini olumsuz yönde etkilediğini düşünmek olasıdır. Ayrıca kan serumuna ait bulguların servikal mukus bulgularını destekler nitelikte olmadığı kanısına varılmıştır. Anahtar Kelimeler: Kan serumu, servikal mukus, servikal mukus penetrasyon testi, sperma, boğa. The using possibilities of penetration test in repeat breeder cows and heifers Summary: In this study, the purpose was to determine agglutination reaction in cervical mucus and serum samples of 50 repeat breeder cow and heifers on which Cervical Mucus Penetration Test was applied, to investigate the effect of mentioned situation on sperm motility and migration values. Frozen bull sperm used for artificial insemination and never used for artificial insemination formed test and control groups, respectively. In test group, agglutination reaction was positive in 9 samples (18%) and negative in 41 samples (82%) in cervical mucus samples. However, in control group, agglutination reaction was negative in all samples. Average motility and migration values belonging to test and control groups were measured as 7.22%±1.69, 8.89±2.61 and 1.85±0.22 cm, 3.61±0.29 cm (P<0.01) in 9 cervical mucus samples; and 8.04±1.16, 11.34±1.56 * Aynı adlı doktora tezinden özetlenmiştir. ** Yard. Doç. Dr., U.Ü. Vet. Fak. Dölerme ve Sun’i Tohumlama Anabilim Dalı, Bursa - TÜRKİYE *** Prof. Dr., Degol Cad. Tandoğan Ankara - TÜRKİYE 92 (P<0.05) and 3.31±0.23 cm, 3.72±0.22 cm in 41 cervical mucus samples. In addition, migration values of test grups were found statistically important (P<0.001). Agglutination grade, average motility and migration values in 9 blood serum samples were determined as strong in one of samples (11.11%), medium in two of samples (22.22%), normal in six of samples (66.66%), 31.11%±2.86 and 0.51±0.07 cm in test group; and strong in one of samples (11.11%), medium in two of samples (22.22%), normal in six of samples (66.66%), 27.77%±4.86 and 0.46±0.08 cm in control group; in 41 blood serum samples, the same values were found as strong in 7 of samples (17.07%), medium in 14 of samples (34.14%), normal in 20 of samples (48.78%), 22.07%±1.75 and 0.63±0.03 cm in test group; and strong in 8 of samples (19.51%), medium in 18 of samples (43.90%), normal in 15 of samples (36.58%), 20.85%±1.74 and 0.69±0.04 cm in control group. Moreover, values of motility belonging to test group were determined as statistically important (P<0.05). As a result, it is possible to think that agglutination reaction happened in cervical mucus can negatively affect tha values of motility and migration of spermatozoa. Also, it can be concluded that the results of blood serum did not support the results of cervical mucus Key Words: Blood serum, cervical mucus, cervical mucus penetration test, semen, bull. Giriş Servikal mukus penetrasyon testi pek çok araştırıcı tarafından basit, pratik ve güvenilir İnfertilite konusunda yanıt bulunamamış olması nedeniyle kimi infertilite olgularının sorunlardan birisi de antisperma antikorlarının muayenesinde kullanılmıştır1,12,22,26,33. Zafracas ve infertilite olgusu üzerindeki etki derecesidir7,21. ark.33, 50 adet döl tutmayan (repeat breeder) Spermanın antijenik bir yapı olduğu 20. yüzyılın ineğin servikal mukus örneklerinde aglütinasyon başında bulunmuş olmasına karşın7,10, fertilite reaksiyonunun 33’ünde (%66) pozitif, 17’sinde üzerindeki baskılayıcı etkisi yine aynı yüzyılın (%34) ise negatif oluştuğunu saptamışlardır. Bu ortasında anlaşılmıştır32. Son yıllarda erkek ve alanda yapılan diğer çalışmalarda, sperma dişilerin genital sistemlerini konu alan antijenlerine karşı oluşan izoantikorlar, repeat araştırmalarda lokal antikor üretimine ilaveten, breeder ineklerin servikal mukuslarında immun tepkiye neden olan hücrelerin bulunması, bulunduğu çeşitli serolojik testlerle ortaya inferti-lite olgularının immunolojik olarak da konmuştur. Jel Difusyon Testiyle yapılan bir değerlendirilmesi gerektiğini gündeme çalışmada, 52 repeat breeder inek ve düvenin getirmiştir24. Alexander5, immunolojik faktörlerin servikal mukus örneklerinin üçünde (%5.77) infertilite üzerindeki etiolojik payının, diğer presipitasyon reaksiyonunun oluştuğu infertilite etkenleri göz önünde tutulduğunda çok görülmüştür13. Panchal ve ark.27, 135 adet repeat küçük olduğunu öne sürmüştür. Barlow6 ise, breeder bufalonun servikal mukusları üzerinde infertilite olgusunun antisperma antikorlarından yaptıkları çalışmada, antis-perma antikorlarının kaynaklandığını ileri sürmeden önce, infertiliteye 16 örnekte (%11.85) bulunduğunu saptamışlardır. neden olan diğer faktörlerin mutlaka elimine Seshagiri ve ark.29, Tube-Slide Aglütinasyon edilmesi gerektiğini bildirmektedir. Bronson ve Testi ile yaptıkları çalışmada, 59 adet repeat ark. da7, antisperma antikorlarının steriliteden çok breeder ineğin servikal mukus-larında antisperma subfer-tiliteye yol açtığını ileri sürmüşlerdir. antikorlarının 4 örnekte (%6.6) bulunduğunu Ürogenital kanalda spermaya karşı lokal ortaya koymuşlardır. Dondurulmuş boğa sperması olarak oluşan izoantikorlar, spermatozoonların kullanarak oda ısısında yaptıkları in vitro 22 fonksiyonları üzerinde farklı etkilere sahiptirler. denemede Matousek ve ark , aglütinasyon Bunların arasında spermatozoon motilitesinde reaksiyonu, motilite ve migrasyon değerlerini azalma, migrasyonun engellenmesi ve servikal mukus örneklerinde sırasıyla negatiften aglütinasyon reaksiyonu gibi faktörler zayıfa, %0. 0-30 ve 14±11 mm; kan serum sayılmaktadır2-4,20. Sperma ile servikal mukus örneklerinde ise zayıftan kuvvetliye, %10-40 ve arasındaki etkileşimin klinik olarak incelenmesi, 33±14 mm olarak bulmuşlardır. Galli ve ark 11, antisperma antikorlarının infertiliteye neden olup dondurulmuş boğa sperması kullandıkları servikal olmadığının anlaşılmasında yararlı olabileceği mukus penetrasyon testinde migrasyon ileri sürülmüştür3,12,15,31. Bu amaçla basit parametresini 37°C ve 21°C’de sırasıyla postkoital test31 ile sperm-mukus penetrasyonu17 28.5±15.1 mm ve 18.1±12.6 mm olarak ve sperm-mukus kontaktına8 ilişkin testler saptamışlardır. Aynı araştırmacılar 20 mm’den kullanılmaktadır. küçük ve büyük migrasyon değeri gösteren test 93 örnekleri için dondurulmuş boğa spermasının çapında hematokrit kapillar tüpler kullanıldı. Her ortalama progresif motilite değerini sırasıyla bir mukus ya da serum numunesi için iki adet tüp %20.8±11.51 ile %30.5±12.7 olarak kullanıldı ve örnekler tüpün içine vakumla bildirmişlerdir. Lorton ve ark19 ise, iki ayrı çekildi. Sonra bu tüplerden birine deneme, düveden topladıkları servikal mukuslar ile aynı diğerine ise kontrol grubuna ait boğa sperması boğanın dondurulmuş spermasını kullandıkları eşit miktarda çekilerek tüplerin ağızları medikal testte, 37°C’de ve 15 dk’lık süre sonunda vazelinle kapatıldı. Bu işlemi takiben tüpe migrasyon değerlerini sırasıyla 33.2±1.6 mm ve çekilmiş olan mukus ya da serum örneği ile 41.6±2.2 mm olarak belirlemişlerdir. Taze ve spermanın birleşme noktası tüp yüzeyinde asetat donmuş boğa sperması kullanılarak yapılan diğer kalemiyle belirlendi. İçinde mukus bulunan tüpler bir çalışmada ise, migrasyon parametresi 38°C’de 90 dk içinde serum bulunan tüpler ise 2 dk ve 10 dk’lık süre sonunda 66.9±1.9 mm ile 25°C’lik etüvde inkübas-yona bırakıldı. 58.7±1.3 mm olarak bulunmuştur25. Bu süre sonunda mukus ve serum Bu çalışmada, Servikal Mukus Penetrasyon örneklerinin bulunduğu deneme ve kontrol test Testi uygulanan döl tutmayan inek ve düvelerin tüplerinde, aglütinasyon, motilite ve migrasyon servikal mukus ile kan serum örneklerinde değerleri saptandı. Baş-başa ya da kuyruk- aglütinasyon reaksiyonunun saptanması ve anılan kuyruğa sperma-tozoon kümelerinin olgunun spermatozoon motilite ve migrasyon (aglütinasyon) test tüplerinde bulunup değerleri üzerine olan etkisinin incelenmesi bulunmadığı mikroskop (x400) altında incelendi. amaçlanmıştır. Yalnız serum tüpleri aglütinasyon reaksiyonunun şiddetine göre kuvvetli, orta ve normal olmak Materyal ve Metot üzere üç derecede değerlendirildi. Test tüplerinde spermatozoon motilitesi en az üç ayrı mikroskop Araştırma, Karacabey Tarım İşletmesinde alanında ileri yönde, hızlı hareketli bulunan 50 adet döl tutmayan (Repeat Breeder; spermatozoonların oranı olarak tespit edildi ve % RB) inek ve düve üzerinde yapıldı. Kullanılan olarak değerlendirildi. Migrasyon değeri, materyal, en az üç kez aynı boğanın dondurulmuş mikroskop altında servikal mukus ya da kan spermasıyla tohumlandığı halde gebe kalmayan serum örneğinin spermayla birleşme noktasından ve RB’in klinik tanımına uyan inek ve düveler en ilerideki spermatozoon arasındaki uzaklığın arasından seçildi9. Spontan östrusta olan her bir cm olarak ölçülmesiyle belirlendi. Bağımsız inek ve düvenin, orifisium uteri eksternasından 2 grupların karşılaştırılmasında Mann-Whitney U ml servikal mukus ve vena jugularisinden 10 ml testi, bağımlı grupların karşılaştırılmasında ise kan örneği toplandı. Bu esnada mukusa idrar, Student-t testi kullanılarak istatistiksel analizler dışkı ve kanın bulaşmamasına dikkat edildi. Kan yapıldı. örnekleri santifüje edildi ve serumları çıkarıldı. Karaköy Tarım İşletmesi Sun’i Tohumlama Bulgular Laboratuarında 0.25 ml’lik payetlerde dondurulmuş olan ve çalışmanın yürütüldüğü Deneme grubunda aglütinasyon reaksiyonu işletmede rutin sun’i tohumlamada kullanılan servikal mukus örneklerinin 9’unda (%18) boğa spermaları kullanıldı. Araştırma materyali pozitif, 41’inde (%82) ise negatif olarak saptandı. olarak ayrılan inek ve düvelerin tohumlanmasında Kontrol grubunda ise anılan reaksiyon servikal daha önce kullanılan boğa sperması deneme mukus örneklerinin hepsinde negatif olarak tespit grubunu, daha önce tohumlamada hiç edildi. kullanılmamış boğa sperması ise kontrol grubunu Aglütinasyon reaksiyonu deneme grubunda oluşturdu. Payetler 34°C’lik su banyosunda 15 pozitif kontrol grubunda ise negatif olan 9 adet saniyede çözündürüldü. servikal mukus örneğinde anılan gruplara ait Çalışmada metot olarak kullanılan Servikal ortalama motilite ve migrasyon değerleri sırasıyla Mukus Penetrasyon Testi, Alexander1 ile %7.22±1.69 ve 1.85±0.22 cm; %8.89±2.61 ve Matousek ve ark.22, tarafından bildirilen test 3.61±0.29 cm olarak saptandı. Aglütinasyon metoduna temelde bağlı kalınarak yapıldı. Teste reaksiyonu pozitif ve negatif olarak saptanan tabi tutulan servikal mukus ya da kan serum deneme (n=9) ve kontrol (n=9) grupları arasında örnekleri için 75 mm uzunluğunda ve 1.5 mm motilite değerleri istatistiksel olarak önemli 94 bulunmazken, migrasyon değerleri istatistiksel orta (%34.14), 20’sinde normal (%48.78); kontrol olarak önemli bulunmuştur (P<0.01). grubunun ise 8’inde kuvvetli (%19.51), 18’inde Aglütinasyon reaksiyonu hem deneme hem de orta (%43.90), 15’inde normal (%36.58) olarak kontrol gruplarında negatif olan 41 adet servikal bulundu (Tablo II). mukus örneğinde her iki gruba ait ortalama Tablo II. Kan serum örneklerinde deneme ve motilite ve migrasyon değerleri sırasıyla kontrol gruplarına ait aglütinasyon %8.04±1.16, 3.31±0.23 cm; %11.34±1.56 ve değerleri 3.72±0.22 cm olarak ölçüldü. Aglütinasyon reaksiyonu negatif olarak saptanan deneme Aglütinasyon Deneme (+) Kontrol (-) Deneme (-) Kontrol (-) Derecesi (n=41) ve kontrol (n=41) grupları arasında n % n % n % n % migrasyon değerleri istatistiksel olarak önemli Normal 6 66.66 6 66.66 20 48.78 15 36.58 bulunmazken, motilite değerleri istatistiksel Orta 2 22.22 2 22.22 14 34.14 18 43.90 olarak önemli bulunmuştur (P<0.05). Servikal mukus örneklerinde aglütinasyon reaksiyonu Kuvvetli 1 11.11 1 11.11 7 17.07 8 19.51 pozitif (n=9) ve negatif (n=41) olarak saptanan Toplam 9 100 9 100 41 100 41 100 deneme grupları arasında motilite değerleri istatistiksel olarak önemli bulunmazken, migras- Servikal mukus örneklerinde aglütinasyon yon değerleri istatistiksel olarak önemli olduğu reaksiyonu deneme grubunda pozitif kontrol saptanmıştır (P<0.001) (Tablo I). grubunda ise negatif olan 9 adet materyalin kan serumlarında ortalama motilite ve migrasyon Tablo I. Servikal mukus örneklerinde pozitif değerleri deneme grubunda %31.11±2.86 ve ve negatif aglütinasyon reaksiyonu 0.51±0.07 cm; kontrol grubunda ise %27.77±4.86 saptanan deneme ve kontrol ve 0.46±0.08 cm olarak ölçüldü ve değerler gruplarına ait ortalama motilite ve arasındaki farkın istatistiksel olarak önemli migrasyon değerleri. olmadığı saptandı. Servikal mukus örneklerinde Aglütinasyon Servikal Deneme Kontrol aglutinas-yon reaksiyonu hem deneme hem de Mukus (n) (x ±Sx ) (x ±Sx ) kontrol grubunda negatif olan 41 adet materyalin Motilite (%) kan serumlarında ortalama motilite ve migrasyon Pozitif 9 7.22±1.69 8.89±2.61 değerleri deneme grubunda %22.07±1.75, Negatif 41 8.04±1.161 11.34±1.562 0.63±0.03 cm; kontrol grubunda ise %20.85±1.74 Migrasyon (cm) ve 0.69±0.04 cm olarak bulundu ve değerler Pozitif 9 1.85±0.22Bb 3.61±0.29a arasındaki farkın istatistiksel olarak önemli Negatif 41 3.31±0.23A 3.72±0.22 olmadığı görüldü. Servikal mukus örneklerinde 1, 2= Aynı satırda farklı rakam taşıyan gruplar arası fark önemlidir pozitif (n=9) ve negatif (n=41) aglütinasyon (P<0.05). a, b= Aynı sütunda farklı harfler taşıyan gruplar arası fark önemlidir reaksiyonu saptanan deneme gruplarına ait kan (P<0.01). serum örneklerinde migrasyon değerleri A, B= Aynı sütunda farklı harfler taşıyan gruplar arası fark önemlidir istatistiksel olarak önemli bulunmazken, motilite (P<0.001). değerleri istatistiksel olarak önemli olduğu bulunmuştur (P<0.05) (Tablo III). Servikal mukus örneklerinde aglütinasyon reaksiyonu deneme grubunda pozitif kontrol grubunda ise negatif olan 9 adet materyalin kan Tablo III. Kan serum örneklerinde deneme ve serumlarında aglütinasyon derecesi deneme kontrol gruplarına ait ortalama grubunun 1’inde kuvvetli (%11.11), 2’sinde orta motilite ve migrasyon değerleri (%22.22) ve 6’sında normal (%66.66); kontrol Kan Deneme Kontrol grubunun ise 1’inde kuvvetli (%11.11), 2’sinde Aglütinasyon serumu (n) (x ±Sx ) (x ±Sx ) orta (%22.22) ve 6’sında normal (%66.66) olarak Motilite (%) değerlendirildi. Servikal mukus örneklerinde aglütinasyon reaksiyonu hem deneme hem de Pozitif 9 31. 11±2. 86A 27. 77±4. 86 kontrol grubunda negatif olan 41 adet materyalin Negatif 41 22. 07±1. 75B 20. 85±1. 74 kan serumlarında aglütinasyon derecesi deneme Migrasyon (cm) grubunun 7’sinde kuvvetli (%17.07), 14’ünde 95 Pozitif 9 0. 51±0. 07 0. 46±0. 08 grubunda daha yüksek oranda motilite değeri bulunmuştur. Ayrıca gruplar arasındaki farkın Negatif 41 0. 63±0. 03 0. 69±0. 04 istatistiksel olarak da önemli olduğu A, B= Aynı sütunda farklı harfler taşıyan gruplar arası fark önemlidir belirlenmiştir (P<0.05). Her iki grup arasındaki (P<0. 05). fark, kontrol grubunda tek bir boğanın Tartışma ve Sonuç dondurulmuş spermasının kullanılmasından kaynaklanmış olabilir. Çalışmada elde edilen Çalışmada deneme grubuyla test edilen 50 motilite bulgularının, Galli ve ark.11’nın adet servikal mukus örneğinde aglütinasyon bildirdikleri verilerden çok düşük olduğu reaksiyonu 9’unda (%18) pozitif, 41’inde (%82) görülmektedir. ise negatif olarak saptandı. Aynı servikal mukus örnekleri kontrol grubuyla test edildi ve hiçbir Ayrıca bu araştırmada servikal mukus örnekte aglütinasyon reaksiyonu oluşmadığı örneklerinde aglütinasyon reaksiyonu pozitif görüldü. Bu araştırmada saptanan aglütinasyon olarak saptanan deneme grubuna ait ortalama reaksiyonu benzer yöntem uygulayan Zafracas ve motilite (%7.22±1.69) değeri, servikal mukus ark.’nın33, bulgularından düşük, fakat değişik test örneklerinde aglütinasyon reaksiyonu negatif yöntemi uygulayan diğer araştırmacıların13,27,29 olarak saptanan deneme grubuna ait ortalama bulgularından ise oran itibariyle yüksek motilite (%8.04±1.16) değerlerinden düşük bulunmuştur. Matousek ve ark.22 ise, servikal bulunmuştur. Üstelik, yukarıda anılan iki gruba mukus örneklerinde negatiften zayıfa değişen ait ortalama motilite değerleri arasındaki fark oranlarda aglütinasyon reaksiyonu saptamışlardır. istatistiksel olarak önemli bulunmamıştır. Çalışmada saptanan bulgular ile diğer araştırma Araştırmaya ait motilite bulguları ile literatür verileri arasındaki fark, değişik test tekniklerinin verileri arasındaki fark; yaş ejakülasyon sıklığı ve kullanılmasından ve döl tutmayan inek ve antikorlar gibi endojen ya da ısı ve viskozite gibi düvelerin seçiminden kaynaklanmış olabilir. ekzojen faktörlerden etkilenmiş olabileceği gibi, soyut bir değerlendirme tekniği olmasından da Aglütinasyon reaksiyonu pozitif olarak kaynaklanmış olabilir. saptanan 9 adet servikal mukus örneğinde deneme ve kontrol gruplarına ait ortalama Aglütinasyon reaksiyonu pozitif olarak motilite değerleri sırasıyla %7.22±1.69 ile saptanan 9 adet servikal mukus örneğinde %8.89±2.61 olarak bulundu. Gruplar arasında deneme ve kontrol gruplarına ait ortalama ortalama motilite değerlerine bakıldığında, migrasyon değerleri sırasıyla 1.85±0.22 cm ile deneme ve kontrol grupları arasında farkın çok az 3.61±0.29 cm olarak ölçüldü. Yukarıda anılan iki olduğu ve bu farkın istatistiksel olarak önemli gruba ait ortalama migrasyon değerleri arasındaki olmadığı görülmektedir. Deneme grubunda fark istatistiksel olarak önemli bulunmuştur saptanan ortalama motilite değeri, servikal mukus (P<0.01). Sonuçlardan da izlenebileceği gibi, örneklerinde negatiften zayıfa değişen oranlarda deneme grubuna ait ortalama migrasyon değeri aglütinasyon reaksiyonu saptayan Matousek ve kontrol grubundan düşük, servikal mukus ark.’nın22 bildirdikleri alt ve üst motilite sınırları örneklerinde negatiften zayıfa değişen oranlarda içerisinde bulunmasına karşın, aynı araştırmada aglütinasyon reaksiyonu saptayan Matousek ve 22 saptanan en yüksek motilite değerinden oldukça ark.’nın bildirdikleri migrasyon değerine ise düşük olduğu görülmektedir. Araştırma bulguları yakın olduğu görülmektedir. Yapılan bu 1,4,20,23 ile literatür verileri arasındaki fark, servikal araştırmanın sonucuna ve literatür mukusta antis-perma antikorlarının bulunmasına verilerine dayanarak, servikal mukusta bulunan ve mukusta oluşan aglütinasyon reaksiyonunun izoantikorların spermatozo-onların migrasyon şiddetine bağlanabilir. Nitekim, anılan savı hareketini olumsuz yönde etkilediğini düşünmek destekler yönde çeşitli literatür verileri de olasıdır. bulunmaktadır1,21,23,30. Aglütinasyon reaksiyonu negatif olarak Aglütinasyon reaksiyonu negatif olarak saptanan 41 adet servikal mukus örneğinde migrasyon değerleri, deneme ve kontrol grupları saptanan 41 adet servikal mukus örneğinde için 3.31±0.23 cm ile 3.72±0.22 cm olarak deneme ve kontrol gruplarına ait ortalama saptanmıştır. Elde edilen ortalama migrasyon motilite değerleri sırasıyla %8.04±1.16 ve değerlerine bakıldığında, deneme ve kontrol %11.34±1.56 olarak saptanmıştır. Sonuçlardan da grupları arasında farkın bulunduğu, ancak bu anlaşılacağı gibi, deneme grubuna oranla kontrol farkın istatistiksel olarak önemli olmadığı 96 görülmektedir. Değerler arasındaki bu fark, izin vermediği halde, baş bölgesine ait defektlerle kontrol grubunda tek boğa spermasının anılan durumun oluşmadığını bildirmişlerdir. kullanılmasından kaynaklanmış olabilir. Yukarıda Servikal mukuslarında aglütinasyon anılan deneme (3.31±0.23 cm) grubuna ait reaksiyon pozitif olarak saptanan 9 adet migrasyon değeri, servikal mukus örneklerinde materyalin kan serum örneklerinde aglütinasyon aglütinasyon reaksiyonu pozitif olarak saptanan derecesi, deneme ve kontrol gruplarında, deneme (1.85±0.22 cm) grubuna ait ortalama örneklerin 1’inde kuvvetli (%11.11), 2’sinde orta migrasyon değerinden yüksek bulunmuş ve (%22.22), 6’sında normal (%66.66) olmak üzere gruplar arasındaki farkın istatistiksel olarak benzer oranda bulundu. önemli olduğu saptanmıştır (P<0.001). Galli ve ark.11, dondurulmuş boğa sperması kullandıkları Servikal mukuslarında aglütinasyon penetrasyon testinde, anılan parametreyi 90 dk reaksiyonu negatif olarak saptanan 41 adet inek süreyle 37°C ve 21°C’de sırasıyla 28.5±15.1 mm ve düvenin kan serum örneklerinde aglütinasyon ile 18.1±12.6 mm olarak saptadıklarını derecesi, deneme grubunda örneklerin 7’sinde bildirmektedirler. Çalışmada elde edilen bulgular kuvvetli (%17.07), 14’ünde orta (%34.14) ve ile literatür verileri arasındaki fark, testin in vitro 20’sinde normal (%48.78); kontrol grubunda ise olarak farklı ısılarda yapılmasından ve çalışmada örneklerin 8’inde kuvvetli (%19.51), 18’inde orta kullanılan servikal mukusun fizikokimyasal (%43.90) ve 15’inde normal (%36.58) olarak yapısından kaynaklanmış olabilir. Nitekim, saptandı. Lorton ve ark.19, iki ayrı düveden topladıkları Kan serumunda spermatozoonları agluti- servikal mukuslar ile aynı boğanın dondurulmuş nasyona uğratan kimi antikorların bulunması spermasını kullanarak 37°C’de 15 dk. süreyle deneme ve kontrol gruplarına ait sonuçların yaptıkları penetrasyon testinde, migrasyon benzer oranda oluşmasına neden olmuş olabilir. değerlerini sırasıyla 33.2±1.6 mm ve 41.6±2.2 Nitekim, kan serum örneklerinde zayıftan mm olarak saptamışlardır. Alexander1 da, servikal kuvvetliye değişen oranda aglütinasyon mukusta bulunan su oranının %85 ile %98 reaksiyonu saptayan Matousek ve ark.22’nın arasında değiştiğini ve mukusta su oranının verileri ile araştırmada elde edilen veriler %95’in altına indiği zaman spermatozoon arasında da bir benzerlik olduğu görülmektedir. migrasyonunun hızla azaldığını bildirmektedir. Servikal mukuslarında aglütinasyon Anılan faktörlerin dışında, spermatozoon reaksiyonu pozitif olarak saptanan 9 adet inek ve motilitesiyle servikal mukus içindeki migrasyon düvenin kan serum örneklerinde ortalama motilite değeri arasında pozitif bir ilişkinin olduğu bir çok araştırmacı tarafından ileri sürülmüştür1,16,22,25,26. ve migrasyon değerleri deneme grubunda Kumar ve ark.18, soğutularak ve dondurularak sırasıyla %31.11±2.86 ve 0.51±0.07 cm; kontrol saklanmış boğa spermasını kullanarak yaptıkları grubunda ise %27.77±4.86 ve 0.46±0.08 cm penetrasyon testinde migrasyon değerlerini olarak bulundu. Yukarıda anılan değerler 37°C’de 20 dk. süreyle 49.90 mm ve 58.58 mm incelendiğinde, deneme grubuna ait her iki olarak saptamışlardır. Yazarlar ısısı düşürülerek parametrenin biraz yüksek olduğu görülmektedir. ve dondurularak saklanan spermalar arasındaki Yine de anılan gruplar arasında istatistiksel bir parametre farkını, soğukta saklama süresince farkın olmadığı saptanmıştır. spermada bulunan enerji rezervinin azalmasına Servikal mukuslarında aglütinasyon bağlamaktadırlar. Nitekim, Okuda ve ark.25, reaksiyonu negatif olarak saptanan 41 adet yaptıkları araştırmada taze ve dondurulmuş boğa materyalin kan serum örneklerinde ortalama spermasının migrasyon değerlerini 38°C ve 10 motilite ve migrasyon değerleri deneme grubunda dk’lık süre sonunda 66.9±1.9 mm ile 58.7±1.3 sırasıyla %22.07±1.75, 0.63±0.03 cm; kontrol mm olarak bildirmektedirler. Adı geçen grubunda ise %20.85±1.74 ve 0.69±0.04 cm faktörlerin dışında, spermatozoon olarak bulundu. Her iki parametre yönünden konsantrasyonu28 ile kimi morfolojik deneme ve kontrol grupları arasında istatistiksel bozuklukların14,16,26 spermatozo-onların servikal bir farkın olmadığı görülmekle birlikte, motilite mukusta migrasyon değerlerini olumsuz yönde değeri deneme, migrasyon değeri ise kontrol etkilediği ileri sürülmüştür. Nitekim, Jeulin ve grubunda daha yüksek oranda elde edilmiştir. ark.14, kuyruk ya da orta kısma ait defektlerin Servikal mukus örneklerinde pozitif ve negatif spermatozoonların servikal mukusta migrasyona aglütinasyon reaksiyonu saptanan deneme gruplarına ait kan serum örneklerinde migrasyon 97 değerleri istatistiksel olarak önemli bulunmazken, 5. ALEXANDER, N.J.: Reproductive immunology: motilite değerleri istatistiksel olarak önemli Relevance to infertility practice. Archivum olduğu bulunmuştur (P<0.05). Immunologiae et Therapiae Experimentalis, 38, 23- 30 (1990). Deneme ve kontrol gruplarına ait sperma- tozoonların kan serum örneklerinde benzer 6. BARLOW, D.H.: Antisperm antibodies on oranda aglütinasyona uğramaları, her iki gruba ait infertility. Br. Med. J., 296, 310-311 (1988). motilite ve migrasyon değerlerinin birbirine yakın 7. BRONSON, R.A., COOPER, G.W., oranda oluşmasına yol açmış olabilir. RASENFELD, D.L.: Sperm antibodies: Their role Araştırmada saptanan motilite değerleri ile in infertility. Fertil. Steril., 42, 171-183 (1984). Matousek ve ark.22’nın bildirdikleri motilite 8. BRONSON, R.A., COOPER, G.W., değeri uyumlu bulunmuş olmasına karşın, ROSENFELD, D.L.: Seminal fluid antisperma antibodies do not reflect those present on the sperm migrasyona ait bulguların farklı olduğu surfaca. Fertil. Steril., 48, 505-506 (1987). görülmektedir. Bu fark, ölçüm yönteminden ve serumunda oluşan aglütinasyon reaksiyonunun 9. DİNÇ, D.A.: Döl tutmayan (Repeat Breeder) hayvanlar. Theriogenology, Ed. ALAÇAM, E. şiddetinden kaynaklanmış olabilir. Nurol Matbaacılık A.Ş., Ankara, 233-240 (1990). Sonuç olarak, Servikal Mukus Penetrasyon 10. FARAHANI, J.K., TOMPKINS, W., WAGNER, Testi kimi repeat breeder inek ve düvelerin W.C.: Reproductive status of cows and incidence etiolojisinde rol oynayan antisperma of antisperm antibodies. Theriogenology, 15, 605- antikorlarının klinik tanısında yararlı olabileceği 612 (1981). ve aglütinasyonun, spermatozoonların motilite ve 11. GALLI, A., BASETTI, M., BALDUZZI, D., migrasyon gücü üzerinde negatif bir etki yarattığı MARTIGNONI, M., BORNAGHI, V., MAFFII, kanısına varılmıştır. Ayrıca, servikal mukusunda M.: Frozen bovine semen quality and bovine pozitif aglütinasyon reaksiyonu saptanan inek ve cervical mucus penetration test. Theriogenology, düvelerin kan serum örnekleriyle yapılan 35, 837-844 (1991). Penetrasyon Testinde deneme ve kontrol 12. HAYES, M. F., SEGAL, S., MOGHISSI, K.S., gruplarına ait aglütinasyon, motilite ve migrasyon MAGYAR, D.M., AGRONOW, S.: Comparison of değerlerinin servikal mukus bulgularını destekler the in vitro sperm penetration test using human nitelikte olmadığı görülmüştür. Evcil hayvanlar cervical mucus and bovine estrus cervical mucus hakkında bilinen reprodüktif immunoloji with the postcoital test. Int. J. Fertil., 29, 133-135 (1984). bilgilerinin ışığında kimi infertilite problemlerinin kuramsal ve pratik çözümü için 13. HOTTA, D., MOHANTY, B.N., MOHANTY, değişik immunolojik test yöntemlerinin, çeşitli D.N., RAY, B.K.H.: Immunological precipitation test of bovine semen. Indian Journal of Animal hayvan modelleri üzerinde deneysel ve olgu Sciences, 60, 143-144 (1990). çalışmalarıyla desteklenmesinin konunun daha iyi 14. JEULIN, C., SOUMAN, A., JOUANNET, P.: anlaşılması açısından yararlı olacağı kanısına Morphological factors influencing the penetration varılmıştır. of human sperm into cervical mucus in vitro. Int. J. Androl., 8, 215-223 (1985). Kaynaklar 15. JONES, W.R.: Immunologic infertility fact or fiction. Fertil. Steril., 33, 577-586 (1980). 1. ALEXANDER, N.J.: Evaluation of male infertility 16. KOTOULAS, I.B., BURGOS-BRICENO, L.A., with an in vitro cervical mucus penetration test. ARANA, J., BALMACEDA, J.P., ASCH, R.H.: Fertil. Steril., 36, 201-206 (1981). Human sperm penetration in bovine cervical mucus 2. ALEXANDER, N.J.: Antibodies to human clinical studies. II. Uses of split ejaculates. Fertil. spermatozoa impede sperm penetration of cervical Steril., 42, 268-273 (1984). mucus or hamster eggs. Fertil. Steril., 41, 433-439 17. KREMER, J.: A simple sperm penetration test. Int. (1984). J. Fertil., 10, 209-215 (1965). 3. ALEXANDER, N.J., ANDERSON, D.J.: 18. KUMAR, Y., SINHA, S.H., AKHTAR, M.H.: Immunology of semen. Fertil. Steril., 47, 192-205 Penetration rate of chilled and frozen sperms from (1987). Jersey bulls and levels of certain electroytes in the 4. ALEXANDER, N.J.: Natural and induced oestrous mucus of cows. Br. Vet. J., 139, 452-455 immunological infertility. Current Opinion in (1983). Immunology, 1, 1125-1130 (1989). 19. LORTON, S.P., KUMMERFELD, H.L., FOOTE, R.H.: Polyacrylamide as a substitute for cervical 98 mucus in sperm migration tests. Fertil. Steril., 35, Investigation of immunoinfertility in repeat- 222-225 (1981). breeding buffaloes. Indian Journal of Animal 20. MANARANG-PANGAN, S., BEHRMAN, S.J.: Sciences, 60, 1211-1212 (1990). Spermatotoxicity of immune sera in human 28. PANDYA, I.J., MORTIMER, D., SAWERS, R.S.: infertility. Fertil. Steril., 22, 145-151 (1971). A standarlized approach for evaluating the 21. MANDELBAUM, S.L., DIAMOND, M.P., peneration of human spermatozoa into cervical deCHERNEY, A.H.: The impact of antisperma mucus in vitro. Fertil. Steril., 45, 357-365 (1986). antibodies on human infertility. J. Urol., 138, 1-8 29. SESHAGIRI, V.H., PATTABIRAMAN, S.R., (1984). KRISHNAN, A.R.: Incidence of sperm 22. MATOUSEK, J., RIHA, J., SRSEN, V., agglutinating antibody in regular and repeat VESELSKY, L., LOUDA, F.: Penetration of breeding cross bred cows. Cheriron, 16, 152-154 cervical mucus and other body fluids by bull sperm (1987). in capillary tubes. Animal Reproduction Science, 30. SINHA, D.P., ANDERSON, T.D., HOLBOROW, 18, 161-165 (1989). E.J., NANDAKUMAR, V.C.: Local 23. MENGE, A.C., BURKONS, D.M., immunological factors as a possible cause of FRIEDLAENDER, G.E.: Occurence of embryo reduced sperm motility in the cervical mucus of mortality in rabbits isoimmunized against semen. infertile women. Br. J. Obstet. Gynecol., 84, 948- Int. J. Fertil., 17, 93-96 (1972). 953 (1977). 24. MENGE, A.C., BEHRMAN, S.J.: Immunologic 31. SOFFER, Y., MARCUS, Z.H., BUKOVSKY, I., problems of infertility. Gynecologic Endocrinology CASPI, E.: Immunological factors and post coital 3th. Edition. Ed. GOLD, J.J., JOSIMOVICH, J.B., test in unexplained infertility. Int. J. Fertil., 21, 89- Harper and Raw, Philadelphia, 690-707 (1980). 95 (1976). 25. OKUDA, K., MURASE, T., SATO, K., 32. WILSON, L.: Sperm agglutinins in human semen MATSUZAKI, S., IWANO, S., IWAMA, N.: and blood. Proc. Soc. Exp. Biol. Med., 85, 652-655 Penetration ability of bull spermatozoa into bovine (1954). cervical mucus. Proc. 11 th. Int. Congr. Anim. 33. ZAFRACAS, A.M., SAMOUILIDIS, S.C., Reprod. A. I., 3, 279 (1988). CRICORION, A.B., KONLER-SAMOUILIDIS, 26. OVERSTREET, J.W.: Evaluation of sperm- G.: Ein einfacher test zum nachweis von sperme- cervical mucus interaction. Fertil. Steril., 45, 324- antikörperm in genital-schleim. Tierarztliche 326 (1986). Umschau, 12, 973-974 (1987). 27. PANCHAL, M.T., DHOLAKIA, P.M., DERASHRI, H.J., KODAGALI, S.B.: