T.C. ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ BİLGİSAYAR VE ÖĞRETİM TEKNOLOJİLERİ EĞİTİMİ ANA BİLİM DALI BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ ÖĞRETMENLERİNİN VE ÖĞRETMEN ADAYLARININ TABLET BİLGİSAYARLA EĞİTİME İLİŞKİN GÖRÜŞLERİ YÜKSEK LİSANS TEZİ Cem TÜRE Danışman: Yrd. Doç. Dr. Semiral Öncü BURSA Mart, 2015 ÖN SÖZ Ders aşamasında ve tez çalışmam boyunca desteğini esirgemeyen değerli hocam ve tez danışmanım Yrd. Doç. Dr. Semiral Öncü’ye her şey için sonsuz teşekkür ederim. Çalışmalarım sırasında beni kırmayarak görüşme ve gözlem çalışmalarına katılmayı kabul eden tüm katılımcılara ve çalışmama verdiği destekten dolayı Araştırma Görevlisi Emrah KAYABAŞI’ na teşekkür ederim. Lisansüstü eğitimim boyunca bana gösterdiği sabır ve destek için sevgili eşim Duygu MERAL TÜRE’ ye, hayatımın her anında ve aldığım bütün kararlarda her zaman yanımda olan annem Gülhan TÜRE’ ye, babam Burhan TÜRE’ ye ve kardeşim Caner TÜRE’ ye teşekkürü borç bilirim. Bu tez çalışması TAFAAL Projesi kapsamında gerçekleştirilmiştir. TAFAAL Projesi, Bursa merkezli ilköğretim öğrenci ve öğretmenleri ile Uludağ Üniversitesi öğrencilerini kapsayan, güncel teknolojilerin eğitim odaklı kullanımını hedefleyen bir uygulamayı hayata geçirmek için planlanmıştır. Proje kapsamında tablet bilgisayarı tanıtıcı seminer faaliyetlerinin öğretim tasarımı sürecinden geçilerek tasarlanması; daha sonra, öğretmen adaylarının, tasarlanan bu seminerler vasıtasıyla, Okul Deneyimi ve Öğretmenlik Uygulaması dersleri kapsamında eğitilmesi planlanmıştır. Öğretmen adaylarına, her bir uygulama okuluna en az bir tane tablet bilgisayar düşecek şekilde, proje kapsamında temin edilen tablet bilgisayarlar tahsis edilmiştir. Öğretmen adaylarının, yapılan bir program çerçevesinde ve yukarıda bahsi geçen derslerde en az bir etkinlik kapsamında, uygulama okullarındaki öğretmen ve öğrencilere seminerler vermeleri planlanmıştır. Aynı kapsamda dönem boyunca, seminer esnasında ve sonrasında, öğretmen adayları hem öğrencilerin hem de öğretmenlerinin tablet bilgisayarlar ile zaman geçirmelerine olanak sağlayacak, katılımcıların ilgili sorularını yanıtlayacak ve böylece yaşayarak öğrenme fırsatı sunacaklardır. Tablet bilgisayarın dönem boyunca aynı okulda tahsis edilmiş olması, katılımcılara oldukça geniş bir çalışma aralığı sunacaktır. Olanaklar ve talep doğrultusunda, okul öğretmenlerine proje yürütücüsü ve araştırmacıları tarafından da gönüllü seminerler sunulabilecektir. v Yrd. Doç. Dr. Semiral Öncü’nün yürütücülüğünde proje olanakları konusunda sağladıkları destekten ötürü proje araştırmacıları Prof. Dr. Aysan Şentürk ve Yrd. Doç. Dr. Erhan Şengel’e de ayrıca teşekkür ederim. * Bu çalışma Uludağ Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi tarafından desteklenmiştir (Proje No: OUAP(E)-2013/19). Cem TÜRE vi ÖZET Yazar : Cem TÜRE Üniversite : Uludağ Üniversitesi Ana Bilim Dalı : Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Bilim Dalı : Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Tezin Niteliği : Yüksek Lisans Tezi Sayfa Sayısı : XVI + 82 Mezuniyet Tarihi : 10 / 03 / 2015 Tez : Bilişim Teknolojileri Öğretmenlerinin ve Öğretmen Adaylarının Tablet Bilgisayarla Eğitime İlişkin Görüşleri Tez Danışmanı :Yrd. Doç. Dr. Semiral Öncü Bilişim Teknolojileri Öğretmenlerinin ve Öğretmen Adaylarının Tablet Bilgisayarla Eğitime İlişkin Görüşleri Bu çalışma bilişim teknolojileri öğretmenlerinin ve öğretmen adaylarının tablet bilgisayarla eğitime ilişkin görüşlerini tespit etmek ve önerilerini belirlemek amacıyla yapılmıştır. Teknolojinin hızlı ilerleyişi eğitim alanına yansımış, teknolojik araçlar eğitim aracı olarak kullanılmaya başlanmıştır. Ülkemizde özellikle FATİH (Fırsatları Arttırma ve Teknolojiyi İyileştirme Hareketi) Projesi ile birlikte tablet bilgisayarlar eğitim alanına daha fazla girmiştir. Bu çalışmada Uludağ Üniversitesi’nde yürütülen TAFAAL Projesi yardımıyla ulaşılan katılımcıların, durum çalışması deseni yardımıyla tablet bilgisayarla eğitime ilişkin görüşleri belirlenmiştir. Çalışmanın örneklemi Bursa ili Nilüfer ve Osmangazi ilçelerinden sekiz bilişim teknolojileri öğretmeni ve Uludağ Üniversitesi Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Öğretmenliği bölümünden sekiz aday öğretmen oluşturmuştur. Gözlem ve yarı yapılandırılmış mülakat tekniği kullanılmıştır. Öğretmen ve aday vii öğretmen ile yapılan mülakat ve dört farklı sınıfta yapılan gözlemlerden elde edilen verilere içerik analizi uygulanmıştır. Yapılan çalışma sonucunda tablet bilgisayarla eğitimde önceliğin içerik sağlanmasına ayrılması; derslerin tablet bilgisayara dayalı olmasından ziyade, tabletin bir destek aracı olarak kullanılması; öğretmenlerin mutlaka hizmetiçi eğitime alınması ve bu eğitimlerin belirli dönemlerde güncellenerek tekrar verilmesi; BTY dersinde öğrencilere tablet bilgisayar kullanımı konusunda eğitim verilmesi katılımcılar tarafından gerekli görülmüştür. FATİH Projesinin mevcut durumunun yetersiz olduğu, tablet bilgisayarın dağıtılmasına rağmen internet alt yapısı, içerik ve öğretmen eğitimi konusunda eksikler olduğu belirtilmiştir. Aday öğretmenler, Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi bölümünün donanım açısından kendini yeterince güncelleyemediği ve tablet bilgisayar konusunda yeterince tablet bilgisayara sahip olmadıklarını, sadece TAFAAL Projesi kapsamında mobil öğrenme konusunda bilgi sahibi olabildiklerini belirtmişlerdir. Anahtar Kelimeler: Aday öğretmen, bilişim teknolojileri, tablet bilgisayar, tablet bilgisayarla eğitim viii ABSTRACT Writer : Cem TÜRE University : Uludağ University Department : Computer and Instructional Technologies Branch : Computer and Instructional Technologies Degree Awardt555ed : PhD Number of Pages : XVI + 82 Date of Graduation : 10 / 03 / 2015 Theis :Information Technology Teachers and Candidate Teachers Views On Education with Tablet-PC Tez Danışmanı :Yrd. Doç. Dr. Semiral Öncü Information Technology Teachers and Candidate Teachers Views On Education with Tablet-PC This study has been conducted in order to determine the views and suggestions of information technologies teachers and teacher candidates towards tablet computer education. Rapid progress of technology has an impact on the education field and technological tools has been used as a teaching tool. In our country, particularly by means of FATİH (movement to increase opportunities and technology) Project, tablet computers has been more in the education field. In this study, views of the participants reached with the help of TAFAAL Project conducted in Uludağ University have been determined about tablet computer education according to case study as a research design. Sample of the study consists of eight information technologies teachers from Nilüfer and Osmangazi Districts of Bursa and eight preservice teachers from Uludağ University, Department of Computer Education and Instructional Technology. Observation and semi-structured interview technique have been used. Descriptive analysis has been applied to the data obtained from interviews ix conducted with teachers and preservice ones and observations made in four different classes. As a result of the conducted study, followings have been required by the participants; priority in tablet computer education is to ensure content; tablet computer can be used as a support tool rather than main one; teachers should be taken in training and in-service trainings and these ones should be given again in specific terms by updating the trainings; in the Information Technologies and Software classes tablet computer training should be given to the students. Inadequate current state of FATİH Project and lack of internet infrastructure, content and teacher training have been stated although tablet computers have been distributed. Candidate teachers have stated that Computer Education and Instructional Technologies Department could not update itself adequately in terms of hardware and do not have enough tablet PC computers, only within the scope of TAFAAL project can be very familiar with mobile learning. Keywords: Candidate teachers, information technology , tablet pc, education with tablet-PC x İÇİNDEKİLER ÖN SÖZ ............................................................................................................................ v ÖZET .............................................................................................................................. vii ABSTRACT ..................................................................................................................... ix İÇİNDEKİLER ................................................................................................................ xi TABLOLAR LİSTESİ ................................................................................................... xiv ŞEKİLLER LİSTESİ ...................................................................................................... xv KISALTMALAR LİSTESİ ........................................................................................... xvi BÖLÜM 1 ......................................................................................................................... 1 GİRİŞ ................................................................................................................................ 1 EĞİTİM, ÖĞRETİM VE TEKNOLOJİ ....................................................................... 2 EĞİTİMDE TEKNOLOJİ KULLANIMI ..................................................................... 3 BİLGİSAYAR DESTEKLİ EĞİTİM ........................................................................... 5 EĞİTİMDE TABLET BİLGİSAYAR KULLANIMI .................................................. 8 1.1. PROBLEM DURUMU .................................................................................... 10 1.2. AMAÇ .............................................................................................................. 11 1.3. ÖNEM .............................................................................................................. 12 1.4. VARSAYIMLAR ............................................................................................ 12 1.5. SINIRLILIKLAR ............................................................................................. 12 1.6. TANIMLAR ..................................................................................................... 13 BÖLÜM 2 ....................................................................................................................... 14 YÖNTEM ....................................................................................................................... 14 2.1. ARAŞTIRMANIN MODELİ........................................................................... 14 2.2. ÇALIŞMA GRUBU ......................................................................................... 15 2.3. BAĞLAM ........................................................................................................ 16 2.4. VERİ TOPLAMA ARAÇLARI ....................................................................... 16 2.5. VERİLERİN TOPLANMASI VE ÇÖZÜMLENMESİ ................................... 18 2.6. GEÇERLİLİK VE GÜVENİRLİLİK .............................................................. 23 BÖLÜM 3 ....................................................................................................................... 27 BULGULAR VE YORUMLAR .................................................................................... 27 3.1. BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ ÖĞRETMEN VE ÖĞRETMEN ADAYLARININ MOBİL ARAÇLAR VE İŞLETİM SİSTEMLERİ KULLANIM DURUMLARI ..... 27 xi 3.1.1. Mobil Cihaz Kullanımı .................................................................................. 28 3.1.2. Mobil Cihaz Kullanım Süreleri ..................................................................... 28 3.1.3. Mobil Cihaz Kullanım Amaçları ................................................................... 29 3.1.4. İşletim Sistemlerinin Kullanışlılık Açısından Karşılaştırılması .................... 29 3.2. BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ ÖĞRETMENLERİ VE ÖĞRETMEN ADAYLARINA GÖRE TABLET BİLGİSAYAR İLE EĞİTİMİN ZAYIF VE GÜÇLÜ YÖNLERİ .................................................................................................... 32 3.2.1. Tablet Bilgisayarla Eğitimin Pedagojik Açıdan Güçlü ve Zayıf Yönleri ...... 33 3.2.2. Tablet Bilgisayarla Eğitimin Ülkemizdeki Mevcut Durumu Hakkındaki Görüşleri .................................................................................................................. 36 3.2.3. Tablet Bilgisayarla Eğitiminden En Üst Düzeyde Verim Almak İçin Gereksinimler ve Karşılaşılabilecek Zorluklar ........................................................ 37 3.3. BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ ÖĞRETMENLERİ VE ÖĞRETMEN ADAYLARINA GÖRE TABLET BİLGİSAYARIN DERSTE KULLANIMININ ÖĞRENCİLERDE MEYDANA GETİRECEĞİ DEĞİŞİKLİKLER ......................... 40 3.3.1. Öğrencilerin Tablet Bilgisayara Karşı İlgi Düzeyleri ................................... 41 3.3.2. Tablet Bilgisayarla Eğitimin Öğrenciler Üzerindeki Olumlu ve Olumsuz Yönleri ..................................................................................................................... 43 3.4. BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ ÖĞRETMENLERİ VE ÖĞRETMEN ADAYLARINA GÖRE TABLET BİLGİSAYARLA EĞİTİMİN ÖĞRETMENLERDE MEYDANA GETİRECEĞİ DEĞİŞİKLİKLER .................... 45 3.4.1. Öğretmenlerin Tablet Bilgisayarla Eğitimde Mevcut Durumları .................. 46 3.4.2. Hizmetiçi Eğitimin Gerekliliği ve Eğitimlerin Veriliş Şekli ......................... 47 3.4.3. Hizmetiçi Eğitim Sonrası .............................................................................. 50 3.4.4. Kıdemli Öğretmenler Hakkında Görüşler ..................................................... 51 3.4.5. Öğretmenler Tablet Bilgisayarla Eğitime Nasıl Teşvik Edilmeli .................. 52 3.5. BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ ÖĞRETMENLERİ VE ÖĞRETMEN ADAYLARINA GÖRE TABLET BİLGİSAYARLA EĞİTİME GEÇİLMESİYLE BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ VE YAZILIM DERSİNDE MEYDANA GELECEK DEĞİŞİKLİKLER ....................................................................................................... 52 3.5.1. Öğretim Programı .......................................................................................... 53 3.5.2. İçerik .............................................................................................................. 54 3.5.3. Masaüstü-Tablet Karşılaştırması ................................................................... 55 3.5.4. Etkileşimli Tahta ........................................................................................... 56 3.6. BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ ÖĞRETMEN ADAYLARININ BİLGİSAYAR VE ÖĞRETİM TEKNOLOJİLERİ BÖLÜMÜNÜN DERS İÇERİKLERİNİN, GELİŞEN BİLGİSAYAR DESTEKLİ TEKNOLOJİYİ KARŞILAYIP KARŞILAMADIĞINA İLİŞKİN GÖRÜŞLERİ ........................................................ 57 3.6.1. Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Bölümünün Güncellenmesi ............ 57 xii 3.6.2. Mobil Öğrenme Bilgisi ve TAFAAL Projesi ........................................... 58 BÖLÜM 4 ....................................................................................................................... 60 TARTIŞMA VE ÖNERİLER ......................................................................................... 60 KAYNAKÇA .................................................................................................................. 66 EKLER ............................................................................................................................ 71 Ek: 1 Görüşme Formu ................................................................................................. 71 Ek: 2 Gözlem Formu ................................................................................................... 74 Ek: 3 Kodların Açıklamaları ....................................................................................... 76 Ek: 4 İl Milli Eğitim Müdürlüğü İzin Belgesi ............................................................. 79 Ek: 5 Uludağ Üniversitesi İzin Belgesi ....................................................................... 81 ÖZ GEÇMİŞ ................................................................................................................... 82 xiii TABLOLAR LİSTESİ Tablo Sayfa Tablo 1.1.1. Öğretim Teknolojilerinin Özellikleri……………………………………......7 Tablo 2.2.1. Öğretmenlerin Eğitim ve Tecrübe Durumları…………………………....16 Tablo 2.5.1. Öğretmen ve Öğretmen Adayları Görüşme Tarihleri……………….....19 Tablo 2.5.2. Öğretmen ve Öğretmen Adayları Gözlem Tarihleri…………………….19 Tablo 2.5.3. Örnek Kodlama Tablosu…………………………………………………...21 Tablo 2.5.4. Veri Bloklarının Kodlamanın Güvenirliği Açısından Değerlendirmeye Hazırlanması…………………………………………………………………………...…….24 Tablo 2.5.5. Cohen’in Kappa Katsayısını Hesaplamak İçin Kullanılan Örnek Matris…………………………………………………………………………………..……..25 Tablo 3.1.1.1. Katılımcıların Sahip Oldukları Mobil Cihaz Sayıları………..……...28 Tablo 3.1.2.1. Katılımcıların Mobil Cihazları Kullanım Süreleri…………………...29 xiv ŞEKİLLER LİSTESİ Şekil Sayfa Şekil 3.1.1. Bilişim Teknolojileri Öğretmen ve Öğretmen Adaylarının Mobil Araçlar ve İşletim Sistemleri Kullanım Durumları ………………………..……..……..27 Şekil 3.1.4.1. Mobil Cihazların İşletim Sistemi………………………….......…..……. 30 Şekil 3.1.4.2. Bilgisayarda Kullanılan İşletim Sistemi ……………..……….…..........30 Şekil 3.2.1. Bilişim Teknolojileri Öğretmen ve Öğretmen Adaylarına Göre Tablet Bilgisayarla Eğitimin Zayıf ve Güçlü Yönleri…………….………………….…..….…...33 Şekil 3.2.1.1. Tablet Bilgisayarla Eğitimin Pedagojik Açıdan Değerlendirilmesi........................................................................................................33 Şekil 3.3.1. Tablet Bilgisayarla Eğitimin Öğrenciler Meydana Getireceği Değişiklikler................................................................................................................41 Şekil 3.4.1. Tablet Bilgisayarla Eğitimin Öğretmenlerde Meydana Getireceği Değişiklikler…………………………………………………………………………….…... 46 Şekil 3.5.1. Tablet bilgisayarla eğitimin BTY dersine yansımaları………….………53 Şekil 3.6.1. Bilişim Teknolojileri Öğretmen Bölüm ve Mobil Öğrenme Üzerine Görüşleri…………………………………………………………………………....………..57 xv KISALTMALAR LİSTESİ BDE : Bilgisayar Destekli Eğitim BDÖ : Bilgisayar Destekli Öğretim BTY : Bilişim Teknolojileri ve Yazılım EBİTEFO : Eğitici Bilişim Teknolojileri Formatörü FATİH : Fırsatları Arttırma ve Teknolojiyi İyileştirme Hareketi MEB : Milli Eğitim Bakanlığı TAFAAL : Tablet Tanıtım Faaliyeti xvi 1 BÖLÜM 1 GİRİŞ 21. yy da teknolojide meydana gelen gelişmeler, eğitim alanında kendini göstererek, büyük değişikliklere yol açmıştır. Ortaya çıkan yenilikleri takip etmek ve buna ayak uydurmak çok zor bir hale gelmiştir. Yirmi yıl öncesine kadar sadece ders kitapları ve birkaç materyal ile desteklenen öğretim, zaman içerisinde teknolojinin gelişimiyle teknolojik araçları öğretimde kullanmayı mümkün kılmaktadır. Kullanılan teknolojik araçlarla daha kaliteli ve öğrenci merkezli eğitim verilme imkânı artmıştır. Bu da teknolojiyi yakından takip etme ve öğretime uygulamayı gerektirmiştir. Şüphesiz ki, teknolojinin eğitime adaptasyonu hakkında fikir sahibi olan en önemli kaynaklardan biri öğretmenlerdir. Diğer bir önemli kaynak ise, öğretmenlik mesleği ile öğretmen eğitimini birbirine bağlayan öğretmen adaylarıdır. Öğretmen ve öğretmen adayları üzerine, eğitim programlarının değerlendirilmesinden laboratuvarın kullanımına kadar birçok konuda görüş farklılıklarını inceleyen araştırmalar yapılmıştır. Bu çalışmaların bazıları sadece belli bir branşın öğretmen ve öğretmen adaylarına odaklanırken, bazı çalışmalar ise birçok branştan öğretmen ve öğretmen adaylarını kapsamıştır. Bu zamana kadar yapılan çalışmalarda hem öğretmen hem de öğretmen adaylarının teknoloji kullanımı açısından karşılaştırılması üzerine bir çalışmaya rastlanmamaktır. Ama başka alanlarda karşılaştırmalara rastlanmaktadır. Örneğin, okul öncesi öğretmen ve öğretmen adayları üzerinde Denizli’de yapılan bir çalışmada katılımcıların, 2006 yılı okul öncesi eğitim programının değerlendirme unsuruna yönelik görüş ve davranışları incelenmiş, araştırma sonunda öğretmen adaylarının, öğretmenlere göre 2006 yılı okul öncesi eğitim programının değerlendirme unsuruna ilişkin görüşlerinin daha olumlu olduğu gözlenmiştir (Can-Gül, 2009). Yine diğer bir örnekte, Trabzon’da görev yapan fen ve teknoloji dersi öğretmen ve öğretmen adaylarının laboratuvarların kullanımında karşılaştıkları zorluklar ve çözüm önerileri üzerine bir 2 araştırmada kimi konularda öğretmen ve öğretmen adaylarının arasında görüş farklılıkları ortaya çıkarken, kim konularda ise görüş birliğine vardıkları belirtilmiştir (Baltürk, 2006). Öğretmen ve öğretmen adayları üzerinde günümüze kadar gerçekleştirilen çalışmalar incelendiğinde, değişik branşlardan öğretmen ve öğretmen adaylarının görüşlerinin karşılaştırıldığı görülmektedir. Ancak bu kişiler hiçbir zaman sadece bilişim teknolojileri öğretmen ve öğretmen adaylarından oluşmamaktadır. Ayrıca diğer öğretmen ve öğretmen adayları üzerinde yapılan çalışmalarda konular hiçbir zaman eğitimde kullanılan teknolojik araçlar üzerine olmamıştır. Bu yüzden bu çalışma hem bilişim teknolojileri öğretmeni ve öğretmen adaylarının görüşlerine başvurmasıyla hem de belirli bir branşın, yani bilişim teknolojileri bölümü, öğretmen ve öğretmen adaylarının eğitimde kullanılan bir teknolojik araca ilişkin görüşlerini karşılaştırması bakımından önem arz etmektedir. Bu bölümün geri kalanında ilk önce eğitim, öğretim ve teknoloji kavramları tanımlanacaktır. Buna bağlı olarak öğretim teknolojisinin geçmişten günümüze kadar olan gelişimi aktarılacaktır. Bilgisayar destekli eğitim hakkında bilgiler ve daha önce bu konuda yapılmış araştırmalar ortaya konulduktan sonra bilgisayar destekli eğitimin son ürünü olan tablet bilgisayarlar hakkında bilgiler verilecektir. EĞİTİM, ÖĞRETİM VE TEKNOLOJİ Eğitim ve öğretim kapsamında günümüzde en çok tartışılan konulardan birisi teknolojidir. Günlük yaşantımızda teknolojiyi sıklıkla kullanmaktayız. Ancak teknoloji denildiği zaman kimilerinin aklına öncelikle cep telefonları, bilgisayarlar, kimilerinin aklına makineler, arabalar gelmektedir. Tanımlamak gerekirse, teknoloji, bilimsel ilke ve yeniliklerin, problemlerin çözümüne uygulanarak yaşamın kolaylaşmasını sağlamaktır (Erdemir, Bakırcı ve Eyduran, 2009). İşman’a (2005) göre “teknoloji kelimesi kullanıldığında hemen herkes fiziksel donanım anlamaktadır. Hâlbuki teknolojinin kurumsal boyutu da bulunmaktadır. Teknoloji, fiziksel donanım ve kurumsal boyutları ile birlikte değerlendirilmelidir” (s.200). Ünlü eğitim teknoloğu James FINN teknolojiyi şöyle tanımlamaktadır: “Makine kullanımının yanı sıra sistemler, işlemler, yönetim ve kontrol mekanizmalarıyla hem insandan hem de eşyadan kaynaklanan problemlere, bu problemlerin zorluk derecesine ve ekonomik değerlerine uygun çözüm üretebilme vizyonudur.” (Finn, 1960, s.10). Alkan (1998) teknolojinin “makineler, işlemler, yöntemler, süreçler, sistemler, yönetim ve kontrol mekanizmalarını” kapsadığını 3 belirtmiş ve teknolojiyi “bu ögelerin belirli bir düzende bir araya getirilmesiyle oluşan ve bilim ile uygulama arasında köprü görevi yapan bir disiplin” şeklinde tanımlamıştır (s.15). Tüm bu tanımlardan yola çıkılarak denilebilir ki teknoloji, temelinde insan hayatını kolaylaştırma amacı yatan, sadece donanımsal birimler olarak düşülmemesi gereken, eğitimden sağlığa, günlük yaşantımızdan savaş araçlarına kadar hayatımızın her noktasında karşımıza çıkan bir disiplindir. EĞİTİMDE TEKNOLOJİ KULLANIMI Eğitim ve teknoloji, kişilerin yaşamlarını, toplumların gelişmişlik düzeylerini ve ulusların birbirleriyle olan ilişkilerinde yaşam kalitesinin belirlenmesindeki en önemli faktörlerdir (Gürol, Demirli ve Aktı, 2010). İşman (2002) eğitim teknolojisi için “Öğrenme-öğretme ortamlarını etkin bir şekilde tasarımlayan, öğrenme ve öğretme sürecinde ortaya çıkan sorunları çözen, öğrenme ürününün kalitesinin ve kalıcılığının arttırılmasında önemli katkılar sağlayan akademik bir sistemler bütünüdür” diyerek tanımlamaktadır (s. 72). Eğitim teknolojisi, öğretmen ve öğrenci açısından öğrenme ve öğretme süreçlerinin niteliğini arttırıp eğitimi daha verimli hâle getirmeye çalışan ve “Nasıl öğretelim?” sorusuna yanıt arayan bir olgudur (Özateş, 2007). Öğretmenler tebeşirden görsel yazılımlara tüm materyalleri eğitim ortamında kullanabilir. Eğitim teknolojisi işte bu aşamaların hepsinde yer alarak, öğrenme-öğretme stratejilerin belirlenmesini sağlar (Akpınar, 2004). Eğitim teknolojisinin öncelikli amacı öğrencilerin eğitim hedeflerine ulaşmalarını sağlamaktır. Bunun için teknolojinin sunduğu araç ve gereçlerin yanında insan gücü, davranış bilimlerinden yardım olarak öğretim yöntem ve teknikleri desteklenmektedir. Bu sayede görsel ve işitsel araçların eğitim ortamında öğrenci karakterlerine, eğitim hedeflerine uygun olarak kullanılması sağlanmaya çalışılmaktadır (Demirel ve Yağcı, 2011). Teknolojideki hızlı gelişmelerin eğitime yansımasıyla da kullanılan araç- gereçlerde değişebilmekte, öğretmen ve öğrencinin işini daha çok kolaylaştırıp öğrenme sürecine ve hedeflerine ulaşılmasına katkı sağlamaktadır (Kazu ve Yeşilyurt, 2008). Eğitimde araç-gereç kullanımı, etkili bir eğitim-öğretim ortamı hazırlaması, öğrencilerin belirlenen hedeflere kolay erişiminin sağlamasıyla, başarıya ulaşmada önemli bir faktördür (Çelik, 2007). Bu yüzden okullarda, en uygun eğitim teknolojilerinin kullanılması önemlidir. Almanya’da 1998 yılında Bertelsmann Vakfı’nın desteği ile yapılan araştırmada şu sonuçlara ulaşılmıştır (Şen, 2011): 4 Öğrencilerin; • %90’ı, derslerin eğitim teknolojisi uygulamasıyla daha canlı olduğunu • %80’i, derslerin eğitim teknolojileri yardımıyla daha ilginç hale geldiğini • %59’u, derslerin eğitim teknolojisi ile daha etkin hale geldiğini savunmuşlardır. Gelişen teknolojinin eğitime sağladığı en büyük yararların başında görsel ve işitsel açıdan desteklemesi gelmektedir. Görsel-işitsel araçların kullanımı ile daha fazla duyu organına hitap edilmesi sağlanmaktadır. Bir öğrenme ortamında ne kadar çok duyu organına hitap edilirse, öğrenme de o derece iyi, kalıcı izli olmakta, unutma da o derece gecikmektedir (Seferoğlu, 2007). Eğitimde kullanılan bu araçların bir öğrenme etkinliğine ne derecede katkı sağladığını, ne kadar çok duyu organına hitap ettiği ile doğru orantılı olarak artmaktadır. Bireyler; • Okuduklarının %10’unu • İşittiklerinin %20’sini • Gördüklerinin %30’unu • Görüp işittiklerinin %50’sini • Söylediklerinin %70’ini • Yapıp söylediklerinin %90‘ını hatırlayabilmektedir. (Daştan, 2006). Öğretim teknolojileri kapsamında bulunan materyaller, öğretim ortamlarındaki yazılı, görsel ve işitsel kaynakların tamamıdır. Bu kaynakların en önemli özelliği ise soyut durumların somutlaştırılmasını sağlaması, öğrenme ortamını zenginleştirmesi, öğrencinin aktif bir şekilde dersin içinde yer alması ve bunların daha kısa süre içerisinde gerçekleştirilmesidir (Fer, 2004). Öğretim teknolojilerinin, öğrenmenin kalitesini ve öğretmenin etkinliğini arttırırken, öğrenci ve öğretmenlerin hedefe ulaşma süresini azalttığı, niteliği düşürmeden eğitimin maliyetini düşürdüğü, öğrenciyi eğitimin içinde aktif olmasını sağladığı bilinmektedir (Öğüt, Altun ve Koçer, 2003). Öğrenme-öğretme sürecinde araç-gereç kullanımının öğrenimi hangi konularda desteklediği şu maddeler altında toplanmıştır (Yalın, 2010):  Çoklu öğrenme ortamı sağlarlar,  Öğrencilerin bireysel ihtiyaçlarının karşılanmasına yardımcı olurlar,  Öğrencilerin dikkatini çeker,  Hatırlamayı kolaylaştırırlar,  Soyut şeyleri somutlaştırırlar, 5  Zamandan tasarruf sağlarlar,  Farklı zamanlarda birbirleriyle tutarlı içeriğin sunulmasını sağlarlar,  Tekrar kullanılabilirler,  İçeriği basitleştirerek anlaşılmasını kolaylaştırırlar. Öğretim teknolojileri öğrencilerin öğrenmesine yardımcı olmakta ve aynı zamanda öğretmenlerin de derslerde daha etkili öğretim yolları sunmasını sağlamaktadır. Derslerde kullanılan materyaller ile derslerin daha verimli hâle gelmesini sağlarken, ders dışında kullanılan araçlar ile eğitim ve öğretimin her yere yapılmasını sağlamaktadır. Teknolojinin her geçen yıl sunduğu yenilikler, öğrenmenin daha etkili ve kalıcı olmasını sağlamaktadır. BİLGİSAYAR DESTEKLİ EĞİTİM Teknolojinin sınıflarımıza girişi teyp, video oynatıcıları ve tepegözlerle olmuştur. Özellikle 2000 yılından sonra bilgisayarlar ülkemizdeki sınıflarda yerini almaya başlamıştır. Projeksiyon ve ses sistemleriyle desteklenen bilgisayarlarla öğrencilere görsel ve işitsel olarak büyük destek sağlanmıştır. Zamanla sınıflarda internet bağlantıları kurularak, sınıf ortamında öğrencilere ve öğretmenlere bilgiye daha rahat erişmenin imkânı sağlanmıştır. Teknolojinin hızlı gelişiminin eğitime yansımaları da aynı hızla olmaktadır. 20 yıl öncesinde hayal bile edilemeyecek durumda olan sınıflarda bilgisayar, ses sistemi ve internet bağlantısıyla artık etkileşimli tahtalar; öğrencilerde ise tabletler kullanılmaya başlanmıştır. Teknolojinin eğitimde kullanımı özellikle “Bilgisayar Destekli Eğitim” ve “Bilgisayar Destekli Öğretim” adı altında iki kavramla karşımıza çıkarmaktadır. Bilgisayar Destekli Öğretim (BDÖ), öğrenme-öğretme başta olmak üzere tüm okul faaliyetlerinde bilgisayar kullanılması olarak tanımlanmaktadır (Demirel, Seferoğlu ve Yağcı, 2004). Bilgisayar Destekli Eğitim (BDE), Bilgisayarın öğretimde öğrenmenin meydana geldiği bir ortam olarak kullanıldığı, öğretim sürecini ve öğrenci motivasyonunu güçlendiren, öğrencinin kendi öğrenme hızına göre yararlanabileceği, kendi kendine öğrenme ilkelerinin bilgisayar teknolojisiyle birleşmesinden oluşmuş bir öğretim yöntemidir (Uşun, 2004: 42). Tablet bilgisayarla eğitimin bilgisayar destekli eğitimin kapsamına girdiği düşünülebilir, çünkü tablet bilgisayarlar öğrenmenin meydana geldiği ortamlarda 6 kullanılan, öğrencinin motivasyonunun artmasını sağlayabilecek, öğrencinin kendi hızına göre öğrenmesini ayarlayabildiği bir yöntemdir. Ülkemizde 2000’li yılların başında başlayarak okullara bilgisayar dağıtılmaya başlanmıştır. Bilgisayar laboratuvarları kurularak öğrencilere “Bilişim Teknolojileri” adı altında bilgisayar eğitimi verilmeye başlanmıştır. Bunun yanında öğretmenlere de gerek projeler kapsamında gerekse hizmetiçi eğitimlerle bilgisayar eğitimleri verilmeye başlanmıştır. Ardından sınıflarda bilgisayar ve projeksiyonlar kullanılmaya başlanmıştır. Birçok okul gerek kendi çabaları ile gerekse bakanlıkların yardımlarıyla sınıflarını bilgisayar ve projeksiyonla donatmıştır. Tablo 1.1.1. incelendiğinde, 2007 yılına kadar kullanılan araçların hangi özelliklere sahip oldukları belirtilmiştir. Ancak gelişen teknolojiyle beraber, eğitimde kullanıma yönelik yeni araçlar ortaya çıkmıştır. Bu araçların en sonuncusu tablet bilgisayarlardır. Son yıllarda eğitim sistemine giren tablet bilgisayarların akıllı tahtalar gibi kapsamlı özelliklere sahip olduğu görülmektedir. Bunun yanında tabletin taşınabilir olduğu düşünülürse, artık akıllı tahtadan bir adım öteye geçmiş olduğunu düşünmek de mümkündür. 7 Tablo 1.1.1. Öğretim Teknolojilerinin Özellikleri Araç Türü Görsel Ses Hareket Etkileşim Dokunma Gerçek eşyalar ve modeller  Yazılı materyaller   Görseller (fotoğraf, resim,  çizim, grafikler vs.) Gösteri Tahtaları (Tebeşir,  bülten, çok amaçlı) Tepegöz Saydamları  Slayt ve film şeritleri   Ses Araçları   Video ve film    Televizyon    Bilgisayar Yazılımı     Multimedya     Akıllı Tahta      Kaynak: Newby ve diğ. (1996:147; Akt: Eroldoğan, 2007:8) Okullarda bulunan eğitim araçlarından yararlanılması konusunda en büyük sorumluluk öğretmenlere düşmektedir. Öğretmenlerin ders için uygun eğitim aracını belirlemeyebilmek için araçların nitelikleri, sınırlılıkları ve yararları konusunda bilgi sahibi olması gerekmektedir. Öğretmenin en uygun eğitim-öğretim ortamını hazırlayabilmesi için kullanılacak araç gereçler dışında bunların derste kullanımı için gerekli yöntem ve tekniklerde de bilgi sahibi olması gerekmektedir (Şahin, 2007). Teknoloji kullanımına dayalı eğitimde, öğrencilerin de bazı sorunlarla karşı karşıya oldukları görülebilmektedir. Bazı çalışmalarda bilgisayarın öğretmenin yerini alması öğrencilerin gelişimini olumsuz yönde etkileyebileceği görülmüştür. Çizim çalışmalarının el ile yapılması yerine bilgisayar ortamında yapılması kişilerin el becerilerinin gerileyebildiğini ortaya koymuştur (Güneş, Ünlü ve Soylu, 1995). Bilgisayar destekli eğitim, öğrencilerin bilgisayarı kullanmayı öğrenmesi değildir. Bilgisayarın eğitim sistemine entegre edilerek etkili bir eğitim ve öğretim aracı olmasını sağlamaktır. Bir eğitim aracı olarak bilgisayar, öğretmenin ders işleme metotlarını 8 güçlendirirken, bir öğrenim aracı olarak ise bilgiye ulaşma, kavrama ve verimliliğini arttırmaktadır (Okay,2007). Ülkemizde 2010 yılında Milli Eğitim Bakanlığı eğitimde teknoloji kullanımı konusunda büyük bir adım atarak, tüm devlet okullarını teknolojik açıdan yenileme kararı almıştır. 2010 yılının Aralık ayında Milli Eğitim Bakanlığı ve Ulaştırma Bakanlığı arasında imzalanan bir protokolle FATİH (Fırsatları Arttırma ve Teknolojiyi İyileştirme Hareketi) adında bir proje başlatılmıştır. Bu proje kapsamında 42.000 okulda, 620.000’e yakın dersliğin akıllı sınıf formuna dönüştürülmesi düşünülmektedir. Akıllı sınıfların en önemli özelliklerinden birisi akıllı tahtalarla donatılmış olmaları ve diğeri de tüm öğrenci ve öğretmenlere bireysel olarak tablet bilgisayar tahsis edilecek olmasıdır (EĞİTEK, 2010). EĞİTİMDE TABLET BİLGİSAYAR KULLANIMI Özellikle FATİH Projesi ile birlikte ülkemizde tablet bilgisayar kullanımının hızlanması, bu konuda yapılan çalışmaların sayısını da attırmıştır ancak yine de oldukça az sayıda çalışma vardır. Bu araştırmalar kapsamında başta eğiticiler ve öğrenciler olmak üzere çeşitli kesimlerin görüşleri incelenmiştir. Kamacı ve Durukan (2012) Trabzon’da görev yapan araştırma görevlilerinin tablet bilgisayar kullanımına ilişkin görüşlerine başvurmuştur. Çalışma kapsamında beş farklı fakülteden, beş araştırma görevlisinin yarı yapılandırılmış mülakat ile görüşleri alınmıştır. Araştırma sonunda tablet bilgisayarların bilgiye çok hızlı erişme konusunda fayda sağladığı, internetin öğrencilerin elinin altında olduğu ve eğitimin yapılandırmacı eğitim anlayışına uygun olduğu sonucu ortaya çıkmıştır. Aydemir, Küçük ve Karaman (2012) uzaktan eğitimde tablet bilgisayar kullanımına ilişkin görüşleri incelemiş ve bu kapsamda 34 yüksek lisans öğrencisi ile çalışmıştır. Katılımcılara anket uygulanmıştır. Çalışma sonunda katılımcıların tablet bilgisayarları en çok e-kitap okuma, internet üzerinden sanal derslere katılma ve iletişim kurma amacıyla kullandıkları ve zaman ve mekân açısından onlara rahatlık sağladığı belirlenmiştir. Fen ve teknoloji öğretmenlerinin tablet bilgisayar ile ilgili görüşlerine başvurulan betimsel bir çalışmada Erzurum’da gerçekleştirilmiştir. Çalışmaya 120 öğretmen katılmıştır. Öğretmenler tablet bilgisayarın en önemli avantajları olarak; dersleri görseller ve animasyonlar sayesinde daha eğlenceli bir hale getirmesini ve öğrencilerin derse olan 9 ilgilerinin artmasını göstermiştir. Dezavantajlarını ise; tablet bilgisayarların bozulma durumunda karşılaşılacak sorunlar ile radyasyon etkisi ve göz sağlığına etkisini göstermişlerdir. (Daşdemir, Cengiz, Uzoğlu, & Bozdoğan, 2012) Kenar (2012) öğrencisi ilköğretimde okuyan velilerin okulda tablet bilgisayar ile ilgili tutumlarını incelemiştir. Çalışma 27 deney ve 27 kontrol grubu adı altında toplamda 54 veliden oluşmuştur. Deney grubundaki velilerin öğrencilerine tablet bilgisayarlar dağıtılarak derslerde kullanılması sağlanmıştır. Kontrol grubunda ise normal eğitime devam edilmiştir. Araştırmacı tarafından ön-test ve son-test uygulanmıştır. Uygulama sonunda öğrenciler tablet bilgisayarla eğitim alan velilerin derslerde teknoloji kullanımına yönelik pozitif bir tutum içinde oldukları tespit edilmiştir. Varank, Yeni ve Gecü (2014) öğrencilerin tablet bilgisayarı günlük yaşamlarında kullanmasıyla beraber, eğitimde tablet bilgisayar kullanımı konusunda daha başarılı olacaklarını belirtmektedirler. Gupta (2009) ise, derslerde sadece tablet bilgisayar kullanarak gerçekleşen eğitimlerin dersin daha verimli hale getirmeyeceğini belirtmektedir. FATİH Projesi kapsamında bütün ortaokul ve lise öğrencilerine tablet bilgisayar verilmesi planlanmaktadır. Böylelikle sınıflarda hem akıllı tahta hem de tablet bilgisayar kullanımı amaçlanmaktadır. Pilot çalışma kapsamında önce tablet bilgisayarla ilgili çalışma yapılarak 17 ilde 12.000 tablet dağıtılmıştır. Ardından 2013-2014 eğitim öğretim yılının 2. döneminde Anadolu liselerinin 9. sınıfında okuyan tüm öğrencilere ve onların öğretmenlerine tablet bilgisayar dağıtımı gerçekleştirilmiştir. Eğitim sistemine katılan her teknolojik araçta olduğu gibi FATİH Projesinin başlamasıyla ortaya çıkan yeniliklere ayak uydurulmasında da sıkıntılar yaşanabilmektedir. Bu sıkıntının ortadan kaldırılması için öğretmenlere hizmet içi eğitimler düzenlenerek, proje ekipmanlarının daha verimli kullanılması hedeflenmektedir. Bu doğrultu verilen eğitimlerde çoğunlukla bilişim teknoloji öğretmenleri görev almaktadır. Böylece bilişim teknolojileri öğretmenleri bu projede çok önemli bir göreve sahip olmaktadırlar. Proje kapsamında, gönüllü bilişim teknolojileri öğretmenleri ilk önce hizmetiçi eğitime alınmış, öğretmenlere aktarmaları istenen bilgiler konusunda bilgilendirilmiş ve bilişim teknolojileri öğretmenlerine EBİTEFO (Eğitici Bilişim Teknolojileri Formatörü) görevi verilmiştir. EBİTEFO’ lar FATİH Projesinin ilk ayağı olan liselerde, öğretmenlere eğitim vermişlerdir. Kayaduman, Sarıkaya ve Seferoğlu (2011)’a göre bu eğitimler FATİH Projesinin başarıya ulaşmasında hayati önem taşımaktadır. 10 Projenin devamlılığını sağlamak ve okullarda öğretmenlere yardımcı olmaları amacıyla da her dönem bilişim teknolojileri öğretmenleri, bilişim teknolojileri rehber öğretmeni olarak FATİH Projesi kapsamındaki liselere görevlendirilmişlerdir. Görevlendirilen öğretmenler, FATİH Projesi’nin işleyişinden sorumlu olmakla birlikte aynı zamanda öğretmenlere ve öğrencilere teknolojinin verimli kullanımı konusunda bilgi vermekten sorumlu tutulmuşlardır. Bu doğrultuda, okullardaki teknolojik değişimlere öğretmenlerin ne derece ayak uydurabildiklerini, teknolojik araçların ortaya koyduğu sıkıntıları ve derslerde kullanılabilirliğini en iyi gözlemeyenler bilişim teknolojileri öğretmenleri olmuştur. 1.1. PROBLEM DURUMU Son yıllarda teknolojide meydana gelen hızlı gelişmeler, birçok alanda olduğu gibi eğitim alanında da kendini göstererek, büyük değişikliklere yol açmıştır. Ortaya çıkan yenilikleri takip etmek ve buna ayak uydurmak çok zor bir hale gelmiştir. 20 yıl öncesine kadar sadece ders kitapları ve birkaç materyal ile desteklenebilen öğretim, zaman içerisinde teknolojik araçların desteği ile daha zengin öğretim imkânını eğitim dünyasına sunmuştur. Kullanılan teknolojik araçlar ile daha kaliteli ve öğrenci merkezli eğitim verilme imkânı artmıştır. Bu da teknolojiyi yakın takip etme ve öğretime uygulamayı gerektirmiştir. Günümüz şartlarında, eğitimin teknolojiyi, teknolojinin de eğitimi etkilediği ortamda eğitime yansıtılmayan ve teknoloji kullanılmayan bir eğitim-öğretim anlayışı başarıyı olumsuz etkilediğinden, eğitimde teknolojinin kullanımı gerekliliği doğmuştur (Erdemir, Bakırcı ve Eyduran, 2009). Başarıyı arttırmak için okullarda, en uygun eğitim teknolojilerinin kullanılması gerekmektedir. Tablet bilgisayar günümüz şartlarında en çok ilgili gören ve en son ortaya çıkan araçtır. FATİH Projesi ile tablet bilgisayarların popülerliği daha da artmıştır. Ancak eğitime katılan her teknolojik aracın popülaritesi kadar, eğitime katkı sağlayacağını beklemek mantıklı olmaz. Bu kapsamda tablet bilgisayarın eğitimde başarıya etkisi, bilginin kalıcılığına katkısı gibi konularda araştırmalar hâlâ devam etmektedir. Her ne kadar eğitimde en son teknolojiyi kullanmak, hem çağın gereksinimi, hem de eğitimden en yüksek verimi almayı sağlayan unsur (Arslan, 2003) olarak görülmekteyse de, meseleye temkinli yaklaşmak daha doğru olacaktır. 11 Milli eğitim sisteminde birçok farklı branşta görevli öğretmenler vardır. Bilişim teknolojileri öğretmenleri, gerek aldıkları eğitimin bir parçası olarak gerekse Formatör Öğretmen olarak görevlendirilmelerinden dolayı okulların teknoloji ile ilgili işleri ve teknolojinin eğitimde kullanımı konusunda en tecrübeli branşındadırlar. Literatürde tablet bilgisayarların eğitimde kullanımına ilişkin farklı branşlara yönelik birçok araştırma yapılmış, ancak bilişim teknolojileri öğretmenlerinin görüşlerine neredeyse hiç başvurulmamıştır. Bu nedenle, bu çalışmada bilişim teknolojileri öğretmen ve öğretmen adaylarının tablet bilgisayarla eğitime ilişkin görüşleri alınmış; tablet bilgisayarla eğitimin zayıf ve güçlü yönleri, öğretmen ve öğretmen adayı görüşlerinin benzer ve farklı yönleri gözetilerek ortaya konmuştur. 1.2. AMAÇ Bu araştırmanın amacı; Bilişim teknolojileri öğretmen ve öğretmen adaylarının tablet bilgisayarla eğitime ilişkin görüşlerini belirlemektir. Bu amaç doğrultusunda aşağıdaki sorulara cevap aranmıştır. 1. Bilişim teknolojileri öğretmenlerin ve öğretmen adaylarının, mobil araç ve işletim sistemlerine ilişkin görüşleri nelerdir? 2. Bilişim teknolojileri öğretmenleri ve öğretmen adaylarına göre tablet bilgisayar ile eğitimin zayıf ve güçlü yönleri nelerdir? 3. Bilişim teknolojileri öğretmenleri ve öğretmen adayları tablet bilgisayarın derste kullanımının öğrencilerde ne tür değişiklikler meydana getireceğini öngörmektedirler? 4. Bilişim teknolojileri öğretmenleri ve öğretmen adaylarının, tablet bilgisayarla eğitimin öğretmenlerde meydana getireceği değişikliklere ilişkin görüşleri nelerdir? 5. Bilişim teknolojileri öğretmenleri ve öğretmen adaylarına göre, tablet bilgisayarla eğitimin BTY (Bilişim Teknolojileri ve Yazılım) dersine getireceği değişiklikler nelerdir? 6. Bilişim teknolojileri öğretmen adaylarının Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Bölümü’nün ders içeriklerinin, gelişen bilgisayar destekli teknolojiyi karşılayıp karşılayamadığına ilişkin görüşleri nelerdir? 12 1.3. ÖNEM Tablet teknolojisi gelişmekte, eğitimde kullanımı da giderek yaygınlaşmaktadır. Tablet hakkında yapılan araştırmalar da giderek hız kazanmaktadır. Yapılan çalışmalarda öğrenci görüşlerine ve/veya öğretmen görüşlerine başvurulduğunu görmek mümkündür. Özellikle çeşitli branşlardan öğretmenlerin görüşlerine yer veren araştırmalara rastlanmakla birlikte, FATİH Projesinin en başından beri yoğun bir şekilde görev alan – okulların teknoloji destekli eğitim konusunda en donanımlı kişileri olan – bilişim teknolojileri öğretmenlerine yönelik çalışmalara rastlanmamaktadır. Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) tarafından 2012 yılında başlatılan FATİH Projesi, ülkemizde eğitimde teknoloji konusunda atılan en büyük adımdır. Ancak proje başlamadan önce ve sonrasında Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi bölümü ve diğer öğretmenlik bölümleri ile ortak bir çalışma içine girmemesi, bölümlerin bu projeye ne derece ayak uydurabildiğinin tartışılmasına neden olmuştur. Uludağ Üniversitesi Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi bölümü öğretmen adaylarının bu gelişmelerden geri kalmaması için TAFAAL Projesini geliştirmiştir. TAFAAL (Tablet Tanıtım Faaliyeti) Projesi kapsamında sınıflarında tablet ile ders işlemi fırsatı bulmuş olmaları, onların tablet bilgisayarla eğitim konusunda daha da fazla tecrübe edinmelerine olanak sağlamıştır. Bu çalışmanın, tablet bilgisayarla eğitimin sürdürülebilirliğini ilgilendiren bazı hususların ortaya çıkmasını sağladığı düşünülmektedir. 1.4. VARSAYIMLAR  Araştırmaya katılan öğretmen ve öğretmen adayları, görüşme sorularını içtenlikle yanıtlamıştır.  Araştırma kapsamında yapılan gözlemlerde, öğretmenler ve öğretmen adayları derste normalde davrandıkları gibi davranmışlardır.  Araştırmaya katılan öğretmen ve öğretmen adayları tablet bilgisayarların eğitimde kullanımını değerlendirebilecek bilgi ve deneyime sahiptirler. 1.5. SINIRLILIKLAR Araştırma sonuçları, 2013-2014 eğitim öğretim yılı içerisinde Bursa’nın Osmangazi ilçesinden üç, Nilüfer ilçesinden beş bilişim teknolojileri öğretmeni ile 13 Uludağ Üniversitesi Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü’nün son sınıfına okuyan sekiz bilişim teknolojileri aday öğretmeni ile sınırlıdır. Katılımcılar sosyoekonomik yönden farklı okullarda görev yapmaktadırlar. 1.6. TANIMLAR FATİH Projesi: Ülkemizde, eğitimde ve öğretimde fırsat eşitliğini sağlamak ve okullarımızda kullanılan teknolojiyi geliştirmek amacıyla; okullarımızın internet alt yapılarını değiştirmek, dersliklere etkileşimli tahta kurmak ile öğretmen ve öğrencilere tablet bilgisayarlar temin etmektedir. Tablet Bilgisayar: Tek bir ünite içerisinde ekran devresi ve bataryası bulunan mobil bilgisayardır. TAFAAL Projesi: İlköğretim Öğrenci ve Öğretmenlerinin Tablet Bilgisayar Deneyimlerinin İncelenmesi ve Öğretmen Adayları Yardımıyla İşbirlikli Tanıtım Faaliyetidir. Multimedya (Çoklu ortam): Metin, görüntü, grafik, çizim, ses, video ve animasyonların birden fazlasının aynı anda kullanılmasına çoklu ortam, mültimedya denir (Nowaczyk, Santos ve Patton, 1998) Akıllı Sınıf: Teknoloji sayesinde, sınıf içerisinde görsel ve işitsel teknolojileri daha fazla kullanarak, öğretimin daha anlaşılabilir olmasını sağlanmasıdır. 14 BÖLÜM 2 YÖNTEM Bu bölümde araştırma modeli, çalışma grubu, veri toplama araçları ve verilerin toplanması ve çözümlenmesi belirtilmiştir. 2.1. ARAŞTIRMANIN MODELİ Günümüzün bilgisayar destekli eğitimin en son ürünü olan tablet bilgisayarların eğitimde kullanımına ilişkin bilişim teknolojileri öğretmenleri ve Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Öğretmenliği bölümü son sınıf öğrencilerinin görüşlerini ortaya çıkarmak ve de karşılaştırmak için kişilerin düşüncelerini derinlemesine inceleme fırsatı sunan nitel araştırma yaklaşımı kullanılmıştır. Nitel araştırma, gözlem, görüşme ve doküman analizi gibi veri toplama araçları kullanılarak, doğal ortamında meydana gelen olay veya davranışların gerçekçi ve bütüncül bir şekilde ortaya konulmasıdır (Yıldırım ve Şimşek, 2013). Işıkoğlu’na (2005) göre ise nitel araştırma yönteminde olay ve olgular, doğal ortamlarında gözlenmektedir. Bu sayede araştırmanın sosyal olarak yapılandırıldığına inanan nitel araştırmacı, sosyal olayları araştırırken bunların gerçekliğini, insanları doğal ortamlarda inceleyerek araştırmasını yapar. Storey (2007) nitel araştırmanın, insanların olaylara yönelik öznel bakış açılarını keşfetmeyi hedeflediğini ve bu yüzden nicel araştırmadan daha üstün olduğunu belirtmektedir. Nitel araştırmanın en başta gelen özelliği, üzerinde araştırma yapılanların bakış açılarıyla olay, olgu ve değerleri incelemesidir (Ekiz, 2003: 27). Araştırma konusunun doğasına uygun olmasından ve konunun derinlemesine incelenmesini sağlayacağından nitel araştırma desenlerinden durum çalışması (case study) modeli kullanılmıştır. Durum çalışması modelinin, araştırmacı için en büyük avantajı bir konu veya durum üzerine yoğunlaşmasını sağlamasıdır (Çepni, 2012). Durum çalışması ile araştırmanın amacı uygun olarak bireysel geçmişleri, davranışsal özellikleri ve durumlara karşı tepki ve yanıtları araştırılmaktadır (Cozby ve Bates, 2011). Yıldırım 15 ve Şimsek (2013) durum çalışması sırasında izlenmesi gerekenler basamakları sekiz başlık altında belirtmiştir: 1) Araştırma sorularının geliştirilmesi. 2) Araştırmanın alt problemlerinin geliştirilmesi. 3) Analiz birimlerinin belirlenmesi. 4) Üzerinde çalışılacak duruma karar verilmesi. 5) Araştırmada yer alacak bireylerin belirlenmesi. 6) Verilerin toplanarak alt problemlerle ilişkilendirilmesi. 7) Verilerin analiz edilerek yorumlanması. 8) Durum çalışmasının raporunun hazırlanması. 2.2. ÇALIŞMA GRUBU Araştırma 2013 yılının şubat ayında başlayıp, haziran ayında tamamlanmıştır. Durum çalışmalarında konunun daha ayrıntılı incelenebilmesi için katılımcı sayısı az tutulur. Dolayısıyla, araştırma grubu, maksimum çeşitlilik örnekleme ile Bursa ili merkez ilçelerinden olan Osmangazi’den üç ve Nilüfer’den beş olmak üzere toplam sekiz bilişim teknolojileri öğretmeni ve Uludağ Üniversitesi Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Öğretmenliği Bölümü son sınıf öğrencilerinden aday öğretmenliğini yapmakta olan sekiz öğrenci seçilmiştir. Öğretmen ve öğretmen adaylarına ait bilgiler Tablo 2.2.1.’ de belirtilmiştir. Öğretmenler ve öğretmen adayları seçilirken mümkün olduğunca sosyal ve ekonomik yönden farklı bölgelerde görev yapanlar seçilmiştir. Bilişim teknolojileri öğretmenlerinin üçü kadın, beşi erkektir. Seçilen sekiz öğretmenden dördü yüksek lisans yaparken dördü ise lisans mezunudur. Uludağ Üniversitesi’nde okuyan öğrencilerin tamamı aday öğretmenliğini ulaşım açısından daha kolay olması sebebiyle Nilüfer ilçesindeki okullarda gerçekleştirmektedir. Aday öğretmenlerin dördü kadın, dördü erkek olup üniversite tarafından sekiz farklı okula görevlendirilmişlerdir. Seçilen öğretmen ve aday öğretmenler için İl Milli Eğitim Müdürlüğü’nden ve Uludağ Üniversitesi’nden gerekli izinler alınmıştır. İzin bilgileri EK-4 ve EK-5’te sunulmuştur. İzin alınan bütün öğretmen ve aday öğretmenler mülakat ve gözlem çalışmasına katılmayı gönüllü olarak kabul etmişlerdir. Öğretmen ve aday öğretmenler ile gerek telefonla gerekse yüz yüze görüşülerek görüşme ve gözlem için tarih ve saatler kararlaştırılmıştır. 16 Mülakat yapılan öğretmen ve aday öğretmenlerin görev yaptıkları okullar ile bilgileri araştırmanın etik kuralları gereği gizli tutularak ve gerçek isimleri dışında takma isimler kullanılarak raporlanmıştır. Araştırmaya katılan öğretmenlerin meslek yılları ve eğitim durumları aşağıdaki Tablo 2.2.1.’de belirtilmiştir. Bilişim teknolojileri öğretmenleri en kıdemlisi MEB okullarında ilk defa 2002 yılında göreve başlamış ve şu an 12. yılını çalışmaktadır. Bu çalışmaya katılan diğer öğretmenlerin kıdem yılları yedi ile on arasında değişmektedir. Böylece bu öğretmenlerimizle göreve yeni başlayacak öğretmen adaylarının görüşleri arasında bir takım farklılıklar olması beklenmektedir. Tablo 2.2.1. Öğretmenlerin Eğitim ve Tecrübe Durumları İlçesi Öğretmen Meslek Eğitim Durumu BT Rehber Takma Adı Deneyimi Öğretmenliği Görevi Nilüfer Özge 9 Lisans Mezunu Var Fatih 10 Lisans Mezunu Var Utku 9 Lisans Mezunu Yok Onur 8 Yüksek Lisans Yapmakta Yok Elif 8 Lisans Mezunu Yok Osmangazi Can 7 Yüksek Lisans Yapmakta Yok Murat 8 Yüksek Lisans Yapmakta Yok Ali 9 Yüksek Lisans Yapmakta Yok 2.3. BAĞLAM TAFAAL Projesi kapsamında, katılımcı öğretmen ve öğretmen adaylarının görev yaptıkları her bir okula bir adet tablet bilgisayar verilmiştir. 2013-2014 eğitim öğretim yılının ikinci döneminde dağıtılan tablet bilgisayarlar dönem boyunca okulda bulundurulmuş ve gerek öğretmenler gerekse öğretmen adayları tarafından ders içerisinde kullanımlarına olanak sağlanmıştır. Milli Eğitim Bakanlığı’nın müfredatı ile paralel belirlenen konular kapsamında ortaokulun her kademesindeki öğrencilere tablet bilgisayar tanıtımı yapılarak üç boyutlu programların kullanımı konusunda öğrenciler bilgilendirilmiştir. Bu bilgilendirmeleri öncelikle öğretmen adayları yapmıştır, böylece onların tablet bilgisayarı ders içinde kullanıma konusunda becerilerini geliştirmelerine olanak sağlanmıştır. Bu çalışma kapsamında yer alan bütün katılımcılar, tablet bilgisayarı ders içinde bizzat kullanmış bireylerden oluşmaktadır. 2.4. VERİ TOPLAMA ARAÇLARI 17 Araştırmaya katılan öğretmen ve aday öğretmenler için iki farklı nitel veri toplama yöntemi kullanılmıştır. Bu veri toplama yöntemlerinden birincisi görüşmedir. Tavukçuoğlu’a (2002) göre görüşme, görüşmecinin cevap alma niyetiyle soruları sözlü olarak ve çoğunlukla yüz yüze katılımcıya yönettiği bir veri toplama yöntemidir. Araştırmaya katılanların tablet bilgisayarla eğitime ilişkin görüşlerini almak için açık uçlu sorulardan oluşan yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Görüşme formu EK-1’de sunulmuştur. Yarı yapılandırılmış görüşmeler, görüşülene kendini en iyi şekilde ifade etme imkânı sağlayarak en ince ayrıntısına kadar görüş almayı sağlar ve kolay analiz edilebilirler (Büyüköztürk vd., 2008). Görüşme, önceden belirlenen amaçlar doğrultusunda yapılan soru ve yanıt tarzında karşılıklı etkileşimin olduğu bir eğitim sürecidir (Çepni, 2012: 143). Punch’a (2005) göre ise görüşme yüz yüze yapılabildiği gibi posta, telefon ya da görüntülü konuşma yoluyla da yapılabilir. Görüşme formları hazırlanmadan önce, araştırma konusu ile ilgili literatür taraması yapılarak araştırma için en uygun sorular hazırlanmıştır. Soruların basit, anlaşılır ve iç tutarlılıklarının olması için iki uzmanın görüşüne başvurulmuştur. Uzman görüşleri sonrasında sorularda gerekli görülen düzenlemeler yapılmış ve dört ana soru, her biri altında alt sorular olacak şekilde, görüşme formu (EK-1) içinde düzenleniştir. Daha sonra pilot çalışma dâhilinde, eksik kalan noktalar belirlenerek gerekli düzeltmeler yapılmış ve görüşme formu son halini almıştır. Görüşme formu (1) kişisel bilgiler, (2) mobil cihaz kullanım durumu, (3) eğitimde tablet bilgisayar kullanımına ilişkin görüşler, (4) BTY dersinde tablet bilgisayar kullanıma ilişkin görüşler ve (5) Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Öğretmenliği bölümünün tablet bilgisayarla eğitime ilişkin durumu olmak üzere beş farklı bölümden oluşmuştur. Son bölüm sadece aday öğretmenlere uygulanmış olup öğretmenlere bu bölümdeki sorular yöneltilmemiştir. Görüşme formunun (1) kişisel bilgiler bölümünde cinsiyeti ve kıdem yılı yer almaktadır. İkinci bölüm olan (2) mobil cihaz kullanım durumunda ise katılımcıların tablet ve akıllı telefon sahiplik durumu, bilgisayarlarında kullandıkları işletim sistemleri ve işletim sistemlerinin kullanışlılık karşılaştırması yer almaktadır. Üçüncü bölümde ise (3) tablet bilgisayarların eğitiminde kullanımına ilişkin görüşleri, hizmetiçi eğitimler ve tablet bilgisayar-akıllı tahta etkileşimi üzerine sorular bulunmaktadır. Dördüncü bölümde ise (4) BTY dersinde tablet bilgisayar kullanımı hakkındaki görüşleri ve bu ders için masaüstü bilgisayar ve tablet bilgisayar karşılaştırılmasına yer verilmiştir. Sadece aday 18 öğretmenlere sorulan son bölümde ise (5) lisans eğitimleri boyunca mobil öğrenme üzerine aldıkları eğitimler ve kendilerini bilişim teknolojileri öğretmenliği için ne kadar donanımlı hissettikleri yer almaktadır. Araştırmada kullanılan ikinci veri toplama yöntemi ise gözlemdir. Gözlem, bir ortam içerisindeki davranışları ayrıntılı olarak belirlemek amacıyla kullanılan bir veri toplama yöntemdir (Yıldırım ve Şimşek, 2013). Gözlemde amaç, çalışma konusu ile ilgili olayların ve davranışların gözlemlenmesidir (Marshall ve Rossman, 1995). Gözlem formunun hazırlanması sırasında, literatürde bulunan gözlem formları incelenmiş ve araştırmanın amacına uygun olarak form hazırlanmıştır. Hazırlanan gözlem formu için uzman görüşüne başvurulmuş ve daha sonra da pilot çalışma gerçekleştirilerek gözlem formu son halini almıştır. Gözlem formu EK-2’de sunulmuştur Katılımcılardan üçü aday öğretmen biri öğretmen olmak üzere dört kişinin tablet bilgisayar kullanarak işledikleri dersler iki kişiyle gözlemlenmiştir. Gözlemler ile ilgili detaylı bilgi bir sonraki bölümde açıklanmıştır. Gözlemde katılımcıların tablet bilgisayarı kullanarak işledikleri derslerde yaşananlar notlar şeklinde kayda alınmıştır. Bu da görüşmelerde elde edilen verilerle karşılaştırma imkânı vermiştir. 2.5. VERİLERİN TOPLANMASI VE ÇÖZÜMLENMESİ Görüşmeler sırasında verilerin kayıt altına alınması için not tutma veya ses kaydı kullanılabilmektedir. Not tutma yöntemi kullanılarak gerçekleştirilen görüşmelerde, görüşme hızı yavaşlayarak akıcılık bozulmaktadır. Bu yüzden katılımcılarla iletişimin daha rahat sağlanabilmesi ve daha akıcı olması için görüşmeler ses kaydına alınmıştır. Ses kaydı yapılmadan önce katılımcılardan izin alınmıştır. Ayrıca sürecin daha etkili olmasını sağlamak adına katılımcılardan randevu alınarak uygun zamanlarında görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Görüşme tarihleri aşağıdaki Tablo 2.5.1.’de belirtilmiştir. Görüşmeler sırasında ortamda araştırmacı ve katılımcı dışında kimse bulunmamaktadır. Görüşmeler başlamadan önce katılımcılar araştırma konusu hakkında ve bilgilerin gizli kalacağı konusunda bilgilendirilmiştir. Görüşmeler sırasında gerçekleştirilen ses kayıtları daha sonra bilgisayar ortamında metne çevrilmiştir. Ses kayıt süreleri öğretmenlerde 30- 40 dakika, aday öğretmenler de ise 20-30 dakika arasında değişiklik göstermiştir. 19 Tablo 2.5.1. Öğretmen ve Öğretmen Adayları Görüşme Tarihleri İlçesi Görevi Adı Görüşme Tarihleri Nilüfer Öğretmen Özge 14/05/2014 Fatih 15/05/2014 Utku 02/05/2014 Onur 08/05/2014 Elif 19/05/2014 Öğretmen Adayı Nihat 23/06/2014 Veli 09/06/2014 Mehmet 16/06/2014 Canan 18/06/2014 Sevim 11/06/2014 Fatma 10/06/2014 Arda 16/06/2014 Arzu 17/06/2014 Osmangazi Öğretmen Can 06/05/2014 Murat 12/05/2014 Ali 01/05/2014 Araştırmanın diğer veri toplama yöntemi olan gözlemde ise; Gözlem yapılacak dersler için katılımcılarla önceden görüşülerek, tablet bilgisayarların kullanılacağı dersler tespit edilmiştir. Bu dersler içinden, gözleme katılacak kişilerin de uygun olduğu ders saatler tespit edilerek gözlem tarihleri kesinleştirilmiştir. Gözlem tarihleri Tablo 2.5.2.’de belirtilmiştir. Tablo 2.5.2. Gözlem Tarihleri İlçesi Görevi Adı Gözlem Tarihleri Osmangazi Öğretmen Can 06/05/2014 Nilüfer Öğretmen Adayı Veli 09/06/2014 Fatma 10/06/2014 Sevim 11/06/2014 Araştırmada nitel araştırma yöntemi kullanıldığı için nitel verilerin çözümlenmesi ile ilgili literatür taranmıştır. Katılımcılarla gerçekleştirilen görüşme ve gözlemlerin çözümlenmesinde içerik analizi kullanılmıştır. İçerik analizinde temel amaç, 20 toplanan verileri çözümleyebilecek kavram ve ilişkiler elde etmektir. Bunun için içerik analizinde (1) veriler öncelikle kodlanır, (2) daha sonra ortaya çıkan kavramlar düzenlenerek temalar oluşturulur. Böylece içerik analizi sayesinde verileri tanımlayarak verilerin içindeki gerçekler ortaya çıkartılır (Yıldırım ve Şimşek, 2013). Bu çalışmada içerik analizi yapılırken de yukarıda bahsedilen sıra kullanılmıştır. Önce veriler kodlanmıştır. Daha önceden transkripti oluşturulmuş olan her bir katılımcıya ait görüşme metinleri sıra ile okunmuş ve metin içinde anlamı ifade eden küçük bloklara bölünmüştür. Bu her bloğu en iyi tarif eden, her biri bir ya da birkaç kelimeden oluşan kodlar belirlenmiştir. Ortaya çıkan bu kodlar için bir kod listesi oluşturulmuştur. Böylece benzer anlama sahip verilerde aynı kodların kullanılması kolaylaştırılmıştır. Veriler kodlanırken ayrı bir Excel dosyasında her bir araştırma sorusu için oluşturulan çalışma sayfalarında ilk satırda kod isimleri, ilk sütunda da araştırmaya katılan kişilerin kod isimleri bulunmaktadır. Daha önceden metne çevrilen yazılar okunarak bloklar uygun bulunan kodlara yerleştirilmiştir. Eğer uygun kod yoksa yeni bir kod eklenmiştir. Veriler için en uygun kod seçilirken cümle veya cümlelerin içerdikleri anlamların hangi kodun kapsamına girdiği dikkatle takip edilmiştir. Çalışmadan bir örnek aşağıdaki Tablo 2.5.3.’te verilmiştir. 21 Tablo 2.5.3. Örnek Kodlama Tablosu Katılımcı İçerik Masüstü-Tablet Uygulama Tabletin Kod Yeterliliği Avantajları İsimleri Onur Derste Bence değişiklik BTY dersin de Tablet için Office olmaması gerekir. yazılım konusunda taşınabilir ve programları Çünkü diğer sıkıntı olacaktır. hafif olması. ve dosya derslerde tablet ve Scratch konusu en klasör gibi bilgisayar bir destek fazla gösterilen kavramlar aracıdır. Ancak bizim yazılım konulardan öğretilebilir. derslerimiz doğrudan biri. Ancak biz bunu bu araçlar üzerinden tablette oluyor. Bu yüzden gösteremeyiz. tabletler yetersiz Android de bu kalacaktır. Masaüstü uygulama yok. bilgisayarlar şarttır. Office programı işlerken yine sıkıntı olacaktır. Klavye ile yazmak öğrencilere zor olacaktır. Temel giriş ünitelerinde sıkıntı olmaz. Elif Ama tamamen tablet Donanımsal bilgisayar ile eğitime açıdan tablet geçemeyiz BTY daha rahat olur. dersinde. Çoğu Öğrenciye tablet zaman masaüstü yetip bilgisayarda çalışıp yetmeyeceği gibi arada tablet bir durum yok. bilgisayar ile Her öğrenciye çalışılabilir. Belli bir bilgisayar ünitelerde Android düşecektir. ve uygulamaları ve genellikle masaüstü kullanmalıyız. Nihat Bence şu an yeterli Tablet kullanan değil. Ama ilerde çocuk daha uygulamalar özgüvenli gelişirse, belki o olacaktır. Çünkü zaman kullanabilir. son teknoloji Hatta uygulamaların kullanacaktır. şu an ki Masaüstü programların yerine kullanalar ise alması durumunda, daha geride BTY dersinde kalınmış masaüstü bilgisayar hissedecektir. yerine tamamen tablet bilgisayar kullanmamızın hiç negatif yönü olmayacaktır. 22 Katılımcı İçerik Masüstü-Tablet Uygulama Tabletin Kod Yeterliliği Avantajları İsimleri Veli Derslerde hem Yeterli değiller. Tablet masaüstü hem tablet Burada Milli bilgisayarların kullanılmalı. Çünkü Eğitimin kendi öğrencinin bir den bu hızlı geçişi uygulamalarını etkililiğini daha sağlanamayabilir. geliştirmesi fazla arttırken Ayrıca bilgisayar gerekiyor. masaüstü zaten öğrenciler için Başkasından bunu bilgisayarlarda gerekli. Bunun için beklemek doğru bu biraz daha ikisinde derslerde olmaz. Ayrıca zayıf gereklidir. başkası geliştirirse kalmaktadır. biz buna hâkim Tablet olamayız. İhtiyaçlar bilgisayarlar doğrultusunda günümüzün en bakanlık popüler aracı bu güncellemeli. Bir de yüzden bizim de Andorid’e yüklenen buna ayak yazılımları kontrol uydurmamız eden bir sistem gerekiyor. olmalıdır. Onur Masaüstü Mevcut Android bilgisayarlar yerlerini uygulamalar bence korumalılar ancak kesinlikle bizim bunlara ek olarak dersi karşılayamaz. tablet bilgisayarlar da Ancak zamanla öğretim programı güncellenmesi ile ve içinde yerini yeni uygulamaların almalıdırlar. Yoksa çıkması ile yeterlilik tablet bilgisayarlar şu kazanabilir. an bizim dersimizi karşılayamaz. Çalışmanın altı farklı araştırma sorusu, altı ayrı Excel çalışma sayfası altında değerlendirilmiştir. Bu da verilerin daha düzenli organize edilmesini sağlamıştır. Örnek olarak araştırma sorularından “Bilişim Teknolojileri Öğretmenleri ve Öğretmen Adaylarına Göre Tablet Bilgisayar ile Eğitimin Zayıf ve Güçlü Yönleri Nelerdir?” için pedegoji ve sistem adında 2 farklı tema altında toplam 11 farklı kod oluşmuştur. Pedagojiye ait alt kodlar zaman, içerik ve verimlilik; sisteme ait alt kodlar ise ekonomi, tavsiye, mevcut durum, literatür, devamlılığı sağlama, programlar, akıllı tahta ve zorluklar olarak ortaya çıkmıştır. Elde edilen bu kodlar ve temalar sayeside araştıma sorusu üç başlık altında incelenebilmiştir. Kodlama işlemi tamamlandıktan sonra kodlar sınıflandırılarak uygun temalar altında toplanmıştır. Bu çalışma yapılırken tüm kodlar incelenmiş ve ortak yönleri bulunmuştur. Bulunan ortak noktaları en iyi ifade edecek tema isimleri bulunarak 23 temalandırma çalışması yapılmıştır. Bu sayede verileri düzenleyerek belirli olgulara göre verilerin tanımlanması ve yorumlanması kolaylaşmıştır. Elde edilen bulgular son olarak yorumlanmıştır. Yorumlama sırasında yazılanları desteklemek için yeri geldikçe katılımcıların söyledikleri bire bir alınarak kullanılmıştır. 2.6. GEÇERLİLİK VE GÜVENİRLİLİK Nitel araştırmalarda, çalışmanın geçerliliğini ve güvenirliğini sağlamak için çeşitlemeye başvurulmaktadır. Çeşitleme, farklı veri kaynaklarından aynı sonuca ulaşarak, araştırma sonuçları arasındaki tutarlılığı test etmeyi amaçlamaktadır (Patton, 2002). Çeşitleme veri kaynakları, veri toplama yöntemi ve araştırmacı çeşitlemesi olarak farklı şekillerde kullanılabilir. Hiç çeşitleme olmayan bir araştırma geçerlik ve güvenirlik bakımından zayıf kalabilir (Yıldırım & Şimşek, 2013). Bu çalışmada üç farklı çeşitleme de kullanılmıştır. Veri kaynakları çeşitlemesi olarak iki farklı grup olan öğretmen ve öğretmen adayları ile çeşitleme yapılmıştır. Bunun yanında katılımcıların belirlenmesinde sadece tek bir ilçe ile kalınmamış ve iki ilçeden birden fazla öğretmen ve öğretmen adayıyla görüşmeler ve gözlemler yapılmıştır. Bu çeşitleme sayesinde araştırmaya farklılık getirilmesi sağlanmıştır. Veri toplama yöntemi olarak görüşme ve gözlem çalışmaları uygulanmıştır. Bulgular kısmında her iki veri toplama yönteminden elde edilen veriler beraber incelenerek, verilerin ortak ve farklı yönleri ortaya konulmuştur. Kullanılan iki farklı yöntem sayesinde katılımcıların tutarlılıklarının da ortaya çıkması sağlanmıştır. Bazen katılımcının görüşmelerde söylediklerinin aslında gözlemler sırasında uygulamadığı durumlar ortaya çıktığı görülmüştür. Gözlemler sırasında ve görüşmelerin çözümlenmesinde bir araştırmacıya daha başvurulmuştur. Gözlemlere, yardımcı araştırmacı da dâhil olarak, gözlemlerin farklı bir bakış açısıyla da incelenmesine imkân doğmuştur. Bu sayede her iki araştırmacının da ortak bulduğu noktalar ve farklı bakış açıları ortaya çıkmıştır. Görüşmelerden elde edilen veriler araştırmacı tarafından kodlama çalışmasının yapılmasının ardından, yardımcı araştırmacıdan da kodlama işlemi yapması istenmiştir. 24 Kodlar, yardımcı araştırmacıya veriler gönderilmeden önce bir takım düzenlemeler yapılmıştır. Araştırmacı tarafından yapılan kodlama sırasında bloklara ayrılan veriler, Excel sayfalarında alt alta gelecek şekilde sıralanmış ve sol sütunlarına Excel formülü kullanılarak rastgele sayılar, sağ sütunlarına da kodları eklenmiştir. Aynı koda sahip veri bloklarının alt alta gelmesinin, yardımcı araştırmacının objektif kodlamasını engelleyebileceği düşüldüğünden, veriler ilk sütundaki sayıları kullanılarak küçükten büyüğe doğru sıralanmıştır. Çalışmadan bir örnek aşağıdaki Tablo 2.5.4.’da gösterilmiştir. Her bir araştırma sorusu için ayrı Excel sayfalarında kodlama çalışması yaptırılmıştır. Bu da yardımcı araştırmacının daha rahat çalışmasına imkân sağlamıştır. Tablo 2.5.4. Veri Bloklarının Kodlamanın Güvenirliği Açısından Değerlendirmeye Hazırlanması İçin Örnek Tablo No Veri Kodlama 236 Tablette sesi az olabiliyor. Masaüstü teknik özellikleri Tabletin kapasitesi daha iyi daha fonksiyoneldir. Masaüstü Dezavantajı bilgisayarlarda ekran daha büyüktür. Bakış açısını genişlemektir. 246 Tablet bilgisayarlarda ise görsellik ön planda olduğu için bu Tabletin öğrenciye daha güzel gelecektir. Avantajı 252 Eğitim uygulamaları hakkında çok fazla bilgim yok. Uygulama Android’de programla için uygulamalar öğrenciye Yeterliliği gösterilebilir. 261 Derse daha fazla görsellik katma açısında gerekli bence. Akıllı Tahta Akıllı tahtanın birçok fonksiyonundan yararlanarak öğretmen dersi çok daha güzel bir şekilde işleyebilir. 267 Sketcher up 3D, Sketch up gösterdik. Bunun yanında Office Uygulamalar programları da gösterilebilir. Yardımcı araştırmacıya veriler gönderilmeden önce kodlar sütunundaki veriler silinmiştir. Veri bloklarında kullanılan kodlar açıklamaları ile birlikte Excel sayfasına eklenmiştir. Ayrıca yardımcı araştırmacının daha rahat çalışabilmesini sağlamak adına, araştırmada kullanılan tüm kodlar, kullanıldıkları Excel sayfaları ve açıklamaları (Ek-3) ile Word sayfasında gönderilmiştir. Bu sayede yardımcı araştırmacı ister tek bir Excel sayfasında çalışmasını gerçekleştirebilirken isterse de Word sayfasını yazdırarak kodların açıklamalarının görebilmektedir. 25 Yardımcı araştırmacının tamamladığı kodlama çalışmasının ardından, kodlamanın güvenirliğini hesaplanmıştır. Excel sayfasında, yardımcı araştırmacının verdiği kodların yan sütununa araştırmacının kodları eklenmiştir. Bu ekleme işlemi sırasında daha önceden veriler ilk sütundan yer alan sayılara göre küçükten büyüğe doğru yapıldığından veri bloklarına verilen kodlar rahatlıkla karşılaştırılabilmiştir. Kodlamanın güvenirliği hesaplamak için Cohen’in Kappa katsayısı kullanmıştır. Cohen’in Kappa katsayısı hesaplanırken araştırmacının kodları ile yardımcı araştırmacının kodlarının matris tablosu kullanılarak karşılaştırılmıştır. Çalışmadan bir örnek aşağıdaki Tablo 2.5.5.’de gösterilmiştir. Karşılaştırma için tüm kodlar matrisin hem ilk satırına, hem de ilk sütununa yazılmıştır. Araştırmacının her bir veri için uygun gördüğü koda, yardımcı araştırmacının ne yazdığı tespit edilerek, toplam değerleri matrise eklenmiştir. Tablo 2.5.5. Cohen’in Kappa Katsayısını Hesaplamak İçin Kullanılan Örnek Matris Tablosu Araştırmacı KODLAR Akıllı Tahta 13 1 Devamlılığı Sağlama 1 1 Ekonomi 3 İçerik 7 1 1 1 Literatür 1 Mevcut Durum 1 4 1 1 Programlar 6 Tavsiye 1 1 2 2 9 1 1 Verimlilik 1 7 Zaman 1 Zorluklar 2 1 9 Ortaya çıkan matris doğrultusunda, araştırma sorularının Cohen’in kappa katsayıları hesaplanmıştır. Cohen’in kappa katsayısına göre güvenirliğin sağlanabilmesi için 0,70 aranırken bu çalışma da 5 araştırma sorusu için ayrı ayrı 0,72, 0,75, 0,77, 0,75, Yardımcı Araştırmacı Akıllı Tahta Devamlılığı Sağlama Ekonomi İçerik Literatür Mevcut Durum Programlar Tavsiye Verimlilik Zaman Zorluklar 26 0,71 değerlerine ulaşılarak güvenirlik sağlanmıştır. Cohen’ in kappa sayısının sınıra yakın çıkmasında kod sayısının fazla olmasının etkili olduğu düşülmektedir. Gözlemler sırasında çalışmanın geçerliliğini arttırmak adına gözlemlerde gözlemci (A) ve gözlemci (B) olmak üzere iki gözlemci görev almıştır. Araştırmacı olan gözlemci (A)’ya yardımcı olmak için gözleme katılan gözlemci (B) daha önce nitel araştırma dersi almış ve gözlem yapmış bir kişidir. Gözleme başlamadan önce gözlemci (A), gözlem formunu gözlemci (B)’ye vererek, nelere dikkat etmesi gerektiği konusunda eğitim vermiştir. Gözlemciler ders içerisinde ders akışını ve sınıf yerleşimini bozmayacak şekilde ve rahatlıkla gözlemin yapılmasını sağlayacak iki farklı uygun yerde oturulmuştur. Gözlem boyunca öğretmen ve öğrenciler ile iletişime geçilmemiştir. Öğrencilerin dikkatini dağıtmamak adına dersler kayıt altına alınmamış ve not tutma yöntemi ile gözlem gerçekleştirilmiştir. 27 BÖLÜM 3 BULGULAR VE YORUMLAR Bu bölümde, Bilişim Teknolojileri Öğretmenlerinin ve Uludağ Üniversitesi Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Öğretmenliği 4. sınıfta okuyan aday öğretmenlerin tablet bilgisayarla eğitime ilişkin görüşlerine dair, görüşmelerden ve gözlemlerden elde edilen bulgulara yer verilmiştir. Bulgular araştırmanın alt problemleri dikkate alınarak altı başlık altında gruplandırılmıştır. 3.1. BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ ÖĞRETMEN VE ÖĞRETMEN ADAYLARININ MOBİL ARAÇLAR VE İŞLETİM SİSTEMLERİ KULLANIM DURUMLARI Bu bölümde araştırmanın birinci alt problemi, mevcut mobil cihazlar ve işletim sistemlerinin kullanışlılık yönünden karşılaştırılması bakımından incelenmiştir. Ortaya çıkan sonuçlar Şekil 3.1.1’te gösterildiği gibi 4 başlık altında toplanmıştır. Mobil Cihaz Kullanımı İşletim Mobil Cihaz Mobil Araç ve İşletim Sistemlerinin Kullanım Sistemi Kullanım Kullanışlılık Süreleri Durumları Açısından Karşılaştırılması Mobil Cihaz Kullanım Amaçları Şekil 3.1.1. Bilişim Teknolojileri Öğretmen ve Öğretmen Adaylarının Mobil Araçlar ve İşletim Sistemleri Kullanım Durumları 28 3.1.1. Mobil Cihaz Kullanımı Araştırmaya katılan Bilişim Teknolojileri Öğretmen ve aday öğretmenlerin mobil cihaz kullanma durumları Tablo 3.1.1.1.’de belirtilmiştir. Tablo 3.1.1.1. Katılımcıların Sahip Oldukları Mobil Cihaz Sayıları Mesleği Akıllı Telefon Tableti Öğretmen 7 6 Aday öğretmen 6 1 Toplam 13 7 Tablo 3.1.1.1. incelendiğinde sekiz öğretmen ve sekiz aday öğretmen arasından, bir öğretmen ve bir aday öğretmen dışındakilerin en az bir tane mobil cihazı bulunduğu görülürken, sekiz öğretmenin hem akıllı telefonu hem de tableti bulunmaktadır. Bu veriler de bize görüşmeye katılanların mobil cihazlarla ilgilerinin yüksek olduğunu ortaya koymaktadır. Tablet bilgisayar ve akıllı telefon benzer işlevleri yerine getirdiklerinden, ikisine birden aynı anda sahip olmak, çok büyük bir farklılık ortaya koymamaktadır. Ayrıca mobil cihazlardan herhangi bir tanesine veya ikisine birden sahip olmayan öğretmen ve aday öğretmenin tamamı ekonomik açıdan uygun oldukları zamanda almayı planladıklarını belirtmişlerdir. Aday öğretmen Sevim “Mesleğe başlayınca tablet bilgisayar almayı düşünüyorum” derken, aday öğretmen Arda “Mesleğe başladığım zaman, tablet almayı düşünüyorum” diyerek tablet bilgisayar alma isteğinde olduklarını belirtmişlerdir. TAFAAL Projesi kapsamında dağıtılan tabletleri de bu araştırmaya katılan tüm öğretmen ve aday öğretmenler kullanmış ve derslerinde öğrencilerine tanıtma imkânına sahip olmuştur. Bu da araştırmaya katılan tüm bireylere mobil cihaz inceleme fırsatını yeterince vermiştir. 3.1.2. Mobil Cihaz Kullanım Süreleri Araştırmaya katılanlardan kendilerine ait mobil cihaz kullananların, ortalama ne kadar süredir mobil cihaza sahip olduklarına dair bilgiler incelendiğinde, Tablo 3.1.2.1.’de yer alan veriler ortaya çıkmaktadır. 29 Tablo 3.1.2.1. Katılımcıların Ortalama Mobil Cihaz Kullanım Süreleri Mesleği Akıllı Telefon Tableti Öğretmen 21,50 9 Aday öğretmen 17,00 3 Toplam 19,50 8 *Veriler ay bazında değerlendirilmiştir. Bu veriler öğretmenlerin, aday öğretmenlere oranla daha uzun süredir akıllı cihaz kullandıklarını ortaya koymaktadır. Buradaki farklılığın temelinde ise ekonomik etkenlerin yattığı düşülmektedir. 3.1.3. Mobil Cihaz Kullanım Amaçları Araştırmaya katılan öğretmen ve aday öğretmenlerin akıllı cihazları kullanım amaçları yoğunlukla e-posta kontrolü yapmak, internete girmek ve sosyal medya (facebook, twitter vs) hesaplarına ulaşmak olduğu dile getirilmiştir. Bunun yanında kendi ilgi alanlarına ve gereksinimlerine göre de kullanım amaçları çeşitlenmektedir. Yüksek lisans yapan öğretmenlerden Murat “Tablet bilgisayarı PDF okumaları için, internete girmek, e-posta kontrol için kullanıyorum.” derken, aday öğretmen Arda “Tablet bilgisayarımı sosyal paylaşım, müzik programları ve resim programları için kullanıyorum.” demektedir. Ayrıca öğretmenlerden beş ve aday öğretmenlerden beş kişi mobil cihazlarının tüm özelliklerini aktif bir şekilde kullanmadıklarını düşündüklerini belirtmişlerdir. 3.1.4. İşletim Sistemlerinin Kullanışlılık Açısından Karşılaştırılması Araştırmaya katılan öğretmen ve aday öğretmenlerin sahip oldukları mobil cihazların işletim sistemleri incelendiğinde iki cihaz dışındaki bütün cihazların Android işletim sistemine sahip oldukları görülmektedir. Kalan iki cihaz ise IOS işletim sistemine sahiptir ki bunların da bir tanesi akıllı telefon, bir tanesi de tablet bilgisayardır. (Şekil 3.1.4.1., Şekil 3.1.4.2.) 30 Android IOS 90% 10% Android IOS Şekil 3.1.4.1. Mobil Cihazların İşletim Sistemi Windows XP; 1 Windows Vista; 1 Windows 7; 12 Windows 8; 4 Windows 7 Windows 8 Windows Vista Windows XP Şekil 3.1.4.2. Bilgisayarda Kullanılan İşletim Sistemi Katılımcıların tümü bilgisayara sahipken masaüstü veya dizüstü bilgisayarlarında kullandıkları işletim sistemleri farklılık göstermektedir. En fazla kullanım Microsoft’un 2009 yılında piyasaya sürdüğü Windows 7 olurken onu yine Microsoft’un en son işletim 31 sistemi olan Windows 8 izlemektedir. Birer kişi ise halen Windows Vista ve Windows XP işletim sistemlerini kullanmaktadır. Kullanışlılık açısından işletim sistemlerinin karşılaştırılması yapıldığında IOS işletim sistemi kullananlar en kullanışlı işletim sistemi olarak IOS’u görmektedirler. Elif öğretmen IOS’u tercih edenlerden; sebep olarak da “Çok rahat bir şekilde kullanıyorum. Hiçbir şeyi arayıp bulmaya çalışmıyorsunuz. Android işletim sistemi’nde ise biraz daha karmaşık bence.” ifadelerini kullanmaktadır. Android cihaza sahip olanların büyük çoğunluğu kullanışlılık açısından en uygun işletim sistemi olarak Android’i görürken bunun temel nedeni olarak görsel açıdan çok zengin olması, program yüklemenin basit olması ve dokunmatiğin kolaylık sağlanması olduğunu belirtmektedir. Can öğretmen “Android’de program yüklemek daha kolay.” derken, Aday Öğretmen Nihat ise “Android daha kullanışlı daha akıcı, herkes tarafından anlaşılır.” ifadelerini kullanmaktadır. Windows işletim sistemini kullanışlılık açısından tercih edenler ise bunu alışkanlık, mouse ve klavyeye gibi etkenlere bağlamışlardır. Fatih Öğretmen “Windows 7’nin daha kullanışlı gelmesi tamamen alışkanlıktan kaynaklıdır.”, derken Utku Öğretmen “Mouse, klavye olmaması benim için büyük eksiklik. Dokunmaktık ekran bence daha tam işlevsel değil.” diyerek fare ve klavye olmamasının kendilerini kullanışlılık açısından zorladığını belirtmişlerdir. Ancak burada öğretmen ve aday öğretmenlerin Windows 8’in dokunmatik özelliğini hiç kullanmamış olmalarını dikkate almakta fayda vardır. Araştırmaya katılanların hiçbirinde Windows 8 yüklü bir akıllı cihaz bulunmamaktadır. Bununla birlikte, Windows tecrübeleri sadece masaüstü veya dizüstü bilgisayara dayanmaktadır. Ayrıca, öğretmen ve aday öğretmenlerin tamamı Windows işletim sistemi hakkında bilgi sahibi iken IOS için bu durum geçerli değildir. Bu yüzden IOS kullananların IOS’u, Android kullananların Android’i tercih ettiğine dikkat etmek gerekmektedir. Daha önce hiçbir işletim sistemini kullanmamış olsaydınız, hangi işletim sistemini daha rahat öğretirdiniz diye sorulduğunda, bir aday öğretmen Windows 7’yi, bir öğretmen de IOS’u daha çabuk öğreneceğini belirtirken diğer öğretmen ve aday öğretmenler Android işletim sistemini tercih etmiştir. Onur ve Utku Öğretmen Windows 7’nin kendisine kullanışlılık açısından daha kolay geldiğini söylemesine rağmen işletim sistemleri konusunda hiç bilgisi olmayan birisinin Android’i daha çabuk öğreneceğini söylemişlerdir. Onur Öğretmen Android için “Klavye fare gibi ekstra bir şey araya girmiyor. Uygulamalar da simge bazlı ve kullanıcıyı çok fazla zorlamıyor. İlave özelliklere çok fazla ihtiyaç yok.” derken Utku Öğretmen “Android’de basit kullanımla işlerinizi halledebilirsiniz.” demektedir. 32 Araştırmaya katılan öğretmen ve aday öğretmenlerin sadece %25’i kendileri için tablet bilgisayarın yeterli olduğunu, bunun dışında masaüstü veya dizüstü bilgisayara ihtiyaçlarının olmadığını belirtmişlerdir. Onur Öğretmen “Tablet benim için yeterli değil. Benim verimliliğimi düşürüyor. Bana yetersiz kaldığı için daha çok masaüstü bilgisayarımı kullanıyorum.” derken, Aday Öğretmen Nihat “Sadece basit işlerimi halledebiliyorum. Photoshop ve Flash programlarıyla çalıştığım için benim için yetersiz kalıyor.” ifadelerini kullanmaktadır. Tableti kendisi için yeterli görenlerden Aday Öğretmen Veli “Tablet alırsam benim bütün işlerimi karşılayacağına inanıyorum.” ifadelerini kullanmaktadır. Araştırmaya katılanların büyük çoğunluğu tablet bilgisayarların asla kendileri için yeterli olmayacağını, birçok konuda tabletin yetersiz kalacağını belirtmişlerdir. Buradaki farklılıkta öğretmen ve aday öğretmenlerin bilgisayar konusundaki ilgi alanlarının etkili olduğunu düşünmek mümkündür. Çünkü Web tasarımı, programlama, flash, photoshop gibi yazılımlarla uğraştıklarını söyleyenlerin, tableti yetersiz bulduğu görülmektedir. Bu programların akıllı cihazlar için ya uygulamaları yok, ya da olsa bile uygulamalar programlar kadar gelişmiş değildir. Ancak tasarım ve yazılım ile uğraşmayan katılımcılar tableti yeterli bulmaktadır. 3.2. BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ ÖĞRETMENLERİ VE ÖĞRETMEN ADAYLARINA GÖRE TABLET BİLGİSAYAR İLE EĞİTİMİN ZAYIF VE GÜÇLÜ YÖNLERİ Bu bölümde öğretmen ve öğretmen adaylarının tablet bilgisayar ile yapılan ve yapılması planlanan eğitimin sahip olacağı güçlü ve zayıf yönler hakkındaki düşünceleri Şekil 3.2.1.’de görüldüğü gibi üç başlık altında incelenmiştir. 33 Tablet Bilgisayarla Tablet Bilgisayarla Eğitimin Ülkemizde Eğitimin Pedagojik ki Mevcut Durumu Açıdan Güçlü ve Hakkındaki Zayıf Yönleri Görüşleri Bilişim Teknolojileri Öğretmen ve Öğretmen Adaylarına Göre Tablet Bilgisayarla Eğitimin Zayıf ve Güçlü Yönleri Tablet Bilgisayarla Eğitiminden En Üst Düzeyde Verim Almak İçin Gereksinimler Ve Karşılaşılabilecek Zorluklar Şekil 3.2.1. Bilişim Teknolojileri Öğretmen ve Öğretmen Adaylarına Göre Tablet Bilgisayarla Eğitimin Zayıf ve Güçlü Yönleri 3.2.1. Tablet Bilgisayarla Eğitimin Pedagojik Açıdan Güçlü ve Zayıf Yönleri Tablet bilgisayarla eğitim pedagojik açıdan değerlendirildiğinde araştırmaya katılan öğretmen ve öğretmen adaylarının görüşleri Şekil 3.2.1.1’te gösterilen şemada olduğu gibi ortaya çıkmıştır. Kalıcılık Güncel İçerik Görsellik Z-Kitap Verimlilik Pedagoji İçerik Zaman Animasyon Konsantrasyon Müfredata Uyum Şekil 3.2.1.1. Tablet Bilgisayarla Eğitimin Pedagojik Açıdan Değerlendirilmesi 34 Araştırmaya katılan aday öğretmenlerin öğrenci statüsünde olmaları, öğretmenlerin yarısının yüksek lisans ve bir öğretmenin de ikinci üniversite okuyor olması tablet bilgisayarla eğitime öğrenci gözüyle bakmaları konusunda çok yardımcı olmuştur. Eğitimine devam eden öğretmenlerin çoğu, ders çalışırken hem tablet bilgisayarı kullandıklarını hem de kâğıt üzerinde çalıştıklarını belirterek, ikisi arasındaki avantaj ve dezavantajları pedagojik açıdan daha iyi gördüklerini düşünmüşlerdir. Yukarıdaki Şekil 3.2.1.1.’te gösterilen tüm temalar aşağıda sırasıyla açıklanmıştır. Verimlilik Tablet bilgisayara sahip olan öğretmenler, tablet bilgisayar ile çalıştıklarında kâğıt üzerinde çalıştıkları kadar rahat olmadıklarını, gözlerinin yorulduğunu, konsantre olmakta güçlük çektiklerini belirtmişlerdir. Öğrenime devam eden ve tablet bilgisayar kullanan Özge Öğretmen “2. Üniversite olarak coğrafya öğretmenliği okuyorum. Orada da ders çalışırken bütün derslerin çıktısını almadım. Sadece bazı derslerin çıktısını aldım. Kalanı tablet bilgisayarda okuyorum. Notlara çalışırken kâğıttan çok daha fazla konsantre oluyorum ama tabletten olamıyorum.” Diyerek kendi öğrenciliğini ilgilendiren örnekler ile konsantrasyonuna etkisini belirtmektedir. Katılımcılar, tablet bilgisayarların internet bağlantıları sayesinde bilgiye çabuk erişebildiklerini ve bunun da zaman açısından büyük kazanç sağladığını belirtmektedirler. Ali Öğretmen “Kısa notlar alabilir tabletine. Ancak tam anlamıyla defter gibi kullanamayız. İnternetten araştırma konusunda büyük fayda sağlar.” Derken Utku Öğretmen ise “Bizim not ettirdiğimiz bazı şeyleri öğretmen önceden hazırlayıp tabletlerine gönderebilir. Tabi öğrenciler not yazarken öğreniyor mantığı da olsa da bazı derslerde bu böyle değil, zaman kaybını göz önüne alırsak bence öğretmenler bu şekilde kullanılmalı” diyerek, tablet kullanmanın zaman açısından önemine dikkat çekmektedirler. Katılımcılar, tablet bilgisayar üzerinden çalışmanın kırtasiye malzemeleri açısından büyük bir yükten kurtaracağını belirtilmektedirler. Ancak burada da teknolojiyi doğru zamanlarda kullanılmanın kalıcılığa etkisi öğretmenler ve aday öğretmenler tarafından vurgulanmıştır. Utku Öğretmen “Kırtasiye işlerini büyük ölçüde halledecektir ama burada ne kadar verimli kullanıldığı önemli. Ben bile kitapların PDF halleri olduğu halde kitabı elime alma ihtiyacı duyuyorum. Daha kolay ve kalıcı oluyor bence.“ derken 35 Can Öğretmen “Kimilerine göre kitaptan okumak tablet bilgisayardan okumaktan daha iyi daha kalıcı olduğunu, daha akılda kaldığını söylüyor. Bence de durum böyle.” Diyerek kendileri için tablet bilgisayar ve kitap arasındaki farkı belirtmektedirler. Araştırmaya katılanların verimlilik açısından üzerinde durdukları bir diğer konuda görselliktir. Görseller etkisiyle bilginin daha kalıcı olacağı belirtilmektedir. Onur Öğretmen “Z-kitaplar olması gerekiyor. Kitap içerisinde video ses kaydı gibi görseller bir arada bulunmalıdır.“ derken Elif Öğretmen ise “Haritalar üzerinde hareket eden nesneler. Burada fethedildi. Burası daha fethedilmedi gibi ya da bir fethi animasyonlarla desteklendiğinde, soyut anlatılan şeyler somut hale dönüştürüldüğünde faydalı olacağını düşünüyorum.” diyerek tablet bilgisayarlarda görselleştirmenin önemini vurgulamaktadırlar. İçerik Araştırmaya katılanların en çok üzerinde durdukları nokta ders içeriği konusudur. Tablet bilgisayarla eğitimde içerikler olmadan asla verim alınamayacağı bütün öğretmen ve aday öğretmenler tarafından belirtilmektedir. Tablet bilgisayarla eğitimde, içeriğin önemini Can Öğretmen ”Yeterli içerik olmadan tablet, ruhsuz bir insana benzer.” İfadesiyle göstermektedir. Peki, burada içerikten kastedilen nedir? İçerikler kim tarafından hazırlanmalıdır? Sınıf ortamında nasıl kullanılmalıdır? Araştırmaya katılan öğretmen ve aday öğretmenlerin büyük çoğunluğu içeriğin bakanlık tarafından sağlanması gerektiğini vurgularken az sayıda öğretmen ise içerik konusunda öğretmenlerin de bir şeyler katabilecek bilgiye sahip olması gerektiğini, yeri geldiğinde içerikte değişikliğe gidebilmeleri gerektiğini belirtmektedir. Eğer içerik konusu tamamen öğretmenlere bırakılırsa çok az sayıda öğretmenin bu konu ile uğraş göstereceğine inanılmakta ve de kalanların asla tabletle ders işlemeyeceği belirtilmektedir. Bu görüşleri destekleyen durum şu an FATİH Projesi’nde görülmektedir. Araştırmaya katılanlar FATİH Projesi’nin içerik yetersizliği nedeniyle tablet bilgisayarların kullanılmadığını belirtmektedirler. Elif Öğretmen “Şu anki FATİH projesine baktığımız zaman sadece tableti kitap okumak olarak kullanıyoruz. Böyle bence bir şey ifade etmiyor. Tablette kullanabileceğimiz videolar animasyonlar yok. Yazılımlar hazır değil.” derken Aday Öğretmen Nihat ise “FATİH projesini düşündüğümüzde tablet bilgisayarla eğitimi desteklemiyorum. Şu an çünkü tabletler arasında bir etkileşim yok ve içerik yetersiz. Tabletler sadece bir oyun aracı olarak kullanılıyor. Ancak ilerde içerik 36 gelişir ve etkileşim sağlanırsa daha faydalı olunabilir.” Diyerek tabletler için içeriğin ne kadar önemli olduğunu belirtilmektedir. Hazırlanan içeriklerde PDF kitapları dışında; Z-kitap, animasyonlar, videolar ve uygulamalar olması gerektiği katılımcılar tarafından belirtilmektedir. Ancak sadece bunların sağlanması yine yeterli görülmemektedir. Bunların güncel içerikler olması, sürekli güncellenmesi ve müfredata uyumlu olması gerektiği öğretmenler tarafından vurgulanmaktadır. Onur Öğretmen içeriklerin nasıl olması gerektiğini “Güncel ve kaliteli bir içerik gerekiyor. Öğrencilerin ihtiyaçlarını karşılayabilecek düzeyde olmalıdır. Eğitimin kalitesini arttırmak ve eğitimde kullanmak istiyorsak böyle olmalıdır.” İfadeleriyle belirtmektedir. Tablet bilgisayarlarla eğitim konusunda öğretmenler en önemli faktörün içerik olduğunu özellikle vurgularken, aday öğretmenler için içeriğin arka planda kaldığı görülmüştür. 3.2.2. Tablet Bilgisayarla Eğitimin Ülkemizdeki Mevcut Durumu Hakkındaki Görüşleri Ülkemizde tablet bilgisayarla eğitimde atılan en büyük adım hiç kuşkusuz FATİH Projesi’dir. Eğitimde devrim olarak plananlan bu proje kapsamında tüm sınıflara etkileşimli tahta kurularak, öğretmen ve öğrencilere tablet bilgisayar dağıtılması planlanmaktadır. Şu an sadece liselerde devam eden projede, araştırmaya katılan öğretmenlerden iki tanesi bilişim teknolojileri rehber öğretmeni olarak okullarda görev yapmakla birlikte diğer öğretmenler ve aday öğretmenler de projeyi yakından takip ettiklerini belirtmektedirler. Araştırmaya katılan öğretmen ve aday öğretmenlerin FATİH Projesi’nin mevcut durumu hakkında olumsuz görüş belirttikleri görülmekle beraber, uzun vadede meydana gelebilecek gelişmeler hakkında görüş farklılıklarına sahip oldukları ortaya çıkmaktadır. FATİH Projesi’nin mevcut durumu hakkında olumsuz görüşlerin temelinde ekonomi ve öğretmen eğitimi yer almaktadır. Araştırmaya katılan öğretmenler içerisinden FATİH Projesine ekonomi açısından olumlu ve olumsuz yönde bakanları bulunmaktadır. Murat Öğretmen “Tablet akıllı tahta yerine sınıflarda masaüstü ve dizüstü bilgisayar ve projeksiyon yeterli olacaktır. Sınıfa kurulacak masaüstü bilgisayar, projeksiyon ve ses sistemi 2500 TL ama akıllı tahta 4500 TL. Bunun yanında akıllı tahta bozulduğu zaman masrafları çok fazla.” Diyerek projenin yüksek maliyetli olduğunu ve bu duruma karşı alternatifini ortaya koymaktadır. Ancak Utku Öğretmen projenin ekonomik açıdan da fayda sağlayabileceğini belirterek “Mesela 37 öğrencilere ders notu dağıtıyoruz, bence boşuna kâğıt israfı, 20 sayfa ders notu dağıttık. Bunu bir şekilde 4’e düşürdük ama sonuçta bunu 300 öğrenciye dağıttığımız düşürsek çok fazla kâğıt demek. Ama burada PDF formatı kullanılsa böyle bir durumla karşılaşmayız.” Demektedir. Ayrıca proje kapsamında planlanan, artık kitap dağıtmayı bırakmak ve kitapları tablet bilgisayara yükleyerek öğrencilere vermektir. Bu da her yıl milyonlarca kitap dağıtan devleti masraftan kurtaracak gibi görünse de tabletlerin maliyetine oranı ne olacağı araştırılması gereken konulardan biridir. FATİH Projesi’nin liselerde başlamasıyla birlikte, öğretmenlere eğitimler de verilmeye başlanmıştır. Beş günlük eğitime alınan öğretmenlere akıllı tahtayı nasıl kullanacakları ve bir akıllı tahta yazılımı olan Starboard programı hakkında bilgi verilmiştir. Ancak araştırmaya katılanların ortak olarak dile getirdiği, eğitimlerin verimli olmadığı ve öğretmenlerin akıllı tahtayı çok fazla kullanmadıklarıdır. Arkasından, tablet bilgisayarların okullarda öğretmen ve öğrencilere dağıtıldığı ancak bunlarla ilgili de henüz eğitim verilmediği belirtilmiştir. Herkesin tabletleri bir oyun aracı olarak kullandıkları ve bunun da öğretmenlerin tablete olan bakış açılarını değiştirdiği belirtilmektedir. Can Öğretmen, öğretmenlerin durumu hakkında “Öğretmenler Office programı kullanmayı bilmiyorken nasıl tabletle ders anlatmaya geçsin. Biz buna gerekli hazırbulunuşluğa sahip değiliz.” diyerek öğretmemelerin mevcut durumu hakkında görüşlerini belirtmektedir. 3.2.3. Tablet Bilgisayarla Eğitiminden En Üst Düzeyde Verim Almak İçin Gereksinimler ve Karşılaşılabilecek Zorluklar Katılımcılar, tablet bilgisayarla eğitimin sadece öğrencilere ve öğretmenlere tablet bilgisayar dağıtmakla gerçekleşebilecek bir durum olmadığı görüşündediler. Tabletlerin özellikleri, öğretmenlerin eğitimi, sınıf ortamının hazırlanması, internet alt yapısı, tabletlerle sınıf yönetimi sağlayacak programlar, projenin devamlılığını sağlanmasına kadar bir çok ayrıntının düzenlenmesi gerektiğini belirtmektedirler. Araştırmaya katılan öğretmenler de tablet bilgisayarla en üst düzeyde verimin nasıl alınabileceğini belirtmekte ve bunu yaparken de yeri geldiğinde FATİH Projesi’nden örnekler sunmaktadırlar. Tablet bilgisayarla eğitimin temel aracı olan tabletlerin özelliklerinin dikkate alınması gerektiği öğretmenler tarafından dile getirilmektedir. Aday Öğretmen Mehmet mevcut tabler hakkında “Dağıtılan tabletlerin özellikleri yeterli değil.” ifadesini 38 kullanmaktadır. Ayrıca dağıtılan tabletler yüksek özellikle alınmadığı taktirde kısa vadede tekrar alınmasına gerek kalınabileceği belirtilmektedir. Bunun yanında öğretmenlerin tablet bilgisayarla işlenen derslerde sınıf yönetimini sağlayabilmesi için programlara (uygulamalara) ihtiyaç olduğu öğretmenler tarafından belirtilmiştir. Özge Öğretmen “Mutlaka Net Support gibi bir program gerekli.”, Can Öğretmen “Sınıf yönetim yazılımı gerekli. Öğretmen istediği zaman müdahale edilebilmelidir.”, Aday öğretmen Canan “Öğrencileri hakimiyet konusunda sıkıntı yaşayabiliriz. Bunun için program olmazsa öğretmen çok zor durumda kalır. Bu yüzden sınıf yönetim programı olması gerekiyor.” diyerek sınıf yönetimin önemine dikkat çekmektedirler. Sınıf yönetiminin sağlanması ve sınıflardaki etkileşimli tahtaların tabletlerle etkileşimli kullanılması için mutlaka güçlü bir internet alt yapısna gerek duyulmaktadır. Okulların mevcut internet alt yapıları çok yavaş olduğu için fiberoptik internet alt yapısına ihtiyaç duyulmaktadır. Bu nedenle FATİH Projesi’nde tüm liselere internet alt yapısının kurulmuş olmasını olumlu bir gelişme olarak görmek gerekir. Gözlem sırasında öğretmenler ve aday öğretmenlerin bu konudaki şikayetleri de göze çarpmıştır. Aday öğretmenler Veli ve Sevim, derste konuyu anlattıktan sonra öğrencilerden uygulama yapmasını istedikleri, ama ardından öğrencileri kontrol etme konusunda sıkıntı yaşadıkları görülmüştür. Çünkü yardım isteyen grubun yanına gittiklerinde diğer grupların kendi aralarında daha da yüksek sesle konuştıkları ve tableti paylaşmadıkları görülmüştür. Her öğrenciye bir tablet olduğunda belki bu durum kısmen azalabilir, ama yine de öğretmen derste hakimiyetini kaybedebileceği öngörülmektedir. Tablet bilgisayarla eğitimin başrol oyuncuları hiç kuşkusuz öğretmenlerdir. Öğremtenler bu konuda ne kadar bilgili olursa projenin başarılı olması da o derece güçlenecektir. Bu yüzden araştırmaya katılanlar, öğretmenlerin mutlaka eğitime alınması gerektiğini belirtmektedirler. Utku Öğretmen “Öncelikle öğretmen eğitimi çok önemlidir. Hatta en azından belli bir seviyede öğretmenin kendi materyalini üretecek seviyeye gelmesi gerektiğini düşünüyorum. En azından bir öğretmen hazırladığı notları PDF formatına çevirip paylaşabiliyor olması gerekebilir.” derken, Aday Öğretmen Arzu "Öncelikle öğretmene iyi bir eğitim verilmelidir. Öğretmen iyi ve etkili kullanacak ki öğrenci de öğretmeni model alsın. Bu yüzden öğretmenler bu konuda etkilidir.” İfadeleriyle öğretmen eğitimin önemini vurgulamaktadır. Bu eğitimler sayesinden hem öğretmen sınıf yönetim programlarını kullanabilecek hem de tablet bilgisayarda uygulama, animasyon vs. her işini rahatlıkla yürütebilecektir. 39 Aday öğretmen Fatma’nın dersinde gerçekleştirilen gözlem sırasında yaşananlar, öğretmen eğitiminin önemini sergiler niteliktedir. Öğretmen tablet bilgisayarda öğrencilere ders anlatırken yanlışlıkla “Widget” bölümüne girmiştir ancak buradan nasıl çıkacağını ve burasının ne amaçla kullanıldığını bilmediği için bir süre ne yapacağını şaşırmıştır. Daha sonra öğrencilerden bazıları öğretmene ne yapması gerektiğini söylemişlerdir. Bu durumun öğretmenin moralini olumsuz etkilediği gözlenmiştir. Öğretmenler içerisinden bilişim teknolojileri rehber öğretmeni olarak görevlendirilen öğretmenler olması, buna ilave olarak bütün öğretmen ve aday öğretmenlerin TAFAAL Projesi kapsamında derslerinde tablet bilgisayar kullanma imkânına sahip olması karşılaşılabilecek aksaklıklar konusunda daha deneyimli olmalarını sağlamaktadır. Tablet bilgisayarla eğitim için her şey en üst düzeyde yapılmaya çalışılsa da mutlaka sorunlar ve zorluklar çıkacaktır. Özellikle tablet bilgisayarların bozulma ve kırılma durumları araştırmaya katılanlar tarafından en fazla dile getirilen sorunlardır. Hatta Murat Öğretmen’in “Tablet bilgisayarla eğitimi desteklemiyorum. İlk başta tablet bilgisayarların bozulma durumları beni bu sistemden çok soğutuyor.” ifadeleriyle tablet bilgisayarda yaşanabilecek aksaklıklara ne denli önem atfettiklerini görmek mümkündür. Aday Öğretmen Mehmet "Tabletlerin bozulması sıkıntı çıkaracak. Bunu önlemek için okulda yedek tabletler olabilir. Ama bu olsa bile dosyalarına ulaşamayabilir. Buna anında müdahale edecek bir duruma ihtiyaç olabilir.” diyerek tabletlerin bozulması durumunda yaşanabilecek sıkıntıları belirtmektedir. Bunun yanında tablet bilgisayarın şarj sorunu da önemli bir nokta olarak gösterilmektedir. Öğrencilerin evlerinden tabletlerini şarj etmeden gelmeleri, okulda şarjlarının bitmesi ya da alınan tablet bilgisayarların batarya ömürlerinin çok az olması öğrencilerin derse katılamamalarına neden olacaktır. Yeni bir tablet bilgisayar verilmesi bile tam anlamıyla bir çözüm ortaya koyamayacağı, öğrencilerin yeni verilen tablet bilgisayardan, kendi tablet bilgisayarında ki ders dosyalarına ulaşmada sıkıntı yaşayabileceği belirtilmektedir. Özge Öğretmen “Tabletin şarjı bitecek. Tablet bozulacak. Öğrencilerin dosyaları silinecek ve öğrenciler bunları hep bir bahane olarak kullanacaklar.” ifadeleriyle öğrencilerin ve öğretmenlerin yaşayacağı sıkıntıları vurgulamaktadır. Ayrıca, teknolojiye ilgisi düşük öğretmenler olduğu düşünülürse, bu öğretmenlerin sınıf içerisinde yaşanabilecek basit bir sıkıntıda bile büyük zaman kaybı yaşayabilecekleri, katılımcı öğretmenler tarafından dikkate değer bulunmaktadır. 40 Gerçekleştirilen gözlemler sırasında da tabletlerin şarj sorunu ortaya çıkmıştır. Can öğretmen tabletini tamamen şarj edip getirmediği için derste öğrenciler uygulama yaparken tabletin şarjı bitmiştir. Her ne kadar öğretmen şarj aletini yanında getirip derste tableti şarj etmeye çalışsa da bu dersin aksamasına neden olmuştur. Çünkü biten tableti kullanan öğrenciler başka gruplara dağıtılmış bu da oturma düzenini ve öğrencilerin kendi aralarında uygulama yapma sırasını bozmuş ve sınıfta bir uğultu olmuştur. Tüm gerekli altyapı ve eğitimler gerçekleştirilse bile mutlaka aksaklıklar meydana gelebileceği için, bu aksaklıkların giderilerek tablet bilgisayarla eğitimin devamlılığını sağlamak da çok önemlidir. Çünkü teknoloji sürekli gelişmekte, yeni ürünler ortaya çıkmakta bunun yanında elektronik cihaz olmalarından dolayı bozulmalar meydana gelecektir. İşte öğretmenlere ve öğrencilere yardımcı olabilecek, sistemde sorun olduğunda müdahale edebilecek, öğretmenlere yeri geldiğinde eğitim verebilecek kişilere okullarda ihtiyaç olacağı vurgulanmaktadır. Can Öğretmen “Eğer tablet alındıktan sonra bunların desteği, garantisi yoksa bu büyük sıkıntı çıkacaktır. Çünkü bizim öğrenciler tabletleri bozabilirler ya da kırabilirler bunun için okulda mutlaka formatör ya da başka biri olmalıdır.” derken Utku Öğretmen ise “Okullarda da mutlaka en az bir bilgisayar öğretmeni olması gerekiyor. Formatör olarak görev yapmaları için ve burada görev yapacak öğretmenlerin 160 saat eğitim alarak formatör olan öğretmenler olmamalıdır. Mutlaka bilgisayar öğretmenleri olmalıdırlar.” diyerek bilişim teknolojileri öğretmenlerinin projede mutlaka yer almalarını belirtmektedir. FATİH Projesi ’de başladığı günden beri okullara gönüllü bilişim teknolojileri öğretmenleri görevlendirilmektedir. Böylece bilişim teknolojileri öğretmenleri projenin devamlılığına büyük katkı sağlamaktadırlar. 3.3. BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ ÖĞRETMENLERİ VE ÖĞRETMEN ADAYLARINA GÖRE TABLET BİLGİSAYARIN DERSTE KULLANIMININ ÖĞRENCİLERDE MEYDANA GETİRECEĞİ DEĞİŞİKLİKLER Bu bölümde TAFAAL Projesi kapsamında bir dönem boyunca sınıflarında tablet bilgisayar kullanma imkanına sahip olan öğretmen ve aday öğretmenlerin, derslerde tablet bilgisayar kullanmanın öğrencilerde meydana getirebileceği değişikliklere ilişkin görüşleri incelenmiştir. Ortaya çıkan başlıklar Şekil 3.3.1.’te görüldüğü gibi iki başlık altında toplanmıştır. 41 Tablet Bilgisayarla Tablet bilgisayarla Öğrencilerin tablet Eğitimin Öğrenciler eğitimin öğrenciler bilgisayara karşı Meydana Getireceği üzerindeki olumlu ilgi düzeyleri Değişiklikler ve olumsuz yönleri Şekil 3.3.1. Tablet Bilgisayarla Eğitimin Öğrenciler Meydana Getireceği Değişiklikler 3.3.1. Öğrencilerin Tablet Bilgisayara Karşı İlgi Düzeyleri Araştırmaya katılan öğretmen ve aday öğretmenlerin öğrencilerin tablet bilgisayarla işlenen derslere karşı ilgi düzeyleriyle ilgili yaptığı açıklamalar arasında çok farklılıklar bulunmaktadır. Bu farklılıkların temelinde yatan iki nedeni görmek mümkündür; 1. Görev yaptıkları okulların sosyoekonomik yönden farklı okullar olması. 2. Uzun vadede öğrencilerin ilgi düzeylerinden oluşacak farklılıklar (1) Öğrencilerin BTY dersine olan ilgileri diğer derslere oranla genellikle daha fazla olmaktadır. Burada bilgisayarların bir oyun aracı olarak kullanılması ve görsel açıdan zengin araçlar olması öğrencilerin bilgisayara karşı olan ilgilerini hep yüksek kılmaktadır. Murat Öğretmen öğrencilerin ilgi düzeyleri için “Tablet bilgisayar farklılık ortaya koyuyor. Ama düşündüğümüzde masaüstü bilgisayarlar da bu farklılığı oluşturuyor.” derken, Aday Öğretmen Arzu “Genel olarak tüm bilgisayar araçlarına karşı olan ilgi yüksek.” demektedir. Araştırmaya katılanların, derslerine bundan sonra tablet bilgisayar getireceklerini ve sene sonuna kadar derslerde fırsat oldukça tablet bilgisayar kullanacaklarını söylemelerinin bile öğrenciler arasında faklı tepkiler oluşturduğu katılımcılar tarafından belirtilmektedir. Can Öğretmen “Ben daha TAFAAL Projesinden bahsedip, sınıfa tablet getireceğimi söylediğimde, öğrenciler bu konuya karşı çok hevesliydiler. TAFAAL Projesi kapsamındaki anketleri de gayet hevesli bir şekilde doldurdular. Tablete karşı 42 büyük bir ilgilileri var. Sınıfta ortalama 30 öğrenci varsa 10 öğrencide de tablet var. Erkek çocuklarında ise bu ilgi daha fazla seviyede.” diyerek öğrencilerin daha tableti görmeden ne kadar çok hevesle yaklaştığını belirtmektedir. Bununla beraber, sosyoekonomik açıdan daha iyi konumda olan bir okulda görev yapan Elif Öğretmen ise “Benim okulumun sosyoekonomik durumu göz önüne alındığında, ortalama 30 kişilik bir sınıfta 25 öğrenci daha önce ya tableti kullanmış ya da tableti var. Geriye kalan daha önce hiç tablet kullanmamış öğrencilerim için büyük bir heyecan oldu. Çok hevesli yaklaştılar. Derslerde biz tabletin nasıl kullanılması gerektiği anlatırken öğrencilerin sıkıldığı zamanlar olacaklardır.” demiştir. Aynı okulda görev yapan Aday Öğretmen Canan “Tablete olan ilgi öğrenci profiline göre değişmektedir. Staj yaptığım okulda öğrencilerin en az yüzde sekseninde tablet olduğu için tabletler çok fazla ilgilerini çekmedi.” demektedir. Aynı okulda görev yapan öğretmen ve aday öğretmenin ortak görüş içerisinde olduğunu görülmektedir. Can ve Elif Öğretmen arasındaki farklılığın nedenini sayıların ifade ettiği söylenebilir. Can öğretmenin sınıfında tablet bilgisayar olan öğrenci oranı % 30 seviyelerindeyken, Elif Öğretmende bu oradan % 80 seviyelerinde olduğu görülmüştür. Araştırmaya katılanların üzerinde durdukları önemli bir diğer nokta ise öğrencilerin tableti sadece bir oyun aracı olarak görmesidir. Murat Öğretmen öğrencilerin tablete bakış açıları için ”Bizim üstesinden gelemediğimiz şey, öğrencilerin bilgisayarı bir oyun aracı olarak görmeleri. Öğretmen ve öğrencilerin tableti eğitim amaçlı kullanacaklarına inanmıyorum.” derken, Aday Öğretmen Mehmet “Tablete çocuklar sadece oyun olarak bakıyor. Dersle ilgili şeyler ilgilenemiyorlar. Sadece sordukları bize ne zaman tablet dağıtılacak? Bunu da sadece oyun için düşünüyorlar.” diyerek tablet bilgisayarla eğitime karşı bakış açılarında oyunlar yüzünden olumsuzluk doğduğu görülmektedir. Aday Öğretmen Arda ise “Öğrenciler için tablet bilgisayar ilk başta oyun olarak görüyorlardı. Ancak öğrenci burada kendisi yeni bir şeyler yapabildiğini gördüğü zaman tablete karşı bakış açısı da farklılaşıyor. Eğer hazırlanan uygulamalar öğrencileri sıkmayan verimli uygulamalar olursa dersler çok daha verimli olacaktır. Uygulamalar sürekli güncellenmeli öğrencinin dikkatini çeken şeyler bulunmalıdır.” ifadesiyle öğrencilerin tablet bilgisayardaki oyunlara karşı ilgilerinin nasıl pozitif yöne aktarılabileceğini belirtmektedir. Ayrıca Aday Öğretmen Arzu, "Öncelikle öğrenciler çok memnun ve ilgilerini çok çekiyor. Tablette yaptıkları her şey oyun gibi geliyor. Skretcher 3D programı bile öğrencilerin çok fazla ilgisini çekiyor. Animasyonlar karakterler öğrencinin dikkatini çekiyor. Dikkat çekmede öğrenci için önemli. Hatta tablet 43 bilgisayarla eğitimde kitaba da gerek yok.“ diyerek Aday Öğretmen Arda’nın ifadelerini desteklemektedir. Gerçekleştirilen bütün gözlemler sırasında öğrencilerin tablet bilgisayarlardaki oyunlara olan ilgilerinin ne kadar fazla olduğu gözlenmiştir. Öğretmenler tablet bilgisayarı öğrencilere gösterdiğinde birçok öğrenci heyecanla oyun oynayıp oynayamayacaklarını sordu. Öğretmenler dersi anlatıp öğrencilerden tablet bilgisayarlarında uygulama yapmalarını istediğinde bazı grupların hemen tablette oyun olup olmadıklarına baktıkları gözlenmiştir. (2) Tablet bilgisayarın öğrencilerin ilgilisini çekip çekmemesi konusundaki görüş farklılıkları ve öğrenciler için “tablet bilgisayar = oyun” mantığının yanı sıra, tablet bilgisayarla eğitimin sürekli ilgi çekici kılınıp kılınamayacağı da araştırmaya katılanlar tarafından dile getirilen bir başka mevzudur. Fatih Öğretmen “Öğrenciler yaptıklarını direk görüyor olması onları çok teşvik ediyor. Tablette bu ilgi daha da artacaktır. Ama bu 5 -6 ay sürecektir. Sonra tekrar eskiye döneceklerdir.“ derken, Ali Öğretmen de “Kısa vadede belki ilgi oluşturabilir. Ancak 2 -3 hafta sonra sıradan bir şey olacak ve bir farklılık olmayacaktır.” ifadeleriyle ilginin sürekli olmayacağını belirtmektedir. Aday Öğretmen Nihat ise “Burada bu ilginin sürekli olması dersin içeriğinde kullandıklarımıza bağlıdır. Ders ile alakalı ve sürekli güncellenen bir sistem ile dersler işlenirse, öğrencilerin tabletlere karşı ilgilisi sürekli olacaktır.” derken Aday Öğretmen Sevim ise “Tablete karşı bir ilgi var. Bir şeyler yapmak istiyorlar. Bu istek de uzun süreli olacaktır. Nasıl öğrenci bilişim teknolojileri dersine koşarak geliyorsa bundan sonra da öyle gelecek. Aynı zamanda diğer derslerde tablet kullanması onu o derslere karşı teşvik edecektir” diyerek ilginin sürekliliği olabileceğini belirtmektedir. Ayrıca genel olarak öğretmenler bu ilginin kısa vadeli olacağını, aday öğretmenler ise uzun vadede ilginin sağlanabileceğini belirterek görüş ayrılığına düşmüşlerdir. 3.3.2. Tablet Bilgisayarla Eğitimin Öğrenciler Üzerindeki Olumlu ve Olumsuz Yönleri Araştırmaya katılanların, tablet bilgisayarla eğitimde tabletlerin öğrencilerde oluşturabileceği değişikliklere ilişkin görüşleri incelendiğinde, olumsuz açıdan oyun ve antisosyallik ön plana çıkmaktadır. Murat Öğretmen “Tabletin en büyük dezavantajı dikkat dağıtıcı bir unsur olmasıdır. Bence öğrenciye hiçbir yönde katkı sağlamaz. Öğrenci için yararlı olmaz. Öğrencilere siz istediğiniz kadar uygulama gösterin, öğrenci 44 yalnız kaldığında düşündüğü tek şey oyundur. Yararı olasa da zararı kesinlikle daha fazla olacaktır.” derken Özge Öğretmen “Tableti kullanırken daha pasif kalıyoruz. Kendinizden çok fazla bir şey katamıyorsunuz. Bunun da öğrenciyi pasifleştireceğini düşünüyorum. Öğrenciler de çok fazla hazıra alışıyor. Çocukların oto-kontrol mekanizması zayıf olduğu için öğrenci bunu sadece oyun için kullanıyor. Ders amaçlı eline alsa bile oyunlara yönelecektir. Yetişkinler bile çoğu zaman böyle yapıyor.” diyerek oyun faktörünün öğrencilerde oluşturabileceği sıkıntılara dikkat çekmektedirler. Ayrıca Ali Öğretmen “Eksi yönleri, öğrenciler arası iletişimde sıkıntı çıkacaktır. Tablet bilgisayarla çokça vakit geçirecek, bunu teneffüslerde de yapacaktır. Bu yüzden tabletler sınıflarda sabit bir şekilde durursa öğrencinin sadece ders amaçlı kullanılması sağlanacaktır.” diyerek doğacak olumsuzluklara karşı çözüm önerisi getirmektedir. Tablet bilgisayarla eğitimin öğrencilere katacakları konusunda araştırmaya katılanlar farklı noktalara değinmekle beraber özellikle özgüven, başarı ve araştırma ruhu üzerinde durmuşlardır. Tabi öğrenciler için faydalarını belirtirken de yine oyun faktörü üzerinde durup, tabletin sadece bir oyun aracı olmadığının öğrenciye aktarılması gerektiğini belirtmektedirler. Veli Öğretmen “Tablet bilgisayar, öğrenme hızlarını arttırabilir de yavaşlatabilir de burada öğretmene bağlı durum. Öğrencinin kafasına tabletin bir oyun unsuru olmadığı ders aracı olduğunu aktarmalıyız.” derken Can Öğretmen “Güncel teknolojiyi kullanmak öğrencinin güvenini arttıracaktır. Ama tableti nasıl verimli kullanıldığını öğrenciye anlatmamız gerekiyor. Yoksa öğrenciler buna sadece oyun aracı bakacaktır. En fazla verimi alamayacaktır.“ diyerek oyun faktörüne dikkat edilmesi gerektiğini belirtmektedir. Araştırmaya katılanlar, genel olarak öğrencilerin son teknoloji ürününü kullanıyor olmasının onların özgüvenlerini etkileyeceğini belirtmektedirler. Aday Öğretmen Nihat “Aynı teknolojiyi kullanmak öğrencilerin özgüvenini arttıracaktır. Tablet alamayacak durumda olan öğrencilerin özgüveni artacaktır.” diyerek aynı zamanda çocuklar arasındaki sosyoekonomik düzeydeki farklılıkların önlenmesine katkı sağlayacağını da belirtmiştir. Aday Öğretmen Arda ise “Öğrencinin özgüveni artacaktır. Kendisi bir şeyler geliştirdiğini görecektir. Öğrenci yaparak yaşayarak öğrenecektir. Tam öğrenme gerçekleşebilecektir.” diyerek özgüven artışının öğrenmeye olan etkisini vurgulamaktadır. Araştırmaya katılanlar tablet bilgisayarın başarıya olan etkileri hakkında görüşlerini belirtirken, dikkat edilmesi gerek noktaları da vurgulamaktadırlar. Fatih Öğretmen “Tablet bilgisayarla eğitimde ders içerisinde öğrenci daha aktif olur. Öğrenciyi derse katmak daha mümkün olacak. Öğrenciler teknolojiyi sevdiği için 45 derslere karşı olan ilgilisi de artacaktır. Öğrencilerin yaratıcılığı artacaktır. Öğrenciler çok daha fazlasını yapabilmeleri için önlerini açık bırakmak gerekir. 7-8 yaşına gelmiş çocuk birçok şeyi yapabilecek potansiyeldedir. Yeter ki biz bunu örselemeyelim.” derken, Elif Öğretmen ise “Kendini keşfederler. Ellerinde tablet olursa kendilerini daha fazla geliştirir. Daha fazla şeyler yapacaklardır. Öğrenci başarılı olacağını görecektir. Öğrenciler oyun oynarken bile hayat gücü gelişiyor farklı şeyler düşünüyor.” diyerek tablet bilgisayarın öğrenci başarısını nasıl olumlu yönde etkileyebileceğini belirtmektedirler. Bunun yanında tablet bilgisayarların görsel yönden başarıya katkıları da belirtilmektedir. Utku Öğretmen “Görsel açıdan zengin olduğu için öğrenmeyi arttıracaktır. Öğrencilerin algısını geliştirecektir.” derken aday öğretmen Nihat ise “İçerikleri görsel açıdan daha fazla görmesi onun derse karşı olan başarısının artmasını sağlayacaktır.” diyerek görselliğin önemini ön plana çıkarmaktadır. Tablet bilgisayarların taşınabilir olması ve kablosuz internet olan ortamda internet aracılığıyla bilgiye çabuk erişim sağlamasının öğrenciye katacakları da öğretmen ve aday öğretmenler tarafından vurgulanmaktadır. Can Öğretmen “Tablet bilgisayarı taşıması çok kolay, otobüste veya bir başka yerde internete rahatlıkla girebilir. İstediği zaman internete girebilmesi öğrenci için büyük avantaj olacaktır. Ayrıca, öğrenciye araştırma ruhu katacaktır. Ben kendim bile tablet bilgisayar kullandığım zamanlar aradığım şeylere hemen ulaşmanın rahatlığını yaşıyorum. Bilgi öğrencinin elinin altında olacaktır.” diyerek tablet kullanan biri olarak kendi tecrübelerini yansıtmaktadır. Bunun yanında Ali Öğretmen “Derslerde araştırmayı sevmeye başlar, ilgisi artabilir. Fotoğraf ve video çekebiliyor olması, performans veya proje ödevlerini sadece tabletini kullanarak halledebilir. Tablet bilgisayarı eğitim amaçlı kullanması araştırması bilgiye çabuk erişmesini sağlayacaktır. Kitap okuma alışkanlığı kazandırabilir. Çünkü kitaplar elinin altında olacaktır. E- kitaplar sayesinde daha fazla kitap okuyabilir.” diyerek tabletin çok farklı amaçlar için nasıl kullanılabileceğini açıklamaktadır. Aday Öğretmen Arda ise “Bilgiye daha çabuk ulaşacaktır. Bu da öğrenmesini arttıracaktır.“ demektedir. Öğretmenler ve aday öğretmenler bu konuda büyük çoğunlukla ortak görüş içinde oldukları görülmektedir. 3.4. BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ ÖĞRETMENLERİ VE ÖĞRETMEN ADAYLARINA GÖRE TABLET BİLGİSAYARLA EĞİTİMİN ÖĞRETMENLERDE MEYDANA GETİRECEĞİ DEĞİŞİKLİKLER 46 Bu bölümde araştırmaya katılan öğretmen ve aday öğretmenlerin tablet bilgisayarla eğitime geçildiğinde öğretmenlerde meydana gelmesi beklenen değişikliklere ilişkin görüşleri incelenmiştir. Şekil 3.4.1.’de görüldüğü gibi görüşler beş başlık altında toplanmıştır. Hizmetiçi Öğretmenler Eğitim Tablet Sonrası Hizmetiçi Bilgisayarla Eğitimin Eğitime Nasıl Gerekliliği ve Teşvik Edilmeli Veriliş Şekli Tablet Bilgisayarla Eğitimin Öğretmenlerde Meydana Getireceği Değişiklikler Öğretmenlerin Tablet Kıdemli Bilgisayarla Öğretmenler Eğitimde Mevcut Hakkında Durumları Görüşler Şekil 3.4.1. Tablet Bilgisayarla Eğitimin Öğretmenlerde Meydana Getireceği Değişiklikler 3.4.1. Öğretmenlerin Tablet Bilgisayarla Eğitimde Mevcut Durumları Ülkemizde FATİH Projesi’nin başlamasıyla birlikte okullara önce etkileşimli tahta, arkasından da tablet bilgisayar dağıtımı başlamıştır. Etkileşimli tahtaların gelmesiyle birlikte öğretmenler hizmetiçi eğitime alınmış arkasından gelen tablet bilgisayarlar için ise henüz öğretmenlere eğitim verilmemiştir. İnternet bağlantısının olmaması, içerik yetersizliği gibi etkenlerin üstüne eğitim de verilmemesiyle, dağıtılan tabletlerin okullarda kullanılmadığı araştırmaya katılan öğretmenler içerisinden özellikle bilişim teknolojileri rehber öğretmeni olarak görev yapan öğretmenler tarafından dile getirilmektedir. Bilişim teknolojileri rehber öğretmeni olarak görev yapan öğretmenlerden Özge Öğretmen “Okulda tablet konusunda en fazla bilgisi olan öğretmenler bile derste tableti kullanmıyorlar. Şu an bunu kullanmamalarının sebebi içerik yetersizliğidir.” derken Aday Öğretmen Canan “İlk önce öğretmenleri eğitmeliyiz. 47 Öğretmenler yeni öğretim tekniklerini bile kullanamazken tabletleri kullanmaları beklemek doğru olmaz. Birde güçlü bir içeriğe ihtiyacımız var.” diyerek hizmetiçi eğitim hakkında görüşlerini belirtmektedir. 3.4.2. Hizmetiçi Eğitimin Gerekliliği ve Eğitimlerin Veriliş Şekli Tablet bilgisayarın dağıtılmasına rağmen hâlâ hizmetiçi eğitimin verilmemiş olması, bu eğitimlerin gerekliliğini de gündeme getirmiştir. Araştırmaya katılan bütün öğretmen ve aday öğretmenler tablet bilgisayarla eğitime geçilmeden önce mutlaka eğitim verilmesi gerektiğini belirtmektedirler. Murat Öğretmen “Kesinlikle hizmet içi eğitim alınması gerekiyor. Ayrım yapmaksızın herkesin eğitime alınması gerektiğini düşünüyorum.” derken, Onur öğretmen ise “Öğretmenlere eğitimler verilmesi gerekiyor. Öğretmenlerin kendilerini güncelleyebilir olması gerekiyor. Öğretmen bunun eğitimini almalıdır. Uygulamaları kullanmada zorluklar yaşayabilir.” demektedir. Aday Öğretmenlerden Veli ise “Hizmetiçi eğitimin kesinlikle gerektiğini düşünüyorum. Ben yeni mezun bir bilgisayar öğretmeni olarak bile kendimi bu konuda yeterli görmüyorum. Kendi tableti olan öğretmenler kullanmayı bilebilir. Ancak derste tableti kullanmak başka bir durumdur. Bu yüzden herkesin eğitim alması gerekiyor. Ayrım yapmaksızın bütün öğretmenlerin eğitime alınması gerekiyor.” diyerek yeni mezunların bile bu konuda sıkıntılar yaşayabildiğini ve tablet bilgisayarı kullanmayı bilmek ile derste tablet bilgisayar kullanma arasındaki farklılığı dile getirmiştir. Araştırmaya katılanlar, hizmetiçi eğitimin gerekliğinin yanında bu eğitimlerin sürekliliğine vurgu yaparak gerekliliğini belirtenler de bulunmaktadır. Fatih Öğretmen “"Sisteme başlarken de önce öğretmenler eğitilmeli daha sonra içerikler hazır olmalı daha sonra ilk eğitilen öğretmen tekrar eğitilmeli. Teknoloji sürekli gelişiyor. Bu yüzden öğretmenler sürekli eğitilmeli ve bu eğitimler zorunlu tutulmalıdır.” derken, Aday Öğretmen Mehmet “Hizmetiçi eğitimleri 1 kere verip bırakmaktansa daha sık eğitimler verilmelidir.” diyerek eğitimlerin sürekliliğine vurgu yapmaktadırlar. Hizmetiçi eğitimler yıllardır öğretmenlere farklı konular altında verilmektedir. Ancak öğretmen tarafından çoğu zaman bu eğitimlerin verimliliği tartışma konusu olmuştur. Araştırmaya katılan öğretmenlerin içinde daha önce hizmetiçi eğitim vermiş öğretmenlerin olması, bu konuya bakış anlamında araştırmaya tecrübe katmıştır. Hizmetiçi eğitim kapsamında verilmesi istenen eğitimlerin, veriliş şekli hakkında araştırmaya katılanlar farklı öneriler sunmaktadır. Hizmetiçi eğitim sürecinde ilk ele 48 alınması gereken konulardan biri olarak verilen eğitimlerin zamanlaması konusu göze çarpmaktadır. Öğretmenler hizmetiçi eğitimlerin veriliş zamanlarından memnun olmadıkları, bu eğitimlerin daha çok okul çıkışlarında veya yoğun oldukları başka zamanlarda verildiği, bunun da öğretmenin verimini düşürdüğünü belirtilmektedirler. Onur Öğretmen “Beynin, kafanın rahat olduğu bir zamanda eğitimler verilmelidir. Akşam vakti eğitimler verildiğinde verimli olmuyor. Öğretmen zaten yorgun oluyor. Öğretmenlere sorularak ne zaman eğitim istiyorlarsa, eğitim saatlerinin ona göre ayarlanması gerekiyor. Hangi gün ve saatte istiyorsanız O saatte yapılmalıdır.“ derken, Elif Öğretmen “Seminer dönemlerinde bu eğitimler verilirse bence daha faydalı olacaktır. Bilişim teknolojileri öğretmenleri, seminer döneminde tablette neler yapılacağını anlatabilir.” diyerek eğitimlerin zamanları üzerine vurgu yapmışlardır. Hizmetiçi eğitimin kimin tarafından verilmesinin daha verimli olacağı araştırmaya katılanlar tarafından dikkate alınmaktadır. Katılımcıların tamamına yakını eğitimlerin bilişim teknolojileri öğretmenleri tarafından verilmesi gerektiğini belirtirken bir kişi bakanlık tarafından gelen yetkililer tarafından bu eğitimlerin verilmesi gerektiğini belirtmektedir. Eğitimlerin bilişim teknolojileri öğretmeni tarafından verilmesi gerektiğini savunanların görüşlerinde de farklılıklar yaşanmaktadır. Kimileri eğitimin, okulun mevcut kadrosunda bulunan öğretmen tarafından karşılanması gerektiğini savunurken kimi kişiler çaprazlama yolu ile dağıtılması gerektiği ve kendi okullarında eğitim vermesinin doğru olmadığını savunmaktadırlar. Fatih Öğretmen “Bakanlıktan gelen yetkililer gerekirse şube müdürü müfettişin olduğu bir durumda bu eğitim verilmeli yani baştan sağma olması engellenmelidir.” derken, Ali Öğretmen “Her okulda bilişim teknolojileri öğretmeni tarafından verilmelidir. Zaten bu branşın görevi bu. Her okulda bilişim teknolojileri öğretmeni olmak zorunda. Her zümre için kendi okulunda hizmetiçi eğitim vermelidir.” demektedir. Onur Öğretmen “Eğitimler okul bazında olmalı ve her okulun kendi bilgisayar öğretmeni eğitim vermelidir.” derken, Utku Öğretmen “Eğitimleri bilgisayar öğretmenleri vermeli bence. Ama bilgisayar öğretmenleri farklı okullarda görev yapmalı kendi okulunda değil, çünkü kendi okulunda görev yapınca o ders bir süre sonra ders olmaktan çıkıyor. Çapraz değişimlerle eğitim verilmelidir.” diyerek çaprazlama eğitim verilmesini gerekçesiyle belirtmiştir. Araştırmaya katılanların çoğu, tecrübelerini mülakata yansıtılarak hizmetiçi eğitimlere başlamadan önce ön sınav yapılması gerekliliğinin üzerinde durmaktadır. Sadece bir aday öğretmen ön sınav sonucu oluşan sonuçlara göre grupların heterojen dağıtılması gerektiğini belirtirken diğerleri homojen gruplar üzerinde durmuşlardır. 49 Murat Öğretmen “Ben kendim eğitim verirken de gözlemlediğim olaylardan biri, öğretmenlerin bu konuda seviyeleri çok farklı. Bu yüzden ilk önce öğretmenlere ön test uygulanmalıdır. Bazı öğretmenlerin bilgisayar seviyesi çok kötü, bazıların ise temel seviyesi var geliştirilmesi gerekiyor. Bu yüzden öğretmenleri seviyelerine göre ayırmamız gerekiyor. Böylece eğitim daha nitelikli olacaktır.” derken, Aday Öğretmen Nihat "Öncelikle seviye belirleme sınavı yapmamız gerekiyor. Eğitim alacakları konuda bir sınav yapmalıyız. Minimum yeterliliklere sahip olmalı ki bu eğitime başlasın. Daha sonra bu sınava göre kişileri bilgisine göre gruplara ayırmalıyız ve eğitimi bu şekilde vermeliyiz.” diyerek grupların homojen dağılımına dikkat çekmektedir. Ancak Aday Öğretmen Fatma “Öğretmenlere okullarda tablet bilgisayar ile eğitim verilmelidir. Mümkün olduğunda küçük gruplarla çalışılmalı. İlk önce öğretmenlere ön test uygulanmalı. Ama burada şöyle olmalı. Az bilen ile çok bilen aynı grupta olmalı ve çok bilenler az bilenlere öğretmelidir.” diyerek grupların kendi içinde yardımlaşması yoluyla öğrenmelerine dikkat çekmektedir. Hizmetiçi eğitim sisteminin düzenlemesi gerektiği araştırmaya katılanlar vurgulanmaktadır. Murat Öğretmen “İlk önce öğretmenlere verilen hizmetiçi eğitim sisteminin değiştirilmesi gerekiyor. Hizmetiçi eğitim veren biri olarak bunu açıkça söyleyebilirim. Kurslarda öğretmenlere bol bol içerikleri uygulamalarla göstermeliyiz. Matematik öğretmeni ben bunu nasıl kullanabilirim derste dediği zaman benim ona somut örnekler cevaplandırmam lazım.” Aday Öğretmen Arda “Öğretmenlere ders ders bu tableti nasıl kullanacaklarını belirlemek gerekiyor. Öğretmenleri burada ezberleyerek değil de sistemin mantığını anlatarak ve öğretmeni çok ayrıntıya sokmadan anlatmak gerekiyor. Hatta öğretmen gerek internetten gerekse kendi çalışmalar yapmalıdır.” derken, Aday Öğretmen Arzu “Öğretmenler uygulama yaparak gösterilmelidir. Sadece sunu yoluyla gösterirsek, öğretmenler sıkılabilir.” demektedir. Eğitimlerin uygulamalara dayalı olması gerektiği ve mümkün oldukça eğitimi alanların kendi branşlarına uygun örnekler verilmesi gerektiği belirtilmiştir. Hizmetiçi eğitimler tamamlandıktan sonra öğretmenlerin sınava tabi tutulması gerektiği ve sınavda başarısız olan öğretmenlerin tekrar eğitime alınması gerektiğini belirtenler de vardır. Aday Öğretmen Mehmet “Eğitimler sonunda sınav yapılması gerekiyor. Eğer sınavı geçemezlerse tekrar eğitime alınmalıdır.“ diyerek sadece eğitim vermenin yanında bu eğitimlerin sonuçlarına da bakılması gerektiğini vurgulamaktadır. Bunun yanında uzaktan eğitim sisteminin de hizmetiçi eğitim sürecinde yer alabileceği ama sadece uzaktan eğitim vermektense uzaktan eğitimin bir destek unsuru olarak 50 kullanılabileceği vurgulanmaktadır. Özge Öğretmen “Temel eğitimler yüz yüze bir ortamda verilip. Daha sonra uzaktan eğitimle desteklenebilir. 1. Seviye birebir verilip daha sonraki seviyeler uzaktan eğitimle verebilir. Hizmet içi eğitimlerde öğretmenlerin genellikle isteksiz olması ve istemedikleri zamanlarda hizmet içi eğitim almasından dolayı eğitimler de başarısızlıkla sonuçlanıyor.” derken Elif Öğretmen ise “Uzaktan eğitim destek amaçlı kullanılabilir. Öğretmen aldığı eğitimden sonra kafasına bir şey takılırsa bunu öğrenmek için uzaktan eğitime başvurabilir. Ama bunun dışında sadece uzaktan eğitim kullanılmasını doğru olmaz.” demektedir. 3.4.3. Hizmetiçi Eğitim Sonrası Hizmetiçi eğitimler verildikten sonra, öğretmenlerde tablet bilgisayarla eğitimde beklenen değişiklikler ve tablet bilgisayarla eğitimin devamlılığının sağlanması üzerine farklı görüşler ortaya çıkmaktadır. Araştırmaya katılanlardan bazıları, öğretmene iyi bir eğitim verilmesi durumunda tablet bilgisayarı etkili bir şekilde kullanacağını düşünürken, bazıları ise öğretmenlerin tablet bilgisayarı kullanma zorunda bırakılmaları gerektiğini belirtmektedir. Elif Öğretmen “Eğitimler doğru bir şekilde verilirse, öğretmeneler bu sistem doğru bir şekilde aktarılırsa başarılı olmaması için ortada hiçbir neden yok.” derken Aday Öğretmen Arda “Buradaki durum, öğretmenlere verilen eğitime bağlı. Öğretmenlere iyi bir eğitim verilirse ve öğretmen bunu derste doğru bir şekilde kullanmaya başlarsa öğrencilerdeki farkı görecek ve kendisi kullanmaya başlayacaktır.“ diyerek hizmetiçi eğitimlerin önemine vurgu yapmaktadır. Ancak Can Öğretmen “Bence kullanırlar, çünkü insanların doğasında var dokunmak. Bu geçişe de çabuk alışacaklardır. Tuş yok, yapılacak işlemler belli, kullanmak o yüzden kolay olacaktır. Ama yine de öğretmenleri zorlamak, kitap vermemek gerekiyor. Yoksa kullanan sayısı çok az kalır. Öğretmeni zorunda bırakmamız gerekiyor.” derken Aday Öğretmen Mehmet “Burada yine bir zorunluluk olması gerekiyor. Öğretmenleri eğer zorlamazsanız bu asla olmaz. Gerekirse öğrencilere bu konu ile ilgili anket uygulanarak, tabletleri ne kadar kullandıkları gözlemlenebilir.” diyerek öğretmenlerin her şeye rağmen zorunda bırakılmaları gerektiğinin üzerinde durmuştur. Öğretmenleri tablet bilgisayarla eğitime geçirmek için hizmetiçi eğitimler sonrası denetlemenin dışında farklı sistemler gündeme getiren öğretmenler de olmuştur. Bunların arasında çevre baskısı, ceza ve ödül sistemi en çok dile getirilen yöntemler olmuştur. Ali Öğretmen “Tüm öğretmenlerin zamanla kullanacaklarını düşünüyorum. İlk başlar bir 51 kısım öğretmen kullanmasa da daha sonraki zamanlar bu baskıyı üzerinde hissedecektir. Çünkü diğer sınıfta aynı branş öğretmeni dersi tablet ile işliyor olacaktır." diyerek çevre baskısı üzerinde dururken, Aday Öğretmen Nihat “İstemeyen kişileri zorlamamız gerekiyor. Bir şekilde onlara derste tablet kullanmaya alıştırmamız gerekiyor. Ancak her şeye rağmen kullanmıyorsa, emekli olmaları gerektiği bir şekilde aktarmak gerekiyor. Emekliliği kabul etmezse alt göreve alınmalıdır. Yoksa bir nesile zarar verecektir." diyerek kurum içerisinde öğretmenlik dışında memurluk gibi bir göreve alınarak ceza sisteminin kullanılabileceğini belirtmektedir. Ancak Aday Öğretmen Arzu “Eğitim sonrasında öğretmenlere pekiştireç verilerek öğretmen teşvik edilmelidir. Ceza sistemi kullanılmamalıdır. Belki tablet bilgisayar kullanılarak işlenen derslerde ek ders ücreti fazla verilebilir.” diyerek ceza sistemi yerine ödül sistemini önermektedir. 3.4.4. Kıdemli Öğretmenler Hakkında Görüşler Araştırmaya katılanlar tarafından tablet bilgisayarla eğitime geçişte en çok zorlanacak kesim olarak emekliliği yaklaşmış, yani kıdem olarak olan fazla öğretmenler gösterilmektedir. Bu öğretmenlere nasıl bir yaklaşım uygulanması gerektiği, tablet bilgisayarla eğitime geçip geçemeyecekleri ve tablet bilgisayar kullanmazlarsa nasıl bir çözüm bulunması gerektiğine dair çözüm önerileri sunulmaktadır. Kimi öğretmenler kıdemli öğretmenlerin de tablet bilgisayarla eğitime başarı ile geçiş yapacaklarını düşünürken, çoğunluk bu konuda başarılı olamayacaklarını hatta çaba göstermek istemeyeceklerini belirterek farklı çözüm önerileri sunmaktadırlar. Fatih Öğretmen “Belli bir yılını doldurmuş öğretmenlerin kullanacağını düşünmüyorum. Kullanmamak için çok direteceklerdir. Matbaa da ilk geldiği zaman çok tepkiler olmuş ama sonra insanlar zamanla buna mecbur kalmışlar. Bu geçişte de böyle olacağını düşünüyorum. Değişmek zorunda kalacaktır. Nasıl 1. sınıf öğretmeni heceden öğretemiyor, yeni sisteme geçiş sağladı. Bunda da böyle olacaktır. Gerekirse Bakanlık zorlayacaktır ve geçiş sağlanacaktır." derken, Murat Öğretmen “Emekliliği yaklaşmış öğretmenlerin tablet bilgisayarı kullanacaklarını düşünmüyorum. Hatta bana kalırsa 40 yaş üstü emekli edilirse anca bu proje başarı olacaktır. Her yönden teknolojik olarak yetersiz durumda görüyorum.” diyerek kıdemli öğretmenlerin bu konuda başarısız olacaklarını belirtmektedirler. Aday Öğretmen Fatma “Bu konuda en çok emekliliği yaklaşmış öğretmenler de sıkıntı çıkacaktır. Onlara zorlama gerekebilir, eğer hala tablet bilgisayar ile eğitime geçmiyorlarsa da emekli edilmelidirler bence.” demektedir. Öğretmen ve aday 52 öğretmenlerin genel görüşleri kıdemli öğretmenlere de tablet bilgisayar kullanmanın zorunlu kılınması ve kullanmayanların emekliliklerinin teşvik edilmesi yönündedir. 3.4.5. Öğretmenler Tablet Bilgisayarla Eğitime Nasıl Teşvik Edilmeli Araştırmaya katılanlar, öğretmenlerin tablet bilgisayar kullanmaya nasıl teşvik edilebileceği konusunda çeşitli öneriler sunmaktadır. Bu önerilerin içerisinde en çok dikkat çekenler; öğretmenlerin işlerinin kolaylaştırdığına inanması gerektiği, günlük yaşamda da kullanabilecekleri, sınıf yönetimini kolaylaştıracağı ve öğrencilerin öğrenme sürelerini azaltacağıdır. Özge Öğretmen “Öncelikle öğretmenlerin bunun faydalı olduğuna inanması lazım. Onların işlerini kolaylaştıracaklarına inanmaları gerekir.” derken, Elif Öğretmen "Öğretmenlerin işlerini kolaylaştırdığında kullanacaklarını düşünüyorum. Öğrenme süresi kısalırsa kullanmak isteyeceklerdir. Okulumda da bazı öğretmenler bilgisayar kullanmakla bile bazı işlerini çok çabuk hallettiklerini öğrencilere daha faydalı olduğunu görünce, sürekli benden veya çevresinden yardım isteyerek kendini geliştirme çabası içine girmiş. Kendisi de hem zaman kazanıyor. Hem de daha işler vaziyette oluyor.” diyerek öğretmenlerin işlerinin kolaylaştırdığını onlara anlatılması gerektiğini vurgulamaktadırlar. Utku Öğretmen "Öğretmenlere hazır bir şeyler gelirse uygular. Ama içeriği oluşturmak öğretmene bırakılırsa bunu yapacak öğretmen en fazla %1’dir” diyerek hazır içeriklere dikkat çekerken” derken, Aday Öğretmen Sevim “Bu tabletleri sadece okulda değil aynı zamanda günlük hayatta da kullanabilecekleri ve birçok işlemi gerçekleştirebileceklerini onlara anlatmalıyız.” diyerek günlük yaşamda işlerini kolaylaştırabileceğine vurgu yapmaktadır. 3.5. BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ ÖĞRETMENLERİ VE ÖĞRETMEN ADAYLARINA GÖRE TABLET BİLGİSAYARLA EĞİTİME GEÇİLMESİYLE BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ VE YAZILIM DERSİNDE MEYDANA GELECEK DEĞİŞİKLİKLER Bu bölümde araştırmaya katılanların, ortaokullarda tablet bilgisayarla eğitime geçilirse, BTY dersinde ne gibi değişiklikler meydana gelebileceğine ilişkin görüşleri verilmiştir. Ortaya çıkan başlıklar Şekil 3.5.1.’de özetlenmiştir. 53 Öğretim Programı Etkileşimli BTY Dersine İçerik Tahta Yansımaları Masaüstü-Tablet Karşılaştırması Şekil 3.5.1. Tablet bilgisayarla eğitimin BTY dersine yansımaları 3.5.1. Öğretim Programı Ülkemizde devam etmekte olan FATİH Projesi kapsamında, ortaokullarda da yakın zamanda etkileşimli tahta kurulması, öğretmen ve öğrencilere tablet bilgisayar dağıtılması planlanmaktadır. Bu değişikliklerin, BTY dersinin öğretim programında ne gibi farklılıklar getirebileceği incelenmektedir. Araştırmaya katılanları büyük bölümü, tablet bilgisayarla eğitime geçildiğinde tablet bilgisayarların mutlaka BTY dersinde kullanılması gerektiğini belirtirken, az bölümü tablet bilgisayarların bu ders için gerekli olmadığını ve öğretim programında da değişikliğe gidilmesine gerek olmadığını belirtmektedir. Özge Öğretmen “Öğretim programında değişikliğe ihtiyaç duyulması lazımdır. Örnek olarak aday öğretmenler sene başında tablet kullanımı ile ilgili seminerler verdiler. Bu öğrenciler için gerçekten faydalı oldu. Bazı şeyleri yapıyordum ama doğru mu yapıyordum sorusu öğrencilerin kafasından kalkmış oldu.” derken, Murat Öğretmen “Kesinlikle duyulur. Bu ders için uygulamalar hazırlanması gerekiyor. Öğretim programında bu doğrulta değiştirilmesi gerekiyor.” diyerek Android konusunun öğrencilere anlatılması gerektiğini belirtmektedirler. Ancak Ali Öğretmen “BTY dersi için genel anlamda sıkıntı olacaktır. Hiçbir şekilde tablet kullanılmasını tavsiye etmiyorum. Fatih projesi ile tablet dağıtıldığında bile sınıflara BTY dersinde tablet gelmesine gerek yok. Sadece defter gibi kullanmak için tablet getirebilir.” diyerek bu derste tablet bilgisayara gerek olmadığını belirtmektedir. 54 Büyük bir bölümün ortak görüşü tablet bilgisayarın, BTY dersinde kullanılması gerektiğidir. Ancak burada da farklı görüşler ortaya çıkmaktadır. Kimi öğretmenler 5. sınıfta sadece bir ünitenin tablet bilgisayarın kullanımına ayrılması gerektiğini savunurken, kimileri artık dersin tamamen tablet bilgisayarla işlenmesi gerektiğini, kimileri ise tabletin, masaüstü bilgisayara sadece bir destek unsuru olarak kullanılabileceği gibi çeşitli görüşler ortaya koymaktadır. Utku Öğretmen “Kesinlikle değişikliğe ihtiyaç duyulacaktır. İhtiyaç duyulması gerekir. Android’in nasıl kullanılması gerektiğini anlatmamız gerekir. 5. sınıfta Android konusunu anlatmamız gerekiyor.”, Aday Öğretmen Nihat “Derslerin tablet ile işlenmesi gerekiyor. Bizim tabletleri derste bir şekilde kullanmamız gerekecektir. Diğer derslerde tablet kullanırken bu derste kullanmazsak bu doğru olmaz.", Aday Öğretmen Canan ise “Evet kesinlikle ihtiyaç duyulacaktır. Ancak burada hem masaüstü bilgisayarları hem de tablet bilgisayarları kullanabileceğimiz bir öğretim programı olmalıdır. Çünkü öğrencilerin ikisine de ihtiyacı var. Her ne kadar öğrenciler tablet ve bilgisayar kullanmayı biliyor gibi görünseler de aslında durum böyle değil. Mutlaka daha iyi kullanabilmeleri için eğitime ihtiyaç var.” demektedir. Bunlar gibi farklı görüşler içerisinden en uygun olanın hangisi olacağını belki de tablet bilgisayardaki içeriğin yeterliliği belirleyecektir. 3.5.2. İçerik Araştırmaya katılanlar tarafından öğretim programının değişikliği için sunulan öneriler aslında içerik konusu ile doğrudan bağlantılıdır. Tablet bilgisayarlarla birlikte BTY dersinin öğretim programı tamamen tablet bilgisayarla dayalı olsa bile eğer BTY dersi için yeterli uygulamalar yoksa bu öğretim programını uygulamak imkânsız hale gelecektir. Araştırmaya katılanların hepsi mevcut uygulamaların bu dersin içeriğini karşılamada yetersiz olduğunu savunmaktadır. Ancak kimileri bakanlığın çalışma yaparak bu ders için özel uygulamalar geliştirmesi gerektiğini belirtmektedirler. TAFAAL Projesi kapsamında dağıtılan tabletler ile okullarda işlenen derslerde tablet bilgisayar kullanımı, Android kullanımı ve Sketcher 3D uygulaması öğrencilere tanıtılmıştır. Ancak BTY dersinde öğretmenler tarafından en çok tercih edilen Office, Scratch, Visual Basic gibi programların tablet bilgisayar ile nasıl gösterileceği tartışma konusu olmaktadır. Bu programların aynı isimli uygulamaları olmasa bile aynı işi yapan uygulamaların ne derece yeterli olabileceği tartışma konusudur. Office programları için mevcut birkaç farklı uygulama olmasına rağmen, bu uygulamaları beğenmeyen ve 55 masaüstündeki kadar verimli olmayacağını savunanlar bulunmaktadır. Fatih Öğretmen “BTY dersini de tablet bilgisayar kullanabilir. Scratch ve diğer programların uygulamaları hazırlanarak dersler tabletler üzerinden işlenebilir ve bu şekilde bence dersler daha güzel hale gelir. Hantal masaüstü bilgisayarlardan öğrenciler kurtulur. Yaptıkları uygulamaları Google Drive, Dropbox vs uygulamaların içine atarak da evde de devam etme imkânına sahip olur. Ders açısında da faydalı olur. Ayrıca uygulama geliştirmek için gerekli programlar öğretilerek öğrencilerinde uygulama geliştirmesi sağlanabilir. Ama bunun için Bakanlığında uygulamalar çalışması da yapması gerekmektedir. Örnek olarak işlediğimiz algoritma konusu için bakanlık uygulama geliştirebilir. Adım adım çocuklara öğretebilir.” derken, Can Öğretmen “Kesinlikle mevcut uygulamalar bunu karşılayamaz. Office uygulamasını bile tablette tam verimli bir şekilde kullanamıyorsun. Onunda dışında da birkaç uygulama daha gösterilebilir ancak bunlarda bu ders için yeterli olmayacaktır. Tablet bilgisayarlar bizim dersi tam anlamıyla karşılayamaz.” diyerek mevcut uygulamalarla BTY dersinin sadece tablet bilgisayar yardımıyla işlenemeyeceğini vurgulamaktadırlar. Aday Öğretmen Nihat “Milli Eğitim Bakanlığı kendi uygulamalarını geliştirmesi gerekiyor. Başkasından bunu beklemek doğru olmaz. Ayrıca başkası geliştirirse biz buna hâkim olamayız. İhtiyaçlar doğrultusunda bakanlık güncellemeli.” derken, Aday Öğretmen Fatma “Mevcut olanlar bu dersi karşılamaz. Bakanlığın bu konuda kendi çalışmalarını yapması gerekmektedir.” diyerek uygulamaların bakanlık tarafından karşılanması gerektiğini belirtmektedirler. Çalışma kapsamında yapılan gözlemler sırasında da içerik konusunda sıkıntılar yaşanmıştır. Öğrenciler derste öğrendikleri Scratch programını tablet bilgisayarda da uygulayıp uygulamayacaklarını sormuşlardır. Scratch programının Android uygulaması olmadığı için, öğrencilere bu konuda olumlu bir yanıt verilememiştir. Zaman içerisinde yeni uygulamaların geliştirilmesiyle bu konulardaki sıkıntıların aşılması umulmaktadır. 3.5.3. Masaüstü-Tablet Karşılaştırması Tablet bilgisayarla eğitimin ortaokullarda başlaması ve bunun BTY dersine yansımaları konusunda dikkat çeken başka bir ayrıntı ise; tablet bilgisayarların masaüstü bilgisayarların yerini alıp almayacağıdır. Uzun yıllardır okullara bilgisayar laboratuvarı kurmayan Milli Eğitim Bakanlığı’nın tablet bilgisayarların dağıtılmasıyla birlikte artık laboratuvar kurulumunu tamamen bırakması gündemdedir. Peki, bu durumda “BTY dersinde tablet bilgisayar kullanmak nasıl olacaktır? Masaüstü bilgisayarın yerini tablet 56 bilgisayar alabilir mi? Masaüstü bilgisayar yerine tablet bilgisayar kullanmanın avantaj ve dezavantajları nelerdir?” gibi sorular bilişim teknolojileri öğretmenlerinin gündemindedir. Bu konuda farklı görüşler olmasına rağmen, çoğunluk BTY dersi için sınıfta hem masaüstü hem de tablet bilgisayar olması gerektiğini belirtmektedir. Can Öğretmen “Tablet bilgisayar hiçbir zaman masaüstü bilgisayarı karşılayamaz. Bizim ders için tablet içeriği karşılamaz. Bizim amacımız öğrenciye 21. yy becerilerini kazandırmak, bunu da tablette yapmamız mümkün değil. Sadece 1 ünite de ya da belki dersin belli kısımlarında tablet işlenebilir.” derken, Onur Öğretmen “Tamamen tablet bilgisayar ile eğitime geçemeyiz BTY dersinde. Çoğu zaman masaüstü bilgisayarda çalışıp arada tablet bilgisayar ile çalışılabilir. Belli ünitelerde Android ve uygulamaları ve genellikle masaüstü kullanmalıyız. Ancak Fatih Öğretmen “Tablet bilgisayarlar varken masaüstü bilgisayarlara gerek yok. Güncel teknoloji kullanılmalı. Sonuçta öğrenciler hemen hemen her şeyi yapabiliyorlar. Uygulamalar da geliştirilirse tamamen masaüstü bilgisayarı karşılar. Böylece çocuklar için çok daha rahat olur.” diyerek genel görüşlerden farklı bir bakış açısı sunmaktadır. 3.5.4. Etkileşimli Tahta FATİH Projesi kapsamında dağıtılan tablet bilgisayarların dışında etkileşimli tahtalarda bulunmaktadır. BTY dersinde bu zamana kadar öğretmenler dersleri projeksiyon yardımıyla veya ağ yardımıyla, Net Support gibi programlar kullanıp tüm öğrenci bilgisayarlarına erişerek dersleri yönetmektedirler. FATİH Projesindeki etkileşimli tahtaların bilgisayar laboratuvarına da kurulmasına gerek olup olmadığı konusunda katılımcılar farklı görüşler sunmaktadır. Can Öğretmen “Akıllı tahta tabletten daha önemli ve bizim derste mutlaka olmalıdır. Akıllı tahta eğitim için çok önemli. Derse çok faydalı olacaktır.” diyerek etkileşimi tahtanın ne kadar önemli olduğunu belirtirken, Elif Öğretmen ise “Etkileşimli tahtaya ihtiyaç yok bence. Bizim dersimizde öğrenci kendi bilgisayarından yapıyor uygulamayı o yüzden bence akıllı tahtaya çok fazla ihtiyaç yok.” diyerek çok farklı bir görüş ortaya koymaktadır. Daha önce dersinde etkileşimli tahta kullanmış olanlardan Murat Öğretmen ise “Bence etkileşimli tahtaya gerek yok. Benim önceki okulumda etkileşimli tahta vardı ama ben hiç kullanmadım. Bizim dersimiz için çok fazla olacağına inanmıyorum. Benim için masaüstü bilgisayar ve projeksiyon yeterlidir. Ama diğer branşlarda durum farklı olabilir.” derken yine daha önce 57 etkileşimli tahta kullanmış olan Utku Öğretmen “Kesinlikle gerek var. Ben daha önce de akıllı tahta kullanmıştım benim işimi çok kolaylaştırmıştı. Çok yararlı olmuştu. Bu yüzden kesinlikle ihtiyaç olduğunu düşünüyorum.“ demektedir. Bu konuda hem öğretmenler hem de aday öğretmenler kendi aralarında oldukça farklı görüşler ortaya koymuşlardır. 3.6. BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ ÖĞRETMEN ADAYLARININ BİLGİSAYAR VE ÖĞRETİM TEKNOLOJİLERİ BÖLÜMÜNÜN DERS İÇERİKLERİNİN, GELİŞEN BİLGİSAYAR DESTEKLİ TEKNOLOJİYİ KARŞILAYIP KARŞILAMADIĞINA İLİŞKİN GÖRÜŞLERİ Bu bölüm sadece aday öğretmenlerin görüşleri alınarak hazırlanmıştır. Öğretmenlerin artık bu bölümün müfredat içeriğini yeterince takip etmeyebilecekleri düşünülerek görüşlerine başvurulmamıştur. Görüşler Şekil 3.6.1.’ de görüldüğü gibi iki başlık altında toplanmıştır. Öğretmen Adaylarının Mobil Öğrenme Bölümün Bölüm ve Mobil Bilgisi ve Güncellenmesi Öğrenme Üzerine TAFAAL Projesi Görüşleri Şekil 3.6.1. Bilişim Teknolojileri Öğretmen Adaylarının Bölüm ve Mobil Öğrenme Üzerine Görüşleri 3.6.1. Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Bölümünün Güncellenmesi Araştırmaya katılan aday öğretmenlerin tamamına yakını bölümlerinin gelişen teknoloji ve bilgisayar destekli eğitim karşısında geri kaldığını savunmaktadır. Aday Öğretmen Canan “Belli standartlarda gidiyor dersler. Bizim üniversitede öğrendiklerimiz ile okulda öğrendiklerimiz arasında çok fark var. Staja gittiğimizde birçok öğretmen gibi hiçbir şey bilmiyorduk. Örnek olarak akıllı tahta ile ilgili eğitimler 58 alabilirdik. Burada bizim bölüm teknolojiyi yakalayamadı.” derken, Aday Öğretmen Arda “Bölümün çok geri kaldığını düşünüyorum. En azından benim üniversitemde böyle. Programlama gördük ama gördüğümüz program 2003 yılına ait bir programdı. Biz buradayken Windows 8 çıktı ama biz Windows 7 gördük Windows 8 hakkında hiç bilgimiz yok. Android çıktı ancak biz bu konu hakkında hiç bir bilgi almadık.” diyerek bölümlerinin gelişen teknoloji karşısında geride kaldıklarını vurgulamaktadırlar. Araştırmaya katılan Aday Öğretmen Veli ise “Derslere göre değişmekle beraber, çoklu ortam dersimiz güncelleniyor. Çoklu ortam dersinde kullandığımız program da güncelleniyor. Bazı derslerde ise durum sabit devam ediyor. Ayrıca öğretim programının da güncellenmesi gerekiyor. Windows’un yanında Android’ in de eklenmesi gerekiyor. Ayrıca ortaokulda işlediğimiz derslerle bizim üniversitede gördüğümüz dersler arasında da farklılıklar var. Okullarda yoğunlukla Scratch gösterilirken bizim bu konuda hiçbir bilgimiz yok.” diyerek dersler arasında ki farklılığa dikkat çekerek bazı dersler için güncellemelerin yapıldığı vurgulanmaktadır. Araştırmaya katılan aday öğretmenler tarafından dile getirilen bu güncellenmemenin nedeni olarak öğretim üyeleri ve müfredat gösterilmektedir. Aday Öğretmen Canan “Burada hem müfredatta hem de hocalarda sıkıntı var. Hatta en büyük pay hocalarda, kendilerini yeterince geliştirmiyorlar bence” derken aday öğretmen Arda “Buradaki sıkıntıların sebebi öğretim üyelerinin kendilerini geliştirmemeleri ve müfredatın yanlış düzenlemiş olması. Mesela Bilim Tarihi diye bir ders aldık. Bunun yerine Android ile ilgili ya da mobil öğrenme konusunda bir bilgi alabilirdik.” demektedir. 3.6.2. Mobil Öğrenme Bilgisi ve TAFAAL Projesi Bilgisayar destekli eğitimin en son ürünü olan “Mobil Öğrenme” büyük bir hızla gelişmektedir. Ülkemizde de FATİH Projesi ile bu konuda çalışmalar yaşanırken aynı zamanda mobil öğrenme üzerine araştırmalar hızla devam etmektedir. Bilişim teknolojileri öğretmenleri de FATİH Projesi’nde aktif rol aldığını düşürsek bu sene mezun olan aday öğretmenlerin mobil öğrenme konusunda bilgi sahibi olması ve göreve başladığında çabuk uyum sağlaması beklenmektedir. Ancak araştırmaya katılan aday öğretmenler mobil öğrenme konusunda lisans eğitimleri boyunca hiç bilgi almadıklarını, sadece TAFAAL Projesi kapsamında bu konu hakkında bilgi sahibi olduklarını belirtmektedirler. Aday Öğretmen Mehmet “Mobil öğrenme konusunda yeterli olduğumu 59 düşünmüyorum. Sadece son sene bu TAFAAL Projesi ile birlikte yavaş yavaş tablet konusunda bilgimiz olmaya başladı. Daha önceden bu konu hakkında bilgi alsaydık daha iyi olurdu.”, Aday Öğretmen Canan ise “Mobil öğrenme ile ilgili bölümümüzde hiç bir şey öğrenmedik. Zaten böyle bir dersimiz yoktu. Bunun yanında herhangi bir dersin içeriğinde de öğrenmedik. Sadece TAFAAL Projesi kapsamında okullara gittiğimizde ve bu konularda eğitim verdiğimizde mobil öğrenme konusunda bilgi sahibi olmaya başladık.”, Aday Öğretmen Arzu ise “Biz bu konuda hiçbir şey öğrenmedik. Akıllı tahta, tablet konusunda bir şey öğrenmedik. Sadece burada TAFAAL Projesi ile bir şeyler öğrendik. Kendimiz araştırdık ama bunun yanında mobil öğrenme konusunda teorikte de hiç bir bilgi öğrenmedik. Sadece seminerler de biraz bir şeyler öğrendik. Burada durum sadece bizim kendimize kalmış durumda kişi kendi araştırırsa bir şeyler öğrenebilir.” diyerek mobil öğrenme konusunda TAFAAL Projesinin kendilerine kattıklarını belirtmektedirler. 60 BÖLÜM 4 TARTIŞMA VE ÖNERİLER Çalışmada öğretmen ve öğretmen adaylarının tablet bilgisayarla eğitime ilişkin görüşleri nitel çalışma ile araştırılmıştır. Bu bölümde, araştırmada elde edilen verilerin yapılan çözümlemeler sonucunda ortaya çıkan sonuçları ve geliştirilen öneriler verilmiştir. Araştırmaya katılan öğretmen ve öğretmen adayları karşılaştırıldığında, öğretmenlerin, öğretmen adaylarına oranla daha fazla mobil cihaz sahip olup, daha uzun süre mobil cihaz kullandıkları tespit edilmiştir. Bunun temelinde yatan en büyük etkenin ekonomik farklılıklar olduğu düşülmektedir; çünkü akıllı telefonlar diğer telefonlara oranla daha pahalıdır. Tablet bilgisayarlar da akıllı telefonlara yakın fiyatlara sahiptir. Katılımcılara görüşleri dikkate alındığında, Android işletim sistemi kullanışlılık açısından IOS’un önüne geçmesine rağmen, IOS işletim sistemini kullananların tamamının IOS’u tercih etmesi dikkat edilmesi gereken bir nokta olarak görülmektedir. Android işletim sisteminin IOS’a oranla çok daha fazla cihazda yer alması katılımcılara bir şekilde Android’i kullanma imkânı vermiştir. Ayrıca TAFAAL Projesi kapsamında sağlanan tablet bilgisayarlar da Android işletim sistemine sahiptir. Ancak IOS’u birçok katılımcı uzun süreli kullanma imkânına sahip olmamıştır. Katılımcıların Android işletim sistemini kullanışlılık açısından uygun bulmalarının, IOS’u yeterince kullanama fırsatı bulamamalarından kaynaklandığı düşülmektedir. Katılımcılara göre sınıf ortamında tablet bilgisayarın bir ana unsur olarak düşünülmesi yerine bir yardımcı unsur olarak düşülmesi daha verimli olacaktır. Böylece bir taraftan araştırmaya katılanların tabletin artı yönleri olarak bahsettikleri görsel yolla ve internet aracılığı ile bilgiye hızlı erişimden yararlanılırken; diğer taraftan da kâğıt kullanılarak gözler daha az yorulur, derse daha iyi konsantre olunur ve çalışma daha verimli bir hale gelebilir. Çalışmanın bulguları ile Gupta’nın (2009) bulguları da 61 örtüşmektedir: ders boyunca sadece tablet bilgisayar kullanarak gerçekleştirilen eğitimler, dersi daha verimli bir hale getirmemektedir. Gerçekleştirilen görüşmeler sırasında katılımcılar tarafından en çok dile getirilen konuların başında içerik konusu gelmektedir. Kullanılan tablet bilgisayarlar ve teknik alt yapı ne kadar iyi olursa olsun içerik olmadan tablet bilgisayarın hiçbir şey ifade etmeyeceği katılımcılar tarafından dile getirmektedir. Katılımcılardan birinin “Yeterli içerik olmadan tablet, ruhsuz bir insana benzer” sözü, bu gerçekliği tarif etmek için kullanılabilecek en güzel ifadelerden birisidir. Tablet bilgisayarın sahip olması gereken içeriği sadece PDF kitaplarla sınırlandırmak uygun değildir. Tablet bilgisayarın gerçek bir eğitim aracı olarak kullanabilmesi için z-kitap, animasyon ve yaratıcı videolar ile zenginleştirilmesi gerekmektedir. Günümüzde devam etmekte olan FATİH Projesi de katılımcılar tarafından mevcut durumu ile en çok içerik yetersizliği açısından eleştirilmektedir. Öğretmen ve öğrencilere tablet bilgisayar dağıtılmasına rağmen içerik yetersizliğinden dolayı ders amaçlı kullanım oranı çok düşüktür. Bu durum kişilerin gözünde tablet bilgisayarı eğitim aracı olmaktan tamamen çıkartıp bir oyun ve zaman geçirme aracı haline getirmektedir. Tablet bilgisayarla eğitim sunacağı güzelliklerin yanında, bazı sıkıntıları da beraberinde getirecek gibi görünmektedir. Bu sıkıntıların en başında öğretmenin, tablet bilgisayarlı sınıfı kontrol etme zorluğu gösterilebilir. Görüşmelerde tarif edilen sıkıntı gözlemler sırasında da teyit edilmiştir. Öğretmen ders anlatırken veya öğrencilerden tablet bilgisayarla bir etkinlik gerçekleştirmelerini beklerken, öğrenciler tablet bilgisayarlarını farklı amaçlarla kullanabilmektedirler. Bu yüzden öğretmenin sınıfı kontrol edebileceği sınıf yönetim programları, tablet bilgisayarla eğitimin olmazsa olmazlarındandır. Bunun yanında güçlü bir internet alt yapısı gerekmektedir. Çünkü onlarca akıllı tahta ve tablet bilgisayarın aynı anda internete bağlandığı durumlarda, bunu kaldıracak bir internet alt yapısına ihtiyaç duyulacaktır. Aksi halde internet olmadan hem tablet bilgisayar kontrol altında tutulamayacak hem de bilgiye erişim kısıtlanacaktır. Tablet bilgisayarla eğitim için gerekli alt yapı ne kadar iyi bir şekilde hazırlansa da bu sistemi takip edecek, ihtiyaç duyulduğunda müdahale edebilecek kişilere ihtiyaç duyulmaktadır. Bu ihtiyaç araştırmaya katılanlar tarafından da dile getirilmiş ve genellikle bu görev için bilişim teknolojileri öğretmenleri uygun görülmüştür. Bilişim teknolojileri öğretmenleri, branşlar içerisinde bu görevi yerine getirebilecek en uygun branşa mensup kişiler olarak görülmekle beraber; bu tip görevler – öğretmenlik mesleğinin dışına çıkılarak – onlara teknik servis görevlisi gibi muamele edilmesine de 62 neden olabilmektedir. Bu yüzden görevlendirilenlerin sorumluluk sınırlarının dikkatli bir şekilde çizilerek bilişim teknolojileri öğretmenleri görevlendirilebilir. Görevlendirilen öğretmenler, aynı zamanda okullardaki öğretmenlere eğitim vererek yardımcı olabilmelidir. Öğrencilerdeki oyun taleplerinin sosyoekonomik açıdan düşük okullarda daha fazla olduğu gözlenmektedir. Bunun en temel sebebinin sosyoekonomik açıdan yüksek okullarda öğrencilerin birçoğunun kendine ait tableti bulunması olarak düşünülmektedir. Bu sayede tablette rahatlıkla oyun oynadıkları için heveslerini daha çok almışlardır. Ancak sosyoekonomik açıdan düşük okullarda sınıfta sayılı öğrencide tablet bilgisayar bulunduğundan öğrenciler tablete karşı daha heyecanlı ve oyun odaklıdır. Ortaya çıkan bu farklılıklar öğrencilerin tablet bilgisayarlardaki oyun alışkanlıklarının zamanla azalabileceği ihtimalini de ortaya koymaktadır. Öğrencilerin tablet bilgisayara sahip olması ve bunu okuldan eve kadar her yede kullanabilecek olması, öğrencilerde olumlu ve olumsuz durumlar doğurabilecektir. En fazla dikkat çeken olumsuzlukların başında asosyallik gelmektedir. Öğrencilerin sosyal medya ortamlarına ve oyunlara olan ilgilerinden dolayı çok fazla tablet bilgisayar kullanacakları; bunun da öğrenciyi yalnızlığa, içine kapanıklığa itebileceği ve sonunda sosyal kişilik bozuklukların ortaya çıkabileceği düşülmektedir. Daşdemir, Cengiz, Uzoğlu ve Bozdoğan (2013) tablet bilgisayarın fen ve teknoloji dersinde kullanımına ilişkin fen ve teknoloji öğretmenlerinin görüşlerini incelemiştir. Mevcut araştırma sonuçları ile örtüşen bu araştırmada fen ve teknoloji öğretmenleri tabletin dezavantajları için; öğrencilerin sosyal etkileşimini azaltacağı, göz sağlığına zarar verebileceği ve amaç dışı kullanılabileceği belirtilmiştir. Katılımcılara göre özgüven, başarı ve araştırma ruhu, tablet bilgisayarın öğrenciye kattığı faydalar arasında öncelikli gelmektedir. Öğrencilerin hepsinde aynı model tablet bilgisayar bulunacak olmasının aralarındaki sosyoekonomik farklılığı bir nebze gizleyeceği katılımcılar tarafından belirtilse de bu çok geniş çaplı olmayacaktır; çünkü öğrenciler arasında bu farklılığın belirginleşmesine sebep olan bir diğer faktör de cep telefonudur. Öğrencilerin birçoğu cep telefonuna sahiptir ve telefonlar ile yine aynı farklılık içerisinde kendilerini bulabileceklerdir. Ders çalışma hevesine ve araştırma ruhuna sahip bireylerin çalışmasına ve daha rahat araştırma yapmasına imkân sağlayacağından tablet bilgisayarın başarıyı olumlu yönde etkileyebileceği katılımcılar tarafından düşülmektedir. Bunun yanında öğrencilerin tablet bilgisayara olan ilgilerinin, tablet bilgisayardan ders çalışma hevesi de doğurabileceği düşünülebilir. Varank, Yeni 63 ve Gecü (2014) öğrencilerin tablet bilgisayarı günlük yaşamda daha fazla kullanmaya başlamasıyla birlikte, teknoloji ile ilgili deneyimlerinin artış göstereceğini ve eğitimde daha aktif bir şekilde kullanacağını belirtmektedirler. Öğretmenin ders içinde tablet bilgisayarı kullanabilmesi için öncelikle kendisinin kullanımını oldukça iyi bilmesi gerekebilir. Aksi halde gözlemler sırasında da görüldüğü gibi, öğretmenin yapamadığını öğrenci gösterir, bu da öğretmeni ders içerisinde zor durumda bırakabilir. Tablet bilgisayarla eğitime geçişte öğretmenlerin mutlaka eğitime alınması gerektiği vurgulanmıştır. Daha önce verilen akıllı tahta eğitimlerinin öğretmenlere çok faydalı olmadığı araştırmaya katılan öğretmenler tarafından belirtilmektedir. Verilecek tablet bilgisayar eğitimlerinin mutlaka maksimum verim alınacak şekilde planlanması gerekmektedir. Bunun için eğitimler 4-5 güne sıkıştırılmamalı ve akşamları gerçekleştirilmemelidir. Bu konuda hizmetiçi eğitimler için şunların dikkate alınması önerilir: Eğitimlerin, okulların açık olduğu dönemler yerine seminer dönemlerinde verilmesi; eğitim öncesi sınav yapılıp öğretmenlerin seviyelerine göre gruplara ayrılması; eğitimlerin daha çok uygulamaya dönük olması; eğitimi verecek kişileri kendi okulları yerine farklı okullara görevlendirilmesi; eğitimlerin belirli aralıklarla güncellenmesi; eğitim sonunda sınav yapılması ve sınavda başarısız olanların tekrar eğitime tabi tutulması; uzaktan eğitim sistemi kurularak öğretmenlerin tablet bilgisayarla eğitime başladıkları dönemlerde takıldıkları noktalarda bu eğitimden faydalanabilmeleri. Çalışma bulgularına paralel olarak, Kayaduman, Sarıkaya ve Seferoğlu ‘da (2011) FATİH projesinin başarıya ulaşmasında, öğretmenlere yönelik verilecek eğitimlerin hayati önem taşıdığını belirtmektedirler. Hizmetiçi eğitimler kaliteli bir şekilde verilse bile, katılımcılar tablet bilgisayarın kıdemli öğretmenler tarafından derste yeterince kullanılacağından şüphe duymaktadırlar. Bunun temelinde yaşı yüksek öğretmenlerin teknolojiye uzak kalmaları ve kendilerine bu konuda güvenmemeleri ile insanların bu tarz geçişlere karşı direnç göstermeleri olabilir. Tablet bilgisayarla eğitimin devamlılığını sağlamak için bu konuda teftişler yapılıp, öğretmenlerin çalışmaları incelenebilir. Ama bu çok tavsiye edilen bir yöntem değildir. O yüzden öğretmelerin tablet bilgisayarla eğitime teşvik edilmesi gerekmektedir. Bu teşvik ücret artışı ile sağlamak mümkün kılınabilir. Öğretmenlerin tablet bilgisayar kullanarak işledikleri derslerin ücretleri fazla verilebilir. Tablet bilgisayarla eğitime geçilmesinin BTY dersinin nasıl etkileneceği üzerine karşı görüşler ortaya çıkmaktadır. Masaüstü bilgisayarların kaldırılarak, derslerin tablet 64 bilgisayar ile işlenmesi ile masaüstü bilgisayarların mevcut konumunun korunarak tablet bilgisayarların sadece belli zamanlarda kullanılması ihtimalleri ortaya çıkmaktadır. BTY dersini tamamen tablet bilgisayarla işlemek mevcut şartlarda verimli görünmemektedir; çünkü dersin öğretim programında istenenleri tablet bilgisayar karşılayamayacaktır. Office programları bilgisayardan çok ayrıntılı bir şekilde kullanılabilirken, tablet bilgisayarlarla bu durum zorlaşmaktadır. Scratch gibi son zamanlar popüler olan ve öğretmenler tarafından programlaya girişte öğretilen bir yazılımın tablet bilgisayarlarda bir uygulamasının olmaması yine bir eksikliktir. Araştırmaya katılan öğretmen ve öğretmen adayları arasında mülakat süreleri bakımından farklılıklar ortaya çıkmaktadır. Öğretmen adaylarına daha fazla soru sorulmasına rağmen, öğretmenlerin mülakat süreleri öğretmen adaylarından daha fazla olduğu görülmektedir. Bunun en önemli nedeninin, öğretmenlerin öğretmen adaylarına oranla konuya daha fazla hâkim olmalarından kaynaklanmaktadır. Çünkü öğretmenlerin çoğu daha önce ya EBİTEFO ya da Bilişim Teknolojileri Rehber Öğretmeni olarak FATİH Projesi içerinde yer almış ve tablet bilgisayarla eğitim konusunda bilgi sahibi olmuşlardır. Öğretmen ve öğretmen adayları arasında çok fazla görüş farklılıklarının olmamasına rağmen birkaç konuda farklılığa düştükleri görülmüştür. Bunlardan bir tanesi öğrencilerin tablet bilgisayara karşı olan ilgileri, diğeri ise içerik konusunun önceliğidir. Bu farklılıkların temelinde tecrübe faktörü yattığı düşülmektedir. Tablet bilgisayar her ne kadar teknolojinin son popüler ürünlerinden biri olsa da bilgisayar ile kıyaslandığında farklı amaçlara hizmet etmektedir. Tablet bilgisayarın gelmesi bilgisayarın tamamen ortadan kalkacağı anlamı taşımamaktadır. Bu yüzden, derslerde yine masaüstü bilgisayarlardan eğitim verilmeye devam edilmelidir. Bununla beraber, derste tablet bilgisayar kullanımı ve öğrenciler için gerekli olabilecek çeşitli uygulamaların sınırlı sayıda ünite dâhilinde öğrencilere anlatılması uygun olacaktır. Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi bölümünün ders içeriklerinin teknolojinin hızlı gelişime ayak uydurmakta sıkıntı yaşadığı aday öğretmenler tarafından dile getirilmiştir. Bunun sebebini tek bir faktöre bağlamak doğru değildir. Önemli unsurlardan birisi ders içerikleri olsa da, ders içerikleri geliştiği halde öğretim üyeleri kendilerini geliştirmediği sürece sonuç değişmeyecektir. Bunun yanında, ders içerikleri ve öğretim üyeleri gelişen teknolojiye uygun olarak güncellense bile, gerekli donanım ve altyapı sağlanmadığı sürece yine verimlilik sağlanamayacaktır. Bu yüzden müfredat/içerik, öğretim üyeleri ve altyapı faktörlerinin birlikte gelişimi gerekmektedir. 65 Öğretmen adayları mobil öğrenme konusunda kendileri hem teorik hem de pratik açıdan yeterli görmemektedir. Ancak TAFAAL Projesi kapsamında staj yaptıkları okullarda ders anlatımları için kullandıkları tablet bilgisayarlar sayesinde kendilerini geliştirme imkânı bulduklarını belirlenmişlerdir. TAFAAL Projesi gibi projelerin sayıları artırılarak öğrencilere daha fazla imkân sunulması faydalı olacaktır. Ayıca Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi bölümünde mobil öğrenme ile ilgili bir ders ve bu dersin rahatlıkla işlenebileceği bir laboratuvara kurulması durumunda bu sıkıntı tamamen ortadan kalkması sağlanabilecektir. Böylece Aday öğretmenlerde gerek staj yaptıkları okullara gerekse atanıp göreve başladıkları okullarda, öğrencilerin karşısına daha bilgili bir şekilde çıkacaktır ve gözlemlerde de ortaya çıkan öğrencinin öğretmenden daha iyi bilmesi ve onu düzeltmesi gibi durumlar ortadan kalkacaktır. 66 KAYNAKÇA Akpınar, Y. (2004). Eğitim Teknolojisiyle İlgili Öğrenmeyi Etkileyebilecek Bazı Etmenlere Karşı Öğretmen Yaklaşımları. The Turkish Online Journal of Educational Technology- TOJET. Cilt 3. (3), 15. Alkan, Cevat. (1998). Eğitim Teknolojisi. Ankara: Anı Yayıncılık. Arslan, B. (2003). Bilgisayar Destekli Eğitime Tabi Tutulan Ortaöğretim Öğrencileriyle Bu Süreçte Eğitici Olarak Rol Alan Öğretmenlerin BDE’e İlişkin Görüşleri. The Turkish Online Journal of Educational Technology, 2 (4), 67-75. Aydemir M., Küçük S., & Karaman S. (2012). Uzaktan Eğitimde Tablet Bilgisayar Kullanımına Yönelik Öğrenci Görüşlerinin İncelenmesi. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 1 (4), 153-159. Balcı, G. (2007). İlköğretim 5. Sınıf Öğrencilerinin Sözel Matematik Problemlerini Çözme Düzeylerine Göre Bilişsel Farkındalık Becerilerinin İncelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana. Baltürk, Muhammet. (2006). Fen Bilgisi Öğretmen ve Öğretmen Adaylarının Laboratuar Kullanımında Karşılaştıkları Zorluklar ve Çözüm Önerileri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kafkas Üniversitesi Fen Bilimler Enstitüsü, Eskişehir. Baytekin, Çetin. (2004). Öğrenme Öğretme Teknikleri ve Materyal Geliştirme. (2. Baskı). Ankara: Anı Yayıncılık. Betrus, A.K. ve Molenda, M. (2002). Historical Evolution of Instructional Technology in Teacher Education Programs, Techtrends For Leaders in Education and Training,46 (5), 18-21. Büyüköztürk, S., Çakmak, E, Özcan, E. A., Karadeniz, S., Demirel, F. (2008). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. (2.baskı). Ankara: Pegem Akademi. Can Gül, Şadiye. (2009). Okul Öncesi Eğitimi Öğretmen ve Öğretmen Adaylarının 2006 Okul Öncesi Eğitim Programının Değerlendirme Unsuruna Yönelik Görüş ve Davranışlarının İncelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Denizli. Cozby, P. C. and CE Bates, S. C. (2011). Methods in Behavioral Research. (11. Baskı). New York: The McGraw-Hill Companies. 67 Çağıltay, K., Yıldırım S., Aslan Ġ., Gök A., Gürel G., Karakuş T. vd. (31 Ocak- 2 Şubat 2007). Öğretim Teknolojilerinin Üniversitede Kullanımına Yönelik Alışkanlıklar ve Beklentiler: Betimleyici Bir Çalışma. Kütahya: Dumlupınar Üniversitesi Akademik Bilişim Kongresi, Kütahya. Çelik, L. (2007). Öğretim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı. Ankara: Pegem Yayıncılık. Çepni, Salih. (2012). Araştırma ve Proje Çalışmalarına Giriş. (5. Basım). Trabzon. Dağlı, A. (2001). Eğitim ve Okul, Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi, Nevruz Özel Sayısı, Sayı 4; http://www.pegem.net/akademi/3-8585- Egitim -ve-Okul-.aspx, adresinden 30.11.2014 tarihinde alınmıştır. Daşdemir, İ., Cengiz, E., Uzoğlu, M., & Bozdoğan, A. E. (2012). Tablet Bilgisayarların Fen ve Teknoloji Derslerinde Kullanılmasıyla İlgili Fen ve Teknoloji Öğretmenlerinin Görüşlerinin İncelenmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi,9 (20), 495-511. Daştan, İkram (2006), Eğitimde Bilgi Teknolojilerinden Yararlanma Düzeyi ve Bir Uygulama, Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum. Demirel Ö. ve Yağcı E. (2011). Öğretim İlke ve Yöntemleri. (5. Baskı). Ankara: Mili Eğitim Bakanlığı Yayınları. Demirel, Ö., Seferoğlu, S., & Yağcı, E. (2004). Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirme. (4.Baskı). Ankara: Pegem Yayıncılık. Efe, N., & Bakır, S. (2006). İlköğretim 8. Sınıfta Üreme Konusunun Bilgisayar Destekli Öğretiminin Öğrenci Başarısına Etkisi. Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 13, 271-284. EĞİTEK (2010). Eğitimde Fırsatları Artırma Teknolojiyi İyileştirme Hareketi Projesi(FATİH) Proje Hakkında. Milli Eğitim Bakanlığı Eğitim Teknolojileri: http://fatihprojesi.meb.gov.tr/proje_hakkinda, 28/04/2014 tarihinde alınmıştır. Ekiz, Durmuş. (2003). Eğitimde Araştırma Yöntem ve Metotlarına Giriş. (1. Basım). Ankara: Anı Yayıncılık. Erdemir, N., Bakırcı, H. ve Eyduran, E. (2009). Öğretmen Adaylarının Eğitimde Teknolojiyi Kullanabilme Özgüvenlerinin Tespiti. Türk Fen Eğitimi Dergisi,6 (3), 99- 108. 68 Eroldoğan, A. Y. (2007). İlköğretim II. Kademe Okullarındaki Branş Öğretmenlerinin, Bazı Değişkenlere Göre Öğretim Teknolojilerini Kullanma Düzeylerinin İncelenmesi, Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana. Eyilikeder, Seda. (2009). Öğretmen ve Öğretmen Adaylarının Seslerinin Yaşam Kaliteleri Üzerindeki Etkilerinin Kendileri Tarafından Değerlendirilmelerinin Karşılaştırılması, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi Sağlık Bilimler Enstitüsü, Eskişehir. Fatih Projesi Web Sayfası - Yenilik ve Eğitim Teknolojileri Genel Müdürlüğü - Proje Hakkında: http://fatihprojesi.meb.gov.tr/tr/icerikincele.php?id=6 22/11/2014 tarihinde alınmıştır. Fer, S. (2004). İngilizce Öğretmenliği Aday Öğretmenlerinin Meslek Yaşamlarında Kullanacakları ile Üniversitedeki Öğretim Elemanlarının Kullandığı Öğretim Materyalleri Arasındaki İlişki. Eğitim Araştırmaları,5 ( 17), 147-163. Finn,J .D.(1960).Technology and The İnstructional Process. Audiovisual Communication Review,8 (1),9 -10. Göktaş, Y., Gedik, T. N., Karaoğlu, A. K. ve Çağıltay, K. (2009). Öğretim Teknolojilerinin Osmanlı İmparatorluğu Dönemindeki Tarihsel Gelişimi. Gazi Üniversitesi Endüstriyel Sanatlar Eğitim Fakültesi Dergisi,24, 81-92. Gupta, M. L. (2009). Using Emerging Technologies to Promote Student Engagement and Learning in Agricultural Mathematics. The International Journal of Learning,16 (10), 497–508. Güneş B., Ünlü P. ve Soylu H. (1995). Computer Based Education in High Schools G.Ü. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3, 153-156. Gürol, A., Demirli, C. ve Aktı, S. (20- 22 Mayıs 2010). İlköğretim II. Kademe Öğrencilerinin Öğrenim Gördükleri Kurumlarda Kullanılmakta Olan Eğitsel Yazılıma Yönelik Görüşleri. 9. Ulusal Sınıf Öğretmenliği Eğitimi Sempozyumu, Elazığ. Halis, İ. (2002). Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirme. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım. Hu, P.J., Clark, T.H.K. ve Ma, W.W. (2003). Examining Technology Acceptance By School Teachers: A Longitudial Study, Information & Management,41. (2), 227-241. Işıkoglu, N. (2005). Eğitimde Nitel araştırma. Eğitim Araştırmaları. 20, 158-165 69 İşman, A., (2002) Sakarya İli Öğretmenlerinin Eğitim Teknolojilerini Yönünden Yeterlikleri, Turkish Online Journal of Educational Technology 1 (1). Web: www.tojet.net/articles/v1i1/1110.pdf 22 Kasım 2014 tarihinde alınmıştır. İşman, A. (2005). Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirme. Ankara: Sempati Yayınları. Kamacı E., & Durukan E. (2012). Araştırma Görevlilerinin Eğitimde Tablet Bilgisayar Kullanımına İlişkin Görüşleri Üzerine Nitel Bir Araştırma: Culture Education,1 (3), 203- 215. Kayaduman, H., Sarıkaya, M. ve Seferoğlu, S. S. (2-4 Şubat 2011). Eğitimde FATİH Projesinin Öğretmenlerin Yeterlik Durumları Açısından İncelenmesi. Akademik Bilişim Konferansı, Malatya. Kazu, H. ve Yeşilyurt, E. (2008). Öğretmenlerin Öğretim Araç-Gereçlerini Kullanım Amaçları. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi,18 (2), 175-188. Kenar, İ. (2012). Teknoloji ve Derslerde Teknoloji Kullanımına Yönelik Veli Tutum Ölçeği Geliştirilmesi ve Tablet PC Uygulaması. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi,2 (2), 123-139. Marshall, C., Rossman, G.B. (1995). Designing Qualitative Research. London: SAGE Nowaczyk R.H., Santos L. & Patton C. (1998). Student Perception of Multimedia in The Undergraduate Classroom, International Journal of Instructional Media,25 (4) 367. Okay,A.(2007). Bilgisayar Öğretmenlerinin Okulda Karşılaştıkları Sorunların Belirlenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Balıkesir Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Balıkesir. Özateş,D.(2007). Polis Meslek Yüksek Okullarında Bilgisayar Destekli Öğretim Uygulamaları ile İlgili Bu Okullarda Görevli Eğiticilerin Görüş ve Düşünceleri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana. Özkan, A., & Deniz, D. (2014). Orta Öğretimde Görev Yapan Öğretmenlerin FATİH Projesi’ne İlişkin Görüşleri. Ege Eğitim Dergisi,15 (1), 161-175. Özsoy, O.(2003). Etkin Eğitim. İstanbul: Hayat Yayıncılık. Öğüt, H., Altun, A. A., & Koçer, H. E. (2003). Bilgisayar Destekli, İnternet Erişimli İnteraktif Eğitim Cd’si İle E-Eğitim. Turkish Online Journal of Educational Technology,2 (4), 67- 75. 70 Punch, F. K. (2005). Sosyal Araştırmalara Giriş, Nicel ve Nitel Yaklaşımlar. (çev. H. Bayraktar). Ankara: Siyasal Kitabevi. Seferoğlu, S. S. (2007). Öğretim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı. Ankara: Pegem Akademi. Storey, L. (2007). Doing Interpretative Phenomenological Analysis. Analysing Qualitative Data in Psychology. Los Angles: SAGE Şahin, A. E. (2007). A Comparison of Elementary Education Teacher Candidates’ Performance in Relation to High Schools They Graduated. Egitim Arastirmalari – Eurasian Journal of Educational Research, 29, 113-128. Şahin, S., E. Gençtürk ve T. Budanur (Mart 2007), Coğrafya Öğretiminde Uygun Grafik Seçimi Kullanımının Öğrenme Üzerindeki Etkisi, Kastamonu Eğitim Dergisi,17, 293- 302, Web: www.kefdergi.com/pdf/15_1/293.pdf, 18.09.2014 tarihinde alınmıştır. Şen, A., İ., 2001. Fizik Öğretiminde Bilgisayar Destekli Yeni Yaklaşımlar. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi.21 (3), 61-71 Tavukçuoğlu,C. (2002). Bilimsel Araştırma Yöntemleri ve Proje Hazırlama, Değerlendirme Kılavuzu. Ankara: Kara Harp Okulu Basım Evi. Uşun, S. (2004). Bilgisayar Destekli Öğretimin Temelleri. Ankara: Nobel Yayıncılık. Varank, İ., Yeni, S., & Gecü, Z. (2014). Eğitimde Tablet Bilgisayar Kullanımına İlişkin Öğrenci Görüşleri: Bir Durum Çalışması. Kuramsal Eğitimbilim Dergisi, Cilt 7. (2), 135-147. Yalın, H. İ. (2010). Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirme. Ankara: Pegem Yayınları. Yıldırım, A.ve Şimşek, H. (2013). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık. 71 EKLER Ek: 1 Görüşme Formu ÖĞRETMEN VE ÖĞRETMEN ADAYI GÖRÜŞME FORMU Sevgili meslektaşım merhaba; Uludağ Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Öğretimi Ana Bilim Dalında yüksek lisans öğrencisiyim aynı zamanda Bursa ili Nilüfer ilçesinde bulunan Alara Ortaokulu’nda Bilişim Teknolojileri öğretmeniyim. "Bilişim Teknolojileri Öğretmenlerinin ve Öğretmen Adaylarının Tablet Bilgisayarla Eğitime İlişkin Görüşleri" hakkında araştırma yapmaktayım. Teknolojinin hızla eğitime entegre olduğunu günümüzde, tablet bilgisayarın eğitimde kullanımına ilişkin görüşlerinizin önemli olduğunu düşünüyorum. Katkılarınız için teşekkür ederim. Görüşmeye başlamadan önce, yapacağımız görüşmenin gizli kalacağını, isminizin araştırmacı dışında kimse tarafından bilinmesinin mümkün olmadığını belirtmek istiyorum. Görüşmenin yaklaşık olarak 1 saat sürmesini bekliyorum. Görüşme süresince vereceğiniz samimi cevaplar içinde şimdiden teşekkür ederim. Görüşme sırasında kayıt cihazı kullanmamın sizin için sakıncası var mı? Görüşme tarihi: Görüşme Saati: Cinsiyet: Bay( ) Bayan( ) Kıdem Yılı: GÖRÜŞME SORULARI A) Akıllı telefon veya tabletiniz var mı? Eğer varsa; Hangi işletim sistemi ile çalışıyor? Ne kadar süredir kullanıyorsunuz? Akıllı cihazlarınızı daha çok hangi doğrultuda kullanıyorsunuz? Tüm özelliklerini aktif bir şekilde kullandığınızı düşünüyor musunuz? Eğer yoksa; Almayı düşünüyor musunuz?  Bilgisayarınızda hangi işletim sistem sistemini kullanıyorsunuz? 72  Kullandığınız işletim sistemi ile Android işletim sistemini kullanışlılık açısından karşılaştırabilir misiniz?  Bilgisayarınızda ki işletim sistemi ile karşılaştırdığınızda hangi oranda işlerinizi halledebiliyorsunuz?  Dönem başında bu durum nasıldı? B) Tablet bilgisayar ile eğitime ilişkin görüşleriniz nelerdir?  Tablet bilgisayarlar derslerde daha etkili kullanılması için tavsiyeleriniz nelerdir?  Öğretmenleri derste tablet bilgisayar kullanmaya nasıl teşvik edilebilir?  Öğretmenlerin aldıkları eğitim sonrasında derslerde tablet bilgisayar kullanımının nasıl olacağını düşünüyorsunuz  Akıllı tahta ile tablet bilgisayarları derslerde aynı anda kullanılmasını nasıl değerlendiriyorsunuz?  Öğretmenlerin tablet bilgisayar kullanımı ile ilgili hizmet içi eğitime alınması gerektiğini düşünüyor musunuz?  Hizmetiçi eğitime alınacak öğretmenlerin nasıl belirlenmesi gerektiği düşünüyorsunuz?  Hizmet içi eğitimlerin nasıl verilmesi gerektiğini düşünüyorsunuz?  25 yılını doldurmuş öğretmenler için ne düşünüyorsunuz?  Bilişim teknolojileri öğretmenleri için ne düşünüyorsunuz?  Diğer branş öğretmenleri için ne düşünüyorsunuz? C) Bilişim teknolojileri derslerinde tablet bilgisayar kullanılması öğrencilerin derse karşı olan ilgililerinde bir farklılık ortaya koyuyor mu?  Derste kullandığınız uygulamalar nelerdir? Bu uygulamaları tercih etme sebebiniz nedir?  Gelişen teknoloji ve Fatih Projesi ile birlikte BTY dersinde tablet eğitimi ve kullanımı sizce nasıl şekillenecektir?  Bu değişiklik ile beraber Bilişim Teknolojiler ve Yazılım dersinin öğretim programının da değiştirilmesine ihtiyaç duyulur mu?  Mevcut Android uygulamaların, BTY dersinin öğretim programını karşılamaya ilişkin görüşleriniz nedir?  Tablet bilgisayar ile eğitim verirken karşılaşılan zorluklar nelerdir? 73  Derste tablet bilgisayar kullanmak ile masaüstü bilgisayar kullanması arasında ne türlü benzerlikler ve farklılıklar var?  Avantaj ve dezavantajları karşılaştırabilir misiniz?  Bilişim teknolojileri dersinde ve diğer derslerde tablet bilgisayar olduğu halde akıllı tahtaya da ihtiyaç var mı?  Tablet bilgisayar kullanımının öğrenciye en fazla hangi yönde katkılar sağlar?  Öğrencilere en çok neleri öğretir?  Hangi becerilerini kazandırır veya ön plana çıkarır? D) (Aday öğretmenlere özel) Bilgisayar ve öğretim teknolojileri bölümünün ders içeriklerinin, gelişen teknolojiyle doğru orantılı olarak güncellendiğini düşünüyor musunuz?  Bilgisayar destekli eğitim bilgisinin yanında mobil öğrenme üzerine yeterince donanımlı olduğunuzu düşünüyor musunuz? 74 Ek: 2 Gözlem Formu Gözlem Formu* Okul: Sınıf mevcudu: Tarih: Ders Saati: Bilgisayar Sayısı: Kıdem yılı: Ders Adı: Cinsiyeti: Öğretmen: Dersin işleyişi/ders aktiviteleri? Aşağıdakilere benzer aktivitelerin ve sürelerinin not edilmesi:  Amaçların sunumu.  Kısa tanımlamalar.  Konu anlatımları.  Örnek gösterimleri.  Bilgisayarda sunu.  Video gösterimi.  Sesli materyal gösterimi.  Öğrencilerin yaptığı uygulamalar.  Değerlendirme. 75 Öğretmen ve öğrenci bilgisayarla veya bilgisayarı ilgilendiren neler yapıyor ve ne zaman yapıyor?  Hangi programları gösteriyor?  Programın hangi ayrıntılarından bahsediyor?  Programı ne kadar süre ile gösteriyor.  Öğrencilerin geneli bilgisayarda ne yapıyor?  Hangi programı kullanıyor?  Kaç öğrenci bir bilgisayarda çalışıyor?  Öğretmen bilgisayarları nasıl kontrol ediyor? Bilgisayarla ilgili olumlu/olumsuz gelişmeler:  Öğrencinin ilgi seviyesi (zamana bağımlı olarak)?  Yaşanan aksaklıklar/problemler?  Verilen görevleri başarıyla tamamlama düzeyi? *Gözlem esnasında kayıt cihazı kullanılmayacaktır. 76 Ek: 3 Kodların Açıklamaları KODLARIN AÇIKLAMALARI 1. Bölüm Bilişim Teknolojileri öğretmenleri ve öğretmen adaylarına göre tablet bilgisayar ile eğitimin zayıf ve güçlü yönleri nelerdir?  Zaman: Tablet kullanımının öğrenci ve öğretmen için zaman ile ilişkisi  Tavsiye: Öğretmen ve aday öğretmenlere göre tablet bilgisayarla eğitimden en fazla verim almak için olması gerekenler  İçerik: Tablet bilgisayarla eğitim için gerekli içerik  Akıllı tahta: Tablet bilgisayarla eğitiminde akıllı tahtanın yeri  Devamlılığı Sağlama: Tablet bilgisayarla eğitimin devamlılığını sağlaması için gerekenler  Mevcut Durum: Tablet bilgisayar eğitime geçiş öncesi eğitimimizdeki tüm noktaların (Öğretme, öğrenci, alt yapı vs) durumu  Verimlilik: Tablet bilgisayarla eğitimin verimliliği  Zorluklar: Tablet bilgisayar ile eğitim verilirken karşılaşılacak zorluklar  Programlar: Tablet bilgisayarla eğitim için gerekli yazılımlar  Literatür: Literatürde ve diğer ülkelerin yaptığı çalışmalara örnekler  Ekonomi: Tablet bilgisayarla eğimin ekonomi açısından değerlendirilmesi 2. Bölüm Bilişim Teknolojileri öğretmenleri ve öğretmen adayları tablet bilgisayarın derste kullanımının öğrencilerde ne tür değişiklikler meydana getireceğini öngörüyorlar?  Olumlu Yönleri: Tablet bilgisayarla eğitimin öğrencilerde oluşturabileceği olumsuz özellikleri  Olumsuz Yönleri: Tablet bilgisayarla eğitimin öğrencilere katacağı olumlu özellikler  İlgi: Öğretmenlerin, öğrencilerin tablet bilgisayarla derse karşı ilgilileri hakkında görüşler 77 3. Bölüm Bilişim Teknolojileri öğretmenleri ve öğretmen adaylarının göre tablet bilgisayarla eğitim için öğretmenlerde meydana getireceği değişiklikler  Teşvik: Öğretmenler tablet bilgisayarla eğitime geçmek için nasıl teşvik edilebilir.  Eğitim Veriliş Şekli: Öğretmenlere hizmetçi eğitimler nasıl verilmesi gerektiği  Mevcut Durum: Öğretmenlerin tablet bilgisayar ve öğretim teknikleri hakkında ki bilgilerinin mevcut durumu  Eğitim Sonrası: Öğretmenlere eğitim verildikten sonra durum nasıl olacaktır.  Eğitimin Gerekliliği: Öğretmenlere tablet bilgisayarla eğitim verilmesinin gerekliliği  Kıdemli Öğretmenler: Kıdemli öğretmenlerin tablet bilgisayarla eğitimde ki yeri 4. Bölüm Bilişim Teknolojileri öğretmenleri ve öğretmen adaylarının, ortaokullarda tablet bilgisayarla eğitime geçilmesiyle, Bilişim Teknolojileri ve Yazılım dersinde meydana getireceği değişikliklere ilişkin görüşleri.  Öğretim Programı: BTY dersinin öğretim programında meydana gelebilecek değişiklikler  Uygulama Yeterliliği: Mevcut uygulamalar BTY dersinin içeriğini karşılayabilmesi  İçerik: BTY dersinin tablet bilgisayar ile işlenmesi durumunda yapılabilecekler  Tabletin Avantajları: BTY dersini tablet ile yapmanın avantajları  Tabletin Dezavantajları: BTY dersini tablet ile yapmanın dezavantajları  Masaüstü-Tablet: BTY dersi tabletle mi yoksa Masaüstü bilgisayarla mı devam etmeli  Uygulamalar: TAFAAL Projesi kapsamında gösterilen uygulamalar  Akıllı tahta: BTY dersinde akıllı tahtanın yeri 78 5. Bölüm Bilişim teknolojileri öğretmen adaylarının Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Bölümünün ders içeriklerinin, gelişen bilgisayar destekli teknolojiyi karşılamasına ilişkin görüşleri nelerdir?  Güncelleme: BÖTE Bölümü kendini güncelliyor mu  Yeterlilik: Öğrencilerin kendilerini ne derece yeterli görüyor  Sebep: BÖTE bölümün güncellenesinde sıkıntı yaşanıyorsa bunun sebepleri  TAFAAL-Mobil Öğrenme: TAFAAL Projesinin kattıkları ve mobil öğrenme konusunda üniversiteden öğrendikleri 79 Ek: 4 İl Milli Eğitim Müdürlüğü İzin Belgesi 80 81 Ek: 5 Uludağ Üniversitesi İzin Belgesi 82 ÖZ GEÇMİŞ Doğum Yeri ve Yılı : Karacabey - 1986 Öğr. Gördüğü Kurumlar : Başlama Bitirme Kurum Adı Yılı Yılı Lise 2001 2004 Bursa Karacabey Anadolu Lisesi Lisans 2005 2009 Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Yüksek Lisans 2012 2015 Uludağ Üniversitesi Bildiği Yabancı Diller ve Düzeyi : İngilizce- Orta Çalıştığı Kurumlar : Başlama ve Ayrılma Kurum Adı Tarihleri 1. 2010 - MEB – Bilişim Teknolojileri Öğretmeni 17/01/2015 Cem TÜRE