BETONARME SĠSTEMLE ĠNġA EDĠLEN KONUTLARDA KULLANILAN DÖġEME KAPLAMA MALZEMELERĠ VE BU MALZEMELERĠN ĠNSAN SAĞLIĞI AÇISINDAN ĠRDELENMESĠ Safiyye ġAHĠN T.C. BURSA ULUDAĞ ÜNĠVERSĠTESĠ FEN BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ BETONARME SĠSTEMLE ĠNġA EDĠLEN KONUTLARDA KULLANILAN DÖġEME KAPLAMA MALZEMELERĠ VE BU MALZEMELERĠN ĠNSAN SAĞLIĞI AÇISINDAN ĠRDELENMESĠ Safiyye ġAHĠN 0000-0002-1876-8021 Prof. Dr. Filiz ġENKAL ġENER (DanıĢman) YÜKSEK LĠSANS TEZĠ MĠMARLIK ANABĠLĠM DALI BURSA – 2021 Her Hakkı Saklıdır TEZ ONAYI Safiyye ġAHĠN tarafından hazırlanan ―BETONARME SĠSTEMLE ĠNġA EDĠLEN KONUTLARDA KULLANILAN DÖġEME KAPLAMA MALZEMELERĠ VE BU MALZEMELERĠN ĠNSAN SAĞLIĞI AÇISINDAN ĠRDELENMESĠ‖ adlı tez çalıĢması aĢağıdaki jüri tarafından oy birliği/oy çokluğu ile Bursa Uludağ Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Mimarlık Anabilim Dalı‘nda YÜKSEK LĠSANS TEZĠ olarak kabul edilmiĢtir. DanıĢman : Prof. Dr. Filiz ġENKAL SEZER BaĢkan: Prof. Dr. Filiz ġENKAL SEZER 0000-0002-8376-5177 Uludağ Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi, Yapı Bilgisi Anabilim Dalı Üye : Prof. Dr. RuĢen YAMAÇLI 0000-0001-9659-9246 EskiĢehir Teknik Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi, Bina Bilgisi Anabilim Dalı Üye : Doç. Dr. Rengin BEÇEREN ÖZTÜRK 0000-0001-6259-3364 Uludağ Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi, Yapı Bilgisi Anabilim Dalı Yukarıdaki sonucu onaylarım Prof. Dr. Hüseyin Aksel EREN Enstitü Müdürü 13/08/2021 B.U.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, tez yazım kurallarına uygun olarak hazırladığım bu tez çalıĢmasında;  tez içindeki bütün bilgi ve belgeleri akademik kurallar çerçevesinde elde ettiğimi,  görsel, iĢitsel ve yazılı tüm bilgi ve sonuçları bilimsel ahlak kurallarına uygun olarak sunduğumu,  baĢkalarının eserlerinden yararlanılması durumunda ilgili eserlere bilimsel normlara uygun olarak atıfta bulunduğumu,  atıfta bulunduğum eserlerin tümünü kaynak olarak gösterdiğimi,  kullanılan verilerde herhangi bir tahrifat yapmadığımı,  ve bu tezin herhangi bir bölümünü bu üniversite veya baĢka bir üniversitede baĢka bir tez çalıĢması olarak sunmadığımı beyan ederim. 13/08/2021 Safiyye ġahin Ġç Mimar ÖZET Yüksek Lisans Tezi BETONARME SĠSTEMLE ĠNġA EDĠLEN KONUTLARDA KULLANILAN DÖġEME KAPLAMA MALZEMELERĠ VE BU MALZEMELERĠN ĠNSAN SAĞLIĞI AÇISINDAN ĠRDELENMESĠ Safiyye ġAHĠN Bursa Uludağ Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Mimarlık Anabilim Dalı DanıĢman: Prof. Dr. Filiz ġENKAL SEZER DöĢeme kaplama malzemeleri, yapı içerisinde yaĢanabilir sağlıklı ortamın oluĢturulmasında büyük pay sahibidir. Bu sebeple betonarme sistemle inĢa edilmiĢ konut yapılarında kullanılan döĢeme kaplama malzemeleri incelenerek insan sağlığına etkilerinin ortaya konması gerekmektedir. Bu tez döĢeme kaplama malzemelerini tanıtmak ve bu malzemelerin insan sağlığı üzerindeki etkilerini ortaya koyarak değerlendirmek üzere sunulmaktadır. Bu tezin giriĢ bölümünde çalıĢma hakkında genel bilgi verilmektedir. Tezin kuramsal temeller ve kavramlar bölümünde, döĢeme kaplama malzemeleri ve altlıklar tanıtılmıĢtır. Tezin materyal ve yöntem bölümünde, "Science Direct" veri tabanında arama yapılmıĢ, konuyla ilgili makaleler, içerik analizi yöntemiyle değerlendirilmiĢtir. Tezin bulgular ve tartıĢma kısmında ulaĢılan makaleler; gazlar, parçacıklar ve radyoaktivite baĢlıkları altında incelenmiĢtir. Tezin sonuç bölümünde, yapılan içerik analizi sonucunda kullanılan döĢeme kaplama malzemelerinin dolaylı ya da doğrudan insan sağlığı üzerinde çeĢitli olumsuz etkiler oluĢturabileceği görülmüĢ ve bu etkilerin en aza indirilebilmesi için kullanılacak malzemenin seçimi ile ilgili öneriler sunulmuĢtur. Anahtar Kelimeler: DöĢeme kaplama malzemesi, konut, insan sağlığı. 2021, viii + 180 sayfa. i ABSTRACT MSc Thesis FLOOR COATING MATERIALS USED IN HOUSES CONSTRUCTED WITH CONCRETE SYSTEM AND THE EXAMINATION OF THESE MATERIALS IN TERMS OF HUMAN HEALTH Safiyye ġAHĠN Bursa Uludag University Graduate School of Natural and Applied Sciences Department of Architecture Supervisor: Prof. Dr. Filiz ġENKAL SEZER Floor covering materials have a great share in creating a livable and healthy environment in the building. For this reason, it is necessary to examine the floor covering materials used in residential buildings built with a reinforced concrete system and to reveal their effects on human health. This thesis is presented to introduce floor covering materials and to evaluate the effects of these materials on human health. In the introduction part of the thesis, general information about the study is given. In the theoretical foundations and concepts section of the thesis, flooring covering materials and substrates are introduced. In the material and method part of the thesis, a search was made in the "Science Direct" database, and the articles related to the subject were evaluated by content analysis method. The articles reached in the findings and discussion part of the thesis were examined under the headings of gases, particles and radioactivity. In the conclusion part of the thesis, as a result of the content analysis, it has been seen that the floor covering materials used can cause various negative effects on human health, either directly or indirectly, and suggestions for the selection of the material to be used in order to minimize these effects are presented. Key words: Floor covering material, housing, human health. 2021, viii + 180 pages. ii ÖNSÖZ ve TEġEKKÜR Yüksek Lisans sürecimin de her türlü yol gösterici olan, pozitif tavrıyla beni cesaretlendiren, bilgi birikimiyle çalıĢmama farklı perspektiflerden bakmamı sağlayan, beraber çalıĢmaktan ve her zaman öğrencisi olmaktan gurur duyduğum çok değerli danıĢman hocam Sayın Prof. Dr. Filiz ġENKAL SEZER‘e içtenlikle ve minnetle teĢekkürlerimi sunarım. Yoğun çalıĢmalarım sırasında sabır gösteren, desteğini hiçbir zaman esirgemeyen, ruh halimin kötü olduğu zamanlarda motive eden ve her fırsatta bana inandığını gösteren sevgili eĢim Mustafa Ensar ġAHĠN‘e, sürekli çalıĢmama izin verdiği için güzel kızım Erva ġAHĠN‘e, her koĢulda beni destekleyen canım annem Nevin YILDIZ‘a, desteğini esirgemeyen dostlarıma ve aileme sevgilerimi ve teĢekkürlerimi sunarım. Safiyye ġAHĠN Ġç Mimar 13/08/2021 iii ĠÇĠNDEKĠLER Sayfa ÖZET.................................................................................................................................. i ABSTRACT ...................................................................................................................... ii ÖNSÖZ ve TEġEKKÜR .................................................................................................. iii SĠMGELER ve KISALTMALAR DĠZĠNĠ ....................................................................... v ġEKĠLLER DĠZĠNĠ .......................................................................................................... vi ÇĠZELGELER DĠZĠNĠ .................................................................................................. viii 1. GĠRĠġ ............................................................................................................................ 1 2. KURAMSAL TEMELLER ve KAYNAK ARAġTIRMASI ....................................... 3 2.1. Konutlarda Kullanılan DöĢeme Kaplama Malzemeleri ............................................. 3 2.1.1. Çimento esaslı döĢeme kaplamaları ........................................................................ 4 2.1.2. Doğal taĢ esaslı döĢeme kaplamaları .................................................................... 23 2.1.3. Toprak esaslı döĢeme kaplamaları ........................................................................ 32 2.1.4. AhĢap esaslı döĢeme kaplamalar .......................................................................... 40 2.1.5. Cam esaslı döĢeme kaplamalar ............................................................................. 46 2.1.6. Polimer esaslı döĢeme kaplamalar ........................................................................ 55 2.2. Konutlarda Kullanılan DöĢeme Altlıkları Ve Malzemeleri ..................................... 64 2.2.1. Bağlayıcı amaçlı döĢeme altlıkları ........................................................................ 65 2.2.2. AhĢap esaslı döĢeme altlıkları ............................................................................... 70 2.2.3. Hafif dolgulu döĢeme altlıkları ............................................................................. 76 2.2.4. Yalıtım amaçlı döĢeme altlıkları ........................................................................... 81 3. MATERYAL ve YÖNTEM ........................................................................................ 89 3.1. DöĢeme Kaplama Malzemelerinin Ġnsan Sağlığına Etkileri Üzerine Yapılan Yayınlar ........................................................................................................................... 89 3.2. DöĢeme Kaplama Malzemelerinin Ġnsan Sağlığına Etkileri Üzerine Yapılan Yayınların Ġçerik Analizi................................................................................................. 94 4. BULGULAR ve TARTIġMA ................................................................................... 129 5. SONUÇ ..................................................................................................................... 151 KAYNAKLAR ............................................................................................................. 154 iv SĠMGELER ve KISALTMALAR DĠZĠNĠ Simgeler Açıklama CO Karbonmonoksit CO2 Karbondioksit Cm Santimetre °C Santigrat Derece Mm Milimetre NaCI Sodyum klorür Ni Nikel Sr Stronsiyum SiC Silisyumkarbür SiO2 Silisyum Dioksit Kısaltmalar Açıklama AB Avrupa Birliği A.B.D Amerika BirleĢik Devletleri ASHRAE Amerikan Isıtma Soğutma ve Ġklimlendirme Mühendisler Derneği ASTM American Society for Testing and Materials EPA Çevre Koruma Ajansı EPS Expanded Polystyren Foam KDDM Kontrollü DüĢük Dayanımlı Malzeme M.Ö Milattan Önce M.W Mineral Yün PM Partikül Madde PVA Polyvinil Alkol PVB Polivinil Butral PVC Polivinil Klorür XPS Ekstrüde Polistiren VOC Uçucu organik bileĢikler TSE Türk Standartları Endüstrisi TÜĠK Türkiye Ġstatistik Kurumu v ġEKĠLLER DĠZĠNĠ Sayfa ġekil 2.1. Terrazzo süpürgelik detayı .............................................................................. 11 ġekil 2.2. Terrazzo zemin detayı ..................................................................................... 12 ġekil 2.3. Terrazzo zemin detayı ..................................................................................... 13 ġekil 2.4. Terrazzo zemin uygulama örnekleri ............................................................... 14 ġekil 2.5. Terrazzo zemin örnekleri ................................................................................ 14 ġekil 2.6. Terrazzo zemin örnekleri ................................................................................ 15 ġekil 2.7. Dökme mozaik desen çalıĢması ...................................................................... 15 ġekil 2.8. Karo mozaik .................................................................................................... 16 ġekil 2.9. Dökme (terrazzo) karo zemin detayı............................................................... 16 ġekil 2.10. Kastamonu arkeoloji müzesi yer karoları ..................................................... 17 ġekil 2.11. Galatasaray lisesi yer karoları ...................................................................... 17 ġekil 2.12. Büyükada iskelesi yer karosu ....................................................................... 18 ġekil 2.13. Karosiman renkli katmanları......................................................................... 19 ġekil 2.14. Karosiman renkli katmanın üretim aĢaması .................................................. 19 ġekil 2.15. Karosiman döĢeme kaplama detayı .............................................................. 20 ġekil 2.16. Karosiman uygulama .................................................................................... 21 ġekil 2.17. Karosiman ..................................................................................................... 22 ġekil 2.18. Karosiman çalıĢması ..................................................................................... 22 ġekil 2.19. M.Ö çağlarda doğal taĢ kullanımı Göbeklitepe ............................................ 24 ġekil 2.20. M.Ö. çağlarda doğal taĢ kullanımı Stonehenge ............................................ 25 ġekil 2.21. M.Ö doğal taĢ kullanımı Mısır piramitleri .................................................... 25 ġekil 2.22. Eski çağlarda doğal taĢ kullanımı Çin Seddi ................................................ 25 ġekil 2.23. Doğal taĢ döĢeme kaplama uygulama detayı ................................................ 27 ġekil 2.24. Doğal taĢ döĢeme kaplama uygulaması ........................................................ 28 ġekil 2.25. Mermer örneği .............................................................................................. 28 ġekil 2.26. Mermer örneği .............................................................................................. 29 ġekil 2.27. Mermer Örneği ............................................................................................. 30 ġekil 2.28. Granit örneği ................................................................................................. 30 ġekil 2.29. Granit örneği ................................................................................................. 30 ġekil 2.30. Traverten örneği ............................................................................................ 31 ġekil 2.31. Traverten örneği ............................................................................................ 31 ġekil 2.32. Arduvaz örneği ............................................................................................. 32 ġekil 2.33. Arduvaz örneği ............................................................................................. 32 ġekil 2.34. Eski çağlarda toprak malzemeler Mısır II. Ramses Tapınağı ....................... 33 ġekil 2.35. Eski çağlarda toprak malzemeler Meksika GüneĢ Piramidi ......................... 34 ġekil 2.36. Toprak esaslı döĢeme kaplama detayı .......................................................... 36 ġekil 2.37. Seramik uygulama örneği ............................................................................. 38 ġekil 2.38. Seramik uygulama örneği ............................................................................. 38 ġekil 2.39. Porselen karo örnekleri ................................................................................. 39 ġekil 2.40. Kadron üzeri lamba-zıvanalı ahĢap döĢeme uygulaması .............................. 40 ġekil 2.41. Çimento Ģap üzeri ahĢap parke uygulaması .................................................. 43 ġekil 2.42. AhĢap kaplama örnekleri .............................................................................. 43 ġekil 2.43. AhĢap kaplama örneği .................................................................................. 44 ġekil 2.44. Masif parke örneği ........................................................................................ 45 vi ġekil 2.45. Lamine parke kesiti ....................................................................................... 45 ġekil 2.46. Laminant parke uygulama ............................................................................ 46 ġekil 2.47. PaĢabahçe fabrikası 1934 .............................................................................. 48 ġekil 2.48. Lamine cam uygulaması ............................................................................... 50 ġekil 2.49. Cam parke uygulaması .................................................................................. 52 ġekil 2.50. Cam parke uygulaması .................................................................................. 52 ġekil 2.51. Lamine cam uygulaması ............................................................................... 53 ġekil 2.52. Lamine cam uygulaması ............................................................................... 54 ġekil 2.53. Lamine cam uygulaması ............................................................................... 54 ġekil 2.54. Lamine cam uygulaması ............................................................................... 55 ġekil 2.55. Kauçuk uygulaması ....................................................................................... 59 ġekil 2.56. Epoksi uygulaması ........................................................................................ 60 ġekil 2.57. Epoksi uygulaması ........................................................................................ 61 ġekil 2.58. Epoksi uygulaması ........................................................................................ 61 ġekil 2.59. Linolyum uygulama örneği ........................................................................... 62 ġekil 2.60. Linolyum uygulama örneği ........................................................................... 63 ġekil 2.61. Mantar döĢeme örneği ................................................................................. 64 ġekil 2.62. Mantar döĢeme örneği .................................................................................. 64 ġekil 2.63. Çimento Ģap kaplama uygulaması ................................................................ 68 ġekil 2.64. Çimento Ģap örneği ....................................................................................... 68 ġekil 2.65. Alçı Ģap örneği .............................................................................................. 69 ġekil 2.66. Manyezi Ģap kaplama döĢeme detayı ............................................................ 69 ġekil 2.67. Kör döĢeme üzerine ahĢap kaplama uygulaması .......................................... 74 ġekil 2.68. AhĢap lifli yonga levha uygulaması .............................................................. 75 ġekil 2.69. AhĢap kadran uygulaması ............................................................................. 76 ġekil 2.70. AhĢap kadran uygulaması ............................................................................. 76 ġekil 2.71. XPS örneği ................................................................................................... 86 ġekil 2.72. EPS örneği .................................................................................................... 86 ġekil 2.73. Cam yünü ...................................................................................................... 87 ġekil 2.74. TaĢ yünü ........................................................................................................ 88 ġekil 3.1. Yıllara göre yayın dağılımı……………………………………………......... 90 ġekil 3.2. Yazar sayısına göre yayın dağılımı ................................................................. 90 ġekil 3.3. Yazarların bağlı olduğu kurumlara göre yayın dağılımı ................................. 91 ġekil 3.4. Yayın türüne göre yayın dağılımı ................................................................... 91 ġekil 3.5. Yayınlandıkları dergiye göre dağılımları ........................................................ 92 ġekil 3.6. Yayınların ülkelere göre dağılımı ................................................................... 93 ġekil 3.7. Çevre, yapı ve insan uyumu Ģablonu .............................................................. 94 ġekil 3.8. Kapalı mekanlardan kaynaklanan hastalıkların tür ve oranları ...................... 95 vii ÇĠZELGELER DĠZĠNĠ Sayfa Çizelge 2.1. Konutlarda kullanılan döĢeme kaplama malzemeleri ................................... 4 Çizelge 2.2 Çimento esaslı döĢeme kaplamaları ............................................................... 4 Çizelge 2.3.Çimento esaslı malzemelerin analizi. ............................................................ 6 Çizelge 2.4.Çimento esaslı döĢeme kaplama malzemelerinin standartları ....................... 9 Çizelge 2.5. Konutlarda Kullanılan doğal taĢ esaslı döĢeme kaplama malzemeleri ....... 23 Çizelge 2.6. Doğal taĢ esaslı döĢeme kaplama malzemeleri standartları ........................ 29 Çizelge 2.7. Konutlarda kullanılan toprak esaslı döĢeme kaplama malzemeleri ............ 33 Çizelge 2.8. Toprak esaslı döĢeme kaplama malzemeleri standartları............................ 36 Çizelge 2.9. Konutlarda kullanılan ahĢap esaslı döĢeme kaplama malzemeleri ............. 40 Çizelge 2.10. AhĢap esaslı döĢeme kaplamalarındaki standartlar................................... 44 Çizelge 2.11. Konutlarda kullanılan cam esaslı döĢeme kaplama malzemeleri ............. 47 Çizelge 2.12. Cam esaslı döĢeme kaplamaları ile ilgili standartlar................................. 51 Çizelge 2.13. Konutlarda kullanılan polimer esaslı döĢeme kaplama malzemeleri ........ 56 Çizelge 2.14. Polimer esaslı döĢeme kaplama malzemelerin standartları ...................... 58 Çizelge 2.15. Konutlarda Kullanılan döĢeme altlıkları ve malzemeleri ......................... 65 Çizelge 2.16. Bağlayıcı amaçlı döĢeme altlık standartları .............................................. 67 Çizelge 2.17. Bağlayıcı amaçlı döĢeme altlıkları ............................................................ 66 Çizelge 2.18. AhĢap esaslı döĢeme altlıkları ................................................................... 70 Çizelge 2.19. AhĢap esaslı döĢeme altlık standartları ..................................................... 74 Çizelge 2.20. Hafif dolgulu döĢeme altlıkları ................................................................. 76 Çizelge 2.21. Uçucu küllerin inĢaat sektöründe kullanıldığı alanlar .............................. 79 Çizelge 2.22. Hafif dolgulu döĢeme altlık standartları ................................................... 80 Çizelge 2.23. Yalıtım amaçlı döĢeme altlıkları ............................................................... 82 Çizelge 2.24. Yalıtım amaçlı döĢeme altlık standartları ................................................. 85 Çizelge 3.1. Yapı malzemelerinin insan sağlığı üzerindeki etkileri …………………...96 Çizelge 3.2. DöĢeme kaplama malzemelerinde bulunan kirleticilerin sağlık üzerine etkileri ............................................................................................................................. 98 Çizelge 4.1. Literatürde geçen yayınların yüzdeleri ………………………………….129 Çizelge 4.2. Uçucu organik bileĢiklerin insan sağlığına etkisini ele alan makaleler .... 130 Çizelge 4.3. Zararlı doğal gazların insan sağlığına etkisini ele alan makaleler ............ 136 Çizelge 4.4. Organizmaların insan sağlığına etkisini ele alan makaleler ...................... 139 Çizelge 4.5. Asılı parçacıkların insan sağlığına etkisini ele alan makaleler ................. 142 Çizelge 4.6. Radyokatiflerin insan sağlığına etkisini ele alan makaleler. ..................... 144 Çizelge 4.7. Standartlara uygun Ģekilde üretilemeyen ve doğru uygulanmayan döĢeme kaplama malzemelerinin insan sağlığına olası etkisi .................................................... 148 viii 1.GĠRĠġ GeliĢen teknoloji insanların yaĢamlarını sağlıklı ve konforlu bir Ģekilde sürdürmeleri için çalıĢmaktadır. Bu sebepten insan sağlığına zarar vermeyen materyallerin geliĢimi ön plana çıkmaktadır. Özellikle nüfus yoğunluğunun arttığı bölgelerde konut ihtiyacı ve malzemenin önemi artmaktadır. TÜĠK (Türkiye Ġstatistik Kurumu) tarafından 2020 yılında yapılan araĢtırmada, kentsel ve kırsal nüfus oranlarına göre Türkiye‘de %92,8 oranındaki nüfus kentsel alanlarda yaĢamaktadır (Anonim 2021a). TÜĠK tarafından 2021 yılında yapılan baĢka bir araĢtırmada, yapı ruhsatına göre kullanma amacı ve taĢıyıcı sistem raporunda ikamet amaçlı yapılan binaların %98‘ini betonarme yapılar oluĢturmaktadır (Anonim 2021b). KentleĢme yoğunluğunun çok olduğu alanlarda, nüfusun büyük çoğunluğu vakitlerinin önemli miktarını kapalı mekanlar da geçirmektedir. Ġnsanların yaĢam alanları olan kapalı ortamların daha sağlıklı ve konforlu bir hale getirilmesi en temel düĢünce olmaktadır. Ġnsanların sağlıklarına zarar vermeyecek yapıları tercih etmeleri kaçınılmaz bir gerçektir. Yapılar insanların gereksinimlerini karĢılamak için yapılmıĢtır. Kullanıcıların gereksinimleri dıĢ dünya ile bağlantılı olarak iç dünyaya yani yaĢam alanlarının iç niteliklerine yansımaktadır. Kullanıcı gereksinimlerine göre yapılanması amaçlanan yapılar kullanıcı gereksinimlerini karĢılayamazsa bu durum kullanıcı da çeĢitli biyolojik ve psikolojik sorunlara neden olabilmektedir. Yapıların inĢası esnasında seçilen çeĢitli malzemelerin kiĢi sağlığına olumsuz etkilere sebep olabilmektedir. SeçilmiĢ olan malzemelerin insan sağlığını doğrudan etkileyebileceği gibi çeĢitli bozunum, salınımlar ve değiĢimlerle dolaylı yoldan da etkileyebilmektedir. Yapı malzemelerinin doğru Ģekilde seçilmemesi ve gerekli önlemlerin alınmaması çeĢitli hastalıklara sebep olabilmektedir. 1 Tercih edilen malzemelerin seçimi sırasında dikkat edilecek hususların baĢında; insan, hayvan ve çevre sağlığına zarar vermemesi gerekmektedir. Belirli standartlarda üretilmesi gerekmektedir. Bunun takibinin kolay yapılması için sertifika sistemleri kullanılmaktadır. Yaygın olarak kullanılanı CE belgesi olduğu bilinmektedir. CE iĢareti kısaca Ġngilizce ifade olarak anlamı, "Conformite European" kelimelerinin baĢ harflerinden oluĢturulmuĢ ve Türkçe, "Avrupa Standartlarına Uygunluk" manasına gelmektedir. CE iĢareti; bir kalite simgesi olmayıp üzerine iliĢtirildiği ürünün ilgili yönetmeliğin tüm gereklerini karĢıladığı anlamına gelen ve Avrupa Birliği üyesi ülkeler arasında malların serbest dolaĢımını sağlamak amacıyla ortaya çıkan bir iĢarettir. AB üye ülkelerinde 1991 yılında kullanılmaya baĢladığı halde ülkemizde 2002‘de yayınlanan Yapı Malzemeleri Yönetmeliği (89/106/AT) ile uygulanmaya baĢlanmıĢtır (Aydın 2014). Bu çalıĢmanın amacı; betonarme sistemle inĢa edilen konutlarda kullanılan döĢeme kaplama malzemesini tanıtmak, döĢeme kaplama malzemelerinin yapısında bulunan kirleticileri anlatmak ve döĢeme kaplama malzemelerinin direk veya dolaylı Ģekilde insan sağlığı üzerindeki etkileri değerlendirmektedir. Uluslararası dergilerde yayınlanan makaleler araĢtırılarak döĢeme kaplama malzemelerinin insan sağlığı ile iliĢkisi bulunmaya çalıĢılmıĢtır. Literatür taraması sonucunda bulunan makaleler ilgi alanlarına göre sınıflandırılmıĢ ve istatistiksel yorumlar katılmıĢtır. Dünya da son dönemde hızla yayılan salgın hastalık kapalı alanların önemini çokça ortaya çıkararak araĢtırmanın daha da önemli hale gelmesini sağlamıĢ fakat araĢtırmada kullanılması planlanan anket yönteminin pandemi koĢullarında riskli bir yöntem olduğu düĢünülerek tercih edilemeyecek olmasına da neden olmuĢtur. Kullanıcılarla yapılacak anket yöntemi yerine içerik analizi tercih edilecek olsa da dünyada yaĢanan olağanüstü durumlar araĢtırmanın tüm insanlık için önemini oldukça arttırmıĢtır. Bu bağlamda, literatür taraması ve içerik analizinden elde edilen bilgilerle değerlendirilmiĢ ve ortaya çıkan bulgular okuyucunun dikkatine sunulmuĢtur. 2 2. KURAMSAL TEMELLER ve KAYNAK ARAġTIRMASI Bu bölümde çalıĢmanın temelini oluĢturan konutlarda kullanılan döĢeme kaplama malzemelerine, konutlarda kullanılan döĢeme altlıkları, malzemeleri ve döĢeme kaplama malzemelerinin ortaya çıkardığı kirleticilere iliĢkin kuramsal temeller ve kaynak araĢtırmalarına yer verilecektir. 2.1. Konutlarda Kullanılan DöĢeme Kaplama Malzemeleri AraĢtırmanın birinci bölümünde günlük yaĢantının büyük bir bölümünü geçirdiğimiz konutlarda kullanılan döĢeme kaplama malzemelerinin neler olduğu ne Ģekilde elde edildikleri tanıtılmıĢtır. DöĢeme kaplamaları, binalarda kullanıcıların farklı amaçlarla kullanım sağladıkları, yürüdükleri ve sürekli temasta bulunduğu bir yüzey oluĢturmaktadır. Ġnsanların sürekli temas halinde olduğu bir malzeme olduğundan detaylıca ele alınması oldukça önem arz etmektedir. Bu bölümde konutlarda kullanılan döĢeme kaplama malzemeleri; çimento esaslı döĢeme kaplama malzemeleri, doğal taĢ esaslı döĢeme kaplama malzemeleri, toprak esaslı döĢeme kaplama malzemeleri, ahĢap esaslı döĢeme kaplama malzemeleri, cam esaslı döĢeme kaplama malzemeleri ve polimer esaslı döĢeme kaplama malzemeleri olarak 6 baĢlık altında aĢağıdaki sıralamaya göre incelenecektir (Çizelge 2.1); • Tanım • Sınıflandırma • Tarihçe • Üretim Yöntemi • Özellikleri • Kullanılma ġekli ve Yeri • Ġlgili Standartlar 3 Çizelge 2.1. Konutlarda kullanılan döĢeme kaplama malzemeleri Konutlarda Kullanılan DöĢeme Kaplama Malzemeleri Çimento Doğal taĢ Toprak AhĢap Polimer Cam Esaslı Esaslı Esaslı Esaslı Esaslı Esaslı DöĢeme DöĢeme DöĢeme DöĢeme DöĢeme DöĢeme Kaplamalar Kaplamalar Kaplamalar Kaplamalar Kaplamalar Kaplamalar PiĢmiĢ Dökme Masif Cam Mermer Toprak Epoksi Mozaik Parke Parke Karolar Dökme Seramik Lamine Cam Granit Linolyum Karo Karolar Parke Mozaik Karosima Porselen Laminant Lamine Traverten Kauçuk n Karo karolar parke Cam Arduvaz Mantar 2.1.1. Çimento esaslı döĢeme kaplamaları • Tanım: Yapısında bağlayıcı olarak çimento içeren döĢeme kaplama malzemeleridir. Beton, dökme mozaik, karo mozaik bu çimento esaslı döĢeme kaplamalarında yer almaktadır (Çizelge 2.2). Çizelge 2.2. Çimento esaslı döĢeme kaplamaları Çimento Esaslı DöĢeme Kaplamalar Dökme Mozaik Dökme Karo Karosiman Karo 4 Çimento esaslı malzemeler ülkemizde ve dünyada en çok kullanılan yapı malzemeleridir. Yapıdaki kullanım amacına göre istenilen renk, doku ve desende yerinde veya fabrikasyon olarak üretilmektedir. Çimento esaslı döĢeme kaplamaları parça, bileĢen ve eleman olarak fabrikasyon, hazır üretilebildiği gibi yerinde dökme Ģeklinde de üretilmektedir. Hazır ürün olarak en çok kullanılan döĢeme kaplama malzemesi olarak kullanılmaktadır. Parça düzeyinde yapılan üretim ürününe karo denilmektedir. Ġçine katılan maddelere göre isim almaktadır; dökme mozaik(terrazzo), dökme karo (terrazzo karo), karosiman karo. Fabrikasyon üretim olduğu için istenilen boyutlarda biçim ve renklerde üretim mümkün olmaktadır (Arıoğlu ve ark. 2004). Uygulanması esnasında yapıĢtırma harcı ile döĢenmektedir. Uygulama yapılacak alan önce düzeltme Ģapı ile düzeltildikten sonra derzler verilerek uygulama yapılmaktadır. Derz verilmesinin en büyük sebebi malzemenin genleĢmesine olanak sağlanmak istenmesidir. Derzlerin renk seçenekleri çok olduğundan tasarımcı, uygulayıcı veya kullanıcının tercihine kalmaktadır (Sezici 2019). • Sınıflandırma: Çimentolar içerisinde bulunan ana madde ve katkı maddelerinin oranına göre sınıflandırılmaktadır. Farklı özelliklere sahip bağlayıcı malzeme ihtiyacı, çeĢitli özelliklere sahip çimento üretilmesindeki temel sebep olmaktadır (Eriç 2010). Terrazzo tabanların hammaddesini oluĢturan kireçtaĢı, insanın çok eski dönemlerden itibaren bildiği ve çok yönlü kullanımı olan bir malzemedir. Öncelikli olarak yapılarda bir inĢa malzemesi olarak kullanım görmüĢ, ardından kimya sektöründe dezenfektan olarak kullanılmıĢtır. KireçtaĢları kendi içerisinde; yüksek miktarda kalsiyum içermekte olan dolomitik kireçtaĢı ve kireçtaĢı genel anlamda 2 farklı sınıfa ayrılmıĢtır (Kılıç ve Anıl, 2006). Arıoğlu ve arkadaĢlarına göre; çimento esaslı kaplama malzemeleri genel olarak kullanım yeri, ürün çeĢidi, ürün boyutu, renklendirme yöntemi, doku-desen verme 5 yöntemi, üretim yöntemi, üretim düzeyine göre sınıflandırılmaktadır (Arıoğlu ve ark. 2004), ( Çizelge 2.3). Çizelge 2.3. Çimento esaslı malzemelerin analizi (Arıoğlu ve ark. 2004) Dökme Mozaik Dökme Karo Karosiman Karo Kullanım Yeri Ġç- dıĢ döĢeme Ġç- dıĢ döĢeme Ġç- dıĢ döĢeme kaplaması kaplaması kaplaması Ürün ÇeĢidi Boyalı-beyaz Boyalı-beyaz Boyalı-Çok renkli çimentolu çimentolu Boyalı Desenli Boyasız-normal Boyasız-normal Boyasız çimentolu çimentolu Boyasız-beyaz Boyasız-beyaz çimentolu çimentolu Ürün Boyutu DeğiĢken 20x20 cm 20x20 cm 40x40 cm 40x40 cm d:2,5-4 cm d:2,5-4 cm Renklendirme Renkli agrega Üretim sırasında Üretim sırasında Yöntemi kırıkları, renk pigmentlerinin renk pigmentlerinin çimento çimento hamuruna çimento hamuruna hamuruna renk katılması ile katılması ile katılması ile Doku-Desen Döküm+ Döküm sırasında Döküm sırasında Verme Yöntemi Parlatma + parlatma + parlatma /yıkama ile Üretim Yöntemi Yerinde üretim: Ön üretimli: kalıp Ön üretimli: kalıp kalıp + pres +pres +pres Üretim Düzeyi BileĢen Parça Parça • Tarihçe: Çimento‘nun yapı inĢasında kullanılacak malzemelerden sayılması 19. yüzyılın baĢlarına dayanmaktadır. Dünya‘da çimentonun patenti ilk kez 1700‘lü yılların sonlarına doğru alınmıĢtır. Fakat seri üretime geçiĢi 1800‘lü yıllarda Ġngiltere‘de bir duvar ustası olan Joseph Aspdin‘in hazırlamıĢ olduğu ince tanecikli kalker ve kil karıĢımını piĢirdikten sonra öğütüp bağlayıcı yeni bir ürünü elde etmesiyle baĢlamıĢtır. Bu bağlayıcı maddeye ―Portland Çimentosu" adı verilmiĢtir (Anonim 2021c). 6 Dünya‘da ilk kez Güney Fransa dolaylarında karo üretimine baĢlanmıĢ ve kısa süre içerisinde Marsilya‘dan Lyon‘a kadar yayılmıĢtır. Bir iki yıl içerisinde de Portekiz ve Ġspanya gibi birçok komĢu ülkeye geçmiĢtir. 1870 yılından itibaren Selanik, Napoli, Cenova, Lizbon ve Barselona Ģehirleri desenlerde özgünleĢerek en güzel örnekleri üretmiĢlerdir. Ülkemizde ise 1850‘lerden sonra Ermeni ve Rum ustalar bu iĢi ustalıkla icra etmiĢlerdir. Ġstanbul baĢta olmak üzere çeĢitli Anadolu Ģehirlerinde karo çini adına güzel örnekler vermiĢlerdir. Malzemeye verilen Rum karosu adı da buradan gelmektedir. Karo çini üretimini Rumlar haricinde, yapı zanaatlarında kendilerini geliĢtiren Ermeni ustalar da yapmaktadır (Uçar 2014). Tarihin en eski doğa dostu zemin kaplama ürünü Terrazzo‘nun ilk olarak Venedik ilinde ortaya çıktığı tahmin edilmektedir. ĠnĢaatlarda granit ve mermerden dökülmekte olan taĢ parçalarını değerlendirmek amacıyla, taĢ parçalarının çimento harcının içine karıĢtırarak dekoratif bir yüzey elde edilmiĢtir. Bu yöntem asırlarca kullanılmıĢtır (Anonim, 2021d). • Üretim Yöntemi: Çimento esaslı malzemelerin içerisinde; ince kum, mermer tozu, çimento, doğal boyalar ve renk vermesi için ince Ģekilde öğütülen doğal taĢlar (kalsit, bazalt, granit, kuvars vb.) kullanılmaktadır. DöĢeme kaplama malzemesi olarak tercih edildiğinde iç ve dıĢ mekân da dayanıklı olduğu için kolaylıkla kullanılmaktadır. Ürün boyutları dökme mozaikte uygulanan alana göre belirlenirken, karo mozaikte ve karosiman karolarda genellikle 20x20, 40x40 cm ölçülerinde ve 2,5 cm-4 cm kalınlığında üretilmektedirler (Toydemir ve ark. 2011). Çimento esaslı kaplamaların renklendirilmesi karo mozaik ve karosiman mozaikte; çimento hamuruna pigment eklenmesiyle sağlanmaktadır. Dökme mozaikte ise hamurun renklendirilmesine ek olarak içerisine katılan renkli agregalar katılarak sağlanmaktadır (Arıoğlu ve ark. 2004). Dökme mozaik yerinde uygulama Ģeklinde tek parça olarak döküldüğü gibi aralarına genleĢmeden dolayı t metal Ģeritler ile uygulanmaktadır. Bu metal Ģeritler desen yapma özgürlüğü sağlamaktadırlar. Karo mozaik ve karosiman ön üretimli hazırlanmaktadır. 7 Çelik kalıplar içerisinde yüksek basınçla sıkıĢtırılarak hazırlanan karoların aĢınma direnci yüksek ve su emmesi az olmaktadır (Toydemir ve ark. 2011). • Özellikleri: Çimento esaslı malzemeler, ülkemizde ve dünyada en çok kullanılan yapı malzemeleridir. Tercihe göre renk, doku ve desende üretilebilen yerinde uygulanabilen veya prefabrik olarak üretilebilen yapı malzemesidir. Yapılarda hem taĢıyıcı hem de koruyucu malzeme olarak kullanılmaktadır. Bu malzemenin; istenilen etkiyi vermesi, gerçek malzeme görüntüsünü hesaplı Ģekilde sağlaması, sağlık açısından derzlerinin olmaması ama istenildiği takdirde bu etkinin sağlanabilmesi, yoğunluğundan dolayı su emiciliğinin az olması ve hijyenin kolay sağlanması bakım-onarım konusunda avantajları öne çıkmaktadır. Teknolojinin ilerlemesi ile birlikte üründe çeĢitlilik artmıĢtır (Arıoğlu ve ark. 2004). • Yapıdaki Kullanılma ġekli ve Yeri: 20. yüzyıl baĢlarından beri çimento yapılarda sıva, harç, beton ve özel beton Ģeklince çeĢitli alanlarda kullanılmaktadır. Yapıda tercih edilen çimentonun kullanım yerine ve ortam Ģartlarına göre seçilmesi önem arz etmektedir. Çimento esaslı malzemeler hazır olarak parça, bileĢen, eleman olarak üretildiği gibi yerinde dökme Ģeklinde de uygulanmaktadır. Fabrikasyon olarak en çok kullanılan döĢeme kaplamaları ve merdiven basamakları tercih edilmektedir. Üretim konusunda yelpazesi çok geniĢtir, istenilen renk doku ve boyutlarda üretilmektedir. Çimento esaslı malzemeler ayrıca bitirme malzemesi olarak üretilebildikleri gibi taĢıyıcı olarak da üretilmektedir. BileĢen olarak hazır üretilen hazır elemanlar, hazır parapetler, denizlikler, merdiven basamakları üretilmektedir. Merdiven basamakları en çok tercih edilen bileĢendir. Dekoratif panolar ve hazır prekast duvar panelleri hazır eleman Ģeklinde üretilen çeĢitlerindendir (Arıoğlu ve ark. 2004). • Ġlgili Standartlar: Çimento esaslı kaplamalara ait standartlar Çizelge 2.4‘te gösterilmektedir. 8 Çizelge 2.4. Çimento esaslı döĢeme kaplama malzemelerinin standartları , a) Dökme mozaik Türkiye dıĢındaki ülkelerde Terrazzo olarak adlandırılan yer döĢeme malzemesi Türkiye'de dökme mozaik olarak isimlendirilmektedir. Terrazzo (Dökme Mozaik), her türlü küçük çakıl, çimento ve mermer unu bağlayıcı ile karıĢtırılmıĢ bir harçtır. Ġçine katılan kırma taĢın boyutu, rengi ve yapıĢtırıcısı yüzey renginde belirleyici rol oynamaktadır. Terrazzo, tasarımda esneklik kazandırmasından dolayı çokça tercih edilmektedir. Paledyan (Palladiana) döĢeme ise kırık veya kesilmiĢ mermer parçalarının 9 tasarım doğrultusunda yerleĢtirilerek içlerine daha küçük parçalar ile doldurulması ve aralarına bağlama harcı dökülmesi Ģeklinde uygulanmaktadır. Dökme mozaik, bazalt, mermer, granit gibi doğal taĢlara çimento ve boya ilave edilerek karıĢtırılmasıyla ortaya çıkarılmaktadır. Kırma taĢların rengi kullanılan malzemenin rengi, boyutu ve yapıĢtırmak için kullanılan bağlayıcının türüne göre belirlenmektedir (Sümer 2011). Klasik terrazzo, agrega adı verilen mermer parçaları ve matris adı verilen çimentolu bir bağlayıcı madde karıĢımıdır. Esnek ve iç ve dıĢ mekanlarda kullanılabilir. Terrazzo uygulaması içerisinde kullanılan agregalar mermer, bazalt, granit, ayna, renkli cam, midye kabukları ve çeĢitli agregalar ile sağlam maddelerin bulunduğu karıĢımın reçine esaslı bağlayıcı ile karıĢtırılarak yerinde dökme uygulamasıdır. Terrazzo, yerinde döküm aĢamasından sonra özel silim makineleri ile canlı muazzam bir sonuç elde edilir. 21. yüzyıl baĢlarında yaĢanan teknolojik geliĢmeler ve elektrikli mikser aletlerin kullanılmasının yaygınlaĢması ile uygulama aĢaması kolaylaĢmıĢtır. Böylece hemen hemen tüm zemin kaplamalarında tercih edilen terrazzo kaplamalar, optimum dayanıklılık, görüntü estetiği ve düĢük bakım maliyeti ile çevre dostu bir zemin kaplama malzemesi olarak hayatımıza girmiĢtir. Yüzyıllardır iç mekân zemin kaplamalarında tercih edilen terrazzo, uzun ömürlü, dekoratif ve çok hızlı uygulanabilir olması nedeniyle doğa dostu bir yapı malzemesi olarak kullanılmaya devam etmektedir. Bununla birlikte sunduğu sınırsız renk ve desen seçeneğiyle de ön plana çıkan terrazzo kaplama malzemeleri, sıra dıĢı tasarımlar ve hayranlık uyandıran desenleriyle mimarların en gözde yapı malzemeleri arasında kendine yer edinmiĢtir (Anonim 2021c). Dökme mozaik döĢeme kaplamasının bakımları yapıldığı sürece toz üretmeyen, cilası ve temiz tutulursa elektrik akımına direnç gösteren bir döĢeme kaplama malzemesidir. Ġçeriğine katılan malzeme seçenekleri değiĢik etkiler sağlanabilmektedir. Bu 10 3 kaplamanın aĢınma az yoğunluğu 2000 kg/m , basınç dayanımı 20 MPa, eğilme dayanımı ise 3 MPa'dır. Yoğunluğunun yüksek olması sebebi ile su dayanımı yüksektir. Sert bir malzeme olduğundan gürültü üretmekte ve darbe sesini iletmektedir. Ayrıca terrazzo kaplamaların duvar ve döĢeme birleĢimlerinde devam eden formunu koruduğu için hijyen ve temizlik konusunda artı özellik sağlamaktadır (Toydemir ve ark. 2011), (ġekil 2.1). ġekil 2.1. Terrazzo süpürgelik detayı (ġahin 2021) Dökme mozaik; çimento ve mozaik parçalarının harmanlanmasıyla oluĢturulan döĢeme kaplamasıdır. Yapılacak iĢlemin yere tutunmasını kolaylaĢtırmak için öncesinde iĢlem yapılacak zemine yaklaĢık 2-2,5 cm kadar Portland çimentosu dökülerek altlık oluĢturulmaktadır. Üzerine hazırlanmıĢ karıĢım dökülür ve preslenerek kurumaya bırakılmaktadır. Yüzey kuruduktan sonra yapılan aĢındırma iĢlemi ile içerisine katılmıĢ tanecikler ortaya çıkartılmaktadır. Koruyuculuğunu sağlamak ve parlak görünüm elde etmek için cilalama iĢlemi yapılmaktadır (Arıoğlu ve ark. 2004), (ġekil 2.2). . 11 ġekil 2.2. Terrazzo zemin detayı (ġahin 2021) Dökme mozaik kaplama; alt ve üst olmak üzere iki ayrı aĢamada yapılmaktadır. Alt katman üstüne gelecek hamurun zemine tutunmasını sağlamak için yerleĢtirilmektedir. Üst katman ise görünen kısmı oluĢturduğu için renk ve katkılar bu aĢamada kullanılmaktadır. Kullanılan malzeme çeĢidi; renk, yükseklik, aĢınmaya karĢı direnç gibi yeni özellikler kazandırmaktadır. Terrazzo ile her türlü Ģekil ve desen yapılabilir. Ġçerisinde bakteri bulundurmayan bir kaplamadır. Maliyeti oldukça düĢüktür. Genellikle görünüĢ olarak soğuktur. Temizlik maddelerine dayanıklıdır ve ses yalıtımı sağlamaz. Kullanım aĢamasında aĢınma yaĢamamak için darbelere karĢı korunması gerekmektedir. Uzun ömürlü olması açısından en önemli husus zeminin temiz tutulmasını sağlamaktır. Günlük temizlik ıslak ve kuru iĢlemlere uygun olacak Ģekilde aĢındırıcı malzeme kullanılmadan yapılmalıdır. Dökme mozaik; yerinde dökme metodu ile düzeltme harcı üzerine 2,5-5 cm kalınlıkta olacak Ģekilde derz bırakılarak döĢenen, döküldükten 3-5 gün sonra karborondum (silisyumkarbür (SiC)) disklerle silmeye tabi tutularak desen ortaya çıkartılmaktadır. Son olarak cila uygulaması yapılarak iĢlem tamamlanmaktadır (Eriç 2010), (ġekil 2.3). 12 ġekil 2.3. Terrazzo zemin detayı (Anonim 2020b) Terrazzo kaplama öncesi zemin temizlenir ardından verilmek istenen Ģekil için metal Ģeritler sabitlenmektedir. Tasarıma katılacak olan mineral taĢlar seçilerek karıĢtırma tamburuna eklenir mozaik hamurunun içine eklenmektedir. Uygulama yapılacak yüzeye 2,5 cm Portland çimentosu yerleĢtirilir üzerine daha önce karıĢtırmıĢ olduğumuz terrazzo harcı dökülmekte ve mala yardımı ile düzeltilmektedir. Düzeltme helikopteri ile düzeltme sağlanmaktadır. Ardından kurumaya bırakılmaktadır. Ġstenilen kuruluğa ulaĢtıktan sonra aĢındırma iĢlemi yapılmakta ardından cila yapılarak istenilen sonuca ulaĢılmaktadır (Arıoğlu ve ark. 2004), (ġekil 2.4). Terrazzo hijyeniktir. Günümüzde kullanılan çoğu malzeme iç ortama zararlı salınımlar yapmaktadır. Terrazzo yapısının yoğun olmasından dolayı zararlı maddeler barındırmamaktadır. Yüzeyinde bakteriler ve mikrobik canlıların barınmasına ortam sağlamadığı için hijyenin önemli olduğu mekanlarda kullanılmaktadır (Anonim, 2021d), (ġekil 2.5). Amerika BirleĢik Devletleri ve birçok Avrupa ülkesinde; özellikle hastanelerde kullanılması zorunlu tutulan terrazzo ürünlerin, anti-bakteriyel özelliğinden dolayı insan sağlığını tehdit eden salgınların yayılmasını önleyici etkisi olduğu da ispatlanmıĢtır (Anonim 2021e). 13 ġekil 2.4. Terrazzo zemin uygulama örnekleri (Anonim 2020c) ġekil 2.5. Terrazzo zemin örnekleri (Anonim 2020j, Anonim 2020k, Anonim 2020l) Terrazzo‘nun bileĢenleri renkli agrega kırıkları, çimento hamuru ve renklendirici maddelerdir. Ġç ve dıĢ döĢeme kaplamalarında tercih edilmektedir (Arıoğlu ve ark. 2004), (ġekil 2.6, ġekil 2.7). 14 ġekil 2.6. Terrazzo zemin örnekleri (Anonim 2020d, Anonim 2020e, Anonim 2020f) ġekil 2.7. Dökme mozaik desen çalıĢması (Anonim 2020g, Anonim 2020h, Anonim 2020i) b) Dökme (Terrazzo) karo Dökme (terrazzo) karo, her türlü küçük çakıl, çimento ve mermer unu bağlayıcı ile karıĢtırılmıĢ bir harçtır. Ġçine katılan kırma taĢın boyutu, rengi ve yapıĢtırıcısı yüzey renginde belirleyici rol oynamaktadır. Karo mozaik hazır kalıplara dökülerek üretilmektedir (Sümer 2011). DeğiĢik boyutlarda kırılmıĢ mermer veya doğal taĢların, çimento ve su hamuruna katılarak elle edilen malzemenin yüksek basınç ile sıkıĢtırılmasının ardından silim taĢlarıyla silinerek kullanıma uygun biçime getirilen içine katılan malzemelere göre farklı renk ve desenlerde üretilen döĢeme kaplama malzemesine dökme (terrazzo) karo denilmektedir (Anonim 2021e), (ġekil 2.8). 15 ġekil 2.8. Karo mozaik (Anonim 2020m, Anonim 2020n, Anonim 2020o) Uygulamada dökme karo veya karo mozaik olarak adlandırılır. Prefabrik olarak hazırlanan dökme karoların üretim aĢamasında elle veya makine ile preslenerek yapılmaktadır. AĢınma ve alt tabaka olmak üzere iki kattan oluĢmaktadır. Üst katmanda bulunan aĢındırma yüzeyi ortama 1 cm olacak Ģekilde ayarlanmaktadır. Ġçeriğinde çimento, boya, mermer tozu, taĢ kırıkları bulunmaktadır. Alt tabakada ise yaklaĢık 1,5-3 cm kalınlıkta olmakta ve içeriğinde normal çimento ve diĢli kum kullanılmaktadır. Boyut olarak genellikle 20x20, 25x25, 30x30, 40x40 cm tercih edilmektedir (Toydemir ve ark. 2011), (ġekil 2.9). ġekil 2.9. Dökme (terrazzo) karo zemin detayı (ġahin 2021) c) Karosiman karo Karosiman karo; kalıplarda basınç etkisi ile sıkıĢtırılarak karo Ģeklinde üretilen içeriğinde çimento, su, renkli kalker veya mermer tozu bulunan yapı malzemesidir. 16 Çimento esaslı malzemelerden olan karo mozaik, boyut, doku-desen verme yöntemi, ürün çeĢidi, kullanım yerine göre sınıflandırılmaktadır. Karosiman ilk kez Güney Fransa‘da 1850‘li yıllarda üretilmiĢ deniz yolu ile Akdeniz ülkelerine yayılmıĢ oradan da tüm dünyaya yayılmıĢtır. Endüstri devrimi sonrasında seri üretime geçilmiĢ geniĢ portföy oluĢturmak için kataloglar hazırlanmıĢtır. Ülkemizde Avrupa ile bağlantılı olan ailelerin Bornova ve Buca‘da bulunan köĢklerinde görülmektedir. Kısa zamanda moda akımı haline gelen karosiman 19. yüzyılın ortalarında Selanik‘ten göçmüĢ ustalar tarafından baĢta Ġzmir ve Ġstanbul‗da üretilmeye baĢlanmıĢtır (Uçar 2014). Ülkemizin birçok Ģehrinde günümüze kadar ulaĢmıĢ birçok örneği bulunmaktadır. BaĢta TBMM, Ġstanbul‘da ise Dolmabahçe Sarayı, HaydarpaĢa Garı, Karaköy Sümerbank Binası, Büyükada Ġskelesi, Ġstanbul Üniversitesi, Galatasaray Lisesi, DarüĢĢafaka Lisesi, 1.Vakıf Han, KocataĢ Sait PaĢa Yalısı bulunmaktadır. ÇeĢitli illerimizdeki diğer örnekler ise Manisa Kırkağaç Hükümet Konağı, Ġzmir Amerikan Koleji, Konya OlgunlaĢma Enstitüsü, Mersin Valilik Binası, Muğla Atatürk Ġ Ö Okulu, Kastamonu Arkeoloji Müzesi‘dir (Anonim 2021f), (ġekil 2.10, ġekil 2.11, ġekil 2.12). ġekil 2.10. Kastamonu arkeoloji müzesi yer karoları (Anonim 2021f) ġekil 2.11. Galatasaray lisesi yer karoları (Anonim 2021g) 17 1960‘lı yıllara kadar popülaritesini korumuĢ yapılarda döĢeme ve cephelerde süsleme elemanı olarak kullanılmıĢtır. Yerine daha hesaplı olan granit, linolyum ve terrazzo kaplamalara bırakmıĢtır (Uçar 2014). ġekil 2.12. Büyükada iskelesi yer karosu (Anonim 2021h) Karosimanlar, mermer tozu, kuvars, çimento ve doğal pigmentlerin karıĢtırılarak hamur haline getirildikten sonra el yapımı kalıplarla tek tek desene göre dökülerek sıkıĢtırılması ile oluĢturulmaktadırlar. Ortalama ağırlıkları 2 kg, kalınlıkları 2 cm civarlarında olmaktadırlar. Karosiman 3 katmandan oluĢmaktadır. Ġlk yapılan katman renkli olan kısımdır yaklaĢık yarım cm yüksekliğinde yapılır içerisine Portland çimentosu mermer tozları ve doğal renkli pigmentler ile hazırlanan sıvı kıvamdaki malzeme belirlenen kalıplara dökülmektedir. Bu kalıplara kasavra denilmektedir. Renkli sıvı kıvamlı hamur döküldükten sonra kasavra dikkatli Ģekilde çıkarılmaktadır. ĠĢlem tamamlandıktan sonra gri Portland çimentosu ve kum karıĢımı dökülür bu karıĢım renklerin sabitlenmesi ve renkli kısımdaki fazla suyun atılmasını sağlamaktadır. En alt katman olarak gri Portland çimentosu normal çimento ve kumdan oluĢan hamur uygulanır. Bu katmanın gözenekli yapısı karosimanın uygulanma esnasında tutunmasını kolaylaĢtırmaktadır. Bu iĢlemlerin ardından hidrolik bir pres altında sıkıĢtırma yapılarak karosimanın yapısında bulunan su dıĢarı atılır ve katmanların birbiri ile kaynaĢması sağlanmaktadır. Presleme ardından bir gün dinlendirilen karolar su havuzlarında 1 saat bekletilmekte ardından 1 ay saklanmak üzere hava sirkülasyonu olan karanlık yerlerde bekletilerek kullanıma hazır hale getirilmektedirler. Genellikle 20x20 üretilmektedirler. Tercihlere göre istenilen ölçülerde üretilebilirler (Uçar 2014), (Anonim 2021i), (ġekil 2.13, ġekil 2.14). 18 ġekil 2.13. Karosiman renkli katmanları (Uçar 2014) Eski karolardan en büyük farkı, basınç dayanımı, standartlaĢtırılmıĢ agregalar ve doğal, yüksek performanslı pigment karıĢımlarıdır. Bu nedenle hem iç hem de dıĢ mekanlarda kullanılabilir (Anonim 2021i). ġekil 2.14. Karosiman renkli katmanın üretim aĢaması (Anonim 2021k) Karosiman karoların maliyetleri düĢüktür. Gözenek yapıları azdır. Cilayı kabul ederler. Dayanıklıdırlar. Sert yapıdadırlar. Kararlı yapıya sahip olmalarını sağlar çatlamalara karĢı dökme mozaikten daha dirençlidirler. Yağlardan ve asitlerden zarar görür. Bakım ve temizliği vakumlama, ıslak ve kuru paspaslama veya yıkama Ģekli ile yapılabilir. Asitli temizleyicilerden kaçınılmalıdır. Ġç ve dıĢ mekanlar da döĢeme kaplama malzemesi olarak kullanılmaktadırlar (Anonim 2021j). Karosiman; kum ve boyanın harmanlanıp karo Ģekli verilmesiyle üretilmiĢ zemin kaplama malzemeleridir. Karoların dayanımı arttırmak için üst tabakası 500 kg/m³, alt tabaka ise 250 kg/m³ dozunda harç kullanılarak üretilmektedir. Ġstenilen renk ve dokuyu sağlayabilmek için oksit boyalar kullanılmaktadır. Su emmesinin az, mukavemetinin yüksek olması için çelik kalıplara dökülerek yüksek basınç altında sıkıĢtırılarak üretilmektedir (ġekil 2.15). 19 ġekil 2.15. Karosiman döĢeme kaplama detayı (ġahin 2021) Karo mozaik, karosimana ikisinin de altta bir düzelme dolgu tabakası uygulanarak üzerine yerleĢtirme Ģeklinde uygulandığı için benzemektedir. Karo mozaiğin hazırlanması; içerisinde mermer tozları, taĢ parçaları, pigment maddeleri ile su karıĢımından oluĢan mozaik hamurunun kalıplar içine dökülerek preslenmesiyle oluĢturulmaktadır. AĢınma tabakası karosimanda olduğu gibi 1 cm olarak hesaplanmaktadır. Koruyuculuğunu arttırmak için cila uygulaması yapılmalıdır. Derz boĢlukları için zıt renkli derzler veya metal derzler estetik bir görünüm kattığı için tercih edilmektedir. Karosiman kaplanmadan önce ürün nemli bir bezle silinmektedir. Önceden temizlenmiĢ yüzeye mala yardımı ile çimento Ģap yerleĢtirilmektedir. Karosiman karolar derzsiz yerleĢtirilmektedir. BoĢluklardan çıkan fazlalık çimentolar fiziksel olarak temizlenmekte ardından nemli bir bez yardımı ile silinmelidir. Derz boĢlukları için derz macunu ile doldurulmaktadır. Mala yardımı ile uygulanmakta ve kuruduktan sonra temizlik iĢlemi sağlanmaktadır. Tamamen kuruduktan sonra cilalama iĢlemi yapılarak dayanıklılığının artması sağlanmaktadır (ġekil 2.16). Karosiman konutların içinde banyo, mutfak, yatak odası, oturma odası, giriĢ, kütüphane, merdiven, Ģömine ve banyo zemini gibi ıslak zeminlerde de kullanılmaya uygundur (Anonim 2021l). 20 ġekil 2.16. Karosiman uygulama (Anonim 2020p) Karosimanlarda desen birçok Ģekilde oluĢturulabilir. Desenin karonun genellikle merkezine konumlandırılarak yapılmasına tam kompozisyon denilmektedir. Bu desen tam biçimde kendini tekrar eden Ģekillerden oluĢur (Uçar 2014), (ġekil 2.17). Ulama kompozisyonu, kompozisyonun çinilerde değil, köĢelerin ve/veya kenarların çeyrek ve/veya yarım desenleri yardımıyla sonsuz sayıda tekrarlanan desenlerden oluĢan bir düzenlemedir. Karoların kenarları teğet olarak birbiriyle hizalandığında, desenler birbirini tamamlar, böylece kompozisyonun sürekliliği sağlanabilir (Uçar 2014). 21 Desen birçok kez kopyalandığı için Ulama sentetik karolar genellikle geniĢ alanlı dekorasyon için ilk tercihtir (ġekil 2.18). ġekil 2.17. Karosiman (Anonim,2020r, Anonim,2020s, Anonim,2020t) ġekil 2.18. Karosiman çalıĢması (Anonim 2020u, Anonim 2020v, Anonim 2020y) Karosiman uygulama öncesi yapılacak sistem önceden tasarlanmalıdır ona uygun yerleĢtirilme sağlanmalıdır. Düzende yapılan hatalar farklı desenlerin ortaya çıkmasına sebep olmaktadır. Bu nedenle planlanan kompozisyonun ortaya çıkması için dikkat edilmesi gerekmektedir. Farklı kombinasyonlar yapılarak değiĢik tasarımlar ortaya çıkartmak mümkün olmaktadır (Uçar 2014). Karosimanı tercih edilebilir kılan en önemli özelliği içeriğinin temiz olmasıdır. Ġçeriğinde kimyasal maddelere yer verilmemektedir. Çimento, su, mermer tozu veya renkli kalker ve renklendirmek içinde oksit boyalar kullanılmaktadır (Anonim 2021m). 22 2.1.2. Doğal taĢ esaslı döĢeme kaplamaları • Tanım: Doğal yapı taĢı, doğada mevcut bulunan, homojen, yapısı gereği atmosfer etkilerine dayanıklı yapı iĢlerinde kullanmaya elveriĢli taĢtır. BileĢeninde doğal, kristal yapılı ve inorganik maddeler bulunduran yer kabuğunun çeĢitli etkiler ile oluĢturduğu yapı malzemeleridir. Ġlk insandan günümüze yapı malzemesi olarak kullanılmaktadır. Yapıya yüklediği yükler, iĢlenme ve uygulama zorluğu kullanımını tasarımlar doğrultusunda kullanılmaya yöneltmektedir. Ülkemizde, yöresel malzeme olarak önemini korumaktadır (Eriç 2010). Bu bölümde doğal taĢ esaslı döĢeme kaplamalarından; mermer, granit, traverten ve arduvaz anlatılmaktadır (Çizelge 2.5). Çizelge 2.5. Konutlarda kullanılan doğal taĢ esaslı döĢeme kaplama malzemeleri Doğal TaĢ Esaslı DöĢeme Kaplamalar Mermer Granit Traverten Arduvaz • Sınıflandırma: Yer kabuğunun altında yer alan magmanın yeryüzüne çeĢitli yollarla çıkması ardından soğuyarak oluĢan taĢlara püskürük taĢlar denir. Soğuyan taĢlar konumlarına göre isim almaktadırlar. Yer kabuğuna yakın noktada oluĢanlar iç püskürük, magmanın patlaması sonucu yer kürenin dıĢında soğuyanlara dıĢ püskürük, yer altında boĢlukları doldurarak soğuyanlarına ise damar adı verilmektedir (Eriç 2010). Tortul taĢlar ise büyük taĢ kütlelerinin fiziksel veya kimyasal etkilerle parçalanan, çözünen kısımlarının sonrasında değiĢik formlarda birleĢmesi sonucunda oluĢan taĢlardır. Yapısında fosil artıklar olanlara organik yoksa fiziksel taĢ olarak adlandırılmaktadır. Doğada milyonlarca yıl önce var olmuĢ taĢların yüksek ısı ve basınç 23 altında fiziksel ve kimyasal yapısı değiĢmiĢ taĢlara baĢkalaĢım taĢları denilmektedir (Bohur 2005). Doğal taĢların zemin kaplama malzemesi olarak kullanılabilmesi için öncelikle mukavemeti çok önem arz etmektedir. Ayrıca taĢın fiziksel ve kimyasal yapısına ve gördüğü iĢlemlere bağlı olmaktadır (Sel 2006). DöĢeme kaplamaları için; granit, andezit, bazalt gibi sert püskürük taĢlar ile mermer ve traverten gibi sert baĢkalaĢmıĢ taĢların kullanımı daha uygun olmaktadır. Doğal magmatik taĢlar oluĢum tarzlarına göre üç türdürler; - Ġç püskürük taĢlar (granit, siyenit, gabro, diyorit, peridotit, vb.) - DıĢ püskürük taĢlar (kuvars, porfir, diyabaz, riyolit, trakit, bazalt, andezit, vb.) Damar taĢları; (granit porfir, siyenit porfir, pegmatit, vb.) Tortul TaĢlar oluĢumlarına göre iki türdürler; - Organik tortul taĢlar (organik kalker, kuvarsit, dolomit, vb.) - Fiziksel tortul taĢlar (breĢ, puding, konglomera, grovak, gre, kumtaĢı) Metamorfik taĢlar yalnız bir türdür (Mermer, gnays vb.) • Tarihçe: Yeryüzünde doğal olarak bulunabilen darbelere dayanıklı olmasından dolayı çok eski zamanlardan beri bir yapı malzemesi olarak kullanılan minerallerdir. KeĢfedilmiĢ en eski yerleĢim yeri olan Göbeklitepe Tapınağı kireç taĢı sütunların etrafında toplanmıĢtır. BirleĢik Krallık ‗ta bulunan, dünyanın ilk astronomik gözlemevi olarak bilinen Stonehenge adlı eserde birbirine kenetlenen bir halka üzerine monolitik kumtaĢı ve diyabaz blokları yerleĢtirilmiĢtir (ġekil 2.19, ġekil 2.20). ġekil 2.19. M.Ö çağlarda doğal taĢ kullanımı Göbeklitepe (Anonim 2021n) 24 ġekil 2.20. M.Ö. çağlarda doğal taĢ kullanımı Stonehenge (Anonim 2021o) Doğal olarak bulunmasından dolayı herhangi bir maddeyle karıĢımdan meydana gelmez. Sadece yapılarda kullanıma uygun hale getirmek amacıyla iĢlemden geçmektedir. Doğal taĢların zemin kaplama malzemesi olarak kullanılabilmesi taĢın fiziksel ve kimyasal yapısına ve gördüğü iĢlemlere bağlı olmaktadır. Doğal taĢların basınç dayanımını su emme kapasitesi negatif yönde etkilemektedir. Aynı zamanda taĢların yapısında gözenek miktarının artması ve hacim ağırlığını azalması da taĢın dayanımını düĢürmektedir. Mısır piramit yapısında, kireçtaĢı ve granit bloklar bulunmaktadır (Karahan 2018), (ġekil 2.21). ġekil 2.21. M.Ö doğal taĢ kullanımı Mısır piramitleri (Anonim 2021p) Çin seddini inĢa etmek için kumtaĢı, kireçtaĢı ve granit kullanılmıĢtır (Karahan 2018), (ġekil 2.22). ġekil 2.22. Eski çağlarda doğal taĢ kullanımı Çin Seddi (Anonim 2021r) 25 • Üretim Yöntemi: Doğal taĢların bulunduğu bölgelerde ilkel yöntemlerden kamalama, oluklu kanal açma, haz çizi çekme ve patlatma yöntemleri kullanarak taĢ ocaklarından kütle halinde çıkartılmaktadır. Tomruk halinde çıkartılan taĢlar fabrikalarda iĢlenerek son kullanım halini almaktadırlar (Eriç 2010), (Kulaksiz 2012). Fabrikalarda, honlama, cilalama, alevle yakma, eskitme, kumlama ve çekiçleme gibi iĢlemler uygulanmaktadır. Honlama iĢlemi kesilen plakaların değiĢik boyutlarda aĢındırıcılar kullanılarak yüzey pürüzlerinin giderilmesini sağlamaktadır. Honlama iĢlemi sonrasında pürüzsüz düz ve ilk haline göre parlak bir yüzey elde edilmektedir(Karahan 2018). Cilalama iĢlemi taĢın çevresel ve kimyasal etkilere dayanıklı olması sağlamaktadır. Uygulama sırasında taĢ yüzeyindeki boĢluklar aĢındırılarak gözenekli yapı azaltılmakta bu dayanıklılık kazandırmaktadır (Karahan 2018). Alevle yakma iĢlemi yüzeysel Ģekilde, genellikle magmatik taĢlara uygulanmaktadır. Yapısındaki minerallerin görüntüsünü ortaya çıkartmaktadır. Eskitme yöntemi antik görünümlü doğal taĢlara olan talepten dolayı uygulanmaktadır. TaĢların yıpranmıĢ zamanla aĢınmıĢ izlenimi vermesi için yapılan iĢlemlerdir. Kumlama iĢlemi taĢ yüzeylerinin pürüzlü bir yüzey oluĢturarak mat-yarı parlak görünüme sahip olmasını değiĢik etki sağlaması için yapılmaktadır. Kumlama iĢlemi, taĢ yüzeylerine kimyasal uygulanarak veya özel makinalar yardımı ile yapılmaktadır (Karahan 2018). Çekiçleme, yöntemi taĢın yüzeyinde pürüzlü kabartmalı görünüm elde edilmek istenildiğinde uygulanmaktadır. Genellikle dıĢ cephe kaplamalarında uygulanmaktadır. Pürüzlü yapısından dolayı ıslak zamanlarda kaydırmamaktadırlar (Karahan 2018). • Özellikleri: Doğal taĢların içyapıları bazı değiĢkenlere göre değiĢmektedir. Bunlar; çevre koĢulları, basınç, nem gibi değiĢkenler olmaktadır. Doğal taĢlar kullanım amacına yönelik belli standartlara uygun Ģekilde tercih edilmelidir (Eriç 2010). 26 Doğal taĢların, kullanımı sırasında fiziksel özelliklerine uygun mekân seçimleri yapıldığında sağlam ve sağlıklı kullanımın yanı sıra iĢlevselliği ve estetiği ön plana alan tasarımlara olanak sağlamaktadırlar. Son yıllarda taĢın bu özelliklerinden dolayı natürel halinin kullanımı yaygınlaĢmaktadır (Karahan 2018). • Yapıdaki Kullanılma ġekli ve Yeri: Mermer en yoğun olarak inĢaat alanında yapıların iç ve dıĢ kaplamalarında kullanılmaktadır. ĠnĢaat sektörü dıĢında, anıtlar ve heykel yapımı ve süs eĢya yapımında kullanılmaktadır (Karahan 2018). Doğal taĢ kaplama malzemeleri genellikle dayanıklıdır ve çoğunlukla su emmezler bu bakımdan zemin döĢemelerinde kullanıma oldukça uygundur. Doğadan çıkarıldıkları zaman paslanmaya müsait olsalar da doğru iĢlemeyle yapılarda kullanılabilecek sağlıklı kaplamalardandır. Ġç mekân döĢeme kaplamalarında mermer altına dökülen harcın 4-6 cm olması gerekmektedir. Daha az dökülen harç zamanla kırılmaya uygulanan taĢın ömrünü kısaltmaya sebep olacaktır. Doğal taĢlar konut iç mekân kullanımında kalınlıkları genelde 2 cm yeterli gelmektedir. Sirkülasyonun fazla olduğu mekanlar da uygulanacak taĢın kalınlığı 4 cm kalınlığa kadar arttırılabilmektedir (ġekil 2.23, ġekil 2.24). ġekil 2.23. Doğal taĢ döĢeme kaplama uygulama detayı (ġahin 2021) 27 ġekil 2.24. Doğal taĢ döĢeme kaplama uygulaması (ġahin 2019 arĢivi) Zemin kaplamalarının uygulanacağı zemin ve malzemenin uyumu çok önem arz etmektedir. Uygulama yapılacak yüzey pürüzlülüğü az ise ince taĢ, pürüzlülüğü çok olan yerlerde daha kalın taĢ tercih edilmelidir. Park, bahçe gibi sirkülasyonu fazla olan açık mekanlarda kullanılan taĢ yüksekliği minimum 5 cm olmalıdır (ÇalıĢkan 2008), (ġekil 2.25, ġekil 2.26). ġekil 2.25. Mermer örneği (Anonim 2020z, Anonim 2020aa, Anonim 2020ab) Zeminde kaplama için kullanılan doğal taĢ malzemeleri; dayanımı yüksek, dirençli ve sert yüzeylerdir. Mekanlarda zemin döĢeme malzemesi olarak; mermer, granit, traverten ve arduvaz taĢları kullanılmaktadır (Karahan 2018). 28 ġekil 2.26. Mermer örneği (Anonim 2020ac, KiĢisel arĢiv 2019, KiĢisel arĢiv 2019) • Ġlgili Standartlar: Türkiye‘de doğal taĢ yapı üretimi yönetmelik ve standartlara bağlı olarak üretilmektedir (Çizelge 2.6). Çizelge 2.6. Doğal taĢ esaslı döĢeme kaplama malzemeleri standartları a) Mermer Mermerler orta sertlikte, iĢlenmesi kolay, kristalli ve yapısında boĢluk bulundurmaya bir doğal taĢ türüdür. Yapısında boĢluk bulundurmamasından dolayı dona karĢı dayanımı yüksektir. Üretimleri; ocaklardan çıkarılan mermer bloklar çıkartılır ardından kullanılacak amaca uygun boyutlanır sonrasında cilalama gibi iĢlemler yapılarak uygulamaya hazır hale getirilmektedir. Ġstenilen boyutlar kesilerek üretilebilmektedir. Mermer ebatlarının büyümesi iĢçilik bakımından ve ekonomik açıdan maliyeti arttıran bir özelliktir. Orta sertlikte bir malzeme olması nedeniyle zemin hareketlerine bağlı olarak bükülme, eğilme gibi bozukluklar görülebilmektedir (Sümer 2011), (ġekil 2.27). 29 ġekil 2.27. Mermer Örneği (ġahin 2019 arĢivi, ġahin 2018 arĢivi, ġahin 2018 arĢivi) b) Granit Granit; içerisinde zirkon, mika, feldspatın ve kuvars gibi mineralleri barındıran doğal magma kayalarıdır. AĢınma, basınç ve darbe dayanımı yüksek, mukavemetli ve aynı zamanda estetik görünümlü döĢeme kaplama malzemesidir (Sümer 2011), (ġekil 2.28, ġekil 2.29). ġekil 2.28. Granit örneği (Anonim 2020ae, Anonim 2020af, Anonim 2020ag) ġekil 2.29. Granit örneği (Anonim 2020ah, Anonim 2020ai, Anonim 2020aj) 30 c) Traverten Traverten; içerisindeki bikarbonat değer yüksek düzeylerde bulunan magma suyunun hava ile temas ettiği anlarda yapısındaki madensel tuzların hızla çökelmesi sonucu oluĢan doğal taĢlardır. Gözenekli yapılarından dolayı diğer taĢlardan ayrılmaktadırlar (Sümer 2011). DöĢeme kaplama malzemesi olarak kullanılması iki Ģekilde olmaktadır. Çoğunlukla boyutlandırılarak kullanılmasına rağmen büyük bloklar halinde kullanılmaktadır (ġekil 2.30, ġekil 2.31). ġekil 2.30. Traverten örneği (Anonim 2020al, Anonim 2020am, Anonim 2020an) ġekil 2.31. Traverten örneği (Anonim 2020ao, Anonim 2020ap, Anonim 2020ar) d) Arduvaz Arduvaz; sert, sağlam bir yapıya sahip, ince ve düzgün katmanlara ayrılabilen bir baĢkalaĢım kayacıdır. Arduvaz blokları 3 mm kalınlığında kesilerek plakalar elde edilmekte ve istenilen biçim ve boyutlarda çelik bıçaklı makinelerde yontulma iĢlemi yardımıyla kesilebilmektedir (Sümer 2011), (ġekil 2.32, ġekil 2.33). 31 ġekil 2.32. Arduvaz örneği (Anonim 2020as, Anonim 2020at, Anonim 2020au) ġekil 2.33. Arduvaz örneği (Anonim 2020av, Anonim 2020ay, Anonim 2020az) 2.1.3. Toprak esaslı döĢeme kaplamaları • Tanım: Toprak esaslı döĢeme kaplamaları, ana malzemesi ince taneli kilin su ile yoğurulup, istenilen Ģekil verilip piĢirilen, bu sayede sızdırmazlık ve mukavemet elde edilen inorganik esaslı yapı malzemeleridir (Eriç 2010). Toprak esaslı malzemeler; ana maddesi kil olan, inorganik yapılı bir maddedir. Suyla harmanlanarak hamur kıvamına getirilerek istenilen Ģekil verilmektedir. Isıl iĢlem gördüğünde sızdırmaz ve dayanıklı olan bir yapı malzemesidir. PiĢirme iĢleminden sonrasında özel durumlar haricinde çevresel Ģartlara karĢı dirençli bir malzeme halini almaktadır. Bu bölümde toprak esaslı döĢeme kaplamaları ve çeĢitleri; piĢmiĢ toprak karolar, seramik karolar ve porselen karolar anlatılacaktır (Çizelge 2.7). 32 Çizelge 2.7. Konutlarda kullanılan toprak esaslı döĢeme kaplama malzemeleri Toprak Esaslı DöĢeme Kaplamalar PiĢmiĢ Toprak Karolar Seramik Karolar Porselen karolar • Sınıflandırma: Seramik malzemeler baĢlıca üç ana gruba ayrılırlar; (Sel 2006). - BoĢluklu Seramikler (Dekoratif kaplamalar, tuğla, kiremit, fayans, vs.) - Yarı boĢluklu Seramikler (Sıhhi tesisat malzemeleri vs.) - BoĢluksuz Seramikler (Greler ve Porselenler) • Tarihçe: Toprak esaslı döĢeme kaplamalarının geçmiĢi 9000 yıl kadar önceye dayanmaktadır. Kerpiç tuğlanın günümüzden 8000-10000 yıl önceye, sıkıĢtırılmıĢ toprağın kullanımının daha eski zamanlara dayandığı bilinmektedir. Eski çağlarda toprak malzemeler sadece barınma ihtiyaçlarına çözüm olarak kullanılmamıĢ aynı zamanda dini yapılarda da kullanılmıĢtır. Bunlara örnek olarak II. Ramses Tapınağı ve Çin Seddinde de toprak malzeme kullanılmıĢtır (ġekil 2.34). ġekil 2.34. Eski çağlarda toprak malzemeler Mısır II. Ramses Tapınağı (Anonim, 2021u) Ayrıca toprak üstüne kil tuğlalar yerleĢtirilerek inĢa edilen Meksika‘daki GüneĢ Piramidi görenlere taĢ bina izlenimi vermektedir. Dünya‘nın varoluĢundan günümüze 33 kadar toprak malzeme ile yapılmıĢ yapılar görmek mümkündür (Anonim 2021r), (ġekil 2.35). ġekil 2.35. Eski çağlarda toprak malzemeler Meksika GüneĢ Piramidi (Anonim 2021v) Milattan önceki dönemlerde; 20. yüzyılda ilk kiremit üretimi Romalılar tarafından yapılmıĢ ve yapılarında kullanılmıĢtır. 13. yüzyılda porselen üretimi Çinliler tarafından yapılmıĢtır. 6. yüzyılda ilk kubbe denemeleri persler tarafından Ġran‘da baĢlamıĢtır. Ġlk sırlı seramiğin Türkler tarafından Anadolu‘da ürettiği görülmektedir (Eriç 2010). Milattan sonraki dönemlerde; 13. yüzyılda Anadolu‘da çini uygulamaları Selçuklular tarafından en iyi noktaya ulaĢtırılmıĢtır. 16. yüzyılda da Ġznik ve Kütahya çinilerinin en üst noktaya ulaĢtığı görülmüĢtür. 19. yüzyılda Osmanlı devrinde eski önemini kaybetmiĢtir. 20. yüzyılda da Ġtalya‘da piĢmiĢ toprak malzemenin kullanılmaya baĢlanması geliĢimi ve yayılması açısından önemli yere sahiptir (Eriç 2010). • Üretim Yöntemi: Porselen karo, seramik karoya göre daha yoğun bir içeriğe sahip porselen kili ve çeĢitli malzemelerin karıĢımıyla elde edilen, genellikle kalıptan çekme veya pres yöntemiyle Ģekillendirilen, daha sonra kurutulup yüksek ateĢli fırınlarda piĢirilen döĢeme kaplama malzemesidir (Sezici 2019). PiĢmiĢ toprak karo kaplamalar, kilce zengin seramik hamurunun bazı katkılarla gre hamuruna benzer Ģekilde iyileĢtirilmesiyle elde edilen karıĢımın kuru kıvamda yüksek basınç altında pres yöntemiyle Ģekillendirilmesinin ardından su emme değerlerinin düĢük olması için 1000 °C'den yüksek sıcaklıklara maruz bırakılarak üretilmektedir (Anonim 2021t). 34 PiĢmiĢ toprak karolar 20x20 cm boyutlarında kalınlıkları 10-15 cm olacak Ģekilde preslenerek üretilmektedirler. Zemine tutulumunun kolaylaĢtırılabilmesi için alt yüzey tırtıklı Ģekilde yapılmaktadır. Uygulama yapılırken 2-3 mm derz bırakılması ve ardından çimento içerikli bağlayıcı bir derz uygulanması gerekmektedir (Toydemir ve ark. 2011). PiĢmiĢ toprak karoların boĢluklu seramik malzeme olmasından dolayı, uygulanmadan sonra cilalanması önem arz etmektedir. Cila iĢlemi, kaplamaya canlılık ve renk verilebileceği gibi, temizlenmelerini kolaylaĢtırmıĢ olur. Seramik döĢeme kaplamaları olan gre-seramikler ise, seramik hamurunun uygun miktarlarda karıĢtırılarak sıkıĢtırılması ile Ģekil verilmekte ardından 900°C üzerinde ısıtılmıĢ seramik fırınlarında piĢirilerek üretilen bir yüzü pürüzsüz diğer yüzü pürüzlü kaplamalardır (Anonim 2021t). Genelde gre seramik döĢeme kaplamalarında mat veya yan mat sır uygulaması yapılmakta ve böylece yürüme güvenliği arttırılmaktadır. Sır, seramik malzemeye su geçirimsizlik, kolay temizlenebilme, kir tutmama gibi özellikler vermektedir. Seramik döĢeme kaplamaları bu özelliklerinden dolayı hijyen için önemli olan yerlerde tercih edilmektedir. Konutlarda; mutfak, banyo, duĢ, WC gibi ıslak hacimlerde kullanılmaktadır. Ayrıca sağlık yapılarında hijyenin en yüksek olması gereken; ameliyathanelerde, laboratuvarlarda ve steril odalarda tercih edilmektedirler (Sezici 2019). • Özellikleri: Toprak ürünlerinin en önemli özelliği nemi dengelemesidir. Endüstri ürünleri ile yapılan karĢılaĢtırma sonucunda ortamın nemini yapısı bozulmadan dengelediği görülmüĢtür. Yıl boyu değiĢen hava Ģartlarında dahi nem dengesinin koruduğu ve ısıyı muhafaza ederek mevsim koĢullarından etkilenmeyerek kullanıcısına avantaj sağlamaktadır (Anonim 2021t). PiĢmiĢ toprak malzemelerin piĢirilme sıcaklıklarına göre dayanımları artmaktadır. Neme, kimyasal etkilere, donmaya, mikroorganizma etkilerine karĢı dayanıklıdır ayrıca 35 izolasyon açısından diğer yapı malzemelerine göre ısı geçirimliliği yüksektir (Eriç 2010). Toprak malzemelerin üretiminden son aĢamasına kadar %99 enerji tasarrufu sağlanmaktadır. Toprak malzemenin tekrar tekrar kullanılabilmesi bu sebeple doğaya zarar vermemesi ona artı özellik kazandırmaktadır (Anonim 2021s). • Kullanılma ġekli ve Yeri: Toprak, kullanıldığı alan ve kullanım formuna göre değiĢik isimler almaktadır. En çok tercih edilen türü killi toprak olarak bilinen içeriğinde; kil, kum, alüvyon ve çakıl taĢ bulunan karıĢımdır. (Anonim 2021s). Toprak esaslı malzemenin döĢeme kaplama uygulaması öncelikle betonarme döĢemenin temizlenmesi ardından düzeltme Ģapı uygulanarak yüzeyin aynı kota getirilmesi sonrasında yapıĢtırma harcı ile uygulaması Ģeklinde yapılmaktadır (ġekil 2.36). ġekil 2.36. Toprak esaslı döĢeme kaplama detayı (ġahin 2021) • Ġlgili Standartlar: Türkiye‘de toprak yapının üretilmesi yönetmelik ve standartlara bağlı olarak üretilmektedir (Çizelge 2.8). Çizelge 2.8. Toprak esaslı döĢeme kaplama malzemeleri standartları 36 a) PiĢmiĢ Toprak Karolar PiĢmiĢ toprak karo kaplamalar, kilce zengin seramik hamurunun bazı katkılarla iyileĢtirilmesiyle elde edilen karıĢımın kuru kıvamda yüksek basınç altında preslenmesiyle Ģekillendirildikten sonra sinterleĢmeye (ısıl iĢlem uygulanarak toz halindeki malzemeleri bağlamak için kullanılan yöntem) yakın 1000 C‘den yüksek b r sıcaklıkta piĢirilerek üretilmektedir (Toydemir ve ark. 2011). b) Seramik Karolar Seramik yer kaplamaları içeriğinde; kil, kaolin, feldspat, mermer, kuvars gibi inorganik maddelerin küçük toz haline getirilerek belirli miktarlarda harmanlanarak plaka halinde getirildikten sonra, istenilen özelliklerine uygun olarak bir veya daha çok piĢirilip sertleĢtirilen yer kaplamasında kullanılan malzemelere denilmektedir (Çolakoğlu 2008). DöĢeme kaplamasında kullanılacak seramik malzemelerin su emme değeri küçük olmalıdır. TS 202'ye göre su emme değeri %14‘ten az ve %22'den çok olmamalıdır. Yine aynı Ģekilde ısı Ģoklarından etkilenmemesi için ısıl genleĢme katsayıları eĢ olan seramik ürünler kullanılmalıdır. TS 202'ye göre seramik ısı genleĢme katsayıları 5x106- 9x106 arasında olmalıdır. Seramik malzemenin genleĢme katsayılarının farklı oluĢu sonucu sırda pullanma, kopma ve çatlamalar sık sık görülen bir olaydır. Seramik malzemelerin güneĢe dayanıklı olmasının sebebi renklendirilmesi sırasında kullanılan metal oksitlerdir. Yüzeyi sert ve sırlı olduğu için aĢınma dayanımı yüksektir. Sırlı olması hijyen açısından da avantaj sağlamaktadır. Seramik döĢeme kaplamaları 10x10 cm, 20x20 cm, 10x20 cm, 30x30 cm, 33x33 cm, 45x45 cm, 60x60 em gibi çok değiĢik boyutlarda üretilmektedir. Kalınlığı ise 6 mm veya 8 mm olmaktadır. Seramik döĢeme kaplamaları 2-2,5 cm Ģap üzerine özel yapıĢtırıcı harcıyla yapıĢtırılarak derz bırakılarak uygulanır. Boyutları sınırlı olduğu için çok sayıda derz meydana gelir. Derz aralıkları genleĢme açısından önemlidir (Sezici 2019). Her bir kareye genleĢme payı bırakılmalıdır. Minimum 2-2,5 mm'den baĢlayarak karolar büyüdükçe derz aralığı 37 arttırılmalıdır. Daha sonra derz araları istenilen renkte derz dolgu harcıyla doldurularak Portland çimentosuyla silinir. Bazen seramik döĢeme kaplamaları harçlı olarak da yapılabilmektedir. Islak hacimlerde içeride toplanan suyun atılabilmesi için %0,5-1 arası eğim verilmelidir (ġekil 2.37). ġekil 2.37. Seramik uygulama örneği (Anonim 2020ba) Mozaik tekniği kullanılan kaplamaların diğer seramiklerden ayıran özelliği küçük parçalar halinde kesilerek 20x20 cm ve 40x40 ölçüleri ile bir araya getirilerek uygulama alanına yerleĢtirilmesinden kaynaklanmaktadır (ġekil 2.38). ġekil 2.38. Seramik uygulama örneği (Anonim 2020bb, Anonim 2020bc, Anonim 2020bd) Mozaik için kullanılan kaplamaların hamuru standart hazırlanan seramik bileĢimlerinden farklı olmamakla birlikte 10 mm'den 50 mm'ye kadar değiĢen kare, altıgen gibi çeĢitli biçimlerde üretilen döĢeme kaplamalarıdır. Bu kaplamaları farklı kılan küçük boyutlu olmaları ve uygulama yöntemidir. Mozaiklerin boyutları çok küçük 38 olduğu için el ile tane tane uygulanması imkânsız olduğundan bu teknikte, boyutlandırılmıĢ küçük taĢların ya alt yüzeyine uygulama kolaylığı için taĢları bir arada tutan file veya kâğıt gibi malzemeler yapıĢtırılmaktadır. Her iki teknikte de derzler uygun kıvamda çimento hamuruyla doldurulmak suretiyle kaplama uygulanır. Uygulamanın bitiminde çimento hamurunun yeterli derecede sertleĢmesinden sonra yüzeydeki kâğıt bir süngerle ıslatılarak yavaĢça soyulur ve yüzey temizlenir. Fileli uygulamalarda ise file alt kısımda kaldığı için çıkarılması gerekmez. BitmiĢ kaplamanın yüzeyinin temizlenmesi yeterlidir (Toydemir ve ark. 2011). c) Porselen Karolar Porselen karo, yoğunluğu yüksek olup porselen kili ve çeĢitli karıĢımlarla elde edilen kalıptan çekilerek veya preslenerek elde edilen kurutulduktan sonra yüksek ateĢli fırınlarda piĢirilen döĢeme kaplama malzemesidir (Sezici 2019), (ġekil 2.39). ġekil 2.39. Porselen karo örnekleri (Anonim 2020be, Anonim 2020bf, Anonim 2020bg) 39 2.1.4. AhĢap esaslı döĢeme kaplamalar • Tanım: Selüloz ve mineral madde içeren heterojen ve anizotrop dokuya sahip olan ağaçlardan elde edilen oldukça farklı ürün opsiyonları sunabilen ahĢap esaslı döĢeme kaplama malzemelerine denilmektedir (Bohur 2005). Bu bölümde ahĢap esaslı döĢeme kaplama malzemelerinden; masif parke, lamine parke ve laminant parke anlatılmaktadır (Çizelge 2.9). Çizelge 2.9. Konutlarda kullanılan ahĢap esaslı döĢeme kaplama malzemeleri AhĢap Esaslı DöĢeme Kaplamalar Masif Parke Lamine Parke Laminant parke • Sınıflandırma: AhĢap malzemeler aĢağıdaki Ģekilde sınıflandırılmıĢtır; • DöĢeme Tahtası: uygulama kolaylığı için yan ve uç yüzeylerine birleĢim yeri yapılmıĢ prizma Ģeklindeki ön ve arka yüzleri düzeltilmiĢ döĢeme kaplamalarıdır. • Lamba Zıvanalı Kaplama: BirleĢimini kolaylaĢtırmak için baĢ ve yan kısımlarına açılmıĢ çıkıntı ve girintilere sahip geniĢliği 6-10 cm, uzunluğu 4 m ye kadar çıkabilen döĢeme kaplamalarıdır (ġekil 2.40). ġekil 2.40. Kadron üzeri lamba-zıvanalı ahĢap döĢeme uygulaması (Toydemir ve ark. 2011) 40 • Mozaik AhĢap Parke: lamel karelerinin bir araya getirilmesi ve bir yüzüne kâğıt yapıĢtırılması ile geçici olarak veya esnek bir eleman üzerine tespit edilmek suretiyle sürekli olarak hazırlanan, genellikle kare biçimli bir bileĢendir. Lamel karesi, aynı boyutta lamellerin yan yana getirilmesiyle oluĢan ve geniĢliği lamel boyuna eĢit olan bir elemandır (TS-5204; TS-200). • Lamine AhĢap Parke, ahĢap yonga ve liflerinin veya tozlarının, bir polimer yardımı ile sıcakta birbirine birleĢtirilmesi sonucu elde edilen malzemelerden yapılmıĢ, üst yüzleri ahĢap renk ve desenli PVC ile kaplanmıĢ, döĢemeye direkt veya kadronlama ile oturabilen döĢeme kaplamalarıdır (TS-3105). • Kontrplak: ardıĢık gelen ahĢap tabakalarının lif doğrultuları birbirine dik olacak Ģekilde yapıĢtırılmıĢ, ahĢap bir levhadır. Orta tabaka veya göbeğin her iki yanında yer alan iç ve dıĢ tabakalar genellikle birbirine simetriktir (TS-3105). • Odun TalaĢı Levhası: odun talaĢının mineral bağlayıcılarla tekniğine uygun olarak karıĢtırılması ve basınç altında biçimlendirilmesi ile oluĢan levhadır (TS-305). • AhĢap Lif Levhalar: ahĢap parçalarının önce yonga büyüklüğüne, sonrasında lif büyüklüğüne getirilmesi ve bir polimer bağlayıcı ile karıĢtırılarak sıcaklıkta preslenmesi ile elde edilir (TS-305). • Lambri: DeğiĢik kombinasyonlarla yan yana konularak yerleĢtirilen yonga ve orta yoğunlukta lif levhadan üretilen döĢeme kaplama malzemelerine denilmektedir (ÇalıĢkan 2008). • Tarihçe: Tarihte ilk insanlar mağaraların ardından ahĢabı kullanarak çadırlar yapmıĢlardır. Birlikte yaĢamayı öğrenip yerleĢik hayata geçtiklerinde ahĢabı yapılarında strüktür olarak kullanmaya baĢlamıĢlardır. Zemin kaplamaları ve çatı örtüleri olarak kullanımları uzun zamanlarda devam etmiĢtir. Orta çağda çatıların taĢıyıcısı olarak ahĢap kullanılmaya devam etmiĢtir (ÇalıĢkan 2008). 41 Mısır da eski zamanlarda ahĢabın bulunmasının zorluğundan parça ahĢap keresteler bir araya getirilerek üzerlerine kaplama uygulanıp koruyucu bir sıvı ile kaplanarak kullanılabilmiĢtir. Tarihsel süreç açısından bakıldığında eski Mısır ahĢap levhaların geliĢiminde rol oynamaktadır. Günümüzden 150 yıl öncesine kadar uzun yıllar bu uygulama geçerliliğini korumuĢtur (ÇalıĢkan 2008). Odun talaĢı ve tozundan levha yapımı polimer yapıĢtırıcıların geliĢimi ile doğru orantılıdır. Kullanılan yapıĢtırıcıların bu kadar çeĢitli olması ve sürekli formülündeki değiĢiklerin sebebi ilk üretilen malzeme performansının istenilen düzeyde olmaması yeni arayıĢlara sevk etmiĢtir (ÇalıĢkan 2008). • Üretim Yöntemi: Ağacın cinsi, kullanıldığı yere göre önem arz etmektedir. Masif ahĢap, lifler yönünde daha uzun kullanılırken liflere dik yönde ağaç geniĢliği kadar üretilebildiği için genellikle bir araya getirilerek kullanılmaktadır (ÇalıĢkan 2008). • Özellikleri: AhĢap malzemeler; doğal, yönlü yapı malzemesi, iĢlenmesi kolay, lif yönünden yüksek çekme ve basınç dayanımı olan, neme bağlı genleĢme, düĢük ağırlık ve ısı iletkenliği olan bu özelliklere dikkat edilerek tercih edildiğinde verim alınan nefes alan malzemelerdir. Dokular bakımından incelendiğinde doğal güçlü ve ham bir yüzey istediğimizde ince yapraklı ağaçları ve meĢe ağacını tercih etmemiz gerekmektedir. Ġnce doku tercihlerinde akçaağaç ve huĢ tercih edilmesi önerilmektedir (Hegger ve ark. 2016). AhĢap malzemelerin zaman içerisinde çeĢitliliği ve kullanılma olanakları artmıĢtır. Günümüzde kullanım alanları; dıĢ-iç ve zemin kaplama malzemesi, mobilya, ortam akustiği sağlayan panel yapımı ya da güneĢ kırıcı olarak kullanılabilmektedir. AhĢap ürünleri lifli ve organik yapılarında bozulmaya ve genleĢmeye sebep olduğundan dolayı nem çok büyük etkendir. AhĢabın kullanımını sınırlandırdığı için genellikle nemin zararlarını önlemeye yönelik çalıĢmalar yapılmaktadır (Hegger ve ark. 2016). 42 AhĢap iskelet üzerine uygulanan kaplamalar; önceden hazırlanmıĢ bir altlığın üzerine, kör döĢeme üzerine ya da doğrudan kadron üzerine uygulanmaktadırlar (Aktar ve Perker 2018), (ġekil 2.41). ġekil 2.41. Çimento Ģap üzeri ahĢap parke uygulaması (ġahin 2021) DöĢeme kaplama uygulaması kadronsuz ve kör döĢeme istenmediği durumlarda çimento Ģap üzerine yapıĢtırıcı bir malzeme ile istenilen düzende yapıĢtırılarak uygulama gerçekleĢtirilebilir (Özdöl 2010), (ġekil 2.42). ġekil 2.42. AhĢap kaplama örnekleri (Anonim 2020bh, Anonim 2020bi, Anonim 2020bj) • Kullanılma ġekli ve Yeri: Ġnsanoğlu ahĢap malzemeleri çok eskilerden bu yana kullanmaktadır. Günümüzde de ahĢap malzeme kullanımı oldukça yaygındır. Doğal malzemelerin daha sağlıklı olduğu düĢünüldüğünden son yıllarda ahĢaba yönelim hızla artmaktadır. AhĢap ürünleri hafif olmasından, depreme dayanıklılığından, yalıtım sağlamasından ve yenilenebilir olmasından dolayı tercih edilmektedir (Usta 2015), (ġekil 2.43). 43 ġekil 2.43. AhĢap kaplama örneği (Anonim 2020bk) • Ġlgili Standartlar: AhĢap malzemeler ile ilgisi standartlar Çizelge 2.10‘da gösterilmektedir. Çizelge 2.10. AhĢap esaslı döĢeme kaplamalarındaki standartlar 44 a) Masif Parke Masif parke TS 73 EN 13226‘ya göre; yüzeyleri düzgün, kalınlığı homojen, yan ve baĢ yüzeylerde birbirleri ile birleĢtirilmesini sağlayacak Ģekilde lamba ve/veya zıvana açılmıĢ olan prizma Ģeklinde masif döĢeme veya kaplama elemanıdır (ġekil 2.44). ġekil 2.44. Masif parke örneği (Anonim 2021y) b) Lamine Parke TS EN 13489 Lamine parke; yapıĢtırılıp bir araya getirilmiĢ masif ahĢaptan bir üst tabaka ve ahĢap veya ahĢap esaslı malzemelerden yapılmıĢ ilave tabakalardan oluĢan çok katmanlı döĢeme kaplamasıdır (ġekil 2.45). ġekil 2.45. Lamine parke kesiti (Anonim 2020bm) c) Laminant Parke TS EN 13329+A1 Laminant parke; alt ve üst yüzeyi termoset reçinelerle emprenye edilen kâğıtların oluĢturduğu levhalarla (laminant) kaplanmıĢ, orta katmanda yonga 45 levha, lif levha gibi taĢıyıcı bir tabakanın bulunduğu, yüzeyleri düzgün, kenarları birbirine paralel, baĢ ve yan kısımlarına lamba ve zıvana açılmıĢ döĢeme kaplama malzemesidir (ġekil 2.46). ġekil 2.46. Laminant parke uygulama (Anonim 2020bo) 2.1.5. Cam esaslı döĢeme kaplamalar • Tanım: Cam, ana maddesi ona saydamlık sağlayan silisyum dioksit (SiO2) tir. Yüksek sıcaklık altında sıvı özellik gösterip normal sıcaklıkta katı özellikler sergileyen inorganik yapılı bir sistem olduğu bilinmektedir. Camın yapısında soda, kireç ve kum bulunmaktadır. Cama eklenen katkı maddeleri farklı özellikler sağlamaktadırlar. Cam döĢeme kaplamalarının kullanım amacı daha çok iç mekâna ıĢık almak içindir (Bohur 2005). 46 Bu bölümde cam esaslı döĢeme kaplamalarından; cam parke, cam mozaik ve lamine cam anlatılmaktadır (Çizelge 2.11). Çizelge 2.11. Konutlarda kullanılan cam esaslı döĢeme kaplama malzemeleri Cam Esaslı DöĢeme Kaplamalar Cam Parke Cam Mozaik Lamine Cam • Sınıflandırma: TSE standartları incelenerek tanımlamaları, sınıflandırmaları ve boyutları aĢağıda verilmiĢtir. • Buzlu Cam: Haddelenerek üretilen desenli veya desensiz, yarı saydam, renkli veya renksiz plaka camdır (TSE-9041 1996). • Düz Cam: Bir metal banyo üzerinde sürekli dökme ve yüzdürme ile elde edilen, paralel ve parlatılmıĢ yüzeylere sahip, düz, saydam, renkli veya renksiz, soda kireç silikat camdır (TSE-347 1992). • Cam Parkeler: cam panellerle birleĢtirilerek, takviyeli beton panellerin üretiminde kullanılmaktadır. Cam parkeler, camın saydam bir malzeme olması sebebiyle ıĢık almayan özel çözüm gerektiren mekanlarda döĢeme bırakılan boĢluğun kapatılmasında kullanılabilecek iĢlevsel ve dekoratif bir döĢeme kaplamasıdır. Cam parkeler, taĢıyıcı olmayan yapı elemanı olarak kabul edilmektedir. Cam parkeler, kendi ağırlıkları ve üst yüzeylerine düĢey yönde uygulanan yükleri taĢırlar (TSE-2962 1978). Alt ve üst yüzeyleri girintili ve çıkıntılı geometrik bir desen oluĢturacak biçimde üretilmektedir. DöĢeme kaplaması olarak kullanılmaları halinde sadece çıkıntılı olan kısımlar aĢınacağı için ıĢık geçirme özelliği azalmayacaktır. 47 • Cam DöĢeme Blokları: Yapılarda alt katlara ıĢık almak için döĢemelerde kullanılan içi boĢ cam bloklardır. Cam döĢeme blokları üzerine gelen yükleri taĢırken döĢemeden ekstra yük gelmemesi için önlem alınarak kullanılır (TSE-2962 1978). • Tarihçe: Camın tarihinin M.Ö. 7500‘lere dayandığı ve ilk doğal camın Mısır ve Mezopotamya uygarlığında bulunduğu bilinmektedir. Yekpare cam üretim zorluğundan 20.yüzyıl baĢlarında günümüz Ģeklinde kullanılmaya baĢlanmıĢtır. Ġlk pencere cam üretimi 1905 yılında Belçika‘da gerçekleĢtirilmiĢtir. Le Corbusier 1933‘te Paris‘te ilk cam blokları kullanmıĢtır. 1934 yılında ülkemizde PaĢabahçe Cam fabrikası kurulmuĢtur. 1961 yılında Çayırova cam Fabrikası tarafından ilk pencere camı üretilmiĢtir (Eriç 2010), (ġekil 2.47). ġekil 2.47. PaĢabahçe fabrikası 1934 (Anonim 2021z) • Üretim Yöntemi: 20. yüzyılın ortalarından sonra cam paneller üretilmeye baĢlanmıĢtır. Üretim için eritilmiĢ cam kalıplara dökülerek veya çektirilme iĢlemleri yapıldıktan sonra parlatma yöntemi uygulanarak son halini almaktadır. 1959 yılına gelindiğinde ise parlatma iĢlemine gerek kalamayan iĢçilik maliyetlerini azaltan yüzdürme cam icat edilmiĢtir. Dünyanın çeĢitli ülkelerinde toplam 25 tesiste yüzdürme cam üretimi kullanılan bir tekniktir. Yüzdürme cam iĢlem sırasında birçok bileĢenin homojen olarak karıĢtırılmasıyla meydana gelmektedir. Bunlar %60 kuvars, %20 kireç taĢı ve kalan %20 ise soda ve sülfattan oluĢmaktadır. Bu karıĢım 1600°C sıcaklıkta eritilmektedir. ErimiĢ haldeki 48 karıĢım cam koĢullandırma havuzuna dökülmektedir. Bu karıĢımın 1200°C dereceye düĢmesi beklenerek ısıya dayanıklı musluklardan akıtılmaktadır. Musluktan akıtılan erimiĢ cam içinde sıvı bulunan teneke banyosuna her tarafı eĢit olacak Ģekilde dağıtılmaktadır. Sıvı ve camın yoğunluk farkından dolayı erimiĢ cam sıvının yüzeyinde kaldığı için ‗yüzer‘ denilmektedir. Bu iĢlem camın cila istemeyen pürüzsüz bir yüzey elde etmesine ve dökülen teneke banyonun Ģeklini almasına olanak sağlamaktadır. Yüzme iĢlemi sırasında yüksek dereceli erimiĢ cam 600°C derecelere kadar iner ve yüzeyde sertleĢmiĢ cam yaprağı oluĢmuĢ olmaktadır. Günümüzde üretilen camların kalınlıkları cam 2 – 25 mm arasında iken bazı özel iĢlemlerde 3,21 x 6 mm özel ölçülerinde üretilen yüzdürme cam yapılabilmektedir (Anonim 2021y). • Özellikleri: Cam, bir madendir. Fakat camı diğer madenlerden ayıran en büyük özelliği ise erime noktasının olmamasıdır. Isıtma iĢlemi sırasında yumuĢak forma bürünen cam kolaylıkla istenilen Ģekli alabilmektedir. Bu Ģekillendirme iĢlemi normal Ģartlar altında 800-1300°C arasında yapılmaktadır. Camda bulunan alüminyum ve silis oranı camın dayanıklılığını belirleyen önemli bir faktördür. Cam aslında bir sıvıdır ve Ģeffaf gözükmesi bundan kaynaklanmaktadır. Cam ısıtıldığında ağdalı kıvam azalırken soğutulduğunda ise artarak yükselir (Anonim 2021ao). Cam doğal formunda açık yeĢil renktedir. Bu renk doğal olarak içerdiği demir oksit sebebiyle cam kenarlarında daha yoğun olmaktadır. Demir oksit oranı az hammaddeler ile kimyasal ağrıtma iĢlemi yapılması durumunda erimeye baĢlayan cam beyaz renge getirilebilmektedir. Cam üretimi esnasında renkli kütleler kullanılarak renkli cam üretimi yapılmaktadır. Camın renk değiĢtirme iĢlemi zor bir iĢlemdir. Üretim maliyetlerini arttıran fire ve hurdaya zemin hazırlamasından dolayı özel durumlarda renkli cam üretimi yapılmaktadır (Anonim 2021ap). 49 • Kullanılma ġekli ve Yeri: Mimari yapılarda doğal ıĢığın kullanımı, ısı yalıtımı, güneĢ ıĢığının verimli kullanılması, yapıların az enerji kullanarak doğaya fayda sağlayan mimari sorunlara iĢlevsel, enerji verimli ve estetik görünümünden dolayı tercih edilmektedirler. Mimariye çağ atlatan tasarımlara olanak sağlamaktadır (ġekil 2.48). ġekil 2.48. Lamine cam uygulaması (Anonim 2021an) Gün ıĢığının insan psikolojisini pozitif etkileri sebebiyle en çok fayda sağlamak tasarımcılar için önem arz etmektedir. Bu sebeple özellikle son yıllarda mimari yapılarda çok fazla kullanılmaya baĢlanmıĢtır. Doğal ıĢık kullanımına izin verdiği, ısı ve ses yalıtımına olanak sağladığı, güneĢ kontrolü sağladığı ve daha az enerji tüketimine sebep olduğu için tasarımlara çözüm getirmesinden dolayı öne çıkmaktadır (Anonim 2021aa). • Ġlgili Standartlar: Cam malzemeler ile ilgili standartlar Çizelge 2.12‘ de gösterilmektedir. 50 Çizelge 2.12. Cam esaslı döĢeme kaplamaları ile ilgili standartlar a) Cam Parke Cam Parke Kullanım Alanları; daha fazla ıĢığın girmesi istenen bölgeler için kullanılmaktadır. Teknolojinin geliĢmesiyle ses ve yalıtım problemlerinin azalması özellikle açık mekanların kapatılmasına olanak sağladığı için tercih edilmektedir. Ayrıca bodrum katlarının aydınlatılmasına destek olduğu ve asma katların konut içerisinde karanlık yapması istenmeyen bölgelerde uygulanmaktadır (Anonim 2021ab). Cam parkeler döĢemelerde cam ıĢık geçiĢi için kullanılmaktadır (ÇalıĢkan 2008). Aynı zamanda ıĢıklıklar, karanlık koridorlar ve sahanlıklar için çözüm gereken tasarımlara uyum sağlamaktadır. ġekil 2.49‘da cam parke uygulaması görülmektedir. Betonarme kiriĢlerin taĢıyıcı olarak kullanıldığı L profillerle desteklenerek cam parke uygulaması yapılmaktadır. 51 ġekil 2.49. Cam parke uygulaması (ġahin 2021) Cam Parke Uygulama: Cam parkeler genellikle 20x20, 25x25, 30x30 boyutlarında üretilmektedir. Yatay uygulamalarda kullanılan standart ölçüleri bulunan Ģeffaf bir malzemedir. Cam parkelerin uygulanması, parkelerin kendi büyüklüğünde tasarlanmıĢ bir taĢıyıcı içerisini sonradan yerleĢtirilmesi ile oluĢturulmaktadır (Toydemir ve ark. 2011), (ġekil 2.50). ġekil 2.50. Cam parke uygulaması (Anonim 2021ar, Anonim2021as, Anonim 2021at) Metal profiller üzerine uygulanan cam parkeler için en önemli özellik; hazırlanan strüktürün taĢıyıcılığı hesaplanarak uygulanmasıdır. Bu tip uygulamalar daha çok basit standart açıklıklar için uygulanmaktadır. Cam Parke taĢıyıcısı olduğu metal kısma doğrudan temas etmeyecek Ģekilde yükler karĢısında dayanıklı ve deforme olmayan 60-70 sertlik derecesine sahip, güneĢ ıĢınlarından etkilenmeyen lastik contaların üzerine yerleĢtirilmektedir. SıkıĢıp kırılmasını önlemek için araya ortalama 6-7 mm boĢluk olmalıdır. Bu boĢluğun sızdırmaması için silikon çekilmektedir (Anonim 2021ab). 52 b) Cam Mozaik Mozaik cam; eski zamanlardan beri opak, yarı geçirgen ve geçirgen cam özellikleri ile yapılan tasarımlarla dekor amaçlı kullanılmaktadır. Cam mozaik kaplanacak bir döĢemenin çok düzgün çimento Ģap yapıldıktan sonra uygulamaya geçilmelidir. Daha sonra cam mozaiklerin yapıĢtırıldığı kâğıt altta olacak Ģekilde su ve çimento oluĢan çimento hamuru mozaiklerin üzerine iyice yayılır. Bu Ģekilde hazırlanan mozaikler kağıdından tutulur ve döĢemede uygulanacağı yere yapıĢtırılır. SertleĢmeye baĢlayan çimento hamurunun üzerinde bulunan kâğıt bir miktar ısıtılarak yapıĢtırıcının yumuĢamasıyla birlikte kağıtlar, soyulmaktadır. Kağıtların soyulmasından sonra ıslak bir bez yardımı ile cam mozaiklerin yüzleri nemlendirilir üstündeki kâğıt parçacıkları temizlendikten sonra nem kalmayacak Ģekilde kurutulmakta ve uygulama bu Ģekilde tamamlanmaktadır (Toydemir ve ark. 2011). c) Lamine Cam Lamine cam, birden çok cam plakanın arasına polivinil butral denilen sert bir forma sahip maddenin yüksek sıcaklık altında preslenmesi yoluyla üretilen dayanıklı bir cam türüdür. BirleĢtirilme yapıldıktan sonra cam katmanları tek bir cam panel gibi davranır. Özellikle döĢemede transparanlığın istendiği durumlarda kullanılan döĢeme kaplama malzemesidir (Sezici 2019), (ġekil 2.51, 2.52, 2.53). ġekil 2.51. Lamine cam uygulaması (Anonim 2020bp, Anonim 2020br) 53 ġekil 2.52. Lamine cam uygulaması (Anonim 2020bs) ġekil 2.53. Lamine cam uygulaması (ġahin 2020 arĢivi) 54 Ġstenilen durumlarda isteğe bağlı olarak özel ölçülerde üretilebilmektedir. Uygulama yapılacak alanın ölçülerine uygun projelendirme yapılmasıyla uygulamaya hazır hale getirilmektedir. Lamine cam kırıldığında aralarında bulunan PVB katmanı camın küçük parçalara ayrılıp dağılmamasını sağlamaktadır. Bu sebeple döĢeme kaplama malzemesi olarak güvenlik amacıyla lamine cam kullanılmaktadır (Kılınç 1999), (ġekil 2.54). ġekil 2.54. Lamine cam uygulaması (Anonim 2020bt, Anonim 2020bu) 2.1.6. Polimer esaslı döĢeme kaplamalar • Tanım: Organik malzemeler fiber ve plastiktir. Sentetik polimerler ise genellikle plastiktir. Plastikler doğada bulunmaz fakat doğada bulunan maddeler bir araya getirilip, Ģekil verilerek pres yoluyla üretimi sağlanan geniĢ kullanım ağına sahip malzemelerdir (Damla ve ark. 2009). Yunanca kökenli plastikos sözcüğünden gelen plastik biçimlendirilmiĢ kalıp anlamına gelmektedir. Plastik yapı malzemeleri; yapıda kullanılacak yere ve yapılma amacına uygun Ģekilde ısıl iĢlem esnasında yumuĢak formda iken basınçla farklı iki bileĢenin polimerleĢmesi sonucu istenilen Ģekle getirilip, farklı plastik özelliklere sahip türleri olarak tanımlanmaktadır (Anonim 2021ac). Bu bölümde polimer esaslı döĢeme kaplamalarından; epoksi, linolyum, kauçuk ve mantar anlatılmaktadır (Çizelge 2.13). 55 Çizelge 2.13. Konutlarda kullanılan polimer esaslı döĢeme kaplama malzemeleri Polimer Esaslı DöĢeme Kaplamalar Epoksi Linolyum Kauçuk Mantar • Sınıflandırma: Polimer esaslı döĢeme kaplamalarını yapay ve doğal esaslı kaplamalar olarak iki gruba ayırabiliriz. Yapay kaplamalar; PVC kaplama, Epoksi, poliüretan ve sentetik kauçuk yapay lifli halılar bu grubu oluĢturmaktadır. Doğal kaplamalar ise; Linolyum, kauçuk, bambu ve mantar bu grupta gösterilebilir. Doğal kaplamaların özelliği yapılarındaki doğal polimer oranının fazlalığıdır (Sezici 2019). • Tarihçe: Günümüzün en önemli malzemelerinden olan plastikler ilk kez 19. yüzyılda endüstri alanında kullanılmıĢtır. 19. yüzyılda birbirlerinden habersiz olan bilim insanlarının çalıĢması sonucu ilk plastik selüloz-nitrattan elde edilmiĢtir. Ayrıca 1869 yılında ABD'de J.W. Hyatt'ın ürettiği endüstriyel olarak üretilen ilk plastik ürün bir bilardo topudur (Anonim 2021ac). Mimaride estetik arayıĢ sonucu teknolojiden önce plastik kullanımı baĢlamıĢtır. Plastiği ilk kez tasarımlarında kullanan mimar 1905 yılında Gaudi Casa Mila‘nın inĢasında kullanmıĢtır. 1940‘lı yıllara gelindiğinde mimari yapıların aydınlatma elemanları, panoları ve kasaları plastikten yapılmaya baĢlanmıĢtır (Anonim 2021ac). • Üretim Yöntemi: Oksijen, hidrojen ve azotun ahĢap petrol gibi doğal maddeler ile kimyasal birleĢimi ile yeni bağlar yaratılması sonucu doğada normal Ģartlarda bulunmayan makro moleküler, organik esaslı maddelere plastik reçine denilmektedir (Anonim 2021ac). 56 Plastik reçineler belli sıcaklık, basınç altında ve kimyasal etkilere maruz bırakılarak polimerizasyon ve kondansasyon sonucu plastik yapı malzemelerini üretmektedirler. Polimerizasyon; sentez yolu ile küçük moleküllerden büyük molekül oluĢmasıdır. Kondansasyon; iki veya daha fazla molekülün sularını dıĢarıda bırakacak Ģekilde birleĢip büyümesidir (Eriç 2010) • Özellikleri: Plastikler normalde renksizdir. Plastik maddelerin yüzeyleri yumuĢak olduğundan dıĢ etkenler karĢı direnci zayıftır. Buna rağmen kimyasal bileĢimlere karĢı dayanıklıdır ve çabuk yanabilir bir yapıya sahiptir. Polimer döĢeme kaplamaları uygulandıktan ve kuruduktan sonra suya dayanıklı ve su geçirmeyen aynı zamanda da birçok asitlere karĢı dirençli bir özellik kazanmasından dolayı. Genellikle beton, çimento Ģap ve terrazzo zeminler üzerine uygulanmaktadırlar. Epoksi kaplamalar içeriğinde sentetik reçine, agrega ve renk pigmentleri barındıran 2 aĢamalı yapılan döĢeme kaplamasıdır. Uygulama yapılırken mala yardımı ile zemin yüzeyine yayılarak veya pistole ile püskürtülerek yapılmaktadır. Alt tabaka agrega yoğunluklu olmasına rağmen üst tabaka bağlayıcıdan oluĢmaktadır. (Anonim 2021au). Polimer döĢeme kaplamalarının elektrik direnci yüksek olmasına rağmen 120°C dereceye kadar dayanabilmektedir. Plastik döĢeme kaplamalarının maliyeti yüksek olduğundan sıvı maddeler üreten sanayilerde kullanılması uygundur (Anonim 2021au). Polimer esaslı döĢeme kaplamalarının teknik özellikleri aĢağıdaki kriterlere göre sınıflandırılmaktadır. Yangın direnci, delinme direnci, boyutsal kararlılık, tekerlek yüklerine karĢı direnci, kimyasal maddelere karĢı direnci, ıĢık direnci, darbe sesi azaltma özelliği, ısı iletme direnci, elektrik direnci, aĢınma direnci (Anonim 2021ac). 57 • Kullanılma ġekli ve Yeri: Polimerler hafif bir malzeme olmasına karĢın uygun maliyeti, bakım giderlerinin azlığı, dayanıklılığı ve yüksek izolasyon özelliklerinden dolayı inĢaat ve yapı sektöründe oldukça yaygın olarak kullanılmaktadır. Polimer zemin kaplamaları bir yapının zeminini kalıcı veya geçici Ģekilde estetik ve teknik ihtiyaçtan dolayı kaplamak için kullanılmaktadır. Günümüzde mühendislik uygulamalarının en büyük araĢtırma konularından olan polimer malzemeler birçok Ģekilde karĢımıza çıkmaktadır. Örneğin film, parke, muĢamba gibi formlarda kullanılmaktadır. GeçmiĢ zamanlarda ise daha çok kauçuk asfalt ve muĢamba kullanılmıĢtır. PVC kaplamaları sağlık sektöründe, ofislerde yer kaplama malzemesi olarak karĢımıza çıkmaktadır. Vinil esaslı yer kaplamaları ayak rahatlığı sağlayan gürültüyü minimize eden ve darbeyi emen malzemelerdir. Üretilen kaplamalarda dolgu malzemesi ve stabilize edici ve renklendiriciler eklenmektedir (Anonim 2021ad). • Ġlgili Standartlar: Polimer esaslı malzemeler ile ilgili standartlar Çizelge 2.14‘ de gösterilmektedir. Çizelge 2.14. Polimer esaslı döĢeme kaplama malzemelerin standartları 58 a) Kauçuk Kauçuk zemin kaplama malzemeleri doğal ya da sentetik kauçuktan elde edilmektedir. Kauçuğa katılan katkı maddeleri renk ve yumuĢaklık vermesini sağlamaktadır. Bir malzemedeki kauçuk miktarı minimum %35 olmalıdır. Kimyasallara, suya, rutubete nispeten dayanıklı, ancak asit ve yağlara her zaman dayanıklı değildir (Anonim 2021av). Kauçuk döĢeme kaplaması olarak rulo ve karo Ģeklinde kullanılmaktadır. DöĢeme kaplamasına özel olarak hazırlanan karıĢımla yapıĢtırılmaktadır. Kauçukların üretiminin %70‘i ağır yağlardan sentetik olarak üretilmektedir. Gürültüyü absorbe eder, esnektir, kimyasal maddelere, suya ve rutubete nispeten dayanıklıdır, sigara yanıklarına oldukça dirençlidir, ıslandığında kayganlığı artar, pahalı bir çözümdür (Anonim 2021av). Kauçuk malzemenin yüzey temizliği genellikle vakumlama ve paspaslama yapılabilmektedir. Yüzeye aĢındırıcı temizleyiciler kullanıldığında 5 dakikadan fazla yüzeyde bırakılmamalıdır. Bırakılması halinde yüzey zarar görebilir. Genellikle otel odalarında ve spor mekanlarında kullanılmaktadır (ġekil 2.55). ġekil 2.55. Kauçuk uygulaması (Anonim 2020bv, Anonim 2020by) 59 b) Epoksi Epoksi reçine en yüksek yapıĢtırma gücüne sahip plastik yapıĢtırma malzemeleridir. Zemin kaplamalarında epoksi, reçinenin ısıtılmasıyla uygulanmaya baĢlanan, yüzeylerin sertleĢmesi ile koruyuculuk kazanılan bir kimyasal uygulamadır. Uygulama yapılırken sıvı halde bulunan epoksi yüzeye dökülmekte düzgün yayılımı sağlanmakta ve ardından kurumaya bırakılmaktadır. Döküldüğü andan itibaren iki hafta içerisinde istenilen sertlik düzeyine ulaĢmaktadır. Epoksi zemin kaplama malzemesi her türlü yüzeye uygulanabilmektedir. Tek parça olarak uygulandığından dolayı hijyen istenen yerlerde tercih edilmektedirler (Sümer 2011), (ġekil 2.56). ġekil 2.56. Epoksi uygulaması (Anonim 2020bz) 60 Epoksi oldukça sağlam, aĢınmaya dayanıklı ve su geçirmez bir madde olmasının yanında çeĢitli zehirli gazların salınımını içermesi nedeniyle çeĢitli araĢtırmalara konu olmuĢtur (ġekil 2.57, ġekil 2.58). ġekil 2.57. Epoksi uygulaması (Anonim 2020ca, Anonim 2020cb, Anonim 2020cc) ġekil 2.58. Epoksi uygulaması (Anonim 2020cd, Anonim 2020ce, Anonim 2020cf) c) Linolyum Linolyum; ağaç reçinesi, keten tohumu, kireç taĢı, hint keneviri gibi doğal malzeme karıĢımlarından oluĢan bir döĢeme kaplamasıdır. Linolyum; 25x30 m uzunlukta ve 2 m geniĢlikte rulolar halinde satılır. Kalınlıkları 2mm-4,5 mm arasındadır. Linolyumlar betonarme yapılarda; döĢeme öncesi ilk olarak düzeltme Ģapı uygulanır, ardından üzerine mukavva serilerek altlık oluĢturulur linolyum bu zemin üzerine serilerek yerleĢtirilmektedir. AhĢap yüzeylerde; kuru olan ve düzgün ahĢap yüzeylere mantar, bitümlü karton veya mukavva serildikten sonra döĢenir. Düzgün olmayan ve rendesiz ahĢap yüzeylere ise, 3 kısım zamk, 5 kısım su, 9 kısım alçı, 3 kısım tebeĢir tozundan 61 yapılan karıĢım 0,5–5 mm kalınlığında döĢeme yüzeylerine sürülerek üzerine serilerek uygulanır (Anonim, 2020ck), (ġekil 2.59). ġekil 2.59. Linolyum uygulama örneği (Anonim 2020cg) Renk ve desen çeĢitliliği sağlayan, esnek tasarımlara uyum sağlayan, yüzeyinin pürüzsüz olması bakterilerin tutunmasını zorlaĢtırdığı için hijyenik özellik göstermektedir. Kolay ve hızlı uygulanması gibi olanaklara sahiptir. Linolyum kaplama, elastik yapılı, aĢınmaya karĢı dayanıklı, ses yalıtımının yüksek olmasının yanı sıra sıcak temaslı olması sebebiyle tercih edilen bir kaplama malzemesidir (ġekil 2.60). Linolyum kaplama malzemesinin birçok çeĢidi bulunduğu gibi doğal malzemelerin birleĢiminden oluĢmasından dolayı yapılarda kullanılmasıyla organizmaya kanıtlanmıĢ bir zararı bulunmamaktadır. Bunun yanında antibakteriyel olarak üretimi de yapılmaktadır. 62 ġekil 2.60. Linolyum uygulama örneği (Anonim 2020ch, Anonim 2020ci, Anonim 2020cj) d) Mantar DöĢeme Kaplama Mantarlar; geçirimsiz, esnek ve sudan hafif bir maddedir. Mantar kaplamalar; mantar meĢesinin kabuğundan elde edilmektedirler. Mantar kaplamaların üretimi; ağaçtan elde edilen hammaddenin granül hale getirildikten sonra bağlayıcı bir reçine ile karıĢtırılıp bulamaç hale getirilip çelik kalıplara yayılarak belli bir sıcaklıkta preslenmesiyle üretilen malzemelerdir. Bu ürünlerden; kaplama karoları ve ısı izolasyon levhaları üretilmektedir (Bohur 2005). Mantar, doğal bir malzeme olduğundan dolayı çevre dostu ve ekolojik bir döĢeme kaplama malzemesidir. Mantar zemin kaplamaları yapısal özellikleri sayesinde oldukça dayanıklı bir döĢeme kaplamasıdır. Kullanım alanı ne kadar yoğun olursa olsun, maruz kalınan darbelere, basınca rağmen esnekliği sayesinde biçimini yeniden kazanabilmektedir. Estetik, bakımının kolay olması, ses emici ve doğal olması gibi nitelikleriyle uzun yıllar kullanım olanağı sağlamaktadır. Su geçirmez yapıları sayesinde mutfak ve banyo zeminlerinde de uygulanabilmektedir (Sümer, 2011). Yer döĢemelerinde ve duvar kaplamalarında kullanılan mantar ses ve ısı yalıtımına katkı sağlamaktadırlar. Mantar döĢeme kaplamalarının özel sıva dibi malzemeleri üretilmektedir. Mantar levhanın üretimi sırasında sıcaklığın daha fazla arttırılmasıyla daha koyu renkli mantar kaplamalar elde edilebilir. Bunların dama tahtası Ģeklinde düzenlenmesiyle değiĢik görsel etkiler ortaya çıkabilir (Toydemir ve ark. 2011), (ġekil 2.61). 63 Mantar zemin kaplamaları darbe sesini emen, darbeye dayanıklı ve sıcak temaslı genellikle konut büro gibi yerlerde iyi sonuçlar veren nitelikli malzemelerdir. AĢınma direnci yetersizdir bu sebeple sürekli bakım ve dikkatli kullanım gerektirmektedir (Bohur 2005), (ġekil 2.62). ġekil 2.61. Mantar döĢeme örneği (Anonim 2020cl, Anonim 2020cm, Anonim 2020cn) ġekil 2.62. Mantar döĢeme örneği (Anonim 2020co, Anonim 2020cp, Anonim 2020cr) 2.2. Konutlarda Kullanılan DöĢeme Altlıkları Ve Malzemeleri DöĢemelerde, döĢeme kaplaması ve strüktür ile bütünleĢtirilen döĢeme kaplamasının istenilen Ģekilde uygulanabilmesi için gerekli yapıya altlık denilmektedir (Çizelge 2.15). Altlık kaplama kotunun döĢemeler ile aynı seviyeye getirebilmesi için yüzeyin uygun olması önem arz etmektedir. 64 Çizelge 2.15. Konutlarda kullanılan döĢeme altlıkları ve malzemeleri Konutlarda Kullanılan DöĢeme Altlıkları Ve Malzemeleri Bağlayıcı Amaçlı AhĢap Esaslı Hafif Dolgulu Yalıtım Amaçlı DöĢeme Altlıkları DöĢeme Altlıkları DöĢeme Altlıkları DöĢeme Altlıkları Çimento AhĢap Lifle Uçucu Kül XPS ġap Yonga Levhalar Alçı ġap Agrega EPS AhĢap Kadranlar Manyezi Cam Yünü ġap TaĢ Yünü 2.2.1. Bağlayıcı amaçlı döĢeme altlıkları • Tanım: ġaplar genellikle bir bağlayıcı, inorganik veya organik dolgu maddeleri, çeĢitli boyalar ve çeĢitli katkı malzemelerin bir araya gelmesiyle oluĢan döĢeme türüdür. Normal Ģartlarda tesviye Ģapları üç Ģekilde kullanılmaktadır. Ġstenilen yükseklikteki zeminde bir alan yaratmak, yük taĢıma tabanındaki son yüzey kaplamasının oluĢturulması ve son yüzey bir örtü tabakası oluĢturulmasıdır (Anonim 2021ae). ĠnĢaat iĢlerinde ve zemin kaplamada oldukça yaygın olarak kullanılan beton tabanlı zemine direk uygulanan döĢeme kaplama malzemelerinin kaplama zeminini düzelten, estetik bir görünüm sağlayan, darbelere karĢı dayanıklı zemin kaplama malzemelerine Ģap denilmektedir. ġap genellikle yapıĢtırıcılardan, inorganik veya organik dolgulardan, çeĢitli boyalardan ve belirli katkı maddelerinden yapılmıĢ dayanıklı bir zemindir. ġaplar genellikle zeminde istenilen yükseklikte alan oluĢturmak, taĢıyıcı kaide üzerinde son 65 yüzey kaplamasını oluĢturulmasına olanak sağlamak ve son yüzey bir kaplama tabakası oluĢturmak gibi üç ana amaç için kullanılmaktadır (Anonim 2021af). Bu bölümde bağlayıcı amaçlı döĢeme altlıklarından; çimento Ģap, alçı Ģap ve manyezi Ģap anlatılmaktadır (Çizelge 2.16). Çizelge 2.16. Bağlayıcı amaçlı döĢeme altlıkları Bağlayıcı Amaçlı DöĢeme Altlıkları Çimento ġap Alçı ġap Manyezi ġap • Sınıflandırma: Bağlayıcıların sınıflandırılması yapılarına giren malzeme çeĢitlerine göre belirlenmektedir. Çimento, alçı ve ksiolit katılan bağlayıcılar o isimle anılmaktadır. Ayrıca yapıdaki kullanım yerlerine göre de isimler almaktadırlar (Eriç 2010). • Tarihçe: Tarihte ilk bağlayıcı malzeme kil harçları ile ortaya çıkmıĢtır. Tarihsel süreç içerisinde Mısır alçıyı, Roma kireç ve Puzolanı, Osmanlı da Horasan harcını, 17. yüzyıl sonlarına doğru Avrupa‘da Romen Çimentosunu, 19. yüzyılda Avrupa‘da çimento bağlayıcı malzeme olarak yapılarda kullanmıĢtır (Eriç 2010). • Üretim Yöntemi: Bağlayıcı malzemeler yapının bulunduğu yerde bilirkiĢilerin gözetiminde üretilmekte ve uygulanmaktadırlar. Hassasiyet gereken hazırlık ve uygulama süreci diğer yapı malzemelerinden ayrılan yönüdür. • Özellikleri: ġap yüzeylerin daha düzgün görünmesini sağlamaktadır. Dolgu Ģapları; tesisatı gizlemek veya belli bir kota ulaĢmak için kullanılmaktadır. Tesviye Ģapı bina bölümleri arasında bulunan kot farklarını gidermek için uygulanmaktadır. Yalıtım Ģapı yapılarda ısı kaybını önlemek ve ses izolasyonunu sağlamaktadır. YapılmıĢ olan su izolasyonunu koruyucu etkisi de bulunmaktadır. Sonrasında yapılacak döĢeme 66 uygulamasına uygun zemin sağlamaktadır. Betonun dıĢ etkenlerden ve güneĢ ıĢınlarından yıpranmasını önlemektedir (Anonim 2021ag). • Uygulama ġekli: ġap uygulanacak yüzey öncelikle kir, yağ ve tozdan arındırılmalıdır. Tesviye betonu dökülmeden önce alanın her köĢesinden teraziye alınmalıdır. Teraziye uygun olarak 0,2-0,5 cm aralığında çimento karıĢımlı Ģap uygulanmaktadır. Ardından terazi mastarları yerleĢtirilerek sabit anolar üzerinde zikzak Ģeklinde kaydırılarak uygulanmaktadır. Yüzeye mastar çekildikten sora önce mala ile düzeltildikten sonra helikopter ile düzeltme yapılarak uygulanmaktadır (Megeb 2012). • Kullanılma ġekli ve Yeri: Tüm yapıların taban kısımlarında, ıslak zeminlerinde, otoparklarında, spor sahalarında, sergi ve gösteri salonlarında ve benzeri birçok yapıda Ģap dökümü yapılmaktadır. ġap zemini, su ve nemden korumasının yanı sıra yüzeyin düzgünlüğünü de sağlamaktadır (Megeb 2012). • Ġlgili Standartlar: Bağlayıcı malzemelerin standartları Çizelge 2.17‘da gösterilmektedir. Çizelge 2.17. Bağlayıcı amaçlı döĢeme altlık standartları a) Çimento Ģaplar DöĢeme kaplamalarında en yaygın kullanılan Ģap türdür. Kum, çakıl, su ve bir bağlayıcının bir araya gelmesiyle oluĢan basit bir döĢeme altlığıdır (Toydemir ve ark. 2011). Çimento Ģaplarda, çimento oranı çok önemlidir. Dozajı fazla kaçırıldığında Ģap çatlamaktadır. Kullanım amacına uygun olacak Ģekilde bazen pürüzlü bazen düz Ģekilde bırakılmaktadır. 67 Çimento Ģap yapılacak alan bölmelere ayrıldıktan sonra birer boĢluk olacak Ģekilde uygulanmaktadır. Mukavemet kazandıktan sonra boĢ bırakılan yerlere uygulanmaktadır. Çimento Ģaplar iyi uygulanmadığı zaman toz üretmektedirler. Formunu koruyan bir yüzey oluĢturduğundan ses yalıtımı iyi değildir. Bu sebepten ötürü depolarda ve konutların bodrumlarında uygulanmaktadır. Beton Ģaplarda büzülme fazladır bu sebeple büzülen tabakanın alt tabakaya tutunması azalmaktadır. Böyle durumlarda beton Ģapın kayıcı olarak genleĢme derzleri ihmal edilmeden gerçekleĢtirilmesi gerekmektedir (Anonim 2020cs) , (ġekil 2.63, ġekil 2.64). ġekil 2.63. Çimento Ģap kaplama uygulaması (ġahin 2021) ġekil 2.64. Çimento Ģap örneği (Anonim 2020ct, Anonim 2020cv) b) Alçı Ģaplar Kum, su ve anhidrit alçının homojen biçimde harmanlanması sonucunda oluĢan karıĢımın düzgün bir zemine serilerek uygulanmaktadır. DüĢük sıcaklıklarda dahi bağlayıcıdır. En önemli özelliği estetik ve pürüzsüz bir yüzey sağlamasıdır. Normal alçı 68 ile döĢeme Ģapı için kullanılan alçı bir birinden tamamen farklıdır. Normal alçı 160°C derecede iĢlenirken, alçı Ģapı ortalama 900°C derecede iĢlenmektedir. Rengi beyazdır, betonda büzülme ve kılcal çatlak yapmaz. Kalınlığı ise ortalama 20-30 mm‘dir. Uygulandıktan sonra iki kat olacak Ģekilde bezir ve keten yağı sürülmektedir (ġekil 2.65). Alçı Ģap, aĢınma dayanıklılığı orta seviyede olan ve tek parça uygulanan bir döĢeme kaplamasıdır (Bohur 2005). Alçı Ģaplar genellikle kiler depo gibi önemsiz oda zeminlerinde kullanılmaktadır. Tasfiye Ģapı olarak ta tercih edilmektedirler. ġekil 2.65. Alçı Ģap örneği (Anonim 2020cy, Anonim 2020cz) c) Manyezi Ģapı Manyezit magnezyum klorür ve hizar taĢı karıĢımına su eklenerek elde edilen döĢeme malzemesidir. Burada bağlayıcı madde manyezittir. Manyezit ince ve kaba Ģapın birleĢmesiyle oluĢmaktadır (ġekil 2.66). ġekil 2.66. Manyezi Ģap kaplama döĢeme detayı (ġahin 2021) 69 Manyezi altlık uygulaması iki aĢamada yapılmaktadır. Birinci aĢamada kalın talaĢ ile 1,5 cm kalınlığında serilir, 3 - 4 gün sonra 1 cm lik ikinci aĢama döĢenir. SertleĢtikten sonra pürüzleri alınır ve cilalanır. Manyezit kaplamanın temizliği mazot ile yapılır. Manyezit kaplama, düzgün bir yüzey oluĢturduğundan iyi bir altlık malzemesidir. Ġstenilen renk ve desende yapmak mümkündür. Isı iletkenliği azdır içerisinde ahĢap tozlar barındırdığı için sıcak temaslı bir malzemedir. Suya karĢı dayanıksız olmasından dolayı ıslak mekanlar da kullanılması uygun değildir (Toydemir ve ark. 2011). Merkezi ısıtmalı yerlerde kullanıldığında nem oranı düĢük olacağından çatlaklar oluĢabilir. Bu durumu önlemek için döĢeme yağlanarak nemli tutulmalıdır. Manyezite temas eden tüm metaller çürür. Deformasyona meyilli olduğu için kabarmalar görülür (Bohur 2005). 2.2.2. AhĢap esaslı döĢeme altlıkları • Tanım: AhĢap kaplamalar uygulanmadan önce bir altlık hazırlanması söz konusu olmaktadır. Direk kadron üzerine, önceden oluĢturulmuĢ bir altlık üzerine veya kör döĢeme üzerine uygulanmaktadırlar (Özdöl 2010). Bu bölümde ahĢap esaslı döĢeme altlıklarından; ahĢap lifli yonga levhalar ve ahĢap kadranlar anlatılmaktadır (Çizelge 2.18). Çizelge 2.18. AhĢap esaslı döĢeme altlıkları AhĢap Esaslı DöĢeme Altlıkları AhĢap Lifle Yonga Levhalar AhĢap Kadranlar 70 • Sınıflandırma: Yonga Levhaların TS EN 309‘a Göre Sınıflandırılması; • Üretim iĢlemlerine göre; yatık preslenmiĢ, dik preslenmiĢ, kalıplanmıĢ (ĢekillendirilmiĢ), a) Deliksiz, b) Delikli. • Yüzey durumlarına göre; preslenmiĢ (zımparalanmamıĢ), zımparalanmıĢ veya planyalanmıĢ, kaplanmıĢ (sıvı kaplama, örneğin boya ile), basınç altında, katı bir malzeme ile kaplanmıĢ (örneğin, dekoratif lamine kaplama, emprenye edilmiĢ dekoratif kâğıt benzeri ürünler). • Parçaların Ģekil ve ölçülerine göre; talaĢ levha, yaprak levha, ĢekillendirilmiĢ levha, odunlaĢmıĢ diğer bitkilerden (örneğin, keten, kenevir ipliği gibi ürünler gösterilebilmektedir) üretilen panolar. • ġekil ve formlarına göre; düz, yüzeyi profilli, kenarı profilli. • Yapılarına göre; tek tabakalı, çok tabakalı, sınıflandırılmıĢ, kalıplanmıĢ delikli levhalar. • Kullanımlarına göre; genel amaçlı levhalar, kuru Ģartlarda, kapalı ortamlarda kullanılan (mobilya dahil) levhalar, konstrüksiyonlarda taĢıma amaçlı kullanılan levhalar, aĢırı yüklenebilen levhalar, biyolojik tehlikelere karĢı dayanıklılığı geliĢtirilmiĢ levhalar, ateĢe dayanıklı levhalar, ses absorbe eden levhalar ve diğerleri olmak üzere ayrılmaktadırlar. • Tarihçe: AhĢap, tarihteki ilk yapı malzemelerinden biridir. Eski çağlarda insanlar korunma ve barınma amacıyla ahĢabı kullanmıĢlardır. AhĢap doğal bir malzeme olduğu ve kısa zamanda yetiĢtirilmesi mümkün olmadığı için günümüzde daha değerli hale gelmiĢtir. GeliĢen teknolojiyle birlikte plastik, metal, alüminyum malzemelerin kullanımı artmıĢ olmasına rağmen estetik görünüĢü, yalıtımı ve istenilen forma kolayca 71 ulaĢılabildiği için ahĢap her dönemin tercih edilen yapı malzemesi olmaktadır (Anonim 2021ah). • Üretim Yöntemi: Yurdumuz ormanlarında yetiĢen ibreli ve yapraklı ağaçların odunları ile özel kavaklıklarda yetiĢtirilen odunu iĢlenmektedir. Bu ağaçlar iĢlenerek MDF ile yonga levha üretimi yapılmaktadır. Endüstriyel atık olan talaĢ birçok alanda kullanılmaktadır (Dayanıklıoğlu 2004). • Özellikleri: Yonga levha ve ahĢap karĢılaĢtırıldığında bazı avantajları vardır. Yonga levhaların damar yönü olmaması fireyi azaltmaktadır. Homojen olan yonga levhalar her açıdan aynı dayanıklılığa sahiptir. Yonga levhanın yoğunluğu daha fazla olduğundan dayanımı daha fazladır. • Uygulama ġekli: AhĢap kadronlar zemine 50-60 cm. aralıklarla dizilerek uygulanmaktadır. Genellikle kör döĢemenin alt yapısını oluĢturur. Telefon, elektrik, internet kablolarını gizlemeye yarar. Parke, laminant, lamine gibi döĢemelerin altında boĢluk bırakmak amacıyla yapılır. Ayrıca yalıtımı güçlendirmek için 40-60 cm boĢluklara yalıtım malzemeleri eklenilmektedir. AhĢap lifli yonga levhalar montaj öncesi nihai kullanıma yakın 5-7 gün havalandırılmaktadır. Bu iĢlemin amacı, levhaların ortam koĢullarına yakın olmasıdır. AhĢap iskeletli yonga zeminde, önce zemine araları maksimum 60 cm olacak Ģekilde profiller yerleĢtirilmektedir. Üzerine yan yana gelecek Ģekilde yonga levhalar yerleĢtirilir. Levhalar birbirlerine tutkal ile profillere ise vida veya çivi ile sabitlenmektedir. Duvarlardan 1 cm açıklık bırakılarak döĢeme yapılmaktadır. Levhalar, levha kalınlığının yaklaĢık 3 katı uzunluğundaki sıcak galvanizli 75 mm helezon çiviler veya vidalarla profillere sabitlenir. Kullanılan çivilerin ve vidaların kafaları yaklaĢık 3 mm derinliğe gömülmelidir. Üstte kalan boĢluk doldurulmalıdır. Levhanın kenarlarında kullanılan çiviler ve vidaların arasındaki uzaklık 150-200 mm, 72 ortadakiler arasındaki uzaklık ise 250-300 mm olmalıdır. YapıĢtırıcı olarak tutkal kullanılmaktadır. Yüzer yonga zeminde, birbirine geçirmeli yonga levhalar yalıtım katmanı üstüne uygulanmaktadır. Yük dayanımının iyi olması sebebiyle stabil yüzeyler için ahĢap ya da beton tercih edilmektedir. Uygulanması yapılırken duvarlardan 1 cm boĢluk bırakılarak zıvanalı yerlerinden tutkal ile birleĢtirilmektedir. Kenarlar sabitlenmediğinden takozlar yardımı ile tutkalların kuruması beklenmektedir. Yalıtım yapılan levhaların altına izolasyon malzemesi olarak styroks, poliüretan, gözenekli ahĢap lifi veya uygun yumuĢaklıkta mineral yünler ve plastik esaslı yalıtım malzemeleri de aralarına koruyucu film konularak uygulanabilmektedir. Yonga levhaların kaplamaya hazır hale gelmesi; levhanın yüzeyleri ve varsa delikleri temizlenmeli ve pürüzsüz hale getirilmelidir. Yonga levhalar kullanılmadan 5-7 gün önce uygulanacağı ortam Ģartlarına uyum sağlaması için havalandırılmaları gerekmektedir (Anonim 2021ai). AhĢap kaplamalar uygulanmadan önce bir altlık hazırlanması söz konusu olmaktadır. Direk kadron üzerine, önceden oluĢturulmuĢ bir altlık üzerine veya kör döĢeme üzerine uygulanmaktadırlar. Ġskelet üzerine uygulama yapılacaksa seçilecek olan parkelerin boyutlarının uzun olması sağlamlık açısından tercih edilmektedir. Kadronların yerleĢtirilirken uygulanacağı açıklıklar seçilen parke boyutlarına göre ayarlanmalıdır. Desenli veya daha küçük parçalar Ģeklinde parke döĢenecekse altına döĢeme kolaylığı sağlaması açısından adi tahta uygulanması gerekmektedir. AhĢap döĢeme altına kullanılan adi tahta desen yapımında çivi ile sabitleme ve istenilen yere çivi çakılmasını kolaylaĢtırmaktadır. Kullanılan bu adi tahtaya terim anlamı olarak ‗kör döĢeme‘ denilmektedir (Özdöl 2010), (ġekil 2.67). 73 ġekil 2.67. Kör döĢeme üzerine ahĢap kaplama uygulaması (ġahin 2021) • Kullanılma ġekli ve Yeri: Yonga levhalar inĢaatlarda iç kaplama malzemesi olarak, zeminlerde ve beton kalıplarında kullanılmaktadır. Ayrıca parke zeminleri için temel malzeme olarak kullanılmaktadır. • Ġlgili Standartlar: AhĢap esaslı döĢemeler ile ilgili standartlar Çizelge 2.19‘da gösterilmektedir. Çizelge 2.19. AhĢap esaslı döĢeme altlık standartları 74 a) AhĢap lifli yonga levhalar AhĢap lif ve yonga levhalar genellikle geçici zemin altlığı olarak kullanılmakta veya kör döĢeme olmasın diye parke altına yapılması tercih edilen bir uygulamadır. Amacı ahĢap lif ve yonga levhaların Ģap üzerine yapıĢtırılmasıyla döĢeme kaplaması malzemesinin uygulanmasına uygun zemin hazırlamaktır (Toydemir ve ark. 2011) (ġekil 2.68). Oldukça doğal bir malzeme olduğundan bilinen bir zararı bulunmamaktadır. ġekil 2.68. AhĢap lifli yonga levha uygulaması (Anonim 2020da, Anonim 2020db, Anonim 2020dc) b) AhĢap kadranlar Zemine 50-60 cm. aralıklarla dizilmek suretiyle çakılan ahĢaplara ahĢap kadron denilmektedir. AhĢap kadronlar genellikle üzerine kör döĢeme uygulanarak veya parkelerin direk üzerine uygulanacağı konstrüksiyonu sağlamak amacı ile uygulanmaktadır. Kör döĢeme uygulamasını kısaca Ģöyle açıklayabiliriz; boyutları ufak veya desenli bir parke uygulanmak istediğinde kadronların üzerine altlık olması amacı ile ahĢap kaplama yapılmasına denir. Desen uygulanırken veya kısa parkeleri yerleĢtirmede özgürlük sağlamaktadır. Böyle uygulamalarda ek yerlerinin ĢaĢırtmacalı yapılması ve ayrıca parkelerin direk uygulandığı durumlarda parke boylarının uzun tutulması önem taĢımaktadır (Toydemir ve ark. 2011), (ġekil 2.69, ġekil 2.70). AhĢap kadronlar da ağaçtan imal edilen bir döĢeme malzemesi olduğundan organizmaya herhangi bir zararı bulunmamaktadır. 75 ġekil 2.69. AhĢap kadran uygulaması (Anonim 2020dd.). ġekil 2.70. AhĢap kadran uygulaması (Anonim 2020de, Anonim 2020df, Anonim 2020dg). 2.2.3. Hafif dolgulu döĢeme altlıkları Tanım: Bu bölümde hafif dolgulu döĢeme altlıklarından; uçucu kül ve agregalar anlatılmaktadır (Çizelge 2.20). Çizelge 2.20. Hafif dolgulu döĢeme altlıkları Hafif Dolgulu DöĢeme Altlıkları Uçucu Kül Agrega 76 • Sınıflandırma: Hafif agregalar, üretildikleri malzeme kaynaklarına göre dört grupta incelenmektedir (Konuk 2003). • Doğal hafif agregalar: Volkanik taĢlar, lav taĢı, pomza taĢı ve ağaç parçaları gibi organik malzemelere denilmektedir. Ülkemizde en yaygın olarak bulunan doğal agrega pomza taĢıdır. BoĢluk miktarı %70 kadardır. • Yapay olarak üretilen hafif agregalar: Polimer esaslı malzemelerden üretilmektedir. Bunlar örnek; genleĢtirilmiĢ kil, genleĢtirilmiĢ Ģist, genleĢtirilmiĢ arduvaz, perlit, vermikülit ile strafor gösterilebilir. • Endüstriyel atıklar ile üretilebilen hafif agregalar: Yüksek fırın cürufu, uçucu kül. • Atık ürünlerin iĢlenmesiyle üretilen hafif agregalar: GenleĢtirilmiĢ yüksek fırın cürufu ve kızdırılmıĢ uçucu kül. • Tarihçe: Dünya‘da hafif agrega kullanımın ilk örnekleri Babil‘in inĢasına dayanmaktadır. Roma ve Antik Yunan, hafif agregayı öğüttükten sonra hidrolik bağlayıcıyla harmanlayarak bir karıĢım elde etmiĢlerdir. Bu karıĢımı amfi tiyatro, su kemeri gibi çeĢit yapılarda kullanmıĢlardır. Günümüzdeki yapılarda en yaygın kullanılan hafif agregalar fırınlarda yüksek sıcaklıklarda genleĢtirilerek üretilmektedir. Ġlk üretim çalıĢmaları 20. yüzyılın ilk çeyreğinde baĢlamıĢtır. 1. Dünya savaĢı sırasında çelik kıtlığı nedeniyle kompozit ticari gemilerin üretimi ile olmuĢtur. SavaĢ sonrası beton gemi imalatına son verilmiĢtir. 2. Dünya savaĢında çelik kıtlığı tekrar gündeme geldiğinden tekrar beton gemi üretimi baĢlamıĢtır. En büyük geliĢme ise 1952 yılında ABD‘de yapay agrega üretim ve araĢtırma enstitüsü kurulmasıdır (Yolcu ve Gı rgı n 2017). Ülkemiz doğal hafif agrega kaynakları açısından zengin rezervlere sahiptir. Tarihte ilk Pomzanın kullanıldığı bölgelerden biri Van gölü çevresidir. Urartular döneminde 77 gıdalarını saklamak için depolarda izolasyon malzemesi olarak kullanıldığı bilinmektedir (ElmastaĢ 2012). • Üretim Yöntemi: Anon‘un 2003 yılında hazırladığı makalede; Toz haline getirilmiĢ kömürün yanması sonucu ve yanma kazanlarından dıĢarı çıkan gazlar tarafından taĢınan çok ince zerrelere ―uçucu kül‖ denilmektedir. Uçucu küller, kömür yakarak elektrik ve buhar üreten tesislerden elde edilir. Toz haline getirilen kömür hava yardımıyla, doğrudan tutuĢmasını sağlamak amacıyla kazanların yanma odalarına üflenir ve burada ısı üretimi ve erimiĢ mineral tortular elde edilir. Kazanlardan gelen ısı kazan borularıyla çıkartılarak baca gazının soğuması ve erimiĢ mineral tortunun sertleĢmesi sağlanır ve böylelikle kül ĢekillenmiĢ olur (ÇavuĢoğlu 2008). Yer kabuğu madenler yönüyle çok zengin bir yapıya sahiptir. Volkanik faaliyetlerle yer altından yüzeye çıkarak volkanik kökenli madenleri oluĢturmaktadır. Bunlar insanların her dönemde kullandığı; obsidyen, perlit, ignimbrit ve pomza taĢıdır (ElmastaĢ 2012). • Özellikleri: Hafif dolgular konutlarda yalıtım amacı ile kullanılmaktadır. Hafif dolgulu betonlar; beton karıĢımının içine hafif agrega karıĢtırılmasıyla üretilmektedirler. Dolgu malzemesi olarak genellikle atık kayaç, zenginleĢtirme atıkları, taĢ ocağı malzemesi, kum, çakıl ve bağlayıcı gibi malzemeler kullanılmaktadır. Santral atığı olan uçucu küller, pulverize kömürün yakılmasından sonra santral baca filtrelerinde biriken ve genellikle çok ince boyutlu (1–200 mikron) malzemelere denilmektedir. Son yıllarda uçucu küllerin dolgu malzemesi olarak kullanımı yaygınlaĢmaktadır. • Uygulama ġekli: Agrega ve uçucu kül döĢemelerde uygulanırken çimentonun yapısına döĢenecek betonun harcına katılarak kullanılmaktadır. Kullanılan bu malzemeler yapıya gereksiz yük bindirmemektedirler. Özellikle atık malzeme olan uçucu külleri geri dönüĢtürerek çevre kirliliğine engel olmaktadır (AruntaĢ 2006). 78 • Kullanılma ġekli ve Yeri: Uçucu küllerin yapıları incelendiğinde fiziksel, kimyasal ve mineralojik özelliklerinin yapı için kullanılmaya uygun olduğu görülmektedir. Uçucu kül kullanımının artıkların dıĢarda birikmesini önleyeceğinden dolayı çevresel fayda sağlamaktadır aynı zamanda ekonomik olmasından dolayı ekolojik dengeye katkı sağlamaktadır. Yapı sektöründe kullanım alanları oldukça geniĢtir. Baraj ve yol yapımlarında kullanmanın yanında beton, agrega, kerpiç, tuğla ve yalıtım malzemeleri gibi çok çeĢitli alanlarda kullanılmaktadır. Türkiye ve Dünyada uçucu küllerin yapı sektöründe kullanıldığı alanlar Çizelge 2.21‘de özetlenmektedir (AruntaĢ 2006). Çizelge 2.21. Uçucu küllerin inĢaat sektöründe kullanıldığı alanlar (AruntaĢ 2006). Pomza, kullanımı Antik Yunan ve Roma‘ya dayanan volkanik kökenli bir madendir. Ġlk keĢfedildiği zamanlarda yapı malzemesi olarak kullanılmıĢtır. Günümüzde; tarım, boya, elektronik, seramik, cam, kimya, metal ve plastik sanayilerinde kullanılmaktadır. Ayrıca karayollarında ve asfalt kaplamalarda buzlanma önleyici olarak kullanılmaktadır (ElmastaĢ 2012). • Ġlgili Standartlar: Hafif dolgulu döĢeme altlıkları ile ilgili standartlar Çizelge 2.22‘de gösterilmektedir. 79 Çizelge 2.22. Hafif dolgulu döĢeme altlık standartları a) Uçucu Kül ĠnĢaat sektöründe uçucu küllerin yer alması yanan kömürün ardında kalan atık maddelerin geri dönüĢtürülmesi için çevre kirliliğine karĢı avantaj sağlamaktadır. Dünyada olduğu gibi Türkiye‘de de kullanılmaya baĢlanmıĢtır. Atık malzemelerin geri dönüĢümü sağlanarak ekonomik olarak hem kaliteli malzeme kullanımı hem de enerji tasarrufu uçucu külü avantajlı hale getirmektedir. Çimento, beton ve yapı ürünlerinde kullanımı yaygın olarak görülmektedir (Ahmedov 2012). Uçucu külün kullanılmasının bir baĢka nedeni akıĢkanlığı arttırmasıdır. Uçucu kül kullanımı dayanımı arttırmasının yanında terleme, rötre ve permeabiliteyi de azaltır. Uçucu kül ve agrega aynı 80 yoğunluklarda karĢılaĢtırıldığında uçucu külün daha hafif olduğu görülmektedir. Kontrollü düĢük dayanımlı malzeme (KDDM)‘de kullanılan uçucu külün ASTM C 618 standardında belirtilen F Sınıfı veya C Sınıfı uçucu kül özelliklerini sağlamasına gerek yoktur. KarıĢımların kullanıma uygunluğu deneme karıĢımları oluĢturularak test edilmelidir (Tuncel 2012). b) Agregalar Agregalar KDDM karıĢımlarının ana bileĢeni olarak birçok uygulamada karĢımıza çıkmaktadır. Agregaların cinsi, dayanıklılığı, akıcılığı ve tane dağılımı gibi fiziksel özellikleri etkilemektedir. Genellikle ASTM C 33 ile uyumlu agregalar kullanılmaktadır. Granüler kazılardan elde edilen agregalar KDMM malzemesi olarak kullanılmaktadır. Killi zeminler yetersiz karıĢma, karıĢımın fazla yapıĢkan olması, su ihtiyacının fazlalığı rötre ve değiĢken dayanım gibi problemler yaratmaktadır. Bu tip zeminler genellikle KDMM uygulamalarında kullanılmamaktadır. BaĢarılı Ģekilde kullanılan agregalar ise; kumlu ince çakıl, 19 mm altındaki kumlu agregalar, 10 mm altındaki taĢ ocağından çıkan atık malzemeler ve ASTM C 33 Ģartnamesine uygun dağılıma sahip agregalardır. 2.2.4. Yalıtım amaçlı döĢeme altlıkları • Tanım: Türk Standartları TS 825'e göre ısı iletkenlik değeri (λ) 0,060 kcal/mh°C değerinin altında olan malzemelere "ısı yalıtım malzemesi" olarak tanımlanmaktadır. Ülkemizde yalıtım uygulamaları ile ilgili standartlar 1970 yılında TSE tarafından "TS 825 Binalarda ısı yalıtım kuralları" hazırlanmıĢtır. Fakat o dönemde yönetmeliğin kesin olarak uygulanması zorunlu hale getirilmemiĢtir (ġenkal Sezer 2005). Günümüzde döĢemelerin yalıtımı için döĢeme altı uygulama yöntemi kullanılmaktadır. Bu yöntem için daha çok genleĢtirilmiĢ polistiren sert köpük (EPS), haddeleme yapılmıĢ sert polistiren köpük (XPS), poliüretan köpük gibi köpük malzemeler ya da taĢ yünü- 81 cam yünü gibi mineral yünleri (MW) ve lifli malzemeler yalıtım amaçlı tercih edilmektedir (Arslan ve AktaĢ 2018). Bu bölümde yalıtım amaçlı döĢeme altlıklarından; XPS, EPS, cam yünü ve taĢ yünü anlatılmaktadır(Çizelge 2.23). Çizelge 2.23. Yalıtım amaçlı döĢeme altlıkları Yalıtım Amaçlı DöĢeme Altlıkları XPS EPS Cam Yünü TaĢ Yünü • Sınıflandırma: Genel olarak inĢaat sektöründe kullanılan yalıtım malzemelerini, geleneksel, alternatif ve geliĢmiĢ malzeme olarak ayrılmaktadır. Bu bölümde geleneksel yalıtım malzemelerinden XPS, EPS, cam yünü ve taĢ yünü anlatılmaktadır. • Tarihçe: 19. yüzyılın sonlarında sanayi devrimiyle gelen aĢırı enerji tüketimi ve fosil yakıtların fiyatındaki aĢırı yükselme dünya çapında enerji krizine neden olmuĢtur. Bu dönemde enerji tasarrufu bilinç ve ısı kayıplarının ölçülmeye baĢlaması ile endüstriyel üretim ve kullanım baĢlamıĢtır. 1950‘li yıllarda plastik yalıtım malzemelerinin kullanımı artmıĢtır. 2000‘li yıllara gelindiğinde plastik maddelerin yaptığı zararlı salınımlar fark edilmiĢ plastik sistemlerin yerine eski sistem olan doğal malzemelere dönüĢ baĢlanmıĢtır (Özer ve Acun Özgünler 2019). • Üretim Yöntemi: Mineral yün (MW), liflerden üretilen inorganik yalıtım malzemelerine verilen isimdir. Hammaddelerine göre; taĢyünü, camyünü ve cüruf yünü gibi farklı Ģekillerde ayrılmaktadırlar. Mineral yün üretmek için kullanılan bazı doğal taĢlar; diyabaz, dolomit, granit, bazalt, kireç taĢıdır. Biçimsiz yapısı ona, ses ve ısı yalıtımı özellikleri kazandırmaktadır. Genellikle kayaçların erime sıcaklığı 1300- 1600°C aralığındadır. Fırınlarda erimiĢ malzeme 1400-1600°C aralığında homojen bir 82 yapıya ulaĢır. Homojen karıĢım delikli disklerde dıĢarı püskürtülür aynı anda verilen su buharı malzemeyi lif haline getirmektedir. Bu iĢlem lifleri hızlıca soğutmakta ve camlaĢtırmaktadır. Üretilen lifler bantlar yardımı ile 200-250°C ye ısıtılmıĢ fırına taĢınmakta ve kürlenmektedir. Bu iĢlem malzemeyi kararlı hale getirmektedir. Amerikan Savunma Bakanlığı 1941 yılında, nehirleri geçmek için yüzdürme amaçlı sıvı dayanımı olan, yüksek basınca sahip hafif köpük malzeme üretimi geliĢmelerini finanse etmiĢtir. Üretilen malzemenin ısı yalıtımında iyi olduğunu görmüĢlerdir. YaklaĢık 200°C sıcaklıkta eritilerek polistiren, genleĢtirici gazlar ve yangın geciktiriciler eklenerek bir ekstrüzyon makinasından geçirilmesiyle üretilen ekstrüde polistiren köpük levha (XPS). Soğumaya bırakıldıktan sonra istenilen boyutlara getirilmekte, paketlenmekte ve depolanmaktadır. GenleĢtirilmiĢ polistiren yalıtım malzemesi üretilirken polistiren, ĢiĢirici gaz ve alevlenmeyi geciktirici eklenerek üretilmektedir. Polistiren tanecikleri ĢiĢirici gaz ve su buharı ile ısıtılarak genleĢtirilir, daha sonra kurutma ve olgunlaĢtırma sürecinde genleĢen tanecikler içindeki ĢiĢirici gaz yerine hava dolmaya baĢlamaktadır. Kalıplara alınan genleĢtirilmiĢ tanecikler ikinci bir iĢlem için buharla ısıtılarak genleĢtirilmesi ve taneciklerin birbirine kaynaĢması sağlanmaktadır. Kalıplandıktan sonra soğutulan blok Ģeklindeki malzemeler istenilen boyutlarda kesilmekte, paketlenmekte ve depolanmaktadır (Özer ve Acun Özgünler 2019). • Özellikleri: Isı, bir enerji çeĢididir. Sıcaklık farkları değiĢik olan mekanlarda; sıcaklığın yüksek olduğu yerden düĢük olduğu yere doğru geçme yönelimi göstermektedir. Isı geçiĢi sırasında, mekânlar arasındaki malzemelerin ısı iletkenlik katsayılarına ve kalınlıklarına bağlı olarak bir dirençle karĢılaĢmaktadırlar. Isı yalıtımı kısaca ısı geçiĢini azaltan bir direnç denilmektedir. Isı geçiĢi üç farklı Ģekilde gerçekleĢmektedir. Bunlar; iletim, taĢınım ve ıĢınımdır. Isı yalıtımının bazı avantajları Ģu Ģekildedir. Uygulama yapılan malzemenin kalınlığına göre ısı kaybı %30-60 oranında düĢmektedir. YoğuĢmayı azalttığı için küflenmeyi 83 önlemektedir. DıĢ duvarlarda sıcaklık sebebiyle oluĢan çatlaklar ısıl genleĢme farklarını dengede tuttuğu için önlenmektedir. Yakıt tasarrufu sağlaması, enerji kayıplarını azaltmada ve hava kirliliği bakımından avantaj sağlamaktadır. Mekanlarda ısının stabil kalmasından dolayı ısıl konfor elde edilmektedir. Isı yalıtım malzemelerinin kullanım amacı, birleĢik yapı malzemelerinin ısı iletim direncini artırmak veya dıĢarıya kaçan ısı miktarını azaltmaktır. Isı yalıtım malzemeleri tercihlerinde bazı özellikler aranmaktadır. Bu özellikler; ısı iletkenlik katsayısı, su buharı difüzyon direnci, su buharı difüzyon direnci, yangın sınıfı, sıcaklık dayanımı, basınç dayanımı, yoğunluğu ve hacimce su emme kapasitesidir. • Uygulama ġekli: Zemine oturan, altında bodrum gibi yasam alanları bulunmayan tüm döĢemelerde pürüzsüz ekstrüde polistiren ısı yalıtım levhaları kullanılır. Basma mukavemetinin yüksek olması formunu korumasını sağlamaktadır bu özelliği ile çatlama ve oturma yapmamaktadır. Dayanımının iyi olması döĢemelerde kullanıldığı takdirde ek bir kat gerektirmediği için ekonomiktir ve avantaj sağlamaktadır. Isı yalıtımının döĢemede uygulama aĢamaları: döĢeme üzerine ısı yalıtım levhaları kenarları birbirine denk gelecek Ģekilde yerleĢtirilmektedir. Pürüzsüz yüzey elde edildikten sonra polietilen bir tabaka yayıldıktan sonra harç uygulanmaktadır. Harç tabakasının üzerine son kat döĢeme yerleĢtirilerek iĢlem tamamlanmaktadır. DöĢemeden ısıtma sisteminin uygulama aĢamaları: döĢeme üzerine ısı yalıtım levhaları kenarları birbirine denk gelecek Ģekilde yerleĢtirilmektedir. Pürüzsüz yüzey elde edildikten sonra polietilen bir tabaka yayıldıktan sonra plastik ayaklar üstüne ısıtma boruları yerleĢtirilmektedir. Isıtma boruları tam ortada kalacak Ģekilde yeterli kalınlıkta Ģap dökülerek uygulanmaktadır. ġap tabakasının üzerine son kat döĢeme yerleĢtirilerek iĢlem tamamlanmaktadır (Anonim 2021aj). • Kullanılma ġekli ve Yeri: Yapılarda ısı kayıpları; tavandan %25, ısı köprülerinden %20-25, duvarlardan %15-25, pencerelerden %10-15 ve döĢemelerden %10 oranında 84 olmaktadır. Yapılarda meydana gelen ısı kayıplarını engellemek amacıyla yapılmaktadır. Genellikle çatılar, duvarlar, toprağa temas eden mekanlar, katları ayıran döĢemeler, havalandırma kanalları, tesisat kanalları ve depo garaj gibi ısıtılmayan mekanlara temas eden duvarlara uygulanmaktadır (Ülker 2009). • Ġlgili Standartlar: Tüm dünyada enerjinin verimsiz kullanımının büyük bir problem olması sebebiyle enerjiyi etkin kullanmaya yönelik arayıĢlar devam etmektedir. Isı yalıtım malzemeleri için ilk olarak Avrupa Standartları oluĢturulmuĢtur. Ülkemizde de AB uyum sürecinde bu standartlar test edilerek Türk Standardı olarak yayınlanmıĢtır (Çizelge 2.24). Çizelge 2.24. Yalıtım amaçlı döĢeme altlık standartları 2.3. Ekstrude Polistren (XPS) Ekstrüde polistiren, ısı yalıtımı için kullanılan, homojen hücre yapısına sahip, köpük malzemelerdir. Üretimi sürekli bilgisayar kontrolünde yapılmaktadır. Yapısı bal peteğine benzer ve içleri hava doldurularak üretilmektedir. Bu sebeple hareketsiz kuru hava ile; bilinen en mükemmel ısı yalıtımı sağlanmaktadır. Bu yapı sayesinde ekstrüde polistiren malzemeler (XPS) içeriğine su almaz ve nemden etkilenmezler ve diğer ısı yalıtım malzemeleri ile karĢılaĢtırıldığında daha fazla olumlu özelliğe sahip olduğu bilinmektedir (ġekil 2.71). 85 ġekil 2.71. XPS örneği (Anonim 2020dh, Anonim 2021ak) XPS'in; düĢük ısı iletkenlik değeri, su emmeme özelliği, ısıl iletkenlik değeri, dona karĢı dayanımı, yüksek basma mukavemeti, yüksek eğilme mukavemeti, boyutsal kararlılığı, buhar difüzyonu ile kullanım alanlarına uyum sağlaması, geri dönüĢtürülebilir olması, istenilen Ģekilde fire vermeden boyutlandırılabilmesi ve kapalı gözenekli bal peteğine benzer yapısının bulunması gibi avantajları bulunmaktadır. Tüm bu avantajlar XPS‘in; formunu koruması, yalıtım performansının yüksek olması gibi özellikler sağlamaktadır. 2.4. Ekspande Polistren (EPS) EPS; ekspande polistiren (genleĢtirilmiĢ polistiren) kelimelerinin kısaltılmasıyla oluĢmaktadır. Köpük halinde, kapalı gözenekli, termoplastik, beyaz renkli ve petrolden üretilen bir ısı yalıtım malzemesidir. Polistirenin ĢiĢirme gazı etkisiyle elde edilmektedir. Ġçerisinde binlerce küçük ve kapalı gözeneklere sıkıĢtırılarak hava ile ısı yalıtımı özelliği kazandırılmaktadır. Ġstenilen yoğunlukta üretilmesi, ekonomik olması, zaman içinde yıpranmaması ve çevre dostu özelliklerinden dolayı tercih edilen ısı yalıtım malzemelerindendir (ġekil 2.72). ġekil 2.72. EPS örneği (Anonim 2020di) 86 EPS genellikle; Temel, teras, duvar, çatı, soğuk oda ve hafif çelik prefabrike binaların yalıtım malzemesi olarak kullanılmaktadır. Ġstenilen boyut, yoğunluk ve modüllerde üretilmesi, ozon tabakasına zarar veren gazlar bulundurmaması, ısı yalıtım kararlılığı, yangın güvenliği, esnek yapıya sahip olması, sonsuz ömürlü olması, zehirli veya toksik madde içermemesi özellikleri avantaj sağlamaktadır. 2.5. Cam Yünü Cam yünü, birçok yerde tercih edilen bir ısı yalıtımı malzemesidir. Kullanım özelliklerine göre hacminde ve yoğunluğunda değiĢiklikler olabilir. Genellikle değiĢik kaplama malzemeleri, Ģilte, levha, boru ve dökme Ģeklinde kullanılır. Yapısı sebebiyle ses yalıtımı için avantaj sağlamaktadır. Isı ve nemden etkilenmemektedir. Zamanla bozulmayacak, çürümeyecek, küflenmeyecek, paslanmayacak ve böcekler tarafından hasara uğramayacak ısı yalıtım malzemesidir (Anonim, 2021al), ( ġekil 2.73). ġekil 2.73. Cam yünü (Anonim 2020dj) Cam yünü; silis kumunun 1200ºC - 1250ºC‘de ergitilerek elyaf haline getirilmesi ile oluĢmaktadır. Kullanım amacına ve yerine uygun üretimi yapılmaktadır. Isı ve ses yalıtımı sağlamaktadır. Su buharı difüzyon direnci 1 mikrondur. Kullanım sıcaklığı - 50ºC ile +250 ºC arasındadır. Sıcaklı ve rutubet boyutlarında değiĢikliklere sebep olmamaktadır. Nem çekmezler ve kapiler değillerdir. Yangın dayanımı yüksektir. CE standartlarına uygun Ģekilde üretilmektedirler. 87 2.6. TaĢ Yünü TaĢ yünü; bazaltın belli bir oranda ergimesi ve lif haline gelmesi sonucu oluĢturulmaktadır. Bazalt siyah ve çok sert bir kayadır, bu nedenle yapı taĢı olarak da kullanılabilmektedir. Lif halindeki bazalt çeĢitli ebatlarda preslenerek; Ģilte, levha ve boru haline getirilebilmektedir. TaĢ yünü; ısı yalıtımı, ses yalıtımı ve yangından korunma amacıyla yaygın olarak kullanılan bir tür yalıtım malzemesidir (Anonim 2021am), ( ġekil 2.74). ġekil 2.74. TaĢ yünü (Anonim 2020dk) Levha Ģeklinde üretilen taĢ yünleri; gerektiğinde alüminyum folyo ve cam yünü ile kaplanabilmektedir. Teras çatılarda ve ara bölme duvarlarında kullanılan türüne ‗kalibel‘ denilmektedir. Kalibel, bir yüzü alçı plaka kaplı ve ortası alüminyum folyo kaplı camyünü levhadan oluĢan kompozit bir üründür. Cam yünü ayrıca gemi inĢa endüstrisinde de yaygın olarak kullanılmaktadır. TaĢ yünü inĢaat ve tesisat projelerinde ısı yalıtımı ve ses yalıtımı amacıyla kullanılabilmektedir. Yüksek sıcaklık dayanımı nedeniyle yangın durdurucu olarak da kullanılabilmektedir. Isı yalıtımı, ses yalıtımı ve yangından korunma özelliklerine sahip tek malzeme taĢ yünüdür (Anonim 2021am). TaĢ yünü; bazalt taĢının 1350°C-1400°C‘de ergitilerek elyaf haline getirilmesi sonucu oluĢmaktadır. Kullanım amacına ve yerine uygun üretimi yapılmaktadır. Isı ve ses yalıtımı sağlamaktadır. Su buharı difüzyon direnci 1 mikrondur. Kullanım sıcaklığı - 50ºC ile +600 ºC arasındadır. Sıcaklı ve rutubet boyutlarında değiĢikliklere sebep olmamaktadır. Nem çekmezler ve kapiler değillerdir. CE standartlarına uygun Ģekilde üretilmektedirler (Anonim, 2021am). 88 3. MATERYAL ve YÖNTEM DöĢeme kaplama malzemelerinin insan sağlığına olumsuz etkilerinin araĢtırıldığı çalıĢmada pandemi sürecinden önce çalıĢma yöntemi olarak çeĢitli kaynaklardan literatür taraması yapılarak malzemelerin tanıtılması, malzemelerin CE standartlarına uygunluğu, tanıtılan malzemelerin insan sağlığına zararlı etkilerinin incelenmesi, daha önce benzer konularda yapılmıĢ çalıĢmaların analizi ve kullanıcılarla yapılacak anket sonrasında elde edilen bulguların değerlendirilmesi olarak belirlenmiĢtir. Fakat pandemi süreci içerisinde insan sağlığını tehlikeye atmamak açısından çalıĢmanın yöntemi değiĢtirilerek alan araĢtırmasında kullanılacak olan anket çalıĢması kullanılmamıĢtır. Dünyada yaĢanan olağanüstü koĢullardan dolayı araĢtırmanın yöntemi literatür taraması ve içerik analizi olarak yeniden belirlenmiĢtir. Literatür taraması ile bulunan 155 adet yayın incelenerek Microsoft Excel programında sınıflandırılmıĢtır. Yayınların içerik analizleri Human Health‖, ―Building Materials‖, ―Construction Materials‖, ―'Floor Covering Material‖ ve ―Indoor Air Quality‖ anahtar kelimesi ile çeĢitli kombinasyonlar ile bir araya getirilip "Science Direct" veri tabanında arama yapılmıĢtır. Konu ile alakalı makaleler gruplanmıĢtır. 3.1. DöĢeme Kaplama Malzemelerinin Ġnsan Sağlığına Etkileri Üzerine Yapılan Yayınlar AraĢtırma kapsamında ele alınan 155 adet yayının yıllara göre dağılımları incelenmektedir. Tespit edilenlerin 1988 ile 2021 yılları arasında yayınlandığı görülmüĢtür. Bu makalelerin %81‘i 2010-2021 yılları arasında, %19‘u 1988-2010 yılları arasında yazıldığı görülmektedir (ġekil 3.1). 89 35 29 30 25 20 14 15 12 9 9 9 10 8 9 10 5 5 7 4 5 5 3 2 3 1 1 1 1 1 2 1 1 1 1 1 0 ġekil 3.1. Yıllara Göre Yayın Dağılımı AraĢtırma kapsamında ele alınan yayınların yazar sayısına göre dağılımları incelendiğinde %18‘i üç yazarlı, %13‘ü beĢ yazarlı,%14‘ü bir yazarlı, %12‘si dört yazarlı, %11‘i iki yazarlı, %11‘i yedi yazarlı, %9‘u altı yazarlı, %8‘i on ve daha fazla yazarlı, %3‘ü sekiz yazarlı ve %1‘i dokuz yazarlı olduğu görülmektedir (ġekil 3.2). 30 28 25 22 21 17 18 20 17 14 13 15 10 5 5 1 0 1 yazarlı 2 yazarlı 3 yazarlı 4 yazarlı 5 yazarlı 6 yazarlı 7 yazarlı 8 yazarlı 9 yazarlı 10 ve daha fazla yazarlı ġekil 3.2. Yazar Sayısına Göre Yayın Dağılımı AraĢtırma kapsamında ele alınan yayınların yazarlarının bağlı olduğu kurum incelendiğinde; %73‘ü Üniversite, %13‘ü AraĢtırma merkezi, %6‘sı diğer ve %4‘ü bakanlıklar, %3‘ü sağlık kuruluĢu bünyesinde görev alan uzman kiĢiler tarafından kaleme alındığı görülmektedir (ġekil 3.3). 90 Yayın Sayısı Yayın Sayısı 1988 yılı 1992 yılı 1993 yılı 1994 yılı 1997 yılı 1998 yılı 1999 yılı 2000 yılı 2001 yılı 2003 yılı 2004 yılı 2005 yılı 2006 yılı 2007 yılı 2008 yılı 2009 yılı 2010 yılı 2011 yılı 2012 yılı 2013 yılı 2014 yılı 2015 yılı 2016 yılı 2017 yılı 2018 yılı 2019 yılı 2020 yılı 2021 yılı 150 114 100 50 5 20 6 10 0 üniversite sağlık kuruluşu araştırma bakanlık diğer merkezi ġekil 3.3. Yazarların Bağlı Olduğu Kurumlara Göre Yayın Dağılımı AraĢtırma kapsamında ele alınan çalıĢmaların türü incelendiğinde; %95‘i makale, %3‘ü kitap bölümü ve %2‘si çalıĢtay Ģeklinde yayınlandığı görülmektedir (ġekil 3.4). 200 146 100 4 5 0 ÇalıĢtay kitap bölümü makale ġekil 3.4. Yayın Türüne Göre Yayın Dağılımı AraĢtırma kapsamında ele alınan yayınların yayınlandıkları dergiler incelendiğinde; %40‘ının ―Building and Environment‖ Dergisi, %9‘unun ―Science of The Total Environment‖ Dergisi, %6‘sının ―Journal of Environmental Radioactivity‖ Dergisi, %6‘sının ―Journal of Allergy and Clinical Immunology‖ Dergisi, %5‘inin ―Journal of Hazardous Materials‖ Dergisi, %4‘ünün ―Journal of Cleaner Production‖ Dergisi, %3‘ünün ―Construction and Building Materials‖ Dergisi, %3‘ünün ―Renewable and Sustainable Energy Reviews‖ Dergisi, %2‘sinin ―Journal of Building Engineering‖ Dergisi, %3‘ünün ―Toxicity of Building Materials‖ Dergisi, %2‘sinin Procedia - Social and Behavioral Sciences‖ Dergisi, %2‘sinin ―Atmospheric Environment‖ Dergisi, %1‘inin ―Journal of Geochemical Exploration‖ Dergisi, %1‘inin ―Energy and Building‖ Dergisi, %1‘inin ―Procedia Engineering‖ Dergisi, %1‘inin ―Applied Radiation and Isotopes‖ Dergisi, %1‘inin ―Materials for Energy Efficiency and Thermal Comfort in Buildings‖ Dergisi, %1‘inin ―Environment International‖ Dergisi, %1‘inin ―Energy Procedia‖ Dergisi, %1‘inin ―Waste Management‖ Dergisi, %1‘inin ―Materials Science and Engineering: C‖ Dergisi, %1‘inin ―Applied Energy‖ Dergisi, %1‘inin ―International 91 Yayın Sayısı Yayın Sayısı Journal of Hygiene and Environmental Health‖ Dergisi, %1‘inin ―Radiation Physics and Chemistry‖ Dergisi, %1‘inin ―Environmental Impact Assessment Review‖ Dergisi, %1‘inin ―Human Toxicology of Chemical Mixtures‖ Dergisi, %1‘inin ―Environmental Research‖ Dergisi ve %1‘inin ―Radiation Measurements‖ Dergilerince yayınlandığı görülmektedir (ġekil 3.5). 70 63 60 50 40 30 20 14 10 9 8 10 6 4 4 3 4 3 3 2 2 2 2 2 2 2 2 1 1 1 1 1 1 1 1 0 ġekil 3.5. Yayınlandıkları Dergiye Göre Dağılımları AraĢtırma kapsamında ele alınan yayınların ülkelerine göre incelenmektedir. Tespit edilenlerin; %11‘ini Çin, %9‘unu Ġngiltere, %8‘ini ABD, %6‘sını Güney Kore, %5‘ini Fransa, %5‘ini Ġtalya, %4‘ünü Almanya, %4‘ünü Hindistan, %4‘ünü Ġspanya, %3‘ünü Kanada, %3‘ünü Portekiz, %3‘ünü Türkiye, %3‘ünü Yunanistan, %3‘ünü Brezilya, %3‘ünü Çek Cumhuriyeti, %3‘ünü Hırvatistan, %3‘ünü Litvanya, %2‘sini Malezya, %2‘sini Romanya, %2‘sini Polonya, %1‘ini Danimarka, %1‘ini Hollanda, %1‘ini Ġsviçre, %1‘ini Japonya, %1‘ini Kuveyt, %1‘ini Nijerya, %1‘ini Rusya, %1‘ini Sırbistan, %1‘ini Singapur, %1‘ini Avusturalya, %1‘ini Avusturya, %1‘ini BangladeĢ, %1‘ini Belçika, %1‘ini BirleĢik Arap Emirlikleri, %1‘ini Finlandiya, %1‘ini Macaristan, %1‘ini Mısır, %1‘ini Pakistan, %1‘ini Tayvan, %1‘ini Vietnam, ve %1‘ini diğer ülkelerden uzman yazarlar tarafından kaleme alınmaktadır (ġekil 3.6). 92 Yayın Sayısı Building and… Science of The Total… Journal of… Journal of Allergy and… Journal of Hazardous… Journal of Cleaner… Construction and… Renewable and… Journal of Building… Toxicity of Building… Procedia - Social and… Atmospheric… Journal of… Energy and Buildings Procedia Engineering Applied Radiation and… Materials for Energy… Environment… Energy Procedia Waste Management Materials Science and… Applied Energy International Journal… Radiation Physics and… Environmental Impact… Human Toxicology of… Environmental Research Radiation Measurements diğer 1 Vietnam 1 Tayvan 1 Mısır 1 Macaristan 1 Finlandiya 1 BirleĢik Arap Emirlikleri 1 Belçika 1 BangladeĢ 1 Avusturya 1 Avusturalya 1 Pakistan 1 Singapur 2 Sırbistan 2 Rusya 2 Nijerya 2 Kuveyt 2 Japonya 2 isviçre 2 Hollanda 2 Danimarka 2 Litvanya 2 Hırvatistan 2 Polonya 3 Romanya 3 Malezya 3 Portekiz 3 Çek Cumhuriyeti 4 Brezilya 4 Yunanistan 4 Türkiye 4 Kanada 5 Ġspanya 6 Hindistan 6 Almanya 6 Ġtalya 8 Fransa 8 Kore 10 ABD 12 Ġngiltere 14 Çin 18 0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 Yayın Sayısı ġekil 3.6. Yayınların Ülkelere Göre Dağılımı 93 3.2. DöĢeme Kaplama Malzemelerinin Ġnsan Sağlığına Etkileri Üzerine Yapılan Yayınların Ġçerik Analizi Bu bölümde döĢeme kaplama malzemesi kullanılması düĢünülen veya önerilen malzemelerin sağlık açısından etkileri incelenmektedir. Aynı zamanda incelenen 155 makale sıralanmaktadır. Modern yaĢamın bir getirisi olarak insanlar günlük hayatlarının büyük bir kısmını kapalı alanlarda geçirmektedir. Büyük binalar, rezidanslar, kuleler; iĢ ve sosyal yaĢamımızı sürdürdüğümüz akıllı yapılardır. Konforlu ve güvenli bir yaĢam sürdürmek amacıyla tasarlanan yapılar zamanla sağlığımızı tehdit etmekte, verimli ve kaliteli bir yaĢam sürmeye engel oluĢturmaya baĢlamıĢtır. Doğada tüm canlılar ve tüm sistemler birbiri ile yakın iliĢki içerisinde bulunmaktadır. Ġnsan çevresiyle bütünleĢtiği onunla ahengi yakaladığı zaman sağlıklı bir Ģekilde bu döngü devamını sağlayabilmektedir (Akman 2005), (ġekil 3.7, ġekil 3.8). ġekil 3.7. Çevre, Yapı Ve Ġnsan Uyumu ġablonu (Akman 2005). Konutlarda yaĢayan insanların karĢılanmayan biyolojik, sosyolojik, psikolojik ihtiyaçları zamanla beden ve ruh sağlığında bozulmalara sebep olarak kullanıcılarda psikolojik ve biyolojik sorunların çıkmasına neden olmaktadır (Balanlı ve Öztürk 1995). 94 Karaciğer Sancıları Enfeksiyonlar 8% 2% 3% 4% Böbrek Hastalıkları 5% Mide Bağırsak Hastalıkları 8% Hazımsızlık 5% Kalp Hastalıkları 8% 5% Solunum Yolu Enfeksiyonları Romatizma 6% Agresiflik 7% Tansiyon Alerjiler 6% 7% Astım- BronĢit 6% Kanser 7% 6% BaĢ Ağrısı7% Depresyon Sinirsel Gerginlik ġekil 3.8. Kapalı mekanlardan kaynaklanan hastalıkların tür ve oranları 2008 yılında EPA (ABD Çevre Koruma Kurumu) tarafından yayınlamıĢ olan ‗Sağlıklı Yapılar, Sağlıklı Ġnsanlar‘ raporunda; yaĢamının %90‘ını geçirdiği yapıların insan sağlığı üzerinde ciddi etkilerinin olduğunu ve ölçülen iç ve dıĢ hava kirlilik seviyesinin çoğunlukla iç mekân hava kalitesinde daha fazla olduğunu açıklamaktadır. Yine aynı raporda yapılardaki iç hava kirliliğinin solunum yolları hastalıkları ve kanser ölümlerine neden olduğu belirtilmektedir (Anonim 2008a). GörünüĢüne aldanarak hoĢ, alımlı duran sağlıklı olduğunu düĢündüğümüz her yapı malzemesi sağlıklı olmamaktadır. Malzeme tercihleri, üretimi ve doğru uygulanması, kiĢisel veya Ģirket kullanımı için çok önemlidir. Dünya gittikçe daha fazla kirlendiğinden, kirlilik ne kadar ciddi olursa, insan sağlığı o kadar kötü etkileneceğinden farkındalığın artması önem arz etmektedir (Yildiz ve Sezer 2015), (Çizelge 3.1). 95 Çizelge 3.1. Yapı malzemelerinin insan sağlığı üzerindeki etkileri(Yıldız ve ġenkal 2015 değiĢtirilerek alınmıĢtır) Akc ğer Rahatsızlıkları Radyoakt fler Kansorejen Etk ler Toks k Etk ler Organ zmalar Solunum S stem ve Mukozada Rahatsızlıklar ĠNSAN Asılı Parçacıklar SAĞLIĞI Alerjen Etk ler Uçucu Organ k Enfeks yon B leĢ kler Mutajen k(Genet k) Etk ler Zararlı Doğalgazlar Ps koloj k Etk ler Binaların yapımı sırasında tercih edilen malzemeler insan sağlığına doğrudan etki edebileceği gibi dolaylı yoldan da zarar verebilmektedir. Seçilen malzemelerden salınan radyoaktifler, uçucu organik bileĢikler, organizmalar, bakteriler ve asılı parçacıklar iç hava kalitesini olumsuz yönde etkilemektedir. Ġç hava kirliliğinin insan sağlığını dolaylı olarak etkilediği görülmektedir. Doğru malzeme seçimi ve yeterli önlemlerle bunun önüne geçilmemesi halinde alerjik reaksiyonlardan kansere kadar birçok hastalığa sebep olması beklenmektedir (Akbarıhamed 2016). Zamanımızın çoğunu geçirdiğimiz kapalı alanlarda geçirilen süre ile bağlantılı olarak herhangi bir nedene bağlı olmaksızın akut sağlık sorunlarını etkilerini tanımlamak için kullanılan terim Hasta Bina Sendromudur. Hasta Bina Sendromunda kiĢi bina içerisindeyken semptomlar kendini göstermekte, binadan ayrıldığında gerilemektedir (Kiremit 2018). Ġç mekân hava kalitesini bozan en temel öğe kapalı ortam hava kirleticileri ve yetersiz havalandırmadır. Söz konusu kirleticilerin kaynağı koruma amaçlı kullanılan 96 vernikler, döĢeme kaplama malzemeleri, döĢeme yapıĢtırıcı, yalıtım için kullanılan materyallerden ortaya çıkmaktadır (Kiremit 2018). Söz konusu kirlilik olduğunda artık sadece dıĢ mekanlar akla gelmemelidir. Zamanımızın çoğunu geçirdiğimiz iç mekanlarda soluduğumuz ve dokunduğumuz yüzeyler dıĢarıdan gelen kirleticilere ek olarak pek çok sağlık bozucu ajan içermektedir. Yapılan araĢtırmalarla iç mekanlarda maruz kalınan kirliliğin Çizelge 3.2‘de görüldüğü gibi alerjiler, enfeksiyonlar, çeĢitli kalp ve akciğer rahatsızlıkları, kanser ve vücutta toksinlerin birikmesiyle oluĢabilecek pek çok sağlık sorunuyla iliĢkili olabileceğini gösteriyor. YanlıĢ tasarım ve malzeme seçimi ve kötü bakım koĢullarının bulunduğu binalarda oluĢtuğu gözlemlenen semptomların ilk belirtileri binadan çıktıktan sonra hafiflemektedir. Kapalı ortamlar insanların temel gereksinimlerini karĢılayacak Ģekilde mümkün olabilecek en sağlıklı malzemeler seçilerek tasarlanmalıdır. Seçilen tüm malzemeler uzun ömürlü olmasının yanı sıra kullanım süreçleri düĢünülerek zaman içerisinde insan sağlığını tehdit etmeyecek maddeler üretmeyeceği bilinen malzemelerden olmalıdır. Bu özelliklerin yanı sıra ortama sürekli taze hava akıĢının sağlanabileceği Ģekilde düzenlemeler yapılmıĢ olmalıdır (Aytaç ve Tüfekçi 2018). Doğru malzemelerle inĢa edilen binalarda sağlıklı kapalı ortam, yeterince havalandırılmıĢ, iç mekânda bulunan tozlar optimum düzeylerde tutulmuĢ, zararlılardan arındırılmıĢ, sıcaklık ve bağıl nem oranın minimum seviyelerde tutulduğu takdirde bireylerde görülen hastalık Ģikayetleri azalacak, gün içerisinde geçirilen zamanın çok büyük bir bölümünü kapsayan kapalı binalardan kaynaklı hastalıkların görülme oranı oldukça azalacaktır (Kı remı t 2018). 97 Çizelge 3.2. DöĢeme kaplama malzemelerinde bulunan kirleticilerin sağlık üzerine etkileri(Vaizoğlu, TekbaĢ, Evci, 2000 değiĢtirilerek alınmıĢtır) Kirleticiler Kirleticilerin Bulunduğu Kaynaklar Kirleticilerin Sağlık Üzerine Etkileri Uçucu Organik Yapı ürünleri, nem alıcılar, yanma, Göz tahriĢleri, solunum yolu BileĢikler havalandırma sistemleri, klimalar, ev enfeksiyonları, baĢ ağrısı, kanser, hayvanları, yanardağ, ev iĢleri mide bulantısı, organ zehirlenmesi, Zararlı Kontrplak, laminant, yalıtım Göz tahriĢleri, üst solunum yolu Doğalgazlar ürünleri, boyalar, kâğıt ürünler, hastalıkları, baĢ ağrısı, mide beton, çimento bulantısı, hassasiyet, kanser Organizmalar Klimalar, nem alıcılar, buzdolapları, Alerjik tepkimeler, göz hastalıkları tuvaletler, hava kanalları ve üst solunum yolu tahriĢleri Asbest Yalıtım ürünleri, bazı kaplama Asbestosis, akciğer kanseri, türleri, bölücü duvar panelleri mezotelyoma Radyoaktifler Yapı ürünleri, kayalar, Akciğer kanseri çöpler, su, toprak a) Gazlar Zamanlarının büyük çoğunluğunu kapalı ortamlarda geçiren insanlar için soludukları havalarda bulunan gazlar oldukça önemlidir. Kapalı ortamlarda azot, oksijen hidrojen gibi yararlı gazların bulunmasının yanında ortamda bulunan kirletici malzemelere bağlı olarak zararlı gazlar da bulunmaktadır. Bu zararlı gazların arasında insan sağlığını en ciddi oranda etkileyen gaz olarak öne çıkan Radon gazı bulunmaktadır (Değerli ve Umaroğulları 2017). Topraktan elde edilen yapı malzemelerinde belirli oranlarda radyum bulunabilmektedir. Normalde dıĢ etkilere karĢı koruyuculuğu olan yapı malzemeleri iç mekanlarda çözünerek radon yaymaya baĢlamaktadırlar. AraĢtırmalara göre bina içlerindeki nem 98 RADYOAKTĠVĠTE PARÇACIKLAR GAZLAR oranı Radon gazının etkilerini artırırken %10-%15 değerleri aĢılınca düĢme görülmektedir. Bu yüzden yaĢam alanlarını sıkça havalandırmak ve belli bir nem oranında olan havayı solumak Radon gazını solumamak açısından çok önemlidir (Değerli ve Umaroğulları 2017). Gazlar döĢeme kaplama malzemelerinin yaydığı ciddi kirleticilerdendir ve insan sağlığına oldukça büyük zararları vardır. BaĢta akciğer hastalıkları olmak üzere akciğer kanseri ve solunum yolu hastalıklarını da beraberinde getirmektedir (Zorlu 2019). Gazlar uçucu organikler ve zararlı doğalgazlar olmak üzere iki baĢlık altında incelebilir. • Uçucu Organik BileĢikler Uçucu organik bileĢikler hava kirleticilerin büyük oranını oluĢturan oda ısısında buharlaĢabilen kimyasal maddelere denilmektedir (Kılıç 1997). Duvar kâğıdı yapıĢtırıcıları, boyalar, sıvacılık, haĢere kontrolü, temizleyici ve koruyucu sebeplerle kullanılan kimyasal bileĢikler dokunma ile el ve ağza ulaĢmaktadır. Ġnsan sağlığı açısından incelendiğinde tümör ve kanser yapıcı oldukları, kısırlığa sebebiyet verdikleri ve zekâ geriliğine yol açabilecekleri tespit edilmiĢ kullanılmaları için belli sınırlamalar veya yasaklamalar getirilmiĢtir (Kokulu 2016). Benzen, boya, vernik, cila ve çözücülerde, lastik, iĢlenmiĢ plastik ve ahĢap, daha çok yapıĢtırıcılarda kullanılmaktadır. Benzenin kısa süreli solunması durumunda bilinç kaybına, baĢ dönmesine, baĢ ağrısına, uyuĢukluk hissine ayrıca solunum yolu, cilt ve göz tahriĢine sebep olduğu bilinmektedir. Uzun süreli maruz kalınan durumlarda ise kırmızı kan hücre hasarı üzerinde etkilidir. Sebep olduğu hastalıklar; aplastik anemi, lösemi ve çeĢitli kan hastalıklarıdır (Anonim 2008a). Vicente ve arkadaĢlarının 2020 yılında yaptığı çalıĢmada; iç mekanlar da vakumlu temizleme iĢleminin iç hava kalitesine etkilerini anlatmaktadır (Vicente ve ark. 2020). 99 Loomans ve arkadaĢlarının 2020 yılında yaptığı çalıĢmada; iç mekan iklimlendirmesini daha iyi performansa ulaĢtırmak için bina sakinleri üzerindeki etkilerini uzun vadede nesnel ve öznel veriler ile incelenmesi gerektiği anlatılmıĢtır (Loomans ve ark. 2020). Collignan ve arkadaĢlarının 2020 yılında yayınladığı makalede; uçucu organik bileĢiklerin akıĢlarını karakterize etmek ve bina yapımı sırasında ortaya çıkan kirleticilerin iç hava kalitesini etkilememesi için bir metodoloji araĢtırması yapılmıĢtır (Collignan ve ark. 2020). Yang ve arkadaĢlarının 2020 yılında yaptığı çalıĢmada; enerji verimli binalarda yaĢayan bina sakinlerinin iç hava kalitesini değerlendirmeleri araĢtırılmıĢ ve sonuçları paylaĢılmıĢtır (Yang ve ark. 2020). Stamp ve arkadaĢlarının 2020 yılında yaptığı çalıĢmada; farklı binalarda uzun zamanda takip edilen iç hava kalitesindeki değiĢimlerin ve bu değiĢimlerin hem bina iĢletimi hem de bina sakinlerinin davranıĢlarıyla nasıl iliĢkili olduğunun daha iyi anlaĢılmasını sağlamak amaçlanmaktadır. Sonuç olarak iç ve dıĢ hava arasındaki iliĢkinin hem kısa hem de uzun vadede önemli ölçüde nasıl geliĢtiğini ve daha sonra farklı kirletici kaynaklarında görülen değiĢen davranıĢlarla vurgulamaktadır. (Stamp ve ark. 2020). Kozielska ve arkadaĢlarının 2020 yılında yaptığı çalıĢmada; özellikle kıĢ mevsiminde iç hava kalitesini etkileyen zararlı gazlar, uçucu organik bileĢiklerin ve parçacıkların ölçümleri yapılmaktadır (Kozielska ve ark. 2020). Naldzhiev ve arkadaĢlarının 2020 yılında yaptığı çalıĢmada; yalıtım malzemeleri ve ev eĢyalarının iç hava kalitesine etkileri araĢtırılmıĢtır (Naldzhiev ve ark. 2020). Fisk ve arkadaĢlarının 2020 yılında yayınladığı makalede; konut enerji verimliliği iyileĢtirmelerinin iç mekan çevresel kalite koĢulları ve kendi bildirdiği termal konfor ve sağlık üzerindeki etkisine iliĢkin değerlendirmelerden elde edilen verilerden incelenmiĢtir (Fisk ve ark. 2020). 100 Becerra ve arkadaĢlarının 2020 yılında yayınladığı makalede; okul binalarındaki iç hava kalitesinin, öğrencilerin refahı ve performansında önemli bir rol oynadığını söylemektedir (Becerra ve ark. 2020). Beldean-Galea ve arkadaĢlarının 2020 yılında yayınladığı makalede; soğuk mevsimde Romanya'nın beĢ Ģehrinden 100 güçlendirme evinde iç mekân hava kirleticilerinin kapsamlı bir Ģekilde değerlendirilmektedir. Ġncelemelerde özellikle radon, uçucu organik bileĢikler, sıcaklık, atmosfer basıncı ve bağıl nem gibi iç mekan fiziksel parametrelerinin ve karbondioksit konsantrasyonlarının sürekli, gerçek zamanlı izlenmesi anlatılmaktadır (Beldean-Galea ve ark. 2020). Wi ve arkadaĢlarının 2020 yılında yayınladığı makalede; yapı ürünlerine büyük miktarlarda kimyasallar eklenmiĢ ve bu insan sağlığını olumsuz yönde etkileyen bol miktarda kirleticinin salınmasına neden olmuĢtur. Özellikle modern konutların yapımında kullanılan malzemelerden kaynaklanan kirleticiler, sağlıkta dayanıklılık sorunlarına ve hastalıklara yol açan hasta ev sendromu nedenleri incelenmektedir (Wi ve ark. 2020). Albadra ve arkadaĢlarının 2020 yılında yayınladığı makalede; üç kıtada bulunan mülteci kamplarının iç mekan hava kalitesinin durumu incelenmektedir (Albadra ve ark. 2020). Lueker ve arkadaĢlarının 2020 yılında yayınladığı makalede; Mumbai‘ deki iki düĢük gelirli konut ev içi hava kirliliğinin Ģiddeti ve kaynaklarının deneysel bir araĢtırmasının sonuçlarını sunmaktadır (Lueker ve ark. 2020). Zhang ve arkadaĢlarının 2020 yılında yayınladığı makalede; dekorasyondan kaynaklanan iç ortam hava kirliliği ve buna bağlı etkili faktörler üzerinde durulmasına rağmen, yeniden dekorasyonun etkisine iliĢkin bilgiler halen sınırlı olduğu anlatılmıĢtır. Bu nedenle, 143 yatak odası belirli bir Ģirket tarafından aynı Ģekilde yeniden dekore 101 edilmiĢ ve yeniden dekore edilen odadaki kirlilik seviyeleri incelenerek ortaya çıkan sonuçlar aktarılmıĢtır (Zhang ve ark. 2020). Zender – Świercz‘ın 2020 yılında yayınladığı makalede; iç mekan hava kalitesine havalandırmanın etkisi incelenmektedir (Zender – Świercz 2020). Suzuki ve arkadaĢlarının 2020 yılında yaptığı çalıĢmada; iç hava kalitesinin insan sağlığına etkilerinden söz edilmektedir (Suzuki ve ark. 2020). Pei ve arkadaĢlarının 2020 yılında yayınladığı makalede; uçucu organik bileĢiklerin bileĢik yapılarından, konsantrasyon oranlarından ve özelliklerinden bahsedilmektedir (Pei ve ark. 2020). Baloch ve arkadaĢlarının 2020 yılında yaptığı araĢtırmada; iç hava kalitesinin fiziksel ve konfor parametrelerinin okul çocukları üzerinde etkileri sunulmaktadır (Baloch ve ark. 2020). De la Torre ve arkadaĢlarının 2020 yılında yaptığı çalıĢmada; iç mekan hava kirliliğinin yetiĢkinlerde ve çocuklardaki etki oranı incelenmiĢ ve değerlendirilmiĢtir (De la Torre ve ark. 2020). Schweiker ve arkadaĢlarının 2020 yılında yayınladığı makalede; iç mekan ortamlarındaki hava kalitesinin insan algısı ve davranıĢının çok alanlı araĢtırmalarının motivasyon arka planları, temel metodolojileri ve ana bulguları okuyucuya sunulmuĢtur (Schweiker ve ark. 2020). Stamatelopoulou ve arkadaĢlarının 2019 yılında yayınladığı makalede; Yunanistan'ın Atina kentinde üç yaĢından küçük çocukların bulunduğu konutlarda maruz kalınan uçucu organik bileĢikler ve konfor parametreleri üzerine bir çalıĢma yapılmıĢtır (Stamatelopoulou ve ark. 2019). 102 Lv ve Yang‘ın 2019 yılında yaptığı çalıĢmada; iç mekan hava kalitesi simülasyonlarını kullanarak tasarım aĢamasında malzeme seçimini iyileĢtirmenin fizibilitesi ölçülmüĢ ve sonrasında testleri yapılarak fizibilite değerlerinin doğruluğu anlatılmıĢtır (Lv ve Yang 2019). Abu-Jdayil ve arkadaĢlarının 2019 yılında yaptığı çalıĢmada; enerjiyi korumak ve enerji kayıplarını en aza indirmek ve uygun alternatifleri bulmak için sürekli bir araĢtırma yapıldığından bu sebeple yalıtım malzemelerinin sürekli güncellendiğinden ve kullanılan yalıtım malzemelerini iç hava kalitesine etkilerinden bahsedilmektedir (Abu- Jdayil ve ark. 2019). Wu ve arkadaĢlarının 2019 yılında yayınladığı makalede; Çin bağlamında yeĢil iç dekorasyon için bir değerlendirme standardı geliĢtirmek için iç ortam kalitesini, malzeme tasarrufu ve kullanımı ile enerji tasarrufu ve kullanımının önemini anlatmaktadır (Wu ve ark. 2019). Shrubsole ve arkadaĢlarının 2019 yılında yayınladığı makalede; toplam uçucu organik bileĢiklerin seviyelerini kontrol edilmesinden ve toksikoloji bakımından incelenmesi sunulmuĢtur (Shrubsole ve ark. 2019). Schieweck ve arkadaĢlarının 2018 yılında yayınladığı makalede; akıllı evlerin iç hava kalitesinin denetlemesi, yaĢam alıĢkanlıkları ve bilgi güvenliği anlatılmıĢtır (Schieweck ve ark. 2018). Sheng ve arkadaĢlarının 2018 yılında yaptığı çalıĢmada; temiz hava ısı pompasının iç hava kalitesine etkileri araĢtırılmaktadır (Sheng ve ark. 2018). Holt ve arkadaĢlarının 2017 yılında yayınladığı makalede; tiyatro salonlarındaki ve müzelerdeki iç hava kalitesi ve sağlığa etkileri incelenmiĢtir (Holt ve ark. 2017). 103 Ye ve arkadaĢlarının 2017 yılında yaptığı çalıĢmada; iç hava kirleticilerinin neler olduğu ve bunlara getirilen çözümler anlatılmaktadır. Bahsedilen çalıĢmada iç hava kirliliğini iyileĢtirmek için uygun maliyetli, uygulanabilir ve genel havalandırma çözümleri geliĢtirmek için hala büyük çaba sarf edilmesi gerektiği belirtilmiĢtir (Ye ve ark. 2017). Campagnolo ve arkadaĢlarının 2017 yılında yaptığı araĢtırmada; Avrupa Birliği tarafından finanse edilen OFFICAIR projesinin bir parçası olarak sekiz ülkede Avrupa ofis binalarında (yaklaĢık 140 ofis odası) iki saha kampanyasında (yaz ve kıĢ) iç hava kalitesi ölçümleri yapılmıĢtır. Yaz ve kıĢ izleme kampanyaları sırasında uçucu organik bileĢik ve aldehit konsantrasyonu verilerini içeren bir veri tabanında temel bileĢen analizi ile bir kaynak tanımlama çalıĢması incelenmiĢtir (Campagnolo ve ark. 2017). Schlink ve arkadaĢlarının 2016 yılında yaptığı araĢtırmada; iç mekan havasındaki uçucu organik bileĢiklerin sağlık etkilerine iliĢkin gelecekteki epidemiyolojik çalıĢmalarda maruziyetin yanlıĢ sınıflandırılmasını önlemeye yardımcı olduğu anlatılmaktadır (Schlink ve ark. 2016). Prasauskas ve arkadaĢlarının 2016 yılında yaptığı araĢtırmada; iç hava kalitesini iyileĢtirmek için düzenlemeler yapılarak düzenlemelerin iç hava kirliliği adına anlamlı bir değiĢiklik meydana getirmediği söylenmiĢtir (Prasauskas ve ark. 2016). Nath ve arkadaĢlarının 2016 yılında yayınladığı makalede, iç mekan havasının kalitesini, iç ortamdaki kirletici kaynaklarını ve foto kataliz süreci tartıĢılmaktadır (Nath ve ark. 2016). Kaunelienė ve arkadaĢlarının 2016 yılında yaptığı çalıĢmada; iç mekan hava kalitesinin doluluktan önce kontrol edilmesinin ve iç mekan kurulumunun tamamlanmasından önce binalara taĢınmanın önlenmesinin önemini göstermektedir (Kaunelienė ve ark. 2016). 104 Tham‘ın 2016 yılında yayınladığı makalede; iç hava kalitesinin insan sağlığı açısından etkileri incelenmektedir ve aynı makalede iç hava kalitesini arttırmaya yönelik yapılmıĢ yeniliklerde okuyucuya sunulmuĢtur (Tham 2016). Madureira ve arkadaĢlarının 2016 yılında yaptığı çalıĢmada; doğal olarak havalandırılan ilköğretim okullarında CO2, PM 10 ve uçucu organik bileĢik potansiyel kaynaklarını araĢtırmak ve PM 10'un okul çocukları üzerindeki potansiyel sağlık tehlikeleri incelenmektedir (Madureira ve ark. 2016). Krou ve arkadaĢlarının 2015 yılında yaptığı çalıĢmada; uçucu organik bileĢiklere maruz kalan sertleĢmiĢ çimento macunlarının emiciliğinin belirlenmesi ve bu olguyu çimento katkı maddesi olarak aktif karbon kullanarak arttırılması anlatılmıĢtır (Krou ve ark. 2015). Al-Hubail ve Al-Temeemi‘nin 2015 yılında yaptığı çalıĢmada; Kuveyt‘te bulunan ortaokullarda 7 aylık bir süre boyunca iç mekan hava testi yapıldı ve örnekleme normal okul saatleri içinde seçilen 46 binadaki öğrenci sınıflarına yerleĢtirildi ve hava kalitesi verileri kayıt edilip standartlar ile karĢılaĢtırıldı ve aynı zamanda öğrencilere anket uygulanarak ve sonuçları incelenmektedir (Al-Hubail ve Al-Temeemi 2015). Lyng ve arkadaĢlarının 2015 yılında yaptığı çalıĢmada; mekanik dengeli havalandırma ünitelerinin kurulmasıyla artan havalandırmanın poliklorlu bifenil hava konsantrasyonu üzerindeki etkisi bir ilkokulda bir sınıf ve bir konut binasında bir apartman dairesinde iki küçük yatak odasında incelenmekte ve karĢılaĢtırılmaktadır (Lyng ve ark. 2015). Senitkova‘nın 2014 yılında yaptığı çalıĢmada makalede; yapı malzemelerini ve onları oluĢturan malzemelerin iç hava kalitesine ve insan sağlığına etkileri anlatılmakta ve çözüm için yapılması gerekenler aktarılmaktadır (Senitkova 2014). Mickaël ve arkadaĢlarının 2014 yılında yaptığı çalıĢmada; Fransa'da yeni inĢa edilen yedi enerji verimli evde saha araĢtırması yapılmaktadır. Ġç mekan hava kalitesini ölçmek 105 için ölçümler ile bina sakinlerine anket olmak üzere farklı iki yöntem uygulanmakta ve sonuçları aktarılmaktadır (Mickaël ve ark. 2014). Wong ve arkadaĢlarının 2014 yılında yaptığı çalıĢmada; demans, biliĢsel iĢlevlerde ilerleyici bozulmaya, depresyon ve psikoz gibi davranıĢsal ve psikolojik semptomlara yol açan, geri dönüĢü olmayan ve tedavi edilemez bir sendrom olduğu belirtilmiĢ ve uygun çevresel koĢullar, baĢlangıcını ve ilerlemesini geciktirmeye yardımcı olduğu ve iç mekan çevresel faktörlerinin büyük etkisi olduğu belirtilmiĢtir (Wong ve ark. 2014). Sassoni ve arkadaĢları 2014 yılında yayınladıkları makalede; inĢaat sektörü için geliĢtirilen ortamın iç hava kalitesine ve insan sağlığına negatif yönde zarar vermeyecek yeni nesil yapı malzemelerinden bahsedilerek bu malzemelerin karakteristik özellikleri incelenmektedir (Sassoni ve ark. 2014). Isnin ve arkadaĢları 2013 yılında yayınladıkları makalede; yapı malzemelerinin çevreye ve insanlara verdiği zararlar hakkında hazırlanmıĢ yayınlar ve internet siteleri analiz edilmiĢtir. Yapı malzemenin zararlarını ortaya koyarak okuyucuyu bilgilendirmek ve gerekli noktalarda önlem almasına olanak sağlamak istenmiĢtir (Isnin ve ark. 2013a). Isnin ve arkadaĢlarının 2013 yılında yaptığı çalıĢmada; değiĢik yapı malzemelerinin insan sağlığına verdiği negatif etkiler araĢtırılmaktadır. Çevresel faktörlerin zarar düzeylerini arttırdığı anlatılmaktadır. Doğru malzeme seçilmesiyle daha sağlıklı yaĢamak mümkün hale geleceği belirtilmektedir (Isnin ve ark. 2013b). Collinge ve arkadaĢlarının 2013 yılında yayınladığı makalede; yaĢam alanlarında kullanılan malzemelerin kirlettiği havanın kalitesinden bahsedilmektedir. Bahsedilen çalıĢmada yapı malzemelerinin dolaylı olarak iç havaya yaptığı salınımların insan sağlığı üzerine çok zararlı etkileri olduğu anlatılmaktadır (Collinge ve ark. 2013). Guo ve Guo‘nun 2011 yılında yaptığı çalıĢmada; yapı malzemeleri ve iç ortam hava kirliliği iliĢkisi üzerine araĢtırma yapılmaktadır. Bahsedilen çalıĢmada iç havada olması 106 gereken bileĢenlerin optimum seviyeleri anlatılmakta ve iç hava kirliliğinin nasıl yok edilebileceğinden bahsedilmektedir (Guo ve Guo 2011). Doroudiani ve Omidian‘ın 2010 yılında yayınladığı makalede; yaĢam alanlarında kullanılan dekor amaçlı malzemelerin insan sağlığına etkileri incelenmektedir (Doroudiani ve Omidian 2010). Kim ‘ın 2010 yılında yaptığı çalıĢmada; yüzey bitirme malzemeleri için çeĢitli üretim adımlarında üre-formaldehit reçinesi ile bağlanmıĢ ahĢap döĢeme kompozitlerinden formaldehit ve uçucu organik bileĢik emisyon davranıĢının test edilmesinin sürekliliği değerlendirmektedir (Kim 2010). An ve arkadaĢlarının 2010 yılında yaptığı çalıĢmada; mühendislik döĢemelerinden salınan formaldehit ve uçucu organik bileĢiklerin değiĢik sıcaklıklar altındaki davranıĢları incelenmektedir (An ve ark. 2010). Bluyssen‘in 2010 yılında yayınladığı makalede; sağlıklı ve konforlu binalar için performans göstergeleri ve kriterleri belirlemek için genel olarak sağlık ve konfor sorunlarının önlenmesine iç hava kalitesinin optimal düzeyde tutulabilmesi için çözümler aranmaktadır (Bluyssen 2010). Zeliger‘ın 2008 yılında yaptığı çalıĢmada; hasta bina sendromunun yapı malzemelerinin insanlar üzerinde oluĢturduğu hastalık olduğu belirtilerek insan sağlığı üzerine etkileri araĢtırılmaktadır (Zeliger 2008). Uhde ve Salthammer‘ın 2007 yılında yaptığı çalıĢmada; yapı malzemelerinin iç mekân hava kalitesi ve insan sağlığı üzerindeki etkisi araĢtırılmaktadır. Bahsedilen çalıĢmada potansiyel iç hava kaynakları ve kirliliğine sebep olan tehlikeli kimyasal reaksiyonlar incelenmektedir (Uhde ve Salthammer 2007). 107 Esin‘in 2007 yılında yaptığı çalıĢmada; yapı malzemelerinin çevre ve insan sağlığına zararları araĢtırılmaktadır (Esin 2007). Steinemann‘nın 2004 yılında yaptığı çalıĢmada; yapı malzemelerinin direkt veya indirekt yollar ile insan sağlığını etkilemektedir. Bahsedilen çalıĢmada evde kullanılan her tür eĢyanın potansiyel zararlarından bahsedilmektedir (Steinemann 2004). Guo ve arkadaĢlarının 2003 yılında yaptığı çalıĢmada; yeni inĢa edilmiĢ bir konut evinden uçucu organik bileĢiklere maruz kalmanın azaltılmasına yönelik bir vaka çalıĢması incelenmektedir (Guo ve ark. 2003). Jokl‘ın 2000 yılında yaptığı çalıĢmada; gürültüyü değerlendirmek için kullanılan aynı rakamlar hava kalitesini değerlendirmek için de kullanılabilir olduğu düĢünülmektedir, ayrıca bireysel bileĢenlerin (Ģu anda akustik ve koku) çevrenin genel kalitesine katkısı incelenmektedir (Jokl 2000). Harris‘in 1999 yılında yaptığı çalıĢmada; çevreci binalar için yapı malzemelerinin çevre ve insan sağlığı üzerindeki etkisi incelenmektedir (Harris 1999). Apter ve arkadaĢlarının 1994 yılında yayınladığı makalede; hasta bina sendromunun semptomları ve epidemiyolojik araĢtırmaları hakkında bilgi vermektedir (Apter ve ark. 1994). Sağlıklı malzeme tercih edilememesi ve ortamın yeteri kadar havalandırılma yapılmadığı durumlarda ortamda bulunan uçucu organik bileĢiklerin yoğunluğu arttırmaktadır. Zararlarını en aza indirgemek için ortam belirli aralıklarla havalandırılmalı ve kullanılan malzemeler ve çıkarttığı kirleticiler hakkında bilgilendirilmelidir. 108 • Zararlı Doğalgazlar SanayileĢmenin geliĢmesi ile ivme kazanan alanlardan biride kimya sanayidir. Kimya sanayideki ilerlemeler yapı sanayinde ilerlemelere sebep olmaktadır. GeliĢen teknoloji kullanılan kimyevi maddelerin miktarında artmalara sebep olmuĢtur. Yapı malzemelerinde, boya ve cila sanayide kullanılan temizlik malzemelerinde bulunan kimyasal malzemeler bulundukları ortama zehirli gaz salınımı yapmaktadır. Bunların etkileri hala tam olarak bilinememektedir. Ġnsanların vücut direncine ve bağıĢıklık sistemlerine yabancı olan bu maddeler ciddi olarak sıkıntıya oluĢturmaktır (Akman 2005). Doğal Ģekillerde oluĢan kirleticiler ile yapı dıĢında bir reaksiyon sonucu oluĢan kirleticiler ile aynı olmadığı bilinmektedir. Bu grup kirleticiler, insan sağlığını olumsuz yönde etkileyen kimyasal gazlar, tozlar vb. olarak nitelendirilebilir (Günay 1994). Formaldehit, yapı ürünlerindeki kullanımı oldukça yaygındır. Yonga levha, lif levha, kontrplak, üre-formaldehit, yapay halı gibi ürünlerden salınan aĢırı kokulu ve yanıcı bir gazdır. Formaldehit; deriyi, gözleri, burnu ve boğazı tahriĢ etmekte, nefes alma zorluklarına, alerjiye, burun kanamasına, baĢ ağrısına, mide bulantısına, yorgunluğa neden olmaktadır. Ayrıca kanserojen etkisi olduğu bilinmektedir (Kokulu 2016). Doğal olarak oluĢan kirletici gazlar havadaki gazlarla baĢka gazların birleĢmesi (karbon monoksit, azot oksitleri, kükürt oksitleri, vb.) veya çözünmesi sonucunda havaya dağılması (radon, asbest, silis vb.) ile oluĢmaktadır. Pétigny ve arkadaĢlarının 2021 yılında yaptığı çalıĢmada; iç mekanlarda formaldehit yoğunluk seviyelerini azaltmak için etkili bir çözüm önerisi sunmaktadır (Pétigny ve ark. 2021). Poirier ve arkadaĢlarının 2021 yılında yaptığı çalıĢmada; konutlarda yaĢayan insanların günlük iĢleri sırasında; çamaĢır, duĢ ve yemek piĢirmeden kaynaklanan nem emisyonları 109 ile ilgili iç mekan aktivitelerinden kaynaklanan ana kirletici kaynaklar için emisyon oranları incelenmekte ve havalandırma sistemlerinin emisyon oranlarına etkileri anlatılmaktadır (Poirier ve ark. 2021). Kim ve arkadaĢlarının 2020 yılında yayınladığı makalede; iç mekân çevre kalitesi ile bina sakinlerinin sağlığı arasındaki iliĢkiden bahsedilmektedir. Bahsedilen çalıĢmada bina sakinlerinin iç mekân iklimine ve CO2 konsantrasyon değiĢikliklerine psiko- fizyolojik tepkileri incelenmektedir (Kim ve ark. 2020). Belmonte ve arkadaĢlarının 2019 yılında yaptığı çalıĢmada; ılıman iklime sahip Avrupa ülkelerindeki konut binalarının çoğu doğal olarak havalandırılan binalardaki karbondioksit miktarlarını karĢılaĢtırılmak için 8 adet dairenin salon ve oturma odasındaki karbondioksit oranları 17 ay boyunca kayıt altına alınarak sonuçları sunulmaktadır (Belmonte ve ark. 2019). Guo ve arkadaĢlarının 2019 yılında yaptığı çalıĢmada; binalara giren dıĢ ortam ozonunun yanı sıra, dezenfektanlar, hava temizleyicileri ve baskı cihazları gibi iç mekân ozon emisyon cihazları iç mekan ozonunun birincil kaynağıdır. Ozon emisyon cihazlarının türleri ve ozon emisyon mekanizmalarını, Ozon emisyon cihazlarının ozon emisyon oranını ölçmek için kurulumları ve prosedürleri ve test sonuçlarını analiz etmek için çeĢitli denklemleri anlatmaktadır (Guo ve ark. 2019). Salthammer‘in 2019 yılında yaptığı çalıĢmada; çok sayıda farklı kalıcı, kesintili ve geçici formaldehit emisyon kaynağı tanımlanmıĢtır. Tipik yapı ürünlerine ek olarak, bunlar aynı zamanda iç mekanlarda meydana gelen kimyasal reaksiyonları, içeri sızan dıĢ havayı, her türlü yanma sürecini, hava temizleyicileri gibi ekipmanların çalıĢmasını ve insan kaynaklı emisyonlar incelenmektedir (Salthammer 2019). Morin ve arkadaĢlarının 2019 yılında yayınladığı makalede; iç mekanda kullanılan boyaların aydınlatma ve ısı kaynaklarına maruz kalındığında ortaya çıkan zararlı gazları 110 ve mineral bağlayıcılı boyaların iç hava kalitesi bakımından avantaj sağladığı anlatılmaktadır (Morin ve ark. 2019). Krejcirikova ve arkadaĢlarının 2018 yılında yaptığı çalıĢmada; çimento esaslı ve çimento külü esaslı harç levhalardan kaynaklanan emisyonların etkileri ve egzoz havasının kimyasal bileĢimi arasında anlamlı bir değiĢikliklerden bahsedilmektedir (Krejcirikova ve ark. 2018). Ferrández-García ve arkadaĢlarının 2016 yılında yaptığı araĢtırmada; yaygın olarak kullanılan bina çözümlerinde değiĢken olan iç bölme duvarlarında kullanılabilecek 10 alternatif çözümün tüm yaĢam döngüsünün eko-verimlilik analizini ve kullanılan malzemelerin emisyonları incelenmektedir (Ferrández-García ve ark. 2016). Hincapié ve arkadaĢlarının 2015 yılında yaptığı çalıĢmada; inĢaat endüstrisinde kullanılan nano malzemelerin kullanıldığı binaların yıkılması veya yenilenmesi ile meydana gelen dönüĢümde çevreye etkileri üzerine araĢtırma yapan bir makaledir (Hincapié ve ark. 2015). Persily 2015 yılında yayınladığı makalede; ASHRAE Standardı 62'nin geliĢtirilmesini kullanarak, son yıllarda havalandırma standartlarının geliĢtirilmesinde ele alınan bazı konuları gözden geçirmekte ve tartıĢmaktadır. Havalandırma gereksinimleri için bilimsel temeller, algılanan iç hava kalitesi, yapı malzemelerinden veya kullanıcılardan kaynaklanan kirleticiler, dıĢ hava kalitesi, havadaki kirletici limitler, iç mekan karbondioksit konsantrasyonları, çevresel tütün dumanı ve performansa dayalı tasarımlar incelenmektedir (Persily 2015). Xu ve arkadaĢlarının 2014 yılında yaptığı çalıĢmada; bahsedilen yapı malzemelerinin içinde bulunan bazı kimyasalların yangın gibi kimyasal bir tepkime sonucunda ortaya çıkardığı zararlı maddeleri ve etkileri anlatılmaktadır (Xu ve ark. 2014). 111 Doroudiani ve arkadaĢlarının 2013 yılında yayınladığı makalede; yangın sırasında yapı malzemelerinden salınan toksik gazların ve dumanların özellikleri anlatılmaktadır (Doroudiani ve ark. 2013). Ilvonen‘in 2013 yılında yayınladığı makalede; yapı ürünlerinden tehlikeli maddelerin salınımı için değerlendirme yöntemlerinin geliĢtirilmesini ve uyumlaĢtırılması incelenmektedir (Ilvonen 2013). Wang ve arkadaĢlarının 2013 yılında yayınladığı makalede; iç hava kalitesine formaldehitin katalitik oksidasyonu sonucundaki etkisi incelenmektedir (Wang ve ark. 2013). Huang ve arkadaĢlarının 2013 yılında yaptığı çalıĢmada; insan sağlığını özellikle iç yaĢam alanlarında ortama salınan formaldehit gazlarını ölçmeye yarayan bir yöntemden bahsedilmektedir (Huang ve ark. 2013). Huang ve arkadaĢlarının 2012 yılında yayınladığı makalede; boyalı ahĢap levhalardan salınan formaldehit ve benzeri gazların yoğunluğu ölçülmekte ve bu değerlerin insan sağlığı ile iliĢkisi araĢtırılmaktadır (Huang ve ark. 2012). Böhm ve arkadaĢlarının 2012 yılında yayınladığı makalede; Çek Cumhuriyeti'ndeki inĢaat ve ahĢap ürünleri arasındaki baĢlıca formaldehit kaynaklarından çeĢitli ahĢap ürünler için rapor edilen formaldehit değerlerindeki farklılıklar ile yapısal farklılıklarının fonksiyonları araĢtırılmaktadır (Böhm ve ark. 2012). Orisakwe‘nin 2012 yılında yayınladığı makalede; metallerin insan sağlığına zararları incelenmekte ve metal içeren yapı malzemelerinin kullanımı sırasındaki toksik etkiler anlatılmaktadır (Orisakwe 2012). Isnin ve arkadaĢları 2012 yılında yayınladıkları makalede; yapılarda kullanılan materyallerin zararlı yönleri incelenmektedir. Bahsedilen çalıĢmada insan sağlığına 112 ciddi zararları olabilen zehirli maddelerin, gazların tesirleri de ek olarak belirtilmektedir (Isnin ve ark. 2012). Sousa ve arkadaĢlarının 2011 yılında yaptığı çalıĢmada; Brezilya‘da bulunan bir hastanede asetaldehit ve formaldehite maruz kalan çalıĢanların kanser riskleri incelenmektedir (Sousa ve ark. 2011). Warwicker‘ın 2010 yılında yaptığı çalıĢmada; konutlarda nem kontrolünü sağlamak için kullanılan kurutucu malzemelerin etkileri insan sağlığı, konfor ve hava kirliliği bakımından incelenmektedir (Warwicker 2010). Missia ve arkadaĢlarının 2010 yılında yaptığı çalıĢmada; yapı malzemelerinin insan sağlığını tehdit eden formaldehit ve zararlı gazlar salınım yaptığı bilinmektedir. Bu zararlı gazların iç hava kalitesi üzerine yaptığı olumsuz etkileri incelenmektedir (Missia ve ark. 2010). Brimblecombe‘nin 2010 yılında yayınladığı makalede; yapı malzemelerinden salınan zararlıların çevre ve insan sağlığına etkileri anlatılmaktadır. Bahsedilen çalıĢmada çevre ile uyumlu malzemeler ve uygulanma Ģekilleri anlatılmaktadır (Brimblecombe 2010). Yu ve Crump‘un 1998 yılında yayınladığı makalede; yapı malzemelerinde insan sağlığı üzerine zararlı etkileri olan formaldehit ve benzeri gazlar incelenmektedir (Yu ve Crump 1998). Haghighat ve De Bellis‘in 1998 yılında yayınladığı makalede; iç mekan hava koĢullarının etkisine iliĢkin araĢtırmaların kapsamlı bir literatür taraması; sıcaklık, bağıl nem ve yüzey hava hızı üzerinde malzeme emisyon oranları incelenmektedir (Haghighat ve De Bellis 1998). Teknolojinin geliĢmesi ile birlikte yapılarda kullanılan kimyasal maddelerin artması ortama salınan gazların zararlı hale gelmesine sebep olduğu düĢünülmektedir. Ġç 113 ortamda yaĢayan insanların ev içinde yaptığı iĢler ve solunumu sırasında ortama zararlı salınımlar yapılmaktadır. Ortamın sıcaklık, bağıl nem ve yüzey hava hızını optimum değerlerde tutmak, doğal havalandırma yapılamayan durumlarda yapay havalandırma ve hava temizleyiciler kullanmak etkilerini azaltmaya yardımcı olacağı düĢünülmektedir. b) Parçacıklar Parçacıklar kapalı yaĢam alanları içerisinde sağlığı tehdit eden unsurlardandır. Gerek solunum gerek oral yolla insan vücuduna girerek zararlı etkilerini göstermektedir. Parçacıklar konusunu içeren makaleler; organizmalar ile asılı parçacıklar ve asbest baĢlıkları altında listelenmektedir. • Organizmalar Sıcak, nemli ve toz tutuculuğu olan ortamlar bakterilerin, virüslerin, küf sporlarının, polenlerin, kene, kurt, böcek gibi canlılara yaĢama, barınma ve çoğalma ortamı hazırlamaktadırlar. Bu organizmalar yaygın, tehlikeli ve en az anlaĢılan kirleticilerdir. Yapı malzemelerinin özellikleri sebebiyle enfeksiyon, grip, alerjik etkiler, kızamık, çiçek, tüberküloz gibi hastalıkların yayılımına alt yapı sağlamaktadır (Gönüllü ve ark. 2002). Ġnsan sağlığını etkileyen birçok etkenin içinde yapı malzemelerinin öneminin büyük olması sebebiyle, malzeme içeriğine yönelik önlemler alınması gerekmektedir. Bu kirleticiler kullanılan döĢeme kaplama malzemeleri, döĢeme altlıkları ve yalıtım malzemelerinden kaynaklanabilecek salınımlar sonucu ortaya çıkmaktadır (Altın 2015). Haines ve arkadaĢlarının 2020 yılında yayınladığı makalede; kapalı ortamlarda kullanılan halı ve kilimin hem mikroorganizmalara hem de kimyasallara maruz kalmamıza etkileri incelenmekte ve insan sağlına etkileri anlatılmaktadır (Haines ve ark. 2020). 114 Stamatelopoulou ve arkadaĢlarının 2020 yılında yaptığı çalıĢmada; küçük çocukların yatak odalarındaki iç hava kalitesinden ve bio-kirleticilerden bahsedilmektedir (Stamatelopoulou ve ark. 2020). Ginestet ve arkadaĢlarının 2020 yılında yayınladığı makalede; Fransa'daki iç mekân kalıp bilgisine genel bir bakıĢ sağlamak, binalarda küfü etkileyen faktörleri enerji açısından belirlemek, konut inĢaatı ve yenileme ile ilgili yönetmeliklerle olan bağlantıyı araĢtırmaktadır. Değerlendirmenin amacı, nihayetinde, kapalı ortamlarda küf varlığının nasıl azaltılacağına dair önerilerde bulunmaktadır (Ginestet ve ark. 2020). Kalalian ve arkadaĢlarının 2020 yılında yayınladığı makalede; küflerin iç mekân hava kalitesi üzerindeki etkisi incelenmektedir. Bahsedilen çalıĢmada, mikrobiyal aktivitenin erken tespiti için yeni çözümler sağladığı konusunda bilgiler verilmektedir (Kalalian ve ark. 2020). Silveira ve arkadaĢlarının 2019 yılında yayınladığı makalede; doğal olarak havalandırılan konutlarda ısı yalıtımı kullanımının ve duvarların küf oluĢumundaki güneĢ yöneliminin etkisi anlatılmaktadır (Silveira ve ark. 2019). Flandroy ve arkadaĢlarının 2018 yılında yaptığı çalıĢmada; mikroorganizmalar, bitkiler, hayvanlar ve insanlar arasında etkileĢimden ve aralarında olan bağı incelenmiĢtir (Flandroy ve ark. 2018). Liu ve arkadaĢlarının 2017 yılında yayınladığı makalede; biyolojik kalıntılarla yapılan yalıtım malzemelerinin ilk keĢfedildiği zamandan günümüze geliĢi, süreçte geçirdiği değiĢimlerden ve etkili yalıtım için yapılması gereken iyileĢtirmelerden bahsedilmektedir (Liu ve ark. 2017). Gold ve arkadaĢlarının 2017 yılında yayınladığı makalede; çevresel faktörlerin çocukluk çağında baĢlayan astım üzerindeki etkileri üzerine yapılan çalıĢmalardan bahsedilmektedir (Gold ve ark. 2017). 115 Bu ve arkadaĢlarının 2016 yılında yayınladığı makalede; Çin'in Baotou kentindeki 1-8 yaĢındaki çocuklarda koku ve kuruluk algılarını ve bunların astım ve alerjik semptomlarla olan iliĢkilerini analiz edilmektedir. Ayrıca anket yöntemi kullanılmakta ve sonuçları incelenmektedir (Bu ve ark. 2016). Choi ve arkadaĢlarının 2014 yılında yaptığı çalıĢmada; yapılar ve çocuk hastalıklarından alerji arasında bağlantı kurulmak istenmektedir. Çocukların bulundukları ortam incelenerek ortamda bulunan yapı malzemeleri ile hastalıkları arasındaki anlamlı iliĢki incelenmektedir (Choi ve ark. 2014) . Ahn‘ın 2014 yılında yaptığı çalıĢmada; kapalı ortamlarda astıma sebep olan kirleticilerin atopik dermatit üzerine etkileri incelenmekte aynı zamanda atopik dermatitin semptomları ve epidemiyolojik araĢtırmaları hakkında bilgi vermektedir (Ahn 2014). Taylor ve arkadaĢlarının 2013 yılında yayınladığı makalede; insan sağlığına etkisi olduğu düĢünülen kuru yüzeyler üzerinde yaĢamlarını sürdüren mikrobik olumsuz özelliklerinden bahsedilmektedir (Taylor ve ark. 2013). Ettenauer ve arkadaĢlarının 2012 yılında yayınladığı makalede; yapı malzemelerinin içerisinde varlıklarını sürdüren mikropların insan sağlığına etkileri incelenmektedir (Ettenauer ve ark. 2012). Zuraimi ve arkadaĢlarının 2011 yılında yayınladığı makalede; influenza virüsüne bir analog olarak havadaki NaCl partiküllerini uzaklaĢtırmada portatif hava temizleyicilerinin etkinliğini değerlendirerek konut maruziyetlerini kontrol etme ve enfeksiyon risklerini azaltma performansını değerlendirmek için sonuçları incelenmektedir (Zuraimi ve ark. 2011). Gutarowska ve Piotrowska‘nın 2007 yılında yayınladığı makalede; yapı malzemelerinde oluĢan zararlılardan bahsedilmektedir (Gutarowska ve Piotrowska 2007). 116 Zock ve arkadaĢlarının 2006 yılında yaptığı çalıĢmada; Avrupa'da ev tozu akarları alerjen seviyelerinde, kısmen coğrafi ve konut özellikleriyle açıklanabilecek büyük niteliksel ve niceliksel farklılıklar hakkında bigi vermektedir (Zock ve ark. 2006). Yli-Pirilä ve arkadaĢlarının 2004 yılında yaptığı çalıĢmada; insan sağlığını olumsuz yönde etkileyen nemli alanlar üzerinde üreyen bakteriler üzerinde çalıĢılmıĢtır (Yli- Pirilä ve ark. 2004). Platt-Mills ve arkadaĢlarının 1997 yılında yaptığı çalıĢmada; astıma sebep olan sadece ev tozu akarı ve alejenleri değil hayvansal kaynaklı alerjenlerin immünokimyasal ve epidemiyolojik verileri ortaya konmaktadır (Platts-Mills ve ark. 1997). Caldas ve arkadaĢlarının 1994 yılında yaptığı çalıĢmada; halıların içlerinde barındırdığı alerjenlerden ve bu alerjenlerin iç hava kalitesine etkileri anlatılmaktadır (Caldas ve ark. 1994). Seltzer‘in 1994 yılında yaptığı makalede; biyolojik kirleticilerin verdiği zararlar ve dolaylı etkileri hakkında bilgi vermektedir (Seltzer, 1994). Platt-Mills ve arkadaĢlarının 1992 yılında yaptığı çalıĢmada; Toz akarı alerjenlerinin astım üzerine etkileri ile halılar ve yatakların üzerinden alınan toz numuneleri üzerinde immünolojik testler sonucunda maruz kalma miktarını belirleme yöntemi anlatılmaktadır (Platts-Mills 1992). Platt-Mills ve arkadaĢlarının 1989 yılında yaptığı çalıĢmada; ev tozu ve akarlarının alerji ve astım sorunlarına sebep olduğu bunun dünya çapında bir sorun olduğu ev içindeki konsantrasyonunun belirlenmesi hakkında bilgi verilmektedir (Platts-Mills ve ark. 1989). Doğal kirleticilerden olan organizmalar, astım ve alerji gibi hastalıklara sebep olduğu düĢünülmektedir. Etkilerini en aza indirmek için iç ortamların; nem oranına, küf 117 bulunmamasına, ev tozu akarlarından arındırılmıĢ olmasına ve havalandırmanın yeterli miktarda yapılmıĢ olmasına dikkat edilmelidir. • Asılı parçacıklar Asılı parçacıklar; duman, is, kurum, sis, toz olarak adlandırılır. Duman: Karbon ve diğer yanma ürünlerinin tam yanmaması sonucunda oluĢan parçacıklardır. Ġs: Gazların yoğunlaĢması ya da kimyasal reaksiyonu sonucu oluĢan, 1 mikrondan küçük boyutlu parçacıklardır (Tünay ve Alp 1996). Kurum: Tam olmayan yanma sonucunda katran karıĢmıĢ karbon parçacıklarıdır (Tünay ve Alp 1996). Sis: Donarak kristalleĢen su buharının çok küçük su damlacıkları veya buz kristalleri olarak ortaya çıkması ile oluĢmaktadır. Toz: Havada bir süre asılı kalabilen, yer çekimi etkisiyle havadan ayrılan parçacıklardır (Tünay ve Alp 1996). Asılı parçacıklar, katı ve sıvı formlarda atmosferde bulunan, boyutları 0,1 mikron ile 100 mikron arasında değiĢen maddelerdir (Ġncecik 1994). Toz boyutu 100-0,1 mikron, smog boyutu 0,5-0,001 mikron ve gaz boyutu 0,01-0,00001 mikron arasında değiĢir (Öztürk 2005). Volkanlar, asılı parçacıkların en büyük doğal kaynağıdır (Ġncecik 1994). Bunların dıĢında; ısıtma amaçlı kullanılan katı ve sıvı yakıtların satıĢ yerleri, mazot kullanan araçlar, karbon içerikli yakıt kullanan termik santraller, ilaç ve kireç sanayi, kok 118 kömürü, beton, çimento, kâğıt, sıcak asfalt, alüminyum, çelik, taĢ, çinko, bakır üretim tesisleri, seramik, briket, tehlikeli atık, çöp yakma tesisleri, yol inĢaatı, oldukça yoğun parçacık kirliliği oluĢturan etkinliklerdir (Öztürk 2005). Asılı parçacıklar konutlara kullanılan malzemelerle girmektedir. Yapı içinde ise, ev hayvanları ve kullanıcı aktiviteleri ile ortaya çıkmaktadır. En bilinen asılı parçacıklardan olan asbest; doğal olarak oluĢan, ezildiği ya da iĢlendiğinde kolaylıkla uzun, ince ve esnek liflere ayrılabilen inorganik silikat bileĢiklerine verilen mineralojik bir addır (TS 11597). Asbest; yanma dayanımı, ısı yalıtımı, yüksek elektrik direnci, esnekliği, sıcaklık dayanımı, asitlerden etkilenmemesi, esnekliği, kolay bükülüp Ģekil verilebilen yapısı ile sürtünme ve alkali ortama karĢı dayanıklılığı olan ve ticareti yapılan silikat mineralidir. Isıtma ve soğutma tesisat borularında, pis ve temiz su borularında, yalıtım amacı ile, yangın emniyeti için döĢemelerde kullanılan, araçların fren balatalarında sesi azalmak için kullanılan çok yönlü bir malzemedir. Kullanım alanlarının çokluğu ile yapılarda sıkça kullanılmaktadır. Yapılara ürün kaynaklı kirletici olarak kabul edilmektedir (Balanlı ve Taygun 2005, Kavak 2004). Yuk ve arkadaĢlarının 2021 yılında yaptığı çalıĢmada; ince toz parçacıkları, iç mekân hava kalitesini olumsuz yönde etkileyen ve insan solunum yolu hastalıklarını Ģiddetlendiren kirleticilerin tespiti için araĢtırılmaktadır. Binalarda zemin kaplamalarının sürtünmeyle bozulması yoluyla ince toz parçacıklarının oluĢumunu doğrulamak için hızlandırılmıĢ bir sürtünme bozulma cihazı kullanılmıĢ ve ortaya çıkan sonuçlar incelenmektedir (Yuk ve ark. 2021). Lizana ve arkadaĢlarının 2020 yılında yaptığı çalıĢmada; özellikle çocuklar için önemli olan iç hava kalitesinden ve özellikle çocukların yattıkları odadaki havanın kalitesinin arttırılmasına yönelik çalıĢmalar yapılması gerektiğinden bahsedilmektedir (Lizana ve ark. 2020). 119 Cheriyan ve Choi‘nin 2020 yılında yayınladığı makalede; partiküllerin dağılım özelliklerini göz önünde bulundurarak inĢaat tozunun gerçek zamanlı izlenmesi ve inĢaat iĢleri için standart bir PM envanterinin oluĢturulması amaçlanmaktadır (Cheriyan ve Choi 2020). Dueñas-Mas ve arkadaĢlarının 2020 yılında yaptığı çalıĢmada; yangın esnasında kullanılan alev geciktirici malzemelerin insan sağlığına etkileri anlatılmaktadır (Dueñas- Mas ve ark. 2020). Zhao ve arkadaĢlarının 2020 yılında yaptığı çalıĢmada; kentsel ve kırsal alanlarda ısıtma ve ısıtma dıĢı dönemlerde ev tozundaki kadmiyumun özelliklerini ve sağlık üzerine etkisi anket yöntemi kullanarak incelenmektedir (Zhao ve ark. 2020). Zhang ve arkadaĢlarının 2020 yılında yayınladığı makalede; ftalata maruz kalma oranının kırsal ve kentsel ölçekte karĢılaĢtırılmasından bahsedilmektedir (Zhang ve ark. 2020). Bu ve arkadaĢlarının 2018 yılında yayınladıkları makalede; genellikle tıbbi ürünlerin üretiminde kullanılan PVC esaslı aynı zamanda kansorejen etkisi olduğu bilinen iç mekanlarda döĢemlerin mobilyaların üzerinde bulunan ftalatın temizlik sırasında el bezleri ile teması sonrası kullanıcılara deri yüzeyinden geçiĢi incelenmektedir (Bu ve ark. 2018). Rasmussen ve arkadaĢlarının 2018 yılında yaptığı çalıĢmada; yerleĢik iç mekân tozundaki element konsantrasyonları ve havadaki partikül madde (PM) arasındaki iliĢkileri araĢtırılmıĢ ve iç mekan, dıĢ mekan ve kiĢisel mikro ortamlar sınıflandırılmıĢ element konsantrasyonlarını tanımlanmıĢtır (Rasmussen ve ark. 2018). Benjamin ve arkadaĢlarının 2017 yılında yayınladığı makalede; ftalatların çocuklar ve ergenler üzerinde oluĢturduğu sağlık tehlikelerini, epigenetik modülasyonu, kadınlarda ve erkeklerde üreme toksisitesini; insülin direnci ve tip II diyabet; fazla kilo ve obezite, 120 iskelet anomalileri, alerji ve astım, kanser etkisi incelenmektedir (Benjamin ve ark. 2017). Kim ve Hong‘un 2017 yılında yaptığı çalıĢmada; bir felaket durumunda asbest atıklarının kaynağını oluĢturan asbest içeren yapı malzemeleri yönetimi için bir program geliĢtirilmesinden bahsedilmektedir (Kim ve Hong 2017). Paglietti ve arkadaĢlarının 2016 yılında yayınladığı makalede asbest içeren atıkların sınıflandırılması ve yönetimi anlatılmaktadır (Paglietti ve ark. 2016). Baek ve arkadaĢlarının 2016 yılında yaptığı çalıĢmada; bir felaket durumunda, asbest yönetim sistemi ile ilgili araĢtırma eksikliği bulunduğunu söylemektedir. Aynı makalede felaket sırasındaki asbeste zarar verme potansiyeline cevap verebilmek için asbest yönetim sisteminin temel faaliyet unsurlarını ve felaketlerin meydana geldiği sırada önceliklerin tespit edilmesi gerektiği anlatılmaktadır (Baek ve ark. 2016). Tran ve arkadaĢlarının 2014 yılında yaptığı çalıĢmada; Fransa'da farklı alan tipolojilerine sahip üç farklı yerinde bulunan okullarda bulunan partikül madde miktarları ölçülmekte ve kanser ile iliĢkisi irdelenmektedir (Tran ve ark. 2014) Gualtieri‘nin 2012 yılında yayınlanmıĢ kitabında; yapı malzemelerinde yaygın olarak kullanılan taĢ yünü minerallerinin yapısal faydaları ve insan sağlığı üzerinde olumsuz etkileri anlatılmaktadır (Gualtieri 2012). Asılı parçacıklar kanserojen malzemelerdir. Solunum ve temas yoluyla insan sağlığına olumsuz etki etmektedir. Ortamdaki yoğunluğunu sıcaklık ve nem etkilemektedir. Asılı parçacık içeren malzemelerin kullanımı öncesi CE belgesi kontrol edilmelidir. 121 c) Radyoaktivite Radyoaktif ıĢınların biyolojik etkileri bilinmekte ancak yaĢadığımız çevrede etkileri hala bir sonuca ulaĢtırılamamıĢtır. Yapılan araĢtırmalar düĢük dozda uzun süreli maruz kalınan radyoaktivitenin genetik mutasyonlara sebep olduğunu ortaya çıkartmaktadır. Yapı malzemelerinin radyoaktiviteleri günümüze kadar dikkate alınmaması tercih edilmiĢtir (Akman 2005). Son yıllarda teknlojininde geliĢmesi ile radyoaktivitenin biyolojik etkileri tespit edilmeye baĢlanmıĢ sonuçlar farkındalık oluĢturduğundan bu konuda çalıĢmalar yapılmaya baĢlanmıĢtır. Bina yapımında kullanılan malzemelerin çoğu doğal kaynaklardan geldiğinden, bu unsurların yapı malzemelerindeki oranlarının belirlenmesi ve insan sağlığı üzerindeki etkilerinin araĢtırılması önem kazanmaktadır. Yapı malzemelerinden yayılan gama ıĢınları uzun mesafelere gidebildiği için insanlar bu radyasyona sürekli maruz kalacak ve uzun süre çeĢitli sağlık risklerine neden olacaktır. Radon gazının havaya karıĢması sonucu solunum yollarına ve akciğerlere ulaĢması ile hastalıklar meydana getirmektedir. Yapı malzemelerinden yüksek doz radyasyona maruz kalmanın hücrelerin ve DNA'nın yapısına zarar verebileceği ve radyasyona bağlı kanserlere, kronik akciğer hastalıklarına, kan ve kemik iliği hastalıklarına yol açabileceği bilinmektedir (AĢkın ve Dal 2018). Radon, uranyumun kurĢuna dönüĢmesi sırasında oluĢan kokusuz, renksiz ve tadı olmayan radyoaktif bir gazdır. Sadece özel cihazlarla ortamda varlığı tespit edilebilir. Yeryüzünde doğal olarak bulunur. Özellikle toprak ürünlerinde, sularda ve betonlarda bulunarak radyoaktif salınım yapar ve radon gazı ortaya çıkartılar. Yapı malzemelerinin yapılarında temin edildiği yerle bağlantılı olarak değiĢik oranlarda bulunmaktadır. Doğal olarak bulunduğundan insan sağlığını radyoaktif anlamda en çok etkileyen radon gazıdır. Radon gazına maruz kalmak anlık olarak etkisi hissedilmemekte fakat uzun vadede akciğer kanseri riskini arttırmakta olduğu bilinmektedir (PiĢkin 2016). 122 Akciğer kanserinin sebebi genellikle sigara olarak bilinir ancak sigara içmeyen insanlarda görülen akciğer kanserlerinin tamamının Radon gazıyla bağlantılı olduğu ortaya çıkarılmıĢtır. Bu sebeple yaĢam alanlarında kullanılan malzemelerin insan sağlığına uygunluğu sanıldığından çok daha önemlidir. Burghele ve arkadaĢlarının 2020 yılında yayınladığı makalede; enerji verimli binalarda yapılan iyileĢtirmeler sonucunda iç hava kalitesi ve radon salınımı ile ilgili sonuçlar incelenmektedir (Burghele ve ark. 2020). Sas ve arkadaĢlarının 2019 yılında yaptığı çalıĢmada günümüzde kullanılan yapı malzemelerinin; kırmızı çamur, uçucu kül ve öğütülmüĢ yüksek fırın cürufu gibi yüksek seviyelerde doğal olarak oluĢan radyonüklidler içeren atıklar ikincil hammadde olarak kullanıldığında potansiyel zararları incelenmektedir. Kullanılan malzemeler yapıya uygun olmakla birlikte ikincil hammaddelerin yanı sıra nihai ürünler üzerinde test yapılması gerekliliği anlatılmaktadır (Sas ve ark. 2019). Pantelić ve arkadaĢlarının 2019 yılında yaptığı çalıĢmada; Avrupa‘da radon haritası çıkartılmakta ve bu konuda yapılan çalıĢmalar derlenerek sunulmaktadır (Pantelić ve ark. 2019). Jelić ve arkadaĢlarının 2018 yılında yayınladığı makalede; sürdürülebilir kalkınma ilkesinin (Azalt, Yeniden Kullan ve Geri DönüĢümü) yönlendiren ―3R‖ ilkesinin ardından, radyonüklid emiliminde (Sr, Co, Ni) inĢaat ve yıkım atıklarının çeĢitli bileĢenlerine iliĢkin olası uygulanabilirlik araĢtırılmasından bahsedilmektedir (Jelić ve ark. 2018). Al-Hubail ve Al-Azmi‘nin 2018 yılında yayınladığı makalede; Kuveyt'teki okul binalarında kullanılan inĢaat malzemelerinde bulunan radyonüklid içeriği seviyeleri incelenmektedir (Al-Hubail ve Al-Azmi 2018a). 123 Ferreira ve arkadaĢlarının 2018 yılında yaptığı çalıĢmada; Ġngiltere‘nin güney batısında 4 veri kümesi ile jeoloji, hava kaynaklı gama ıĢını spektroskopisi, üst toprak jeokimyası ve dere kumu jeokimyası ayrı olarak değerlendirilerek Radon haritası çıkartılmak istenmektedir (Ferreira ve ark. 2018). Kamaev ve arkadaĢlarının 2016 yılında yaptığı çalıĢmada; doğal radyonüklidlere maruz kalan insani geçmiĢin araĢtırılmasını anlatmakta ve popülasyonu doğal radyonüklidlerin etkisinden korunmaya yönelik yöntemler sunmaktadır (Kamaev ve ark. 2016). Ciobanu ve arkadaĢlarının 2016 yılında yaptığı çalıĢmada; radyoaktif çalıĢma alanları için havalandırma ve iklimlendirme sistemi tasarımlarından bahsedilmektedir (Ciobanu ve ark. 2016). Yarmoshenko ve arkadaĢlarının 2016 yılında yaptığı çalıĢmada; radyoaktif atıklarla kirlenmiĢ nehrin çevredeki yerleĢim yerlerine etkileri incelenmiĢ, iç mekan radonundan jeojenik kirlenmeden ve antropolojik etkilerinden söz edilmiĢtir (Yarmoshenko ve ark. 2016). Çullu ve ErtaĢ‘ın 2016 yılında yayınladığı makalede; kurĢun içeriği çıkarıldığı madenlerde düĢük olduğu için, ekonomik olarak iĢlenemeyen kurĢun madeninin atıklarından üretilen betonların radyasyon emme kapasitesinden bahsedilmektedir. Aynı makalede kurĢun madeni atık ve kireçtaĢı agrega karıĢımından hazırlanan beton numunelerde, betonda artan miktarda maden atığı agregaları nedeniyle radyasyon emme kapasitesinin karĢılaĢtırması yapılmaktadır (Çullu ve ErtaĢ 2016). El-Mageed ve arkadaĢlarının 2014 yılında yayınladığı makalede; kimi Yapı malzemelerinin neden olduğu radyoaktif hasarlar anlatılmaktadır. Kullanılan malzemelerin standartları karĢılamasına rağmen radyoaktif hasara yol açacağından ve kullanılan malzemelerin radyoaktivite seviyesinin ölçülmesi gerektiğinden bahsedilmektedir. (El-Mageed ve ark. 2014). 124 Bala ve arkadaĢlarının 2014 yılında yayınladığı makalede; Hindistan‘ın çeĢitli bölgelerinden toplanan toprak örneklerinin ve yapı malzemelerinin radyoaktif yayılımı ölçülmektedir. ÇalıĢmada insan sağlığını tehdit eden radyoaktif maddelerin yaydığı zararlı ıĢınların ölçülmesi için bir temel oluĢturmayı amaçlanmaktadır (Bala ve ark. 2014). Bala ve arkadaĢlarının 2014 yılında yayınladığı makalede; Hindistan‘ın çeĢitli bölgelerinden toplanan toprak örneklerinin ve yapı malzemelerinin doğal radyoaktivite değerleri ölçülmektedir. Yapı malzemelerinin radyoaktif zararları incelenmektedir (Bala ve ark. 2014). Fucic‘in 2012 yılında yaptığı çalıĢmada; sentetik malzemelerle üretilen yapı malzemelerinin potansiyel zararları ve radyo kimyasal etkileri anlatılmaktadır (Fucic 2012). Papadopoulos ve arkadaĢlarının 2013 yılında yaptığı çalıĢmada; yapılardaki doğal radyoaktivite düzeyi ile insan sağlığı arasındaki iliĢki incelenmektedir (Papadopoulos ve ark. 2013). Ravisankar ve arkadaĢlarının 2012 yılında yayınladığı makalede; Hindistan‘ın bir bölgesinde ölçülen radyoaktivite değerleri ölçülmektedir. Bahsi geçen çalıĢmada yapılarından yayılan yüksek radyoaktif ıĢınının insan sağlığı üzerine önemli oranda etkilerinden bahsedilmektedir (Ravisankar ve ark. 2012). Fucic ve arkadaĢlarının 2011 yılında yaptığı çalıĢmada; günümüzde konutlarda kullanılan yapı malzemelerine olası zararlardan bahsederken, kullanılan malzemelerin inĢaata uygun olmasına rağmen, radyo kimyasal malzemelerin iç ortam havasına ve çevreye zararlı olduğundan bahsedilmektedir (Fucic ve ark. 2011). Máduar ve arkadaĢlarının 2011 yılında yayınladığı makalede; bir gübre endüstrisi yan ürünü olan fosfojipsin önemli konsantrasyonlarda doğal radyonüklidler içerdiğinden, bir 125 yapı malzemesi olarak kullanımının radyolojik etkileri ortaya konulmaktadır. Esas olarak fosfojipsten oluĢan yeni bir malzemenin kullanımının fizibilitesini doğrulamak için, bazı odaları tamamen bu malzemeyle kaplanmıĢ bir deney evi inĢa edilerek iç mekan radon konsantrasyonuna etkisi incelenmektedir (Máduar ve ark. 2011). Anjos ve arkadaĢlarının 2011 yılında yayınladığı makalede; konut odasında duvarları ve zemini kaplayan Brezilya granitlerindeki doğal radyoaktiviteden kaynaklanan sağlık tehlikesi, harici gama ıĢını doz oranlarını ve radon yoğunluğu incelenmektedir (Anjos ve ark. 2011). Obed ve arkadaĢlarının 2011 yılında yayınladığı makalede; Nijerya‘da okullardaki iç radon seviyeleri ölçülmektedir. Toprağın, iç mekan radonuna etkisi incelenmektedir (Obed ve ark. 2011). Ramachandan ve Sathish‘in 2011 yılında yaptığı çalıĢmada; Hindistan‘da bulunan konutlardaki radon seviyeleri incelenerek harita çıkartılmak istenmektedir (Ramachandan ve Sathish 2011). Mavi ve Akkurt‘un 2010 yılında yaptığı çalıĢmada; Türkiye‘nin Akdeniz bölgesinin kuzeyinde ölçülen radyoaktivite seviyelerinden ve sonuçlarından bahsedilmektedir (Mavi ve Akkurt 2010). Ciolini ve Mazed‘in 2010 yılında yaptığı çalıĢmada makalede; Ġtalya‘da bulunana jeotermal yapıların iç mekan radon konsantrasyonu incelenmek istenmiĢ yılın ilk yarısında seçilen bölgelerde ölçümler yapılarak sonuçlar aktarılmaktadır (Ciolini ve Mazed 2010) Damla ve arkadaĢlarının 2009 yılında yayınladığı makalede; gazların yaydığı radyoaktiviteden ve insan sağlığına etkilerinden bahsedilmektedir (Damla ve ark. 2009). 126 Ghosh ve arkadaĢlarının 2008 yılında yayınladığı makalede; yapı malzemelerinden yayılan alfa ıĢığının insan sağlığı ve çevreye zararlı etkileri incelenmiĢtir (Ghosh ve ark. 2008). Faheem ve arkadaĢlarının 2008 yılında yayınladığı makalede; Pakistan‘ın belli bir bölgesinden toplanan toprakların ve hammaddesi bu toprak olan yapı malzemelerinde ölçülen doğal radyoaktivite seviyelerinin insan sağlığına etkileri incelenmiĢtir (Faheem ve ark. 2008). Sonkawade ve arkadaĢlarının 2008 yılında yaptığı çalıĢmada; insan sağlığına etki eden ve yapılarda izin verilen değerlerin üzerinde olan radyasyon değerlerinin yüksek olduğu yapılarda radyasyon miktarını ölçülmektedir (Sonkawade ve ark. 2008). Allison ve arkadaĢlarının 2008 yılında yaptığı çalıĢmada; radon gazı ölçümü yapılarak bahsi geçen çalıĢmada radon gazı ile insan sağlığı arasındaki iliĢki incelenmektedir (Allison ve ark. 2008). Denman ve arkadaĢlarının 2007 yılında yaptığı çalıĢmada; yatak odalarındaki yapı maddelerinden kaynaklı salınım yapan radon gazının sağlığa etkileri incelenmektedir (Denman ve ark. 2007). Rizzo ve arkadaĢlarının 2001 yılında yayınladığı makalede; yapı malzemelerinin radyoaktif zararlarından bahsedilmektedir (Rizzo ve ark. 2001). Sharma ve Virk‘in 2001 yılında yayınladığı makalede; insan sağlığına zarar veren radon gazından ve yapı malzemelerinin yaydığı radon gazı ölçümleri anlatılmaktadır (Sharma ve Virk 2001). Galleli ve arkadaĢlarının 1998 yılında yayınladığı makalede; Kuzey Ġtalya‘da bulunan çok katlı yapıların iç mekan Radon konsantrasyonları incelenerek katlardaki radon yoğunluğu ölçülen araĢtırmalar sunulmaktadır (Gallelli ve ark. 1998). 127 Lugg ve Probert‘ın 1997 yılında yaptığı çalıĢmada; radon gazının iç mekanlardaki yayılımı ve insan sağlığına etkileri anlatılmaktadır (Lugg ve Probert 1997). Capra ve arkadaĢları 1994 yılında yayınladıkları makalede; iç mekan radon konsantrasyonunun havalandırma hızına karĢı yoğunluk değiĢiminin ölçülmesi hedeflenmektedir (Capra ve ark. 1994). Yu‘nun 1993 yılında yayınladığı makalede; Hong Kong için iç mekân radon konsantrasyonları, bina yüzeylerinden radon yayılma oranları, yapı malzemelerinin radyoaktivite içerikleri ve iç mekan gama doz oranları, genel olarak baĢka yerlerde elde edilen değerlerden daha yüksek olduğu bilinmektedir. Binaların yaĢı ile yoğunlukları azalmaktadır. Bu durumun akciğer kanserine etkileri incelenmektedir (Yu 1993). Radyoaktif maddelerin en bilineni; malzeme kaynaklı iç ortamda bulunan radondur. Kokusuz, renksiz ve tatsız radyoaktif bir gaz olduğu bilinmektedir. TaĢa toprağa dayalı ürünlerden, yer kabuğundan iç ortamlara girmekte ve hastalıklara sebep olmaktadır. Maruz kalınma durumlarında akciğer kanseri riskini arttırdığı düĢünülmektedir. Ġç ortamın havalandırılması yoğunluğunu azaltmaktadır. Uygulama öncesinde kullanılacak malzemelerin CE belgesine sahip olduğuna dikkat edilmelidir. 128 4. BULGULAR ve TARTIġMA DöĢeme kaplama malzemesi uygulaması veya kullanımı sırasında insan sağlığına etkileri araĢtırılmaktadır. Dünyada yapılan akademik araĢtırmalar üzerine yapılan çalıĢma kapsamında belirlenen anahtar kelimeler yardımı ile elde edilen bulgular aĢağıda açıklanmaktadır (Çizelge 4.1). Çizelge 4. 1. Literatürde geçen yayınların yüzdeleri Ortaya Çıkan Kirletici Türleri Yayının Ġçeriği Ġnsan Sağlığına Etkileri (%14) Uçucu Organik Ġç Hava Kalitesi Etkisi (%13) BileĢikler Uçucu Organik BileĢiklerin Konsantrasyonları (%7) (%38) Ġklimlendirme Etkisi (%2) Hasta Bina Sendromu (%2) Gazlar Formaldehid Konsantrasyonu (%6) (%54) Ġnsan Sağlığına Etkileri (%3) Zararlı Emisyon (%3) Doğalgazlar Yapı Malzemelerindeki Zararlı Doğalgazlar (%2) (%16) CO2 Konsantrasyonu (%1) Yangın Etkisi (%1) Mikroorganizmalar (%5) Organizmalar Hastalıklar (%4) (%14) Ev Tozu Akarları (%3) Parçacıklar Küf (%2) (%22) Partikül Maddeler (%4) Asılı Parçacıklar Asbest (%3) (%8) Ftalat (%1) Radon (%11) Radyoaktif Maddeler (%4) Radyoaktivite Radyoaktifler Radyonüklid (%3) (%24) (%24) Radyasyon Ölçüm (%3) Doğal Radyoaktivite (%3) 129 DöĢeme kaplamaları, yanlıĢ malzeme seçimi ve hatalı uygulamalar sonucunda muhtelif sağlık sorunlarına sebep olabilmektedir. Ġncelenen 155 makaleden elde edilen verilere göre sağlığa olan etkileri sıralanmaktadır. ÇalıĢmada elde edilen bulgular genel olarak 3 ana baĢlık altında incelenmektedir. Dünya‘da yapılan akademik araĢtırmalar üzerine yapılan çalıĢma kapsamında belirlenen anahtar kelimeler yardımı ile elde edilen 155 adet makalenin %54‘ü ‗Gazlar‘, %22‘si ‗Parçacıklar‘, %24‘üde ‗Radyoaktivite‘ üzerine hazırlanmıĢtır. ÇalıĢmadaki 3 ana baĢlık 5 farklı alt baĢlık altında incelenmektedir. Gazlar kendi içinde 2 alt baĢlıkta incelenmektedir; %38 uçucu organik bileĢikler, %16 zararlı doğalgazlar, ‗Parçacıklar‘ kendi içerisinde 2 alt baĢlıkta incelenmektedir; %14‘ü organizmalar, %8‘i asılı parçacıklar, radyoaktifler; %24 oranı ile radon üzerinde durulmuĢ çalıĢmalara yer verilmektedir. Uçucu organik bileĢikler kendi içerisinde beĢ ayrı baĢlık altında incelenmektedir; makalelerin %14‘ü Ġnsan sağlığına etkileri, %13‘ü iç hava kalitesi etkisi, %7‘si uçucu organik bileĢikler konsantrasyonları, %2 iklimlendirme etkisi, %2 hasta bina sendromu konularında hazırlanmıĢtır (Çizelge 4.2). DöĢeme kaplama malzemelerinin insan sağlığına etkileri ile ilgili yazılan makalelerde;  Konut enerji verimliliği değiĢimlerinin iç mekân kalite koĢullarına, termal konfora ve insan sağlığına etkileri incelenmektedir.  Akademik baĢarı için iç mekân hava kalitesinin etkisi araĢtırılmaktadır.  Ġç hava kalitesinin insan sağlığına etkileri araĢtırılmaktadır.  Akademik baĢarı için fiziksel ve konfor parametrelerinin etkileri araĢtırılmaktadır.  Ġç mekân hava kirliliğinin çocuklarda ve yetiĢkinlerdeki etkileri incelenmektedir.  Ġç mekân hava kalitesinin insan algısı ve davranıĢına etkileri incelenmektedir.  Tiyatro salonunda ve müzelerdeki hava kalitesinin insan sağlığına etkileri incelenmektedir. 130 Çizelge 4.2. Uçucu organik bileĢiklerin insan sağlığına etkisini ele alan makaleler (Fisk ve ark. 2020); (Becerra ve ark. 2020); (Suzuki ve ark. 2020); (Baloch ve ark. 2020); (De la Torre ve ark. 2020); (Schweiker ve ark. 2020); (Holt ve ark. 2017); (Tham 2016); (Al-Hubail ve Al-Temeemi 2015); (Lyng ve ark. 2015); Ġnsan (Senitkova 2014); (Wong ve ark. 2014); (Sassoni ve ark. Sağlığına Etkileri 2014); (Isnin ve ark. 2013a); (Isnin ve ark. 2013b); (Collinge ve ark. 2013); (Doroudiani ve Omidian 2010); (Uhde ve Salthammer 2007); (Esin 2007); (Steinemann 2004); (Harris 1999). (Vicente ve ark. 2020); (Naldzhiev ve ark. 2020); (Albadra ve ark. 2020); (Lueker ve ark. 2020); (Zhang ve ark. 2020); (Yang ve ark. 2020); (Stamp ve ark. 2020); (Abu-Jdayil ve Ġç Hava Kalitesi ark. 2019); (Lv ve Yang 2019); (Wu ve ark. 2019); Etkisi (Schieweck ve ark. 2018); (Ye ve ark. 2017); (Prasauskas ve ark. 2016); (Nath ve ark. 2016); (Kaunelienė ve ark. 2016); (Mickaël ve ark. 2014); (Guo ve Guo 2011); (Bluyssen 2010); (Jokl 2000). (Collignan ve ark. 2020); (Kozielska ve ark. 2020); (Beldean- Galea ve ark. 2020); (Pei ve ark. 2020); (Stamatelopoulou ve Uçucu Organik ark. 2019); (Shrubsole ve ark. 2019); (Campagnolo ve ark. BileĢikler 2017); (Schlink ve ark. 2016); (Madureira ve ark. 2016); Konsantrasyonları (Krou ve ark. 2015); (Kim 2010); (An ve ark. 2010); (Guo ve ark. 2003). (Loomans ve ark. 2020); (Zender – Świercz 2020); (Sheng ve Ġklimlendirme Etkisi ark. 2018). Hasta Bina Sendromu (Wi ve ark. 2020); (Zeliger 2008); (Apter ve ark. 1994).  Ġç hava kalitesinin insan sağlığına etkileri incelenmektedir ve iç hava kalitesini arttırmak için yapılması gerekenler anlatılmaktadır.  Akademik baĢarı için iç hava kalitesi hem cihazlarla ölçülmüĢ hem de öğrencilere anket yapılarak karĢılaĢtırmalı Ģekilde sonuçları incelenmektedir.  Mekanik dengeli havalandırmanın poliklorlu bifenil yoğunluğuna etkisi, insan ve çocuk sağlığına etkileri ölçülmesi için okulda, konutta ve dairenin yatak odalarında ölçümler yapılarak karĢılaĢtırılmıĢtır.  Yapı malzemeleri ve bileĢenlerinin, iç havaya ve insan sağlığına etkileri incelenmekte ve çözümler anlatılmaktadır.  Ġç hava kalitesinin; demans, biliĢsel iĢlevlerde ilerleyici bozulmaya ve ajitasyon, depresyon, psikoz gibi davranıĢsal ve psikolojik hastalıklara etkisi incelenmektedir. 131  Ġnsan sağlığına zarar vermeyen yapı malzemeleri incelenmektedir.  Yapı malzemelerinin zararlarını öne çıkaran yayın organları incelenmiĢ analiz edilmiĢ ve kullanıcıları bilgilendirmek amaçlanmaktadır.  Yapı malzemelerin zararlarına maruz kalmanın ve zararlı ortamlarda yaĢamanın sağlığa etkileri araĢtırılmaktadır.  YaĢam alanlarında oluĢan zararlı iç havanın insan sağlığına etkileri anlatılmaktadır.  YaĢam alanlarında dekoratif amaçla kullanılan malzemelerin insan sağlığına ve iç havaya etkileri anlatılmaktadır.  Yapı malzemelerinin, tehlikeli kimyasal reaksiyonların iç hava kalitesine ve insan sağlığına etkileri incelenmektedir.  Yapı malzemelerinin çevre ve insan sağlığına etkileri incelenmekte ve aktarılmaktadır.  Yapı malzemelerinin ve günlük kullanılan eĢyaların iç havaya ve insan sağlığına etkileri aktarılmaktadır.  Yapı malzemelerinin çevre ve insan sağlığı üzerine etkileri incelenmekte ve çevreci bir yapı tasarımı fikri sunulmaktadır. DöĢeme kaplama malzemelerinin iç hava kalitesi üzerine etkisi ile ilgili yazılan makalelerde;  Vakumlu temizlemenin iç hava kirliliğine etkileri incelenmektedir.  Yalıtım malzemeleri ve mobilyaların iç hava kirliliğine etkileri araĢtırılmaktadır.  Üç kıtada bulunan mülteci kamplarındaki iç hava kirliliği incelenmekte sonuçlar paylaĢılmaktadır.  Ġki düĢük gelirli konuttaki iç hava kirliliğinin Ģiddeti ve kaynaklar ile ilgili deneysel araĢtırma sonuçları paylaĢılmaktadır.  Yenileme iĢleminde kullanılan döĢeme, kaplama mobilya ürünlerinden kaynaklanan iç hava kirliliğini ölçmek için deneysel çalıĢma yapılarak sonuçları paylaĢılmaktadır.  Enerji verimli binalarda yaĢayan insanlardan iç hava kalitesini değerlendirmeleri istenmekte ve sonuçları paylaĢılmaktadır. 132  Farklı binalarda uzun zaman boyunca iç hava kaliteleri takip edilmiĢ sonuçlar ve çözümler anlatılmaktadır.  Teknoloji ile geliĢen yalıtım malzemelerinin iç hava kirliliğine etkileri incelenmektedir.  Ġç hava kalitesini optimum düzeye getirmek için simülasyon uygulama ve ölçümleri kullanılmıĢtır. Gerçek zamanlı ölçümleri ile simülasyon sistem sonuçları karĢılaĢtırılmaktadır.  Ekolojik tasarımlarda değerlendirme standartları geliĢtirmek için iç hava kalitesi malzeme tasarrufu, enerji tasarrufu kullanımının önemi anlatılmaktadır.  Akıllı evlerin iç hava kalitesi denetlenmekte yaĢam alıĢkanlıklarına göre çözümler sunulmaktadır.  Ġç hava kalitesini sağlamak için önce kirleticiler öğrenilmeli bunlar doğrultusunda çözüm aranmalıdır. Uygun maliyetli, uygulanabilir havalandırma çözümlerinin önemi anlatılmaktadır.  Ġç hava kalitesini iyileĢtirmek için yapılan düzenlemeler anlatılmaktadır.  Ġç hava kalitesinin sağlamak için iç ortam kirletici kaynaklarını ve foto kataliz süreçlerini iyi değerlendirmek gerektiği anlatılmaktadır.  Ġç hava kalitesinden verim almak için bina sitemleri tam olarak bitmeden taĢınmanın önüne geçilmesi gerektiği anlatılmaktadır.  Ġç hava kalitesinin istenen Ģekilde olması için ölçümler yapılması gerektiği ayrıca kullanıcılara anket yapılması gerektiği anlatılmaktadır.  Ġç hava kalitesi için iç yapı bileĢiminin nasıl yapılması gerektiği anlatılmaktadır.  Ġç hava kalitesini optimal düzeylerde tutmak için çözümler anlatılmaktadır.  Gürültü değerlendirilen parametreler ile iç hava kirliliğini ölçmenin mümkün olduğu düĢünülmekte bunun doğruluğu incelenmektedir. DöĢeme kaplama malzemelerinin uçucu organik bileĢikler konsantrasyonları ile ilgili yazılan makalelerde; 133  Uçucu organik bileĢiklerin çeĢitleri konsantrasyonlarının iç hava kalitesini etkilememesi için metodoloji araĢtırılması yapılmaktadır.  KıĢ mevsiminde iç hava kalitesini etkileyen uçucu organik bileĢiklerin zararlı gazların ve parçacıkların konsantrasyonları ölçülmekte ve sonuçları sunulmaktadır.  Soğuk mevsimde iç hava yoğunluklarının değiĢmesinden dolayı radon, uçucu organik bileĢikler, sıcaklık, atmosfer basıncı ve bağıl nem gibi iç mekân fiziksel parametrelerinin ve karbondioksit konsantrasyonlarının sürekli, gerçek zamanlı izlenmesi anlatılmaktadır.  Uçucu organik bileĢiklerin; bileĢenlerinden, konsantrasyon oranlarından ve özelliklerinden bahsedilmektedir.  3 yaĢından küçük çocukların konutlarda maruz kaldığı uçucu organik bileĢiklerin konsantrasyonuna ve konfor parametreleri üzerinde incelemeler aktarılmaktadır.  Uçucu organik bileĢiklerin konsantrasyonundan ve toksikolojik özelliklerinden bahsedilmektedir.  Ofis binalarında yaz kıĢ hava kalitesi ölçümleri yapılmıĢtır. Uçucu organik bileĢiklerin ve formaldehitlerin konsantrasyonlarına bakılmaktadır.  Ġç mekân havasındaki uçucu organik bileĢiklerin konsantrasyonlarının sağlık etkilerine iliĢkin gelecekteki epidemiyolojik çalıĢmalarda maruziyetin yanlıĢ sınıflandırılmasını önlemeye yardımcı olduğu anlatılmaktadır.  Doğal havalandırılan okul yapılarından CO2, partikül madde ve uçucu organik bileĢiklerin konsantrasyonları incelenmekte ve akademik baĢarıya etkileri anlatılmaktadır.  Uçucu organik bileĢiklerin yoğun olarak maruz kalan sertleĢmiĢ çimento macunlarının emiciliğinin belirlenmesi ve bu olguyu çimento katkı maddesi olarak aktif karbon kullanarak arttırılması anlatılmıĢtır.  Yüzey bitirme malzemeleri için çeĢitli üretim adımlarında üre-formaldehit reçinesi ile bağlanmıĢ ahĢap döĢeme kompozitlerinden formaldehit ve uçucu organik bileĢiklerin yoğunluklarının test edilmesinin sürekliliği değerlendirmektedir.  Mühendislik döĢemelerinden salınan formaldehit ve uçucu organik bileĢiklerin konsantrasyonlarının değiĢik sıcaklıklar altındaki davranıĢları incelenmektedir. 134  Yeni inĢa edilmiĢ bir konut evinden uçucu organik bileĢiklerin konsantrasyonlarının yoğunluğu ve maruz kalmanın azaltılmasına yönelik bir vaka çalıĢması incelenmektedir. DöĢeme kaplama malzemelerinin iklimlendirme etkisi ile ilgili yazılan makalelerde;  Ġç mekân iklimlendirilmesinin performansı için uzun vadede incelemek gerektiği anlatılmaktadır.  Ġç mekân hava kalitesine havalandırmanın etkisi incelenmektedir.  Temiz hava ısı pompasının iç hava kalitesine etkileri incelenmektedir. DöĢeme kaplama malzemelerinin hasta bina sendromu ile iliĢkisi konusunda yazılan makalelerde;  Yapı ürünlerine eklenen katkıların zararlı etkilere yol açarak insan sağlığını etkilediği ve hasta bina sendromuna sebep olduğunu düĢündürmektedir. Hasta bina sendromu sebepleri incelenmektedir.  Hasta bina sendromunun insan üzerindeki zararlı etkileri anlatılmaktadır.  Hasta bina sendromunun semptomları ve epidemiyolojik araĢtırmaları hakkında bilgiler verilmektedir. DöĢeme kaplama malzemelerinden, mobilyalardan, yalıtım malzemelerinden ve vakumlu temizlik sırasında salınan uçucu organik bileĢiklerin iç ortam havasını kirlettiği düĢünülmüĢtür. Bu kirlilik çocuklarda, yetiĢkinlerde sağlığı ve davranıĢı dolayısıyla akademik ve sosyal baĢarıyı etkilediği ayrıca hasta bina sendromuna sebep olduğu görülmektedir. Kirleticileri iç ortamda oluĢturduğu kirliliğin oranı, mevsimlerin etkilerine ve kullanılan malzemenin yaĢına bağlı olarak değiĢmektedir. Uçucu organik bileĢiklerin iç ortamdaki oranlarını azaltmak için havalandırma sistemlerinin uzun vadede değerlendirilmesi gerekmektedir. Bu araĢtırmalar ortama salınan kirleticilerin insan sağlığa negatif etkisinin az olması için havalandırmanın önemini anlatmaktadır. 135 DöĢeme kaplama malzemelerinden çıkan zararlı doğalgazlar kendi içerisinde altı ayrı baĢlık altında incelenmektedir; makalelerin %6‘sında formaldehit konsantrasyonu, %3‘ünde insan sağlığına etkileri, %3‘ünde emisyon, %2‘sinde yapı malzemelerindeki zararlı doğalgazlar, %1‘inde CO2 konsantrasyonu, %1‘inde yangın etkisi konularında hazırlanmıĢtır (Çizelge 4.3). Çizelge 4.3. DöĢeme kaplama malzemelerinden çıkan zararlı doğal gazların insan sağlığına etkisini ele alan makaleler (Pétigny ve ark. 2021); (Salthammer 2019); (Wang ve ark. Formaldehid 2013); (Huang ve ark. 2013); (Huang ve ark. 2012); (Böhm ve Konsantrasyonu ark. 2012); (Sousa ve ark. 2011); (Missia ve ark. 2010); (Yu ve Crump 1998) Ġnsan Sağlığına (Orisakwe 2012); (Isnin ve ark. 2012); (Warwicker 2010); Etkileri (Brimblecombe 2010) (Poirier ve ark. 2021); (Krejcirikova ve ark. 2018); (Guo ve ark. Emisyon 2003); (Ferrández-García ve ark. 2016); (Haghighat ve De Bellis 1998). Yapı (Morin ve ark. 2019);(Hincapié ve ark. 2015); (Persily 2015); Malzemelerindeki (Ilvonen 2013). Zararlı Doğalgazlar CO2 (Kim ve ark. 2020); (Belmonte ve ark. 2019). Konsantrasyonu (Dueñas-Mas ve ark. 2020); (Xu ve ark. 2014); (Doroudiani ve Yangın Etkisi ark. 2012). DöĢeme kaplama malzemelerinden kaynaklanan formaldehit konsantrasyonu ile ilgili yazılan makalelerde;  Ġç mekan formaldehit yoğunluk seviyeleri azaltmak için çözüm sunulmaktadır.  Yapı ürünleri kaynaklı formaldehit emisyon kaynakları incelenmektedir.  Formaldehitin katalitik oksidasyonu sonucu iç hava kalitesine etkisi incelenmektedir.  Ġç mekân formaldehit yoğunluğunu ölçen bir ölçüm yönteminden bahsedilmektedir.  BoyanmıĢ ahĢap panellerden yayılan formaldehit ve benzer gazlar ölçülerek insan sağlığına etkileri araĢtırılmaktadır. 136  ĠnĢaat ve ahĢap ürünlerden salınan formaldehit kaynaklarının raporlanmıĢ sonuçları karĢılaĢtırılmıĢtır.  Hastane yapılarında bulunan asetaldehit ve formaldehite maruz kalan insanların kanser etkileri araĢtırılmaktadır.  Formaldehitin iç hava kalitesine ve insan sağlığına yaptığı olumsuz etkiler incelenmektedir.  Yapı malzemelerinden oluĢan formaldehitin insan sağlına zararlı etkileri incelenmektedir. DöĢeme kaplama malzemelerinin genel olarak insan sağlığına etkileri ile ilgili yazılan makalelerde;  Metallerin insan sağlığına etkileri incelenmekte ve metal içeren yapı malzemelerinin toksik etkilerinden bahsedilmektedir.  Yapılarda kullanılan malzemelerden salınan zararlı gazların insan sağlığına etkileri anlatılmaktadır.  Konutlarda kullanılan nem kurutucu malzemelerin insan sağlığı açısından incelenmektedir.  Yapı malzemelerinin insana ve çevreye etkileri incelenmektedir. Çevreye zarar vermeyen yapı malzemeleri nasıl olması gerektiği açıklanmaktadır. DöĢeme kaplama malzemelerinin meydana getirdiği emisyon ile ilgili yazılan makalelerde;  Günlük yaĢam sırasında ortaya çıkan nem emisyonlarının iç hava kalitesine etkileri ve havalandırma sisteminin emisyon oranlarına etkileri incelenmektedir.  Konutlara dıĢ ortamdan, dezenfektanlardan ve hava temizleyicilerden giren ozon emisyonlarının ölçülmesi ve analizleri anlatılmaktadır.  Çimento esaslı harç malzemelerinden kaynaklanan emisyonların etkileri anlatılmaktadır. 137  Bina çözümlerinde kullanılan iç bölme duvar malzemelerinin emisyonları ve insan sağlığına etkileri incelenmektedir.  Ġç hava koĢullarına etki eden malzeme emisyonları incelenmektedir. Yapı malzemelerindeki zararlı doğalgazlar ile ilgili yazılan makalelerde;  Ġç mekanda kullanılan boya malzemelerini sıcaklık etkisi ile ortaya çıkan gazların insan sağlığına etkileri anlatılmaktadır.  ĠnĢaat yapımı ve yenilenmesi sırasında nano malzemelerinin çevreye etkileri üzerine araĢtırma yapılmaktadır.  ASHRAE Standardı 62'nin geliĢtirilmesini kullanarak, son yıllarda havalandırma standartlarının geliĢtirilmesinde ele alınan bazı konuları gözden geçirmekte ve tartıĢmaktadır. Havalandırma gereksinimleri için bilimsel temeller, algılanan iç hava kalitesi, yapı malzemelerinden veya kullanıcılardan kaynaklanan kirleticiler, dıĢ hava kalitesi, havadaki kirletici limitler, iç mekan karbondioksit konsantrasyonları, çevresel tütün dumanı ve performansa dayalı tasarımlar incelenmektedir.  Yapı ürünlerinden salınan tehlikeli maddelerin değerlendirme yöntemleri incelenmektedir. DöĢeme kaplama malzemelerinden kaynaklanan CO2 konsantrasyonu ile ilgili yazılan makalelerde;  Ġç mekan iklimine ve CO2 konstrasyonu değiĢiklerinde ortaya çıkan psiko-fizyolojik tepkiler incelenmektedir.  Doğal havalandırılan binalardaki CO2 miktarları karĢılaĢtırılmak için deneysel çalıĢma yapılmakta ve sonuçları anlatılmaktadır. DöĢeme kaplama malzemelerinin yangına etkisi ile ilgili yazılan makalelerde;  Yangın esnasında kullanılan alev geciktirici malzemelerin insan sağlığına etkileri anlatılmaktadır 138  Yapı malzemelerinde kullanılan etken maddelerin yangın esnasında ortaya çıkardığı zararlı malzemelerin insan sağlığına etkileri anlatılmaktadır.  Yapı malzemelerinin yangın etkisiyle yaydığı toksik gazlar ve dumanlar anlatılmaktadır. DöĢeme kaplama malzemelerinde ortaya çıkan zararlı doğal gazların etkilerinin incelenmesi, çevreye ve insan sağlığına zarar vermeyecek malzemelerin geliĢtirilmesi için gerekli araĢtırmalara alt yapı hazırlayacağı düĢünülmektedir. DöĢeme kaplama malzemelerinde ortaya çıkan organizmalar kendi içerisinde dört ayrı baĢlık altında incelenmektedir; makalelerin %5‘inde mikroorganizmalardan, %4‘ünde hastalıklardan, %3‘ünde ev tozu akarlarından, %2‘sinde küf konularında hazırlanmıĢtır (Çizelge 4.4). Çizelge 4.4. DöĢeme kaplama malzemelerinde ortaya çıkan organizmaların insan sağlığına etkisini ele alan makaleler (Haines ve ark. 2020); (Stamatelopoulou ve ark. 2020); (Flandroy ve ark. 2018); (Liu ve ark. 2017); (Taylor ve ark. Mikroorganizmalar 2013); (Gutarowska ve Piotrowska 2007); (Yli-Pirilä ve ark. 2004); (Seltzer 1994). (Gold ve ark. 2017); (Bu ve ark. 2016);(Choi ve ark. 2014); Hastalıklar (Ahn 2014); (Ettenauer ve ark. 2012); (Zuraimi ve ark. 2011). (Zock ve ark. 2006); (Platts-Mills ve ark. 1997); (Fernández- Ev Tozu Akarları Caldas ve ark. 1994); (Platts-Mills 1992); (Platts-Mills ve ark. 1989). (Ginestet ve ark. 2020); (Kalalian ve ark. 2020); (Silveira ve Küf ark. 2019). DöĢeme kaplama malzemelerinden kaynaklı mikroorganizmalar ile ilgili yazılan makalelerde;  Kapalı ortamda maruz kalınan toz ve kimyasalların insan sağlığına etkileri incelenmektedir. 139  Küçük çocukların yatak odalarında bulunan biyokirleticilerin sağlıklarına etkisinden bahsedilmektedir.  Mikroorganizmalar, hayvanlar ve insanlar arasındaki etkileĢimler incelenmektedir.  Biyolojik kalıntılar ile yapılmıĢ yalıtım malzemelerinin sürecinden bahsedilmektedir.  Kuruyan yüzeylerdeki mikrobik canlılardan ve insan sağlığına etkilerinden bahsedilmektedir.  Yapı malzemelerinde oluĢan zararlılardan bahsedilmektedir.  Nemli ortamda çoğalan ve insan sağlığına zarar veren bakteriler anlatılmaktadır.  Biyolojik kirleticilerin verdiği zararlar ve dolaylı etkileri incelenmektedir. DöĢeme kaplama malzemelerinden kaynaklanan hastalıklar ile ilgili yazılan makalelerde;  Çevresel faktörlerin çocukluk astımı üzerindeki etkileri incelenmektedir.  1-8 yaĢlarındaki çocukların ortam kuruluğu ve kokunun astım ve alerjik semptomlarla olan iliĢkisi incelenmektedir.  Çocukların alerjik hastalıklarını arttıran yapı malzemeleri incelenmekte ve mekanlarda kullanılan malzemeler ve alerji durumları arasındaki bağlantı incelenmektedir.  Kapalı ortamda astıma sebep olan kirleticilerin atopik dermatit üzerine etkilerini incelemektedir.  Yapı malzemelerinde yer alan mikropların insan sağlığına etkileri incelenmektedir.  Konut içi influenza virüsünün maruziyetini portatif hava temizliyicileriyle kontrol etme ve enfeksiyon risklerini azaltma performansı değerlendirmesi ve sonuçları anlatılmaktadır. DöĢeme kaplama malzemelerinden kaynaklanan ev tozu akarları ile ilgili yazılan makalelerde;  Avrupa‘da ev tozu akarlarının alerjilere etkisi coğrafyanın konumu ve konutun özellikleri ile ilgili niteliksel ve niceliksel incelemeler yapılmaktadır. 140  Astıma tek sebep olan ev tozu akarlarının tek olmadığını hayvansal kaynaklı alerjenlerin incelemesi yapılmaktadır.  Halıların içerisinde barınan alerjenlerin iç hava kalitesine etkileri incelenmektedir.  Toz akarı alerjenlerinin astım üzerine etkileri ölçülebilmesi için halılar ve yatakların üzerinden örnekler alınmıĢ maruz kalma oranları hesaplanmaktadır.  Ev tozu akarlarının ev içlerindeki konsantrasyonları hakkında bilgi verilmektedir. DöĢeme kaplama malzemelerinden kaynaklanan küf ile ilgili yazılan makalelerde;  Bina yapımı ve yenileme sırasında küfü engelleyecek yönetmelikler araĢtırılmakta ve kapalı ortamda küf yoğunluğunu azaltmaya yönelik bilgiler verilmektedir.  Küflerin iç hava kalitesi incelenmekte ve küflerin erken tespiti için çözümler incelenmektedir.  Yalıtım kullanılmıĢ konutlarda doğal olarak havalandırmanın ve güneĢ yöneliminin küf oluĢumuna etkisi incelenmektedir. DöĢeme kaplama malzemelerinden kaynaklanan; ev tozu akarları, organizmaların özellikle çocukluk çağında ortaya çıkan astım, alerji ve atopik dermatit ile bağlantısı incelenmektedir. Ayrıca küf ile mücadele araĢtırmaları yapılmaktadır. Bu araĢtırmalar öncelikle en çok etkilenen çocuk odalarında ve genel yaĢam alanlarında kullanılan döĢeme kaplama malzeme tercihlerine rehber olmaktadır. Asılı parçacıklar kendi içerisinde üç ayrı baĢlık altında incelenmektedir; makalelerin %4‘ünde partikül maddelerden, %3‘ünde asbestten, %1‘inde ftalattan bahsedilmektedir (Çizelge 4.5). 141 Çizelge 4.5. DöĢeme kaplama malzemelerinden kaynaklanan asılı parçacıkların insan sağlığına etkisini ele alan makaleler (Yuk ve ark. 2021); (Lizana ve ark. 2020); (Cheriyan ve Choi Partikül Maddeler 2020); (Zhao ve ark. 2020); (Rasmussen ve ark. 2018); (Tran ve ark. 2014). (Kim ve Hong 2017); (Paglietti ve ark. 2016); (Baek ve ark. Asbest 2016); (Gualtieri 2012). (Zhang ve ark. 2020); (Bu ve ark. 2018); (Benjamin ve ark. Ftalat 2017). DöĢeme kaplama malzemelerinde bulunan partikül maddeler ile ilgili yazılan makalelerde;  Binalarda zemin kaplamalarının sürtünmesiyle bozulması ortama salınan partikül maddeleri inceleyerek sonuçlar açıklanmaktadır.  Çocukların yattıkları odada partikül maddenin kontrolünü sağlayarak hava kalitesini arttırmaya yönelik çalıĢmalardan bahsedilmektedir.  ĠnĢaat tozlarından yayılan partikül maddelerin envanteri çıkartılması için incelemeler yapılmakta sonuçlar paylaĢılmaktadır.  Kentsel ve kırsal alanlarda ısıtma durumunda ortaya çıkan partikül maddelerden bahsedilmektedir.  YerleĢik iç mekan tozu ile havadaki partikül maddeler karĢılaĢtırılmıĢ sınıflandırılma yapılmaktadır.  Üç farklı bölge okullardaki partikül madde oranları karĢılaĢtırılmıĢ kanser ile iliĢkisi irdelenmektedir. DöĢeme kaplama malzemelerinde bulunan asbest ile ilgili yazılan makalelerde; • Felaket durumlarında yapı malzemelerinin içeriğinde bulunan asbestin yönetimi ile ilgili program geliĢtirilmektedir. • Asbest içerek atıkların sınıflandırılması ve yönetimi anlatılmaktadır. 142 • Felaket durumlarında yapı malzemelerinin içeriğinde bulunan asbestin yönetimi ile ilgili öncelik sırası geliĢtirilmektedir. • Asbestin yapıdaki kullanım avantajları ve insan sağlığı için dezavantajları anlatılmaktadır. DöĢeme kaplama malzemelerinden kaynaklanan ftalat ile ilgili yazılan makalelerde;  Ftalata maruz kalma oranının kırsal ve kentsel ölçekte değiĢiklik arz ettiği düĢünülmekte bunun için karĢılaĢtırma yapılmaktadır.  Ġç mekan döĢemeler ve mobilyalar üzerinde bulunan ftalatın temizlik sırasında insana temas yoluyla geçmesi ve zararları anlatılmaktadır.  Ftalatların çocuklar ve ergenler üzerinde zararları oluĢturduğu hastalıklar anlatılmaktadır. DöĢeme kaplama malzemelerinden kaynaklanan; partikül maddelerin, sınıflandırılması yapılmıĢ, kentsel ve kırsal ölçekte yoğunlukları incelenmiĢ ve sağlık etkilerinin irdelenmesi kullanım alanlarına göre tercih etmemize yardımcı olmaktadır. Ayrıca felaket durumlarında yapılması gerekenler konusunda bilgilendirmektedir. Ftalat barındıran malzemelerin çocuklar ve gençler üzerindeki olumsuz etkilerinden dolayı temas ettikleri yüzeylerde kullanımının azaltılması gerekmektedir. Radyoaktifler kendi içerisinde beĢ ayrı baĢlık altında incelenmektedir; makalelerin %11‘inde radon, %4‘ünde radyoaktif maddeler, %3‘ünde radyonüklid, %3‘ünde radyasyon ölçüm, %3‘ünde doğal radyoaktiviteden bahsedilmektedir (Çizelge 4.6). 143 Çizelge 4.6. DöĢeme kaplama malzemelerinde ortaya çıkan Radyokatiflerin insan sağlığına etkisini ele alan makaleler. (Burghele ve ark. 2020); (Pantelić ve ark. 2019); (Ferreira ve ark. 2018); (Yarmoshenko ve ark. 2016); (Máduar ve ark. 2011); (Anjos ve ark. 2011); (Obed ve ark. 2011); Radon (Ramachandan ve Sathish 2011); (Ciolini ve Mazed 2010); (Faheem ve ark. 2008); (Allison ve ark. 2008); (Denman ve ark. 2007); (Sharma ve Virk 2001); (Gallelli ve ark. 1998); (Lugg ve Probert 1997); (Capra ve ark. 1994); (Yu 1993). Radyoaktif (Ciobanu ve ark. 2016); (El-Mageed ve ark. 2014); (Bala ve ark. Maddeler 2014); (Fucic 2012); (Fucic ve ark. 2011); (Rizzo ve ark. 2001). (Sas ve ark. 2019); (Jelić ve ark. 2018); (Al-Hubail ve Al-Azmi Radyonüklid 2018b); (Kamaev ve ark. 2016). (Çullu ve ErtaĢ 2016); (Damla ve ark. 2009); (Ghosh ve ark. Radyasyon Ölçüm 2008); (Sonkawade ve ark. 2008). Doğal (Bala ve ark. 2014); (Papadopoulos ve ark. 2013); (Ravisankar Radyoaktivite ve ark. 2012); (Mavi ve Akkurt 2010). DöĢeme kaplama malzemelerinden kaynaklanan radon ile ilgili yazılan makalelerde;  Enerji verimli binalarda yapılan iyileĢtirmeler sonucunda yapılan ölçümlerde radon miktarının sonuçları incelenmektedir.  Avrupa‘da radon haritası yapılma çalıĢmalarına yer verilmektedir.  Ġngiltere‘nin güney batısındaki radon haritası çıkartma çalıĢmaları anlatılmaktadır.  Radyoaktif atıklarla kirletilmiĢ nehrin çevresindeki yapılarda oluĢan iç mekan radon konstrasyonu anlatılmaktadır.  Fosfojipsten üretilen yapı malzemeleri ile kaplanmıĢ bir deney evinde ölçülen iç mekan radon seviyeleri verilmektedir.  Brezilya granitinin iç mekan radon yoğunluğu ölçülmekte ve sağlık etkilerinden bahsedilmektedir.  Toprağın iç mekan radon yoğunluğuna etkisi incelenmekte belirlenmiĢ bölgede ölçümler yapılmaktadır.  Konutlarda ki radon seviyeleri ölçülerek Radon haritası çıkarılma çalıĢmaları anlatılmaktadır.  Jeotermal bölgelerin radon yoğunlukları ölçülmektedir. 144  Radon gazlarının salınımı toprak örneklerinden incelenmektedir.  BelirlenmiĢ bölgede radon gazı yoğunlukları incelenmekte, sağlığa etkileri anlatılmaktadır.  Yatak odalarındaki radon salınımları incelenmektedir.  Yapı malzemelerinin radon salınımı ilgili ölçümler yapılmakta ve insan sağlığına etkileri anlatılmaktadır.  Ġç mekan radon konsantrasyonları binanın katlarına göre ölçülen araĢtırmalar sunulmaktadır.  Radon gazının iç mekanda yayılımı ve insan üzerindeki etkileri anlatılmaktadır.  Havalandırma hızının radon yoğunluğuna etkisi incelenmektedir.  Ġç mekan radon yoğunluğu, bina yüzeylerindeki radon yayılımı ve yapı malzemelerindeki radon içerikleri karĢılaĢtırılarak anlatılmaktadır. DöĢeme kaplama malzemelerinden yayılan radyoaktif maddeler ile ilgili yazılan makalelerde;  Radyoaktif maddeler ile çalıĢma ortamından bahsedilmektedir.  Yapıda kullanılan radyoaktif malzemelerin zararları anlatılmaktadır.  ÇeĢitli yapı malzemeleri ve toprak numunelerinin toplanıp radyoaktif olanların tespiti yapılmaktadır.  Sentetik malzemelerin radyoaktif etkileri incelenmektedir.  Radyoaktif malzemelerin etkileri incelenmekte ve verdiği zararlar anlatılmaktadır.  Yapı malzemelerinde radyoaktif zararları bulunan malzemeler incelenmektedir. DöĢeme kaplama malzemelerinden kaynaklanan radyonüklid ile ilgili yazılan makalelerde;  Doğal olarak oluĢan radyonüklidlerin ikincil hammadde olarak kullanılması durumunda oluĢacak potansiyel zararlarından bahsedilmektedir. 145  ĠnĢaat yıkım atıkların radyonüklid emilimlerinden dolayı ayrıĢtırılıp uygulanmasından bahsedilmektedir.  Okul binalarında kullanılan yapı malzemelerinde bulunan radyonüklid içerme seviyelerinden bahsedilmektedir.  Doğal radyonüklidlere maruz kalmıĢ insan geçmiĢi incelenerek popülasyonu korumaya yönelik yöntemlerinden bahsedilmektedir. DöĢeme kaplama malzemelerinin radyasyon ölçümü ile ilgili yazılan makalelerde;  Farklı özelliklerde hazırlanmıĢ beton numunelerdeki radyasyon emme kapasiteleri karĢılaĢtırılmaktadır.  Gazların radyoaktif yayılımı ve insan sağlığına etkileri anlatılmaktadır.  Yapı malzemelerinin çevreye yaydığı radyoaktivite ve etki ettiği sorunlar anlatılmaktadır.  Radyasyon değerlerini ölçme ve ortalama değerlerin üzerindeki seviyelerin zararları anlatılmaktadır. DöĢeme kaplama malzemelerinde bulunan doğal Radyoaktivite ölçüm ile ilgili yazılan makalelerde;  Bazı yapı malzemelerinin ve toprak örnekleri alınarak doğal radyoaktivite değerleri ölçülmekte ve zararları incelenmektedir.  Yapılardaki doğal radyoaktivite değerleri ölçülmekte ve zararları incelenmektedir.  Belli bir bölgede yapılan doğal radyoaktivite ölçümünden ve zararlarından bahsedilmektedir.  Belli bir bölgede yapılan doğal radyoaktivite ölçümlerinden bahsedilmektedir. DöĢeme kaplama malzemelerinden kaynaklanan radyoktif salınımların insan sağlığına etkilerinin incelenmesi kullanılacak malzemenin seçimi konusunda yol gösterecektir. Radyoaktiviteye maruz kalınması durumunda ortaya çıkacak hastalıklara karĢı önlem alınmasına olanak sağlayacaktır. 146 Konutlarda kullanılan döĢeme kaplama malzemeleri altı grupta incelenmektedir. Bunlar; çimento esaslı (dökme mozaik, dökme karo, karosiman karo), doğal taĢ esaslı (mermer, granit, traverten, arduvaz), toprak esaslı (piĢmiĢ toprak koralar, seramik karolar, porselen karolar), ahĢap esaslı (masif parke, lamine parke, laminant parke), cam esaslı (cam parke, cam mozaik, lamine cam), polimer esaslı (epoksi, linolyum, kauçuk, mantar). Ayrıca döĢemelerin altlıkları ve malzemeleri de dört ayrı baĢlıkta incelenmektedir. Bunlar; bağlayıcı amaçlı (çimento Ģap, alçı Ģap, manyezi Ģap), ahĢap esaslı (ahĢap lifle yonga levha, ahĢap kadranlar), hafif dolgulu (uçucu kül, agrega), yalıtım amaçlı (XPS, EPS, cam yünü, taĢ yünü) Ģeklinde gruplanmaktadır (Çizelge.4.7). Kapalı alanlarda iç havada bulunan ve insan sağlığına; deri tahriĢi, gözlerde tahriĢ ve hassasiyet, burun ve boğaz tahriĢleri, solunum durması, nefes alma problemleri, alerji, burun kanamaları, yorgunluk, baĢ ağrısı, mide bulantısı, hasta bina sendromu ve kanser gibi etkileri olan uçucu organik bileĢikler sağlıksız tercihlerde ve ortam havalandırması olmadığı durumlarda yoğunluğu artmaktadır. Sıcak ve soğuk hava Ģartlarında yoğunlukları değiĢmektedir. Yoğunluğunun fazla olduğu durumlarda toksik etkiler görülmektedir hastalık semptomları artmaktadır. Çocuklarda etkisi daha fazla görülmekte vücut dirençlerinden dolayı daha kolay etkilenmektedirler. Ürün tercihlerinde ekolojik malzeme tercihleri iç havadaki uçucu organik bileĢiklerin yoğunluğunun az olmasına sebep olacağından sağlıklı yapılar için kullanımı önem arz etmektedir. Teknolojinin geliĢmesi ile simülasyon sistemler yardımı ile önceden uçucu organik bileĢiklerin tasarımı ve hesaplamaları yapılabilmektedir. Vakumlu temizleme iç mekandaki konsantrasyonunu arttırırken, akıllı ev sistemlerinde yaĢanılan evin Ģartlarına göre ayarlama yapılan sistemler geliĢtirilmektedir. Uçucu organik bileĢiklere daha az maruz kalmamak için taĢınma iĢlemlerinin inĢaat süreci bitmeden yapılmaması gerekmektedir. Genellikle döĢeme kaplama malzemelerinden; toprak esaslı malzemelerde, iĢlenmiĢ ağaç ürünlerinde, polimer esaslı malzemelerde, bağlayıcı malzemelerde ve yalıtım malzemelerinde görülmektedir. 147 Çizelge 4.7. Standartlara uygun Ģekilde üretilemeyen ve doğru uygulanmayan döĢeme kaplama malzemelerinin insan sağlığına olası etkileri Gazlar Parçacıklar Radyoaktivite Uçucu Organik Zararlı Asılı Organizmalar Radyoaktifler Bileşikler Doğalgazlar parçacıklar Deri tahrişi, gözlerde tahriş ve hassasiyet, Epigenetik burun ve boğaz Solunum modülasyon, Göz tahrişleri, yolu Üreme sorunları, Döşeme Kaplama Malzemesi Türü Solunum problemler toksisitesi Üst durması, Nefes i, Astım ve İnsülin direnci solunum alma alerjik ve Tip II Akciğer yolu problemleri, problemler diyabet; Fazla Kanseri hastalıkları, Alerji, Burun Atopik kilo ve obezite, Baş ağrısı, kanamaları, dermatit, İskelet Bulantı, Yorgunluk, Kanser, anomalileri, Kanser Baş ağrısı, Mide İnfluenza. Alerji ve bulantısı,Hasta Astım, Kanser Bina Sendromu, Kanser Çimento Esaslı Dökme Mozaik - - - - ? Döşeme Dökme Karo - - - - ? Kaplamalar Karosiman Karo - - - - ? Mermer - - - - - Doğaltaş Esaslı Granit - - - - ? Döşeme Traverten - - - - - Kaplamalar Arduvaz - - - - - Toprak Esaslı Pişmiş Toprak Karolar ? ? - - ? Döşeme Seramik Karolar ? ? - - ? Kaplamalar Porselen Karolar ? ? - - ? Ahşap Esaslı Masif Parke - - ? - - Döşeme Lamine Parke ? ? ? ? - Kaplamalar Laminant Parke ? ? ? ? - Cam Esaslı Cam Parke - - - - ? Döşeme Cam Mozaik - - - - ? Kaplamalar Lamine Cam - - - - ? Epoksi - ? - - - Polimer Esaslı Linolyum ? ? - - - Döşeme Kauçuk ? ? - - - Kaplamalar Mantar(Cork) ? ? ? - - Bağlayıcı Amaçlı Çimento Şap ? - - ? ? Döşeme Altlıkları Alçı Şap ? ? - ? ? Manyezi Şap ? ? - ? ? Ahşap Esaslı Ahşap Lifle Yonga Levha ? ? ? ? - Döşeme Altlıkları Ahşap Kadranlar ? ? ? ? - Hafif Dolgulu Uçucu Kül - ? - ? ? Döşeme Altlıkları Agrega - - - - ? Yalıtım Amaçlı XPS - ? ? - - Döşeme Altlıkları EPS - - - - - Cam Yünü ? ? ? ? ? Taş Yünü ? ? ? ? ? ÇİZELGE ANAHTARI: ( - ) işareti etkisinin olmadığını, ( ? ) işareti olası etkisini ifade etmektedir. 148 Konutlarda Kullanılan Döşeme Altlıkları Ve Malzemeleri Konutlarda Kullanılan Döşeme Kaplama Malzemeleri Solunum yolu problemleri, astım ve alerjik problemler, atopik dermatit, kanser ve influenza gibi hastalıklara sebep olan organizmalar ortam havalandırılması ile yoğunluğu azaltılmaktadır. Nemli yüzeylerin üzerinde yaĢayan minik bakterilerin hastalıklara temas yoluyla deriden içeri girerek hastalık oluĢturmaktadır. Özellikle küçük çocukların yatak odalarında bulunan bio-kirleticiler onların alerji ve astım hastalığına yakalanmalarına sebep olmaktadırlar. Ayrıca organizmaların atopik dermatite sebep olduğu bilinmektedir. Ev tozu akarlarının alerjik semptomlara sebep olmaktadır. DöĢeme kaplama malzemelerinde; ahĢap esaslı döĢeme kaplamalarında, doğal polimer olan mantar kaplamalarında, ahĢap esaslı döĢeme altlıklarında, yalıtım amaçlı kullanılan cam ve taĢ yününde bulunmaktadır. Özellikle yalıtım ürünlerinde bulunmakta ve iç havaya karıĢmaktadırlar. Erken tespiti için sistemler geliĢtirilmektedir. Konutlar yapılırken veya yenileme çalıĢmalarında uyulması gereken kurallar için yönetmelikler hazırlanmaktadır. Epigenetik modülasyon, üreme toksitesi, insülin direnci, tip II diyabet, fazla kilo, obezite, iskelet anomalileri, alerji, astım ve kanser hastalıklarına sebep olduğu bilinen asılı parçacıklar havalandırma zararlı etkileri azaltılmaktadır. DöĢeme kaplama malzemelerinin kullanımı sırasında sürtünme ile oluĢan partikül maddeler alerji ve astıma sebep olmaktadır. Partikül maddeler ile kanser arasında bir bağlantı bulunmaktadır. Çocuklarda organizmaların sebep olduğu alerjiler için tek kaynağın organizmalar olmadığı asılı parçacıklarda etkili olmaktadır. Çocukların yattığı ortamlardan örnekler alınarak testler yapılmaktadır. Sıcaklığın ve konumun kırsal ve kentsel yaĢamın partikül madde seviyelerinde farklılık oluĢturmaktadır. Asbest kanserojen etkisi olan bir kimyasal maddedir ve kullanımı veya dönüĢümü sırasında belli kurallara dikkat edilerek iĢlenmelidir bunun için yönetmelik hazırlanmaktadır. Ftalat da asbest gibi kanserojen maddedir gençlerde ve çocuklarda endokrin sorunlarına kısırlığa ve kanser hastalıklarına sebep olmakta ve temas yoluyla dokulara geçmektedirler. DöĢeme kaplama malzemelerinde; lamine parke, laminant parke, bağlayıcı döĢeme altlıklarında, ahĢap esaslı döĢeme altlıklarında, uçucu küllerde, yalıtım amaçlı döĢeme altlıklarından iç ortama asılı parçacıklar karıĢmaktadır. 149 Maruz kalmayı önlemek için inĢaatlar sırasında envanter çıkartılması ve ona göre davranılması önerilmektedir. Akciğer kanserine sebep olduğu bilinen radyoaktifler taĢ, toprak ve yer altı sularından konutların içinde yoğunluğu arttırmaktadırlar. Yapılardaki yoğunluklarının insan sağlığına zararları incelenmektedir. Doğal radyoaktiflere maruz kalmıĢ insanların gelecek nesillere aktarılan sorunlar incelenmektedir. Ġç mekan radon yoğunluğu ölçülmektedir ve radon haritası çıkarılmaktadır. Radyoaktiflerin ölçümleri için taĢ ve toprak örnekleri incelenmektedir. DöĢemelerde kullanılan granit kaplamalarda radon ölçümleri yapılmaktadır. Jeotermal bölgelerde ölçümler yapılmaktadır. Doğal olarak oluĢan radyoaktif maddelerin ikinci hammadde olarak kullanılmasındaki potansiyel zararlar ele alınmaktadır. Havalandırmanın etkisinin radon yoğunluğuna etkisi araĢtırılmaktadır. DöĢeme kaplama malzemelerinde; çimento esaslı döĢeme kaplama malzemelerinde, granitlerde, toprak esaslı kaplamalarda, cam esaslı döĢeme kaplama malzemelerinde, bağlayıcı döĢeme altlıklarında, hafif dolgulu döĢeme altlıklarında ve yalıtım amaçlı döĢeme kaplamalarında bulunmaktadırlar. 150 5. SONUÇ Yapıların en önemli amaçları arasında kullanıcılarına gereksinimlerini karĢılayacağı uygun, konforlu ve yaĢanabilir ortamlar sağlamaktır. Konforlu ve yaĢanabilir ortamlar, iç çevre koĢullarının optimum değerlerde tutulması ile mümkün olmaktadır. Ġç çevre koĢullarının istenilen düzeyde olmasını etkileyen birçok faktör bulunmaktadır. Bunlar; kullanılan yapı malzemelerinin özellikleri, iç hava kirliliği, kullanılan ekipmanların emisyonları, kullanıcıların kullanım ve aktivite yoğunluklarından kaynaklı faktörlerdir. Bu faktörler arasında yapı malzemelerinin özellikleri, iç hava kalitesini etkileyen en büyük paya sahiptir. DöĢeme kaplama malzemeleri ise yapı malzemeleri arasında en çok kullanılan yapı malzemesidir. Ġnsan sağlığı için özelliklerinin ve kullanımının bilinmesi önem arz etmektedir. DöĢeme kaplama malzemeleri hayatımızın büyük bir çoğunluğunu geçirdiğimiz kapalı alanlarda büyük olasılıkla görmezden geldiğimiz alanlardır. Gerek kullanım alanının geniĢ olması zemin döĢeme ve kaplama malzemelerinin yıpranma hızı da göz önünde bulundurularak doğru seçilmesi en önemli unsur olacaktır. Bu sebeple kullanım alanlarına uygun malzeme seçilmesi ve doğru uygulama yönteminin belirlenmesi gerekecektir. AraĢtırma sonuçlarına göre; 1988 yılından sonra yayınlanmaya baĢlandığı ve en fazla yayının 2020 yılında yayınlandığı görülmüĢtür. Pandemi süresince kapalı ortamlarda zaman geçirme süreleri uzadığı için iç ortamların sağlık açısından öneminin arttığı düĢünülmektedir. Genel olarak birden çok yazarın yayınladığı ortak çalıĢmaların oranının fazla olduğu görülmüĢtür. Konu ile alakalı farklı perspektiflerin olmasının avantaj sağlayacağı düĢünülmektedir. Bağlı olduğu kurumlara bakıldığında en çok üniversite kaynaklı yayınların olduğu görülmekte onu takip eden sağlık kuruluĢları, bakanlıklar ve araĢtırma merkezlerinin bu konuda eksik kaldığı görülmektedir. En çok yayınlanan türün makale olduğu görülmüĢ. Konu ile alakalı kitap bölümü ve bildirinin yetersiz olduğu görülmüĢtür. Toplum sağlığı ve bilincine katkı sağlamasından dolayı yapılan çalıĢmaların artması gerekmektedir. Çin, Ġngiltere ve ABD gibi geliĢmiĢ ülkelerde yayın sayısının fazla olduğu görülmektedir. Bunun yanı sıra geliĢmekte olan ülkelerin bu konulara daha fazla yönelmesi gerekmektedir. 151 Öncelikle malzemenin doğru seçilebilmesi için söz konusu malzemelerin tüm özelliklerinin, nasıl kullanılmaları gerektiğinin bilinmesi gerekmektedir. Daha sonra uygulanacak yaĢam alanının özelliklerine en uygun malzeme seçilerek en uygun uygulama yöntemiyle yapılması uygun olacaktır. Kullanılacak malzeme seçimlerinde öncelikle; düĢük salınımlı, üretimi veya kullanımı sırasında zehirli gazlar çıkartmayan, katkılı madde ise içindeki zararlı madde oranı standartların altında bulunan, uygulanması veya kullanımı sırasında emisyon, partikül madde ve toz çıkartmayan, uzun ömürlü ve dayanımı yüksek, bozulması halinde iç hava kalitesi oranlarını düĢürmeyecek mukavemete sahip olmak ve hem çevreye hem de insan sağlığına zarar verecek unsurları barındırmaması gerekmektedir. Doğal içerikli malzemelerin insan sağlığına etkilerinin optimal düzeyde olduğu görülmektedir. Bazı doğal taĢ ve toprak içeriklerine bakıldığında radon salınımları bulunmaktadır. Bu durum bölgesel olarak değiĢiklikler göstermektedir. Yapay malzemelerin; üretimi veya kullanımı sırasında katılan kimyasallar, yapıĢtırıcılar, vernikler ve katkılar malzemenin zararlı etkiler oluĢturmasına neden olmaktadır. Uçucu organik bileĢikler, zararlı doğalgazlar ve radon salınımları ile insan sağlığını olumsuz yönde etkilemektedirler. Bu etkilerini en aza indirmek için; döĢemelerin uygulanması sırasında veya yenileme çalıĢmalarında kullanılan malzemelerin konutlardaki iç hava kalitesi oranlarını negatif yönde değiĢtirmeyecek olan malzemelerden tercih edilmelidir. Tercih edilen malzemeler ekolojik olmalı ortamın havasına zararlı salınım yapmamalıdır. Birkaç bileĢenden oluĢan malzemelerde içerisine giren maddelerin toksik olmadığına dikkat edilmeli veya düĢük emisyon salınımı yapacak az seviyede kimyasal içerdiğine dikkat edilmelidir. Sağlıklı yaĢam ortamları oluĢturmak için en önemli olan bilinçli kullanıcı, tasarımcı ve uygulayıcıdır. Malzeme tercihlerinde doğru seçimler yapabilmek için üreticilerin konu ile ilgili kaynak hazırlaması tasarımcı ve uygulayıcıların bu konuda donanımlı olmasına yardımcı olacaktır. 152 Sağlıklı malzeme seçimlerini belirleyen en önemli kriterler; ekolojik, performanslı, sağlığa zarar vermeyen ve sürdürülebilir olmasıdır. Ġnsan sağlığı için döĢeme kaplama malzemeleri tercihlerinde; estetik, uygulanabilirlik, sürdürülebilirlik, maliyet ve malzemenin almıĢ olduğu sertifikalar önem taĢımaktadır. Bunu sağlayan sertifika sistemlerinden en bilineni CE belgesidir. Sağlıklı seçimler sağlıklı iç hava dolayısı ile sağlıklı insan anlamına gelecektir. Yüksek sağlık, güvenlik, performans ve çevresel gereklilikler konusunda yeterli olduğu ifade etmektedir. Bu sebeple tercih edilecek ürünlerde CE belgesi aramak insan ve çevre sağlığı açısından gerekli bir kriter olacaktır. 153 KAYNAKLAR Abu-Jdayil, B., Mourad, A. H., Hittini, W., Hassan, M., Hameedi, S. 2019. Traditional, state-of-the-art and renewable thermal building insulation materials: An overview. Construction and Building Materials, 214:, 709–735. Ahmedov, R. 2012. Çimento-Eps köpüğü-Kum KarıĢımının Hafif Dolgu Malzemesi Olarak Geoteknik Özelliklerinin Belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi. ĠTÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ġstanbul. Ahn, K. 2014. The role of air pollutants in atopic dermatitis. Journal of Allergy and Clinical Immunology, 134(5):, 993–999. Akbarıhamed, N. 2016. Yapı Biyolojisi Açısından Günümüz Konutlarında Ġç Mekan Yüzey Kaplama Malzeme Tercihler Ve Tercih Nedenleri Üzerine Bir Ġrdeleme: Trabzon Örneği. Yüksek Lisans Tezi. Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon. Akman, A. 2005. Akman: Ġnsan Sağlığı, Sağlıklı Yapı ve Yapı Biyolojisi. Yapı, (279):, 89–92. Aktar, Ġ. H., Perker, Z. S. 2018. Yapıda DöĢeme Kaplama Malzemesi Olarak AhĢap ve AhĢap Esaslı Ürün Kullanımı: Uygulamalar Üzerinden Bir Değerlendirme. Online Journal of Art and Design, 6(1):, 119–147. Al-Hubail, J., Al-Azmi, D. 2018a. Radiological assessment of indoor radon concentrations and gamma dose rates in secondary school buildings in Kuwait. Construction and Building Materials, 183:, 1–6. Al-Hubail, J., Al-Temeemi, A. S. 2015. Assessment of school building air quality in a desert climate. Building and Environment, 94:, 569–579. Albadra, D., Kuchai, N., Acevedo-De-los-Rìos, A., Rondinel-Oviedo, D., Coley, D., da Silva, C. F., Rana, C., Mower, K., Dengel, A., Maskell, D., Ball, R. J. 2020. Measurement and analysis of air quality in temporary shelters on three continents. Building and Environment, 185. Altın, S. H. 2015. Ġç Ortam Hava Kirliliğinin Doğurabileceği Sağlık Etkileri. Bitirme Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Çevre Mühendisliği Anabilim Dalı, Samsun. An, J. Y., Kim, S., Kim, H. J., Seo, J. 2010. Emission behavior of formaldehyde and TVOC from engineered flooring in under heating and air circulation systems. Building and Environment, 45(8):, 1826–1833. Anjos, R. M., Juri Ayub, J., Cid, A. S., Cardoso, R., Lacerda, T. 2011. External gamma-ray dose rate and radon concentration in indoor environments covered with brazilian granites. Journal of Environmental Radioactivity, 102(11):, 1055–1061. Anonim, 2008a. EPA, Report on the Enviroment, 2008. eriĢim adresi: https://cfpub.epa.gov/roe/documents/EPAROE_FINAL_2008.PDF (eriĢim tarihi:20.06.2021). Anonim, 2020a. Çimentonun tarihçesi, https://www.turkcimento.org.tr/tr/cimento_uretiminin_tarihcesi(eriĢim tarihi:27.06.2021). Anonim, 2020aa. Mermer örneği, https://i.pinimg.com/236x/c9/14/8d/c9148dcde4fc8769c31a800d798acf39.jpg(eriĢim tarihi:15.12.2020). Anonim, 2020ab. Mermer örneği, https://i.pinimg.com/236x/92/22/4f/92224fcdcf85f85b02a7f4e984295ec7.jpg(eriĢim tarihi:15.12.2020). 154 Anonim, 2020ac. Mermer örneği, https://i.pinimg.com/236x/a4/75/e3/a475e342b8d954f37b5e208f7b1f2d3e.jpg(eriĢim tarihi:15.12.2020). Anonim, 2020ae. Granit örneği, https://lh3.googleusercontent.com/proxy/O1- 9HNkkPCrd0ZJ3pKN_cPcFfa1HIWvCjx63iKaXdgiPqgoFes59FpyRyAzsnhyYqlV5M 69h-8lGd9ImUCUjyJe74BglZD1MyQD1u96d06KqWxxaLvAMOPWjZg(eriĢim tarihi:15.12.2020). Anonim, 2020af. Granit örneği, https://i.pinimg.com/564x/c0/bb/d0/c0bbd0d9bb9f82d95f9b08a647059523.jpg(eriĢim tarihi:15.12.2020). Anonim, 2020ag. Granit örneği, https://bursamermersilim.com/wp- content/uploads/bursa-granit-silimi.jpg(eriĢim tarihi:15.12.2020). Anonim, 2020ah. Granit örneği, https://www.gaiastonegallery.com/storage/galleries/April2019/flooring-design-marble- for-living-room-with-fireplace-idea-and-inspiration-your-new-floor-home-in-granite- madison-brockton-vitrified-tile-bedroom-italian.jpg(eriĢim tarihi:15.12.2020). Anonim, 2020ai. Granit örneği, https://i.pinimg.com/236x/fb/c2/4f/fbc24f29a6d686abd5d3994bb380daf5.jpg(eriĢim tarihi:15.12.2020). Anonim, 2020aj. Granit örneği, https://i.pinimg.com/236x/d2/4d/18/d24d18169f2b34d854606b9426d5e792.jpg(eriĢim tarihi:15.12.2020). Anonim, 2020ak. Granit örneği, https://www.modaarts.com/Granit-Mozaik-98x98mm- Qua-Lena(eriĢim tarihi:15.12.2020). Anonim, 2020al. Traverten örneği, https://www.istanbulmermer.org/hizmet-detay/24- 186-traverten-doseme-calismalari.html(eriĢim tarihi:15.12.2020). Anonim, 2020am. Traverten örneği, https://i.pinimg.com/236x/2b/af/bf/2bafbf3af2fbc7f9a6597a00ca4d0d96.jpg(eriĢim tarihi:15.12.2020). Anonim, 2020an. Traverten örneği, https://i.pinimg.com/236x/b5/d7/0a/b5d70afb0a87ab18dff5efada8f46606.jpg(eriĢim tarihi:15.12.2020). Anonim, 2020ao. Traverten örneği, https://i.pinimg.com/564x/b9/fc/5b/b9fc5b4fdb16263455b1213bb3f88a9f.jpg(eriĢim tarihi:15.12.2020). Anonim, 2020ap. Traverten örneği, https://i.pinimg.com/236x/bc/30/52/bc305229ad7cddad03ebd5415016a569.jpg(eriĢim tarihi:15.12.2020). Anonim, 2020ar. Traverten örneği, https://i.pinimg.com/236x/be/3f/9e/be3f9e58494b15c661ae617e55cb45ef.jpg(eriĢim tarihi:15.12.2020). Anonim, 2020as. Arduvaz örneği, https://i.pinimg.com/236x/0e/5f/de/0e5fdecf2455c69b61b3e01d92ffe1df.jpg(eriĢim tarihi:15.12.2020). Anonim, 2020at. Arduvaz örneği, https://i.pinimg.com/236x/74/69/2b/74692b1b91c71e188f710367b67dd6fd.jpg(eriĢim tarihi:15.12.2020). 155 Anonim, 2020au. Arduvaz örneği, https://i.pinimg.com/564x/aa/23/d4/aa23d448900fd447154bd908eccb7861.jpg(eriĢim tarihi:15.12.2020). Anonim, 2020av. Arduvaz örneği, https://i.pinimg.com/236x/af/64/f5/af64f57d67b8d3c4303effa0759afde7.jpg(eriĢim tarihi:15.12.2020). Anonim, 2020ay. Arduvaz örneği, https://i.pinimg.com/236x/b6/c7/f0/b6c7f022f1773c4743f712bf0f0ab6e6.jpg(eriĢim tarihi:15.12.2020). Anonim, 2020az. Arduvaz örneği, https://i.pinimg.com/236x/bf/80/14/bf8014f01e9c790d00be14d6551e76c8.jpg(eriĢim tarihi:15.12.2020). Anonim, 2020b. Terrazzo zemin detayı, http://veniceartterrazzo.com/wordpress/wp- content/uploads/2013/04/Rustic-Terrazzo.jpg(eriĢim tarihi:15.12.2020). Anonim, 2020ba. Seramik uygulama örneği, https://yurtbayseramik.com/blog/stil- danismani/seramik-doseme-nasil-yapilir-detayli-seramik-doseme-rehberi(eriĢim tarihi:15.12.2020). Anonim, 2020bb. Seramik uygulama örneği, https://i.pinimg.com/564x/0f/f5/c6/0ff5c60815879f25e9c24370755ba56d.jpg (eriĢim tarihi:15.12.2020). Anonim, 2020bc. Seramik uygulama örneği, https://i.pinimg.com/236x/46/b0/be/46b0beba6fb0cbc7793db9e5fe2a01c8.jpg (eriĢim tarihi:15.12.2020). Anonim, 2020bd. Seramik uygulama örneği, https://i.pinimg.com/564x/b9/f6/94/b9f69475a3712bb43d1cc5f343b7c419.jpg (eriĢim tarihi:15.12.2020). Anonim, 2020be. Porselen karo örnekleri, https://i.pinimg.com/236x/a8/ce/16/a8ce166a6ad9d1f9345069569dcda525.jpg(eriĢim tarihi:15.12.2020). Anonim, 2020bf. Porselen karo örnekleri, https://i.pinimg.com/236x/89/b9/5d/89b95d63cbd195bec6ab59f9dbad6166.jpg(eriĢim tarihi:15.12.2020). Anonim, 2020bg. Porselen karo örnekleri, https://www.ustamgeliyor.com/blog/wp- content/uploads/2019/04/seramik-fayans-d%C3%B6%C5%9Feme-455x500.jpg(eriĢim tarihi:15.12.2020). Anonim, 2020bh. AhĢap kaplama örneği, https://www.globalpiyasa.com/tr/urun/ahsap- zemin-kaplama-teska-mimarlik/117047(eriĢim tarihi:15.12.2020). Anonim, 2020bi. AhĢap kaplama örneği, https://assets.reno- reno.pl/media/2020/04/czarne-drzwi-przesuwne-w-domu-ann-living- 03.jpg?w=683&h=1024&fit=outside(eriĢim tarihi:15.12.2020). Anonim, 2020bj. AhĢap kaplama örneği, https://i.pinimg.com/564x/26/45/ae/2645ae84c90d13c22af8975c79dd0fc2.jpg(eriĢim tarihi:15.12.2020). Anonim, 2020bk. AhĢap kaplama örneği, https://cdn.statically.io/img/www.nikkisplate.com/wp- content/uploads/2019/12/hardwood-flooring-fb- 1024x538.jpg?quality=100&f=auto(eriĢim tarihi:15.12.2020). 156 Anonim, 2020bl. AhĢap kaplama örneği, https://i.pinimg.com/originals/54/68/3c/54683c8c02d9f984bab2a9de31efab97.jpg(eriĢi m tarihi:15.12.2020) Anonim, 2020bm. Lamine parke kesiti, https://static.wixstatic.com/media/1e269b_f8530986aca84275832349dd6fe41e61~mv2. png/v1/fill/w_834,h_442,al_c,q_90,usm_0.66_1.00_0.01/1e269b_f8530986aca8427583 2349dd6fe41e61~mv2.webp(eriĢim tarihi:15.12.2020). Anonim, 2020bn. Laminant parke kesiti, https://www.burakparke.net/wp- content/uploads/2018/09/teknik-katmanlar.jpg(eriĢim tarihi:15.12.2020). Anonim, 2020bo. Laminant parke uygulama, https://www.youtube.com/watch?v=lP7B9B7WX1E(eriĢim tarihi:15.12.2020). Anonim, 2020bp. Cam parke uygulaması, https3.bp.blogspot.com- ElTNIQkN6OQWvXi67LsbhIAAAAAAAAALM5iFIforeZh40_fA7GIRtOCppVGM- BF4fACLcBGAss640GlazierBulletin_1_6(eriĢim tarihi:15.12.2020). Anonim, 2020br. Cam parke uygulaması, https3.bp.blogspot.com- zBrr_ThWUJ4WvXjCQ_Jn8IAAAAAAAAALQFZSszxXgebUzPuN3vqUE7vVAqPEs S-aMwCLcBGAss640GlazierBulletin_2_0.jpg(eriĢim tarihi:15.12.2020). Anonim, 2020bs. Cam parke uygulaması, https://www.youtube.com/watch?v=VAI5gBeXstY(eriĢim tarihi:15.12.2020). Anonim, 2020bt. Lamine cam uygulaması, http://www.ukhas.com.tr/cam-zemin- sistemleri.html(eriĢim tarihi:15.12.2020). Anonim, 2020bu. Lamine cam uygulaması, https://encrypted- tbn0.gstatic.com/images?q=tbn:ANd9GcSVJxlwzOjqE3hH24mIHu5zh94skmrsof8gBg &usqp=CAU(eriĢim tarihi:15.12.2020). Anonim, 2020bv. Kauçuk uygulaması, https://www.renklizemin.com/%C3%BCr%C3%BCn/kaucuk-kaplama-yapistiricisi- tutkal/(eriĢim tarihi:15.12.2020). Anonim, 2020by. Kauçuk uygulaması, https://www.epoksizemin.org/kaucuk-zemin- kaplama/(eriĢim tarihi:15.12.2020). Anonim, 2020bz. Epoksi uygulaması, https://www.youtube.com/watch?v=2bNIIdK9Pk0(eriĢim tarihi:15.12.2020). Anonim, 2020c. Terrazzo zemin uygulama, https://www.youtube.com/watch?v=kchcwFXRO_0(eriĢim tarihi:15.12.2020). Anonim, 2020ca. Epoksi uygulaması, https://evdemimar/epoksi-zemin-kaplama-ve- boya-%C3%B6rnekleri-modelleri/(eriĢim tarihi:15.12.2020). Anonim, 2020cb. Epoksi uygulaması, 2020 https://www.dekorcenneti.com/epoksi- zemin-kaplama-nedir-nasil-yapilir.html/attachment/epoksi-zemin-kaplama-9- 6066187(eriĢim tarihi:15.12.2020). Anonim, 2020cc. Epoksi uygulaması, https://kortingepoksi.com.tr/epoksi-uygulama- firmalari-gebze/(eriĢim tarihi:15.12.2020). Anonim, 2020cd. Epoksi uygulaması, https://www.herkimya.com/foto/epoksi-zemin- kaplama(7).jpg(eriĢim tarihi:15.12.2020). Anonim, 2020ce. Epoksi uygulaması, https://www.kromyapi.com/User_Files/fotolar/resim15.jpg(eriĢim tarihi:15.12.2020). Anonim, 2020cf. Epoksi uygulaması, https://www.karnapmimarlik.com/images/page/zemin-kaplama- uygulamalari18.jpg(eriĢim tarihi:15.12.2020). 157 Anonim, 2020cg. Linolyum uygulama örneği, https://www.youtube.com/watch?v=CYn4Ox3bEI0(eriĢim tarihi:15.12.2020). Anonim, 2020ch. Linolyum uygulama örneği, https://www.dunyaflor.com/userFiles/image/linolyum%20kaplama3.jpg(eriĢim tarihi:15.12.2020). Anonim, 2020ci. Linolyum uygulama örneği, https://www.anilzemin.com/wp- content/uploads/2018/09/marmoleum-authentic-uygulama-gorseli-11.jpg(eriĢim tarihi:15.12.2020). Anonim, 2020cj. Linolyum uygulama örneği, https://www.anilzemin.com/wp- content/uploads/2018/09/marmoleum-solid-Concrete-uygulama-gorseli-5.jpg(eriĢim tarihi:15.12.2020). Anonim, 2020ck. Linolyum uygulama örneği, https://yefyapi.com.tr/cozumler/pvc- zemin-kaplama/linolyum/ (eriĢim tarihi:15.12.2020). Anonim, 2020cl. Mantar döĢeme örneği, https://sahinyerkaplamalari.org/mantar- parke.html(eriĢim tarihi:15.12.2020). Anonim, 2020cm. Mantar döĢeme örneği, https://ruyatemizlik.com/wp- content/uploads/2016/04/mantar_zemin_kaplkama_temizlik_ankara3.jpg (eriĢim tarihi:15.12.2020). Anonim, 2020cn. Mantar döĢeme örneği, http://www.stroyservice.ru/images/i- 2015/prob-4.jpg(eriĢim tarihi:15.12.2020). Anonim, 2020co. Mantar döĢeme örneği, https://www.haro.com/media/custom/produktfinder/korkboden/interieur/fullscreen/5273 81_HARO_CORKETT_Ronda_natur_Int02.jpg(eriĢim tarihi:15.12.2020). Anonim, 2020cp. Mantar döĢeme örneği, https://www.haro.com/media/custom/produktfinder/korkboden/interieur/792x865/52737 7_HARO_CORKETT_Lagos_natur_Int02.jpg(eriĢim tarihi:15.12.2020). Anonim, 2020cr. Mantar döĢeme örneği, https://www.haro.com/tr/urunler/mantar/natur/index.php/527377/(eriĢim tarihi:15.12.2020). Anonim, 2021ag. ġap kullanım alanları, https://akerkimya.com.tr/Pagesco/10/67/sap- nedir(eriĢim tarihi:01.05.2021). Anonim, 2020cs. DöĢemeler. https://www.imo.org.tr/resimler/ekutuphane/pdf/10780.pdf/(eriĢim tarihi:15.12.2020). Anonim, 2020ct. Çimento Ģap örneği. https://insapedia.com/sap-sap-betonu-nedir-sap- malzemesi-nasil-hazirlanir/(eriĢim tarihi:15.12.2020). Anonim, 2020cv. Çimento Ģap örneği. http://baskibeton.net/beton-sap-zemin(eriĢim tarihi:15.12.2020). Anonim, 2020cy. Alçı Ģap örneği, http://www.turkchem.net/fixadan-kendinden- yayilan-alci-esasli-iki-yeni-tesviye-sapi.html(eriĢim tarihi:15.12.2020). Anonim, 2020cz. Alçı Ģap örneği, https://i.ytimg.com/vi/1EH70H1jOfY/maxresdefault.jpg(eriĢim tarihi:15.12.2020). Anonim, 2020d Terrazzo zemin, http://www.herkimya.com/terrazzo-zemin- kaplama.html (eriĢim tarihi:15.12.2020). Anonim, 2020da. AhĢap lifli yonga levha uygulaması, https://decoratex.biz/images/article/orig/2018/01/kak-ulozhit-faneru-na-derevyannyj- pol-1.jpeg(eriĢim tarihi:15.12.2020). Anonim, 2020db. AhĢap lifli yonga levha uygulaması, https://engineer.decorexpro.com/wp- 158 content/uploads/2020/02/vyravnivauchaya_podlogka_pod_fanery_04- 430x319.jpg(eriĢim tarihi:15.12.2020). Anonim, 2020dc. AhĢap lifli yonga levha uygulaması, https://decoratex.biz/images/article/orig/2018/01/kak-ulozhit-faneru-na-derevyannyj- pol-26.jpg(eriĢim tarihi:15.12.2020). Anonim, 2020dd. AhĢap kadran uygulaması, https://engineer.decorexpro.com/wp- content/uploads/2020/02/pravilnoe_zakreplenie_lag_01-430x258.jpg(eriĢim tarihi:15.12.2020). Anonim, 2020de. AhĢap kadran uygulaması, https://decoratex.biz/images/article/orig/2018/01/vyravnivanie-pola-osobennosti- vybora-materiala-9.jpg(eriĢim tarihi:15.12.2020). Anonim, 2020df. AhĢap kadran uygulaması, https://lh3.googleusercontent.com/6DWUoWZQyC8dza3Xpk_x4- 7WrLvPwmZRgdj1p4AlimnFlebvCYohu-__ZLydeqyiLErUT9U=s132(eriĢim tarihi:15.12.2020). Anonim, 2020dg. AhĢap kadran uygulaması, https://www.youtube.com/watch?v=QM- H_ue5tU4(eriĢim tarihi:15.12.2020). Anonim, 2020dh. XPS örneği, https://www.timas.net/xps-extrude-polistren/ (eriĢim tarihi:15.12.2020). Anonim, 2020di. EPS örneği, https://www.timas.net/eps-genlestirilmis- polistren/(eriĢim tarihi:15.12.2020). Anonim, 2020dj. Cam yünü, https://lh3.googleusercontent.com/proxy/qN5um1R8c4ZPjF_kNkfab- Ol_jJ6Kfzl5LWoqJTcdWco5FHQl3jJsPM6cwI7v9aX28n3ox1V5Rzo6d0c2c47lc9j544 ajUxfTWxGTJ5KjTeTGZlcFJRgrWT75ojtBi-vscUBmwg(eriĢim tarihi:15.12.2020). Anonim, 2020dk. TaĢ yünü, https://satirogluyapi.com.tr/deppo/image/tasyunu-teras- cati-yalitim-lev-dd60502b8c.jpg(eriĢim tarihi:15.12.2020). Anonim, 2020e. Terrazzo zemin, https://hips.hearstapps.com/hmg- prod.s3.amazonaws.com/images/living-room-terrazzo- 1558523112.jpg?crop=1xw:1xh;center,top&resize=640:*(eriĢim tarihi:15.12.2020). Anonim, 2020f. Terrazzo zemin, https://i.pinimg.com/564x/a7/c5/1d/a7c51da24a470eda9834549597e848e3.jpg(eriĢim tarihi:15.12.2020). Anonim, 2020g. Dökme mozaik, https://i.pinimg.com/564x/5a/c4/7d/5ac47dc01a61a1a22d5396edb97e5925.jpg (eriĢim tarihi:15.12.2020). Anonim, 2020h. Dökme mozaik, https://ihavethisthingwithfloors.files.wordpress.com/2015/11/39591- 12269937_442180135970057_1962320269_n.jpg?w=768(eriĢim tarihi:15.12.2020). Anonim, 2020i. Dökme mozaik, https://i.pinimg.com/236x/a7/6a/98/a76a981b2387bda39097ed2e15936650.jpg(eriĢim tarihi:15.12.2020). Anonim, 2020j. Terrazzo zemin, https://mir-s3-cdn- cf.behance.net/project_modules/disp/0d5dde93686449.5e8363eaa675f.jpg(eriĢim tarihi:15.12.2020). Anonim, 2020k. Terrazzo zemin, https://i.pinimg.com/564x/54/c2/2e/54c22e8d14632e1c7a7887bf1d246723.jpg(eriĢim tarihi:15.12.2020). 159 Anonim, 2020l. Terrazzo zemin, https://cdn.homedit.com/wp- content/uploads/2018/05/Modern-Flat-in-Taipei-Terrazo-floor.jpg(eriĢim tarihi:15.12.2020). Anonim, 2020m. Karo mozaik, http://www.karoantoloji.com/(eriĢim tarihi:15.12.2020). Anonim, 2020n. Karo mozaik, http://www.karotasyapi.com/yerinde-dokme- mozaik/(eriĢim tarihi:15.12.2020). Anonim, 2020o. Karo mozaik, http://bent-stamp.com/wp- content/uploads/2019/10/po03.jpg(eriĢim tarihi:15.12.2020). Anonim, 2020p. Karosiman uygulama, https://www.youtube.com/watch?v=rOs- iiX36AQ(eriĢim tarihi:15.12.2020). Anonim, 2020r. Karosiman, http://www.raf.com.tr/urun/karosiman-desenli-yer- karolari/1634 (eriĢim tarihi:15.12.2020). Anonim, 2020s. Karosiman, https://i.pinimg.com/564x/0d/b7/ec/0db7ecd330625ec24b72952d8555daed.jpg(eriĢim tarihi:15.12.2020). Anonim, 2020t. Karosiman, https://i.pinimg.com/236x/b6/98/75/b69875a81a38e4a35703e4b070b213b2.jpg(eriĢim tarihi:15.12.2020). Anonim, 2020u. Karosiman çalıĢması, https://i.pinimg.com/564x/0e/01/46/0e01463db8db94dbfd4606a573d76447.jpg(eriĢim tarihi:15.12.2020). Anonim, 2020v. Karosiman çalıĢması, https://i.pinimg.com/236x/67/c8/68/67c86837649dd4373c8e53d44481187a.jpg(eriĢim tarihi:15.12.2020). Anonim, 2020y. Karosiman çalıĢması, https://i.pinimg.com/236x/88/70/6e/88706e74cf90a11812106cae083f931c.jpg(eriĢim tarihi:15.12.2020). Anonim, 2020z. Mermer örneği, https://www.bolumekamermer.com/zemin- kaplama.html(eriĢim tarihi:15.12.2020). Anonim, 2021a. TÜĠK,Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları, Türkiye Ġstatistik Kurumu, 2021. Yayın no:37210, Ankara-Türkiye. Anonim, 2021aa. Camın kullanım alanları, https://www.ekoyapidergisi.org/3523- binalarda-cam-kullaniminin-artilari- nelerdir.html#:~:text=G%C3%BCn%C3%BCm%C3%BCz%20mimari%20yap%C4%B 1lar%C4%B1nda%20s%C4%B1k%C3%A7a%20kar%C5%9F%C4%B1m%C4%B1za, kayg%C4%B1lara%20%C3%A7%C3%B6z%C3%BCm%20getirmesiyle%20%C3%B6 ne%20%C3%A7%C4%B1k%C4%B1yor. (eriĢim tarihi:26.04.2021). Anonim, 2021ab. Cam parke uygulama, https://gebzecam.com.tr/cam-parke/ (eriĢim tarihi:29.04.2021). Anonim, 2021ac. Plastik yapı malzemeleri, https://www.dunyaflor.com/plastik- kokenli-yer-kaplama-malzemeleri(eriĢim tarihi:27.04.2021). Anonim, 2021ad. Vinil esaslı yer kaplamaları, 2021 http://www.plastik- ambalaj.com/tr/plastik-ambalaj-makale/2680-yap-uygulamalar-nda-kullan-lan- polimerler-1(eriĢim tarihi:26.04.2021). Anonim, 2021ae. ġaplar, https://zemkap.wordpress.com/2017/10/04/denge- saplari/(eriĢim tarihi:01.05.2021). Anonim, 2021af. ġap kullanım alanları, https://xn--benimtadilatcm- igc.com/hizmetlerimiz/zemin-kaplama/sap-zemin-tamiri//(eriĢim tarihi:01.05.2021). 160 Anonim, 2021ah. AhĢabın tarihçesi. AhĢap Malzemeler-osman ünal - (eriĢim tarihi:20.04.2021). Anonim, 2021ai. Yonga levhalar, https://www.woodproducts.fi/tr/content/yonga- levha(eriĢim tarihi:01.05.2021). Anonim, 2021aj. DöĢemeden ısıtma sisteminin uygulama aĢamaları, https://www.metpordekor.com/blog/426-dosemelerde-isi-yalitimi-uygulama- teknikleri.html(eriĢim tarihi:30.04.2021). Anonim, 2021ak. XPS örneği, https://encrypted- tbn0.gstatic.com/images?q=tbn:ANd9GcRw81wiaIXb4Y1rSc66PUsae_YH2zTC7ma4Z nGd5pLxDRawHg2OMHnZY_JaOPrhXjnDZhM&usqp=CAU(eriĢim tarihi:10.08.2021). Anonim, 2021al. Cam yünü, https://tr.wikipedia.org/wiki/Cam_y%C3%BCn%C3%BC(eriĢim tarihi:27.06.2021). Anonim, 2021am. TaĢ yünü, https://yalova.csb.gov.tr/tasyunu-yalitim-nedir-kullanim- alanlari-nerelerdir-haber-228783(eriĢim tarihi:27.06.2021). Anonim, 2021an. Lamine cam kullanımı, https://i.pinimg.com/564x/4e/6b/d0/4e6bd00d8f2449a08b0743196b5b4484.jpg(eriĢim tarihi:27.06.2021). Anonim, 2021ao. Cam üretimi, https://www.guardianglass.com/tr/tr/tools-and- resources/kaynaklar/camin-temelleri(eriĢim tarihi:26.04.2021). Anonim, 2021ap. Cam üretimi, https://www.metal-kimya.com/tr/blog/camin-icadi-ve- tarihcesi-16(eriĢim tarihi:26.04.2021). Anonim, 2021ar. Cam parke uygulaması, https://i.pinimg.com/564x/36/fe/70/36fe70d969cde20d9cd8673f04bc0702.jpg Anonim, 2021as. Cam parke uygulaması, https://i.pinimg.com/236x/78/66/70/786670832275eef81e45eac9e79bb726.jpg Anonim, 2021at. Cam parke uygulaması, https://i.pinimg.com/236x/f6/95/db/f695db3ca1ad3b9503632e7dc8b77093.jpg Anonim, 2021au. Polimer kaplamalar, https://www.yedigun.com/polimer-zemin- kaplamalari(eriĢim tarihi: 15.07.2021). Anonim, 2021av. Kauçuk kaplamalar, h https://www.yedigun.com/kaucuk-zemin- kaplama-malzemeleri (eriĢim tarihi: 15.07.2021). Anonim, 2021b. TÜĠK, Yapı Ġzin Ġstatistikleri, Türkiye Ġstatistik Kurumu, 2021. Yayın no: 37462, Ankara-Türkiye. Anonim, 2021c. Çimentonun tarihçesi, https://www.turkcimento.org.tr/tr/cimento_uretiminin_tarihcesi(eriĢim tarihi:27.06.2021). Anonim, 2021d. Terrazzo, http://www.yapitasizemin.com.tr/terazzo- nedir/#:~:text=1500%20y%C4%B1ll%C4%B1k%20bir%20tarihe%20dayanan,kaplama %20malzemesi%20olarak%20ortaya%20%C3%A7%C4%B1km%C4%B1%C5%9Ft% C4%B1r.&text=Terrazzo%20Tarihte%20bilinen%20en%20eski%20%C3%A7evreci%2 0malzemelerden%20biridir(eriĢim tarihi:17.03.2021). Anonim, 2021e. Karo mozaik, https://www.yedigun.com/karo-mozaik-terrazzo(eriĢim tarihi:19.03.2021). Anonim, 2021f. Arkeoloji müzesi yer karoları, http://karosimancementtile.blogspot.com/2014/02/(eriĢim tarihi:15.04.2021). Anonim, 2021g. Galatasaray Lisesi yer karoları, http://www.gsl.gsu.edu.tr/fr/event/65(eriĢim tarihi:15.04.2021). 161 Anonim, 2021h. Büyükada iskelesi yer karosu, https://pbs.twimg.com/media/D- ekmMhU4AAUuwL.jpg (eriĢim tarihi:15.04.2021). Anonim, 2021i. Karosiman uygulama, http://www.karosiman.com/uretim(eriĢim tarihi:20.03.2021). Anonim, 2021j. Karosiman uygulama, https://www.yedigun.com/karo-mozaik-terrazzo eriĢim tarihi:19.03.2021). Anonim, 2021k. Karosiman renkli katmanın üretim aĢaması, https://youtu.be/4_ngoNmbtj4 (eriĢim tarihi:15.04.2021). Anonim, 2021l. Karosiman kullanım alanları, https://www.galatakaromozaik.com/teknik-ozellikler/2-karo-mozaik-uygulamasi/(eriĢim tarihi:19.03.2021). Anonim, 2021m. Karosiman renklendirme, http://www.karoantoloji.com/karosiman- tarihce/(eriĢim tarihi:19.03.2021). Anonim, 2021n. M.Ö çağlarda doğal taĢ kullanımı Göbeklitepe, https://i.sozcu.com.tr/wp-content/uploads/2018/12/iecrop/gobeklitepe- depophotos4_16_9_1545731325-880x495.jpg (eriĢim tarihi:19.04.2021). Anonim, 2021o. M.Ö. çağlarda doğal taĢ kullanımı Stonehenge, https://arkeonews.com/wp-content/uploads/2021/02/stonehenge-min.jpg(eriĢim tarihi:19.04.2021). Anonim, 2021p. M.Ö. çağlarda doğal taĢ kullanımı Mısır piramitleri, http://i2.haber7.net//haber/haber7/photos/2019/40/fFLpR_1570282340_5811.jpg(eriĢim tarihi:19.04.2021). Anonim, 2021r. Eski çağlarda doğal taĢ kullanımı Çin Seddi, https://img.bilgihanem.com/wp-content/uploads/2017/02/cin-seddi-hakkinda-bilgiler-1- 1024x597.jpg(eriĢim tarihi:19.04.2021). Anonim, 2021s. Toprak esaslı döĢeme kaplamalarının tarihçesi, https://www.ekoyapidergisi.org/1162-toprak-eski-degil-yenigeleneksel.html(eriĢim tarihi:20.04.2021). Anonim, 2021t. Gre mozaik hamuru https://www.yedigun.com/seramik-doseme- kaplamalari(eriĢim tarihi:25.06.2021). Anonim, 2021u. Eski çağlarda toprak malzemeler Mısır II. Ramses Tapınağı, https://arkeofili.com/wp-content/uploads/2017/02/abu.jpg(eriĢim tarihi:19.04.2021). Anonim, 2021v. Eski çağlarda toprak malzemeler Meksika GüneĢ Piramidi, https://www.sciencealert.com/images/2018-10/processed/937-pyramid-moon- 1_1024.jpg(eriĢim tarihi:19.04.2021). Anonim, 2021y. Masif parke örneği, https://www.pointeriorblog.com/post/parke (eriĢim tarihi:28.04.2021). Anonim, 2021z. PaĢabahçe fabrikası 1934, https://www.pasabahce.com/sites/catalogs/PublishingImages/history- img/Pasabahce_Tarihce_1935.jpg(eriĢim tarihi:26.04.2021). Apter, A., Bracker, A., Hodgson, M., Sidman, J., Leung, W. Y. 1994. Epidemiology of the sick building syndrome. Journal of Allergy and Clinical Immunology, 94(2):, 277–288. Arıoğlu, N., Acun, S., Gürdal, E. 2004. Çimento Esaslı Malzemelerin Mekan OluĢturulmasında Kullanım Yerlerinin Analizi. Beton 2004 Kongresi Bildirileri, 542- 553. Arslan, M. A., AktaĢ, M. 2018. ĠnĢaat Sektöründe Kullanılan Yalıtım Malzemelerinin Isı Ve Ses Yalıtımı Açısından Değerlendirilmesi. Journal of Polytechnic, 21(2):299- 162 320. AruntaĢ, H. Y. 2006. Uçucu Küllerin ĠnĢaat Sektöründe Kullanım Potansiyeli. Journal of the Faculty of Engineering and Architecture of Gazi University, 21(1):, 193–203. AĢkın, A., Dal, M. 2018. Yapılarda kullanılan malzemelerden yayılan doğal radyasyonun araĢtırılmasına yönelik çalıĢmalar. Balıkesir Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 20(1):, 1–16. Aydın, M. K. 2014. CE ĠĢareti ve Yapı Malzemelerinde Kullanımı. , 1–8. Aytaç, S., Tüfekçi, U. 2018. Hsata Bina Sendromunun Azaltılmasında Ergonomik Önlemlerin Önemi. Mühendislik Bilimleri ve Tasarım Dergisi, 6(0):, 137–142. Baek, S. C., Kim, Y. C., Choi, J. H., Hong, W. H. 2016. Determination of the essential activity elements of an asbestos management system in the event of a disaster and their prioritization. Journal of Cleaner Production, 137:, 414–426. Bala, P., Mehra, R., Ramola, R. C. 2014. Distribution of natural radioactivity in soil samples and radiological hazards in building material of Una, Himachal Pradesh. Journal of Geochemical Exploration, 142:, 11–15. Balanlı, A., Öztürk, A. 1995. Yapı Biyolojisi: Kavram ve Kapsam . Sağlıklı Kentler ve ĠnĢaat Mühendisliği Sempozyumu, TMMOB ĠnĢaat Mühendisleri Odası Ġzmir ġubesi, Ġzmir, 20-21 Ekim, 1995. Baloch, R. M., Maesano, C. N., Christoffersen, J., Banerjee, S., Gabriel, M., Csobod, É., de Oliveira Fernandes, E., Annesi-Maesano, I., Szuppinger, P., Prokai, R., Farkas, P., Fuzi, C., Cani, E., Draganic, J., Mogyorosy, E. R., Korac, Z., Ventura, G., Madureira, J., Paciência, I., Martins, A., Pereira, R., Ramos, E., Rudnai, P., Páldy, A., Dura, G., Beregszászi, T., Vaskövi, É., Magyar, D., Pándics, T., Remény-Nagy, Z., Szentmihályi, R., Udvardy, O., Varró, M. J., Kephalopoulos, S., Kotzias, D., Barrero-Moreno, J., Mehmeti, R., Vilic, A., Maestro, D., Moshammer, H., Strasser, G., Brigitte, P., Hohenblum, P., Goelen, E., Stranger, M., Spruy, M., Sidjimov, M., Hadjipanayis, A., Katsonouri-Sazeides, A., Demetriou, E., Kubinova, R., Kazmarová, H., Dlouha, B., Kotlìk, B., Vabar, H., Ruut, J., Metus, M., Rand, K., Järviste, A., Nevalainen, A., Hyvarinen, A., Täubel, M., Järvi, K., Mandin, C., Berthineau, B., Moriske, H. J., Giacomini, M., Neumann, A., Bartzis, J., Kalimeri, K., Saraga, D., Santamouris, M., Assimakopoulos, M. N., Asimakopoulos, V., Carrer, P., Cattaneo, A., Pulvirenti, S., Vercelli, F., Strangi, F., Omeri, E., Piazza, S., D’Alcamo, A., Fanetti, A. C., Sestini, P., Kouri, M., Viegi, G., Baldacci, S., Maio, S., Franzitta, V., Bucchieri, S., Cibella, F., Neri, M., Martuzevičius, D., Krugly, E., Montefort, S., Fsadni, P., Brewczyński, P. Z., Krakowiak, E., Kurek, J., Kubarek, E., Wlazło, A., Borrego, C., Alves, C., Valente, J., Gurzau, E., Rosu, C., Popita, G., Neamtiu, I., Neagu, C., Norback, D., Bluyssen, P., Bohms, M., Van Den Hazel, P., Cassee, F., de Bruin, Y. B., Bartonova, A., Yang, A., Halzlová, K., Jajcaj, M., Kániková, M., Miklankova, O., Vìtkivá, M., Jovsevic-Stojanovic, M., Zivkovic, M., Stevanovic, Z., Lazovic, I., Stevanovic, Z., Zivkovic, Z., Cerovic, S., Jocic-Stojanovic, J., Mumovic, D., Tarttelin, P., Chatzidiakou, L., Chatzidiakou, E., Dewolf, M. C. 2020. Indoor air pollution, physical and comfort parameters related to schoolchildren‘s health: Data from the European SINPHONIE study. Science of the Total Environment, 739:, 139870. Becerra, J. A., Lizana, J., Gil, M., Barrios-Padura, A., Blondeau, P., Chacartegui, R. 2020. Identification of potential indoor air pollutants in schools. Journal of Cleaner Production, 242:, 118420. Beldean-Galea, M. S., Dicu, T., CucoĢ, A., Burghele, B. D., Catalina, T., BotoĢ, M., 163 Ţenter, A., Szacsvai, K., Lupulescu, A., Pap, I., Dobrei, G., Moldovan, M., Tunyagi, A., Florică, ġ., Pănescu, V., Sainz, C. 2020. Evaluation of indoor air pollutants in 100 retrofit residential buildings from Romania during cold season. Journal of Cleaner Production, 277:, 124098. Belmonte, J. F., Barbosa, R., Almeida, M. G. 2019. CO2 concentrations in a multifamily building in Porto, Portugal: Occupants‘ exposure and differential performance of mechanical ventilation control strategies. Journal of Building Engineering, 23:, 114–126. Benjamin, S., Masai, E., Kamimura, N., Takahashi, K., Anderson, R. C., Faisal, P. A. 2017. Phthalates impact human health: Epidemiological evidences and plausible mechanism of action. Journal of Hazardous Materials, 340:, 360–383. Bluyssen, P. M. 2010. Towards new methods and ways to create healthy and comfortable buildings. Building and Environment, 45(4):, 808–818. Böhm, M., Salem, M. Z. M., Srba, J. 2012. Formaldehyde emission monitoring from a variety of solid wood, plywood, blockboard and flooring products manufactured for building and furnishing materials. Journal of Hazardous Materials, 221–222:, 68–79. Bohur, E. 2005. Yapı Elemanlarında Ġç Mekan Kaplamaları Özelinde BileĢen KarĢılaĢtırma Ve Seçim Sistemi Önerisi. Yüksek Lisans Tezi. ĠTÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ġstanbul. Brimblecombe, P. 2010. Environmental health and safety in buildings. Materials for Energy Efficiency and Thermal Comfort in Buildings, Elsevier Inc.: , 148–172. Bu, Z., Wang, J., Yu, W., Li, B. 2018. Dermal exposure to phthalates in home environment: Handwipes, influencing factors and implications. Building and Environment, 133:, 1–7. Bu, Z., Wang, L., Weschler, L. B., Li, B., Sundell, J., Zhang, Y. 2016. Associations between perceptions of odors and dryness and children‘s asthma and allergies: A cross- sectional study of home environment in Baotou. Building and Environment, 106:, 167– 174. Burghele, B. D., Botoș, M., Beldean-Galea, S., Cucoș, A., Catalina, T., Dicu, T., Dobrei, G., Florică, Ș., Istrate, A., Lupulescu, A., Moldovan, M., Niță, D., Papp, B., Pap, I., Szacsvai, K., Carlos, C., Tunyagi, A., Țenter, A. 2020. Comprehensive survey on radon mitigation and indoor air quality in energy efficient buildings from Romania. Science of The Total Environment, 751:, 141858. ÇalıĢkan, O. 2008. Modüler Koordinasyon Açısından Kaplama Malzemelerinin Boyutsal Analizi, Yüksek Lisans Tezi. ĠTÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ġstanbul. Campagnolo, D., Saraga, D. E., Cattaneo, A., Spinazzè, A., Mandin, C., Mabilia, R., Perreca, E., Sakellaris, I., Canha, N., Mihucz, V. G., Szigeti, T., Ventura, G., Madureira, J., de Oliveira Fernandes, E., de Kluizenaar, Y., Cornelissen, E., Hänninen, O., Carrer, P., Wolkoff, P., Cavallo, D. M., Bartzis, J. G. 2017. VOCs and aldehydes source identification in European office buildings - The OFFICAIR study. Building and Environment, 115:, 18–24. Capra, D., Silibello, C., Queirazza, G. 1994. Influence of ventilation rate on indoor radon concentration: Theoretical evaluation and experimental data in a test chamber. Journal of Environmental Radioactivity, 24(3):, 205–215. ÇavuĢoğlu, Ġ. 2008. Uçucu Küllerin Dolgu Malzemesi Olarak Kullanılması : Örnek Bir Uygulama ( Çayırhan ). Madencilik, 47(3):, 3–13. Cheriyan, D., Choi, J. ho 2020. A review of research on particulate matter pollution in the construction industry. Journal of Cleaner Production, 254:, 120077. 164 Choi, J., Chun, C., Sun, Y., Choi, Y., Kwon, S., Bornehag, C. G., Sundell, J. 2014. Associations between building characteristics and children‘s allergic symptoms - A cross-sectional study on child‘s health and home in Seoul, South Korea. Building and Environment, 75:, 176–181. Ciobanu, M. C., Catalina, T., Dogaru, G. 2016. Analysis of Radon Concentrations in a Radioactive Working Space. Energy Procedia : Energy Procedia (C. 85), Elsevier Ltd: , 118–124. Ciolini, R., Mazed, D. 2010. Indoor radon concentration in geothermal areas of central Italy. Journal of Environmental Radioactivity, 101(9):, 712–716. Çolakoğlu, A. 2008. DöĢeme Kaplama Malzemeleri Ġçin GeliĢtirilmiĢ Ürün GeliĢtirme Sürecinin Uygulanabilirliğinin AraĢtırılması. Yüksek Lisans Tezi. ĠTÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ġstanbul. Collignan, B., Diallo, T. M. O., Traverse, S., Chastanet, J., Abadie, M., Powaga, E., Hulot, C., Romani, Z., Allard, F., Grasset, M. 2020. Methodology for the in situ characterisation of soil vapor contaminants and their impact on the indoor air quality of buildings. Building and Environment, 177:, 106900. Collinge, W., Landis, A. E., Jones, A. K., Schaefer, L. A., Bilec, M. M. 2013. Indoor environmental quality in a dynamic life cycle assessment framework for whole buildings: Focus on human health chemical impacts. Building and Environment, 62:, 182–190. Çullu, M., ErtaĢ, H. 2016. Determination of the effect of lead mine waste aggregate on some concrete properties and radiation shielding. Construction and Building Materials, 125:, 625–631. Damla, N., Cevik, U., Kobya, A. I., Celik, A., Van Grieken, R., Kobya, Y. 2009. Characterization of gas concrete materials used in buildings of Turkey. Journal of Hazardous Materials, 168(2–3):, 681–687. Dayanıklıoğlu, S. 2004. Türkiye‘de Lif Levha ve Yonga Levha Sektörünün Durumu, Avrupa Birliği Ülkeleri ile KarĢılaĢtırılması, Problemleri ve Çözüm Yolları. Yüksek Lisans Tezi. Ġstanbul Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ġstanbul. De la Torre, A., Sanz, P., Navarro, I., Martìnez, M. de los Á. 2020. Investigating the presence of emerging and legacy POPs in European domestic air. Science of the Total Environment, 746:, 141348. Değerli, F., Umaroğulları, F. 2017. Binalarda Radon ve Sağlık Üzerindeki Etkileri. Yeşilbina Dergisi, 45(5). Doroudiani, S., Doroudiani, B., Doroudiani, Z. 2012. Materials that release toxic fumes during fire. Toxicity of Building Materials, Elsevier: , 241–282. Doroudiani, S., Omidian, H. 2010. Environmental, health and safety concerns of decorative mouldings made of expanded polystyrene in buildings. Building and Environment, 45(3):, 647–654. Dueñas-Mas, M. J., Ballesteros-Gómez, A., Rubio, S. 2020. Supramolecular solvent- based microextraction of aryl-phosphate flame retardants in indoor dust from houses and education buildings in Spain. Science of the Total Environment, 733:, 139291. El-Mageed, A. I. A., Farid, M. E. A., Saleh, E. E., Mansour, M., Mohammed, A. K. 2014. Natural radioactivity and radiological hazards of some building materials of Aden, Yemen. Journal of Geochemical Exploration, 140:, 41–45. ElmastaĢ, N. 2012. Türkiye Ekonomisi Ġçin Önemi Giderek Artan Bir Maden : Pomza(Sünger TaĢı). Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(23):. Eriç, M. 2010. Yapı Fiziği ve Malzemesi, Ġstanbul, Literatür Yayınları. 165 Esin, T. 2007. A study regarding the environmental impact analysis of the building materials production process (in Turkey). Building and Environment, 42(11):, 3860– 3871. Ettenauer, J. D., Piñar, G., Lopandic, K., Spangl, B., Ellersdorfer, G., Voitl, C., Sterflinger, K. 2012. Microbes on building materials - Evaluation of DNA extraction protocols as common basis for molecular analysis. Science of the Total Environment, 439:, 44–53. Faheem, M., Mujahid, S. A., Matiullah 2008. Assessment of radiological hazards due to the natural radioactivity in soil and building material samples collected from six districts of the Punjab province-Pakistan. Radiation Measurements, 43(8):, 1443–1447. Fernández-Caldas, E., Trudeau, W. L., Ledford, D. K. 1994. Environmental control of indoor biologic agents. Journal of Allergy and Clinical Immunology, 94(2):, 404– 412. Ferrández-Garcìa, A., Ibáñez-Forés, V., Bovea, M. D. 2016. Eco-efficiency analysis of the life cycle of interior partition walls: A comparison of alternative solutions. Journal of Cleaner Production, 112(1):, 649–665. Ferreira, A., Daraktchieva, Z., Beamish, D., Kirkwood, C., Lister, T. R., Cave, M., Wragg, J., Lee, K. 2018. Indoor radon measurements in south west England explained by topsoil and stream sediment geochemistry, airborne gamma-ray spectroscopy and geology. Journal of Environmental Radioactivity, 181:, 152–171. Fisk, W. J., Singer, B. C., Chan, W. R. 2020, Ağustos 1. Association of residential energy efficiency retrofits with indoor environmental quality, comfort, and health: A review of empirical data. Building and Environment, Elsevier Ltd: , 107067. Flandroy, L., Poutahidis, T., Berg, G., Clarke, G., Dao, M. C., Decaestecker, E., Furman, E., Haahtela, T., Massart, S., Plovier, H., Sanz, Y., Rook, G. 2018, Haziran 15. The impact of human activities and lifestyles on the interlinked microbiota and health of humans and of ecosystems. Science of the Total Environment, Elsevier B.V.: , 1018–1038. Fucic, A. 2012. The main health hazards from building materials. Toxicity of Building Materials, Elsevier: , 1–22. Fucic, A., Fucic, L., Katic, J., Stojković, R., Gamulin, M., Seferović, E. 2011. Radiochemical indoor environment and possible health risks in current building technology. Building and Environment, 46(12):, 2609–2614. Gallelli, G., Panatto, D., Lai, P., Orlando, P., Risso, D. 1998. Relevance of main factors affecting radon concentration in multi-storey buildings in Liguria (Northern Italy). Journal of Environmental Radioactivity, 39(2):, 117–128. Ghosh, D., Deb, A., Bera, S., Sengupta, R., Patra, K. K. 2008. Assessment of alpha activity of building materials commonly used in West Bengal, India. Journal of Environmental Radioactivity, 99(2):, 316–321. Ginestet, S., Aschan-Leygonie, C., Bayeux, T., Keirsbulck, M. 2020, ġubat 1. Mould in indoor environments: The role of heating, ventilation and fuel poverty. A French perspective. Building and Environment, Elsevier Ltd. Gold, D. R., Adamkiewicz, G., Arshad, S. H., Celedón, J. C., Chapman, M. D., Chew, G. L., Cook, D. N., Custovic, A., Gehring, U., Gern, J. E., Johnson, C. C., Kennedy, S., Koutrakis, P., Leaderer, B., Mitchell, H., Litonjua, A. A., Mueller, G. A., O’Connor, G. T., Ownby, D., Phipatanakul, W., Persky, V., Perzanowski, M. S., Ramsey, C. D., Salo, P. M., Schwaninger, J. M., Sordillo, J. E., Spira, A., Suglia, S. F., Togias, A., Zeldin, D. C., Matsui, E. C. 2017. NIAID, NIEHS, NHLBI, and 166 MCAN Workshop Report: The indoor environment and childhood asthma— implications for home environmental intervention in asthma prevention and management. Journal of Allergy and Clinical Immunology (C. 140), Mosby Inc.: , 933– 949. Gönüllü, M. T., Bayhan, H., AvĢar, Y., Arslankaya, E. 2002. Ytü ġevket Sabancı Kütüphane Binası Ġç Ortam Havasındaki Partiküllerin Ġncelenmesi. Harran Üniversitesi 4.Gap Mühendislik Kongresi (Uluslararası Katılımlı) Bildiriler Kitabı, 1384-1389, ġanlıurfa. Gualtieri, A. F. 2012. Mineral fibre-based building materials and their health hazards. Toxicity of Building Materials, Elsevier: , 166–195. Günay, E. 1994. Yapay Hava Düzenleme Sistemlerinin Seçimi Ġçin Bir Yöntem. Yüksek Lisans Tezi. Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ġstanbul. Guo, C., Gao, Z., Shen, J. 2019, Temmuz 1. Emission rates of indoor ozone emission devices: A literature review. Building and Environment, Elsevier Ltd: , 302–318. Guo, H., Murray, F., Lee, S. C. 2003. The development of low volatile organic compound emission house—a case study. Building and Environment, 38(12):, 1413– 1422. Guo, L., Guo, Y. 2011. Study on Building Materials and Indoor Pollution. Procedia Engineering, 21:, 789–794. Gutarowska, B., Piotrowska, M. 2007. Methods of mycological analysis in buildings. Building and Environment, 42(4):, 1843–1850. Haghighat, F., De Bellis, L. 1998. Material emission rates : Literature review, and the impact of indoor air temperature and relative humidity. Building and Environment, 33(5):, 261–277. Haines, S. R., Adams, R. I., Boor, B. E., Bruton, T. A., Downey, J., Ferro, A. R., Gall, E., Green, B. J., Hegarty, B., Horner, E., Jacobs, D. E., Lemieux, P., Misztal, P. K., Morrison, G., Perzanowski, M., Reponen, T., Rush, R. E., Virgo, T., Alkhayri, C., Bope, A., Cochran, S., Cox, J., Donohue, A., May, A. A., Nastasi, N., Nishioka, M., Renninger, N., Tian, Y., Uebel-Niemeier, C., Wilkinson, D., Wu, T., Zambrana, J., Dannemiller, K. C. 2020. Ten questions concerning the implications of carpet on indoor chemistry and microbiology. Building and Environment, 170:. Harris, D. J. 1999. A quantitative approach to the assessment of the environmental impact of building materials. Building and Environment, 34(6):, 751–758. Hegger, M., Drexler, H., Zeumer, M. 2016. Adım adım yapı malzemeleri. Basics Materials. 2. baskıdan çeviri, Yapı-Endüstri Merkezi Yayınları 2. Basım, Ġstanbul Hincapié, I., Caballero-Guzman, A., Hiltbrunner, D., Nowack, B. 2015. Use of engineered nanomaterials in the construction industry with specific emphasis on paints and their flows in construction and demolition waste in Switzerland. Waste Management, 43:, 398–406. Holt, E., Audy, O., Booij, P., Melymuk, L., Prokes, R., Klánová, J. 2017. Organochlorine pesticides in the indoor air of a theatre and museum in the Czech Republic: Inhalation exposure and cancer risk. Science of the Total Environment, 609:, 598–606. Huang, S., Xiong, J., Zhang, Y. 2013. A rapid and accurate method, ventilated chamber C-history method, of measuring the emission characteristic parameters of formaldehyde/VOCs in building materials. Journal of Hazardous Materials, 261:, 542– 549. Huang, Y. T., Chen, C. C., Chen, Y. K., Chiang, C. M., Lee, C. Y. 2012. 167 Environmental test chamber elucidation of ozone-initiated secondary pollutant emissions from painted wooden panels in buildings. Building and Environment, 50:, 135–140. Ilvonen, O. 2013. Assessing release of hazardous substances from construction products – Review of 10 years of experience with a horizontal approach in the European Union. Building and Environment, 69:, 194–205. Ġncecik, S. 1994. Hava Kirliliği. Teknik Üniversite Matbaası, 26-41, Ġstanbul. Isnin, Z., Ahmad, S. S., Yahya, Z. 2012. Awareness and Knowledge of the Hidden Killers in Building Adaptation Projects. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 68:, 43–52. Isnin, Z., Ahmad, S. S., Yahya, Z. 2013a. Is One‘s Quality of Life Compromised with Lesser Information on Building Material Contents? Procedia - Social and Behavioral Sciences, 101:, 200–211. Isnin, Z., Ahmad, S. S., Yahya, Z. 2013b. Lessons Learned from Exposure to Building Materials. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 85:, 128–138. Jelić, I., Šljivić-Ivanović, M., Dimović, S., Antonijević, D., Jović, M., Mirković, M., Smičiklas, I. 2018. The applicability of construction and demolition waste components for radionuclide sorption. Journal of Cleaner Production, 171:, 322–332. Jokl, M. V. 2000. Evaluation of indoor air quality using the decibel concept based on carbon dioxide and TVOC. Building and Environment, 35(8):, 677–697. Kalalian, C., Abis, L., Depoorter, A., Lunardelli, B., Perrier, S., George, C. 2020. Influence of indoor chemistry on the emission of mVOCs from Aspergillus niger molds. Science of the Total Environment, 741:, 140148. Kamaev, V. A., Mikhnev, I. P., Salnikova, N. A. 2016. Natural Radionuclides as a Source of Background Irradiation Affecting People Inside Buildings. Procedia Engineering : Procedia Engineering (C. 150), Elsevier Ltd: , 1663–1672. Karahan, S. D. 2018. Dünya‘da Ve Türkiye‘de Doğal taĢlar, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Ankara-Türkiye. Kaunelienė, V., Prasauskas, T., Krugly, E., Stasiulaitienė, I., Čiužas, D., Šeduikytė, L., Martuzevičius, D. 2016. Indoor air quality in low energy residential buildings in Lithuania. Building and Environment, 108:, 63–72. Kim, J., Hong, T., Kong, M., Jeong, K. 2020. Building occupants‘ psycho- physiological response to indoor climate and CO2 concentration changes in office buildings. Building and Environment, 169:, 106596. Kim, S. 2010. Control of formaldehyde and TVOC emission from wood-based flooring composites at various manufacturing processes by surface finishing. Journal of Hazardous Materials, 176(1–3):, 14–19. Kim, Y. C., Hong, W. H. 2017. Optimal management program for asbestos containing building materials to be available in the event of a disaster. Waste Management, 64:, 272–285. Kı remı t, B. Y. 2018. Hasta Bina Sendromunun Sağlık ÇalıĢanları Üzerine Etkileri . Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi , 11 (1) , 665-682 Kılıç, N. 1997. Atmosferde Kanser Yapıcı Uçucu BileĢiklerin Kontrolü, Türkiye‘de Çevre Kirlenmesi Öncelikleri Sempozyumu II. Gebze, Mayıs:433, Ġstanbul. Kılıç, Ö., Anıl, M. 2006. Kireç Söndürme ġartlarının SöndürülmüĢ Kireç Kalitesine Etkisi. Bilimsel Madencilik Dergisi , 45 (1) , 15-22 Kılınç, B. 1999. Lamine Camlar ve PVB (Polyvinyl Butyral) Konusunda Bir AraĢtırma, Yüksek Lisans Tezi. ĠTÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ġstanbul. 168 Kokulu, N. 2016. Sağlıklı Yapı Tasarımında Malzeme Seçim Kriterlerinin Değerlendirilmesi, Yüksek Lisans Tezi. ĠTÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ġstanbul. Konuk, H. 2003. Hafif Agregalı Betonların Mekanik Özellikleri ve Isı Yalıtımı, Yüksek Lisans Tezi. ĠTÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ġstanbul. Kozielska, B., Mainka, A., Żak, M., Kaleta, D., Mucha, W. 2020. Indoor air quality in residential buildings in Upper Silesia, Poland. Building and Environment, 177:, 106914. Krejcirikova, B., Kolarik, J., Wargocki, P. 2018. The effects of cement-based and cement-ash-based mortar slabs on indoor air quality. Building and Environment, 135:, 213–223. Krou, N. J., Batonneau-Gener, I., Belin, T., Mignard, S., Javierre, I., Dubois- Brugger, I., Horgnies, M. 2015. Reactivity of volatile organic compounds with hydrated cement paste containing activated carbon. Building and Environment, 87:, 102–107. Kulaksiz, S. 2012. Doğal taĢ (Mermer) Madencilik ĠĢletme Yöntemleri, Afyon. Liu, L. F., Li, H. Q., Lazzaretto, A., Manente, G., Tong, C. Y., Liu, Q. Bin, Li, N. P. 2017, Mart 1. The development history and prospects of biomass-based insulation materials for buildings. Renewable and Sustainable Energy Reviews, Elsevier Ltd: , 912–932. Lizana, J., Almeida, S. M., Serrano-Jiménez, A., Becerra, J. A., Gil-Báez, M., Barrios-Padura, A., Chacartegui, R. 2020. Contribution of indoor microenvironments to the daily inhaled dose of air pollutants in children. The importance of bedrooms. Building and Environment, 183:, 107188. Loomans, M. G. L. C., Mishra, A. K., Kooi, L. 2020. Long-term monitoring for indoor climate assessment – The association between objective and subjective data. Building and Environment, 179:, 106978. Lueker, J., Bardhan, R., Sarkar, A., Norford, L. 2020. Indoor air quality among Mumbai‘s resettled populations: Comparing Dharavi slum to nearby rehabilitation sites. Building and Environment, 167:. Lv, M., Yang, X. 2019. Improving material selection for residences using volatile organic compound simulation at design stage: Field verifications from a unique case study. Building and Environment, 157:, 277–283. Lyng, N. L., Gunnarsen, L., Andersen, H. V. 2015. The effect of ventilation on the indoor air concentration of PCB: An intervention study. Building and Environment, 94(P1):, 305–312. Máduar, M. F., Campos, M. P., Mazzilli, B. P., Villaverde, F. L. 2011. Assessment of external gamma exposure and radon levels in a dwelling constructed with phosphogypsum plates. Journal of Hazardous Materials, 190(1–3):, 1063–1067. Madureira, J., Paciência, I., Rufo, J., Severo, M., Ramos, E., Barros, H., de Oliveira Fernandes, E. 2016. Source apportionment of CO2, PM10 and VOCs levels and health risk assessment in naturally ventilated primary schools in Porto, Portugal. Building and Environment, 96:, 198–205. Mavi, B., Akkurt, I. 2010. Natural radioactivity and radiation hazards in some building materials used in Isparta, Turkey. Radiation Physics and Chemistry, 79(9):, 933–937. MEGEP, 2012. ĠnĢaat Teknolojisi Alanı Tesviye Betonu Ve ġap. Mesleki ve Teknik Eğitim Programlar ve Öğretim Materyalleri. ĠnĢaat Teknolojisi Ders Notları. Mickaël, D., Bruno, B., Valérie, C., Murielle, L., Cécile, P., Jacques, R., Severine, K. 2014. Indoor air quality and comfort in seven newly built, energy-efficient houses in 169 France. Building and Environment, 72:, 173–187. Missia, D. A., Demetriou, E., Michael, N., Tolis, E. I., Bartzis, J. G. 2010. Indoor exposure from building materials: A field study. Atmospheric Environment, 44(35):, 4388–4395. Morin, J., Gandolfo, A., Temime-Roussel, B., Strekowski, R., Brochard, G., Bergé, V., Gligorovski, S., Wortham, H. 2019. Application of a mineral binder to reduce VOC emissions from indoor photocatalytic paints. Building and Environment, 156:, 225–232. Naldzhiev, D., Mumovic, D., Strlic, M. 2020, ġubat 1. Polyurethane insulation and household products – A systematic review of their impact on indoor environmental quality. Building and Environment, Elsevier Ltd: , 106559. Nath, R. K., Zain, M. F. M., Jamil, M. 2016, Eylül 1. An environment-friendly solution for indoor air purification by using renewable photocatalysts in concrete: A review. Renewable and Sustainable Energy Reviews, Elsevier Ltd: , 1184–1194. Obed, R. I., Ademola, A. K., Vascotto, M., Giannini, G. 2011. Radon measurements by nuclear track detectors in secondary schools in oke-ogun region, Nigeria. Journal of Environmental Radioactivity, 102(11):, 1012–1017. Orisakwe, O. E. 2012. Other heavy metals: antimony, cadmium, chromium and mercury. Toxicity of Building Materials, Elsevier: , 297–333. Özdöl, G. 2010. Masif AhĢap Parkelerin Boyutsal Kararlılığının AraĢtırılması. International Institute for Environment and Development, 07/80(2):, 125. Özer, N., Acun Özgünler, S. 2019. Yapılarda Yaygın Kullanılan Isı Yalıtım Malzemelerinin Performans Özelliklerinin Duvar Kesitleri Üzerinde Değerlendirilmesi. Uludağ University Journal of The Faculty of Engineering , 24 (2) , 25-48 Öztürk, M. 2005. UlaĢım Kaynaklı Hava Kirliliğinin Sağlık Üzerine Etkileri, Ankara. Paglietti, F., Malinconico, S., della Staffa, B. C., Bellagamba, S., De Simone, P. 2016. Classification and management of asbestos-containing waste: European legislation and the Italian experience. Waste Management, 50:, 130–150. Pantelić, G., Čeliković, I., Živanović, M., Vukanac, I., Nikolić, J. K., Cinelli, G., Gruber, V. 2019. Qualitative overview of indoor radon surveys in Europe. Journal of Environmental Radioactivity, 204:, 163–174. Papadopoulos, A., Christofides, G., Koroneos, A., Papadopoulou, L., Papastefanou, C., Stoulos, S. 2013. Natural radioactivity and radiation index of the major plutonic bodies in Greece. Journal of Environmental Radioactivity, 124:, 227–238. Pei, J., Yin, Y., Liu, J., Dai, X. 2020. An eight-city study of volatile organic compounds in Chinese residences: Compounds, concentrations, and characteristics. Science of the Total Environment, 698:, 134137. Persily, A. 2015. Challenges in developing ventilation and indoor air quality standards: The story of ASHRAE Standard 62. Building and Environment, 91:, 61–69. Pétigny, N., Zhang, J., Horner, E., Steady, S., Chenal, M., Mialon, G., Goletto, V. 2021. Indoor air depolluting material: Combining sorption testing and modeling to predict product‘s service life in real conditions. Building and Environment, 202:, 107838. PiĢkin, A. 2016. Ofis ÇalıĢanlarının Radon Gazı Maruziyetinin Nükleer Ġz Dedektör Yöntemine Göre Belirlenmesi Ve Sağlık Üzerine Etkileri. İş Sağlığı ve Güvenliği Uzmanlık Tezi. ÇalıĢma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ĠĢ Sağlığı Ve Güvenliği Genel Müdürlüğü. Ankara Platts-Mills, T. A. E. 1992. Dust mite allergens and asthma: Report of a second 170 international workshop. Journal of Allergy and Clinical Immunology, 89(5):, 1046–160. Platts-Mills, T. A. E., de Weck, A. L., Aalberse, R. C., Bessot, J. C., Bjorksten, B., Bischoff, E., Bousquet, J., Van Bronswijk, J. E. M. H., ChannaBasavanna, G. P., Chapman, M., Colloff, M., Goldstein, R. A., Guerin, B., Hart, B., Hong, C. S., Ito, K., Jorde, W., Korsgaard, J., Le Mao, J., Miyamoto, T., Lind, P., Lowenstein, H., Mitchell, E. B., Murray, A. B., Nolte, D., Norman, P. S., Pauli, G., Ranganath, H. R., Reed, C., Reiser, J., Stewart, G., Turner, K. J., Vervloet, D., Wen, T. 1989. Dust mite allergens and asthma—A worldwide problem. Journal of Allergy and Clinical Immunology, 83(2):, 416–427. Platts-Mills, T. A. E., Vervloet, D., Thomas, W. R., Aalberse, R. C., Chapman, M. D. 1997. Indoor allergens and asthma:Report of the Third International Workshop. Journal of Allergy and Clinical Immunology, 100(6):, S2–S24. Poirier, B., Guyot, G., Geoffroy, H., Woloszyn, M., Ondarts, M., Gonze, E. 2021, Ekim 1. Pollutants emission scenarios for residential ventilation performance assessment. A review. Journal of Building Engineering, Elsevier Ltd. Prasauskas, T., Martuzevicius, D., Kalamees, T., Kuusk, K., Leivo, V., Haverinen- Shaughnessy, U. 2016. Effects of Energy Retrofits on Indoor Air Quality in Three Northern European Countries. Energy Procedia, Elsevier Ltd: , 253–259. Ramachandan, T. V., Sathish, L. A. 2011, Kasım 1. Nationwide indoor 222rn and 220rn map for india: A review. Journal of Environmental Radioactivity, Elsevier: , 975– 986. Rasmussen, P. E., Levesque, C., Chénier, M., Gardner, H. D. 2018. Contribution of metals in resuspended dust to indoor and personal inhalation exposures: Relationships between PM10 and settled dust. Building and Environment, 143:, 513–522. Ravisankar, R., Vanasundari, K., Chandrasekaran, A., Rajalakshmi, A., Suganya, M., Vijayagopal, P., Meenakshisundaram, V. 2012. Measurement of natural radioactivity in building materials of Namakkal, Tamil Nadu, India using gamma-ray spectrometry. Applied Radiation and Isotopes, 70(4):, 699–704. Rizzo, S., Brai, M., Basile, S., Bellia, S., Hauser, S. 2001. Gamma activity and geochemical features of building materials: Estimation of gamma dose rate and indoor radon levels in Sicily. Applied Radiation and Isotopes, 55(2):, 259–265. Salthammer, T. 2019, Mart 1. Formaldehyde sources, formaldehyde concentrations and air exchange rates in European housings. Building and Environment, Elsevier Ltd: , 219–232. Sas, Z., Sha, W., Soutsos, M., Doherty, R., Bondar, D., Gijbels, K., Schroeyers, W. 2019. Radiological characterisation of alkali-activated construction materials containing red mud, fly ash and ground granulated blast-furnace slag. Science of the Total Environment, 659:, 1496–1504. Sassoni, E., Manzi, S., Motori, A., Montecchi, M., Canti, M. 2014. Novel sustainable hemp-based composites for application in the building industry: Physical, thermal and mechanical characterization. Energy and Buildings, 77:, 219–226. Schieweck, A., Uhde, E., Salthammer, T., Salthammer, L. C., Morawska, L., Mazaheri, M., Kumar, P. 2018, Ekim 1. Smart homes and the control of indoor air quality. Renewable and Sustainable Energy Reviews, Elsevier Ltd: , 705–718. Schlink, U., Röder, S., Kohajda, T., Wissenbach, D. K., Franck, U., Lehmann, I. 2016. A framework to interpret passively sampled indoor-air VOC concentrations in health studies. Building and Environment, 105:, 198–209. Schweiker, M., Ampatzi, E., Andargie, M. S., Andersen, R. K., Azar, E., 171 Barthelmes, V. M., Berger, C., Bourikas, L., Carlucci, S., Chinazzo, G., Edappilly, L. P., Favero, M., Gauthier, S., Jamrozik, A., Kane, M., Mahdavi, A., Piselli, C., Pisello, A. L., Roetzel, A., Rysanek, A., Sharma, K., Zhang, S. 2020. Review of multi‐domain approaches to indoor environmental perception and behaviour. Building and Environment, 176:, 106804. Sel, E. 2006. Dünya Ve Türkiye Ölçeğinde Doğal taĢ Ve Seramik Kaplama Malzemelerinin Sektörel Analizi, Yüksek Lisans Tezi. ĠTÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ġstanbul. Senitkova, I. 2014. Impact of indoor surface material on perceived air quality. Materials Science and Engineering C, 36(1):, 1–6. ġenkal Sezer, F. 2005. Türkiye‘de ısı yalıtımının geliĢi ve konutlarda uygulanan dıĢ duvar ısı yalıtım sistemleri. Uludağ Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Dergisi, 10(2):79-85. Sezici, C. 2019. DöĢeme Kaplama Malzemesi Seçiminin Sürdürülebilirlik YaklaĢımı Ġle Ġrdelenmesi: Ġlkokul Yapıları Örneği, Yüksek Lisans Tezi. ĠTÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ġstanbul. Sheng, Y., Fang, L., Sun, Y. 2018. An experimental evaluation on air purification performance of Clean-Air Heat Pump (CAHP) air cleaner. Building and Environment, 127:, 69–76. Shrubsole, C., Dimitroulopoulou, S., Foxall, K., Gadeberg, B., Doutsi, A. 2019, Kasım 1. IAQ guidelines for selected volatile organic compounds (VOCs) in the UK. Building and Environment, Elsevier Ltd: , 106382. Silveira, V. D. C., Pinto, M. M., Westphal, F. S. 2019. Influence of environmental factors favorable to the development and proliferation of mold in residential buildings in tropical climates. Building and Environment, 166:, 106421. Sonkawade, R. G., Kant, K., Muralithar, S., Kumar, R., Ramola, R. C. 2008. Natural radioactivity in common building construction and radiation shielding materials. Atmospheric Environment, 42(9):, 2254–2259. Sousa, F. W., Caracas, I. B., Nascimento, R. F., Cavalcante, R. M. 2011. Exposure and cancer risk assessment for formaldehyde and acetaldehyde in the hospitals, Fortaleza-Brazil. Building and Environment, 46(11):, 2115–2120. Stamatelopoulou, A., Asimakopoulos, D. N., Maggos, T. 2019. Effects of PM, TVOCs and comfort parameters on indoor air quality of residences with young children. Building and Environment, 150:, 233–244. Stamatelopoulou, A., Pyrri, I., Asimakopoulos, D. N., Maggos, T. 2020. Indoor air quality and dustborne biocontaminants in bedrooms of toddlers in Athens, Greece. Building and Environment, 173:. Stamp, S., Burman, E., Shrubsole, C., Chatzidiakou, L., Mumovic, D., Davies, M. 2020. Long-term, continuous air quality monitoring in a cross-sectional study of three UK non-domestic buildings. Building and Environment, 180:. Steinemann, A. 2004. Human exposure, health hazards, and environmental regulations. Environmental Impact Assessment Review, 24(7–8):, 695–710. Sümer, H. 2011. Ġç Mekan Tasarımında ĠĢlev- Eylem ĠliĢkisi Kapsamında Zemin DöĢeme Malzemeleri Ve Seçim Ölçütleri. Yüksek Lisans Tezi. Anadolu Üniversitesi. Güzel Sanatlar Enstitüsü, EskiĢehir. Suzuki, N., Nakaoka, H., Nakayama, Y., Tsumura, K., Takaguchi, K., Takaya, K., Eguchi, A., Hanazato, M., Todaka, E., Mori, C. 2020. Association between sum of volatile organic compounds and occurrence of building-related symptoms in humans: A 172 study in real full-scale laboratory houses. Science of The Total Environment, 750:, 141635. Taylor, J., Davies, M., Canales, M., Lai, K. man 2013. The persistence of flood-borne pathogens on building surfaces under drying conditions. International Journal of Hygiene and Environmental Health, 216(1):, 91–99. Tham, K. W. 2016. Indoor air quality and its effects on humans—A review of challenges and developments in the last 30 years. Energy and Buildings, 130:, 637–650. Toydemir, N., Gürdal, E., Tanaçan, L. 2011. Yapı Elemanı Tasarımnda Malzeme. Tran, D. T., Alleman, L. Y., Coddeville, P., Galloo, J. C. 2014. Indoor-outdoor behavior and sources of size-resolved airborne particles in French classrooms. Building and Environment, 81:, 183–191. TS-2513, 1977. Doğal yapı taĢları, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TS-2824, 2005. Zemin döĢemesi için beton kaplama blokları, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TS-202, 2004. Seramik karolar, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TS EN-87, 1995. Seramik yer ve duvar karoları, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TS-9041, 1996. Buzlu Cam, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TS-347, 1992. Camlar-Düz plaka- Çekme düz cam, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TS-2962, 1978. Ġçi boĢ cam bloklar, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TS EN 572, 2002. Cam- Yapılarda kullanılan, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TS EN-14782, 2006. Çatılar, dıĢ cephe kaplamaları ve iç mekan astarları için kendinden destekli metal levha, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TS-206, 1975. Metal malzemede basma deneyi, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TS-11970, 2006. AhĢap döĢeme tahtaları, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TS-5204, 2004. AhĢap Yer döĢemesi-Terminoloji, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TS-200, 2004. AhĢap yer döĢemesi- Mozaik parke elemanları, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TS-3105, 1978. Kontrplak, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TS 213-1 EN 13748-1, 2005.Terrazo karolar - Ġç mekânlarda kullanım için, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TS EN 12878, 2007. Çimento esaslı karıĢımlarda renklendirme iĢleminde kullanılacak pigmentlerin özellikleri için, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TS EN 12057, 2007. Kaplama ürünleri, toprak karolar, mozaikler, parke, ağ veya levhadan süsler, yer ızgaraları, sert lamine döĢemeler, ahĢap bazlı malzemeler, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TS EN 12058, 2007. Kaplama ürünleri, toprak karolar, mozaikler, parke, ağ veya levhadan süsler, yer ızgaraları, sert lamine döĢemeler, ahĢap bazlı malzemeler, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TS EN 12004+A1, 2009. Karolar için yapıĢtırıcılar, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TS EN 12057-, 2007. Kaplama ürünleri, toprak karolar, mozaikler, parke, ağ veya levhadan süsler, yer ızgaraları, sert lamine döĢemeler, ahĢap bazlı malzemeler, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TS EN 12058, 2007. Kaplama ürünleri, toprak karolar, mozaikler, parke, ağ veya levhadan süsler, yer ızgaraları, sert lamine döĢemeler, ahĢap bazlı malzemeler, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. 173 TS EN 12004+A1, 2009. Karolar için yapıĢtırıcılar, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TS EN 12670, 2004. Doğal taĢlar - Doğal taĢlar - Terimler ve tarifler, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TS EN 1467, 2005. Doğal taĢlar - Ham bloklar - Özellikler, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TS EN 1468, 2006. Doğal taĢlar - ĠĢlenmemiĢ plakalar – Özellikler, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TS EN 1469, 2006. Doğal taĢ mamulleri - Kaplamada kullanılan plakalar - Özellikler, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TS 6234, 1988. Granit-Yapı ve kaplama taĢı olarak kullanılan, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TS 6234/T1, 2004. Granit-Yapı ve kaplama taĢı olarak kullanılan tadil 1, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TS EN 12057, 2015. Doğal taĢ mamuller - Modüler karolar - Gerekler, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TS EN 12059+A1, 2012. Doğal taĢ mamulleri - BoyutlandırılmıĢ taĢlar – Gerekler, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TS 202, 1997. Seramik karolar - Çini karolar , Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TS 4790, 1986. Tuğla ve kiremit topraklarının deney metodu, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TS 200 EN 13488, 2004. AhĢap yer döĢemesi - Mozaik parke elemanları, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TS 4192, 1999. AhĢap döĢeme takozları- Terimler, tanımlar, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TS 2039, 2006. Masif ahĢap parke taslakları - Yapraklı ağaçlardan imal edilen, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TS 4193, 1984. AhĢap döĢeme takozları-Genel özellikler, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TS 4194, 2004. AhĢap döĢeme takozları-Sert ahĢap takozların görünüĢ özellikleri, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TS 4195, 2004. AhĢap döĢeme takozları-YumuĢak ahĢap takozların görünüĢ özellikleri, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TS EN 13226, 2014. AhĢap yer döĢemesi - Lamba ve/veya zıvanalı masif parke elemanları, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TS EN 13228, 2013. AhĢap yer döĢemesi - Parkeleri de içeren rabıtalı masif ahĢap yer döĢeme elemanları, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TS EN 13329+A1, 2010. Laminat yer döĢemeleri, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TS EN 13442, 2013. (Ġngilizce Metin) AhĢap ve parke yer döĢemeleri, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TS EN 13489, 2004. (Ġngilizce Metin) AhĢap döĢeme ve parke - Çok katlı parke elemanları TS EN 14342, 2008. AhĢap yer döĢemeleri, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TS EN 14761+A1, 2010. AhĢap yer döĢemesi - Masif ahĢap parke, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TS-305, 2005. AhĢap Lif Levhalar, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TS EN 410, 2011. Cam- Yapılarda kullanılan- Cam yapı elemanlarının ıĢık ve güneĢ ıĢınımı ile ilgili özelliklerinin belirlenmesi, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. 174 TS EN 572-4, 2006. Cam - Yapılarda kullanılan - Temel soda kireç silikat cam mamuller - bölüm 4: Çekme düz cam, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TS EN 572-5, 2006. Cam - Yapılarda kullanılan - Temel soda kireç silikat cam mamuller - Bölüm 5: Desenli cam, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TS EN 572-6, 2006. Cam - Yapılarda kullanılan - Temel soda kireç silikat cam mamuller - Bölüm 6: Desenli telli cam, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TS EN 1051-2, 2010. Cam - Yapılarda kullanılan - Cam tuğla (blok) ve cam parkeler - bölüm 2: Uygunluk değerlendirmesi/ürün standardı, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TS 2962-1 EN 1051-1, 2010. Cam - Yapılarda kullanılan - Cam tuğla (blok) ve parkeler - Bölüm 1: Tarifler ve özellikler, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TS EN ISO 472, 2007. Plastikler-Terimler ve tarifler, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TS EN ISO 1043-4, 2006. Plastikler-Semboller ve kısaltılmıĢ terimler bölüm 4:Alev geciktiriciler, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TS 1404, 2002. Polipropilen, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TS EN 1817, 2015. Elastik yer döĢemeleri- Homojen ve heterojen düz yüzeyli lastik yer döĢemelerinin özellikleri, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TS 7239, 1989. Polivinil klorür, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TS EN ISO 10581, 2015. Esnek yer kaplamaları - Homojen poli (vinil klorür) yer kaplamaları - Özellikler, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TS 10640, 1993.Yapı malzemeleri - PlastikleĢtirici katılmamıĢ polivinil klorür (PVC) - Darbe mukavemetinin tayini, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TS 22-1 ENV 413-1, 1998. Çimento-Harç çimentosu-Bölüm 1:Özellikler, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TS 22-2 EN 413-2,1998. Çimento-Harç çimentosu-Bölüm 2:Deney metotları, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TS EN 13279-1, 2007. Yapı ve sıva alçıları - Bölüm 1: Tarifler ve gerekler, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TS EN 13279-2, 2007. Alçı bağlayıcıları ve yapı alçıları - Bölüm 2: Deney yöntemleri, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TS EN 309, 1999. Yonga levhalar - Tarif ve sınıflandırma, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TS EN 312-2, 1999. Yonga Levhalar-Özellikler-Bölüm 2: Kuru ġartlarda Kullanılan Genel Amaçlı Yonga Levhaların Özellikleri, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TS EN 312-3, 1999. Yonga Levhalar-Özellikler-Bölüm 3: Kuru ġartlarda Kapalı Ortamlarda Kullanılan (Mobilya Dahil) Yonga Levhaların Özellikleri, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TS EN 312-4, 1999. Yonga Levhalar-Özellikler-Bölüm 4: Kuru ġartlarda Yük TaĢıyıcı Olarak Kullanılan Yonga Levhaların Özellikleri, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TS EN 312-5, 1999. Yonga Levhalar-Özellikler-Bölüm 5: Nemli ġartlarda Yük TaĢıyıcı Olarak Kullanılan Yonga Levhaların Özellikleri, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TS EN 312-6, 1999. Yonga Levhalar-Özellikler-Bölüm 6: Kuru ġartlarda AĢırı Yüklenebilen TaĢıma Amaçlı Yonga Levhaların Özellikleri, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TS EN 312-7, 1999. Yonga Levhalar-Özellikler-Bölüm 6: Nemli ġartlarda AĢırı Yüklenebilen TaĢıma Amaçlı Yonga Levhaların Özellikleri, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. 175 TS EN 933-1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 9, 10, 11, (11:2010/AC), 1999. Agregaların geometrik özellikleri için deneyler, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TS EN 932-1, 2, 3, 5, 6, 1997. Agregaların genel özellikleri için deneyler, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TS 10088 EN 932-3, (3/A1), 1997. Agregaların genel özellikleri için deneyler, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TS EN 1744-(1+A1), 3, 4, 5, 6, 7, 8, 2013. Agregaların kimyasal özellikleri için deneyler, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TS 2717 EN 13139, 2005. Agregalar – Harç yapımı için, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TS 7043 EN 13450, (13450/AC), 2006. Demiryolu balastları için agregalar, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TS EN 13043, 2004. Yollar, havaalanları ve trafiğe açık diğer alanlardaki bitümlü karıĢımlar ve yüzey uygulamalarında kullanılan agregalar, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TS EN 1367 – 1, 3/AC, 2003. Agregaların termal ve bozunma özellikleri için deneyler, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TS 706 EN 12620+A1, 2009. Beton agregaları, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TS EN 13242+A1, 2009. ĠnĢaat mühendisliği iĢleri ve yol yapımında kullanılan bağlayıcısız ve hidrolik bağlayıcılı malzemeler için agregalar, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TS 13516, 2012. Agregaların potansiyel alkali reaktivitesinin tayini (harç çubuğu yöntemi) TS 13517 Bağlayıcı malzemeler ve agrega karıĢımlarının potansiyel alkali silika reaktivitesinin tayini (hızlandırılmıĢ harç çubuğu yöntemi) , Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TS 13518, 2012. Çimento agrega karıĢımlarının potansiyel alkali reaktivitesi (harç çubuğu yöntemi) , Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TS EN 1423, 2012. Yol iĢaretleme malzemeleri – Dökülerek uygulanan malzemeler – Cam kürecikler, kayma önleyici agregalar ve bunların karıĢımları, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TS 3523, 1980. Beton agregalarının yüzey nemi oranının tayini, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TS EN 1097-1, 2, (2/D1), 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 2002. Agregaların mekanik ve fiziksel özellikleri için deneyler, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TS EN 1367-1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 2009. Agregaların ısıl ve bozunma özellikleri için deneyler, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TS 2517, 2010. Agregaların potansiyel alkali silis reaktifliğinin tayini – kimyasal yöntem, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TS 3528, 2011. Agrega – Betonda kullanılan – Hafif madde tayini, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TS EN 13179-2, 2004. Bitümlü karıĢımlarda dolgu malzemesi olarak kullanılan agregalar için deneyler bölüm 2: Bitüm sayısı, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TS 825, 2008. Binalarda Isı Yalıtım Kuralları, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TS 11989 EN 13164, 2003. Ekstrude Polistren, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TS 7316 EN 13163, 2002. Expande Polistren, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TS 901 EN 13162, 2005. Cam Yünü, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TS 901 EN 13162, 2005. TaĢ Yünü, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. 176 TÜĠK, 2021. Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları, Türkiye Ġstatistik Kurumu 2020. yayın no:37210, Ankara-Türkiye. Tünay, O., Alp, K. 1996. Hava Kirlenmesi Kontrolü, Ġstanbul Ticaret Odası, Ġstanbul. Tuncel, E. Y. 2012. Cam Köpüğü-Çimento-Kum KarıĢımının Hafif Dolgu Malzemesi Olarak Geoteknik Özellikleri. Yüksek Lisans Tezi. ĠTÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ġstanbul. Uçar, A. 2014. Ġzmir Konutlarında Karosimanlar . Sanat Tarihi Dergisi , 23 (1) , 67-81. Uhde, E., Salthammer, T. 2007. Impact of reaction products from building materials and furnishings on indoor air quality-A review of recent advances in indoor chemistry. Atmospheric Environment, 41(15):, 3111–3128. Ülker, S. 2009. Isı Yalıtım Malzemelerinin Özelliklerinin Uygulamaya Etkileri, Yüksek Lisans Tezi. ĠTÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ġstanbul. Usta, Ġ. 2015. AhĢap Üzerine Betimlemeler: Kültürlerarası EtkileĢim Aracı Olan AhĢabın ―Değerli Bir Nesne‖ Olarak Kabul Edilip Özümsenmesi (AhĢap Güzeldir)‖, Mesleki Bilimler Dergisi, 4 (2): 39-54. Vicente, E. D., Vicente, A. M., Evtyugina, M., Calvo, A. I., Oduber, F., Blanco Alegre, C., Castro, A., Fraile, R., Nunes, T., Lucarelli, F., Calzolai, G., Nava, S., Alves, C. A. 2020. Impact of vacuum cleaning on indoor air quality. Building and Environment, 180:. Wang, Z., Pei, J., Zhang, J. 2013. Catalytic oxidization of indoor formaldehyde at room temperature – Effect of operation conditions. Building and Environment, 65:, 49– 57. Warwicker, B. 2010. Desiccant materials for moisture control in buildings. Materials for Energy Efficiency and Thermal Comfort in Buildings : Materials for Energy Efficiency and Thermal Comfort in Buildings, Elsevier Inc.: , 365–383. Wi, S., Kim, M. G., Myung, S. W., Baik, Y. K., Lee, K. B., Song, H. S., Kwak, M. J., Kim, S. 2020. Evaluation and analysis of volatile organic compounds and formaldehyde emission of building products in accordance with legal standards: A statistical experimental study. Journal of Hazardous Materials, 393:, 122381. Wong, J. K. W., Skitmore, M., Buys, L., Wang, K. 2014. The effects of the indoor environment of residential care homes on dementia suffers in Hong Kong: A critical incident technique approach. Building and Environment, 73:, 32–39. Wu, Z., Li, H., Feng, Y., Luo, X., Chen, Q. 2019. Developing a green building evaluation standard for interior decoration: A case study of China. Building and Environment, 152:, 50–58. Xu, T., Shi, H., Wang, H., Huang, X. 2014. Dynamic evolution of emitted volatiles from thermal decomposed bituminous materials. Construction and Building Materials, 64:, 47–53. Yang, S., Pernot, J. G., Jörin, C. H., Niculita-Hirzel, H., Perret, V., Licina, D. 2020. Energy, indoor air quality, occupant behavior, self-reported symptoms and satisfaction in energy-efficient dwellings in Switzerland. Building and Environment, 171:, 106618. Yarmoshenko, I., Malinovsky, G., Vasilyev, A., Onischenko, A., Seleznev, A. 2016. Geogenic and anthropogenic impacts on indoor radon in the Techa River region. Science of the Total Environment, 571:, 1298–1303. Ye, W., Zhang, X., Gao, J., Cao, G., Zhou, X., Su, X. 2017. Indoor air pollutants, ventilation rate determinants and potential control strategies in Chinese dwellings: A literature review. Science of the Total Environment, 586:, 696–729. Yildiz, A. C., Sezer, F. ġ. 2015. Yapı Malzemelerinin Ġnsan Sağlığına Etkileri Üzerine 177 Yapılan ÇalıĢmaların Ġncelenmesi ve Değerlendirilmesi. ARTİUM Mimarlık Planlama Tasarım ve Sanat Dergisi, 3(1): 65-78. Yli-Pirilä, T., Kusnetsov, J., Haatainen, S., Hänninen, M., Jalava, P., Reiman, M., Seuri, M., Hirvonen, M. R., Nevalainen, A. 2004. Amoebae and other protozoa in material samples from moisture-damaged buildings. Environmental Research, 96(3):, 250–256. Yolcu, C., Gı rgı n, Zc. 2017. Dünyada Yapay Hafif Agregalı Yapısal Beton Uygulamaları ve Doğal Pomza Agreganın Kullanılabılırlığı. AURUM Journal of Engineering Systems and Architecture , 1 (2) , 59-67 . Yu, C., Crump, D. 1998. A review of the emission of VOCs from polymeric materials used in buildings. Building and Environment, 33(6):, 357–374. Yu, K. N. 1993. A review of radon pollution in buildings in Hong Kong. Building and Environment, 28(3):, 251–253. Yuk, H., Yang, S., Wi, S., Kang, Y., Kim, S. 2021. Verification of particle matter generation due to deterioration of building materials as the cause of indoor fine dust. Journal of Hazardous Materials, 416:, 125920. Zeliger, H. I. 2008. Sick Building Syndrome. Human Toxicology of Chemical Mixtures, Elsevier: , 175–195. Zender – Świercz, E. 2020. Improvement of indoor air quality by way of using decentralised ventilation. Journal of Building Engineering, 32:, 101663. Zhang, Q., Sun, Y., Zhang, Q., Hou, J., Wang, P., Kong, X., Sundell, J. 2020. Phthalate exposure in Chinese homes and its association with household consumer products. Science of the Total Environment, 719:, 136965. Zhang, X., Li, X., Wang, Z., Deng, G., Wang, Z. 2020. Exposure level and influential factors of HCHO, BTX and TVOC from the interior redecoration of residences. Building and Environment, 168:, 106494. Zhao, X., Li, Z., Tao, Y., Wang, D., Huang, J., Qiao, F., Lei, L., Xing, Q. 2020. Distribution characteristics, source appointment, and health risk assessment of Cd exposure via household dust in six cities of China. Building and Environment, 172:. Zock, J. P., Heinrich, J., Jarvis, D., Verlato, G., Norbäck, D., Plana, E., Sunyer, J., Chinn, S., Olivieri, M., Soon, A., Villani, S., Ponzio, M., Dahlman-Hoglund, A., Svanes, C., Luczynska, C., Knox, J., Potts, J., Arinze, S., Antó, J. M., Burney, P., Cerveri, I., de Marco, R., Gislason, T., Janson, C., Künzli, N., Leynaert, B., Neukirch, F., Schouten, J., Vermeire, P., Wjst, M., Weyler, J., Van Sprundel, M., Nelen, V., Jogi, R., Liard, R., Zureik, M., Pin, I., Ferran-Quentin, J., Frye, C., Meyer, I., Bjornsson, E., Gislason, D., Blondal, T., Karlsdottir, A., Bugiani, M., Piccioni, P., Carosso, A., Arossa, W., Caria, E., Castiglioni, G., Migliore, E., Romano, C., Fabbro, D., Ciccone, G., Magnani, C., Dalmasso, P., Bono, R., Gigli, G., Giraudo, A., Brussino, M. C., Bucca, C., Rolla, G., Zanolin, E., Accordini, S., Poli, A., Lo Cascio, V., Ferrari, M., Marinoni, A., Frigerio, F., Comelli, M., Grassi, M., Corsico, A., Kogevinas, M., Basagana, X., Jaen, A., Burgos, F., Maldonado, J., Pereira, A., Sanchez, J. L., Martinez-Moratalla Rovira, J., Almar, E., Muniozguren, N., Urritia, I., Payo, F., Boman, G., Norback, D., Gunnbjornsdottir, M., Toren, K., Lillienberg, L., Sundberg, R., Norrman, E., Soderberg, M., Franklin, K., Lundback, B., Forsberg, B., Nystrom, L., Dibbert, B., Hazenkamp, M., Brutsche, M., Ackermann-Liebrich, U., Harrison, B., Hall, R., Seaton, D. 2006. Distribution and determinants of house dust mite allergens in Europe: The European Community Respiratory Health Survey II. Journal of Allergy and Clinical Immunology, 178 118(3):, 682–690. Zorlu, K. 2019. Yapı Malzemelerinin Ġç Mekan Hava Kalitesine Etkisi Üzerine Bir AraĢtırma, Yüksek Lisans Tezi. Gebze Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Kocaeli. Zuraimi, M. S., Nilsson, G. J., Magee, R. J. 2011. Removing indoor particles using portable air cleaners: Implications for residential infection transmission. Building and Environment, 46(12):, 2512–2519. 179 ÖZGEÇMĠġ Adı Soyadı : Safiyye ġAHĠN Doğum Yeri ve Tarihi : Bursa-1988 Yabancı Dil : Ġngilizce Eğitim Durumu Lisans :Karadeniz Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Ġç Mimarlık Bölümü (2011-2015) ÇalıĢtığı Kurumlar : TeknotaĢ Madencilik- Bursa (2016- 2017) Dekorota Mimarlık Dekorasyon Madencilik- Bursa (2019-2020) ĠletiĢim (e-posta) : safiyyeyildiz@hotmail.com Akademik ÇalıĢmalar : Perker, Z.S., Gökçen, T., Beniz, ġ., ġahin, S., 2018. Waste Additives In The Production Of Building Materials: A Review Of The Academic Studies Conducted In Turkey. 3. International Conference on Civil and Environmental Engineering, 24-27 April 2018, ÇeĢme, Turkey. 180