T.C. ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ BEDEN EĞİTİMİ VE SPOR ANABİLİM DALI BEDEN EĞİTİMİ VE SPOR BİLİM DALI AMATÖR DÖVÜŞ SPORCULARININ SOSYAL GÜVENLİKLERİ İLE İLGİLİ FARKINDALIKLARININ BELİRLENMESİ YÜKSEK LİSANS TEZİ Çiğdem GÖKDUMAN BURSA 2019 T.C. ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ BEDEN EĞİTİMİ VE SPOR ANABİLİM DALI AMATÖR DÖVÜŞ SPORCULARININ SOSYAL GÜVENLİKLERİ İLE İLGİLİ FARKINDALIKLARININ BELİRLENMESİ YÜKSEK LİSANS TEZİ Çiğdem GÖKDUMAN Danışman Prof. Dr. Cemali ÇANKAYA BURSA 2019 BİLİMSEL ETİĞE UYGUNLUK Bu çalışmadaki tüm belge ve bilgilerin akademik ve etik kurallara uygun bir şekilde elde edildiğini beyan ederim. Çiğdem GÖKDUMAN …/…/2019 YÖNERGEYE UYGUNLUK ONAYI “Amatör Dövüş Sporcularının Sosyal Güvenlikleri ile İlgili Farkındalıklarının Belirlenmesi” adlı Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü tez yazım kurallarına uygun olarak hazırlanmıştır. Tezi Hazırlayan Danışman Çiğdem GÖKDUMAN Prof. Dr. Cemali ÇANKAYA Beden Eğitimi ve Spor Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Nimet Haşıl KORKMAZ T.C. ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ MÜDÜRLÜĞÜNE Beden Eğitimi ve Spor Anabilim Dalında 801670018 numara ile kayıtlı Çiğdem GÖKDUMAN’ın hazırladığı “Amatör Dövüş Sporcularının Sosyal Güvenlikleri ile İlgili Farkındalıklarının Belirlenmesi” konulu Yüksek Lisans çalışması ile ilgili tez savunma sınavı … /…/2019 günü ve …:…saatleri arasında yapılmış ve yöneltilen sorulara alınan cevaplar sonunda adayın tezinin (başarılı/başarısız) olduğuna (oybirliği / oy çokluğu) ile karar verilmiştir. Üye Üye …………………………. …………………………. …. Üniversitesi …. Üniversitesi Üye Üye …………………………. …………………………. …. Üniversitesi …. Üniversitesi Üye …………………………. …. Üniversitesi I ÖNSÖZ Çalışmaya kıymetli bilgileri ve yorumları ile katkı sunan değerli tez danışmanım Prof. Dr. Cemali ÇANKAYA hocama sonsuz saygı ve teşekkürlerimi sunarım. Çalışmam boyunca göstermiş olduğu sabırdan ve vermiş olduğu destekten dolayı sevgili eşime de sonsuz teşekkür ediyorum. II ÖZET Yazar : Çiğdem GÖKDUMAN Üniversite : Uludağ Üniversitesi Anabilim Dalı : Eğitim Bilimleri Enstitüsü Beden Eğitimi ve Spor Anabilim Dalı Tezin Niteliği : Yüksek Lisans Sayfa Sayısı : XI – 109 Mezuniyet Tar. : : Amatör Dövüş Sporcularının Sosyal Güvenlikleri ile İlgili Tezin Konusu Farkındalıklarının Belirlenmesi Danışman : Prof. Dr. Cemali ÇANKAYA AMATÖR DÖVÜŞ SPORCULARININ SOSYAL GÜVENLİKLERİ İLE İLGİLİ FARKINDALIKLARININ BELİRLENMESİ Dövüş sporları yaralanma ya da sakatlanma riskinin yüksek olduğu spor dallarından biridir. Bu nedenle özellikle amatör dövüş sporcularının antrenman anında ya da sonrasında yaşanması muhtemel sağlık risklerine karşı sağlık güvencesi altına olmaları önemlidir. Ancak sporcuların sahip oldukları sosyal haklar (sağlık) konusunda bilgi düzeyleri çeşitli faktörlerden etkilenmektedir. Bu çalışma Bursa ilinde faaliyet gösteren amatör dövüş sporcularının sosyal haklar konusundaki yasal farkındalık düzeylerini incelemektedir. Bu amaçla amatör dövüş sporcularına anket uygulanmıştır. Çalışmaya katılan amatör dövüş sporcularına uygulanan ankette öncelikli olarak demografik yapılarına ilişkin tanımlayıcı sorular yöneltilmiştir. Daha sonrasında katılımcıların sosyal haklar konusundaki yasal farkındalık düzeylerine ilişkin sorular yöneltilerek geniş bir sorgulama yapılmıştır. Araştırmaya toplam 250 birey katılmıştır. Geniş kapsamlı tanımlayıcı ve karşılaştırmalı bir analiz yapılmıştır. Analiz sonucunda amatör dövüş sporcularının sosyal haklar konusundaki yasal III farkındalık düzeylerinin düşük olduğu ve birçok faktörden eş zamanlı olarak etkilendiği saptanmıştır. Anahtar sözcükler: Amatör sporcu, sosyal haklar, yasal farkındalık, dövüş sporları, sağlık güvencesi. IV ABSTRACT Author : Çiğdem GÖKDUMAN University : Uludağ University Field : Institute of Education Sciences Branch : Physical Education and Sports Teaching Degree Awarded : Master Thesis Page Number : X - 54 Degree Date : Thesis :Determination of Social Security Awareness Of Amateur Martial Athletes Supervisor : Prof. Dr. Cemali ÇANKAYA DETERMINATION OF SOCIAL SECURITY AWARENESS OF AMATEUR MARTIAL ATHLETES Martial sports are one of the sports branches where the risk of injury is high. Therefore, it is important that especially amateur martial athletes are under health insurance against possible health risks during or after training. However, the level of knowledge of the athletes on social rights (health) is low and influenced by various factors. This study examines the legal awareness levels of amateur martial athletes operating in the province of Bursa on social rights. In accordance with this purpose, a survey has been conducted for amateur martial athletes. Initially, descriptive questions regarding demographic structures of amateur martial athletes have been put. After wards, questions have been addressed about their legal awareness level on the social rights. A total of 250 amateur martial athletes participated in the research for examination of of legal awareness of amateur martial athletes about social rights. A wide- ranging descriptive and comparative descriptive analysis has been performed. It has been V detected that legal awareness level of amateur martial athletes are low and affected by many factors simultaneous. Keywords: Amateur athletes, social rights, legal awareness, martial sports, health insurance. VI İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ .............................................................................................................................. I ÖZET ................................................................................................................................. II ABSTRACT ...................................................................................................................... IV İÇİNDEKİLER.................................................................................................................. VI TABLOLAR LİSTESİ .................................................................................................... VIII KISALTMALAR LİSTESİ ................................................................................................ IX 1. BÖLÜM: GİRİŞ............................................................................................................... 1 2. BÖLÜM: KAVRAMSAL ANALİZ .................................................................................. 6 2.1. Spor ve Sporcu Kavramı ........................................................................................... 6 2.1.1. Spora Genel Bakış ......................................................................................... 6 2.1.2. Profesyonel Sporcular.................................................................................... 8 2.1.3. Amatör Sporcular .......................................................................................... 8 2.1.4. Dövüş Sporları ve Taşıdığı Riskler ............................................................... 12 2.2. Sosyal Güvenlik Hakkı (Sağlık) .............................................................................. 15 2.2.1. İlgili Kanuni Düzenlemeler .......................................................................... 16 2.3. Yasal Farkındalık ................................................................................................... 21 2.3.1. Kavramsal Açıklama ................................................................................... 21 2.3.2. Yasal Farkındalığın Önemi .......................................................................... 22 3. BÖLÜM: YÖNTEM ...................................................................................................... 24 3.1. Araştırma Modeli ................................................................................................... 24 3.2. Araştırma Grubu ..................................................................................................... 24 3.3. Veri Toplama Yöntemi ........................................................................................... 24 3.4. Verilerin Analizi ..................................................................................................... 25 4. BÖLÜM: BULGULAR .................................................................................................. 28 4.1. Katılımcılara İlişkin Bulgular .................................................................................. 28 4.2. Sporcuların Sağlık Güvencesi Algı Düzeylerine Etki Eden Değişkenlerin İncelenmesi .............................................................................................................................. 32 5. BÖLÜM: TARTIŞMA VE ANALİZ ............................................................................... 39 6. BÖLÜM: SONUÇ VE ÖNERİLER................................................................................. 42 6.1. Sonuç ..................................................................................................................... 42 6.2. Öneriler .................................................................................................................. 43 KAYNAKÇA .................................................................................................................... 45 VII EKLER ............................................................................................................................ 50 ÖZGEÇMİŞ ...................................................................................................................... 54 VIII TABLOLAR LİSTESİ Tablo Sayfa 1. Türkiye Geneli Sporcu Sayıları (2018) .................................................................. 10 2. Bursa İlinde Karate, Taekwondo Ve Boks Sporcusu Sayıları (2018)....................... 12 3. Güvenilirlik Ve Geçerlilik Analizleri..................................................................... 26 4. Katılımcıların Demografik Özelliklerine İlişkin Bilgiler ........................................ 28 5. Katılımcıların Sporcu Özelliklerine İlişkin Bilgiler ................................................ 29 6. Katılımcıların Gelir Ve Sağlık Sigorta Durumuna İlişkin Bilgiler ........................... 30 7. Katılımcıların Bilgi Alma Sıklıklarına Ve Çeşitlerine İlişkin Bilgiler ..................... 31 8. Cinsiyet Ve Sporcuların Sağlık Güvencesi Algı Düzeyleri ..................................... 32 9. Sosyal Güvence Ve Sporcuların Sağlık Güvencesi Algı Düzeyleri ......................... 32 10. Özel Sigorta Ve Sporcuların Sağlık Güvencesi Algı Düzeyleri ............................... 33 11. Herhangi Bir Spor Kuruluşuna Üyelik Ve Sporcuların Sağlık Güvencesi Algı Düzeyleri ............................................................................................................. 33 12. Ailede Başka Spor İle Uğraşan Olması Ve Sporcuların Sağlık Güvencesi Algı Düzeyleri ............................................................................................................. 34 13. Ailede Başka Spor İle Uğraşan Olması Ve Sporcuların Sağlık Güvencesi Algı Düzeyleri ............................................................................................................. 35 14. Yaş Ve Sporcuların Sağlık Güvencesi Algı Düzeyleri ............................................ 35 15. Branş Ve Sporcuların Sağlık Güvencesi Algı Düzeyleri ......................................... 36 16. Herhangi Bir Spor Kuruluşuna Üyelik Ve Sporcuların Sağlık Güvencesi Algı Düzeyleri ............................................................................................................. 37 17. Gelir Ve Sporcuların Sağlık Güvencesi Algı Düzeyleri .......................................... 37 18. Eğitim Ve Sporcuların Sağlık Güvencesi Algı Düzeyleri ....................................... 38 IX KISALTMALAR LİSTESİ ABD : Amerika Birleşik Devletleri IMSA : Uluslararası Akıl Sporları Birliği M.Ö. : Milattan Önce TAZOF : Tüm Akıl ve Zekâ Oyunları Federasyonu Ss : Standart Sapma % : Yüzde f : Frekans n : Araştırma Grubu Sayısı p : Anlamlılık Düzeyi α : Cronbach Alpha Güvenilirlik Katsayısı 1 1. BÖLÜM Giriş Spor bireylerin günlük hayatlarında yaptıkları rutin faaliyetler dışında kalan, planlı ve amaçlı olarak yaptıkları fiziksel aktivitelerdir. Dünyada olduğu gibi Türkiye’de de spor her geçen gün daha da yaygınlaşmakta ve gelişmektedir. Spora yüklenen misyon sadece bireyin fiziksel aktivite yaparak sağlıklı bir yaşama kavuşması değildir. Spor bazen bir iletişim aracıdır ve bazen de bir barış mesajıdır (Wilson, 2012). Profesyonelce yapanlar için ise bir tutkunun yanı sıra bir geçim yöntemidir. İmkânların kısıtlılığı bireyleri sporu amatör ya da profesyonelce yapmaktan alıkoyabilmektedir (Pritchard ve Ark., 2016). Ancak kişinin spora ve sporun beraberinde getirdiği başarılara olan sevgisi faaliyetlerini profesyonel ya da amatör olarak sürdürme konusunda ana itici güç olmaktadır (Pehlivan, 2013). Sporu amatör boyutta yapanların motivasyonu ise bütün fiziksel aktivite örneklerinde olduğu gibi çeşitli gerekçeler ile açıklanabilmektedir (Ferrand ve Ark.,2010). Spor ile sağlık arasında bir ilişki söz konusudur. Spor yapmanın insanın sağlığına faydası tartışmasızdır. Ancak birey sporu profesyonel ya da amatör olarak yapsın içerisinde bulunduğu hareketli ortam bir kısım sağlık riskleri barındırmaktadır. Hafif yaralanmalardan ölümle sonuçlanan vakalara kadar geniş bir yelpaze içeren sağlık riskleri amatör sporcuları altından kalkılamaz mali yüklerin altına sokabileceği gibi profesyonel sporcuları da faaliyet alanlarından uzaklaştırabilmektedir (Rocha-Melo ve Ark., 2018). Resmi ya da özel sigorta olanakları bireylere yaşanması muhtemel bu riskler karşısında sporcuların maddi olanaklarına bağlı olarak korunma olanakları sunmaktadır. Ancak sosyal devlet olmanın gereği olarak hükümetler dar gelirli olanlara da sağlık imkânlarından yararlanmak için kolaylıklar sağlamaktadırlar. Türkiye bu çerçeve örnek uygulamaları hayata 2 geçiren bir ülkedir. Her hangi bir meslek grubunda çalışmayan ve dar gelirlilerin genel sağlık sigortasından yararlanması için sağlanan kolaylıkların yanı sıra sporu desteklemek amacı ile herhangi bir sağlık sigortası kapsamı dışında amatör olarak faaliyet yürüten sporcuları sağlık güvenliği şemsiyesi altına almak için ilave yasal düzenlemeler yapılmıştır. Ortaya konan bu çalışmanın amacı amatör olarak spor yapan bireylerin muhtemel yaralanma ya da sakatlanma durumlarında sahip oldukları sağlık olanaklarını araştırmak ve var olan sağlık güvenceleri hakkındaki farkındalıklarını araştırmaktır. Yasal haklar konusundaki farkındalık eksikliği amatör sporcuların spor yaptıkları esnada yaşadıkları yaralanmalar ya da sakatlanmalar sonrasında maddi olanakların azlığı nedeni ile mağduriyetlere neden olabildiği gibi akut gelişmelerin kronik hale dönüşmesine de neden olabilmektedir. Bu da belirli bir süreliğine de olsa bireyleri spordan alıkoyabilmektedir. Çalışmanın ana hipotezi kanunda sporcu tanımının yapılmaması uygulamada bir kısım zorlukları beraberinde getirmektedir. Özellikle profesyonel ve amatör sporcu ayrımının olmaması sosyal güvenceye ait hususların yorumlanmasında sorun teşkil etmektedir. Örneğin literatür tanımında sporu ücret karşılığında yapanlar profesyonel sporcu olarak belirtilirken Amcaoğlunun (2015) anketinde yaklaşık %30 oranında profesyonel sporcunun sigorta kapsamı dışında olduklarını belirtmeleri düşündürücüdür. Profesyonel sporcuların sigortasız olmasının neden kaynaklandığı yine araştırılması gereken bir husustur. Oysa her bir spor dalı başarıya ulaşmak için sürekli bir antrenmanı ve egzersizi gerektirmektedir. Bu denli bir iş sürekliliği içerisinde profesyonel sporcuların ki geçimlerini spor faaliyetleri üzerinden ikame etmeyi düşünmektedirler. En azından sağlık şemsiyesi dışında kalmaları yoruma açık bir husustur. Hem amatör hem de profesyonel sporcularda kulüp çatısı altında faaliyet yürütme oranı da oldukça düşüktür. Profesyonel sporcularda dahi herhangi bir spor kuruluşuna üye olma oranın %15 seviyesinde kalmasının nedenlerinin ciddi anlamda araştırılması gerekmektedir. Bu çerçevede ortaya konulan hipotezler şu şekilde sıralanabilir: 3 H0. Amatör sporcular sosyal güvenlik konusunda yeterli yasal farkındalığa sahiptir. H1. Amatör sporcular sosyal güvenlik konusunda yeterli yasal farkındalığa sahip değildir. H0. Katılımcıların cinsiyetlerine göre Sağlık Güvencesi Protokollerin Farkındalık Düzeyleri ve Sağlık Güvencesi Protokollerinden Yararlanma Şartları Hakkındaki Bilgi Düzeyleri farklıdır. H1. Katılımcıların cinsiyetlerine göre Sağlık Güvencesi Protokollerin Farkındalık Düzeyleri ve Sağlık Güvencesi Protokollerinden Yararlanma Şartları Hakkındaki Bilgi Düzeyleri farklı değildir. H0. Katılımcıların sağlık güvencesi olması durumuna göre Sağlık Güvencesi Protokollerin Farkındalık Düzeyleri ve Sağlık Güvencesi Protokollerinden Yararlanma Şartları Hakkındaki Bilgi Düzeyleri farklıdır. H1. Katılımcıların sağlık güvencesi olması durumuna göre Sağlık Güvencesi Protokollerin Farkındalık Düzeyleri ve Sağlık Güvencesi Protokollerinden Yararlanma Şartları Hakkındaki Bilgi Düzeyleri farklı değildir. H0. Katılımcıların yaşlarına göre Sağlık Güvencesi Protokollerin Farkındalık Düzeyleri ve Sağlık Güvencesi Protokollerinden Yararlanma Şartları Hakkındaki Bilgi Düzeyleri farklıdır. H1. Katılımcıların yaşlarına göre Sağlık Güvencesi Protokollerin Farkındalık Düzeyleri ve Sağlık Güvencesi Protokollerinden Yararlanma Şartları Hakkındaki Bilgi Düzeyleri farklı değildir. H0. Katılımcıların branşlarına göre Sağlık Güvencesi Protokollerin Farkındalık Düzeyleri ve Sağlık Güvencesi Protokollerinden Yararlanma Şartları Hakkındaki Bilgi Düzeyleri farklıdır. 4 H1. Katılımcıların branşlarına göre Sağlık Güvencesi Protokollerin Farkındalık Düzeyleri ve Sağlık Güvencesi Protokollerinden Yararlanma Şartları Hakkındaki Bilgi Düzeyleri farklı değildir. H0. Katılımcıların eğitim düzeylerine göre Sağlık Güvencesi Protokollerin Farkındalık Düzeyleri ve Sağlık Güvencesi Protokollerinden Yararlanma Şartları Hakkındaki Bilgi Düzeyleri farklıdır. H1. Katılımcıların eğitim düzeylerine göre Sağlık Güvencesi Protokollerin Farkındalık Düzeyleri ve Sağlık Güvencesi Protokollerinden Yararlanma Şartları Hakkındaki Bilgi Düzeyleri farklı değildir. Çalışma amatör sporcuların sağlık güvenceleri hakkındaki farkındalık düzeyleri ile ilgili literatüre katkı sunacağı için önemlidir. Çünkü konunun literatürde istenilen düzeyde ele alınmadığı gözlemlenmektedir. Öner’in (2011) konuyu yasal tanımlar çerçevesinde ele alırken Amcaoğlu’nun (2015) profesyonel sporcuların sağlık güvenceleri hakkındaki farkındalık düzeylerine odaklandığı görülmektedir. Çalışmanın literatüre katkı sunacağı diğer bir husus sağlık konusundaki yasal farkındalık kavramının etraflıca ele alınacak olmasıdır. Yasal farkındalık kavramı dünya literatürüne girmiş çok yeni bir kavramdır ve Türkiye’de henüz istenilen ölçüde irdelenmemiştir. Çalışmanın üçüncü ve en önemli tarafı ise amatör sporcularda sağlık güvenceleri hakkında farkındalık oluşturmaktır. Bu yasal farkındalığın oluşturmasının sağlık güvencesi altındaki bireylerin spor yaparken ki motivasyonlarını daha da artıracağı değerlendirilmektedir. Özellikle amatör sporcuların spor yaparken ki muhtemel yaralanmalarına ve sakatlanmalarına karşı Sağlık Bakanlığı ile Gençlik ve Spor Bakanlığı arasında imzalanan protokolün tanıtılmasına ve uygulanmasına katkı sunacağı gibi protokolün gerekçesinde ortaya konan sporcunun desteklenmesi fonksiyonu da yerine getirilmiş olacaktır. 5 Çalışma Bursa ilinde ve dövüş sporları alanında faaliyet gösteren amatör sporcuları kapsamaktadır. Yaralanmaların ve sakatlanmaların sıkça rastlanabileceği bu spor dallarında faaliyet gösteren bireylerin ortaya koyacakları farkındalık düzeylerinin Türkiye geneli için ipuçları verebileceği düşünülmektedir. Çalışmada alan araştırmasına geçmeden önce konunun tam olarak anlaşılabilmesi için kavramsal açıklamalara yer verilmiş ve kanunu düzenlemeler etraflıca izah edilmiştir. Çalışmanın sonuç ve öneriler bölümünde ise elde edilen veriler yeniden yorumlandıktan sonra gelecekte amatör sporcuların daha güvenli bir şekilde spor yapmalarına olanak sağlaması adına öneriler listelenmiştir. 6 2. BÖLÜM Kavramsal Analiz 2.1. Spor ve Sporcu Kavramı 2.1.1. Spora Genel Bakış Spor terimi, genellikle insanın fiziksel faaliyetleri ile ilgili olan hareket, oyun ve rekabet biçimlerini özetlemektedir. Fakat bu fiziksel faaliyetler rutin yapılan işlerin dışında kalan ve spordan murat edilen gayelere ulaşmak için belli kurallara ve tekniklere uyarak gerçekleştirilen davranışları kapsamaktadır. Örneğin iş gereği yük taşınması, askeri eğitimler ya da mal üretiminde ortaya konan fiziksel faaliyetler bu kapsama girmemektedir. Spor özünde rekabetçi bir anlayışı barındırmaktadır ve hemen her spor dalında bireysel ya da takım halinde yarışlar düzenlenmektedir. Yarışlar ise genellikle belirli kabiliyetlerin sergilenmesi üzerine kategorize edilmiştir. Dama, briç ve satranç gibi okul oyunlarının da spor faaliyetleri kapsamında değerlendirilmesi ve her gün daha kurumsallaşması spor kavramına yeni anlam katmaktadır. Türkiye’de faaliyet gösteren “Tüm Akıl ve Zekâ Oyunları Federasyonu” (TAZOF) hazırlamış olduğu yönetmelikte bu tür etkinliklere katılan bireyleri sporcu olarak tanımlamaktadır. Hatta global düzeydeki en üst çatı organizasyonun kendisini Uluslararası Akıl Sporları Birliği (International Mind Sports Association: IMSA) olarak tanımlaması manidardır. Sporun türü ve spor yapmanın düzeyi ne olursa olsun her bireyin spor faaliyetlerine katılmasının psikolojik bir alt yapısı vardır. Bu psikolojik yaklaşımlar çeşitli teoriler ile açıklanmaktadır. Ortaya konan çalışmaya açıklama getirmesi açısından önemli bir kaçına aşağıda yer verilmiştir. Birincisi sosyal bilişsel öğrenme teorisidir ki Bandura (1976) tarafından geliştirilmiştir. Sosyal bilişsel öğrenme teorisinde davranışçı öğrenme kuramlarının aksine - işlemcilerin 7 koşullandırılması gibi - özellikle iki bileşen ortaya çıkmaktadır. Bir yandan bireyin, kasıtlı olarak çevresi ile ilgilenen ve böylece insan ve çevrenin etkileşiminden (sosyal bileşen) bir öğrenme süreci geliştiren aktif bir öğrenci olarak görülürken, öte yandan, birey eylemini sadece planlamakla kalmamakta, aynı zamanda bunu yansıtabilmekte ve kendini motive edebilmektedir (bilişsel bileşen). İkincisi sağlık inanç modelidir. Sağlık inancı modeli, 1950'lerde ABD Halk Sağlığı Hizmetindeki sosyal psikologlar tarafından geliştirilmiştir ve sağlık davranışı araştırmalarında en iyi bilinen ve en çok kullanılan teorilerden biri olmaya devam etmektedir. Sağlık inanç modeli, insanların sağlık sorunları hakkındaki inançlarının, spor dâhil her türlü eylemin algılanan yararlarının ve eylemin önündeki engellerin ve öz yeterliliğin, sağlığı teşvik edici davranışa katılımını (veya katılım eksikliğini) açıkladığını göstermektedir (Rosenstock, 1974). Üçüncüsü kendini tanımlama teorisidir. Teorisinin özünde bireyin kendisi vardır ve spor da dahil bir kısım faaliyetlere yönelmesindeki en önemli dürtülerden biri kendini tanımlama arzusudur (Ryan ve Ark., 1997). Dördüncüsü planlı davranış teorisidir ve bireyler spor faaliyetleri de dâhil uzun süreli faaliyetlere planlı bir şekilde girmektedirler ve bu süreç bilinçli bir kararın sonucudur (Ajzen, 1991). Beşincisi insanın sağlık açısından korunma motivasyonudur. Bireysel aktiviteye dâhil olmanın ve orada kalıcı davranış sergilemede önemli olan faktör ortaya konan kar-zarar hesabıdır (Rogers, 1975). Altıncısı koruma motivasyonu teorisidir. Rogers (1975) tarafından geliştirilen bu teoriye göre çevresel faktörler ve edinilen tecrübeler önemlidir. Kişi bir koruma içgüdüsü ile bir faaliyet alanının içerisine girmektedir. Sonuncusu ve en önemlisi spor taahhüt modelidir. Spor taahhüt modeli ise bireylerin belirli spor dallarına katılımlarına devam etme gerekçelerini incelemek için tasarlanmıştır. Bu 8 model, spordaki bağlılığı beş ana faktöre ayırmaktadır. Bu faktörler arasında eğlence düzeyi, katılım alternatifi, kişisel yatırım, sosyal kısıtlamalar ve katılım fırsatları bulunmaktadır. Faktörlerin tamamı, bireylerin belirli bir faaliyete bağlı kalmaları üzerinde farklı etkiler göstermektedir (Scanlan ve Ark., 1993). Ortaya konan modellerden ve teorilerden anlaşıldığı üzere kişi spor faaliyetlerine bilinçli bir şekilde ve belirli bir amaç doğrultusunda katılmaktadır. Bu çerçevede spor faaliyetlerine katılan bireyleri sporcu olarak tanımlayabiliriz. Sporcular ise birçok düzeye bağlı olarak spor faaliyetlerini ya ileri boyutlara taşıyıp profesyonel sporcu olarak devam etmektedirler ya da amatör sporcu olarak faaliyetlerini sınırlı imkân ve çevre dâhilinde sürdürmektedirler. Ancak kanun ve yönetmeliklerin hiçbir yerinde sporcu tanımına rastlanmadığından Türk hukuk sisteminde sporcu kavramından ne anlaşıldığı hala daha belirsizliğini korumaktadır. Yine de burada belirtmek gerekir ki spor dallarından birinde lisans belgesine sahip her birey sporcu olarak tasnif edilebilir. 2.1.2. Profesyonel Sporcular Profesyonel kelimesi birçok dile İngilizceden girmiştir ve dar manada para karşılığı iş yapan kimseler için kullanılan bir kavramdır. Bu çerçevede profesyonel sporcular, sporu bir geçim aracı olarak gören ve ücret karşılığında spor yapan bireyler olarak tanımlanabilir. 2.1.3. Amatör Sporcular Profesyonelliğe karşılık amatör sporcu kavramı her hangi bir maddi karşılık almaksızın, başka motivasyonlar çerçevesinde sportif faaliyetler içerisinde bulunanları ifade etmektedir. Çalışmada sporcu lisansına sahip olan ve profesyonel anlamda spor yapmayan herkes amatör sporcu olarak kabul edilmiştir. Spor Hizmetleri Genel Müdürlüğünün verilerine göre 2018 yılı içerisinde Türkiye genelinde 5’i askeri, 476’sı ihtisas, 896’sı okul, 1.052’si müessese ve 13.399’u kulüp olmak 9 üzere toplam 18.828 adet sportif oluşum bulunmaktadır. Bu rakamların, Türkiye ile yaklaşık aynı nüfusa sahip Almanya ile kıyaslandığında çok düşük seviyede olduğu gözlemlenmektedir. Alman İstatistik Kurumunun 2018 verilerine göre Almanya’da toplam 92.433 sportif oluşum kayıtlı bulunmaktadır. Spor Hizmetleri Genel Müdürlüğünün verilerine göre 2018 yılı içerisinde Türkiye genelinde 3.261.853’ü erkek ve 1.646.102’si kadın olmak üzere toplam 4.907.955 lisanslı sporcu bulunmaktadır. Bu sporculardan 433.849’u erkek ve 261.849’u kadın toplam 695.698 sporcu faal olarak sporculuk hayatını devam ettirmektedir. Türkiye toplam nüfusunun (80 milyon 810 bin kişi) %6’sının lisanlı sporcu olduğu ve faal olarak spor yapanların oranın ise %1’in altında olduğu görülmektedir. Buradan da anlaşılacağı üzere Türkiye genelindeki lisanslı sporcuların yalnızca %14’ü spor hayatını faal olarak devam ettirmektedir. Bu rakamların, yine Türkiye ile yaklaşık aynı nüfusa sahip Almanya ile kıyaslandığında çok düşük seviyede olduğu görülmektedir. Alman İstatistik Kurumunun 2018 verilerine göre Almanya’da yaklaşık 24 milyon sporcunun lisanslı olarak kulüplere kayıtlı olduğu görülmektedir. Çalışmaya konu Bursa ilinde 147.702’si erkek 70.976’sı kadın toplam 218.678 lisanslı sporcu bulunmaktadır. Bunlardan 19.041’i erkek ve 10.281’i kadın olmak üzere toplam 29.322 sporcu faal olarak spor hayatına sürdürmektedir. 2018 nüfusu yaklaşık 3 milyon olan Bursa ilinde ikamet edenlerden %7,3’ünün lisanslı sporcu olduğu ve yaklaşık %1’inin faal olarak spor içerisinde bulunduğu görülmektedir. Buradan da anlaşılacağı üzere Bursa genelindeki lisanslı sporcuların yalnızca %13’ü spor hayatını faal olarak devam ettirmektedir. Bursa ili Türkiye geneli ile kıyaslandığında hem lisanslı hem de faal sporcu oranının Türkiye ortalamasının üzerinde olduğu görülmektedir. Lisanslı sporcular içerisinde faal olanların oranı Türkiye ortalamasının altında bulunmaktadır. 10 Tablo 1 Türkiye Geneli Sporcu Sayıları (2018) LİSANSLI FAAL LİSANSLI FAAL İL ERKEK KIZ TOPLAM ERKEK KIZ TOPLAM SIRALI SIRALI GENEL TOPLAM 3.261.853 1.646.102 4.907.955 433.849 261.849 695.698 4.907.955 695.698 ADANA 84.964 42.373 127.337 12.222 8.179 20.401 127.337 20.401 ADIYAMAN 36.741 13.537 50.278 3.526 2.027 5.553 50.278 5.553 AFYONKARAHİSAR 27.459 15.011 42.470 1.848 1.304 3.152 42.470 3.152 AĞRI 21.670 10.017 31.687 2.490 1.120 3.610 31.687 3.610 AKSARAY 15.841 8.403 24.244 1.750 1.263 3.013 24.244 3.013 AMASYA 21.860 11.846 33.706 2.877 2.195 5.072 33.706 5.072 ANKARA 207.601 97.970 305.571 30.962 20.484 51.446 305.571 51.446 ANTALYA 96.014 55.981 151.995 10.812 8.143 18.955 151.995 18.955 ARDAHAN 7.836 3.934 11.770 1.564 953 2.517 11.770 2.517 ARTVİN 13.673 7.329 21.002 1.229 724 1.953 21.002 1.953 AYDIN 39.860 23.252 63.112 4.786 3.515 8.301 63.112 8.301 BALIKESİR 39.631 21.766 61.397 5.093 3.636 8.729 61.397 8.729 BARTIN 15.378 6.315 21.693 1.626 1.066 2.692 21.693 2.692 BATMAN 26.343 12.829 39.172 2.422 1.033 3.455 39.172 3.455 BAYBURT 6.715 1.373 8.088 768 228 996 8.088 996 BİLECİK 10.657 6.753 17.410 1.022 801 1.823 17.410 1.823 BİNGÖL 12.217 4.473 16.690 1.079 401 1.480 16.690 1.480 BİTLİS 27.602 13.637 41.239 2.838 1.272 4.110 41.239 4.110 BOLU 17.922 9.500 27.422 2.073 1.416 3.489 27.422 3.489 BURDUR 18.340 10.501 28.841 1.489 1.278 2.767 28.841 2.767 BURSA 147.702 70.976 218.678 19.041 10.281 29.322 218.678 29.322 ÇANAKKALE 20.149 13.026 33.175 2.435 1.796 4.231 33.175 4.231 ÇANKIRI 10.761 5.886 16.647 953 675 1.628 16.647 1.628 ÇORUM 27.134 11.717 38.851 2.522 1.519 4.041 38.851 4.041 DENİZLİ 46.319 28.630 74.949 3.943 2.434 6.377 74.949 6.377 DİYARBAKIR 46.473 27.455 73.928 6.115 3.567 9.682 73.928 9.682 DÜZCE 16.849 8.568 25.417 1.868 1.023 2.891 25.417 2.891 EDİRNE 18.312 11.864 30.176 1.711 1.233 2.944 30.176 2.944 ELAZIĞ 23.584 8.576 32.160 2.856 1.273 4.129 32.160 4.129 ERZİNCAN 16.632 6.860 23.492 1.746 911 2.657 23.492 2.657 ERZURUM 44.201 16.451 60.652 7.859 3.005 10.864 60.652 10.864 ESKİŞEHİR 46.669 28.812 75.481 4.552 3.340 7.892 75.481 7.892 GAZİANTEP 74.529 44.119 118.648 5.872 3.065 8.937 118.648 8.937 GİRESUN 17.013 8.130 25.143 2.052 1.386 3.438 25.143 3.438 GÜMÜŞHANE 9.712 4.340 14.052 603 348 951 14.052 951 HAKKÂRİ 9.997 4.404 14.401 681 478 1.159 14.401 1.159 HATAY 60.248 30.716 90.964 5.295 2.528 7.823 90.964 7.823 IĞDIR 12.085 5.220 17.305 1.352 603 1.955 17.305 1.955 ISPARTA 18.670 10.664 29.334 2.405 1.527 3.932 29.334 3.932 İSTANBUL 448.149 207.103 655.252 88.704 53.245 141.949 655.252 141.949 İZMİR 138.731 73.886 212.617 18.266 13.407 31.673 212.617 31.673 KAHRAMANMARAŞ 52.030 19.518 71.548 6.965 3.025 9.990 71.548 9.990 KARABÜK 15.420 8.919 24.339 1.424 966 2.390 24.339 2.390 KARAMAN 15.094 9.718 24.812 2.135 1.518 3.653 24.812 3.653 KARS 9.477 4.088 13.565 715 365 1.080 13.565 1.080 KASTAMONU 17.095 9.126 26.221 1.179 927 2.106 26.221 2.106 KAYSERİ 68.488 32.830 101.318 10.819 5.007 15.826 101.318 15.826 KIRIKKALE 20.849 10.198 31.047 1.903 1.246 3.149 31.047 3.149 KIRKLARELİ 12.228 8.355 20.583 1.210 1.071 2.281 20.583 2.281 KIRŞEHİR 23.292 16.335 39.627 3.672 3.357 7.029 39.627 7.029 KİLİS 9.826 6.014 15.840 812 373 1.185 15.840 1.185 KOCAELİ 111.143 70.270 181.413 14.425 8.421 22.846 181.413 22.846 KONYA 79.328 41.807 121.135 11.612 6.805 18.417 121.135 18.417 KÜTAHYA 20.529 10.677 31.206 2.979 2.043 5.022 31.206 5.022 MALATYA 41.247 19.211 60.458 5.178 2.637 7.815 60.458 7.815 MANİSA 53.121 29.634 82.755 5.425 3.671 9.096 82.755 9.096 MARDİN 27.010 12.010 39.020 2.364 1.044 3.408 39.020 3.408 MERSİN 65.473 33.994 99.467 6.547 4.180 10.727 99.467 10.727 MUĞLA 45.371 25.514 70.885 6.426 5.069 11.495 70.885 11.495 11 MUŞ 12.782 4.656 17.438 964 341 1.305 17.438 1.305 NEVŞEHİR 11.400 7.085 18.485 1.109 908 2.017 18.485 2.017 NİĞDE 16.900 9.101 26.001 2.155 1.517 3.672 26.001 3.672 ORDU 37.823 19.394 57.217 5.222 3.265 8.487 57.217 8.487 OSMANİYE 37.109 16.095 53.204 4.381 1.850 6.231 53.204 6.231 RİZE 21.871 11.649 33.520 2.075 1.077 3.152 33.520 3.152 SAKARYA 34.880 16.794 51.674 4.863 2.552 7.415 51.674 7.415 SAMSUN 63.595 31.479 95.074 10.189 6.116 16.305 95.074 16.305 SİİRT 18.434 6.813 25.247 1.926 655 2.581 25.247 2.581 SİNOP 19.212 10.476 29.688 2.262 1.766 4.028 29.688 4.028 SİVAS 30.409 13.582 43.991 3.254 1.514 4.768 43.991 4.768 ŞANLIURFA 47.552 19.338 66.890 7.693 3.081 10.774 66.890 10.774 ŞIRNAK 17.918 8.914 26.832 1.346 742 2.088 26.832 2.088 TEKİRDAĞ 31.362 16.734 48.096 4.098 2.876 6.974 48.096 6.974 TOKAT 26.132 12.140 38.272 5.513 2.717 8.230 38.272 8.230 TRABZON 32.072 15.247 47.319 3.440 2.241 5.681 47.319 5.681 TUNCELİ 8.433 5.260 13.693 891 706 1.597 13.693 1.597 UŞAK 13.392 6.575 19.967 1.657 946 2.603 19.967 2.603 VAN 31.946 10.772 42.718 4.646 1.764 6.410 42.718 6.410 YALOVA 16.305 8.296 24.601 2.286 1.514 3.800 24.601 3.800 YOZGAT 21.602 11.199 32.801 2.265 1.472 3.737 32.801 3.737 ZONGULDAK 21.460 12.082 33.542 2.517 1.822 4.339 33.542 4.339 GENEL TOPLAM 3.261.853 1.646.102 4.907.955 433.849 261.849 695.698 4.907.955 695.698 Çalışma kapsamında mercek altına alınan dövüş sporlarından karate, taekwondo ve boks sporları uğraşan 25.945’i erkek ve 9.882’si kadın lisanslı toplam 35.827 sporcu bulunmaktadır. Bu rakam Bursa ilindeki toplam lisanslı sporcu sayısının %16’sına denk gelmektedir ki bu veri, oldukça yüksek oranda kişinin dövüş sporları ile iştigal ettiğini ortaya koymaktadır. Bunlardan 4.147’si erkek ve 2.746’sı bayan olmak üzere toplam 6.893 sporcu faal sporcu konumundadır. Buradan da anlaşılacağı üzere Bursa genelindeki lisanslı karate, taekwondo ve boks sporcuların %19’u spor hayatını faal olarak devam ettirmektedir. Görüldüğü üzere dövüş sporlarında bulunan lisanslı sporcuların faal olma oranları Türkiye ve Bursa genelindeki diğer sporculara oranla oldukça yüksektir. 12 Tablo 2 Bursa İlinde Karate, Taekwondo ve Boks Sporcusu Sayıları (2018) LİSANSLI FAAL Federasyon Erkek Kız Toplam Erkek Kız Toplam Karate 10.889 4.147 15.036 1.780 1.123 2.903 Taekwondo 11.983 5.330 17.313 1.833 1.501 3.334 Boks 3.073 405 3.478 534 122 656 Genel Toplam 25.945 9.882 35.827 4.147 2.746 6.893 2.1.4. Dövüş Sporları ve Taşıdığı Riskler Dövüş sporları tarihi süreç içerisinde savaşçıların talimlerinin spor şekline dönüşmesi midir yoksa savaş teknikleri bu spor türlerinden mi esinlenerek geliştirilmiştir bir tartışma konusudur. Ancak mağaralara çizilen figüranlardan dövüş sporlarının çok eski bir tarihe dayandığı görülmektedir. Örneğin İspanyanın doğusunda mağaralara çizilen ve yaklaşık M.Ö. 4000 yıllarına ait olduğu tahmin edilen mağara resimleri bolca dövüş sporu figürleri ile doludur. Aynı izleri antik çağ boyunca Uzak Doğu, Mısır, Yunan ve Roma medeniyetlerinde görmek mümkündür (Hamblin, 2006: 15). Yunan olimpiyatlarında önemli bir yere sahip olan güreş ve cirit atma gibi etkinlikler dönemin savaş talimlerinin spora yansımasının en bariz delileri olarak görülebilir. Yukarıda detaylı bir şekilde verilen koruma motivasyonu teorisinde ifade edildiği üzere yaşanan tecrübeler ve çevresel faktörler bireylerin korunma ihtiyacını tetiklemekte dövüş sporlarına başlamalarında ve devamlılık göstermelerinde etkili olabilmektedir. Zamanla elde edilen başarılar ve kaydedilen gelişmeler bireyleri amatör düzlemden profesyonel düzleme taşıyabilmektedir. Dövüş sporlarını farklı şekilde kategorize etmek mümkündür. Dövüş sporlarının, bireylerin fiziksel, zihinsel, duygusal ve ruhsal sağlıklarına pozitif katkı sunduğu değerlendirilmektedir (Weiser ve Ark., 1995). Dövüş sanatlarındaki sistematik uygulama sayesinde, bir insana güç, dayanıklılık, hız, esneklik, hareket koordinasyonu sağladığı gibi fiziksel zindeliğini de artırmaktadır (Ashleigh ve Paloma, 2018). Yapılan bir çalışmada dövüş 13 sporlarının yukarıda sıralı faydaları sağladığı gibi çocukları suçtan uzak tuttuğunu da saptamıştır (Trulson, 1986). Dövüş sporları kullandıkları tekniklere göre farklı şekilde kategorize edilmekte ve isimlendirilmektedir. Vücut bölgesine göre yaralanmalar, dövüş sporlarının kendine özgü bu teknik ve kurallarına bağlıdır. Örneğin üst ekstremiteler judo sporunda daha fazla iken alt ekstremiteler taekwondo sporunda daha yaygındır. Yine kafa ve yüz lekeleri boks ya da karate sporunda daha çok sık rastlanan bir durumdur. Yaralanma sıklığı mutlak yaralanma sayısı dikkate alındığında kızlarda erkeklerden daha düşüktür. Ancak, yaralanmaya maruz kalma oranı dikkate alındığında kızların yaralanma oranları daha yüksektir. Yine yaralanma riski faktörleri yaş, vücut ağırlığı ve maruz kalmayı içermektedir (Piete, 2005). Zetaruk ve arkadaşları (2005) yapılan bir çalışmada bir yıllık antrenman süresince meydana gelen sakatlanma sayılarında dövüş sporunun çeşidine göre değişiklik gözlemlenmiştir. Bu oranlar taekwondoda % 59 aikidoda % 51 kungfuda % 38 karatede % 30 ve taichide % 14 olarak tespit edilmiştir. Tekvandoda karateye göre üç kat artmış yaralanma riski ve çoklu yaralanma belirlenmiştir. 18 yaş üzeri sporcuların yaşça küçük olanlarda daha fazla yaralanma riski altında oldukları tespit edilmiştir. En az üç yıllık deneyime sahip dövüş sporcularının, daha az deneyimli öğrencilere göre yaralanmaya devam etme olasılıklarının iki katı olduğu bulunmuştur. Antrenman sayısı arttıkça yaralanma ihtimalinin de arttığı görülmüştür. Daha önceki araştırmalara göre, dövüş sporlarını uygulamaktan kaynaklanan bazı yaralanma risklerinin gereksiz ve önlenebilir olduğunu ortaya koymaktadır (Oler, 1991). Bu yaklaşım da anlaşıldığı üzere dövüş sporları çerçevesinde meydana gelen yaralanmalar sporcuların sürekli bir şekilde sağlık riski altında olduklarını göstermektedir. Örneğin dövüş sporları üzerine yapılan geniş bir ankette 24.112 yaralı tespit edilmiştir. En sık yaralanan bölgeler uyluk, bacak ve parmaklar olduğu görülmüştür. Kontüzyonlar, burkulmalar ve kasılma 14 en sık görülen yaralanma tipi olmuştur. Yaralanmaların çoğu daha az deneyimli kişilerde meydana geldiği ve uzmanlık ve eğitim arttıkça yaralanma sayısı azaldığı tespit edilmiştir. Sadece 47 ciddi yaralanma kaydedilmiş ki bu aranda 500 yaralanmada 1 oranına denk gelmektedir. En ciddi yaralanmalar, özellikle kafa travmaları, uygulamaya yönelik antrenmanlarda ve turnuvalarda meydana gelmiştir (Birrer ve Birrer, 2017). Dövüş sporlarında meydana gelen yaralanmalara diğer sporlar ile kıyaslandığında yaralanma sayısının daha fazla olduğu ancak yaralanma düzeyinin diğer sporlara oranla daha az şiddetle olduğu görülmektedir. Örneğin üniversite çevresinde faaliyet gösteren ve 1 yıl içerisinde öğrencilerin%94'ünün sportif faaliyete katıldığı bir çalışmada tıbbi müdahale gerektiren yaralanmalar da dâhil olmak üzere yaralanma oranı 40.2olarak gerçekleşmiştir. Erkeklerin katıldığı en yaygın 5 spor basketbol, hokey, futbol, snowboard ve futbol, bayanların katıldığı en yaygın 5 spor basketbol, dans, voleybol, snowboard ve futbol olarak tespit edilmiştir. Yaralanmalardan hastanenin acil servisine başvuru ile sonuçlanma oranı %8.1, sporda zaman kaybına neden olan yaralanma oranı%49.9 ve bilinç kaybıyla sonuçlanan yaralanma oranı%9.3 olarak gerçekleşmiştir. Yaralanmaların en büyük oranı basketbol, hokey, futbol ve snowboardda gerçekleşti. En çok yaralanan ilk 5 vücut bölgesi ayak bileği, diz, kafa, sırt ve el bileği şeklinde olmuştur. En hafif yaralanma tipi burkulma, büzülme, sarsıntı, kırık ve kas gerilmesi şeklinde meydana gelmiştir. Yaralanmaların% 49'unun doğrudan temasla ilişkili olduğu belirlenmiştir (Emery, 2006). Bu çalışmadan da anlaşıldığı üzere doğrudan temas en önemli sakatlanma nedeni ve dövüş sporları genel itibari ile doğrudan teması içermektedir. Bu nedenle dövüş sporlarında diğer spor dallarına nazaran yaralanma şiddeti çok fazla olmasa da yaralanma sıklığı oldukça fazladır. Bütün bu veriler dövüş sporcularının sosyal güvence altında olmaları gerektiğini açıklamaktadır. 15 2.2. Sosyal Güvenlik Hakkı (Sağlık) Sosyal devlet anlayışına sahip bütün ülkelerde bir sosyal güvence olarak sağlık bireylere tanınan önemli bir haktır ve devletler için de bir ödevdir. Bu paralelde denilebilir ki sosyal güvence, aynı topraklar üzerinde yaşayan bireylerin hayatın olağan şartları içerisinde doğabilecek risklere karşı insanların kendilerini güvenceye alma isteklerinin bir ürünüdür (Güzel ve Okur, 2002). Dar manada muhtemel risklerin zararlarından bertaraf olma güvencesi olarak tanımlanan sosyal güvenlik, kanunlarla çerçevesi çizilen bir tedbirler bütünüdür (Alper, 2000).Sosyal güvenlik geniş manada Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) tarafından “halkın, hastalık, işsizlik, yaşlılık, ölüm sebebiyle, geçici veya sürekli olarak kazançtan yoksun kalması durumunda düşeceği yoksulluğa karşı, tıbbi bakımdan dolayı, çocuk sayısının artması ve analık halinde korunmasına ilişkin genel önlemler sistemi” olarak tanımlanmıştır (Tuncay, 2002). Sosyal güvenliğe konu sosyal riskler mesleki, fizyolojik ve sosyoekonomik olmak üzere üç başlık altında toplanabilir. Mesleki riskler, başta RG 30.06.2012 tarih ve 28339 sayılı 6331 No’lu “İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu” ilgili yönetmelik hükümleri olmak üzere yasal metinlerde yer alan riskleri kapsamaktadır. Bütün bu yasal düzenlemelerin ve sosyal güvenlik hükümlerinin amacı çalışanlara çalışma esnasında ihtiyaç duydukları güvenli ve konforlu mesai şartlarını temin etmek ve süreli ya da süresiz şekilde iş yapabilme kabiliyetlerinin ortadan kalkması durumunda gelecek hayatlarını güvence altına almaktır (Güzel ve Ark., 2009). Ortaya konan çalışmaya konu amatör sporcular tanımları gereği bu tasnifin dışında bulunmaktadırlar. İkinci önemli grup sosyal riskler çalışma hayatı dışında gelişebilecek ve bireylerin hayatlarını idame ettirmelerini olumsuz yönde etkileyecek gelişmelerdir. Bu risklerin başında hastalıklar ve sakatlanmalar gibi sağlık sorunları gelmektedir. Sosyal güvenlik, "sosyal risk" olarak nitelendirilen çeşitli olayların sonuçlarına karşı korunma olarak değerlendirildiğinde sağlık sorunu frekans değeri yüksek bir risk olarak karşımıza çıkmaktadır ve gerçekleşmesi durumunda telafisi güç sonuçlar doğurabilmektedir (Tuncay ve Ekmekçi, 2008). 16 Sosyoekonomik riskler ise başta işsizlik ve olmak üzere makro düzeyde gelişip mikro düzeyde etkileri olan riskleri içermektedir (Tuncay ve Ekmekçi, 2008). Bu risk grubu spor yapan bireyleri doğrudan etkilemese de dolaylı olarak etkilemektedir. Özellikle ekonomik problemlerin beraberinde getirdiği bir kısım faktörler (uygun olmayan spor alanları, yetersiz ekipman vs.) sporcuların yaralanmalarına ve sakatlanmalarına neden olabilmektedir. Hatta sosyoekonomik duruma bağlı olarak gelişen sosyokültürel yaklaşımların dahi sporda yaralanmalarda etkili olduğu saptanmıştır (Loland ve Ark., 2006) 2.2.1. İlgili Kanuni Düzenlemeler Sosyal güvenlik, daha önce toplumlarda var olan sosyal dayanışma metotlarının kurumsallaşması olarak görülebilir. Sosyal güvenliğe ilişkin düşüncelerin ilk geçtiği yasa hükmündeki metin 1793 tarihinde kabul edilen “İnsan Hakları Evrensel Bildirisi” olmuştur. Bildiride her ne kadar bir takım devlet yardımlardan yararlanmanın tüm vatandaşların hakkı olduğu vurgulanmışsa ilk somut adımlar ancak 19. Yüzyıla doğru atılmıştır (Güzel ve Okur, 2002).Sosyal güvenlik alanında ilk yasal düzenleme Almanya tarafından yapılmıştır. Ottovon Bismarck yönetimi altındaki Almanya'da 1883 yılında sağlık sigortası, 1884 yılında kaza sigortası ve 1889 yılında yaşlılık ve maluliyet ile ilgili olarak düzenlemeler yapılmıştır. Bu yasa örnekleri daha sonra bütün Avrupa’ya ve Dünyaya yayılmıştır (Tuncay, 2002). Türkiye’de sosyal güvenliğe ilişkin yasal düzenlemelerin kökleri Osmanlıya Devletine kadar uzanmaktadır. Bugün ki halini alan sosyal güvenlik anlayışı çeşitli dönemlerden geçmiştir. Osmanlı son döneminde başlayan sosyal güvenlik alanındaki reformlar cumhuriyetin ilk yıllarında da devam etmiştir. 1961 Anayasası ile sosyal güvenliğin tüm vatandaşların hakkı ve devletin ödevi olduğu vurgulanarak anayasal bir güvence getirilmiştir (Alper, 2000). 1982 Anayasasının 60. Maddesi de “herkes sosyal güvenlik hakkına sahiptir” ibaresi ile aynı paralelde düzenleme içermektedir. 17 Sporcuların sağlık güvencesi cumhuriyetin kurulduğundan günümüze kadar birçok şuraya ve kalkınma programlarına konu olmuşsa da, konunun profesyonel sporcularla sınırlı kalması ve amatör sporcuların tartışmalara dâhil edilmemesi düşündürücüdür. Yine Anayasanın 59. Maddesinde geçen “devlet başarılı sporcuyu korur” ibaresi yapılan bir çalışmada kritize edilmekte ve bu ibareden amatör sporcuların koruma dışında tutulduğunun anlaşılabileceği “devlet sporcuyu korur ve destekler” şeklinden değiştirilmesinin daha uygun olacağı değerlendirilmektedir (Can, 1991). 31.05.2006 tarihinde düzenlenen 5510 sayılı “Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu” sağlık sorunlarını konu alan birincil yasal düzenlemedir ve spor esnasında yaşanacak muhtemel yaralanmalar ya da sakatlanmalar sonrası tedavi imkânlarını da bünyesinde barındırmaktadır. Bu yasal düzenlemenin amacı “sosyal sigortalar ile genel sağlık sigortası bakımından kişileri güvence altına almak; bu sigortalardan yararlanacak kişileri ve sağlanacak hakları, bu haklardan yararlanma şartları ile finansman ve karşılanma yöntemlerini belirlemek; sosyal sigortaların ve genel sağlık sigortasının işleyişi ile ilgili usul ve esasları düzenlemektir” (Madde 1). Madde 2’de düzenlendiği üzere yasa hükümleri “sosyal sigortalar ile genel sağlık sigortasından yararlanacak kişileri, işverenleri, sağlık hizmeti sunucularını, bu Kanunun uygulanması bakımından gerçek kişiler ile her türlü kamu ve özel hukuk tüzel kişilerini ve tüzel kişiliği olmayan diğer kurum ve kuruluşları” kapsamaktadır. Kapsamdan da anlaşıldığı üzere bir sporcu amatör de olsa anılan güvenlik şemsiyesi altına girdiği zaman spor esnasında yaşadığı bir sağlık sorunu nedeni ile tedavi imkânına kavuşabilmektedir. Sigortalı kişi ise “kısa ve/veya uzun vadeli sigorta kolları bakımından adına prim ödenmesi gereken veya kendi adına prim ödemesi gereken kişi” olarak tanımlanmaktadır. Kısa vadeli sigorta kolları “iş kazası ve meslek hastalığı, hastalık ve analık sigortası” kapsarken, 18 uzun vadeli sigorta kolları “malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortasını” kapsamaktadır. Kanunda genel sağlık sigortası da tanımlanarak, “kişilerin öncelikle sağlıklarının korunmasını, sağlık riskleri ile karşılaşmaları halinde ise oluşan harcamaların finansmanını sağlayan sigortayı” ifade ettiği belirtilmiştir. Bu çerçevede sigortalı olmanın çerçevesi ise kanunun 60 numaralı maddesinde listelenmiştir (Madde 3). Madde 60 genel sağlık sigortalısı olmanın koşullarını etraflıca düzenlemiştir. Bu düzenleme bir bütün halinde incelendiğinde Türkiye’de ikameti olan her bir bireyin genel sağlık sigortası şemsiyesi altına girmesi esas alınmıştır. Türk vatandaşlarının genel sağlık sigortası şemsiyesi altına alınması ise üç başlık altında toplanmıştır. Birinci grup sigortalı olarak çalışanlardan oluşmaktadır. Her hangi bir iş kolunda çalışan ve sigorta primleri ödenen herkes otomatik olarak genel sağlık sigortasına dâhildir. Kanun bu kapsama giren sigortalıları 4. Maddesinin a, b ve c bentlerinde detaylandırmıştır. Profesyonel sporcular yaptıkları iş karşılığında ücret aldıkları için bu kapsam dâhilinde sigortalanmaktadırlar. İkinci grup sigortalılar isteğe bağlı sigortalılardır. Bu grupta yer alan sigortalılar maddi durumları yerinde olan ve her hangi bir iş kolunda memur ya da işçi olarak çalışmayan kişilerin isteğe bağlı olarak sigorta yaptıranları kapsamaktadır. Üçüncü grup sigortalılar ise ilk iki grup içerisinde tasnif edilemeyen ve maddi olanakları kanuni sınırlar altında olanları kapsamaktadır. Bu düzenlemeye göre “harcamaları, taşınır ve taşınmazları ile bunlardan doğan hakları da dikkate alınarak, Kurumca belirlenecek test yöntemleri ve veriler kullanılarak tespit edilecek aile içindeki geliri kişi başına düşen aylık tutarı asgari ücretin üçte birinden az olan vatandaşlar ile gelir tespiti yapılmaksızın genel sağlık sigortalılığı ya da bakmakla yükümlü olduğu kişi bulunmayan Türk vatandaşlarından 18 yaşını doldurmamış çocuklar” hiçbir ücret ödemeksizin genel sağlık sigortası şemsiyesi altına alınırlar. Öğrenimi devam edenlerden lise düzeyindeki öğrenciler için 20 yaşına kadar ve 19 üniversite düzeyindeki öğrenciler için de 25 yaşına kadar her bir birey otomatik olarak genel sağlık sigortası kapsamındadır. “Dünya Olimpiyat ve Avrupa Şampiyonluğu Kazanmış Sporculara ve Bunların Ailelerine Aylık Bağlanması Hakkında Kanun hükümlerine göre aylık alan kişiler” de bu çerçevede genel sağlık sigortasına dâhildirler. Genel sağlık sigortasının kapsamı Türk vatandaşı olamayıp da Türkiye’de yaşayanlara da genişletilerek bir sosyal devlet anlayışı içerisinde Türkiye toprakları üzerinde yaşayan herkesin sigortalı olmasının önü açılmış ve sigortalı olma şartları kolaylaştırılmıştır. Bütün bu düzenlemeler bir bütün halinde incelendiğinde Türkiye Cumhuriyeti Devleti tam bir sosyal devlet sorumluluğu içerisinde hareket ettiği ve ülke sınırları içerisinde yaşayan herkesi genel sağlık sigortası şemsiyesine almaya çalıştığı görülmektedir. Bütün bu kolaylıklara rağmen vatandaşların genel sağlık sigortası dışında kalmaları ancak kanun farkındalık farkı ile açıklanabilir. Genel sağlık sigortası başlangıcı olarak sigortalı çalışanlar ve isteğe bağlı olarak sigortalananlar için tescil edildikten hemen sonra ve üçüncü grup içerisinde yer alıp maddi durumu yerinde olmayanların ise mali durumlarının Kurumca tescilinden itibaren sigortalı sayılırlar (Madde 61). Kanunun 2. Bölümünde genel sağlık sigortası dâhilinde bulunanların sahip oldukları haklar ve sunulan hizmetler listelenmiştir. Düzenlemeye göre her bir sigortalı hem koruyucu sağlık hizmetlerinden hem de hastalanmaları ya da yaralanmaları durumunda “ayakta veya yatarak; hekim tarafından yapılacak muayene, hekimin göreceği lüzum üzerine teşhis için gereken klinik muayeneler, laboratuvar tetkik ve tahlilleri ile diğer tanı yöntemleri, konulan teşhise dayalı olarak yapılacak tıbbî müdahale ve tedaviler, hasta takibi ve rehabilitasyon hizmetleri, organ, doku ve kök hücre nakline ve hücre tedavilerine yönelik sağlık hizmetleri, acil sağlık hizmetleri, ilgili kanunları gereğince sağlık meslek mensubu sayılanların hekimlerin kararı üzerine yapacakları tıbbî bakım ve tedavi” hizmetlerinden yararlanabilir (Madde 63). 20 Görüldüğü üzere yasal düzenleme ile bütün sigortalılara geniş bir sağlık imkânı sunulmuştur ve ile amatör düzeyde spor yaparken ortaya çıkabilecek yaralanmaları ve sakatlanmaları da kapsamaktadır. Kapsam dışında tutulan sağlık hizmetleri incelendiğinde genellikle estetik amaçlı yapılan müdahalelerin ve alternatif tıp uygulamalarının kapsam dışında tutulduğu görülmektedir (Madde 64). Başta protez ameliyatları olmak üzere genel sağlığa ilişkin müdahalelerin hizmet kapsamı içerisinde olması sporcuların ister profesyonel olsun ister amatör olsun spor anında yaşadıkları her türlü yaralanma ve sakatlanmalar genel sağlık sigortası kapsamındadır ve önemli bir sağlık güvencesidir. Genel sağlık sigortası kapsamına girmeyen amatör sporculara ilişkin Gençlik ve Spor Bakanlığı ile Sağlık Bakanlığı arasında 10 Mayıs 2013 tarihinde bir protokol imzalanmış ve amatör sporcuların hastalanma ya da sakatlanma durumlarında sağlık güvencesinden yararlanması amaçlanmıştır. Protokol toplam 13 maddeden oluşmaktadır. Protokolün sadece amatör sporcuları kapsaması profesyonel sporcuların sigortaya esas primlerinin yatırılıp genel sağlık sigortası kapsamında değerlendirilmesinden dolayıdır. Ancak protokol genel sağlık sigortası kapsamındaki amatör sporcuları da kapsamamaktadır. Bu nedenle sporcu tanımı yapılırken “sosyal güvenlik kuruluşlarının sağlık yardımından faydalanamayan lisanslı faal sporcu” denilmiştir. Kişinin faal sporcu sayılması için lisansının yılı içerisinde vizeli olması gerekmektedir. Amatör sporcular için diğer bir sağlık güvencesi imkânı özel sağlık sigortalarıdır. RG 23.10.2013 tarih ve 28800 sayılı Özel Sağlık Sigortaları Yönetmeliği kapsamında hizmet veren özel sağlık sigortalarından tüm bireyler gibi amatör sporcular da yararlanabilmektedir. 21 2.3. Yasal Farkındalık Çalışmada amatör seviyede spor yapan bireylerin sağlık güvenceleri hakkındaki düzeylerinin en iyi şekilde yasal farkındalık kavramı ile açıklanabileceği değerlendirilmektedir. Çünkü bazen toplumsal hukuk eğitimi olarak adlandırılan yasal farkındalık, bireylerin yasayı içeren konulara odak noktalarını ölçmekte ve bu çerçevedeki ilgi düzeyleri ile ilgilenmektedir. Yasal farkındalık, yasal kültür bilincinin oluşmasına yardımcı olduğu gibi, yasaların oluşumuna birey olarak katkı sunmayı da desteklemektedir. Uygulanan bir dizi faaliyetlerle kamuoyunda hukuka ve adalet sistemine ilişkin kamuoyu farkındalığı ve becerileri geliştirilebilmektedir. Ortaya konan bu çalışmanın bir amacı da bu çerçevede amatör sporcularda bir bilinç oluşmasına yardımcı olmak bu yasal farkındalığı yaygınlaştırmaktır. Çünkü amatör sporcular sportif aktiviteyi profesyonel düzeyde yapmadıkları için her hangi bir sigorta kapsamında bunmamaktalar ve sürekli bir şekilde sakatlanma riski ile karşı karşıya bulunmaktadırlar. Oysa bütün bireyler gibi amatör sporcular da yasaların meşruiyetini oluşturan örgütsel ekosistemin bir parçası olarak hareket etmektedirler (Marshall, 2005). Bu çerçevede verilen eğitimler ve bilinçlendirme çalışmaları bir hukukçunun analizi ya da bir hukuk öğrencisinin hukuk dersi dışında kalan faaliyetleri içermektedir. Başka bir deyişle eğitimden ziyade bilgilendirme faaliyetlerini kapsamaktadır (McDonald, 1998). 2.3.1. Kavramsal Açıklama Bireyin yasal haklarını bilmesi yasal bilincin bir parçasıdır. Yasal bilinç, halkın üyeleri arasında, hukukun ve yasal kurumların kendilerine yönelik tutumlarıyla birlikte farkındalık anlamına gelen toplumsal bir terimdir. İnsanların günlük işleriyle ilgili olarak hukuka ekledikleri önemi ya da hukukun onların olağan hayatlarına etkisini anlamaya yardımcı olmaktadır. Bir taraftan hukukun bütün taraflarını içine alan popüler bir kültürü ifade ederken 22 (Podlas 2006), diğer taraftan davranışların çerçevesini çizen ya da hukuktan beklentileri özetleyen bir yaklaşımdır (Cover, 1983). Amerikan Barolar Birliği, yasal farkındalığı, kanunun özü, yasal süreç ve mevcut yasal kaynaklar hakkında eleştirel yargılarda bulunabilme ve yasal sistemi etkin bir şekilde kullanma ve iyileştirme stratejilerini belirleme yeteneği olarak tanımlamaktadır (American Bar Association, 1989). Aynı paralelde Kanada Barosu yasal bağlamda kullanılan sözcükleri anlama, onlardan sonuç çıkarma ve daha sonra bu sonuçları harekete geçmek için kullanma olarak tanımlamaktadır (Canadian Bar Association, 1992). Bilder (1999) yasal farkındalığı işlevsel bir beceri olarak görmekte ve her bireyin içinde bulunduğumuz çağ içerisinde bir avukat gibi olmasa da belirli bir bilinç seviyesinde davranması gerektiğini belirtmektedir. Yasal farkındalığı bir metafor olarak değerlendiren anlayış ise edinilen bilgi ve varılan anlayış arasında bazı paralellikler önermektedir (Manley-Casimir ve Ark., 1989). Tanımlardan da anlaşılacağı üzere bireylerin sosyal hakları (sağlık dahil) ve sorumlulukları ile ilgili farkındalıkları aynı zamanda kanunun kendine tanıdığı hakları bilmesi ve yorumlayabilmesi yetisidir. Örneğin Muhanga (2015) üniversite personelinin yasal hak ve ödevleri hakkındaki bilinç seviyelerini ölçerken bireylerin bu çerçevedeki bilgilerini yasal farkındalık olarak yorumlamıştır. Bütün bu değerlendirmeler çerçevesinde ve geniş bir zaviyeden yasal farkındalığı bireylerin yasaları okuyabilme, anlayabilme, yorumlayabilme ve ihtiyaçları doğrultusunda kullanabilme yetisi olarak tanımlayabiliriz. 2.3.2. Yasal Farkındalığın Önemi Yasanın ortaya konması kadar yasanın topluma haberdar edilmesi ve anlaşılır kılınması da önemlidir. Yasal farkındalık araştırmacısı Anoop Kumar, yasalardan bazen istenen muradın alınamamasını yasanın bireyler tarafından doğru bir şekilde okunamamasına bağlamaktadır (Kumar, 2013). Yasal farkındalık, insanları her seviyede adalet, hesap verebilirlik ve etkili 23 çözümler talep etme konusunda yetkilendirmektedir. Yasal ihtiyaçlar ise her zaman akut olarak ortaya çıkmaktadır. Çünkü normal zamanlarda bireyler yasanın öngördüğü kriz durumlarını önemsememektedirler. Bu, yasal duyarsızlık sıkıntıların derecesini ve ortaya çıktığı andaki zorlukların etkisini büyütmektedir (Canadian Bar Association, 1992). Yasal farkındalık insanların kanuni metinlerle barışık olmasını sağlar ve bu gerçekleşmediği takdirde bireyler kanundan yardım alamayan konuma düşebilirler. Düşük yasal farkındalık düzeyi denebilir ki insanların haklarına erişimini engelleyebilir. Bireylerin yasal farkındalık seviyelerini kısıtlamak esasında onları haklarından mahrum etmek olduğu gibi sorumluluklarından da uzaklaştırmaktır (Preber, 2014). Yasal farkındalık bir bütün halinde değerlendirildiğinde bireye kendine tanınan hakları öğrenmesini, etüt etmesini ve sorumluluklarının çerçevesini bilmesini öğretmektedir. Yasal farkındalık bir özgüven aşılamasıdır. Yasal bilinçsizlik ise bireye içinde bulunduğu toplum içerisinde başkalaşmayı çağrıştırdığı gibi sahip olduğu haklardan da mahrumiyet anlamına gelmektedir. 24 3. BÖLÜM Yöntem Araştırmada kullanılan modellerin yer aldığı bu bölümde öncelikli olarak araştırmaya katılan grup özetlendikten sonra veri toplamada esas alınan yöntemler açıklanmıştır. Araştırmada kullanılan analizler hakkında açıklayıcı bilgilere yer verildi. 3.1. Araştırma Modeli Amatör dövüş sporcularının sosyal güvenlikleri ile ilgili farkındalıklarının belirlenmesinin amaçlandığı bu tanımlayıcı çalışmada iki veya daha çok değişken arasında herhangi bir farkındalığın olup olmadığını varsa derecesini belirlemeyi amaçlayan (Karasar, 2013) ilişkisel tarama modeli kullanıldı. 3.2. Araştırma Grubu Araştırmanın evrenini, dövüş sporlarından taekwondo, karate ve boks alanında faaliyet gösteren Bursa ilindeki faal sporcular oluşturmaktadır. Gönüllülük esasına göre toplam 250 sporcu araştırmaya katıldı. Katılımcıların 142 kişisi (%57) erkek,108 kişisi (%43) kadın sporculardan oluşmaktadır. 3.3. Veri Toplama Yöntemi Araştırmada kullanılan anket formları internet ortamına atılarak ve yüz yüze görüşme şeklinde katılımcılara ulaştırıldı. Anketler araştırmacı tarafından 2018 yılı içerisinde Bursa ilinde faaliyet gösteren amatör dövüş sporcularından toplandı. Çalışmada daha önce profesyonel sporcuların sosyal güvenlik konusundaki farkındalıklarını ölçmek için geliştirilen ölçek kullanıldı (Amcaoğlu, 2015). 25 3.4. Verilerin Analizi Verilerin analizi konusunda; tanımlayıcı istatistikler frekans, yüzde, ortalama, standart sapma değerleri ile sunuldu. Çalışmada iki evre gruplar için bağımsız t testi analizi ve Üç evre grubun karşılaştırılmasında Varyans analizi (ANOVA) testi kullanıldı. Farklı olarak tespit edilen grupların farklılığının incelenmesi amacı ile Sidak testi yapıldı. Çalışmada 0,05'den küçük p değerleri istatistiksel olarak anlamlı kabul edildi. Analizler SPSS 22.0 paket programı ile yapıldı. Güvenilirlik ve geçerlilik Anket çalışmasında sporcuların sağlık güvencesi algı düzeylerinin ölçülmesi ile ilgili 14 adet ifadeden oluşan ölçeğin güvenilirliğinin Co. Alpha katsayısı 0,89 olduğu tespit edildi. Elde edilen katsayı ölçeğin oldukça yeterli sayılacak kadar güvenilir olduğunu göstermektedir. Güvenilirlik analizinin ardından yapı geçerliliğinin test edilmesi amacı ile 14 adet ifadenin bulunduğu ölçeğe faktör analizi uygulaması yapıldı. Faktör analizi sonucunda 2 adet alt boyut tespit edildi. Bu boyutlar Sağlık Güvencesi Protokollerinin Farkındalık Düzeyleri (1,2,3,4,5), Genel Sağlık Sigortası Farkındalık Düzeyi (6,7,8,9,10,11,12,13,14)boyutları olarak adlandırıldı. Faktör analizinde hesaplanan KMO örneklem yeterlilik katsayısı 0,87 olarak tespit edildi. Katsayı yapılan 250adet anketin faktör yapısını orta koymak için yeterli olacağının göstergesidir. Ayrıca faktör yapılarının anlamlılığının test edildiği Bartlet küresellik testi sonucuna göre (p=0,001, p<0,05) elde edilen boyutlar yapısal geçerlidir. 26 Tablo 3 Güvenilirlik ve Geçerlilik Analizleri Faktör Açıklanan İç İfadeler Yükü Varyans Tutarlılık Bağlı olduğunuz kulüp / federasyonunuz “Sporculara Sağlık 0,74 Güvencesi Protokolü” hakkında sizi bilgilendirdi mi? 10 Nisan 2013 tarihinde Gençlik ve Spor Bakanlığı ve Sağlık Bakanlığı arasında yapılan ve 10 Mayıs 2013 tarihinde 0,56 yürürlüğe giren "Sporculara Sağlık Güvencesi Protokolü"nden 25% 0,81 haberdar mısınız? Sağlık güvencesi protokollerinden hiç faydalandınız mı? 0,75 Sporcuların sosyal güvencelerini yeterli buluyor musunuz? 0,61 Sporcu olarak sosyal güvenceleriniz hakkında bilgi seviyenizi 0,48 yeterli buluyor musunuz? SGK kanununa göre sigortalı olan kişinin/sporcunun iş kazası halinde sporcunun eş ve çocuklarına ya da geçindirmekle 0,64 yükümlü olduğu ana ve babasına gelir bağlandığını biliyor musunuz? SGK kanununa göre sigortası olan kişiye/sporcuya iş kazası 0,74 halinde sağlık yardımının yapılacağını biliyor musunuz? SGK kanununa göre sigortası olan kişiye / sporcuya iş kazası halinde sporcuya geçici ya da sürekli iş göremezlik ödeneğinin 0,75 verileceğini biliyor musunuz? SGK kanununa göre sigortası olan kişiye / sporcuya iş kazası halinde sporcunun protez araç ve gereçlerin sağlanacağını 0,51 biliyor musunuz? SGK kanununa göre iş kazası halinde kişinin/sporcunun tedavisi için başka bir yere ya da başka bir ülkeye 0,50 35% 0,85 gönderilebileceğini biliyor musunuz? SGK kanununa göre, sigortalı kişinin/sporcunun ölümü halinde geride kalan eş ve çocuklarına ve bakmakla yükümlü oldukları 0,67 ana ve babasına aylık bağlandığını biliyor musunuz? SGK kanununa göre sigortalı kişinin/sporcunun ya da sigortalı olmayan karısının analığı halinde gerekli sağlık yardımlarının 0,77 yapıldığı biliyor musunuz? Kulüplerinden hiç bir ücret almadan spor yapan amatör sporcuların, Sosyal Sigortalar Kanunu’na tabi olmadıklarını 0,58 biliyor musunuz? SGK kanununa göre, sigortalı kişinin/sporcunun sigorta koşullarını yerine getirmesi ile birlikte yaşlılık aylığının 0,76 bağlanacağının veya toptan ödeme yapılabileceğini biliyor musunuz? Elde edilen 2 boyut toplam varyansının yaklaşık olarak %60’nı oluşturmaktadır. Açılanan varyans oranının %60 ve üzerinde olması beklenir. Boyutlar incelendiği zaman Sağlık Güvencesi Protokollerin Farkındalık Düzeyi boyutunun açıklanan varyans yüzdesi %25, iç tutarlılığı 0,81, Genel Sağlık Sigortası Farkındalık Düzeyi boyutunun açıklanan varyans yüzdesi %35, iç tutarlılığı 0,85 olduğu tespit edilmiştir. Elde edilen alt boyutların normallik 27 değerlendirmeleri sonucunda: Sağlık Güvencesi Protokollerin Farkındalık Düzeyi, Genel Sağlık Sigortası Farkındalık Düzeyi boyutlarının dağılımlarının normallik yaklaşımına uyduğu görülmüştür (K-S p=0,200* p>0,05). 28 4. BÖLÜM Bulgular Bu bölümde öncelikli olarak araştırmaya katılan amatör sporcular hakkında tanımlayıcı bulgulara yer verilmiştir. Daha sonrasında katılımcıların sosyal güvenlik algı düzeylerine ilişkin bulgular ortaya konmuştur. 4.1. Katılımcılara İlişkin Bulgular Tablo 4 Katılımcıların Demografik Özelliklerine İlişkin Bilgiler Cinsiyetiniz n % Yüzde Erkek 142 57 Kadın 108 43 Yaşınız n % Yüzde 25 Yaş ve Altı 163 65 26-30 Yaş 30 12 31-35 Yaş 34 14 36-40 Yaş 14 6 41 Yaş ve üstü 9 4 Yaşadığınız Yer n % Yüzde Bursa 250 100 Eğitim n % Yüzde İlköğretim 36 14 Lise 113 45 Ön lisans 22 9 Üniversite 61 24 Yüksek lisans 17 7 Doktora 1 0 Cinsiyet açısından incelendiğinde katılımcıların %43’nün kadın ve %57’nin erkek olduğu tespit edildi. Yaş açısından bakıldığında ise %65’nin 25 yaş altında, %12’nin 26-30 yaş, % 14’nün 31-35 yaş, % 6’nın 36-40 yaş, %4’nün 41 yaş ve üzerinde olduğu tespit edildi. Çalışmaya katılan sporcuların tamamı Bursa şehrinde ikamet etmektedir. Eğitim açısından 29 bakıldığında %14’ünün ilköğretim, % 45’inin lise, % 9’unun ön lisans, % 24’ünün üniversite, % 7’sinin yüksek lisans mezunu olduğu tespit edildi. Tablo 5 Katılımcıların Sporcu Özelliklerine İlişkin Bilgiler Branşınız n % Yüzde Taekwondo 100 40 Karate 81 32 Boks 69 28 Kaç yıldır spor ile uğraşıyorsunuz? n % Yüzde 1-4 Yıl 54 22 5-8 Yıl 74 30 9 Yıl ve üzeri 122 49 Kaç yıldır aktif olarak spor ile uğraşıyorsunuz? n % Yüzde 1-4 Yıl 58 23 5-8 Yıl 77 31 9 Yıl ve üzeri 115 46 Herhangi bir spor kuruluşuna üye misiniz? n % Yüzde Evet 52 21 Hayır 198 79 Ailenizde sizden başka spor ile uğraşan (lisanslı olarak) biri n % Yüzde var mı? Evet 106 42 Hayır 144 58 Katılımcıların %40’nın taekwondo, %32’nin karate, % 28’nin boks sporları ile ilgilendiği tespit edildi. Kaç yıldır spor ile uğraştıkları sorgulandığında % 22’si 1-4 yıl, % 30’u 5-8 yıl, % 49’u 9 yıl ve üzeri süredir spor ile uğraştığını belirtildi. Yine ne kadar zamandır sporda aktif oldukları sorgulandığında %23’ü 1-4 yıl, %31 5-8 yıl ve %46’sı 9 yıl ve üzeri süredir sporda aktif olarak faaliyet yürüttüklerini belirtmiştir. Bu çerçevede değerlendirildiğinde katılımcıların genelinin hiç ara vermeden spora devam ettikleri gözlemlenmiştir. Spor kuruluşlarına sorgulandığında ise amatör sporcuların sadece %21’inin herhangi bir spor kuruluşuna üye olduğu görülmüştür. Geriye kalan %79’unun ise herhangi bir kuruluşa üye olmadan spor faaliyetlerini devam ettirdikleri tespit edilmiştir. Katılımcılara ailenizde sizden başka sporla uğraşan var mı diye sorulduğunda %42’si evet ve %58’i hayır olarak cevaplamıştır. 30 Tablo 6 Katılımcıların Gelir ve Sağlık Sigorta Durumuna İlişkin Bilgiler Günümüz koşullarına göre gelir durumunuz nedir? n % Yüzde Çok iyi (istediğim gibi para harcarım) 19 8 İyi (ihtiyaçlarımı karşılarım) 119 48 Orta (ancak ihtiyaçlarımı karşılarım) 86 34 Zayıf (ihtiyaçlarımı tam olarak karşılayamam) 26 10 Sağlığınız ile ilgili bir sorunla karşılaştığınızda özel sağlık n % Yüzde kuruluşlarına mı devlet kuruluşlarına mı gidersiniz? Özel sağlık kuruluşu 72 29 Devlet kuruluşları 178 71 Bir sosyal güvenceniz var mı varsa hangisi? n % Yüzde Yok 134 54 4A SSK 97 39 4B BAĞKUR 8 3 4C Emekli Sandığı 11 4 Özel sosyal güvenceniz var mı varsa hangisi? n % Yüzde Yok 163 65 Sağlık Sigortası 48 19 Ferdi kaza sigortası 14 6 Bireysel emeklilik sigortası 25 10 Çalışmaya katılan amatör sporcuların gelir düzeyleri incelendiğinde %8’nin çok iyi, % 48’nin iyi, % 34’nün orta ve % 10’nun zayıf olduğu görülmüştür. Sağlıkla ilgili bir sorunla karşılaştıklarında %71’inin devlet ve % 29’u özel kurumlardan sağlık hizmeti aldıkları görülmüştür. Amatör düzeyde faaliyet gösteren sporcuların her hangi bir sağlık sigortasının olup olmadığı ve varsa hangisi olduğu sorulduğunda %54’nün sosyal güvencesi olmadığı görülmüştür. %39’nun 4A-SGK, %3’nün 4B-SGK ve %4’nün 4C-SGK güvencesi olduğu tespit edilmiştir. Aynı paralelde özel sağlık sigortaları olup olmadığı sorulduğunda katılımcıların %65’nin özel sağlık sigortası olmadığı, % 219’nin sağlık sigortası, % 6’nın ferdi kaza ve %10’nun bireysel emeklilik sigortası olduğu tespit edilmiştir. 31 Tablo 7 Katılımcıların Bilgi Alma Sıklıklarına ve Çeşitlerine İlişkin Bilgiler Sosyal medyada haberleri ne sıklıkla takip ediyorsunuz? n % Yüzde Hiç 25 10 Her gün 154 62 Gün aşırı 40 16 Haftada bir 26 10 Ayda bir 5 2 Gazete, dergi gibi yazılı medya unsurlarını ne sıklıkla n % Yüzde takip ediyorsunuz? Hiç 80 32 Her gün 50 20 Gün aşırı 40 16 Haftada bir 59 24 Ayda bir 21 8 Genel spor haberlerini mi yoksa branşınıza yönelik spor n % Yüzde haberlerini mi takip ediyorsunuz? Genel 145 58 Branşa yönelik 105 42 Amatör düzeyde faaliyet yürüten sporcuların sosyal medyada haberleri takip etme sıklıklarının, % 10 ile hiç, % 62 ile her gün, % 16 ile gün aşırı, % 10 ile haftada bir, % 2 ile ayda bir kez olduğu görülmüştür. Haberlerin gazete ve dergi gibi yazılı medya unsurları üzerinde takip edilme sıklıkları sorulduğunda katılımcıların % 32 ile hiç, % 20 ile her gün, % 16 ile gün aşırı, % 24 ile haftada bir, % 8 ile ayda bir kez takip ettikleri belirlenmiştir. Sporcuların ne tür haberleri takip ettikleri sorgulandığında % 58’iningenel spor haberlerini, % 42’sinin ise branşına yönelik spor haberlerini takip ettiği görülmüştür. 32 4.2. Sporcuların Sağlık Güvencesi Algı Düzeylerine Etki Eden Değişkenlerin İncelenmesi Tablo 8 Cinsiyet ve Sporcuların Sağlık Güvencesi Algı Düzeyleri Boyutlar Cinsiyetiniz n x̄ ss p Sağlık Güvencesi Erkek 142 1,19 0,27 0,69 Protokollerin Farkındalık Kadın 108 1,18 0,25 Düzeyleri Genel Sağlık Sigortası Erkek 142 1,24 0,31 0,39 Farkındalık Düzeyi Kadın 108 1,21 0,27 Katılımcıların Sağlık Güvencesi Protokollerin Farkındalık Düzeylerinin cinsiyetlerine göre istatistiksel olarak anlamlı düzeyde farklı olmadığı, Kadın ve erkek sporcuların Sağlık Güvencesi Protokollerin Farkındalık Düzeylerinin benzer seviyelerde olduğu tespit edilmiştir (p=0,69,p>0,05).Aynı paralelde Genel Sağlık Sigortası Farkındalık Düzeylerinin cinsiyetlerine göre istatistiksel olarak anlamlı düzeyde farklı olmadığı, Kadın ve erkek sporcuların Genel Sağlık Sigortası Farkındalık Düzeylerinin benzer seviyelerde olduğu tespit edilmiştir (p=0,39,p>0,05). Tablo 9 Sosyal güvence ve Sporcuların Sağlık Güvencesi Algı Düzeyleri Bir sosyal Boyutlar güvenceniz n x̄ s.s. p var mı? Sağlık Güvencesi Protokollerin Yok 134 1,15 0,27 0,01* Farkındalık Düzeyleri Var 116 1,23 0,24 Genel Sağlık Sigortası Farkındalık Yok 134 1,10 0,21 0,01* Düzeyi Var 116 1,38 0,30 *Anlamlı farklılığı gösterir Katılımcıların Sağlık Güvencesi Protokollerin Farkındalık Düzeylerinin sağlık güvencesi olma durumuna göre istatistiksel olarak anlamlı düzeyde farklı olduğu, sağlık güvencesi olan sporcuların Sağlık Güvencesi Protokollerin Farkındalık Düzeylerinin daha yüksek seviyelerde olduğu tespit edilmiştir (p=0,01,p<0,05). 33 Aynı paralelde Genel Sağlık Sigortası Farkındalık Düzeylerinin sağlık güvencesi olma durumuna göre istatistiksel olarak anlamlı düzeyde farklı olduğu, sağlık güvencesi olan sporcuların Genel Sağlık Sigortası Farkındalık Düzeylerinin daha yüksek olduğu tespit edilmiştir (p=0,01,p>0,05). Tablo 10 Özel Sigorta ve Sporcuların Sağlık Güvencesi Algı Düzeyleri Özel sosyal Boyut güvenceniz var n x̄ s.s. p mı? Sağlık Güvencesi Protokollerin Yok 163 1,15 0,25 0,01* Farkındalık Düzeyleri Var 87 1,26 0,26 Genel Sağlık Sigortası Farkındalık Yok 163 1,12 0,22 0,01* Düzeyi Var 87 1,43 0,31 *Anlamlı farklılığı gösterir Katılımcıların Sağlık Güvencesi Protokollerin Farkındalık Düzeylerinin özel sağlık sigortası olması durumuna göre istatistiksel olarak anlamlı düzeyde farklı olduğu, özel sağlık sigortası olan sporcuların Sağlık Güvencesi Protokollerin Farkındalık Düzeylerinin daha yüksek seviyelerde olduğu tespit edilmiştir (p=0,01,p<0,05). Aynı paralelde Genel Sağlık Sigortası Farkındalık Düzeylerinin özel sağlık sigortası olması durumuna göre istatistiksel olarak anlamlı düzeyde farklı olduğu, özel sağlık sigortası olan sporcuların Genel Sağlık Sigortası Farkındalık Düzeylerinin daha yüksek olduğu tespit edilmiştir (p=0,01,p<0,05). Tablo 11 Herhangi Bir Spor Kuruluşuna Üyelik ve Sporcuların Sağlık Güvencesi Algı Düzeyleri Herhangi bir Boyut spor kuruluşuna n x̄ s.s. p üye misiniz? Sağlık Güvencesi Protokollerin Evet 52 1,29 0,32 0,01* Farkındalık Düzeyleri Hayır 198 1,16 0,23 Genel Sağlık Sigortası Evet 52 1,26 0,28 0,35 Farkındalık Düzeyi Hayır 198 1,22 0,30 *Anlamlı farklılığı gösterir Katılımcıların Sağlık Güvencesi Protokollerin Farkındalık Düzeylerinin herhangi bir spor kuruluşuna üye olması durumuna göre istatistiksel olarak anlamlı düzeyde farklı olduğu, 34 herhangi bir spor kuruluşuna üye olan sporcuların Sağlık Güvencesi Protokollerin Farkındalık Düzeylerinin daha yüksek seviyelerde olduğu tespit edilmiştir (p=0,01,p<0,05). Buna karşılık Genel Sağlık Sigortası Farkındalık Düzeylerinin herhangi bir spor kuruluşuna üye olması durumuna göre istatistiksel olarak anlamlı düzeyde farklı olmadığı, herhangi bir spor kuruluşuna üye olan veya olmayan sporcuların Genel Sağlık Sigortası Farkındalık Düzeylerinin benzer seviyelerde olduğu tespit edilmiştir (p=0,35,p>0,05). Tablo 12 Ailede Başka Spor İle Uğraşan Olması ve Sporcuların Sağlık Güvencesi Algı Düzeyleri Ailenizde sizden başka spor ile Boyut n x̄ s.s. p uğraşan (lisanslı olarak) biri var mı? Sağlık Güvencesi Evet 106 1,20 0,26 Protokollerin Farkındalık 0,39 Hayır 144 1,18 0,26 Düzeyleri Genel Sağlık Sigortası Evet 106 1,27 0,32 0,11 Farkındalık Düzeyi Hayır 144 1,21 0,27 Katılımcıların Sağlık Güvencesi Protokollerin Farkındalık Düzeylerinin ailede başka spor ile uğraşan biri olması durumuna göre istatistiksel olarak anlamlı düzeyde olmadığı, ailede başka spor ile uğraşan bir olan veya olmayan sporcuların Sağlık Güvencesi Protokollerin Farkındalık Düzeylerinin benzer olduğu tespit edilmiştir (p=0,39,p>0,05). Aynı paralelde Genel Sağlık Sigortası Farkındalık Düzeylerinin spor ile uğraşan biri olmasına göre istatistiksel olarak anlamlı düzeyde farklı olmadığı, ailesinde spor ile uğraşan biri olan ve olmayan sporcuların Genel Sağlık Sigortası Farkındalık Düzeylerinin benzer seviyelerde olduğu tespit edilmiştir (p=0,11,p>0,05). 35 Tablo 13 Ailede Başka Spor İle Uğraşan Olması ve Sporcuların Sağlık Güvencesi Algı Düzeyleri Genel spor haberlerini mi yoksa Boyut branşınıza yönelik spor haberlerini n x̄ s.s. p mi takip ediyorsunuz? Sağlık Güvencesi Genel 145 1,18 0,25 Protokollerin 0,57 Farkındalık Branşa yönelik 105 1,20 0,27 Düzeyleri Genel Sağlık Genel 145 1,29 0,31 Sigortası Farkındalık 0,01* Branşa yönelik 105 1,14 0,24 Düzeyi *Anlamlı farklılığı gösterir Katılımcıların Sağlık Güvencesi Protokollerin Farkındalık Düzeylerinin genel spor haberlerini mi yoksa branşa yönelik spor haberlerini mi takip etme durumuna göre istatistiksel olarak anlamlı düzeyde olmadığı, genel spor haberlerini veya branşa yönelik spor haberlerini takip eden sporcuların Sağlık Güvencesi Protokollerin Farkındalık Düzeylerinin benzer olduğu tespit edilmiştir (p=0,57,p>0,05). Buna karşılık Genel Sağlık Sigortası Farkındalık Düzeylerinin genel spor haberlerini mi yoksa branşa yönelik spor haberlerini mi takip etme durumuna göre istatistiksel olarak anlamlı düzeyde farklı olduğu, genel spor haberlerini takip eden sporcuların Genel Sağlık Sigortası Farkındalık Düzeylerinin daha yüksek düzeylerde olduğu tespit edilmiştir (p=0,01,p<0,05). Tablo 14 Yaş ve Sporcuların Sağlık Güvencesi Algı Düzeyleri Boyut Yaş n x̄ s.s. p 25 Yaş ve Altı 163 1,16 0,26 Sağlık Güvencesi 26-30 Yaş 30 1,27 0,29 Protokollerin 31-35 Yaş 34 1,19 0,22 0,15 Farkındalık 36-40 Yaş 14 1,23 0,22 Düzeyleri 41 Yaş ve üstü 9 1,29 0,18 25 Yaş ve Altı 163 1,14 0,23 Genel Sağlık 26-30 Yaş 30 1,40 0,32 Sigortası Farkındalık 31-35 Yaş 34 1,39 0,31 0,01* Düzeyi 36-40 Yaş 14 1,43 0,34 41 Yaş ve üstü 9 1,46 0,32 *Anlamlı farklılığı gösterir 36 Katılımcıların Sağlık Güvencesi Protokollerin Farkındalık Düzeylerinin ailede yaşlarına göre istatistiksel olarak anlamlı düzeyde olmadığı, çalışmada farklı yaşlarda olan sporcuların Sağlık Güvencesi Protokollerin Farkındalık Düzeylerinin benzer olduğu tespit edilmiştir (p=0,15, p>0,05). Buna karşılık Genel Sağlık Sigortası Farkındalık Düzeylerinin yaşlarına göre istatistiksel olarak anlamlı düzeyde olduğu görülmüştür. Farkın nedeninin 25 yaş altında olan katılımcıların Genel Sağlık Sigortası Farkındalık Düzeylerinin kendilerinden yaşça büyük olan katılımcılara göre daha düşük düzeylerde olduğundan kaynaklandığı görülmüştür (p=0,01, p<0,05). Tablo 15 Branş ve Sporcuların Sağlık Güvencesi Algı Düzeyleri Boyut Branş n x̄ s.s. p Taekwondo 100 1,16 0,21 Sağlık Güvencesi Protokollerin Karate 81 1,21 0,29 0,40 Farkındalık Düzeyleri Boks 69 1,20 0,28 Taekwondo 100 1,26 0,30 Genel Sağlık Sigortası Farkındalık Karate 81 1,20 0,29 0,45 Düzeyi Boks 69 1,23 0,28 Katılımcıların Sağlık Güvencesi Protokollerin Farkındalık Düzeylerinin branşlarına göre istatistiksel olarak anlamlı düzeyde olmadığı, Taekwondo, Karate ve Boks ile uğraşan sporcuların Sağlık Güvencesi Protokollerin Farkındalık Düzeylerinin benzer olduğu tespit edilmiştir (p=0,40, p>0,05). Aynı paralelde Genel Sağlık Sigortası Farkındalık Düzeylerinin branşlarına göre istatistiksel olarak anlamlı düzeyde farklı olmadığı, Taekwondo, Karate ve Boks ile uğraşan sporcuların Genel Sağlık Sigortası Farkındalık Düzeylerinin benzer seviyelerde olduğu tespit edilmiştir (p=0,45, p>0,05). 37 Tablo 16 Herhangi Bir Spor Kuruluşuna Üyelik ve Sporcuların Sağlık Güvencesi Algı Düzeyleri Boyut Sporla uğraşma süresi n x̄ s.s. p Sağlık Güvencesi 1-4 Yıl 54 1,11 0,22 Protokollerin 5-8 Yıl 74 1,18 0,29 0,02* Farkındalık 9 Yıl ve üzeri 122 1,22 0,25 Düzeyleri Genel Sağlık 1-4 Yıl 54 1,10 0,19 Sigortası Farkındalık 5-8 Yıl 74 1,18 0,27 0,01* Düzeyi 9 Yıl ve üzeri 122 1,32 0,32 *Anlamlı farklılığı gösterir Katılımcıların Sağlık Güvencesi Protokollerin Farkındalık Düzeylerinin sporla uğraşma yıllarına göre istatistiksel olarak anlamlı düzeyde farklı olduğu, 9 yıl ve üzerinde süredir sporla uğraşan katılımcıların 1-4 yıl arasında spor yapan sporculara göre Sağlık Güvencesi Protokollerin Farkındalık Düzeylerinin daha yüksek olduğu tespit edilmiştir (p=0,02,p<0,05). Aynı paralelde Genel Sağlık Sigortası Farkındalık Düzeylerinin sporla uğraşma yıllarına göre istatistiksel olarak anlamlı düzeyde farklı olduğu, 9 yıl ve üzerinde süre ile faaliyet gösteren sporcuların 8 yıl ve altında süredir spor yapan katılımcılara göre Genel Sağlık Sigortası Farkındalık Düzeylerinin daha yüksek düzeylerde olduğu tespit edilmiştir (p=0,01,p<0,05). Tablo 17 Gelir ve Sporcuların Sağlık Güvencesi Algı Düzeyleri Boyut Gelir düzeyi n x̄ s.s. p Çok iyi 19 1,44 0,32 Sağlık Güvencesi Protokollerin İyi 119 1,19 0,23 0,01* Farkındalık Düzeyleri Orta 86 1,12 0,24 Zayıf 26 1,20 0,27 Çok iyi 19 1,42 0,33 Genel Sağlık Sigortası İyi 119 1,28 0,29 0,01* Farkındalık Düzeyi Orta 86 1,12 0,23 Zayıf 26 1,23 0,31 *Anlamlı farklılığı gösterir Katılımcıların sağlık güvencesi protokollerin farkındalık düzeylerinin gelirlerine göre istatistiksel olarak anlamlı düzeyde farklı olduğu, gelir düzeyleri çok iyi olan katılımcıların gelir 38 düzeyleri iyi, orta ve kötü olan sporculara göre Sağlık Güvencesi Protokollerin Farkındalık Düzeylerinin daha yüksek olduğu tespit edilmiştir (p=0,01,p<0,05). Aynı paralelde Genel Sağlık Sigortası Farkındalık Düzeylerinin gelirlerine göre istatistiksel olarak anlamlı düzeyde farklı olduğu, gelir düzeyleri çok iyi olan katılımcıların gelir düzeyleri iyi, orta ve kötü olan sporculara göre Genel Sağlık Sigortası Farkındalık Düzeylerinin daha yüksek düzeylerde olduğu tespit edilmiştir (p=0,01,p<0,05). Tablo 18 Eğitim ve Sporcuların Sağlık Güvencesi Algı Düzeyleri Boyut Eğitim n x̄ s.s. p İlköğretim 37 1,10 0,22 Sağlık Güvencesi Lise 113 1,19 0,28 Protokollerin Ön lisans 22 1,34 0,26 0,02* Farkındalık Düzeyleri Üniversite 61 1,17 0,23 Yüksek lisans 17 1,20 0,24 İlköğretim 37 1,09 0,24 Genel Sağlık Lise 113 1,17 0,25 Sigortası Farkındalık Ön lisans 22 1,45 0,33 0,01* Düzeyi Üniversite 61 1,31 0,30 Yüksek lisans 17 1,33 0,32 *Anlamlı farklılığı gösterir Katılımcıların sağlık güvencesi protokollerin farkındalık düzeylerinin eğitim düzeylerine göre istatistiksel olarak anlamlı düzeyde farklı olduğu, ön lisans mezunu olan katılımcıların Sağlık Güvencesi Protokollerin Farkındalık Düzeylerinin daha yüksek olduğu tespit edilmiştir (p=0,02, p<0,05). Aynı paralelde Genel Sağlık Sigortası Farkındalık Düzeylerinin eğitim düzeylerine göre istatistiksel olarak anlamlı düzeyde farklı olduğu, farklılığın ön lisans mezunu olan katılımcıların diğer eğitim gruplarına göre Genel Sağlık Sigortası Farkındalık Düzeylerinin daha yüksek olmasından kaynaklandığı tespit edilmiştir (p=0,01,p<0,05). 39 5. BÖLÜM Tartışma ve Analiz Amcaoğlu (2015) tarafından yazılan yüksek lisans tezi aynı çalışmanın profesyonel sporculara uygulanması açısından önemlidir. Çünkü söz konusu çalışma sosyal güvenlik konusunda (sağlık) profesyonel sporcular ile amatör sporcular arasındaki farkındalık düzeylerini analiz edilmesine imkân tanımaktadır. Ancak Amcaoğlu’nun çalışmasında alt boyutlar üzerinden analiz yapılmamış doğrudan araştırma maddeleri değişkenlere göre sorgulanmıştır. Her iki çalışma katılımcılar açısından birkaç hususta farklılık arz etmektedir. Amatör sporcular Bursa geneli ile sınırlandırılırken profesyonel sporcular için Türkiye genelinde bir araştırma yapılmıştır. Ortaya konulan çalışmada sadece dövüş sporlarında faaliyet gösteren amatör sporcular irdelenirken Amcaoğlu’nun çalışmasında bütün dallarda faaliyet gösteren profesyonel sporcular incelenmiştir. Dövüş sporlarında profesyonel olarak faaliyet gösteren sporcuların oranı %22,1 düzeyinde belirtilmiştir. Ancak çalışmada bu değişkenin farkındalık düzeyleri üzerinde bir inceleme yapılmamıştır. 95’i erkek (%52,5) ve 86’sı kadın (%47,5) olmak üzere toplam 181 kişinin katıldığı çalışmadaki cinsiyet oranları ortaya konan çalışma ile (erkek %57, kadın %43) çok farklılık göstermezken yaş dağılımının büyük oranda benzerlik gösterdiği görülmektedir. Özellikle 25 yaş ve altı katılımcıların oranı %68,8 civarındadır. Ortaya konan çalışmada bu oran %65 olarak tespit edilmiştir. Her iki çalışmada da benzerlik gösteren diğer bir husus sporcuların spor yapma süreleridir. Her iki çalışmada da sporcuların %50 ye yakın oranlarda 9 yıl ve üzeri zamandır spor yaptıkları görülmektedir. 1-4 yıl arası spor yapma süreleri amatör sporcularda (%22) profesyonel sporculardan (%8,3) daha fazladır. Bu verilerden profesyonel sporcularda spor yapmada devamlılık süresinin profesyonel sporculardan fazla olduğu ve belirli bir yaştan sonra her iki grupta da spor yapmanın devamlı bir alışkanlığa dönüştüğü görülmektedir. Eğitim 40 durumuna göre dağılımın da amatör ve profesyonel sporcular arasında bir farklılık oluşmadığı ve sporcularının %50’ye yakının lise mezunu oldukları görülmektedir. Gelir durumu açısından bakıldığında amatör sporcular ile profesyonel sporcuların genelinin iyi ve orta düzeyde olduğu görülmektedir. Ortaya konan çalışmada amatör sporcularda gelir durumunu %8’inin çok iyi, %48’inin iyi, %34’ünün orta ve %10 zayıf olarak belirtirken Amcaoğlunun çalışmasında profesyonel sporcular gelir durumunu %14,4 çok iyi, %46,6 iyi, %33,7orta ve %5,5 zayıf olarak belirlenmiştir. Her iki çalışmadaki sporcuların ne oranda sosyal güvence kapsamında oldukları karşılaştırıldığında amatör sporcuların (%54) profesyonel sporculara (%29,6) oranla daha yüksek oranda sosyal güvenlik kapsamı dışında oldukları görülmektedir. Ancak bu oranın profesyonel sporcularda da yüksek oranda olduğu değerlendirilmektedir. Özel sigortalılık durumu karşılaştırıldığında her iki grubunda yüksek oranda (%70’e yakın) bu çerçevede bir sigortasının olmadığı görülmektedir. Medya haberlerini takip etme sıklığı açısından her iki çalışmada değerlendirildiğinde hem amatör hem de profesyonel sporcuların %80 üzerinde büyük bir oranla ya günlük ya da gün aşırı sosyal medya üzerinden spor haberlerini takip ettiklerini görülmektedir. Bu oran her iki sporcu grubunun da spora olan ilgi düzeylerinin oldukça yüksek olduğu göstermektedir. Yazılı medyayı takip etme oranı amatör sporcularda daha düşüktür. Örneğin amatör sporcular %32 oranla hiç seçeneğini işaretlerken bu oran profesyonel sporcularda %3,9 seviyesinde kalmıştır. Sosyal ya da yazılı medya takip rakamları bir bütün halinde incelendiğinde amatör sporcuların daha çok magazin seviyesinde spor haberlerini takip ettikleri profesyonel sporcuların ise haberleri daha derin boyutları ile okuma ve anlamaya çalışma eğiliminde oldukları söylenebilir. Ancak amatör sporcuların profesyonel sporculara oranla daha yüksek seviyede kendi branşlarını takip ettikleri görülmektedir. Bu oran amatör sporcularda %42 seviyesinde iken profesyonel sporcularda %26 seviyesindedir. 41 Ortaya konan çalışmada değişkenlerin farkındalık düzeyleri üzerindeki etkileri iki alt boyut üzerinden yorumlanmıştır. Bunlar “Sağlık Güvencesi Protokollerinin Farkındalık Düzeyleri” ve “Genel Sağlık Sigortası Farkındalık Düzeyleri” şeklindedir. Amcaoğlu profesyonel sporcuların sosyal güvenlik farkındalık düzeylerini her bir madde üzerinden cinsiyet, gelir ve eğitim durumu değişkenlerine göre analiz etmiştir. Ortaya konan çalışmada amatör sporcularda cinsiyetin Sağlık Güvencesi Protokollerinin Farkındalık Düzeyler (p=0,69, p>0,05) ve Genel Sağlık Sigortası Farkındalık Düzeyleri (p=0,39, p>0,05) üzerinde hiçbir etkisinin olmadığı saptanmıştır. Amcaoğlu da aynı paralelde profesyonel sporcularda da cinsiyetin hiçbir araştırma sorularının geneli üzerinde anlamlı bir farkının olmadığını tespit etmiştir. Ortaya konan çalışmada amatör sporcularda gelir düzeyinin Sağlık Güvencesi Protokollerinin Farkındalık Düzeyler (p=0,01, p<0,05) ve Genel Sağlık Sigortası Farkındalık Düzeyleri (p=0,01, p<0,05) üzerinde anlamlı bir etkisinin olduğu saptanmıştır. Gelir düzeyleri çok iyi olan katılımcıların gelir düzeyleri iyi, orta ve kötü olan sporculara oranla farkındalık düzeylerinin daha yüksek olduğu saptanmıştır. Amcaoğlu da aynı paralelde profesyonel sporcularda da gelir durumunun araştırma sorularının geneli üzerinde anlamlı bir farkının olduğunu ve gelir yükseldikçe farkındalığın yükseldiğini tespit etmiştir. Ortaya konan çalışmada amatör sporcularda eğitim durumunun Sağlık Güvencesi Protokollerinin Farkındalık Düzeyler (p=0,02, p<0,05) ve Genel Sağlık Sigortası Farkındalık Düzeyleri (p=0,01, p<0,05) üzerinde anlamlı bir etkisinin olduğu saptanmıştır. Özellikle ön lisans mezunu sporcuların diğer seviyede eğitim alan sporculara oranla farkındalık düzeylerinin yüksek olduğu saptanmıştır. Amcaoğlu da aynı paralelde profesyonel sporcularda da eğitim durumunun araştırma sorularının geneli üzerinde anlamlı bir farkının olduğunu tespit etmiştir. 42 6. BÖLÜM Sonuç ve Öneriler 6.1. Sonuç Sporcu, sosyal haklar ve yasal farkındalık birbiri ile sürekli ilişki halinde olan kavramlar ve ilişki düzeylerine bağlı olarak birbirlerini etkilemektedirler. Spor hiç şüphesiz bütün politik aktörler tarafından geliştirilmek istenen bir faaliyet alanıdır. Özellikle bir fiziksel aktivite olarak sporun beden ve ruh sağlığı üzerindeki etkileri tüm kesimlerce yadsınamaz bir gerçektir. Sosyal hakların güvence altına alınması sosyal devlet olmanın bir gereğidir ve kanunca tanınan haklardan yararlanmak bu çerçevedeki yasal farkındalığa bağlıdır. Sporun sağlıklı yaşama katkısı kadar, sağlık güvencesinin spor yapma motivasyonu ve devamlılığı üzerinde pozitif yönde bir etkisi vardır. Her ikisi arasındaki bu bağımlı ilişki bir kısım yasal adımların atılmasını beraberinde getirmiştir. Genel sağlık sigortasının sunduğu geniş spektrumun yanı sıra hiçbir sağlık sigortası olmayan amatör sporcular için çıkarılan 2013 protokolü bu gerçeğin bir tezahürüdür. Ancak çalışmada ortaya çıkan tablodan da anlaşılacağı üzere amatör ve profesyonel sporcuların genel sağlık sigortası şemsiyesi altına girme düzeyleri oldukça düşüktür. Amatör sporcuların yanı sıra profesyonel sporcularda da yüksek oranda genel sağlık sigorta kapsamında bulunmanın nedenlerinin araştırılması önem arz etmektedir. Yine 2013 sağlık protokolü hakkındaki farkındalık da oldukça düşük seviyededir ve uygulanma sıklığı oldukça düşüktür. Hiç şüphesiz kanunun çıkarılması kadar kanunun tanıtılması da önemlidir. Özellikle uygulanma sıklığı adına bilgilendirme faaliyetlerinin yaygınlaşması gerekmektedir. Sporcuların en temel hakkı olan sağlık konusundaki bilgi seviyelerinin istenilen düzeyde olmadığı görülmektedir. Yasal farkındalık olarak da tanımlanan kişilerin yasal haklar 43 konusundaki bilgi farklılıklarına ilişkin çalışmaların istenilen düzeyde olmaması konunun toplum nezdinde istenilen öneme ulaşamadığını da göstermektedir. Amatör ya da profesyonel sporcuların sosyal hakları konusundaki farkındalık düzeylerine bakıldığında gelir durumu, yaş ve eğitimin değişkenliklerinin anlamlı bir etki yapması iş kaydı gereği sosyal sigorta şemsiyesi altına girmelerinden kaynaklandığı düşünülebilir. Özellikle 25 yaş altı bireyler bu süreci daha geç yaşadıklarından bu tür kavramlar ile daha geç tanışmaktadırlar. Bunun doğal bir sonucu olarak da çalışmaya da yansıdığı üzere 25 yaş altı sporcularda farkındalık daha düşük olmaktadır. Bu sonuçtan da anlaşılacağı üzere sporculardaki sosyal haklar konusundaki yasal farkındalık bilginin aktarılmasından ziyade tecrübe edilmesinden kaynaklanmaktadır. 6.2. Öneriler Ortaya konan çalışmanın profesyonel sporcuları ve bütün spor dallarını da içine alacak şekilde tekrarlanması daha kapsamlı bir analiz fırsatı sunacaktır. Uygulama alanının da belirli bir yerleşim bölgesi ile sınırlı kalmayıp Türkiye geneline yayılması tüm sporcuların sosyal haklar konusundaki bütün resmi ortaya koyma adına önemlidir. Yaralanma ve sakatlanma frekanslarının oldukça yüksek olduğu dövüş sporlarında dahi bir sosyal hak olan sağlık güvencesi hakkındaki farkındalığın düşük olması irdelenmesi gereken diğer bir husustur. Sağlık Bakanlığı ile Gençlik ve Spor Bakanlığı arasındaki sağlık güvencesine ilişkin protokolün varlığı esasında herkesin bir sağlık şemsiyesi altında olduğunu göstermektedir. Ancak amatör ya da profesyonel sporcular üzerinde yapılan çalışmalarda bu bilgilendirme oranının sadece %18 seviyesinde kalması düşündürücüdür. İlgili yetkililer tarafından sporculardaki sosyal haklar konusundaki yasal farkındalığın artırılması için bir dizi bilgilendirme faaliyetlerinin organize edilmesi şiddetle tavsiye edilmektedir. Ayrıca 10 Nisan 2013 tarihinde Gençlik ve Spor Bakanlığı ve Sağlık Bakanlığı arasında yapılan ve 10 Mayıs 2013 tarihinde yürürlüğe giren "Sporculara Sağlık Güvencesi 44 Protokolü” ile ilgili bilgilendirmeler ve tanıtımlar spor programlarında kısa kısa yapılmalı, hem sporcular hem vatandaşlar bu konuda bilgilendirilmelidir. Beden eğitimi ve spor eğitimi verilen tüm eğitim kurumlarında, federasyonların antrenörlük eğitimlerinde sporcuları ilgilendiren kanunlar ve protoller ile ilgili bilgilendirmeler yapılmalı ve ilgili eğitim yerlerinde gerekli duyurular yapılmalıdır. Sporculara özel isteğe bağlı sigorta işlemi yaygınlaştırılmalı, sigorta şirketlerinde sporculara özel sigorta adı altında özel sigortalar oluşturulmalıdır. Sigorta şirketlerinde sadece sporcu sigortası ile ilgilenen birimler oluşturulmalıdır. 45 KAYNAKÇA Ajzen, I. (1991). The theory of planned behavior, Organizational Behaviorand Human Decision Processes, Volume 50, Issue 2: 179-211. Alper Y. (2000). Türkiye’de Sosyal Güvenlik ve Sosyal Sigortalar, 3. Baskı, İstanbul: Alfa Basım Yayım Dağıtım. Alper, Y. (2000). Türkiye’de Sosyal Güvenlik ve Sosyal Sigortalar, 3. Baskı, İstanbul: Alfa Basım Yayım Dağıtım. Amcaoğlu, D. (2015). Sporcularda Sosyal Güvenlik, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Beden Eğitimi ve Spor Anabilim Dalı, Ankara. American Bar Association, Commission on Public Understanding About the Law (1989). Legal Literacy Survey Summary. Chicago: American Bar Association. Ashleigh, J.& Paloma, M.B. (2018). TheEffects of MartialArts Training on Attentional Networks in Typical Adults, Frontiers in Psychology, Vol. 9: 1-9. Bandura, A. (1976). Social Learning Theory. Engle wood Cliffs, NJ: Prentice Hall. Bilder, M. S. (1999). The Lost Lawyers: Early American Legal Literatesand Transatlantic Legal Culture. Yale Journal of Lawand the Humanities, 11, 47-112. Birrer, R. B. & Birrer, C. D. (2017). Martial Arts Injuries. The Physician and Sports medicine, 10, 103-108. Can, Y. (1991). Türkiye’de sporcuların sosyal güvenliği, Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Beden Eğitimi ve Spor Anabilim Dalı, İstanbul. 46 Canadian Bar Association (1992). Reading the Legal World: Literacy and Justice in Canada. Report of the Canadian Bar AssociationTask Force on Legal Literacy. Ottawa: Canadian Bar Association. Cover, R.M. (1983). The Supreme Court, 1982 Term: Foreword – Nomosand Narrative. Harvard Law Review 97(1): 1-68. Emery, C. (2006). Survey of Sport Participation and SportInjury in Calgary and Area High Schools, Clinical Journal of Sport Medicine: January 2006 - Volume 16 - Issue1: 20-26. Ferrand, A., Robinson, L., & Valette, P. (2010). The intention-to-repurchase paradox: A case of the health and fitness industry. Journal of Sport Management, 24, 83–105. Güzel, A. ve Okur A.R. (2002). Sosyal Güvenlik Hukuku, 8.Baskı, İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım. Güzel, A., Okur, A.R. ve Caniklioğlu N. (2009). Sosyal Güvenlik Hukuku, 12. Baskı, İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım. Hamblin, William J. (2006). Warfare in the ancient Near East to 1600 BC : holy warriors at the dawn of history (Repr. ed.). New York: Routledge. Karasar, N. (2013). Bilimsel Araştırma Yöntemi (26). Ankara: Nobel. Kumar, A. (2013). National Legal LiteracyMission- An Evaluative Analysis. SSRN Electronic Journal. 10.2139/ssrn.2240008. Loland, S., Waddington, I. AndSkirstad, B. (2006). Pain and injury in sport: social and ethicalanalysis, London, Routledge. 47 Manley-Casimir, M.E.,Wanda M.C.and de Castell, S. (1989). The Charter of Rightsand Freedomsand Legal Literacy. In Canada and Citizenship Education, ed.KeithA. McLeod: 83-99. Marshall, A.M. (2005). Idle Rights: Employees' Rights Consciousness and the Construction of Sexual Harassment Policies". Law and Society Review. 39 (1): 83–124. McDonald, S. (1998). Public Legal Education in Ontario Legal Clinics, University of Toronto: 50–57. Muhanga, M. (2015). Legal Literacy among the University Staff: A Case of Labour Legislation at Sokoine University of Agriculture in Morogoro, Tanzania. Tengeru Community Development Journal: 1-12. Oler, M.;Tomson, W. And Pepe, H. (1991). Morbidity and mortality in the martialarts: a warning. J Trauma, 31: 251–253. Pehlivan, Z. (2013). Okullararası Spor Yarışmalarına Katılanların Sporu Bırakma ve Devam Etme Nedenleri, Spor Bilimleri Dergisi, 24 (3): 209-225. Piete, W. (2005). Martial Arts Injuries, Epidemiology of Pediatric Sports Injuries. Individual Sports. Med Sport Sci. Basel, Karger, 2005, vol 48: 59-73. Podlas, K. (2006). The Tales Television Tells: Understanding the Nomos Through Television, Texas Wesleyan Law Review 13: 31-62. Preber, B. J. (2014). Financial Expert Witness Communication: A Practical Guide to Reporting andTestimony, John Wiley &S ons, Hoboken, NJ, US. 48 Pritchard, M.P., Nichols, T. & Graber, N. (2016). Employee Health: Motivations and Constraints to Fitness Program Participation, Conference paper, 344–347. Rocha-Melo, J., Almeida, J.,Silva, I. And Mendes, R. (2018). Crossfit: An (Healthy) Overview of an Evergrowing Sports Trend, Conference: 14º CongressoNacional de Medicina DesportivaAt: Braga, Portugal. Rogers, R. W. (1975). A protection motivation theory of fear appeal sandattitude change. Journal of Psychology, 91: 93–114. Rosenstock, I. (1974). "HistoricalOrigins of the Health Belief Model". Health Education & Behavior. 2 (4): 328–335. Ryan, R. M.,Kuhl, J., andDeci, E. L. (1997). Nature and autonomy: Organizational view of social and neuro biologicalaspects of self- regulation in behavior and development. Development and Psychopa- thology, 9: 701-728. Scanlan, T. K., P. J. Carpenter, G. W.,Schmidt, J. P. Keeler, B. (1993). “An Introduction to the Sport Commitment Model.” Journal of Sportand Exercise Psychology 15 (1): 1–15. Trulson, M. E. (1986). MartialArts Training: A Novel “Cure” for Juvenile Delinquency. Human Relations, 39(12):1131–1140. Tuncay, A.C. (2002). Sosyal Güvenlik Hukuku Dersleri, 10. Baskı, İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım. Tuncay, A.C. ve Ekmekçi Ö. (2008). Sosyal Güvenlik Hukukunun Esasları, 1. Baskı, İstanbul, Legal Yayıncılık. 49 Weiser, M.,Kutz, I., Kutz, S. J., and Weiser, D. (1995). Psychotherapeuticaspects of the martialarts. Am. J. Psychother. 49: 118–127. Wilson, B.. (2012). Sport & Peace: A Sociological Perspective, Oxford University Press. Zetaruk, M.N.;Violán, M.A.; Zurakowski, D. And Micheli, L.J. (2005). Injuries in martialarts: a comparison of fivestyles, British Journal of Sports Medicine 39: 29-33. 50 EKLER ANKET FORMU 1.Cinsiyetiniz [ ] Erkek [ ] Kadın 2.Yaşınız? ……………….. 3.Yaşadığınız Yer ………………… 4.Branşınız? ………………… 5.Kaç yıldır spor ile uğraşıyorsunuz? [ ] 1-4 Yıl [ ] 5-8 Yıl [ ] 9 Yıl Ve Üstü 6.Kaç yıldır aktif olarak spor yapıyorsunuz? [ ] 1-4 Yıl [ ] 5-8 Yıl [ ] 9 Yıl Ve Üstü 7.Günümüz koşullarına göre gelir durumunuz nedir? [ ] Çok iyi (istediğim Gibi Para Harcarım) [ ] iyi (ihtiyaçlarımı Karşılarım) [ ] Orta (Ancak ihtiyaçlarımı Karşılarım) [ ] Zayıf (ihtiyaçlarımı Tam Olarak Karşılayamam) 8. Eğitim durumunuz nedir? İlköğretim [ ] Lise [ ] Ön Lisans [ ] Lisans [ ] Yüksek Lisans [ ] Doktora[ ] 9.Sosyal medyada haberleri ne sıklıkla takip ediyorsunuz? [ ] Hiç [ ] Her Gün [ ] Gün Aşırı (iki günde bir) [ ] Her Hafta (Haftada bir) [ ] Her Ay (Ayda bir) 51 10.Gazete, dergi gibi yazılı medya unsurlarını ne sıklıkla takip ediyorsunuz? [ ] Hiç [ ] Her Gün [ ] Gün Aşırı (iki günde bir) [ ] Her Hafta (Haftada bir) [ ] Her Ay (Ayda bir) 11.Genel spor haberlerini mi takip ediyorsunuz, yoksa branşınıza yönelik spor haberlerini mi takip ediyorsunuz? [ ] Genel [ ] Branşa Yönelik 12.Ailenizde sizden başka spor ile uğraşan (lisanslı olarak) biri var mı? [ ] Evet (Var) [ ] Hayır (Yok) 13.Sağlığınız ile ilgili bir sorunla karşılaştığınızda özel sağlık kuruluşlarına mı devlet kuruluşlarına mı gidersiniz? [ ] Özel sağlık kuruluşları [ ] Devlet kuruluşları 14.Bağlı olduğunuz kulüp / federasyonunuz “Sporculara Sağlık Güvencesi Protokolü” hakkında sizi bilgilendirdi mi? [ ] Evet (Bilgilendirdi) [ ] Hayır (Bilgilendirmedi) 15. 10 Nisan 2013 tarihinde Gençlik ve Spor Bakanlığı ve Sağlık Bakanlığı arasında yapılan ve 10 Mayıs 2013 tarihinde yürürlüğe giren "Sporculara Sağlık Güvencesi Protokolü"nden haberdar mısınız? [ ] Evet (Haberdarım) [ ] Hayır (Haberdar değilim) 16.Bu protokolden hiç faydalandınız mı? [ ] Evet(Faydalandım) [ ] Hayır (Faydalanmadım) 17.Bir sosyal güvenceniz var mı varsa hangisi? [ ] Yok [ ] Var [ ] 4A (S.s.k) [ ] 4B (Bağ-kur) [ ] 4C (Emekli Sandığı) 18.Özel sosyal güvenceniz (sigortanız ) var mı varsa hangisi / hangileri? [ ] Yok [ ] Var 52 [ ] Sağlık Sigortası [ ] Ferdi Kaza Sigortası [ ] Emeklilik (Bireysel) Sigortası 19.Herhangi bir spor kuruluşuna üye misiniz eğer üye iseniz ismi? [ ] Evet (Üyeyim) [ ] Hayır (Üye değilim) ………………………………………… 20. sporcuların sosyal güvencelerini yeterli buluyor musunuz? Bulmuyor iseniz önerileriniz nelerdir? [ ] Hayır (Yeterli bulmuyorum) [ ] Evet (Yeterli buluyorum) …………………………………………………. 21.Sporcu olarak sosyal güvenceleriniz hakkında bilgi seviyeniz nedir? [ ] Yeterli bilgim var [ ] Yeterli bilgim yok 22.Sgk kanununa göre sigortalı olan kişinin/sporcunun iş kazası halinde sporcunun eş ve çocuklarına ya da geçindirmekle yükümlü olduğu ana ve babasına gelir bağlandığını biliyor musunuz? [ ] Evet [ ] Hayır 23.Sgk kanununa göre sigortası olan kişiye/sporcuya iş kazası halinde sağlık yardımının yapılacağını biliyor musunuz? [ ] Evet [ ] Hayır 24.Sgk kanununa göre sigortası olan kişiye / sporcuya iş kazası halinde sporcuya geçici ya da sürekli iş göremezlik ödeneğinin verileceğini biliyor musunuz? [ ] Evet [ ] Hayır 25.Sgk kanununa göre sigortası olan kişiye / sporcuya iş kazası halinde sporcunun protez araç ve gereçlerin sağlanacağını biliyor musunuz? [ ] Evet [ ] Hayır 53 26.Sgk kanununa göre iş kazası halinde kişinin/sporcunun tedavisi için başka bir yere ya da başka bir ülkeye gönderilebileceğini biliyor musunuz? [ ] Evet [ ] Hayır 27.Sgk kanununa göre, sigortalı kişinin/sporcunun ölümü halinde geride kalan eş ve çocuklarına ve bakmakla yükümlü oldukları ana ve babasına aylık bağlandığını biliyor musunuz? [ ] Evet [ ] Hayır 28.Sgk kanununa göre sigortalı kişinin/sporcunun ya da sigortalı olmayan karısının analığı halinde gerekli sağlık yardımlarının yapıldığı biliyor musunuz? [ ] Evet [ ] Hayır 29.Kulüplerinden hiç bir ücret almadan spor yapan amatör sporcuların, Sosyal Sigortalar Kanunu’na tabi olmadıklarını biliyor musunuz? [ ] Evet [ ] Hayır 30.Sgk kanununa göre, sigortalı kişinin/sporcunun sigorta koşullarını yerine getirmesi ile birlikte yaşlılık aylığının bağlanacağının veya toptan ödeme yapılabileceğini biliyor musunuz? [ ] Evet [ ] Hayır 54 ÖZGEÇMİŞ Doğrum Yeri ve Tarihi :Sungurlu/ 13.04.1988 Öğr. Gördüğü Kurumlar Başlama Bitirme Kurum Adı Yılı Yılı 2002 2006 Lise Sungurlu Süper Lisesi Lisans 2007 2011 Uludağ Üniversitesi Yüksek Lisans Uludağ Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Beden Eğitimi ve Spor Anabilim Dalı Bildiği Yabancı Diller : İngilizce Çalıştığı Kurumlar : Başlama ve Ayrılma Tarihleri Kurum Adı …/…/…. …/…/… …/…/…. …/…/… 55 ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ TEZ ÇOĞALTMA VE ELEKTRONİK YAYIMLAMA İZİN FORMU Yazar : Çiğdem GÖKDUMAN Üniversite : Uludağ Üniversitesi Anabilim Dalı : Eğitim Bilimleri Enstitüsü Beden Eğitimi ve Spor Anabilim Dalı Tezin Niteliği : Yüksek Lisans Tezin Konusu : Amatör Dövüş Sporcularının Sosyal Güvenlikleri ile İlgili Farkındalıklarının Belirlenmesi Danışman : Prof. Dr. Cemali ÇANKAYA Çoğaltma İzni  Tezimden fotokopi çekilmesine izin veriyorum Terzimin sadece içindekiler, özet, kaynakça ve içeriğinin %10 bölümünün fotokopi çekilmesine izin veriyorum Tezimden fotokopi çekilmesine izin vermiyorum Yayımlama İzni  Tezimin elektronik ortamda yayımlanmasina izin veriyorum Tezimin elektronik ortamda yayımlanmasının ertelenmesini istiyorum 1 yıl 2 yıl 3 yıl Tezimin elektronik ortamda yayımlanmasına izin vermiyorum. Hazırlamış olduğum tezimin yukarıda belirttiğim hususlar dikkate alınarak, fikri mülkiyet haklarının saklı kalmak üzere Uludağ Üniversitesi Kütüphane ve Dokümantasyon Daire Başkanlığı tarafından hizmete sunulmasına izin verdiğimi beyan ederim. Tarih : İmza :