Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi 49 (1) 9-16, 2023 DOI: https://doi.org/10.32708/uutfd.1197486 ÖZGÜN ARAŞTIRMA Adli Tıp Ana Bilim Dalı Tarafından Düzenlenen Maluliyet Raporlarının Retrospektif İncelenmesi Ali Metin DÜZCAN, Dilek DURAK, Recep FEDAKAR, Nursel TÜRKMEN İNANIR Bursa Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi, Adli Tıp Ana Bilim Dalı, Bursa. ÖZET Trafik kazası gibi travmatik olaylara maruz kalan kişilerde olay nedeni ile kalıcı sakatlık gelişebilmekte ve bu sakatlık hali kişinin sosyoekonomik yaşamını etkileyebilmektedir. Bu sebeple travmatik olay nedeniyle meydana gelen maluliyetin tespiti gerekmektedir. Maluliyet tespitinde olayın meydana geldiği tarihe göre farklı yönetmelikler kullanılmaktadır. Bu yönetmelikler yayınlanma sırasına göre; Sosyal Sigorta Sağlık İşlemleri Tüzüğü, Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Tespit İşlemleri Yönetmeliği (ÇGMK), Maluliyet Tespit İşlemleri Yönetmeliği, Özürlülük Ölçütü, Sınıflandırması Ve Özürlülere Verilecek Sağlık Kurulu Raporları Hakkında Yönetmelik, Erişkinler İçin Engellilik Değerlendirmesi Hakkında Yönetmelik (EEDY) ve Maluliyet Ve Çalışma Gücü Kaybı Tespiti İşlemleri Yönetmeliğidir. Olay tarihine göre farklı yönetmelik kullanılması nedeniyle aynı yaralanmalarda farklı maluliyet oranları hesaplanmaktadır. Bu çalışmada maluliyet hesabında kullanılan ÇGMK ve EEDY yönetmelikleri (cetvelleri) incelenerek aralarındaki farkların saptanması ve bu farkların giderilmesi hususunda çözüm önerileri sunulması amaçlanmıştır. Bursa Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Adli Tıp Ana Bilim Dalı tarafından 2018-2021 yılları arasında düzenlenmiş 359 olguya ait maluliyet raporları incelenerek her olgu için ÇGMK cetveli ve EEDY hükümleri dikkate alınarak maluliyet oranları hesaplanmıştır. Maluliyet oranları ortalamalarının ÇGMK ve EEDY cetvelleri için sırasıyla 16,9±24,7 ve 13,1±20,4 olduğu saptanmıştır. Ayrıca cetveller açısından maluliyet oranları arasında pozitif yönde güçlü düzeyde korelasyon (r=0,808; p<0,001) olduğu saptanmış olup EEDY cetveline göre ÇGMK cetvelinden daha fazla oran alındığı tespit edilmiştir. Sonuç olarak cetvellerden alınan oranlardaki farklılığın giderilmesi hususunda EEDY cetvelinde yer alan ayrıntılı arızalara/hastalıklara ait listelerin ÇGMK cetvelinde yer alan meslek ve yaş değerlendirmesi ile kombine edilerek maluliyeti tüm yönüyle değerlendirecek yeni bir cetvel/yönetmelik oluşturulması gerektiği kanaatindeyiz. Anahtar Kelimeler: Adli tıp. Maluliyet. Yönetmelik. Retrospective Analysis of Disability Reports Prepared by Department of Forensic Medicine ABSTRACT Persons exposed to traumatic events such as traffic accidents may develop permanent disability due to the event, and this disability may affect the socioeconomic life of the person. For this reason, it is necessary to determine the disability status due to the traumatic event. Different regulations are used in determining disability status, depending on the date of the event. These regulations are in order of publication; Social Insurance Health Affair Regulation, Working Power and Profession Loss Determination Procedures (ÇGMK), Disability Determination Procedures Regulation, Disability Criterion, Classification and Regulation on Health Board Reports to be Given to the Disabled, Regulation on Disability Assessment for Adults (EEDY) and Disability and Working Power Loss Detection Procedures Regulation. Due to the use of different regulations according to the event date, different disability rates are calculated for the same injuries. In this study, it is aimed to examine the ÇGMK and EEDY regulations used in disability calculation, to determine the differences between them and to offer solutions to eliminate these differences. Disability reports of 359 cases prepared by Bursa Uludağ University Faculty of Medicine Department of Forensic Medicine between 2018-2021 were studied retrospectively. Disability rates were calculated for each case with taking into account the provisions of RLWP scale (Regulation on Determination of Loss of Working Power and Profitability) and RAA scale (Regulation on Disability Assessment for Adults). The mean rates of disability were found to be 16.9±24.7 and 13.1±20.4 for RLWP scale and RAA scale, respectively. In addition, it was determined that there was a strong positive correlation (r=0.808; p<0.001) between the disability rates in terms of the scales and it was determined that the rate was higher than the RLWP scale compared to the RAA scale. As a result, in order to eliminate the difference in the ratios taken from the scales, we believe that a new scale/regulation that will evaluate the disability in all its aspects should be created by combining the lists of detailed disabilities/diseases in the RAA scale with the occupation and age assessment in the RLWP scale. Keywords: Forensic medicine. Disability. Regulation. Geliş Tarihi: 31.Ekim.2022 Kabul Tarihi: 16.Ocak.2023 Yazarların ORCID Bilgileri: Dr. Ali Metin DÜZCAN Ali Metin DÜZCAN: 0000-0002-9031-2977 Bursa Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi, Dilek DURAK: 0000-0003-3469-340X Adli Tıp Ana Bilim Dalı, Recep FEDAKAR: 0000-0002-2029-9674 Bursa. Nursel TÜRKMEN İNANIR: 0000-0002-4047-6455 Tel: 0543 889 67 72 E-posta: alimetinduzcan@windowslive.com 9 A.M. Düzcan, ark. Trafik kazası gibi travmatik olaylar nedeni ile insanlar alınan maluliyet oranları hesaplanmasında sakat kalabilmekte ve sosyoekonomik yaşamlarında kıyasen/takdiren indirim yapılmamıştır. Veriler elde zorluklar yaşayabilmektedir. Mağdurda sakatlığa edilirken cinsiyet, yaş, olay türü, trafik kazaları neden olan kişi, mağdurun uğradığı sosyoekonomik olguları için trafik kazasının oluş şekli, yaralanan yaşantısındaki zararı gidermekle yükümlüdür (Türk anatomik bölge, konsültasyon yapılan branşlar, Borçlar Kanunu, Madde 49, Kanun Numarası: 6098, hastane yatışı sayısı, ameliyat sayısı, oran verilen Kabul Tarihi: 11.01.2011). Mağduriyetin ağırlığının arızalar, ÇGMK cetveli oranı, EEDY cetveli oranı ve saptanabilmesi için mahkemeler gibi adli makamlar Türk Ceza Kanunu’nda Tanımlanan Yaralama başta adli tıp uzmanları olmak üzere hekimlerden Suçlarının Adli Tıp Açısından Değerlendirilmesi bilirkişi raporu düzenlenmesini talep edebilmektedir Rehberine1 göre kırık/çıkık skoru parametrelerine (Bilirkişilik Kanunu. Kanun Numarası: 6754, Kabul yönelik veri toplanmıştır. Bu rehbere göre kırık veya Tarihi: 03.11.2016). Bu sebeple maluliyet raporlarının çıkıkların sayısına ve özelliğine göre (ayrıklı, ayrıksız, düzenlenmesi adli tıp pratiğinde önemli bir yer açık, kapalı vs.) en az 1 ve en fazla 6 olacak şekilde tutmaktadır. skorlanmaktadır. Kırık skoru üzerinden kırık/çıkığın Güncel adli tıp pratiğinde maluliyet raporu hayat fonksiyonlarına etkisi hafif, orta ve ağır olarak düzenlenmesinde Çalışma Gücü ve Meslekte derecelendirilmektedir. Kırık/çıkığın hayat fonksiyon- Kazanma Gücü Kaybı Tespit İşlemleri Yönetmeliği larına etkisi; kırık skoru 1 puan olanlarda hafif, 2 ya (ÇGMK cetveli) (Resmî Gazete Sayısı: 27021, Resmî da 3 puan olanlarda orta, 4, 5 ya da 6 puan olanlarda Gazete Tarihi: 11.10.2008) ve Erişkinler İçin ağır olarak derecelendirilmektedir. Çalışmada kırık Engellilik Değerlendirmesi Hakkında Yönetmeliği skoru ile maluliyet arasındaki ilişkinin incelenmesi (EEDY cetveli) (Resmî Gazete Sayısı: 30692, Resmî amacıyla kırık/çıkığı olan 268 olgu bu skalaya göre Gazete Tarihi: 20.02.2019) olmak üzere iki farklı hafif, orta ve ağır olarak kırık skoru gruplarına yönetmelik kullanılmaktadır. Çocuklara yönelik ayrılmıştır. maluliyet hesabında ise Çocuklar İçin Özel Gereksinim Değerlendirmesi Hakkında Yönetmeliği kullanılmaktadır (Resmî Gazete Sayısı: 30692, Resmî İstatistiksel Yöntem Gazete Tarihi: 20.02.2019). Verilerin analizi IBM SPSS 28 (IBM Corp. Released Bu çalışma ile maluliyet hesabında cetveller arasında 2021. IBM SPSS Statistics for Windows, Version farklılık olup olmadığının saptanması, cetvellerin 28.0. Armonk, NY: IBM Corp) programı ile yeterlilik ve yetersizliklerinin neler olduğunun yapılmıştır. Nitel değişkenler için frekans ve yüzde incelenmesi, farklı cetvellerin hukuk alanında (n(%)), sayısal (nicel) değişkenler için ortalama, oluşturabileceği çelişkilerin ortaya çıkarılması ve standart sapma (ort±ss), medyan, minimum ve yapılan benzer çalışmalardaki örneklem sayısının maksimum istatistikleri kullanılmıştır. Verinin normal arttırılarak epidemiyolojik bilgiye katkı sağlanması dağılıma uygunluğunun incelenmesinde çarpıklık ve amaçlanmaktadır. basıklık katsayı değerleri kullanılmıştır. Maluliyet oranı ve ölçümler arasındaki ilişki Spearman korelasyon testi ile, üç veya daha fazla grup Gereç ve Yöntem arasında maluliyet oranı açısından farklılığın incelenmesi Kruskal Wallis testi ile ve iki grup Bursa Uludağ Üniversitesi Adli Tıp Ana Bilim Dalı arasında maluliyet oranı açısından farklılığın tarafından 1 Haziran 2018 – 1 Eylül 2021 tarihleri incelenmesi Mann Whitney U testi ile analiz arasında hazırlanmış 461 maluliyet raporu retrospektif edilmiştir. Anlamlılık bulunması durumunda çoklu olarak incelenmiştir. Daha önce hakkında rapor karşılaştırma testlerinden Bonferroni testi düzenlenmiş olgulara ait ek raporlar ve malpraktis kullanılmıştır. İstatistiksel anlamlılık düzeyi p<0,05 raporları gibi maluliyet oranı dışında ek hususlar olarak kabul edilmiştir. sorulan raporlar çalışmaya dahil edilmemiştir. Dışlama kriterleri uygulandığında değerlendirmeye alınan rapor sayısının 359 olduğu görülmüştür. Çalışmaya 18 yaş altı olgular (çocuklar) da dahil Bulgular edilmiştir. Çocuklar İçin Özel Gereksinim Çalışma kapsamına alınan 359 olgunun 241’inin Değerlendirmesi Hakkında Yönetmeliğinde maluliyet (%67,1) erkek ve 118’nin (%32,9) kadın olduğu oranları onarlı gruplar halinde verildiğinden ve bu saptanmıştır. Olay tarihindeki yaşlarının 2 ile 87 oranların kullanılması çalışmamıza uygun arasında değişmekte olduğu ve yaş ortalamasının olmadığından dolayı çocuklar için de Erişkinler İçin 35,19±15,63 ve medyan yaşın 35 olduğu görülmüştür. Engellilik Değerlendirmesi Hakkında Yönetmeliği Her iki cinsiyette başvuru oranının en fazla 30-39 yaş kullanılmıştır. aralığında (%23,4) olduğu saptanmıştır (Şekil 1). Çalışmanın amacı cetvellerin yeterliliğini değerlendirmek olduğu için çalışmada cetvellerden 10 Maluliyet Raporlarının Retrospektif İncelenmesi İstenen konsültasyonların dağılımına bakıldığında; Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon (n=236), Nöroloji (n=60), Psikiyatri (n=59) ve Ortopedi ve Travmatoloji (n=53) branşlarından konsültasyon istendiği görülmüştür (Tablo III). Tablo III. Konsültasyonların dağılımı Konsültasyon yapılan branş (n=359) n % Şekil 1: Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon 236 65,7 Yaş gruplarının cinsiyete göre dağılımı Nöroloji 60 16,7 Psikiyatri 59 16,4 Olay türüne göre en sık trafik kazası (%87,8) nedeni ile maluliyet raporu için başvuru yapıldığı Ortopedi ve Travmatoloji 53 14,8 görülmüştür (Tablo I). Göğüs Hastalıkları 18 5,0 Beyin ve Sinir Cerrahisi 14 3,9 Tablo I. Olguların olay türüne göre dağılımı Kulak Burun Boğaz Hastalıkları 13 3,6 Olay türü (n=359) n % Göz Hastalıkları 11 3,1 Trafik kazası 315 87,8 Kalp ve Damar Cerrahisi 9 2,5 İş kazası 9 2,5 Üroloji 9 2,5 Darp 17 4,7 Plastik ve Rekonstrüktif Cerrahi 5 1,4 Ateşli silah yaralanması 7 1,9 Diğer 5 1,4 Askeri kaza 5 1,4 Diğer 6 1,7 Olguların %68,3’ünün (n=245) en az bir kez hastane yatışının olduğu ve %53,4’ünün (n=188) en az bir kez Diğer: Zehirlenme, okul kazaları, eğlence parkı kazaları ameliyat olduğu görülmüştür. Kırık skoru dağılımına bakıldığında olguların Trafik kazası olgularının trafik kazasının oluş şekline %25,3’ünde (n=91) kırık veya çıkık olmadığı, kırık göre dağılımına bakıldığında; araç içi trafik kazası veya çıkık saptanan olgulardan kırık skorunun 13 (%32,1), araç dışı trafik kazası (%27,3), oluş şekli olguda 1 puan, 55 olguda 2 puan, 60 olguda 3 puan, bilinmeyen trafik kazası (%27,0) ve motorsiklet kazası 76 olguda 4 puan, 30 olguda 5 puan ve 34 olguda 6 (%13,6) olduğu saptanmıştır. puan olduğu saptanmıştır. Yaralanma bölgeleri; baş-boyun, gövde, üst ekstremite Oran verilen arızaların dağılımına bakıldığında sırası ve alt ekstremite bölgeleri şeklinde gruplandırılarak ile hareket kısıtlılığı (%30,1), komplikasyonsuz incelendiğinde olguların %20,6’sında baş-boyun iyileşmiş kırıklar (%12,3) ve psikiyatrik arızalar bölgesi yaralanması, %28,7’sinde gövde yaralanması, (%10,6) olduğu tespit edilmiştir (Tablo IV). %25,9’unda üst ekstremite yaralanması ve ÇGMK cetvelinden 215 olgunun (%59,9) oran aldığı, %38,7’sinde alt ekstremite yaralanması olduğu tespit 144 olgunun (%40,1) oran almadığı, EEDY edilmiştir (Tablo II). cetvelinden ise 251 olgunun (%69,9) oran aldığı, 108 olgunun (%30,1) oran almadığı, ÇGMK cetvelinden Tablo II. Olguların yaralanma bölgelerine göre alınan oranların ortalamasının 16,96±24,7, medyan dağılımı değerinin 5,3, minimum değerinin 0 ve maksimum değerinin 100 olduğu, EEDY cetvelinden alınan Yaralanma bölgesi (n=359) n % oranların ortalamasının 13,19±20,4, medyan değerinin Baş boyun 74 20,6 5,0, minimum değerinin 0 ve maksimum değerinin Gövde 103 28,7 100 olduğu saptanmıştır. Cetvellerden alınan oranlar arasında istatistiksel anlamlı fark olduğu (p<0,001) ve Üst ekstremite 93 25,9 pozitif yönlü istatistiksel anlamlı ilişki bulunduğu Alt ekstremite 139 38,7 tespit edilmiştir (r=0,808, p<0,001) (Tablo V). 11 A.M. Düzcan, ark. Tablo IV. Oran verilen arızaların dağılımı (n=359) Maluliyet oranı yaş grupları arasında karşılaştırıldığın- Arıza n % Arıza n % Arıza n % da her iki cetvelde de gruplar arasında anlamlı fark olmadığı saptanmıştır (p>0,05) (Şekil 2, Tablo VI). Eklem Periferik hareket 108 30, Parezi ve dolaşım 1 pleji 10 2,8 sistemi 3 0,8 kısıtlılığı arızaları Komplikas yonsuz 12, Ampütasyo Solunumsal iyileşmiş 44 3 n 9 2,5 arızalar 3 0,8 kırıklar Psikiyatrik Çiğneme ve arızalar 38 10, 6 Epilepsi 6 1,7 yutma 3 0,8 zorluğu Menisküs, Yürüyüş Görme tendon, bozukluğu 24 6,7 kaybı 5 1,4 ligaman 2 0,6 yaralanması Şekil 2: Atrofi 24 6,7 İşitme kaybı 5 1,4 Kas gücü kaybı 2 0,6 Maluliyet oranın yaş grupları arasında kıyaslaması Komplikas yonlu Vertebra Post iyileşmiş 20 5,6 füzyon 4 1,1 travmatik 1 0,3 Tablo VI. Maluliyet oranın yaş grupları arasında kırıklar ameliyatı kifoz kıyaslaması Vertebra Kafatası Myozitis Yaş ÇGMK EEDY yükseklik 20 5,6 4 1,1 1 0,3 grubu ni Medyan Min Maks Medyan Min Maks kaybı defekti ossifikans 0-9 19 17,7 0 100 16,5 0 100 Kısalık 18 5,0 Organ rezeksiyonu 4 1,1 Skar 1 0,3 10-19 43 19,7 0 100 16,7 0 99 Periferik 20-29 73 13,1 0 100 11,3 0 97 sinir sistemi 17 4,7 Ankiloz 3 0,8 Koku duyusu 30-39 84 15,5 0 100 12,5 0 96 kaybı 1 0,3 arızaları 40-49 74 20,5 0 100 14,3 0 73 Vertebra Ektropion, 50-59 40 17,4 0 100 11,9 0 98 posterior lakrimal 60-69 20 14,9 0 100 10,5 0 40 eleman 13 3,6 Protez 3 0,8 kanal ve 1 0,3 70-79 4 32,0 7 68 21 3 51 kırığı kese arızaları p 0,212 0,404 Mental durum ve Kruskal Wallis testi kullanılmıştır. 80-89 yaş grubu veri kortikal sayısının yetersiz olması nedeniyle karşılaştırmaya dahil fonksiyonla İdrar ve edilmemiştir. Anlamlılık sonrasında çoklu karşılaştırma r vb. 11 3,1 gaita 3 0,8 testlerinden Bonferroni testi kullanılmıştır. İkili bilişsel inkontinansı karşılaştırma sonucunda kırık skoru grubu ağır olanlar diğer fonksiyonla gruplardan farklılık göstermektedir. rla ilişkili arızalar Maluliyet oranları kırık skoru grupları arasında karşılaştırıldığında her iki cetvelde de gruplar arasında Tablo V. ÇGMK ve EEDY cetvellerinden alınan anlamlı fark olduğu saptanmıştır (p<0,001) (Şekil 3, oranların kıyaslaması Tablo VII). Gruplar arası farkı incelemek amacıyla Medyan yapılan ikili karşılaştırma sonucunda her iki cetvelde - (Min-Max) Ort±SS p r p de ağır kırık skor grubunun diğer gruplardan farklılık ÇGMK cetveli gösterdiği bulunmuştur. Kırık skor grubu ağır oranı 5,3 (0-100) 16,9 ±24,7 olanların puanı her iki cetvelde de diğer gruplardan <0,001 0,808 <0,001 yüksek bulunmuştur. EEDY cetveli oranı 5 (0-100) 13,1±20,4 Mann Whitney U testi kullanılmıştır. Değişkenler arasındaki ilişki için Spearman sıra korelasyon katsayısı kullanılmıştır. 12 Maluliyet Raporlarının Retrospektif İncelenmesi Çalışmadaki olguların erkek yüzdesinin %67,1 olduğu ve en sık yaş grubunun 30-39 yaş arası olduğu saptanmıştır. Yaş ortalamasının 35,19±15,63 olduğu ve olguların yaşlarının 2 ila 87 arasında değiştiği saptanmıştır. Yapılan benzer çalışmalarda yaş ortalamalarını; Ata ve ark.2 38,5±17,5, Kaya ve ark.3 38,5±15,1, Hekimoğlu ve ark.9 30,8±16,2 ve Hilal ve ark.4 30,8 olarak tespit etmiştir. Yapılan benzer çalışmalardaki cinsiyet dağılımına bakıldığında erkek yüzdesini; Eroğlu ve Küpeli5 %76,9, Türkmen ve ark.10 %68,4 ve Altun ve ark.11 %78,0 olarak tespit etmiştir. 30-39 yaş aralığının sık olmasının ve erkeklerin daha çok olmasının nedeninin, genç-orta Şekil 3: yaş erkeklerin çalışma hayatında daha fazla yer Maluliyet oranın kırık skoru grupları arasında almasına ve dolayısıyla trafik kazalarına ve iş kıyaslaması kazalarına daha fazla maruz kalmalarına bağlı olduğu düşünülmüştür. Çalışmada olguların çoğunda maluliyete neden olan Tablo VII. Maluliyet oranın kırık skoru grupları arasında kıyaslaması olayın trafik kazaları olduğu, darba ve ateşli silahlara bağlı ve özellikle iş kazalarına bağlı başvuruların Kırık ÇGMK EEDY düşük olduğu saptanmıştır. Çalışmamızda trafik skoru ni Medyan Min Maks Medyan Min Maks kazalarının oranının %87,8 olduğu görülmüştür. grubu Trafik kazalarını oluş şekline bakıldığında en sık araç Hafif 13 5,4 0 56 4,7 0 30 içi trafik kazası (%32,1) olduğu saptanmıştır. Yapılan Orta 115 13,2 0 100 10,8 0 99 benzer çalışmalarda trafik kazası yüzdesini; Ata ve Ağır 140 20,3 0 100 15,6 0 99 ark.2 %96,5, Altun ve ark.7 %62,9 ve Gürbüz10 %94,3 p <0,001 <0,001 olarak tespit etmiştir. Kruskal Wallis testi kullanılmıştır. Oran verilen arızaların dağılımına bakıldığında çoğunlukla lokomotor sistem ile ilgili arızalardan özellikle hareket kısıtlılığı arızalarından oran verildiği Tartışma ve Sonuç tespit edilmiştir. Konsültasyon istenen branşların dağılımına bakıldığında en sık Fiziksel Tıp ve Trafik kazası ve iş kazası gibi olaylara bağlı tazminat Rehabilitasyon branşından konsültasyon istendiği talep edilirken maluliyet oranın da hesaplanması görülmüştür. Yapılan benzer çalışmalara bakıldığında; gerekmektedir ve olay tarihine göre farklı cetveller Kaya ve ark.3 en sık Ortopedi branşından (%44,3), kullanılmaktadır. Dolayısıyla farklı yönetmelikler Eroğlu8 ise en sık Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon üzerinden farklı maluliyet oranları hesaplanmaktadır. branşından (%23,4) konsültasyon istendiğini tespit Literatürde maluliyet raporlarının retrospektif etmişlerdir. Ayrıca Eroğlu8 en sık arıza saptanan incelenmesi ve maluliyet raporları hazırlanması sistemlerin pelvis ve alt ekstremite (%39,4) ve üst amacıyla kullanılan yönetmelikleri inceleyen ekstremite (%24,5) olduğunu, Birgen ve ark.13 en sık çalışmalar bulunmaktadır2-9. Bu çalışmada diğer saptanan arızaların ortopedik fonksiyon kaybı (%45,4) çalışmalardan farklı olarak cetvellerden alınan ve ampütasyonlar (%26,7) olduğunu ve Ata6 en sık maluliyet oranları arasındaki korelasyon incelenmiştir. saptanan arızanın eklem hareket kısıtlılığı (%40,2) Maluliyet oranları arasındaki farkın incelenmesinde olduğunu saptamışlardır. Kas iskelet sistemi maluliyet oranları her iki cetvele göre yeniden arızalarının ve Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon hesaplanmıştır. Maluliyet oranın yaş grupları arasında branşından konsültasyon istenmesinin sık olmasının farklılık gösterip göstermediğine dair incelemede her nedeninin özellikle trafik kazası gibi yüksek enerjili iki cetvel bazında ayrı ayrı değerlendirme yapılmıştır. travmalarda sıklıkla kas-iskelet sistemi yaralanması Çalışmada maluliyet değerlendirmesi yürürlükte olması ve dolayısıyla arızaların sıklıkla da bu sistemde bulunan en güncel yönetmelik olan Erişkinler İçin görülmesi sonucu olduğu düşünülmüştür. Engellilik Değerlendirmesi Hakkında Yönetmeliğine Hastane yatış sayısı ve ameliyat sayısı dağılımına göre yapılmıştır ve Çalışma Gücü ve Meslekte bakıldığında olguların %68,3’ünün en az bir kez Kazanma Gücü Kaybı Tespit İşlemleri Yönetmeliği ile hastane yatışı olduğu ve %53,4’ünün en az bir kez karşılaştırması amacıyla yapılan maluliyet oranı ameliyat olduğu saptanmıştır. Yapılan benzer hesabında takdiren/kıyasen indirim uygulanmamıştır. çalışmalara bakıldığında; Gürbüz7 olguların Çalışma, Bursa ili ve çevresinde yer alan popülasyona %76,3’nün, Kadı ve ark.13 olguların %87,4’nün ve yönelik olduğundan diğer çalışmalardan bölgesel Cantürk ve ark.14 ise olguların %59,4’nün en az bir farklılık göstermektedir. 13 A.M. Düzcan, ark. kez ameliyat olduğunu saptamışlardır. Hastane tarihinde yürürlükte olan cetvele göre hazırlayarak her yatışının ve ameliyat sayısının bu denli fazla olgu için tek bir maluliyet oranı hesaplamıştır ve yaş olmasının nedeninin olguların çoğunda olayın trafik ile maluliyet oranı arasındaki ilişkiyi her olguda farklı kazası olması ve trafik kazalarının yüksek enerjili cetvel dikkate alınarak hesaplanan bu tek oran travmalar olması nedeniyle kırıkların daha sık ve ağır üzerinden değerlendirmiştir. Bu çalışmada ise her olgu olması sonucu olduğu düşünülmüştür. için her iki cetvele göre de oranlar ayrı ayrı hesaplanıp Kırık skoru dağılımına bakıldığında olguların yaş ile ilişkisi her iki cetvel bazında ayrı ayrı %25,3’ünde kırık veya çıkık olmadığı, kırık veya değerlendirilmiştir. çıkık olan olgularda kırık/çıkık skoru puanının en sık Maluliyet oranı açısından kırık skoru grupları arasında 4 puan olduğu saptanmıştır. Kırık/çıkık skoru fark olup olmadığı incelendiğinde hem EEDY puanının görece yüksek olmasının olguların çoğunda cetvelinde hem de ÇGMK cetvelinde gruplar arasında olayın trafik kazası olması ve trafik kazalarının yüksek anlamlı fark olduğu saptanmıştır. Gruplar ikili enerjili travmalar olması nedeniyle kırıkların daha sık karşılaştırılarak maluliyet oranları arasındaki fark ve ağır olması sonucu olduğu düşünülmüştür. incelendiğinde Hem ÇGMK hem de EEDY cetvelinde ÇGMK ve EEDY cetvellerine ait maluliyet ağır kırık skoru grubunun maluliyet oranın diğer ortalamalarının sırasıyla 16,9±24,7 ve 13,1±20,4 gruplardan daha yüksek olduğu saptanmıştır. Kırık olduğu saptanmıştır. Yapılan benzer çalışmalarda skoru ağır olan grupta parçalı kırık, ayrıklı kırık ve ÇGMK ve EEDY cetvellerine ait ortalamaları; Eroğlu8 çoklu kırık gibi ağır kemik yaralanmaları daha fazla 33,0±26,5 ve 28,4±25,5 ve Ata6 14,9±17,8 ve görülür. Hafif olan grupta ise ayrıksız kırık, lineer 9,0±11,0 olarak tespit etmiştir. Eroğlu8 oranlar kırık ve tek kırık gibi hafif kemik yaralanmaları daha arasındaki farkın anlamlı olmadığını tespit etmiş iken sık görülür. Dolayısıyla kırık skoru ağır olan grupta Ata6 anlamlı fark olduğunu tespit etmiştir. Bu maluliyet oranı ortalamasının diğer gruplara göre daha çalışmada da ÇGMK cetveli oranının istatistiksel yüksek saptanmasının bu grupta görülen kemik olarak anlamlı derecede daha fazla olduğu kırıklarının parçalı ve deplase kırıklar gibi daha ağır saptanmıştır. ÇGMK cetvelinden alınan oranın daha kırıklar olması ve bu tip ağır kırıklara bağlı fonksiyon fazla olmasının sebebinin EEDY cetvelinde yer alan kaybı (sakatlık) gelişme ihtimalinin daha fazla arızaların daha ayrıntılı ve daha kapsamlı olması, buna olmasından kaynaklandığı kanaatindeyiz. rağmen ÇGMK cetvelinde yer alan arızaların daha az Bu çalışmada ÇGMK cetvelinden alınan ortalama ayrıntılı ve daha az kapsamlı olmasına bağlı olduğu oranın EEDY cetvelinden alınan ortalama orandan düşünülmüştür. Örneğin omurga kırıkları nedeni ile istatiksel olarak anlamlı derecede daha yüksek olduğu yapılan füzyon ameliyatı ele alındığında EEDY saptanmıştır. Cetvellerden alınan oranlarda böyle bir cetvelinde kaç seviyeden füzyon yapıldığına, kaç kez farklılığın olması cetvellerin maluliyeti ameliyat edildiğine ve kalıcı semptom olup değerlendirmesinde birbirlerine göre dezavantajlı ve olmadığına göre oran değişir iken ÇGMK cetvelinde avantajlı özellikleri olduğunu göstermektedir. bunların hiçbiri değerlendirilmeden füzyon ameliyatı Maluliyet oranı hesaplanırken ÇGMK cetvelinde yapılan her kişiye aynı oran verilmektedir. kişinin mesleğinin ve yaşının da dikkate alınması Çalışmada ÇGMK cetvelinden alınan oranlar ile ÇGMK cetveli için avantajlı bir durumdur. EEDY EEDY cetvelinden alınan oranlar arasında pozitif cetvelinde ise mesleğin dikkate alınmaması yönde güçlü düzeyde korelasyon (r=0,808; p<0,001) dezavantajlı bir durumdur. EEDY cetvelinde yaş ile olduğu saptanmıştır. Ata6 tarafından yapılmış ilgili tek değerlendirme 60 yaş üzeri kişilerde çalışmada da aynı şekilde ÇGMK cetvelinden alınan maluliyet oranına %10 ekleme yapılmasıdır. ÇGMK oranlar ile EEDY cetvelinden alınan oranlar cetvelindeki gibi ayrıntılı bir yaş değerlendirmesi arasındaki korelasyon incelenmiş ve pozitif yönde EEDY cetvelinde yer almamaktadır. Ancak ÇGMK güçlü düzeyde korelasyon (r=0,848; p<0,05) olduğu cetvelinin bu avantajına rağmen hastalıkların/ saptanmıştır. arızaların yer aldığı listeler ayrıntılı değildir ve Maluliyet oranı açısından yaş grupları arasında fark arızalar genel hatlarıyla ele alınmıştır. EEDY olup olmadığı incelendiğinde hem EEDY cetvelinde cetvelinde ise aksine hastalıkların/arızaların yer aldığı hem de ÇGMK cetvelinde yaş grupları arasında listeler ayrıntılıdır ve ÇGMK cetveline göre daha fazla anlamlı fark olmadığı saptanmıştır. Hekimoğlu ve hastalığı/arızayı kapsamaktadır. ÇGMK cetvelinin ark.9 çalışmasında yaş gruplarına göre maluliyet daha az ayrıntılı olması ve arızaları genel hatları ile ele oranlarını istatistiksel olarak karşılaştırmış olup kırk alması nedeni ile kimi zaman EEDY cetveline göre yaş üstündeki gruplarda ortalama maluliyet daha düşük oran verilmesine hatta hiç oran oranlarının daha yüksek olduğunu bulmuş ve kırk yaş verilmemesine neden olurken kimi zaman da EEDY üstünde daha yüksek olmasının istatistiksel olarak cetveline göre daha yüksek oran verilmesine neden anlamlı olduğunu saptamıştır. Ancak Hekimoğlu ve olmaktadır. Cetvellerin dezavantajlarını gidererek ark.9 çalışmasında maluliyet oranını ÇGMK ve EEDY maluliyet oranının daha adil bir şekilde cetvellerine göre ayrı ayrı hesaplamamış olay hesaplanabilmesi amacıyla EEDY cetvelinde yer alan 14 Maluliyet Raporlarının Retrospektif İncelenmesi ayrıntılı listelerin (hastalıkların/arızaların) ÇGMK kısmen düzelen travma sonrası stres bozukluğu arızası cetvelinde yer alan meslek ve yaş değerlendirmesi ile için %30 olan maluliyet oranı %40’ a çıkarılmıştır. kombine edilerek maluliyeti tüm yönüyle, daha Yayınlanan en güncel yönetmelik Maluliyet Ve ayrıntılı ve daha doğru değerlendirecek yeni bir Çalışma Gücü Kaybı Tespiti İşlemleri Yönetmeliğidir cetvel/yönetmelik oluşturulması gerektiği (Resmî Gazete Sayısı: 31612, Resmî Gazete Tarihi: kanaatindeyiz. 28.09.2021). Ancak bu yönetmelik, hem Erişkinler Maluliyet raporlarının düzenlenmesi sadece adli tıp İçin Engellilik Değerlendirmesi Hakkında uzmanlarının görevi olmayıp gerektiğinde diğer branş Yönetmeliği kadar ayrıntılı değildir hem de hekimlerinin de maluliyet raporu düzenleyebileceği yönetmeliğin yayınlanma amacı gereği iş kazaları için bilinen bir gerçektir. Ayıca maluliyet raporlarının kullanılabilmektedir. Trafik kazaları, darp ve ateşli yazılması da multidisipliner bir yaklaşım gerektirir. silah yaralanmaları gibi travmatik olaylarda Konsülte edilen branşlarda hastalıkların/arızaların tanı kullanılamamaktadır. kodu olarak Hastalıkların Uluslararası Maluliyetle ilgili daha kapsamlı bir araştırma Sınıflandırması-10 (ICD-10) kılavuzu kullanılmakta- yapılması gerektiği açıktır. Bunun için istatistiksel dır. Ancak özellikle ÇGMK cetvelinde başta olmak analizde kullanılan veri sayısını arttırılması ve üzere cetvellerde yer alan arızalar ICD-10 verilerin standart bir şekilde kaydının tutulması sınıflandırmasına göre yapılmamıştır ve bu nedenle gerekmektedir. Verilerin arttırılması ve standart hale konsülte edilen branşlar tarafından konulan tüm getirilebilmesi amacıyla maluliyet raporu yazımında tanıların cetvellerdeki karşılığı bulunamamaktadır. saptanan travmatik olayın türü, olayın oluş şekli, olay Maluliyet ile ilgili muayenelerde tanıların daha uygun sonucu meydana gelen yaralanmalar, ameliyat sayısı, konulabilmesi amacıyla diğer branş hekimlerine oran verilen arızalar, arıza oranı gibi bulguların maluliyet raporları hususunda kurum içi eğitim veya kaydının tutulduğu veri sistemi oluşturulması fakültelerde mesleki eğitim verilerek maluliyet gerektiği kanaatindeyiz. Bu veri sistemi sayesinde raporları yazımında kullanılan cetveller hakkında veriler dijital ortamda bulunacağı için maluliyet bilgilendirilmesi ve konsültasyonlarında cetvellerde konusunda kolaylıkla araştırma/analiz yapılabilir. yer alan arızalara uygun tanı konulmasının sağlanması gerektiği kanaatindeyiz. Etik Kurul Onay Bilgisi: Maluliyet raporları yazımında karşılaşılan sorunlardan Onaylayan Kurul: Bursa Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Klinik biri de rapor yazımında standart olmamasıdır. Örneğin Araştırmalar Etik Kurulu Onay Tarihi: 20.10.2021 olayın nasıl gerçekleştiğinin sorgulanmasında (araç Karar No: 2021-15/12 içi, araç dışı, yolcu, sürücü, ayakta yolcu, oturan yolcu vs.) ve ayrıntılı hikayenin sorgulanmasında (fizik Araştırmacı Katkı Beyanı: tedavi alıp almadığı, kaç kez ameliyat olduğu, Fikir ve tasarım: A.M.D., D.D.; Veri toplama ve işleme: A.M.D., R.F.; Analiz ve verilerin yorumlanması: A.M.D., D.D.; Makalenin kırıkların kaç ay atelde kaldığı vs.) eksiklikler olduğu önemli bölümlerinin yazılması: A.M.D., D.D., R.F., N.T.İ. ve maluliyet oranını etkileyecek gerekli muayene Destek ve Teşekkür Beyanı: bulgularının eksik olduğu (ayak bileği eklem hareket Çalışma için destek alınmamıştır. Çıkar Çatışması Beyanı: açıklığı muayenesinin yapıldığı halde ayak Makale yazarlarının çıkar çatışması beyanı yoktur. başparmağının ve diğer ayak parmaklarının muayenesinin yapılmaması gibi, lomber vertebra kırıkların grafi ile yükseklik kaybının saptandığı ancak Kaynaklar lomber eklem hareket açıklığının muayene edilmemesi gibi) görülmektedir. Maluliyet raporu yazımında 1. Türk Ceza Kanununda Tanımlanan Yaralama Suçlarının Adli Tıp Açısından Değerlendirilmesi Rehberi. Adli Tıp Kurumu. karşılaşılan eksiklikleri gidermek amacıyla dikkat İstanbul; 2019. edilecek hususları içeren muayene şablonlarının 2. Ata U, Şenol E, Çelik C. Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Adli hazırlanarak muayene sırasında bu şablonların Tıp Anabilim Dalına Başvuran Olguların Meslekte Kazanma kullanılması gerektiği kanaatindeyiz. Gücünde Kayıp Oranları ile Engellilik Oranlarının Maluliyet durumu tespiti ile ilgili yapılan son Karşılaştırılması. Adli Tıp Bülteni 2021;26(3):180-8. güncellemelerden biri Öncesinde Özürlülük Ölçütü, 3. Kaya A, Meral O, Erdoğan N, Aktaş EÖ. Maluliyet Raporlarının Düzenlenmesi Anabilim Dalımıza Başvuran Olgu Sınıflandırması Ve Özürlülere Verilecek Sağlık Özellikleri İle. Adli Tıp Bülteni 2015;20(3):144-51. Kurulu Raporları Hakkında Yönetmeliğinin (Resmî 4. Hilal A, Akgündüz E, Kaya K, Yılmaz K, Çekin N. Çukurova Gazete Sayısı: 28603, Resmî Gazete Tarihi: Üniversitesi Tıp Fakültesi Adli Tıp Anabilim Dalına Gelen 30.03.2013) güncellenerek Erişkinler İçin Engellilik Maluliyet Raporlarının Retrospektif Olarak Değerlendirilmesi. Değerlendirmesi Hakkında Yönetmeliği ve Çocuklar Adli Tıp Bülteni 2017;22(3):189-93. İçin Özel Gereksinim Değerlendirmesi Hakkında 5. Eroğlu İ, Küpeli A. Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı ve Engel Oranı Değerlendirmesinde Kullanılan Yönetmeliklerin Yönetmeliğinin yayınlanmasıdır. Yeni yönetmelikte Karşılaştırılması. Adli Tıp Bülteni 2020;25(3):182-90. arıza (hastalık) listeleri güncellenmemiş maluliyet 6. Ata U. EÜTF Adli Tıp Anabilim Dalında Düzenlenen Meslekte oranları güncellenmiştir. Örneğin tedavi ile işlevselliği Kazanma Gücündeki Azalma Oranı Raporlarının Engelli Sağlık 15 A.M. Düzcan, ark. Kurulu Raporları ile Karşılaştırılması (Tıpta Uzmanlık Lisans 10. Türkmen N, Akgöz S, Çoltu A, Ergin N. Uludağ Üniversitesi Tezi). İzmir: Ege Üniversitesi; 2019. Tıp Fakültesi Acil Servisine Başvuran Adli Olguların 7. Gürbüz V. 2013-2016 Yılları arasında Necmettin Erbakan Değerlendirilmesi. Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi Üniversitesi Meram Tıp Fakültesi Adli Anabilim Dalı 2005;31(1):25-9. tarafından düzenlenen maluliyet raporlarının değerlendirilmesi, 11. Altun G, Azmak D, Yılmaz A, Yılmaz G. Trakya Üniversitesi ülkemizdeki ve dünya çapındaki kıyaslamaları (Tıpta Uzmanlık Tıp Fakültesi Acil Servisine Başvuran Adli Olguların Lisans Tezi). Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi; 2017. Özellikleri. Adli Tıp Bülteni 1997;2(2):62-6. 8. Eroğlu İ. 2015-2016 yılları arasında adli tıp anabilim dalında 12. Birgen N, Okudan M, İnanıcı MA, Okyay M. İş Kazasına Bağlı çalışma gücü ve meslekte kazanma gücü kaybı oranı tespit Olgularda Maluliyet Oranı Hesaplanması Adli Tıp Açısından işlemleri yönetmeliği cetvelleri kullanılarak düzenlenmiş iş Değerlendirilmesi. Adli Tıp Bülteni 1999;4(3):101-8. gücü kaybı (maluliyet) konulu rapor sonuçlarının özürlülük 13. Kadı MR, Kadı G, Balcı Y, Göçeoğlu ÜÜ. Meslekte Kazanma ölçütü, sınıflandırması ve özürlülere verilecek sağlık kurulu Gücü Kaybı Oranları ile Takdir Oranlarının Değerlendirilmesi raporları hakkında yönetmeliğindeki özür oranları cetveli ile Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Tıp Fakültesi Adli Tıp karşılaştırılması (Tıpta Uzmanlık Lisans Tezi). Isparta: Anabilim Dalı Olguları. Adli Tıp Bülteni 2018;23(2):77-88. Süleyman Demirel Üniversitesi; 2017. 14. Cantürk G, Eşiyok B, Yaşar H, Doğan B, Hancı H. İş kazası 9. Hekimoğlu Y, Gümüş O, Kartal E ve ark. Maluliyet Oranlarının nedeniyle 1993-2003 yılları arasında Ankara Üniversitesi Tıp Yaş ve Cinsiyet ile İlişkisinin Değerlendirilmesi. Van Tıp Fakültesi Adli Tıp Ana Bilim Dalına başvuran olguların Dergisi 2015;24(3):173-81. değerlendirilmesi. Erciyes Tıp Dergisi 2006;28(1):1-6. 16