İdari ve sosyal yapı bakımından Priştine sancağı (1877-1912)

Abstract

XIX. yüzyılın ikinci yarısından itibaren idarî yapıda meydana gelen değişiklikler ve düzenlemeler Osmanlı Devleti’nin tüm vilayetlerine ve daha yerelde tüm sancaklarına yansımıştır. 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı öncesi kurulan Kosova vilayetine bağlı Priştine sancağı da gerek idarî düzenlemelerin mülkî ve idarî mekanizmaya yansımaları ve Kosova ovasındaki merkezî konumu gerekse Balkanların siyasî-ekonomik zorlu süreçlerden geçtiği dönemdeki konjonktürel yapısı ve diğer dinî-demografik boyutlarıyla dikkate alındığında önemli sancak merkezlerinden biri olarak ön plana çıkmaktadır. İdarî, malî, ictimaî, maarif ve diğer alanlarda yapılan yenilik ve düzenlemeler, merkeziyetçi eğilimin güçlendiği ve daha denetlenebilir bir yönetim mekanizması ortaya koysa da bölgedeki her siyasî gelişme ve ıslahat girişimlerinin toplumsal dengeleri yeniden şekillendirdiği gözlemlenmiştir. Priştine’nin farklı kültür, din, dil ve etnik yapıları içinde barındıran bir Osmanlı taşrasını temsil ediyor olması da bu dengelerin daha belirgin bir şekilde hissedilmesine neden olmuştur. Bu tezde, bölgesel ve tarihsel gelişmelerin ışığında 1877-1912 yılları arasında Priştine’deki idarî, mülkî, sosyo-ekonomik, demografik yapı, eğitim süreçleri ve kurumlar, matbu kaynak/vesikalar ve arşiv kayıtları kullanılarak değerlendirilmiştir.

Since the half of the 19th century, administrative changes and reorganizations in the Ottoman Empire have impacted all provinces and, more locally, all sanjaks. Pristina Sanjak, part of the province of Kosovo and established prior to the 1877-78 OttomanRussian War, has emerged as a significant sanjak center due to the effects of these administrative reorganizations on its civil and administrative framework, its central location in Kosovo plain, its contextual structure during the challenging politicoeconomic circumstances in the Balkans, and other religious and demographic aspects. Orders and regulations in areas such as administration, finance, society, education have led to the strengthening of centralizing tendencies and the emergence of more controllable governance mechanism. However, every political development and reform initiative in the region reshaped the social balances. Furthermore, Priština, representing as the Ottoman provincial area that houses diverse cultures, religions, languages, and ethnicities, has contributed to the more pronounced manifestation of these balances. This thesis will evaluate the administrative, socio-economic, demographic, and educational processes and institutions in Pristina Sanjak between 1877-1912 in light of regional and historical developments. The study will utilize printed sources/documents and archival records to provide a comprehensive analysis.