Endüstriyel miras yapılarının heterotopyaya dönüşümü

Abstract

Teknolojik gelişmeler, toplumsal ve siyasal değişimler, nüfus artışına bağlı olarak meydana gelen ihtiyaçlar gibi yeniden işlevlendirmeyi gerektiren faktörler, kullanıcı gereksinimlerindeki çeşitli farklılaşmalara sebep olmaktadır. Söz konusu farklılaşmalar değişim süreci kapsamında ve “heterojen mekân birliktelikleri” ile ele alındığında,“heterotopik mekân” tanımlamalarıyla örtüşmeye başladıkları görülür. Bu tez çalışmasının hedefi, Foucault’nun ortaya koymuş olduğu ”6 heterotopik mekân ilkesi”ni ve Lefebvre’nin ‘heterotopi’ kavramını dikkate alarak yeniden işlevlendirilen çeşitli endüstri yapılarının analiz edilmesidir. Aynı zamanda eski olanla yeniyi bir arada yaşatan mekanların heterotopya olma durumlarını bulmayı amaçlayan çalışmada örneklem olarak “Beykoz Deri ve Kundura Fabrikası” yeni adıyla “Beykoz Kundura” seçilmiştir. Süreçte, yapılar grubunun geçirmiş olduğu çeşitli dönüşümlerle birlikte ortaya çıkan ve adeta kullanıcıyı “başka bir mekandaymış” gibi hissettiren örnek bir heterotopya mekanına dönüşümü irdelenecektir. Araştırma bulgularında Türkiye’de yeniden işlevlendirilen ve günümüzde kullanılıyor olan, çoğunluğu İstanbul’da yer alan endüstri mirası yapıları incelenmek üzere seçilmiştir. Çalışmanın kuramsal çerçevesi için, heterotopya kavramını ele almak ve netleştirmek amacıyla nitel araştırma yöntemlerinden genel kaynak tarama yöntemi kullanılmıştır. Foucault’nun ve Lefebvre’nin kavramla ilgili tanımları ve heterotopya ile ilgili tespitlerine yer verilmiştir. Araştırma nesnesi olan alan ile ilgili tarihi süreç ve çeşitli dokümana dayalı teknik bilgiler için ise belgesel kaynak tarama yaklaşımı kullanılmıştır. Araştırma sürecinin omurgasını, seçilen mekânın 'heterotopik' karakterinin analizinin yapılması ve kavramın somut bir mekân aracılığı ile irdelenmesi oluşturmaktadır. Elde edilen bulgular ile ilgili kavramın mimari kurgu ile ilişkisi Foucault’nun daha önce ortaya koymuş olduğu ilkeler ve Lefebvre’nin kavram üzerine yaptığı tanımlamalar üzerinden yorumlanarak tartışılacaktır.

The technological advancements, social and political changes, and the increasing population have led to various differentiation in user needs, requiring the refunctionalization of spaces. When these differentiations are considered within the context of the process of change and "heterogeneous spatial associations," they begin to overlap with the definitions of "heterotopic spaces." The aim of this thesis is to analyze various refunctionalized industrial structures, taking into account Foucault's "six principles of heterotopic spaces" and Lefebvre's concept of "heterotopia." The case study selected for this research is the "Beykoz Leather and Shoe Factory," now known as "Beykoz Kundura." Throughout the process, the transformation of the group of structures, resulting in the emergence of a heterotopic space that makes the user feel as if they are in "other space," will be examined. In terms of research findings, industrial heritage structures that have been refunctionalized and are currently in use, mostly located in Istanbul, were selected for examination. The theoretical framework of the study utilizes a qualitative research method, specifically the general literature review, to address and clarify the concept of heterotopia. Foucault's and Lefebvre's definitions and observations regarding the concept of heterotopia are included. Documentary research approach is employed to gather historical information about the research area and various technical documents. The backbone of the research process involves analyzing the "heterotopic" character of the selected space and examining the concept through a concrete spatial representation. The obtained findings will be discussed and interpreted in relation to the architectural design and the principles previously established by Foucault and the definitions provided by Lefebvre.