2023 Cilt 22 Sayı 2
Permanent URI for this collectionhttps://hdl.handle.net/11452/38699
Browse
Browsing by Author "Çiçek, Mehmet"
Now showing 1 - 1 of 1
- Results Per Page
- Sort Options
Publication Platon’un sofist diyaloğu üzerine bir inceleme(Bursa Uludağ Üniversitesi, 2023-07-30) Çiçek, Mehmet; Elmas, Mehmet FatihToplum içinde gördükleri itibara karşı neredeyse tüm diyaloğlarında Sofistlere ve sofistik söz söyleme tarzına karşı eleştirilerini sıralayan Platon, onları hiçbir eserinde Sofist diyaloğundaki kadar sistemli bir şekilde eleştirmemiştir. Bu diyaloğun ayrıymış gibi görünen ancak birbirini tamamlayan iki ana savı vardır. Birincisi, büyük saygı duyduğu Parmenides’in düşüncelerinde -“baba katli” gibi bir yakıştırmayı göze alacak kadar- derinleşmek; ikincisi ise sofistlerin tümüne müşterek beyan yapısının doğruluk ve yanlışlık ile olan ilişkisini hakikat bağlamında incelemek. Buna göre Platon için Parmenides’in yaklaşımı yapısı gereği sadece "(var-)dır" hattını kabul ettiğinden, "(var-)değil-dir" istikametine kapı açmaz. Bu durum ise ancak "değil-dir"e nispeti bakımından incelenebilecek beyanların esasında nasıl incelenebileceği sorununu doğurur. Çünkü bir sofiste ne zaman "değil-dir" ile karşılık verilirse verilsin, sofist "değil-dir"in daima "(var-)değil-dir" ile "birlik"ine adım atar ve bu durum da onun beyanının Parmenides’in "(var-)dır" ve "(var-)değil-dir" ayrımı üzerinden kavranışını beraberinde getirir. Parmenides’in dediği gibi, eğer logosun izin verdiği yegâne ifade "(var-)dır" ise, bu durumda sofistlerin beyanlarının "ne"ye dair olduğu hakkında logos düzleminde konuşulamaz. Platon, Parmenides’in kavramsal çerçevesini tanzim ederek, sofistlerin yanlışa, taklide, hatta varolmayana (ancak bir bakıma da varolana) dair konuştuklarını açığa çıkarmak ister. Bu nedenle, Sofist diyaloğunda Platon, ilk olarak varolmayanın ne bakımdan var olduğunu ortaya koyarak, “yanlış” denilen (logosu veya anlamı olan ancak doğru olmayan) beyanların, mümkün olma imkânını temellendirmeye çalışmaktadır. Başka bir ifadeyle, Platon, kendisi açısından, Parmenides’in varolmayana dair düşüncelerini genişleterek hiçbir şekilde varolmayanın yanına, başka ideası ile aynı anlamda kullandığı varolmayanın ne anlamda var olduğunu kanıtlamaya çalışarak, yanlışın dayandığı varlık zeminini kurmaya çalışır. Böylece, eserde ayrı gibi görünen iki düşüncenin esasen birbirini tamamlayan yönü de açığa çıkar. Bu inceleme, Sofist diyaloğunda geliştirilen akıl yürütmelerde bir derinleşmeyle, Platon’un düşüncelerini bu konuda nasıl bir düzeye taşıdığını ortaya koymayı amaçlamaktadır.