Balatlar Kilisesi duvar resimlerinde yer alan üç aziz tasvirinin koruma-onarım uygulamaları

Abstract

Geç Osmanlı dönemi Rum Ortodoks cemaate ait Balatlar Kilisesi’nde bulunan üç azizin tasvir edildiği duvar resimleri çevre ve iklimsel etkenlere bağlı olarak tahrip olmuş ve bunun sonucunda farklı türde bozulmalar meydana gelmiştir. Ayrıca yapının çeşitli zamanlarda farklı işlevler kazandırılarak kullanılması, duvar resimleri üzerinde insan müdahalesi kaynaklı tahribatları arttırmıştır. Yapının 1924 yılındaki mübadele sonrası kullanımı sırasında duvar resimlerinin üzeri beyaz renkte badana ile kapatılmıştır. Apsis kemerinin güneydoğu kesiminde uygulanan temizlik çalışmaları neticesinde açığa çıkan tasvirlerin Aziz Basileios, Aziz Gregorios ve Aziz Nikolaos’ a ait olduğu tespit edilmiştir. Günümüze bütüncül olarak ulaşan duvar resimlerinin yerinde (in-situ) korunması için sırasıyla belgeleme, teşhis, temizlik, sağlamlaştırma ve tamamlama gibi bir dizi uygulama gerçekleştirilmiştir. Uygulama yapılacak duvar resimlerinin mevcut durumu, yapısı vb. özellikleri de göz önünde bulundurularak konservasyon uygulamalarına ilişkin planlama yapılmıştır. Duvar resimleri üzerinde ilk olarak foto-dokümantasyon ve çizim gibi farklı yöntemler ile belgeleme uygulamalarına başlanmış, tüm müdahaleler boyunca dokümantasyon uygulamalarına devam edilmiştir. Duvar resimleri üzerinde kenar harç ve enjeksiyon harç uygulamaları gerçekleştirilerek, yapım katmanlarının yeniden konsolidasyonu sağlanmıştır. Gerekli müdahalelerin ardından temizlik uygulamaları ile duvar resimleri yüzeyindeki badana katmanı, mikrobiyolojik oluşum ve yüzeysel birikim katmanları arındırılarak sahneler açığa çıkartılmıştır. Temizlik çalışmalarına tuzdan ve kimyasaldan arındırma uygulamaları ile devam edilmiştir. Sağlamlaştırma ve temizlik uygulamalarının ardından sahnelerin görsel bütünlüğünü sağlamak amacıyla çeşitli rötuş uygulamaları gerçekleştirilerek konservasyon uygulamaları tamamlanmıştır. Tüm bu uygulamalar yapılırken duvar resimlerinin yer aldığı bölgedeki iklim koşullarına da ayrıca dikkat edilmiştir. Bu kapsamda üç azizin tasvir edildiği duvar resimlerinin koruma-onarım uygulamaları ve sonuçları değerlendirilerek aktarılmıştır. Anadolu’nun diğer yerlerine oranla Karadeniz Bölgesi’nde günümüze ulaşan duvar resimleri oldukça az sayıdadır, dolayısıyla bu bölgedeki duvar resimlerinin koruma-onarım uygulamalarına ilişkin verilerde oldukça sınırlıdır. Bu sebeple Balatlar Kilisesi duvar resimlerine uygulanan koruma-onarım uygulamaları, daha sonraki çalışmalara referans olması bakımından da ayrı bir öneme sahiptir.

The wall paintings depicting three saints in the Balatlar Church, which belongs to the Greek Orthodox community of the late Ottoman period, have been damaged due to environmental and climatic factors. As a result, different types of deterioration have occurred. In addition, using the building with other functions at various times has increased the damage caused by human intervention on the wall paintings. During the use of the building after the exchange in 1924, the wall paintings were covered with whitewash. As a result of the cleaning works carried out in the southeastern part of the apse arch, it was determined that the depictions belong to St. Basil, St. Gregory, and St. Nicholas. In order to preserve the wall paintings that have survived to the present day in situ, a series of conservation procedures were carried out, including documentation, diagnosis, cleaning, consolidation, and retouching. Conservation planning was carefully tailored to the current condition, structural features, and specific requirements of the paintings. The process began with documentation practices, such as photo-documentation and drawings, and documentation continued throughout all interventions. Edge mortar and injection mortar practices were carried out on the wall paintings to reestablish the consolidation of the structural layers. Following the necessary interventions, cleaning procedures were performed to remove the layers of whitewash, microbiological growth, and surface deposits, revealing the scenes. The cleaning process continued with desalination practice. After consolidation and cleaning, various retouching methods were implemented to restore the visual integrity of the scenes, completing the conservation practices. Throughout these procedures, particular attention was paid to the climatic conditions of the area where the wall paintings are located. Within this context, the conservation restoration practices and their outcomes regarding the wall paintings depicting the three saints were evaluated and presented. Compared to other regions of Anatolia, very few wall paintings have survived to the present day in the Black Sea Region; therefore, data concerning the conservation-restoration of wall paintings in this area is quite limited. For this reason, the conservation-restoration practices applied to the Balatlar Church wall paintings hold particular importance as a reference for future studies.