Yalova ve yöresinde damla ve mini yağmurlama başlıkları ile sulama sistemleri üzerine bir inceleme
Loading...
Files
Date
1988-09-13
Authors
Yazgan, Senih
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
Uludağ Üniversitesi
Abstract
Sulama; bitkinin normal gelişmesini sürdürebilmesi için gerekli olan ancak doğal yağışlarla karşılanamayan eksik suyun toprağa verilmesi biçiminde tanımlanmaktadır (BAIABAN, 1906). Bulamada amaç, bitki gelişmesi için gerekli olan suyun olanaklar ölçüsünde, alanın her tarafında eşit olarak, bitki kök bölgesinde depolanmasıdır. Bu amaca ulaşmak için, suyun bitki kök bölgesine koşullara en uygun bir biçimde verilmesi gerekir. Suyun bitki kök bölgesine veriliş biçimi sulama yöntemi olarak tanımlanmaktadır. Sulama yöntemleri yüzey, sızdırma ve basınçlı olmak üzere üç ana kümeye ayrılabilir. Kıt olan su ve toprak gibi iki doğal kaynağın en iyi kullanımının zorunlu hale gelmesi kimi kültür bitkilerinin yüzlek köklü olmaları nedeniyle sık aralıklarla sulamaya gereksinim duymaları, örtü altı yetiştiriciliğinin hızla gelişmesi ve geleneksel sulama yöntemlerinin bu koşullara yeterince uygun olmaması sulamaya yeni boyutlar getirmiştir (KORUKÇU ve ÖNEŞ, 1979). Böylece konuya ilişkin çalışmalar özellikle az su kullanımı ile en uygun bitki gelişim ortamını sağlayıcı, aynı zamanda su ile birlikte bitki besin maddelerini veren damla sulama sistemleri ve küçük yağmurlama başlıkları gibi yeni araçların geliştirilmesi yönünde olmuştur (KORUKÇU, 1980). Damla sulaması, bitki gelişimi için gerekli olan suyun kısa aralıklarla ve basınç altında iletildiği yan borular üzerindeki damlatıcılardan, hemen hemen basınçsız olarak bitki kök bölgesinin yakınında, toprak yüzeyine damlatılarak verildiği bir yöntemdir. Yöntemin bu işlevi, bir sistemle gerçekleştirilir. Genel olarak bir damla sulama sistemi, su kaynağı, sistem denetim birimi, suyu ileten birincil ve ikincil ana borular ile üzerinde damlatıcıların bulunduğu yan borulardan oluşur. Yöntemin en belirgin özelliği, bitkinin gelişimi yönünden uygun olan toprak suyunun istenilen düzeyde tutulabilmesi, bitkide aşırı bir su isteği ve dolayısıyla gerilim durumu yaratılmamasıdır (KORUKÇU, 1980). Yöntemin en önemli birimleri damlatıcılardır. Bu nedenle özenle seçilmeleri gerekir. Bir damlatıcıda şu temel özellikler aranır (PINKEL, 1982). 1. Ucuz olmalı, 2. Üretimi, değiştirilmesi ve bakımı kolay olmalı, 3. Standart çalışma basınçlarında fazla sorun oluşturmamalı, 4. Düşük oranda su sağlamalı, basınç değişimlerinde önemli ölçüde değişmeyen verdi değerleri vermelidir. Mini yağmurlama sulama yönteminde ise su, çok küçük damlacıklar biçiminde belirli bir yükseklikten bitkilere verilir. Yöntem, meyveliklerin, bağların ve seraların sulanmasında uygulanmaktadır. Bir mini yağmurlayıcı; başlık, yükseltici ve yan boru bağlantısı olmak üzere başlıca üç kısımdan oluşur. Başlıklar döner ve sabit olmak üzere iki tipte olup 1.0-3.0 Atmosfer işletme basınçlarında çalışır ve 20-240 1/h arasında bir verdi sağlar. Bu başlıklardan çıkan küçük su damlacıklarının havadaki hareketiyle, su kaybının artacağı beklenebilir. Ayrıca geniş ıslatma, alanı nedeniyle toprak yüzeyinden olan buharlaşma, artacaktır. Ancak buharlaşma kayıplarındaki bu artışı iklim etmenleri ve memelerin özelliklerine bağlı olarak en fazla $ 5-15 düzeyinde olmaktadır. Mini yağmurlama başlıkları istendiği taktirde toprak yüzeyinden yukarıya yerleştirilebileceği için, genç ağaçların dondan ve değişken hava sıcaklığından korunabilmesi sağlanabilir (BEKAMI ve OEEK, 1984). Ülkemizde damla sulama ve mini yağmurlama, sulama yöntemleri son yıllarda kullanılmaya başlanmıştır. Ancak bugün yöntemlerin uygulandığı işletmeler, bir çok sorunla karşı karşıya bulunmaktadır. Bu çalışmada karşılaşılan sorunların belirlenmesi ve çözümlenmesi amacıyla Yalova ve yöresi inceleme alanı olarak seçilmiştir. Yalova su ve toprak kaynaklarının sınırlı, buna karşın ekolojik koşulları bitki yetiştirmeye (özellikle süs bitkileri) uygun olduğu bir bölgedir. Ayrıca bahçe tarımı ve seracılık oldukça yaygınlaşmıştır. Yalova ve yöresinde toplam olarak 984.108 dekar alanda damla sulama sistemi kurulu durumdadır. Damla sulama yöntemi örtüaltı ve meyvecilikte uygulanmaktadır. Meyvecilikte kullanılan damla sulama sistemi 978.643 dekar, örtü altı yetiştiriciliğinde ise 6.465 dekardır. Bu yöntemle sulanan bitkiler elma, armut, erik, ayva, kiraz, şeftali ve karanfildir. Yörede damla sulama yönteminde su kaynağı olarak yeraltı suları kullanılmaktadır. İnceleme de bu sulardan örnekler alınmış, pH, Elektriksel iletkenlik, Na, Ca+Mg, CO3, IICO3, Cl analizleri AYYIIDIZ (1983)’e göre yapılmıştır. Bulunan sonuçlara göre sulama sularının sorun yaratmadan kullanılabileceği anlaşılmıştır. İşletmelerde suyun Büzülmesi kum çakıl ve levhalı süzgeçler ile yapılmaktadır. Sistem basınçları 4-7 Atmosfer arasındadır. Kullanılan borular P.V.O. ve P.E. 'den yapılmıştır. Birincil ana boruların çapları 75-110 mm'dir. İkincil ana borular arazide tek ve iki yönlü çalışmaktadırlar ve çapları 65 mm dir. Yan boruların çapları ise 15-20 mm arasındadır. Damlatıcılar akış yollu ve basınç düzenleyicili olmak üzere iki tiptedir. Karşılaşılan sorunların başında yaz aylarında damlatıcıların tıkanması gelmektedir. Tıkanmaya sulama kesildikten sonra damlatıcı içindeki suyun buharlaşırken geride bıraktığı HCO3 neden olmaktadır. Bu sorun sulama suyu ile seyreltik HCl ya da IINO3 verilerek giderilebilir. İşletmelerde yalnızca birinde gübre tankı kullanılmakta, diğerlerinde ise su dinlendirme havuzuna gübrenin karıştırılmasıyla yapılmaktadır. Gübrelemenin bu şekilde yapılması gübre tüketimini arttırmakta, aynı zamanda her bitkiye eşit miktarda dağıtım yapılamamasına neden olmaktadır. Mini yağmurlama sulama yöntemi Yalova ve yöresinde 36.352 m 'lik örtülü bir alanda uygulanmaktadır. Saksı ve kesme çiçek yetiştiriciliği yapılmaktadır. Kesme çiçekçilikte başta gül, frezya, karanfil ve anthurium andreanum bu yöntemle sulanmaktadır. Su kaynağı olarak yeraltı ve yağmur suları kullanılmaktadır. Kullanılan birincil ana boru hatları 65-90 mm, yan borular ise 20 mm çapındadır. Yan boru uzunlukları kapalı alan uzunluğuna göre 24-40 m arasında değişmektedir. Yörede kullanılan başlıkların tümü sabit tipte olup toprak ve bit üzerine yerleştirilmiştir. Yan boru üzerindeki başlık aralıkları genellikle 1 m² dir. Başlıklar üçgen ve dikdörtgen biçimde tertiplenmiştir. Karşılaşılan başlıca sorun; yöntemin yapılan yetiştiricilik türüne uygun olmaması ve başlık yapım malzemelerinin dayanımının azlığıdır. Yetiştiricilikte bu yöntemin sorun olma dan kullanılabilmesi için çok yıllık bitkiler yetiştirilmelidir.Başlık yapım hatalarının çözümü ise üretici kuruluşa düşmektedir.
Description
Keywords
Sulama sistemleri, Irrigation systems, Yalova
Citation
Yazgan, S. (1988). Yalova ve yöresinde damla ve mini yağmurlama başlıkları ile sulama sistemleri üzerine bir inceleme. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Uludağ Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.