Tüş tabirnamesi (inceleme-metin-indeks)

Loading...
Thumbnail Image

Date

2008

Authors

Baştürk, Şükrü

Journal Title

Journal ISSN

Volume Title

Publisher

Uludağ Üniversitesi

Abstract

Rüya, konuyla ilgili yazılmış eserlerde bir birine benzer şekilde "uyku halinde zihinde beliren düşünceler, olaylar" diye tanımlanmaktadır. İslam kültürü ve medeniyetinde önemli bir yere sahip olan rüya ve rüya tabiri ile ilgili olarak yazılan eserlere de genellikle tabirname adı verilmektedir. Bugün Türkiye kütüphanelerinde, Türk yazı dilinin çeşitli dönemlerinde yazılmış bir çok yazma ve basma tabirname bulunmaktadır.Tüş Tabirnamesi, BYEBEK Genel 5031/135'te kayıtlı Çağatay Türkçesine ait bir rüya tabirnamesidir. Çağatay Türkçesi, Türk yazı dilinin üçüncü merhalesini teşkil eden ve 11. yüzyıldan 19. yüzyılın sonlarına kadar devam eden ve daha sonra yerini Özbek Türkçesine bırakan bir yazı dilidir. Tabirnamenin yazıldığı dönem olan 19. yüzyıl eserlerinde Özbek Türkçesinin yanısıra yer yer Klasik Çağatay Türkçesi dil özellikleri de görülmektedir. Bu dönem eserlerinde klasik dönem dil özelliklerinin görülmesinin sebebi, yazı dilindeki yavaş değişim ve eski konuları ele alan eserlerde klasik dilin kullanılmasıdır. Bu dönemde yeni konuları ele alan eserlerde ve konuşma dilinde ise Çağatay Türkçesi yerine Özbek Türkçesinin kullanıldığı görülmektedir.Çağatay Türkçesi üzerine yapılan çalışmalar özellikle klasik dönem üzerinde yoğunlaşmıştır. Bunun sebebi, kütüphanelerde klasik döneme ait eserlerin daha çok yer almasıdır. Çağatay Türkçesinin son dönemine ait çalışmaların az olmasının en önemli nedeni, 19. yüzyılda Türklerin Orta Asya'daki siyasi birliğinin sona ermesiyle Rusların kolayca bu bölgeyi işgal etmesidir. Ayrıca Rusların işgalden sonra buradaki eserleri kendi kütüphanelerine taşımaları nedeniyle de bu coğrafyadaki eserlerin Rusya dışında elde edilip ilim alemine tanıtılması güçleşmiştir.Çağatay Türkçesinin son dönemine ait çalışmamızın giriş bölümünde, rüyanın tanımı, İslamiyet'teki yeri ve genel olarak tabirnameler hakkında bilgi verildikten sonra kütüphanelerimizde yer alan ve tespit edilen tabirnameler tanıtılmıştır. Ayrıca Çağatay Türkçesinin son döneminin daha iyi bir şekilde ortaya konabilmesine katkı sağlamak için de Tabirnamenin imlası ve fonetik hadiseler eserin elverdiği ölçüde ayrıntılı bir şekilde örneklendirilmeye çalışılmıştır. Biçim bilgisi başlığı altında isim çekimi, sıfatlar, zamirler, zarflar edatlar ve daha sonra basit ve birleşik fiil çekimi yanında birleşik fiiller örneklendirilmeye çalışılmıştır.Metin bölümünde ise Tüş Tabirnamesi'nin tam metni transkribe edilmiş, Arapça ve Farsça kısımlar ise metinde Arap harfleriyle yazılarak Türkçe çevirileri dipnotta verilmiştir.Dizin bölümünde de Çağatay Türkçesinin sözlüğünü oluşturmak isteyen araştırmacılara katkı sağlamak ve Tabirnamenin söz varlığını ortaya koymak için 3257 madde başlı söz dizini hazırlanmıştır.
In many written works on dream, this term is described in common as "thoughts and events occuring in sleepnig mode". The works written on dreams and interpretation of dreams which have a crucial place in Islamic culture and civilization are defined as "Tabirname" (the book on the interpretation of dreams). Nowadays, in the libraries of Turkey, many books on the interpretation of dreams written in different periods of Turkish written language can be found in printed and manuscript form.Dream interpretation book "Tüş" written in Chagataian Turksih recorded in BYEBEK general 5031/ 135. Chagataian Turkish represents the third phase of Turkish written language, used within the 11th and 19th centuries leaving its place to Uzbek Turkish. The period when dream interpretation book "tüş" was written, namely in the 19th century, not only Chagataian but also Uzbek language structures could be seen in patches in written works. The reasons of encountering classical period language features in the works in this period could be the low speed change in written language and the preference of using classical language in works holding traditional issues. On the other hand, for works dealing with newer issues and for spoken language forms in that period Uzbek Turkish was used instead of Chagataian Turkish.Many research of Chagataian Turkish mainly emphasizes classical period. The reason of it could be that many works belonging to the classical period could easily be found in libraries. After having ceased the existence of political unity of Turks in Middle Asia in the 19th century, that Russians invaded that region with ease could be the most important reason of why there are only a few Works written in the last period of Chagataian Turkish. Furthermore, after invasion, that Russians carried these works to their own libraries made gaining and representing these works in that region to the science world quite difficult.In the introduction of our study belonging to the last period of Chagataian Turkish, the definition of dream, its place in Islam and overall introduction of dream interpretation books colud be found. Secondly, dream interpretation books found our libraries are represented. In order to contribute the presentation of last period Chagataian Turkish best, spelling of dream interpretation book "Tüş" and its phonetic features are exemplified in details as much as the work itself provides. In the chapter of morphology, conjugation of nouns, adjectives, pronouns, adverbs, postpositions and simple and complex conjugation of verbs and compound verbs are also described with examples.In text chapter, all text of Tüş dream interpretation book is transcribed and the parts written Arabic and Persian language are written in Arabic letters, Turkish translation versions are given as a footnote.At last, an index including 3257 items is prepared in order to put forth the vocabulary potential of "Tüş" and to contribute the researchers who want to build up a dictionary of Chagataian Turkish.

Description

Keywords

Tüş, Düş, Rüya, Tabirname, Çağatay Türkçesi, Doğu Türkçesi, Dream, Dream interpretation book, Chagataian Turkish, Eastern Turkish

Citation

Baştürk, Ş. (2008). Tüş tabirnamesi (inceleme-metin-indeks). Yayınlanmamış doktora tezi. Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.